ความเปนมาของศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

The Origin of the Russian Studies Centre of Chulalongkorn University

โชตหรญ เปยมสมบรณ

Chotehiran Piamsomboon

บทคดยอ

บทความเรองนเนนกลาวถงทมาของศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยวา มจดเรมตนจากนสตเกา

จฬาฯ จ านวนหนงทมบทบาทสมพนธใกลชดกบรสเซยดานตางๆ โดยเฉพาะในกลมธรกจ ตางพากนตระหนกใน

ความสมพนธเชงสรางสรรคทรสเซยมตอไทยมานบแตอดตจนปจจบน ทงในเชงการเมอง การทต เศรษฐกจและ

วฒนธรรม ดวยเหตน หลงจากผเขยนในฐานะทปรกษาศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยไดรวมมอกบคณ

พศกด นวาตพนธ ประธานสภาหอการคาไทย-รสเซยและรองประธานสภาธรกจไทย-รสเซย รวมทง ดร.รมย ภรมนตร

อดตผอ านวยการโครงการรสเซยศกษา คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร จดท านทรรศการพระราชประวต

และพระราชกรณยกจของสมเดจพระจกรพรรดนโคลาสท 2 แหงรสเซย กบของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหว และนทรรศการเกยวกบประเทศรสเซยยคใหมแลว ทงหมดจงไดรวมปรกษาหารอกนทจะจดตงศนยรสเซย

ศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยขนเปนศนยรวมการจดกจกรรมเชงวชาการ เพอการสงเสรมความสมพนธอนด

ระหวางประเทศทงสอง ทงนโดยไดรบการสนบสนนดวยดจากทานอธการบดจฬาฯ (ศาสตราจารย นพ.ภรมย กมลรต

นกล)

แผนการดงกลาวไดรบการสนบสนนเปนอยางดจากทางการรสเซย ทงจากเอกอครราชท ตรสเซยประจ า

ประเทศไทย (ฯพณฯ เยฟกาน ว. อาฟานาเซยฟ (Mr. Yevgeny V. Afanasiev) รฐมนตรตางประเทศรสเซย (ฯพณฯ เซอร

เกย ว. ลาฟรอฟ (Mr. Sergey V. Lavrov) และรองนายกรฐมนตร (ฯพณฯ เซอรเกย เอส. ซาเบยนนน (Mr. Sergey S.

Sobyanin) โดยการสนบสนนจากองคกรรสกยมร (Russkiy Mir Foundation) แหงสหพนธรฐรสเซย ทงนสมเดจ

พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารไดเสดจทรงเปดปาย “ศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย” แหง

นเมอวนท 26 มนาคม 2552

ศนยฯ แหงนไดเปดสอนปรญญาโทหลกสตรนานาชาตสาขารสเซยศกษาดวยความรวมมอของบณฑตวทยาลย

จฬาลงกรณมหาวทยาลย รวมทงสถาบนตางๆ ของสหพนธรฐรสเซย ไดแก สถาบนการทตชนสงของกระทรวงการ

ตางประเทศรสเซย (Diplomatic Academy) มหาวทยาลยมอสโก (Moscow State University) มหาวทยาลยเซนตปเตอร

สเบรก (St.Petersburg State University) และสถาบนความสมพนธระหวางประเทศมอสโก (Moscow State Institute of

International Relations)

นอกจากนน กจกรรมส าคญอนๆ ของศนยฯ แหงนยงประกอบดวย การเปดอบรมภาษารสเซยแกภาคธรกจและ

บคคลทวไป การผลตผลงานวชาการและวารสารรสเซยศกษา การจดประชมอภปรายและสมมนาระดบมหาวทยาลย

ระดบชาตและระดบนานาชาต ตลอดจนการจดนทรรศการและการแสดงทางศลปวฒนธรรม

ค าส าคญ: ศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ความรวมมอดานรสเซยศกษาระหวางไทย-รสเซย, รสเซย

ศกษาในไทย

AN ABSTRACT

This article traces the origin of the Russian Studies Centre of Chulalongkorn University to the interest of a

number of the university’s alumni who have been in close relations with Russia in its various aspects. The alumni

particularly include those in the business circles who are aware of the constructive relationship Russia has maintained

with Thailand in the past as well as at the present time in the political, diplomatic, economic, and cultural sectors. To

highlight the importance of this relationship, the writer, as dean of the Graduate School of Chulalongkorn University,

cooperated with Mr. Phisak Niwattaphand, chairman of the Thai-Russian Chamber of Commerce and deputy

chairman of the Thai-Russian Business Council, and Dr. Rom Phiramontri, former director of the Russian Studies

Project of the Faculty of Liberal Arts, Thammasat University, in organizing an exhibition on the lives and work of

Tsar Nicholas II of Russia and King Chulalongkorn, together with an exhibition on new Russia. Following this event

a consultation was held on the establishment of a Russian Studies Centre of Chulalongkorn University as a focal

point for organizing academic activities to promote good relations between the two countries. The project was fully

supported by the president of Chulalongkorn University, Professor Dr. Phirom Kamolratanakul, M.D.

The project also benefited from Russia’s official support through Russian Ambassador to Thailand, Mr.

Yevgeny V. Afanasiev; Russian Foreign Minister, Mr. Sergey V. Lavrov; and Deputy Prime Minister Sergey S.

Sobyanin, together with the support from Russkiy Mir Foundation of the Russian Federation. Her Royal Highness

Princess Maha Chakri Sirindhorn graciously came to preside over the official opening of the Russian Studies Centre

of Chulalongkorn University on 26 March 2009.

The Centre now offers a Master’s degree programme in Russian Studies with the cooperation of the

Graduate School of Chulalongkorn University and a number of institutions in the Russian Federation, including the

Diplomatic Academy of the Russian Foreign Ministry, Moscow State University, St. Petersburg State University, and

Moscow State Institute of International Relations.

In addition, the Centre has been tasked to organize other academic activities including training courses in

Russian for businesspeople and interested members of the general public; academic conferences and seminars at the

university, national and international levels; and exhibitions and art and cultural shows; as well as production of

academic works and Journal of Russian Studies.

Key words: Centre of Russian Studies of Chulalongkorn University, Thai-Russian cooperation on Russian Studies,

Russian Studies in Thailand

ความเปนมาของศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

โชตหรญ เปยมสมบรณ*

ศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลยมความประสงคจะขอบนทกเหตการณส าคญดานการพฒนา

วชาการ ซงเปนหนงในภารกจหลกของจฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอเกบไวเปนเอกสารอางองของมหาวทยาลย โดย

ศนยรสเซยศกษาฯ ไดขอใหผมเขยนเรองราวเกยวกบการจดตงศนยรสเซยศกษาฯ ซงเปนบนทกส าคญอกหนาหนงของ

ประวตศาสตร 100 ป จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผมใครขอกลาวถงเบองหลงการจดตงศนยรสเซยศกษาทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ซงโดยปกตเปนเรองไม

ธรรมดาทรสเซยซงเปนประเทศทยงใหญและร ารวยมากของโลกจะมาใหเกยรตประสานความสมพนธกบมหาวทยาลย

ซงเปนหนวยงานในระดบกรมๆ หนงของประเทศเลกๆ ประเทศหนง ดงนน การทสหพนธรฐรสเซยโดยสถาน

เอกอครราชทตสหพนธรฐรสเซยประจ าประเทศไทยไดใหเกยรตจฬาลงกรณมหาวทยาลยจงถอเปนเรองทไมธรรมดา

(จากค าบรรยายของฯพณฯรฐมนตรตางประเทศสหพนธรฐรสเซย (Mr. Sergey V. Lavrov) ทจฬาลงกรณมหาวทยาลย

เมอวนท 24 กรกฎาคม 2552)

เมอปลายเดอนตลาคม พ.ศ. 2546 ประเทศไทยไดมโอกาสเปนเจาภาพจดการประชมความรวมมอทางเศรษฐกจ

เอเชย-แปซฟก (Asia-Pacific Economic Cooperation: APEC) ขนในกรงเทพมหานคร และในปนนเปนปส าคญทมการ

ชมนมผน าแหงรฐทวโลกในประเทศไทย อดตประธานาธบดประเทศใหญประเทศหนงทโดงดงมากในเวทโลกไดใช

โอกาสมาเยอนประเทศไทย ทานไดใหเวลากบประเทศไทยโดยเดนทางมาถงประเทศไทยกอนผน าชาตอนๆ และกลบท

หลงผน าชาตอนทงหมด และชาวไทยกเหนไดวาทานมความสขมากทไดมาเยอนประเทศไทยพรอมทงไดมโอกาสเขา

เฝาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถอยางใกลชดและเปนการสวนพระองค

บคคลส าคญผนนคอผน าของประเทศสหพนธรฐรสเซย (อดตประธานาธบด วลาดมร ปตน) เมอทานประธานาธบด

รสเซยอยในเวทโลก ทานไดใชโอกาสของการใหสมภาษณกบสอมวลชนตางๆ สนบสนนประเทศไทยในดานตางๆ

ตลอดเวลา ทงยงใหความส าคญกบการถวายการตอนรบอยางสมพระเกยรตในการเสดจแทนพระองคฯของสมเดจพระ

นางเจาสรกตต พระบรมราชนนาถ ณ ประเทศสหพนธรฐรสเซยในโอกาสครบ 110 ป แหงการสถาปนาความสมพนธ

ระหวางราชอาณาจกรไทยและสหพนธรฐรสเซยเมอ ป พ.ศ. 2550 นอกจากน ประธานาธบดรสเซยยงไดสงคณะระบ า

* ทปรกษาศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

บลเลตชดใหญมาถวายพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเมอครงการเฉลมฉลองทรงครองสรราชสมบต 60 ป ณ

กรงเทพมหานคร เมอป พ.ศ. 2549

การแสดงออกทงในระดบผน าและในระดบประเทศอยางตอเนองของรสเซย รวมทงการท าความตกลงใหคน

ไทยและคนรสเซยไปมาหาสกนเปนเวลา 30 วนโดยไมตองมการตรวจตราหนงสอเดนทางหรอวซา สงเหลานท าใหเกด

ความประทบใจในหมนสตเกาจฬาฯ สวนหนง โดยเฉพาะผทท างานใกลชดกบประเทศรสเซย เชน หอการคาและสภา

ธรกจไทย-รสเซย แมวาบคลากรเหลานจะไดรบประโยชนโดยตรง แตกไมไดมองวาผลประโยชนเหลานรสเซยใหการ

สนบสนนตวทาน ทวาเปนการแสดงออกถงน าใจไมตรทรสเซยมตอคนไทยและประเทศไทย จงไดมการจดตงองคกร

ทางการคาตางๆ เพอตดตอกบรสเซยอยางจรงจงตอมา

รสเซยกบไทยมความสมพนธอยางใกลชดมาตงแตแผนดนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวและ

จกรวรรดรสเซยของสมเดจพระจกรพรรดนโคลาสท 2 ทคนไทยเรยกตดปากวา พระเจาซาร (Tsar) แหงราชวงศโรมา

นอฟ (Romanov Dynasty) ซงเปนราชวงศทปกครองประเทศรสเซยมาเปนเวลานานถง 304 ป ในสวนความใกลชด

ระดบราชวงศนน สมเดจพระพนปหลวงของรสเซย (พระราชมารดาของพระเจาซาร) ทรงรบพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหวเปนพระราชบตร (ตามพระราชหตถเลขาทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรง

พระราชทานถงสมเดจพระศรพชรนทราบรมราชนนาถ) และพระเจาซารทรงรบอปถมภใหการศกษาสมเดจพระเจาลก

ยาเธอเจาฟาจกรพงษภวนาถ โดยใหทรงศกษาในประเทศรสเซยในฐานะพระญาตจนส าเรจการศกษาเปนนายทหาร

และยงทรงพระราชทานพระเกยรตแตงตงใหเจาฟาจกรพงษภวนาถทรงเปนราชองครกษพเศษในพระองคของสมเดจ

พระจกรพรรดนโคลาสท 2 แหงจกรวรรดรสเซยดวย

ความใกลชดระหวางพระราชวงศทงสองไดสนสดลง เมอประเทศรสเซยมการเปลยนแปลงประเทศกลายเปน

สวนหนงของสหภาพโซเวยตในตอนปลายรชกาลท 5 และตนรชกาลท 6 แหงราชวงศจกร และทงสองประเทศคอ

ราชอาณาจกรไทยและสหภาพโซเวยตไดมสมพนธภาพทหางเหนกนไปหลายทศวรรษ จนเกดการลมสลายของสหภาพ

โซเวยตและประเทศรสเซยไดกลบมาเปนอสระอกครงหนง สมพนธภาพทางการทตของทงสองประเทศทไดสถาปนา

ขนใหมในชวงหลงสงครามโลกครงทสองจงไดพลกฟนกลบมาแนบแนนขน แตดวยกาลเวลาและระบอบการปกครอง

ประเทศท าใหรสเซยกบไทยหางเหนกนไปนานมาก กระทงทงคนไทยและคนรสเซยซงเคยสมพนธใกลชดในยคปยาตา

ยายกลบกลายเปนคนแปลกหนาจนตางคนตางไมรจกกนเลย ทงทเวลาเกอบหนงรอยปทผานมาการคมนาคมและการ

สอสารเจรญกาวหนาไปมากกวารชสมยของสมเดจพระพทธเจาหลวงเปนอนมาก

ไทยกบรสเซยมาฟนประวตศาสตรจรงจง เมอสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารทรงเสดจเยอน

ประเทศรสเซยและทรงรบสงใหมการแปลจดหมายเหตจากหอจดหมายเหตของรสเซย ซงเกบรวบรวมเอกสารส าคญ

เกยวกบการตดตอทางการทตระหวางอปทตรสเซยคนแรกประจ าประเทศสยาม และกระทรวงตางประเทศรสเซยในรช

สมยของจกรพรรดนโคลาสท 2 โดยเอกสารทแปลนนเปนภาษารสเซยโบราณ และทรงใหจดแปลและตรวจสอบให

ถกตองเปนภาษาไทย ในเอกสารทแปลนนไดแสดงใหเหนถงความปรารถนาด และความจรงใจของจกรพรรดนโคลาส

ท 2 ตอราชอาณาจกรสยามและชาวสยาม ซงสามารถคดตอนส าคญมาตอนหนงของพระราชสาสนมอบพระบรมรา

โชบายตออปทตทจะมาประจ าการในสยามความวา

“การกระทาของทานจะตองสะทอนใหเหนถงน าพระทยอนเมตตากรณาของสมเดจพระจกรพรรดททรงมตอ

พระมหากษตรยเปนสวนพระองคและตอชะตากรรมของราษฎรทพระองคปกครอง การกระทาของทานตองตอบสนอง

ความจรงใจและไมตรจตซงประเทศสยามถอเปนพ นฐานของความสมพนธของตนกบรสเซยเชนเดยวกน การกระทา

ของทานไมควรจะเปนไปเพอแสวงหาผลประโยชนและไมควรพยายามทจะใหไดมาซงการไดเปรยบ ทายทสด การ

กระทาของทานตองสนองตอบความตองการของสยามซงตองการความเอาใจใสตอผลประโยชนของเขาจากรสเซยและ

ตองการใหรสเซยใหการสนบสนนดานคณธรรมทจาเปนในการตอสอนไมเทาเทยมกนระหวางสยามกบบรรดาเพอน

บานทเขมแขง”

เอกสารนไดจดแปลขนในโอกาสการฉลอง 100 ปของความสมพนธไทย -รสเซย เมอ ป พ.ศ. 2540 โดยท

เอกสารมไดประชาสมพนธใหแพรหลายมากนก นอกจากในหมนกวชาการทสนใจหรอศกษาเกยวกบประเทศรสเซย

เทานน

ผทจดประกายความส าคญของประเทศรสเซยตอประเทศไทย ผมตองขอยกยองให คณพศกด นวาตพนธ (นสต

เกาคณะนเทศศาสตรทเขาศกษาในป พ.ศ. 2510) ซงศกษาและชวยเหลอใหมความสมพนธทางการคาเกดขนอยาง

ตอเนองนบเปนเวลา 10 ป คณพศกดไดมาเลาเรองราวของรสเซยใหผมฟงอยางจรงจงและตอเนอง จนผมเกดความ

สงสยวา ในเมอรสเซยเปนชาตทยงใหญและมความเออเฟอตอประเทศไทยอยางมากเมอสมยพระพทธเจาหลวง กระทง

ท าใหพระเจาแผนดนอนเปนทรกเคารพบชาของพวกเราทรงผอนคลายและแกปญหาประเทศชาตได เมอถงเวลาทความ

แตกตางทางอดมการณทางการเมองไดผานพนไปแลว ท าไมประเทศเราจงไมหนกลบไปรวมมอกนเชนเดม เพราะ

ความสมพนธในยคทบรรพบรษของเรายากล าบาก มบรรพบรษของอกชนชาตทหางไกลกนมาก ทงระยะทาง ความ

เปนอย ภาษาสอสาร รวมทงความมงคงและอ านาจทางการเมองเขาชวยเหลออยางออกนอกหนาซงเปนทรกนในยคนน

เนองจากผมมความเชออยางปถชนทวไปวา ไมวาจะเปนคนยคไหนพนฐานทางความคดและความสมพนธของ

คนจะไมตางกนมากแมจะตางเวลากน ดงนน ผมจงไดเกดความคดวาการจดกจกรรมใดๆ ทเกยวกบการสงเสรม

ความสมพนธกบรสเซยนาจะมาจดทจฬาลงกรณมหาวทยาลย เพอการเผยแพรแกผมการศกษาทจะรบรและเขาใจได

และยงมโอกาสสบสานสงทไดรบรแลวใหเกดประโยชนแกสวนรวมทงของประเทศไทยและประเทศรสเซยอกมาก

เพราะนอกจากจฬาลงกรณมหาวทยาลยจะเปนสถานศกษาส าคญของชาต อนเปนมรดกอนล าคาของประเทศไทยท

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวและพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงสถาปนาใหเปนสถานศกษา

ของบคลากรของชาตทจะเตบโตไปเปนก าลงส าคญของประเทศแลว ยงจะเปนการเผย แผพระเกยรตคณของ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ซงคนไทยสวนใหญไดรบทราบวาไดทรงประกอบพระราชกรณยกจในการ

ปกปองพนแผนดนสยามมาดวยความยากล าบากในยคลาอาณานคมจากมหาอ านาจยโรป อกทงยงเปนการเผยแผพระ

ราชประวตและพระเกยรตคณของพระสหายคพระทย ททรงชวยผอนคลายความไมสบายพระทยของสมเดจ

พระพทธเจาหลวง กระทงทรงสามารถแกปญหาของชาตจนไมตองตกเปนอาณานคมของชาตตะวนตก พระราชกรณย

กจของพระจกรพรรดรสเซยยงมประจกษพยานหลกฐานส าคญเปนเอกสารสงพมพซงตพมพ ณ กรงปารสประเทศ

ฝรงเศสในวนทสมเดจพระพทธเจาหลวงจะเสดจเยอนประเทศฝรงเศสอยางเปนทางการ เมอ 113 ปทผานมา

หลงจากการหารอทจะจดงานนทรรศการพระราชกรณยกจของพระมหากษตรยทงสองพระองคจากทงสอง

ประเทศ และนทรรศการเกยวกบประเทศรสเซยยคใหมแลว ขอสงสยสาธารณะซงบคลากรทเกยวของในเรองนจะตอง

ท าใหเกดความเขาใจอยางแจมแจง คอ ประเทศรสเซยหรอสหพนธรฐรสเซยเปนอยางไรในวนน? วนทคณะท างาน

ก าลงจะพยามยามฟนฟความสมพนธทงสองประเทศ มค าถามส าคญทคณะท างานจะตองตอบค าถามตนเองและสงคม

ใหไดคอ (1) สหพนธรฐรสเซยในปจจบนปกครองในระบอบอะไร? และระบอบเกาคอระบอบสงคมนยมจะกลบมาม

บทบาทไดอกหรอไม? (2) รสเซยยงยอมรบในระบอบกษตรยเกาของประเทศของเขาหรอไม? และ (3) รสเซยเปนชาตท

สนบสนนการกอการรายและกระท าตวเปนมาเฟยอยางทเปนทเขาใจของคนไทยสวนใหญหรอไม?

ค าถามเหลานไดรบค าตอบทมผลเปนบวกตอการฟนฟความสมพนธทกขอโดยไดรบจากบคคลส าคญทม

ความรเกยวกบรสเซย 2 ทาน คอ รศ. ฉลอง สนทรวาณชย หวหนาภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร จฬาฯ ท

เปนนกวชาการระดบรางวลจากสภาวจยแหงชาตดานประวตศาสตร ซงไดเคยศกษาเกยวกบประวตศาสตรไทย -รสเซย

มากอน และอาจารย ดร.รมย ภรมนตร ซ ง เปนอดตผอ านวยการโครงการรสเซยศกษา คณะศลปศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร

เมอไดค าตอบเปนทพอใจและสบายใจแลว ผมจงไดหารอกบคณพศกด นวาตพนธ ถงเรองการจดนทรรศการ

พระราชประวตและพระราชกรณยกจของพระเจาแผนดนทงสองพระองคทอาคารศาลาพระเกยว และศนยการคา

จามจรสแควรในเบองตน แตเมอไดรบทราบเพมเตมถงการแสดงออกของผน ารสเซยทตองการสนบสนนประเทศไทย

ผมจงกลบมาหารอเพราะเหนวานาจะยกระดบนทรรศการเปนการฉลองความสมพนธไทย -รสเซย ๑๑๒ ป เนองจาก

พ.ศ. 2552 เปนปทครบ 112 ปของความสมพนธไทย -รสเซยพอด และยงท าใหคนไทยระลกถงเหตการณวกฤตใน

บานเมองสยามทถกขมขจากจกรวรรดนยมยโรปอยางนอย 2 ประเทศ ทตองการแบงประเทศสยามออกเปน 3 สวน และ

เปนอาณานคมของชาตตะวนตก 2 ประเทศ ซงคนไทยสวนใหญไดรบทราบถงพระปรชาสามารถของสมเดจพระปยะ

มหาราราชททรงสามารถน าชาตไทยใหพนภยมาแลว

ในทสด ผมไดขอใหคณพศกดเชญอาจารย ดร.รมยมาหารอรวมกบอาจารยฉลองทจะหาขอมลในเรองการจด

นทรรศการพระราชกรณยกจของสมเดจพระพทธเจาหลวงกบพระเจาซารและจกรวรรดรสเซย อาจารยฉลองได

เสนอแนะใหผมพบกบคณไกรฤกษ นานา ซงเปนผสนใจศกษาและเกบรวบรวมเอกสารสงพมพตางๆ ทเกยวของกบ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาและประเทศสยามเปนจ านวนมาก เพอทราบถงเอกสารตางๆทคณไกรฤกษศกษาและ

เกบรวบรวมไว และในทสด คณไกรฤกษ นานา ไดตอบรบทจะเปนทปรกษาใหกบการจดนทรรศการ และยนดทจะ

ใหยมเอกสารสงพมพทเปนประโยชนตอการเผยแผพระราชกรณยกจทเกยวของกบประเทศรสเซย และจะเขยนหนงสอ

เกยวของกบความสมพนธระหวางประเทศสยามและจกรวรรดรสเซยจากเอกสารททานไดคนควาไว

นอกจากการจดนทรรศการเฉลมพระเกยรตฯ และนทรรศการเกยวกบรสเซยสมยใหมแลว ผม คณพศกดและ

ดร.รมย ไดหารอกนถงแนวทางทจะเผยแพรความส าคญของรสเซยตอประเทศไทย ซงถาจฬาลงกรณมหาวทยาลยจะ

เปนศนยในการเผยแพรและสรางความสมพนธกบรสเซยยคใหมจะท าอะไรไดบาง ในทสดผมและคณพศกดไดขอให

ดร.รมย ชวยประสานงานทจะมการเรยนการสอนเกยวกบรสเซยทจฬาฯ ในทสด ดร.รมย ไดตกลงทจะชวยจดตงศนย

รสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยผทเปนก าลงส าคญในเรองน คอ ทานอธการบดจฬาลงกรณมหาวทยาลย

(ศ.น.พ. ภรมย กมลรตนกล นสตเกาคณะวทยาศาสตรและแพทยศาสตร) หลงจากททานอธการบดเหนดวยในหลกการ

ไดมอบให รศ.ดร. อนงคนาฏ เถกงวทย ผชวยอธการบด (นสตเกาคณะอกษรศาสตร) เปนผประสานงานกบคณะท างาน

จนกระทงการจดตงศนยรสเซยศกษาฯ ไดรบอนมตจากฝายบรหารของจฬาลงกรณมหาวทยาลย และไดรบความ

เหนชอบจากสภาจฬาลงกรณมหาวทยาลย

นอกจากน ทานอธการบดยงไดแตงตงคณะท างานความสมพนธไทย-รสเซย ขน ๑ ชดทจะรวมกนท างาน

เพอใหเกดความสมพนธอนดกบสหพนธรฐรสเซย และคณะท างานไดจดงานแถลงขาวความรวมมอทวภาคระหวาง

องคกรและสถาบนตางๆ ในสหพนธรฐรสเซยกบจฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอวนท ๑๒ มนาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลา

๑๕.๓๐ น. โดยมทานอธการบด (ศ.นพ.ภรมย กมลรตนกล) แถลงความรวมมอรวมกบทานเอกอครราชทตสหพนธรฐ

รสเซย ฯพณฯ เยฟเกน ว. อาฟานาเซยฟ (Mr. Yevgeny V. Afanasiev) โดยมทานรฐมนตรตางประเทศไทย (ฯพณฯ กษต

ภรมย นสตเกาคณะรฐศาสตรฯ) รวมเปนสกขพยานในพธ ณ เรอนจฬานฤมตร โดยมผสอขาวและแขกผมเกยรตจ านวน

มาก

การจดงานจดขนในทามกลางสวนอนรมรนดวยบรรยากาศของการใหเกยรตตอนรบอาคนตกะคนส าคญของ

มหาวทยาลย โดยมขบวนแหจากนสตเกาฯ ผมชอเสยงแตงกายงดงามในบรรยากาศของทางภาคเหนอใหการตอนรบ

อยางสมเกยรต และยงมการแสดงทางวฒนธรรมของรสเซยโดยประชาคมรสเซยทพ านกในประเทศไทยและคณะ

ศลปกรรมศาสตรฯ สรปไดวา การแถลงขาวครงน จฬาลงกรณมหาวทยาลยไดสรางความประทบใจใหกบอาคนตกะ

รสเซย ประชาคมจฬาฯ และสอมวลชนและสงคมไทย โดยไดมการขยายความการแถลงขาวการรวมมอใหยกระดบเปน

การใหเกยรตซงกนและกน ทงจากสถานเอกอครราชทตสหพนธรฐรสเซยและจฬาลงกรณมหาวทยาลย ซงเปน

ความสมพนธขามขนตอน จากประเทศทยงใหญในสงคมโลกกบมหาวทยาลยอนดบตนจากประเทศเลกๆ ในภาคพน

เอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเมอรฐมนตรตางประเทศรสเซย ฯพณฯ เซอรเกย วคโตโลวซ ลาฟรอฟ (Mr. Sergey V.

Lavrov) ไดมารวมประชมอาเซยนทจงหวดภเกตในระหวางวนท ๒๓-๒๔ กรกฎาคม ๒๕๕๒ ฯพณฯ รฐมนตรวาการ

กระทรวงการตางประเทศรสเซยไดใชเวลาสนๆ เย ยมจฬาลงกรณมหาวทยาลยและบรรยายสาระส าคญเกยวกบ

ความสมพนธระหวางไทยและรสเซย รวมทงนโยบายทรสเซยมตอประเทศไทยและอาเซยนทอาคารมหาจฬาลงกรณ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย หลงจากทกระทรวงการตางประเทศไทยไดเปนเจาภาพจดเลยงอาหารกลางวนเปนเกยรตแก

ฯพณฯ รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศรสเซย ณ กระทรวงการตางประเทศ และกระทรวงการตางประเทศได

ใหเกยรตเชญอธการบดจฬาฯ และผอ านวยการศนยรสเซยศกษาฯ ไปรวมใหการตอนรบทกระทรวงฯ ดวย

นอกจากน เมอ รองนายกรฐมนตรรสเซย ฯพณฯ เซอรเกย ซาเบยนนน (Mr. Sergey S. Sobyannin) ไดใหเกยรต

กบประเทศในการเดนทางมาประชมรวมกรอบความรวมมอระหวางไทย-รสเซย ณ กรงเทพมหานคร ระหวางวนท ๒๖-

๒๗ พฤศจกายน ๒๕๕๒ สถานเอกอครราชทตรสเซยไดเชญผอ านวยการศนยรสเซยศกษาแหงจฬาฯ เปนผรวมประชม

ในการจดการตอนรบและประชมรวมระหวางหนวยงานไทยและรสเซย และเปนทนายนดทรางกรอบความรวมมอ

(Protocol) ระหวางราชอาณาจกรไทยและสหพนธรฐรสเซยไดบรรจขอความใหทงรฐบาลไทยและรฐบาลรสเซย

สนบสนนการจดตงศนยสารนเทศรสเซย (Russian Center) โดยการสนบสนนจากองคกรรสกมร (Russkiy Mir

Foundation) แหงสหพนธรฐรสเซย ทจฬาลงกรณมหาวทยาลย ดวยความเขาใจ การเอาใจใสซงกนและกน และความ

ปรารถนาดทมใหแกกนตลอดเวลาทศนยรสเซยศกษาฯ ไดถกจดตงขนในจฬาลงกรณมหาวทยาลย จนท าใหศนยรสเซย

ศกษาแหงจฬาฯ ไดรบความไววางใจจากกระทรวงตางประเทศไทยและสถานเอกอครราชทตสหพนธรฐรสเซย ในการ

ประสานงานเรองตางๆ เกยวกบความสมพนธไทย-รสเซย รวมทงหนวยงานภาคเอกชน เชน สภาธรกจไทย-รสเซย และ

หอการคาไทย-รสเซย

ในวนท ๒๖ มนาคม พ.ศ.๒๕๕๒ ซงเปนวนทระลกการสถาปนาจฬาลงกรณมหาวทยาลย จฬาลงกรณ

มหาวทยาลยไดขอพระราชทานพระวโรกาสกราบทลเชญสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารเสดจทรง

เจมปาย “ศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย” ทามกลางแขกผมเกยรตทงฝายไทยและฝายรสเซย อาท พล.อ.

สรยทธ จลานนท องคมนตร เอกอครราชทตรสเซยประจ าประเทศไทย (ฯพณฯ เยฟเกน อาฟานาเซยฟ) นายกสภา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย (ศ.นพ. จรส สวรรณเวลา) คณาจารยจฬาฯ กรรมการสภาธรกจและหอการคาไทย -รสเซยฯ

รวมทงประชาคมรสเซยในประเทศไทย

นอกจากการเปดสอนหลกสตรนานาชาตในระดบมหาบณฑต โดยศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลยแลว ทางศนยฯ ยงเปดสอนภาษารสเซยส าหรบธรกจ การศกษาและการทองเทยว และศนยรสเซยฯ ยงได

รวมมอกบสถาบนการทตชนสงของกระทรวงการตางประเทศรสเซย (Diplomatic Academy) มหาวทยาลยมอสโก

(Moscow State University) มหาวทยาลยเซนตปเตอรสเบรก (St. Petersburg State University) และสถาบน

ความสมพนธระหวางประเทศมอสโก (Moscow State Institute of International Relations) ของสหพนธรฐรสเซย

เพอใหความรกบนสตทจะไปศกษาตอในดานรสเซยศกษา โดยเปนนสตจากหลกสตรปรญญาโทสาขารสเซยศกษาของ

บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

เปนทนายนดทสถานเอกอครราชทตรสเซยเหนความส าคญและความตงใจของจฬาลงกรณมหาวทยาลยทจะ

สงเสรมความสมพนธกบสหพนธรฐรสเซย ดงนนจงยนดรบเปนผประสานงานในการจดตงศนยสารนเทศรสเซยใน

ประเทศไทยขนทจฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยไดรบการสนบสนนทนจดตงจากองคกรรสกมร (Russkiy Mir

Foundation) ซงเปนองคกรทด ารใหจดตงโดยอดตประธานาธบดวลาดมร ปตน ทงนภายใตเงอนไขทวาศนยสารสนเทศ

รสเซยจะมไดเพยง 1 แหงในแตละประเทศเทานน

การจดตงศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย และศนยสารนเทศรสเซยประจ าประเทศไทย ใน

จฬาลงกรณมหาวทยาลย นบเปนอนสรณแหงความสมพนธระหวางไทยและรสเซยครงใหม ทจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ไดแสดงออกถงความส านกในพระมหากรณาธคณของพระมหากษตรยทงสองพระราชวงศจากสองประเทศจากสองมม

โลกทมความแตกตางกนเกอบสนเชง ในฐานะททงสองพระองคไดทรงชวยกนสรางพระราชไมตรทงในระดบพระ

ราชวงศและระดบประเทศ และในฐานะททงสองพระองคไดทรงชวยกนดวยพระวรยะอตสาหะและพระราโชบายใน

ทกระดบ กระทงท าใหชาตไทยของเราไดอยรอดปลอดภยจากการตกเปนอาณานคมของชาตมหาอ านาจตะวนตกมา

ตราบจนทกวนน

คณะท างานฯในครงนยงเชอมนวา พระราชกรณยกจและพระราชไมตรของทงสองพระองคจะประทบตราตรง

ตลอดไปอยางไมมทสนสดในส านกของประชาชนชาวไทยทมตอประเทศสหพนธรฐรสเซย และสบตอถงอนชนรน

หลงของทงสองชาต ทจะยดแบบอยางของความปรารถนาดและน าใจไมตรทพระราชทานใหแกกนและกนของ

พระมหากษตรยทงสองพระองคเปนตนแบบแหงความสมพนธอนยงยนตลอดไป

ภาคผนวก 1

โครงการจดตงศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ยทธศาสตร “กาวหนา”: จฬาฯ เปนมหาวทยาลยชนน าในระดบโลก

เปาประสงค: จฬาฯ เปนมหาวทยาลยทไดรบการยอมรบในระดบนานาชาต

1. ความเปนมา

จกรวรรดรสเซยและราชอาณาจกรสยามมการตดตอกนมาตงแตรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลา

เจาอยหว และมพระราชไมตรแนบแนนในเวลาตอมาในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวราชวงศ

โรมานอฟและราชวงศจกรมความสนทสนมกนมากกวาราชวงศใด ๆ ในยโรปสมยนน จนอาจกลาวไดวา จกรวรรด

รสเซยเปนประเทศมหาอ านาจยโรปทไมเคยขมเหงและเอาเปรยบประเทศไทย ตรงกนขาม ในขณะทราชอาณาจกร

สยามเขาสเหตการณคบขนในวกฤตการณ ร.ศ. ๑๑๒ หรอ พ.ศ. ๒๔๓๖ นน จกรวรรดรสเซยกลบมสวนผอนคลาย

ความตงเครยดของสถานการณและชวยใหประเทศไทยรอดพนจากการตกเปนอาณานคมของประเทศมหาอ านาจยโรป

ในขณะนน

นอกจากการเสดจประพาสของพระมหากษตรยไทยยงจกรวรรดรสเซยแลว พระราชวงศชนสงของราชวงศจกร

ยงไดรบการถวายการตอนรบอยางสมพระเกยรตจากราชวงศโรมานอฟในการไปประทบเพอทรงศกษาตอในสถาบน

การทหารชนสงของจกรวรรดรสเซย

สมพนธภาพระหวางสองประเทศเรมมาเหนหาง เมอจกรวรรดรสเซยมการเปลยนแปลงระบอบการปกครอง

เปนระบอบสงคมนยมและรสเซยถกผนวกเปนสวนหนงของประเทศสหภาพโซเวยตท าใหประเทศทงสองหางเหนไป

หลายทศวรรษ

นบแตการเปลยนแปลงการปกครองอกครงหนงจากสหภาพโซเวยตมาเปนสหพนธรฐรสเซย และดวย

ความสามารถของผน ารสเซยยคใหมในการสามารถกอบกประเทศจากวกฤตการณทางการเมองและวกฤตเศรษฐกจใน

ระยะเวลาอนสน กอปรกบการแสดงออกทจรงใจดานสนถวไมตรของผน าประเทศรสเซยและการไดมโอกาสเขาเฝาฯ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวของผน ารสเซยเมอครงเดนทางมาเยอนประเทศไทยอยางเปนทางการในเดอนตลาคม

๒๕๔๖ และการถวายการตอนรบอยางสมพระเกยรตและอบอนถวายสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ เมอครง

เสดจฯ แทนพระองคในการเฉลมฉลองสมพนธไมตรครบ ๑๑๐ ปของสองประเทศ ณ ประเทศสหพนธรฐรสเซย

รวมทงการทประธานาธบดรสเซยไดจดสงคณะบลเลตชดใหญมาถวายการแสดงแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนอง

ในโอกาสวนเฉลมพระชนมพรรษาครบ ๘๐ พรรษา ณ ประเทศไทย การแสดงออกอยางตอเนองเหลาน เปนการย าถง

ความจรงใจทตองการจะสานตอสมพนธไมตรระหวางสองประเทศ

เนองจาก พ.ศ. ๒๕๕๒ เปนปครบรอบ ๑๑๒ ปของการสถาปนาความสมพนธทางการทตอยางเปนทางการ

ระหวางราชอาณาจกรสยามและจกรวรรดรสเซยซงท าใหคนไทยสามารถร าลกถงเหตการณประวตศาสตรของชาตทคน

ไทยไมรลม คอ เหตการณ ร.ศ. ๑๑๒ จฬาลงกรณมหาวทยาลยจงเหนควรสถาปนาความรวมมอระหวางจฬาลงกรณกบ

สถาบนตางๆ ของสหพนธรฐรสเซยในดานการศกษา วทยาศาสตร เทคโนโลย ศลปะ และวฒนธรรม รวมทงหนวยงาน

ทงภาคธรกจและอตสาหกรรมของทงสองประเทศทพรอมจะรวมมอกน และรวมมอกบจฬาลงกรณมหาวทยาลยในการ

รวมกนพฒนาศกยภาพทกๆ ดานโดยเรมจากการจดตงศนยรสเซยศกษา

2. หลกการและเหตผล

จฬาลงกรณมหาวทยาลยเลงเหนบทบาทความส าคญของประเทศสหพนธรฐรสเซยทมตอประชาคมโลกและ

สถานการณของโลกปจจบน ไมวาจะเปนทางดานเทคโนโลยสาขาตางๆ ทรสเซยมความเจรญรดหนาโดยเฉพาะดาน

อากาศยาน ดานพลงงานธรรมชาตทรสเซยมมากมายไดแกกาซและน ามน ดานการเมองระหวางประเทศทรสเซยเปน

หนงในมหาอ านาจของโลก ดานศลปวฒนธรรมทรสเซยมรากฐานและชอเสยงมายาวนาน โดยเฉพาะบลเลตและดนตร

คลาสสก ดานประวตศาสตรอนเกาแกเตมไปดวยเรองราวทนาศกษา ดานภาษาอนไดชอวาไพเราะและลกซงทสดภาษา

หนงของโลก นอกจากสหพนธรฐรสเซยแลว ยงมประเทศในกลมเครอรฐเอกราชซงมพนฐานทางการเมอง เศรษฐกจ

และสงคมใกลเคยงกบรสเซย เครอรฐเอกราช (Commonwealth of Independent States-CIS) เปนกลมประเทศทสถาปนา

ขนมาจากอดตสาธารณรฐตางๆ ของประเทศสหภาพโซเวยต ไดแก สาธารณรฐอารเมเนย สาธารณรฐอารเซอรไบจาน

สาธารณรฐเบลารส สาธารณรฐจอรเจยร สาธารณรฐคาซคสถาน สาธารณรฐครกซสถาน สาธารณรฐมอลโดวา

สหพนธรฐรสเซย สาธารณรฐทาจกซสถาน สาธารณรฐเตรกเมนสถาน สาธารณรฐยเครน สาธารณรฐอซเบกสถาน (ใน

จ านวน 15 สาธารณรฐของอดตสหภาพโซเวยต ม 3 สาธารณรฐรมฝงทะเลบอลตค (The Baltic States) ทไมเขารวมใน

เครอรฐเอกราช คอ ประเทศลธวเนย ลตเวย และเอสโตเนย)

สหพนธรฐรสเซยและประเทศในเครอรฐเอกราชอก 11 ประเทศ จดไดวาเปนภมภาคใหมทปจจบนรฐบาลไทย

ไดตระหนกถงความส าคญ และไดรเรมสรางกจกรรมเพอเสรมสรางความสมพนธระหวางกนในหลายดาน อยางไรก

ตาม การด าเนนการดงกลาวประสบปญหาหลายประการ ดวยขาดแคลนผเชยวชาญและฐานขอมลส าคญตางๆ เกยวกบ

สหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราช นอกจากนน สหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราชมภาษาและวฒนธรรมทม

เอกลกษณ การพฒนาความเปนพนธมตรกบประเทศเหลานจงตองอาศยความรวมมอทางวชาการเปนสอกลางอนจะ

น าไปสการศกษาเรยนรและท าความเขาใจในประเทศเหลานอยางถองแท

โครงการจดตงศนยศกษารสเซยจงถอเปนความจ าเปนเรงดวน เพอเรงสรางองคความรและพฒนาบคลากรทม

ความเขาใจเกยวกบสหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราชอยางถองแท อนจะยงประโยชนตอการกระชบความสมพนธ

ระหวางประเทศ อกทงยงเปนพนฐานส าคญในการขยายโอกาสความรวมมอทางวชาการ ธรกจ การลงทน และการ

ทองเทยวของประเทศไทย

จฬาลงกรณมหาวทยาลยเปนมหาวทยาลยทมคณะ/สถาบน/สาขาวชา ทมศกยภาพในการศกษาวจยดานตางๆ ท

กลาวมาทงหมดขางตน ขณะเดยวกนกมทรพยากรธรรมชาตทมคณคา อนอาจน าไปสการวจยรวมกบรสเซยทางดาน

วทยาศาสตร เทคโนโลย และการเกษตร และมการเปดสอนภาษารสเซยใหแกนสตระดบปรญญาตรและใหแก

บคคลภายนอกอยแลวในคณะอกษรศาสตร จงสมควรทจะไดมศนยกลางส าหรบเปนแหลงขอมล แหลงศกษา วจย และ

เผยแพรความรเกยวกบสหพนธรฐรสเซย โดยเฉพาะอยางยงจะเปนศนยส าหรบพฒนาความรวมมอระหวางทงสอง

ประเทศในดานตางๆ อนจะน าไปสความเขาใจอนดระหวางกนและการพฒนาทางวชาการในอนาคต

3. วตถประสงค

1. เพอเปนศนยศกษา วจย และเผยแพรองคความรเกยวกบสหพนธรฐรสเซยสสาธารณะทงในระดบชาตและ

นานาชาต

2. เพอเปนศนยทประสานความรวมมอระหวางจฬาลงกรณมหาวทยาลย สหพนธรฐรสเซย และหนวยงาน

ภาคเอกชน เชน สภาธรกจไทย-รสเซย และหอการคาไทย-รสเซย

4. ภารกจของศนยรสเซยศกษา

1. ประสานความรวมมอดานวชาการระหวางหนวยงานตางๆ ในจฬาลงกรณมหาวทยาลยกบประเทศ

สหพนธรฐรสเซย เชน วทยาลยปโตรเลยมและปโตรเคม คณะวทยาศาสตร คณะวศวกรรมศาสตร คณะสตว

แพทยศาสตร สถาบนเทคโนโลยชวภาพและวศวกรรมพนธศาสตร คณะอกษรศาสตร คณะรฐศาสตร คณะ

เศรษฐศาสตร คณะพาณชยศาสตรและการบญช คณะศลปกรรมศาสตร

2. เปดสอนหลกสตรรสเซยศกษา (สหสาขาวชา–หลกสตรนานาชาต) ระดบปรญญามหาบณฑต

3. เปดสอนหลกสตรอบรมระยะสนภาษารสเซยใหกบภาคธรกจและบคคลภายนอกทวไป

4. ผลตผลงานวชาการดานรสเซยศกษาเผยแพรสสาธารณะ

5. เปนศนยขอมล (information center) เกยวกบสหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราช

6. เปนศนยประสานงานและใหการปรกษาเกยวกบสหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราชแกหนวยงานภาครฐ

และเอกชนของประเทศไทย และเปนศนยประสานงานและใหการปรกษาแกหนวยงานภาครฐและเอกชนของรสเซย

ดวย

5. สถานทตง

อาคารวทยพฒนา ในบรเวณเดยวกนกบศนยทางอาณาบรเวณศกษาอนๆ

6. กจกรรมและแผนการด าเนนงาน

1. เปดศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย วนท 26 มนาคม 2552 ในโอกาสวนคลายวนสถาปนา

จฬาลงกรณมหาวทยาลย โดยกราบบงคมทลเชญสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ ทรงเปด

ศนย ณ อาคารวทยพฒนา

2. จดพมพหนงสอในโครงการเผยแพรผลงานวชาการของศนยรสเซยศกษา เลมท 1 เพอทลเกลาฯ ถวายสมเดจ

พระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารในโอกาสเสดจฯ ทรงเปดศนย วนท 26 มนาคม 2552

3. การจดงานร าลก 112 ปพระราชไมตร จกรวรรดรสเซย และราชอาณาจกรสยาม ปลายป 2552

4. เปดสอนหลกสตรอบรมระยะสนภาษารสเซย ป 2552

5. เปดสอนหลกสตรรสเซยศกษา (หลกสตรนานาชาต) ปการศกษา 2553

6. จดประชม/อภปราย/สมมนารสเซยศกษาในระดบมหาวทยาลย/ระดบชาต/นานาชาตเปนประจ าทกป

7. จดท าวารสารรสเซยศกษา ปละ 2 ฉบบ

8. จดนทรรศการ / การแสดงทางศลปวฒนธรรมเปนประจ าทกป

กจกรรม 2552 2553 2554

1. อบรมภาษารสเซยแกภาคธรกจและบคคลทวไป

รนท 1,2 รนท 3,4 รนท 5,6

2. เปดสอนหลกสตรนานาชาตสาขาร ส เ ซ ย ศ ก ษ า ร ะ ด บ ป ร ญญ ามหาบณฑต

รนท 1 รนท 2

3. ผลตผลงานวชาการ 1 เลม 1 เลม 2 เลม

4. ประชม / อภปราย / สมมนา ระดบมหาวทยาลย / ระดบชาต / ระดบนานาชาต

1 ครง 1 ครง 1 ครง

5. จดท าวารสารรสเซยศกษา 2 ฉบบ 2 ฉบบ 2 ฉบบ

6. จดนทรรศการ / การแสดงทางศลปวฒนธรรม

1 ครง 1 ครง 1 ครง

7. บคลากร

อาจารยประจ า

เจาหนาทประจ าส านกงาน

8. ภาระงานของอาจารยประจ า

1. เปนประธานหลกสตรและสอนรายวชาในหลกสตรระดบมหาบณฑต สาขาวชารสเซยศกษาใหกบบณฑต

วทยาลย

2. สอนรายวชาภาษารสเซยในหลกสตรระดบปรญญาบณฑตใหกบภาควชาภาษาตะวนตก และสอนรายวชา

ประวตศาสตรรสเซยในหลกสตรระดบปรญญาบณฑตใหกบภาควชาประวตศาสตร คณะอกษรศาสตร

3. สอนภาษารสเซยในหลกสตรอบรมระยะสนใหแกภาคธรกจและบคคลภายนอกทวไป

4. ปฏบตหนาทของผอ านวยการศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

9. หนวยงานทรบผดชอบ

จฬาลงกรณมหาวทยาลย (ใหการสนบสนนดานกายภาพและอตราก าลง)

บณฑตวทยาลย (รบผดชอบหลกสตรสหสาขาวชาระดบปรญญามหาบณฑต)

คณะอกษรศาสตร (ตนสงกดของต าแหนงอาจารยประจ า)

คณะอนๆ ในจฬาลงกรณมหาวทยาลย (รบผดชอบความรวมมอทางวชาการกบสหพนธรฐรสเซย และเครอรฐ

เอกราช)

10. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. ไดสราง พฒนา และเผยแพรองคความรเกยวกบสหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราช

2. มหลกสตรนานาชาตทางดานรสเซยศกษาระดบมหาบณฑต ซงตอบสนองตอความตองการของ

ตลาดแรงงานทงภาครฐและเอกชนทมอยสงในปจจบนและจะเพมขนในอนาคต

3. ไดพฒนาความสมพนธกบสหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราช

4. ไดรวมมอกบองคกรธรกจเอกชนเพอพฒนาความกาวหนาทางวชาการและเปนพนฐานในการขยายโอกาส

ทางธรกจใหแกประเทศไทย

5. มศนยประสานงานและใหค าปรกษาเกยวกบสหพนธรฐรสเซยและเครอรฐเอกราชแกหนวยงานตาง ๆ ใน

จฬาลงกรณมหาวทยาลยและแกหนวยงานของรฐและองคกรเอกชนทงของประเทศไทยและของรสเซย

ภาคผนวก 2

MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS OF THE RUSSIAN FEDERATION

INFORMATION AND PRESS DEPARTMENT

_______________________________

32/34 Smolenskaya-Sennaya pl., 119200, Moscow G-200;

tel.: (499) 244 4119, fax: (499) 244 4112

e-mail: dip@mid.ru, web-address: www.mid.ru

Unofficial translation

Talking points for the statement by Russian Foreign Minister Sergey V.Lavrov at Chulalongkorn University

of Thailand, Bangkok, 24 July 2009

24-07-2009

Dear friends,

I'm glad to take this opportunity to address you at Chulalongkorn University – the oldest and one of the most

prestigious higher education institutions in Thailand. It is gratifying that your University is directly engaged in

promoting friendly ties between Russia and Thailand: since March the Russian Studies Centre has been operating

here, offering in-depth studies of Russian history, politics, economy and culture. I hope that in the near future another

promising project will be accomplished – I refer to the establishment of the Russian Centre under the auspices of

Russkiy Mir Foundation.

Although Russia and Thailand are thousands of kilometers away from each other, we have a good reason to say that

our countries are neighbors in our common home – Asia and the Pacific. To a large extent, we share both huge

opportunities and challenges relevant to the region.

Thailand is one of Russia's oldest partners in South East Asia. As early as in 1870s Siam repeatedly confirmed its

willingness to establish official contacts with Russia. Commanders of Russian naval ships that visited Siam delivered

letters from King Chulalongkorn to the Russian Emperor, which clearly expressed the intention of his Government to

develop diplomatic ties, as well as trade and cultural cooperation with Russia.

Relations of friendship and confidence between our monarchs contributed greatly to the establishment of contacts

between our States. In March 1891, during his world tour, Crown Prince Nicholas was received with all honours in

Bangkok. Six years later, in July 1897 Nicholas II, already the Emperor, received King Chulalongkorn in Peterhof.

That meeting resulted in an agreement establishing diplomatic relations.

The first bilateral document – Russian-Siamese Declaration on Jurisdiction, Trade and Navigation – was signed in

1899. Russian Government's support of Siam in its disputes with European powers, particularly France, helped the

Kingdom to retain independence.

Many members of noble Siam families were educated in Russia. The King's son Prince Chakrabong studied in the

Page Corps and the General Staff Academy, ranked a captain of the Russian Guards, and after his return home

became a prominent politican, general and Head of the Thai Army General Staff. He contributed greatly to

establishing military educational institutions and introduced a range of novelties in Thai Armed Forces, including

Russian ceremonial dress for the Guards, which survived to this day. We treasure the memory of those bright and

pathetic moments of our common history.

In the twentieth century, ideological differences caused a lengthy pause in the development of relations between our

countries. This experience has once again demonstrated the negative effect produced by an ideology-driven foreign

policy and the importance of avoiding such tendencies in the future. During this difficult period, however, our

bilateral relations were still guided by fundamental values such as mutual respect and a wish to find, whenever

possible, mutually acceptable solutions to emerging problems. The mid-1980s saw a gradual return of relations

between our countries and peoples, based on friendship and mutual attraction, back to normalcy. The first ever visit

of the Russian Head of State to Bangkok in October 2003 became a landmark event ushering in a new era in our

bilateral contacts. The meeting of Vladimir V. Putin with His Majesty King Bhumibol Adulyadej (Пумипон

Адульядет) of Thailand and the negotiations that took place thereafter gave strong impetus to building special

relations between Russia and Thailand and set the priorities for our long-term bilateral cooperation.

It was a great honor for us to welcome Queen Sirikit on her State visit to Russia in July 2007, during which she

visited Moscow and St. Petersburg to celebrate the 110th anniversary of the establishment of diplomatic relations

between the two countries. In November 2008, meetings between the leaders and foreign ministers of Russia and

Thailand took place on the margins of the APEC Summit in Lima. Prasobsuk Boondech (Прасопсук Бундет),

Chairman of the Senate of Thailand's National Assembly, visited Russia in 2009.

Sound development of the political dialogue has created an enabling environment for strengthening Russia-Thailand

interaction in different areas. The development of the Joint plan of action on advancing cooperation between Russia

and Thailand for 2009-2011 testifies to the maturity of our partnership. The joint plan became the first ever

agreement of such a kind with the South-East Asian countries, representing a roadmap of priority areas and specific

parameters of bilateral cooperation. We expect to sign this important instrument as early as this year at the fourth

meeting of the Russia-Thailand Joint Commission on Bilateral Cooperation.

We have witnessed a progressive development of trade and economic ties between Russia and Thailand, a traditional

backbone of our bilateral contacts. Thailand continues to be Russia's main trading partner in South-East Asia; despite

the global financial crisis, our bilateral trade has reached in 2008 its all-time high of 3.82 billion dollars.

Real opportunities do exist for expanding our economic cooperation further. To this end, we should maximize the use

of the two countries' capacities, including those of Siberia and the Far East, the regions of Russia that form an

integral part of the APR. Russia's easternmost territories are a unique depository of natural resources, with its huge

oil, gas, coal, timber, marine and mineral reserves kept in store for the present and future generations. This vast

region has adequate transportation infrastructure, in-house scientific potential and a qualified labor force and overall

tremendous potential for industrial development, making it possible to set up cost-effective businesses in a number of

different areas, from oil- and gas-refining facilities to high-tech and knowledge-based industries. President Dmitry A.

Medvedev and the Russian Government give special priority to the social and economic development of the East of

our country.

One of our critical goals is to step up energy cooperation between Russia and Thailand. We are interested in

advancing such promising projects as joint prospection and development of energy resources, construction and

maintainance of oil and gas facilities, regular supplies of the Russian hydrocarbons to Thailand, construction of a

regional facility in the Kingdom for storing, processing and trading in Russian oil and gas. Our experts are ready to

provide assistance in carrying out your country’s plans to create a national atomic energy industry.

Scientific, technical and innovative cooperation between Russia and Thailand has a significant potential. The

successful launch of the first Thai satellite THEOS from Russian launching site in October 2008 is an important

achievement in this area.

We appreciate our humanitarian ties and cooperation with Thailand in the fields of culture and education.

Preparations for holding the Days of Saint Petersburg in Bangkok are underway. We intend to continue the practice

of granting annual scholarships to Thai students, through allocations from the Russian federal budget.

Tourism should be mentioned specially, being an important element of the whole range of the Russian-Thai relations.

Every year hundreds of thousands of Russians visit the magnificent resorts of your country. I am certain that despite

the crisis Thailand will remain one of the most popular holiday destinations for Russian tourists.

Cooperation between Russia and Thailand has various dimensions and great potential including international

relations. We are pleased that Moscow and Bangkok hold similar views with regard to establishing a more

democratic international system firmly based on international law and such principles as indivisibility of security in

the modern world, equality, mutual respect and mutually beneficial international cooperation. Only such an approach

can adequately respond to the emerging trends of the multipolar world order.

Our countries share the view that it is necessary to jointly respond to the global challenges and threats, to step up

efforts in combating the proliferation of weapons of mass destruction, international terrorism, illegal trafficking in

drugs and persons, arms smuggling and piracy. Thailand was the first country in South-East Asia to establish direct

relations with Russia through our national Security Councils. Moscow and Bangkok have given a strong impetus to

cooperation between the Russian and Thai Supreme Courts and the law enforcement agencies.

We are also united by the vision that today’s world has many faces, by respect for various development models and

value systems. Both our countries understand the importance of advancing dialogue and partnership between cultures,

religions and civilizations. As multireligious states, Russia and Thailand have a key role to play in this regard.

There is ample scope for cooperation between our countries in enhancing peace, stability and security in Asia Pacific.

Russia supports an equitable and transparent security and cooperation architecture in Asia and the Pacific which is

based on teamwork, universally accepted rules and principles of international law, which employs dialogue,

consultations and negotiations as an instrument for dealing with sensitive issues. Such an approach is referred to as

the "ASEAN way". This does not imply gaining military superiority, by increasing insecurity of other nations, setting

military bases and military alliances in Asia and the Pacific or creating a regional missile defense system that could

disrupt the strategic balance. We should move towards a collective architecture by using multilateral diplomacy and

fostering links between regional organizations and fora, and, more importantly – through mutual respect and with due

account of each other’s interests.

Russia stands ready to discuss and address a broad range of problems affecting Asia Pacific, both in bilateral and

multilateral formats. Our country has much to contribute to regional energy security, cooperation in the field of

transportation, counter-terrorism, prevention of emergencies and disaster relief. We have been working successfully

on these and many other issues within different regional structures. Russia has just completed its term of

Chairmanship in the Shanghai Cooperation Organization, while in a couple of years it will assume the Chairmanship

in the Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC). The APEC 2012 Summit will be held in Vladivostok on the coast

of the Pacific Ocean, that we all share.

I would like to reassure Asia-Pacific nations that Russia has long been and continues to be their good friend and

reliable partner. During the period after the victory in the Second World War, to which our country made a vital

contribution, it did a lot to promote nation-building and economic recovery of Bangladesh, Cambodia, China, the

DPRK, India, Indonesia, Laos, Mongolia, Sri Lanka, Viet Nam and others.

The new era poses new problems and presents tough challenges. Russia was among the first to come to rescue the

States hit by the devastating tsunami in December 2004 – Thailand, Indonesia and Sri-Lanka – and provided

considerable humanitarian assistance to Myanmar, which suffered most from Nargis Cyclone, in May 2008. Today,

in the context of the global financial and economic crisis, Russia lends a helping hand to many countries experiencing

economic troubles. These activities are carried out on a bilateral level and in accordance with decisions taken at G20

and G8 Summits, as well as through EurAsEC, which has established a specialized anti-crisis fund.

Russia and most of the Asia-Pacific countries, including Thailand, have similar views on the ways of mitigating

effects of the current economic crisis and reforming the global financial architecture. We are prepared to address

these issues in close interaction with all the States of the region and their associations.

We welcome the strengthening of the fruitful Russian-Thai cooperation within the existing APR multilateral

mechanisms, such as the APEC Forum, Russia-ASEAN dialogue-based partnership and ARF. Thailand actively

assisted Russia’s involvement in Asia Cooperation Dialogue activities and greatly contributed to preparing and

holding the first Russia-ASEAN Summit in Kuala Lumpur in 2005. It has traditionally supported Russia’s

participation in the work of the ASEM mechanism and East Asia Summits. In this context, I would like to note the

positive outcome of the Russia-ASEAN post-ministerial conference and the 16th APR Session, which ended on

Phuket yesterday, and to thank Thailand as the ASEAN Chairman for the excellent organization of these meetings.

We have good reasons to speak of the establishment of a new kind of Russian-Thai interaction based on pragmatism

and mutual respect for national interests. We consider Thailand as one of our most important and promising partners

in the APR, with whom we are prepared to further our cooperation in all fields and work together in the international

arena, thus helping to build a more just and secure world.

I sincerely wish success to today’s students, who will assume important positions in politics, economy and business

in the future, and will participate in efforts aimed at attaining new levels of development by your country and the

entire region. I have no doubt that the further promotion of the Russian-Thai friendly relations will be a valuable

contribution to the achievement of these goals.

Thank you.

รสเอยรสเซย...มองผาดแลวมองพศ

Oh Russia…A Casual View and an In-depth Consideration

พศกด นวาตพนธ

Phisak Niwattaphand

บทคดยอ

บทความขนาดสนเรองนกลาวถงประสบการณตรงของผเขยน ในฐานะผเขามามบทบาทเกยวของกบเรอง

เศรษฐกจและการคาระหวางไทยกบรสเซยมาเปนเวลานาน โดยเฉพาะในฐานะผมบทบาทกอตงสภาหอการคาไทย -

รสเซย รวมทงรวมมบทบาทในการกอตงศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

ผเขยนไดใหขอเสนอแนะอนเปนประโยชนตอการคาการลงทนระหวางไทยกบรสเซยไวหลายประการ เชน

เสนอใหไทยรวมมอกบรสเซยดานการศกษาเกยวกบการเดนเรอและการขนสงเพอปทางไปสการเปนศนยกลางการ

ขนสง (transportation hub) ของไทยในอนาคต โดยเฉพาะการเสนอใหมการพฒนาเสนทางการคาระหวางไทยกบ

รสเซย ดวยการขนสงสนคาทางเรอจากไทยไปรสเซยโดยผานเมองทาวลาดวอสตอก (Vladivostok) แลวสงตอทาง

รถไฟเขาสตอนกลางและภาคตะวนตกของรสเซย ซงจะใชระยะเวลาเพยงประมาณ 12 วน นอกจากนน ผเขยนยงได

กระตนใหไทยหาทางคากบรสเซยเพมขนในเรองสนคาน ามน กาซ เหลก และทองค า เปนตน

ค าส าคญ: การคาการลงทนไทย-รสเซย, สภาหอการคาไทย-รสเซย, ศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย

AN ABSTRACT

This short article involves the writer’s long years of direct experience in economic and trade relations

between Thailand and Russia. In particular, the writer has been involved in the establishment of Thai-Russian

Chamber of Commerce and the Russian Studies Centre of Chulalongkorn University.

The writer has proposed useful recommendations for the promotion of Thai-Russian trade and investment.

For example, it is proposed that Thailand collaborate with Russia in studying sea transportation and routes to pave the

way for Thailand to become a transportation hub in the future, including, in particular, the development of a Thai-

Russian trade route through the port of Vladivostok and the railroad to central and western Russia. This route takes

only 12 days. In addition, the writer has also encouraged the Thai to expand their trade with Russia to cover oil, gas,

iron and gold, among other products.

Key words: Thai-Russian trade and investment, Thai-Russian Chamber of Commerce, Russian Studies Centre of

Chulalongkorn University

รสเอย รสเซย...มองผาดแลวมองพศ

พศกด นวาตพนธ*

ขณะเมอประเทศไทยประสบกบปญหาทางการเงน และเศรษฐกจในป 2552 นน ในฐานะวทยากรรบเชญจาก

กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย ผเขยนไดไปบรรยายในเรองความรซงสงสมมาเปนเวลากวา 20 ปเกยวกบ

การสงสนคาออก เมอถกถามเพอขอความเหนวา “เงนบาทควรจะออนหรอแขง” จงไดตอบไปวา จะไมขอใหความเหน

ในเรองทถามถง แตขอยอนใหผถามตอบค าถามแทนวา “ท าไมประเทศสงคโปร ซงมประชากรแค 3 ลานคนเศษ จงเปน

คคาอนดบสของประเทศไทยได” ค าตอบทควรจะไดรบกคอ เพราะสงคโปร ไมไดซอสนคาจากไทยไปใชเองทงหมด

แตสงตอไปขายประเทศทสามเสยเปนสวนใหญ ค าถามตอทเกยวเนองกคอ “แลวประเทศทสงคโปรสงสนคาไปขายไม

ทราบหรอวาสงคโปรไมไดผลตสนคาเอง” ค าตอบกคอ ประเทศสวนใหญร แตเพราะประเทศนนๆ มความเชอมนใน

การตลาดและการจดการของสงคโปร แลวเมอสนคาทซอเปนการขายตอ ราคาจะไมสงไปหรอ ค าตอบกคอ ในหลาย

กรณ สงคโปรถงกบขายขาดทน แตกหาซอสนคาหรอแลกเปลยนสนคาจากประเทศนนๆ มาขายท าก าไรแทน และก

ก าไรมากกวาดวย เพราะฉะนน เงนบาทจะออนหรอแขงจงไมใชค าตอบสดทายแนนอน หากแตประเทศไทยตองเรง

สรางความเชอมนตอผซอใหมากยงขน และทส าคญคอการหาตลาดใหม

เมอไดใหขอคดเหนเชนนนไป จงเปนหนาททจะตองท าการอยางหนงอยางใด เพอสนบสนนความเหนและให

ขอพสจน นนคอในเมอมค ากลาวทวา “รเขา รเรา รบรอยครง ชนะรอยครง” เพราะฉะนน กอนจะหา “ตลาดใหม” เรา

จ าตองรวาตลาดใหมทจะไปเปดนน เรามความไดเปรยบเสยเปรยบอยางไรและแคไหน ในเวลานน ไดมองตลาดใหมอย

สามตลาด คอ จน อนเดย และรสเซย คนจนคนไทยมใชอนไกลพนองกน อนเดยกเปนแหลงก าเน ดของพทธศาสนา

และมคนอนเดยโดยก าเนดรวมถงคนอนเดยทเกดและมสญชาตไทยอยในประเทศไทยมากมาย แตทวารสเซยเพอน

เกาแกทถกลม ซงมคณปการตอประเทศเราอยางมากทชวยใหสยามประเทศไมตองตกเปนเบยลางหรอเมองขนของนก

ลาอาณานคมในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว กลบดนาสนใจและทาทายกวา ทส าคญกคอ ไมวารสเซย

จะถกกลาวขวญและชกจงใหเหนเปน “มาเฟย” หรอ “ไมนาคบหา” อยางไรกตาม แตรสเซยยงคงมแตมตอในเวท

การเมองระหวางประเทศ ในฐานะทเปนหนงในหาสมาชกมหาอ านาจทมสทธในการออกเสยงคดคานในสหประชาชาต

* รองประธานสภาธรกจไทย-รสเซย ประธานสภาหอการคาไทย-รสเซย ทปรกษาศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย และประธาน

กรรมการบรษท เอกสรร จ ากด

(กรณทสหรฐอเมรกาพยายามจะใหสหประชาชาตมการด าเนนการกบอหรานในเรองอาวธนวเคลยร แตเมอจนกบ

รสเซยจบมอกน สหรฐอเมรกากท าอะไรไมถนด) ดวยเหตนจงเหนควรสนบสนนการตดสนใจทจะเลอกคบรสเซย เนอง

ดวยหากไทยไดรสเซยสนบสนนรวมกบจนทสนบสนนอยแลว ไทยกจะมเสยงอยางนอยสองในหาเสยงทมอ านาจออก

เสยงคดคานหรอวโตอยในองคการสหประชาชาต

จากนนเมอสบโอกาสจงไดชกชวน นายเซอรเกย บรกเนวช (Dr. Sergey Briginevich) ทานอครราชทตฝายการ

พาณชยรสเซยประจ าประเทศไทย หรอททางรสเซยใชชอเปนทางการวาผแทนการคา (Trade Representative) รวมกอตง

สมาคมการคาไทย-รสเซยขนในป 2542 เพอเปน “ศนยการตดตอและสงเสรมการคาระหวางไทยกบรสเซย” กระทงใน

ป 2548 จงไดปรบสถานะเปน “หอการคาไทย-รสเซย”

ตอมา ในชวงททานอดตประธานาธบด วลาดเมยร ปตน ไดเดนทางมาประเทศไทยเพอรวมประชมความ

รวมมอทางเศรษฐกจเอเชย-แปซฟก (Asia-Pacific Economic Cooperation — APEC) ในป 2545 ผเขยนในฐานะท

ปรกษาประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย จงไดเชญชวนสหภาพนกอตสาหกรรมและผประกอบการรสเซย

(Russian Union of Industrialists and Entrepreneurs (RUIE) มาลงนามในความรวมมอกบสภาอตสาหกรรมแหง

ประเทศไทย และในป 2547 ไดรบเกยรตใหเปนองคปาฐกรบเชญ (Guest Speaker) ในทประชมมอสโก/เอเชยอโคโน

มคฟอรม (Moscow/Asia Economic Forum) ณ กรงมอสโก

อยางไรกด แมผเขยนจะไดเสนอความเหนและแนวทางความรวมมอทางเศรษฐกจและการคาระหวางประเทศ

ไทยกบรสเซย อกทงไดพยายามผลกดนในเรองอนๆ อกหลายเรอง แตดจะไมมความกาวหนาไปเทาทควร ดงนน เมอ

ทบทวนดแลวจงไดไปเรยนเสนอความเหนตอเจาหนาททเกยวของของสถานทต ซงกรวมถง ฯพณฯ เยฟเกน ว. อาฟานา

เซยฟ (Mr. Yevgeny V. Afanasiev) เอกอครราชทตรสเซย และทานอครราชทตฝายการพาณชย ดมตร สมคตน (Mr.

Dmitry Smakhtin) วา “นกการเมองและรฐบาลมาแลวกไป” (“politician and government comes and goes”)

เพราะฉะนนเพอความตอเนองและความมประสทธภาพจงควรจะไดมหนวยงานทจะไม “มาแลวกไป” (“comes and

goes”) งายๆ มาเปนตวตงตวตรวมกบหอการคาไทย-รสเซย

ทายทสด ในฐานะนสตเกาจฬาลงกรณมหาวทยาลย จงไดรวมผลกดนกบคณโชตหรญ เปยมสมบรณ ซงเคย

ท างานในสโมสรนสตจฬาฯ ดวยกน รวมถง ดร. รมย ภรมนตร ซงไดไปศกษาอยในรสเซยนานปจนมความรและความ

เชยวชาญในเรองทเกยวกบรสเซยเปนอยางด เพอเสนอใหมการกอตง “ศนยรสเซยศกษา” ขนเมอวนท 26 มนาคม 2552

และสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดทรงพระกรณาเสดจทรงเจมปายชอของศนยฯ ทงนตองขอ

กลาวในทนวา หากปราศจาก ศาสตราจารย นพ. ภรมย กมลรตนกล อธการบด ทเขาใจและใหการสนบสนนรวมกบ

ผบรหารทานอนๆ ศนยรสเซยศกษาฯ กคงเกดขนไมได

อยางไรกด ใชวาศนยรสเซยแตเพยงหนวยงานเดยวจะสามารถท างานครอบคลมเรองตางๆ ได หากแตจ าตอง

ไดรบความรวมมอและการสนบสนนจากคณะและหรอหนวยงานอนๆ ในจฬาลงกรณมหาวทยาลยควบคไปดวย เพราะ

ไทยกบรสเซยมความเปนไปไดทจะมความรวมมอในหลายๆ ดาน ผทเคยไปรสเซยมาแลวคงจะยนยนความเหนนได ด

ยงขน เรองทเรงดวนอกประการหนงกคอ การเปดการเรยนการสอนในวชาทเกยวของกบการเดนเรอและการขนสง

รวมกบมหาวทยาลยพาณชยนาว (Maritime State University) เมองวลาดวอสตอก (Vladivostok) ซงอยทางฝง

ตะวนออกของรสเซย เพอปทางผลกดนใหไทยเปนศนยกลางการขนสง (transportation hub) ของโลกทสมบรณแบบ

ทงนไดใหความเหนและบรรยายไวในหลายสถานทและหลายโอกาสมาเปนเวลานานปแลววา ทางอยรอดของ

ไทยคอการทไทยใชความไดเปรยบในสถานทตงของประเทศ รวมถงการทมทะเลขนาบทงสองฝงของประเทศใหเปน

ประโยชน อนทจรง สนามบนสวรรณภมมขดความสามารถทงในดานการบนโดยสารและการบนพาณชยขนสงอยแลว

หากไดมการเชอมตอจนตอนใตดวยทางรถไฟผานประเทศลาวเพอเปดตลาดจนใตและตะวนตก ซงเปนพนททไมม

ทางออกทางทะเล (land locked) และยงไมเจรญเทยบเทาทางฝงตะวนออกหรอตอนกลางของประเทศแลว ไทยกจะได

ตลาดใหมทมประชากรถงกวา ๓๐๐ ลานคน อกทงจะสนบสนนการทองเทยวไดดวย

สดทาย หากไทยไดรวมมอกบรสเซยเดนเรอรบสนคาจากจน เกาหลใต ไตหวน ฮองกง ฯลฯ แลว แทนทจะ

ออมลงไปสงคโปรแลวยอนขนผานไทยทางฝงตะวนตกทางทะเลอนดามนขนไปสตลาดอนเดย ปากสถานและ

ตะวนออกกลาง กสามารถตดผานทางใตของไทย โดยการสรางแลนดบรดจ ( land bridge) ซงจะประหยดการเดนเรอท

ปจจบนตองออมลงไปสงคโปรไดถงสบกวาวน และเมอนนไทยกจะเปนศนยกลางการขนสงทสมบรณแบบ ทงทางบก

เรอ และอากาศ นอกจากนน การเปดการเดนรถไฟเชอมเขาจนตอนใต นอกจากจะชวยใหไทยไดเปรยบในตนทนคา

ขนสงแลว ยงจะยงประโยชนในดานการตลาดดวย เพราะในปจจบนการสงซอสวนใหญจะถกจ ากดให ซอเตมตคอน

เทนเนอรบรรทกสนคา ซงผประกอบการหรอผซอรายเลกจะมปญหา แตพอคาไทยจะสามารถจดสงแบบขายปลกหรอ

ขายสงไดทางรถไฟ ทการสงมอบสนคาจะรวดเรวและสะดวกกวา

ถงกระนนกด กยงมปญหาใหญในเรองการอตสาหกรรมของไทยอย กลาวคอ เกอบจะกลาวไดวาไทยไมม

วตถดบธรรมชาตทจะใชหรอสนบสนนอตสาหกรรมเลย คาแรงกมแตจะสงขนเมอเปรยบแมแตกบจนและอนเดย

เพราะฉะนนจงจ าตองไดรบความชวยเหลอ ความรวมมอและการสงเสบยงจากเพอนเการสเซยซงมอยอยางมากมาย ไม

วาจะเปนน ามน กาซ เหลก ทองค า ฯลฯ ส าหรบเสนทางการคาระหางไทยกบรสเซยนน การขนสงทางเรอผสมรถไฟ

นบเปนทางเลอกทดทสดทางหนง เนองจากจนกบรสเซยมทางรถไฟทเชอมตอกนแลว ดงนน การขนสงสนคาทางเรอ

จากไทยไปรสเซยผานเมองทาวลาดวอสตอก (Vladivostok) แลวขนสนคาตอโดยทางรถไฟสทางตอนกลางและภาค

ตะวนตกของรสเซย จงชวยยนเวลาขนสงไดดวย เพราะการเดนเรอจากทางฝงตะวนออกของรสเซยมาไทยใชเวลาเพยง

ประมาณ 12 วนเทานน ซงเมอเปรยบเทยบกบการขนสงในปจจบนทสงไปยงเมองทาเซนตปเตอรสเบรก ( St.

Petersburg) ทางฝงตะวนออกของรสเซยตองใชเวลาประมาณ 45 วน

ทงหลายทงปวงทไดกลาวมาขางตน เปนงานททาทายสวนหนงไมเฉพาะแต “ศนยรสเซยศกษา” หากแตเปน

จฬาลงกรณมหาวทยาลยโดยรวม ในฐานะแหลงศกษาและทรวมของผมภมปญญาทจะรวมกนชว ยแกไขปญหาของ

ประเทศเพอเปนการตอบแทนคณแผนดน

มารจกชาวรสเซยกนเถอะ

Let’s Get to Know Russia

รมย ภรมนตร

Rom Phiramontri

บทคดยอ

บทความเรองนมวตถประสงคหลกเพอแนะน าคนไทยใหรจกวฒนธรรมหรอธรรมเนยมปฏบตของชาวรสเซย

เพอสามารถน าความรทไดไปประยกตใชในการตดตอสมพนธ หรอการท างานรวมกบชาวรสเซยใหเกดความประทบใจ

ความไววางใจ และเกดประโยชนตามมา โดยเฉพาะการน าไปใชประโยชนในการตดตอทางธรกจกบรสเซยใหบรรลผล

ภาพลกษณดานลบของชาวรสเซยทบทความน าเสนอเพอเปนขอเตอนใจใหคนไทยระมดระวงม อาท ชาว

รสเซยเปนคนไมคอยเรงรบและไมเครงครดเรองเวลามากนก ความสมพนธในหมญาตมตรจนกระทงในแวดวง

การเมองจะเปนแบบอปถมภในลกษณะเลนพรรคเลนพวก สวนความสมพนธกบตางชาตกลบมทาทเครงขรมคลายไม

เปนมตรหากไมสนทสนมดวย ในขณะทเจาหนาทต ารวจบางสวนมกใชอ านาจรดไถเงนทองจากชาวตางชาต หรอมพวก

มจฉาชพชอบทจรตคดโกงชาวตางชาต เชนในการรบแลกเปลยนเงนตรา หรอมพวกนกลวงกระเปาแฝงตวอยตามปาย

รถหรอสถานรถไฟใตดน

วฒนธรรมการใชชวตอนๆ ของชาวรสเซยทนาสนใจม อาท วฒนธรรมการท างานจะเปนแบบเจานาย-ลกนองท

หวหนามอ านาจเบดเสรจ เครงครดในเรองระเบยบวนยและการรกษาความลบขององคกร รวมทงไมนยมแขงขนกนใน

หมผรวมงาน

นอกจากนน บทความยงน าเสนอขอมลเกยวกบวฒนธรรมรสเซยดานอนๆ ไวดวย ไดแก ความสมพนธระหวาง

บรษกบสตร การเยอนตามค าเชญ การใหของขวญ การใหดอกไม การแตงงาน และเทศกาลตางๆ

ค าส าคญ: วฒนธรรมรสเซย, ความสมพนธระหวางชาวรสเซยกบตางชาต, การคาการลงทนของไทยในรสเซย

AN ABSTRACT

The main purpose of this article is to introduce Russian culture and customs to Thai people, so that they can

make use of this knowledge about Russia in their contact and work with their Russian counterparts. Their ability to

impress the Russian people with such knowledge will help them gain trust that is a key to successful business deals in

this country.

The article has identified certain negative images of the Russian people. This is intended as a warning to the

Thai that they must be careful about certain types of behavior. For example, Russians are usually nonchalant and not

strict about time. Their relationships among relatives and even in political circles tend to be characterized by

patronage and cronyism. On the other hand, they appear solemn and unfriendly to foreigners if relationships with the

latter are not sufficiently close. Some policemen like to intimidate and extort money from foreigners, whereas crooks

are often lurking somewhere ready to cheat visitors, for example in currency exchange deals, as are pickpockets at

bus stops or underground stations.

Other ways of life of Russian people are also of much interest. For example, in work the relationship is

strictly hierarchical with the superior having absolute power over their subordinates. The work ethic is characterized

by strict observance of rules and regulations, strict maintenance of organizational secrets, and discouragement of

competition among colleagues.

The article also presents information on still other aspects of Russian culture. These include male-female

relationships, making a visit by invitation, presentation of gifts and flowers, marriage, and various festivals.

Key words: Russian culture, relations between Russians and foreigners, Thai trade and investment in Russia

มารจกชาวรสเซยกนเถอะ

ภรมนตร*

เมอไมนานมานไดมโอกาสคยทางโทรศพทกบเพอนๆ และรนนองศษยเกามหาวทยาลยรสเซยทท าธรกจดาน

การทองเทยวอยทพทยาและภเกต ท าใหทราบวามนกทองเทยวรสเซยเขามาเทยวมากในขณะทนกทองเทยวชาตอนๆ

ลดลง ซงกสะทอนใหเหนวาวกฤตเศรษฐกจโลกไมสงผลตอรสเซยมากนก ในขณะเดยวกนกไดข าวจากทางมอสโกวา

บรษทสญชาตไทยทไปท าธรกจทรสเซยนนยงขายสนคาทตนเองผลตไมได ซงกท าใหชวนคดวาการทเขาไปท าธรกจใน

รสเซยตง 6-7 ป และลงทนไปกวา 6,000 ลานบาทเพอตงโรงงาน ผลตสนคาออกมาแลวแตยงขายไมไดนนนาจะมอะไร

ผดปกตสกอยาง แตกเรมเขาใจปญหานมากยงขนเมอไดมโอกาสพดคยผบรหารระดบสงของบรษทดงกลาว ซงสนใจท

จะหาคนรสเซยทรภาษาไทยดๆ เขาท างานในบรษทของเขาเพอใหท าหนาทเปนพนกงานขาย ทงๆ ทเขามชาวรสเซยทร

ภาษาไทยและชาวไทยทรภาษารสเซยเปนอยางดอยในบรษทแลวหลายคน จากขอมลทมอยบางแลวนนเมอลองน ามา

ประมวลดกพบวาปญหาหลกๆ ทเกดขนในกรณนกคอปญหาการขาดความรความเขาใจในสงคมและวฒนธรรมการท า

ธรกจของรสเซยมากกวา ไมใชปญหาการใชภาษาในการสอสารตามทเขาใจ เพราะบคลากรทบรษทนมอยนนสามารถ

ใชภาษาสอสารไดเปนอยางด

เปนทแนนอนวาสงคมและวฒนธรรมการท าธรกจของชาวรสเซยนนตองมพนฐานมาจากธรรมเนยมปฏบต

*อาจารย ดร. ประจ าภาควชาภาษาตะวนตก คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปจจบนด ารงต าแหนงผ อ านวยการศนยรสเซยศกษาแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย และผอ านวยการหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต (สหสาขาวชานานาชาต) รสเซยศกษาบณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

และวถชวตของชาวรสเซยดงเดมทพนกงานขายคนไทยทเขาไปศกษาและรภาษารสเซยสวนใหญไมมความรมากนก

ดวยในชวงทไดศกษาอยกพกอาศยอยในหอพกโดยไมสามารถ

พบเหนวถชวตและการท างานของชาวรสเซยดวยตนเองมากนก และสวนใหญกไมไดอานวรรณกรรมหรอศกษา

เกยวกบวฒนธรรมของรสเซย ในขณะเดยวกนพนกงานขายคนรสเซยของบรษททรภาษาไทยกไ มรอะไรเกยวกบ

วฒนธรรมในการท าธรกจในรสเซยมากเชนกน เนองจากทรกเปนเพราะไดพบเหนบางในชวตประจ าวนเทานน ซงก

ไมใชความรความเขาใจทลกซง ดวยหลกสตรของเขาเหลานนบงคบใหศกษาภาษาและประวตศาสตรของจน ไทย ลาว

และตะวนตกเปนหลก ซงหากจะศกษาวชาเหลานใหดทกวชากตองทมเทใหกบวชาทตนเองศกษาเปนอยางมากจนไมม

เวลาและความสนใจใหกบสงใดไดอก

อนง วฒนธรรมทางธรกจของรสเซยเปนเรองใหมทเพงจะเกดขนไดสบกวาปและอยในวงทจ ากด จงท าใหผท

ไมไดศกษาโดยตรงโดยเฉพาะอยางยงชาวรสเซยเองกไมสามารถรและเขาใจไดเทาทควร ดงนนปญหาของบรษท

ดงกลาวจงยงไมสามารถแกไขอยางตรงจดได

ทไดเกรนไปเชนนนกตองขอออกตวกอนวาไมไดน าเสนอเพอทจะเขาไปแกไขปญหาหรอทางออกในเรองน

ใหกบผใด เพยงแตตองการชใหเหนวาความสามารถใชภาษาในการสอสารเพยงอยางเดยวนนยงไมเพยงพอส าหรบการ

ท าธรกจระหวางประเทศ เพราะนอกจากความรเฉพาะดานแลว ผทตองไปเจรจาธรกจและผปฏบตงานประจ าใน

ประเทศนนจ าเปนอยางยงทจะตองมความรเรองวฒนธรรมตางๆ ของเจาของประเทศดวย โดยเฉพาะดานวฒนธรรมการ

ท างานและวฒนธรรมการท าธรกจ

เหตผลหลกทท าใหอยากน าเสนอเกยวกบวฒนธรรมหรอธรรมเนยมปฏบตของชาวรสเซยนนกดวยเหนวาคน

ไทยยงรจกคนรสเซยนอยมาก และการรเรยนรถงอปนสยใจคอของชาวรสเซยและการปฏบตตนใหถกตองตามเวลาและ

โอกาสนนมความจ าเปนส าหรบคนไทยทกคนท เกยวของกบชาวรสเซย โดยเฉพาะอยางยงหากตองการสาน

ความสมพนธดานตางๆ หรอการกระชบความสมพนธทมอยเดมใหแนนแฟนยงขนนนกมความจ าเปนทตองรจกชาว

รสเซยใหมากขน เพอทจะสรางความประทบใจและความไววางใจ ซงจะน าไปสประสทธภาพของการท างานรวมกน

และความสมพนธทด

ผทจะตองเกยวของกบชาวรสเซยทควรจะรจกขอปฏบตและธรรมเนยมของชาวรสเซย ไดแก พนกงานสายการ

บนภาคพนดน พนกงานตอนรบบนเครองบน พนกงานโรงแรม บรกรในรานอาหาร มคคเทศก ผประกอบธรกจการคา

และบรการทชาวรสเซยไปใชบรการเจาหนาทของสวนราชการทเกยวของ เชน เจาหนาทตรวจคนเขาเมอง เจาหนาทการ

ทาอากาศยาน เจาหนาทศนยบรการนกทองเทยวและต ารวจทองเทยว เปนตน บคคลเหลานถง แมวาจะไมไดอยใน

ประเทศรสเซย แตถาหากรจกธรรมเนยมประเพณของชาวรสเซยและน ามาปฏบตตอชาวรสเซยทเดนทางมาประเทศ

ไทยแลว กจะเปนเสนหใหชาวรสเซยไดจดจ าไปอกนาน แตส าหรบผทตองศกษาหรอท างานอยในรสเซยแลว การรจก

ธรรมเนยมปฏบตและขอหามตางๆ ของชาวรสเซยนนเปนความจ าเปนขนพนฐาน และหากน าไปปฏบตไดเปนอยางดก

จะสงผลดตอการศกษาและการท างานโดยตรง

จากการทไดไปเลาเรยนในสถาบนชนน าของรสเซยมานบ 10 ป อานวรรณกรรมรสเซยมาหลายรอยเรอง ท า

วทยานพนธระดบปรญญาเอกเกยวกบ” ธรกจการเมองในรสเซย...” และบรรยายวชาทเกยวของกบรสเซยมากวา 10 วชา

เปนเวลารวม 20 ปแลวนน ท าใหนาจะอยในฐานะทสามารถถายทอดสงทตนเองไดศกษาและไดพบเหนมาใหผทสนใจ

ไดรบรบาง อยางนอยกเพอเปนพนฐานใหผทตองเกยวของกบรสเซยไดรถงธรรมเนยมการปฏบตของชาวรสเซยมากขน

ดวยเหตนจงไดตดสนใจเรยบเรยงบทความนขนมา เพอทผเรยนภาษารสเซยหรอผทสนใจจะไดใชเปนแนวทางในการ

สรางปฏสมพนธกบชาวรสเซยได แตทงนกตองขอออกตวอกครงวา แนวทางการปฏบตตนในสงคมรสเซยทจะน าเสนอ

ตอไปนเปนเพยงสวนหนงเทานน และพฤตกรรมในดานลบตางๆ กไมไดเหมารวมถงชาวรสเซยทกคน หรอผท

ประกอบอาชพนนๆ ทงหมดเมอกลาวถงบางอาชพ

ผเขยนบทความนเคยใหขอมลในลกษณะเดยวกนนกบนกศกษาทจะไปศกษาทรสเซยเพอการเตรยมความ

พรอมทางจตใจซงอยบนหลกการทวา “จะไดพบกบหลายสงทไมนายนด แตถาไมพบกถอวาโชคด” การใหขอมล

พฤตกรรมในทางลบนนจะท าใหมการเตรยมพรอมและเกดการระมดระวงและเมอเกดขนกบตนเองแลวกจะรสกวาเปน

สงทยอมรบได อนง หากเรายดหลกวา “เรามาศกษาหาประสบการณตรงในรสเซยและทกอยางทจะเกดขนกบเราเปน

ความรและประสบการณ” แลว กจะท าใหการใชชวตในรสเซยด าเนนไปไดอยางนาสนใจ แตถาหากคาดหวงวาจะได

พบความสะดวกสบาย ชาวเมองยมแยมแจมใสเปนมตร และไดรบบรการทดจากทกภาคสวนทเกยวของแลว กคง

จะตองพบกบความผดหวงบาง

ลกษณะนสยของชาวรสเซย

การทจะใหผใดผหนงบอกวาชนชาตใดมลกษณะนสยอยางไรนนคงจะเสยงตอความคลาดเคลอนพอสมควร

และโดยทวไปแลวคงจะวพากษวจารณออกไปไดไมเตมทนก เพราะตางคนตางมมมองและตางความคด ทงผทมองและ

ผถกมอง ดงนนเพอใหความเปนธรรมแกผทถกมองจงตองอาศยการประมวลความคดเหนของคนหลายคน

ลกษณะนสยของคนหลายเชอชาตไดสะทอนออกมาใหเราไดทราบจากแหลงตางๆ กน ซงบางครงยากทจะคน

หาตนตอวาใครเปนผใหค านยามนนไว เชนคนไทยมความยมแยมแจมใส คนลาวชอบความสนกสนาน ชาวญปนรกการ

ท างาน ชาวเยอรมนมความเทยงตรง ชาวองกฤษมความอดกลนและเครงครด ชาวสกอตมความมถยสถมากจนดเปน

ตระหนถเหนยว และชาวยวมความเหนแกตว เปนตน

ส าหรบลกษณะนสยของชาวรสเซยนนนกเขยนอเมรกนฮามลตน สมธ (H. Smith) ไดเขยนไวในบทความของ

ตนวา “ใจกวาง ออนไหว ไมรบผดชอบ ท างานไมเปน” กวชาวรสเซยอนเดรย วสนเซยนสก (A. Voznesensky) ได

กลาวถงลกษณะนสยของชนชาตตนวา “ชาวรสเซยชอบวรรณกรรมราวกบวาเปนจตวญญาณของตน” “ชาวรสเซยเปน

ชนชาตทรกการอาน” “เราสามารถพดคยในเรองตางๆกนไดทงวน” “เราอยากจะใหเศรษฐกจของเราเหมอนตะวนตก

แตกกลวสญเสยความรทไมสามารถน ามาปฏบตจรงได คงจะเปนเพราะวาเราขเกยจเกนไป ซงมนกเปนขอเสย แตใน

ขณะเดยวกนกเปนขอด” ดงนน “ความขเกยจ” จงเปนค าตอบสดทายทเฉลยในทกค าถามเกยวกบลกษณะนสยของชาว

รสเซยได

จากการศกษาของนกสงคมวทยาชาวรสเซยในเรองพนฐานทางความคดทมผลตอลกษณะนสยของชาวรสเซย

คอนทานส าหรบเดก เพลงและเพลงกลอมเดกทเดกรสเซยทกคนไดฟงมา บทพสจนอยางหนงตามทฤษฎนคอ การทชาว

ญปนเปนชนชาตทขยนเพราะนทานส าหรบเดกญปนจะเนนเรองคตเตอนใจเกยวกบการประสบความส าเรจทมาจากการ

ท างานหนก เชนเรองมดตองท างานหนกและมอาหารกนตลอดฤดหนาว เปนตน ในขณะทเดกรสเซยฟงนทานเกยวกบ

“อวานโง” ซงทจรงแลวกลายเปนวาเมอแกลงโงกลบไดของวเศษตางๆ ทชวยดลบนดาลใหมทกสงทกอยางไดโดยไม

ตองท างาน

เมอวเคราะหชวตจรงของชาวรสเซยไปแลวกเหนคลอยตามนกสงคมวทยาทพยายามชใหเหนวา การทชาว

รสเซยตองประสบกบความทกขยากอยางแสนสาหสจากการท าสงคราม การตกเปนทาสของมองโกล -ตาตารในฐานะ

ทาสตดทดน ตลอดจนเดอดรอนแสนสาหสจากภยสงคราม การปฏวต และการปฏรป และเพอใหชวตอยรอดใน

สถานการณดงกลาวท าใหตองหลอกตนเอง ใหก าลงใจตนเอง ระมดระวง อดทน รอปาฏหารยมากกวาจะท าใหเกดขน

ดวยมนสมองและสองมอของตน ซงเหนไดจากภาษตและค าพงเพยตางๆ เชน “ไปชาๆ แตไปไดไกล” (ไมตองรบรอน)

“คนดพระเจาคมครอง” (เชอมนในตวเอง, รอความชวยเหลอจากผอน) “รบท าไปท าไมเดยวใครกหวเราะเยาะ” (ท างาน

ไมตองรบรอน, ท าไปเรอยๆ เพราะทกคนกท าเรอยๆเหมอนกน) “งานไมใชหมมนไมวงหนเขาปา” (ท างานไมตองรบ

รอน, ท าไปเรอยๆ) “บานไมไดอยทนเลยไมรเรองอะไร” (ขาดความรบผดชอบตอสงคม, ไมสนใจสงทเกดขนรอบตว)

เปนตน

เพอใหการท าความเขาใจในสงคมและวฒนธรรมรสเซยเปนไปอยางเปนขนตอนในทนจงใครขอกลาวถงชาว

รสเซยในหนวยทางสงคมทเลกทสดคอครอบครวกอน

ครอบครวของชาวรสเซยปจจบนเปนครอบครวขนาดเลก ซงสวนใหญแลวครอบครวจะมลกเพยงคนเดยว

เหตผลในการมลกนอยนนมดวยกนหลายสาเหต แตเหตผลส าคญทสดคอเหตผลทางเศรษฐกจ ดวยชาวรสเซยสวนใหญ

ยงมรายไดนอยเมอเทยบกบรายจายและคาครองชพทสงขน ดงนนชาวรสเซยสวนใหญซงเปนผมการศกษาจงได

ตระหนกถงภาระของการมลกมากจนพากนนยมคมก าเนด หรอหากพลาดพลงตงครรภขนมากสามารถท าแทงได

การทชาวรสเซยนยมแตงงานตงแตยงหนมสาว โดยสวนใหญจะพบรกและแตงงานกนระหวางเปนนกศกษา

หรอหลงส าเรจการศกษาซงยงพงพาตนเองไมได ดงนนภาระคาใชจายตางๆ จงตกอยกบผปกครองของทงสองฝายทม

หนาทชวยเหลอดานการเงนใหกบลกๆ จนกระทงเรยนจบมงานท าและดแลตวเองได และระหวางนนหากลกๆ ของ

พวกเขามหลานใหพวกเขา ทงป ยา ตา ยายกตองชวยกนเลยงดหลานดวย แตถาหากวาลกๆ ของพวกเขาเรยนจบแลว

หรอมงานท าแลว แตรายไดยงไมมากพอทจะดแลตนเองได พวกเขากตองใหความชวยเหลอลกๆ ทางดานการเงนตอไป

ตราบเทาทจะชวยเหลอได

สงคมรสเซยเปนสงคมอปถมภทเหนยวแนน ชาวรสเซยทเปนเพอน เปนญาต หรอเปนพอ แม พ นองจงมก

ชวยเหลอกนในทกดานหากมโอกาส แมจะยงยากล าบาก เสยงภยหรอผดกฎหมายกตองชวยจนสดความสามารถ เหตน

จงไมใชเรองแปลกทนกการเมองนยมแตงตงหรอสนบสนนใหเพอนๆ หรอญาตๆ ของตนเองเขาด ารงต าแหนงตา งๆ ท

ตนเองสามารถสนบสนนหรอแตงตงได ในขณะเดยวกนหากเพอนๆหรอญาตๆ เหลานนท าผดหรอถกกลนแกลงกจะ

ปกปองและชวยเหลออยางเตมท ตวอยางทเหนไดอยางชดเจนคอคณะรฐมนตรของประธานาธบดตงแตสมย

ประธานาธบดบอรส เยลตซนถงคณะรฐมนตรของประธานาธบดดมตร เมดเวเดฟ นนสวนใหญแลวเปนการแตงตง

เพอนๆ ขนด ารงต าแหนง หรอไมกเปนเพอนของเพอนทมความสนทสนม

จากความชวยเหลอทไมมขอจ ากดดงกลาวท าใหความเคารพและนบถอระหวางบคคลยงคงมอย ซงเปนขอ

แตกตางจากชาวยโรปตะวนตกและชาวอเมรกน นนคอลกๆ ชาวรสเซยจะยงคงเคารพและนบถอพอ แม ป ยา ตา ยาย

และเลยงดกนไปจนกวาชวตจะหาไม สวนเพอนๆ กจะคบและชวยเหลอกนไปตลอดชวตเชนกน

การใหความส าคญและยกยองใหเปนหวหนาครอบครวในสงคมรสเซยนนจะขนอยกบวาใครเปนผหาเงนเลยง

ดครอบครว หากพอบานเปนผทท ารายไดหลกใหกบครอบครวกไดรบการยกยองจากครอบครวใหเปนหวหนา

ครอบครว แตหากแมบานหารายไดเขาบานเปนหลก กจะไดรบการยกยองใหเปนผน าครอบครวเชนกน โดยทผน า

ครอบครวมหนาทตดสนใจในการท ากจกรรมตางๆ ระดบครอบครว เชนการใชจายเงนซอของเขาบานหรอพา

ครอบครวไปทองเทยวเปนตน

ความสมพนธกบชาวตางชาต

ชาวตางชาตในรสเซยมกจะพบวาชาวรสเซยเปนชนชาตทไมยมแยมแจมใส ดไมเปนมตรและนากลว แตนน

ไมไดหมายความวาชาวรสเซยเปนชนชาตทไมเปนมตรและโหดราย ในทางตรงกนขามหากไดสมผสกบชาวรสเซย

อยางลกซงแลวจะพบวาชาวรสเซยชอบคบเพอนและใจด เพยงแตการระมดระวงคนทไมรจกมากเกนไป ท าใหคนตาง

วฒนธรรมเหนวาชาวรสเซยเปนคนทคบยาก ซงกเปนจรงตามนน แตเมอไดคบเปนเพอนสนทกนแลวกจะพบวาเปนอก

บคลกหนงทตรงกนขาม เพราะจะเหนวาชาวรสเซยเปนคนรกสนก ยมแยมแจมใส ขเกรงใจ จรงใจ และชอบชวยเหลอ

ในการมโอกาสเยอนหรอใชชวตในรสเซยสกชวงเวลาหนงอาจจะพบวาคนรสเซยบางคนหยาบคายและชอบ

แสดงอ านาจ โดยเฉพาะเจาหนาทต ารวจ เจาหนาทรกษาความปลอดภย ยามเฝาอาคาร เลขานการและขารฐการระดบ

ลาง ดงนนจงตองใชความระมดระวงเมอจ าเปนตองเกยวของกบคนกลมน เชนการท าหนาทของเจาหนาทต ารวจรสเซย

นน ดจะแปลกไปมากส าหรบชาวตางชาตทอาศยหรอศกษาอยในรสเซย เพราะแทนทจะเปนผพทกษสนตราษฎรกลบ

ท าตวเพกเฉยเมอมเหตรายเกดขน หรอไมกท าตวเปนโจรเรยกคาไถ (เอกสาร) เสยเอง ซงนกศกษาไทยในรสเซยสวน

ใหญไดประสบมาแลว ปฏบตการของเจาหนาทต ารวจชนประทวน (ยศทบาเปนแถบสเหลยมแตถาเปนนายต ารวจเปน

ดาว) พวกนตอชาวตางชาตกลมเลกๆ 1- 5 คนสวนใหญจะอยในเขตชานเมอง ขนตอนคอขอตรวจเอกสารแลวกบอกวา

เอกสารของเราปลอม (เราเปนผลกลอบเขาเมองผดกฎหมาย) หากเจาของเอกสารพดภาษารสเซยไดดตอรองไดกจาย

นอย เพราะอยางนอยกสามารถพดชแจงอางองไดวาตนเองไมไดมความผดอะไร แตหากพดภาษารสเซยไดไมดหรอ

หรอพดไมไดกตองจายเตมอตราซงกเปนหลกพนรเบล เนองจากกลมนไมสามารถชแจงหรอตอรองใดๆได อกทงขาด

ความรเรองกฎระเบยบตางๆ จงตองยอมเสยเงนเอาตวรอดไวกอน

ชาวรสเซยอกกลมหนงทนกทองเทยวหรอชาวตางชาตทอาศยอยในรสเซยจะตองพบและตองประหลาดใจใน

ชวงแรกๆ คอผใหบรการในรานคาหรอพนกงานขายทเมนเฉยตอลกคา หรอแสดงความไมยนดทจะใหบรการ แตเมออย

ไปสกพกกจะเคยชนไปเอง เพราะเปนเรองธรรมดาของพนกงานขายหรอผใหบรการชาวรสเซย แตหากพบวาการ

ใหบรการนนดผดปกต กจงระวงไววาเปนการเสแสรงเพอทจะขายของทไมดหรอของทแพงกวาปกตให

นอกจากพนกงานขายแลวชาวรสเซยอกกลมหนงทชาวตางชาตจะตองพบคอเจาหนาทแลกเปลยนเงนตรา

ตางประเทศ เนองจากชาวรสเซยนยมเกบเงนไวทบานในรปของเงนตราตางประเทศเพราะขาดความเชอถอในคาของ

เงนรเบลและธนาคารในประเทศของตน ดงนน เคานเตอรแลกเปลยนเงนตราของรสเซยจงมอยอยางมากมาย การท

เจาหนาทประจ าเคานเตอรมหลากหลาย แตสวนใหญมการศกษานอยและเงนเดอนต า จงนาจะเปนสาเหตทท าใหพวก

หลอนมกจะมสหนาบดบง เมนเฉยหรอมอาการหงดหงดอยเสมอและสวนใหญจะพดภาษาตางประเทศไมได ขอควร

ระวงเมอตองแลกเปลยนเงนตรากคอแลกเปลยนท เคานเตอรของธนาคาร ถงแมจะมขนตอนยงยากกวาเชนตองแสดง

หนงสอเดนทางและเซนใบเสรจและถกหกคาธรรมเนยมในขณะทอตราแลกเปลยนกต ากวาเคานเตอรทไมใชของ

ธนาคาร แตทงนกจะไดรบการชดเชยดวยโอกาสทจะถกโกงนอยกวา และพนกงานเตมใจใหบรการมากกวา ส าหรบเลห

เหลยมกลโกงหลกๆ ของกลมนกคอการใหเงนไมครบ เอาธนบตร (รเบล) ปลอมให หรอไมกเปลยนเอาธนบตรปลอม

มาแทนธนบตรแททเราไดใหเขาไป แลวพวกหลอนกบอกเราวาธนบตรของเราปลอมเปนตน

ความสมพนธกบเวลา

ชาวรสเซยถอวาการมาสายประมาณ 10 นาทเปนเรองปกต แตถาเปนการนดพบทส าคญกถอวาผดมารยาท จาก

การทไมคอยเครงครดเรองเวลาจะเหนวาเครองบนหรอรถไฟในรสเซยจะออกชาเปนประจ า ดงนนในการนดพบทไม

คอยส าคญชาวรสเซยจะกลาวถงเวลานดโดยประมาณ เชนประมาณ 1 ทมเปนตน แตถาหากนดพบกบผใหญหรอ

เจานาย ผนอยตองไปใหตรงเวลาในขณะทผใหญอาจมาสายได ในการไปเปนแขกชาวรสเซยนน การไปกอนเวลาถอ

เปนเรองไมเหมาะสม เพราะเจาบานอาจจะยงไมพรอมทจะตอนรบ ดวยตองเตรยมการตอนรบทกอยางดวยตน เอง

เนองจากในบานของชาวรสเซยจะไมมคนรบใช

การโทรศพทไปยงโทรศพทบานหรอโทรศพทมอถอชาวรสเซยตองไมเรวกวา10 นาฬกาในชวงเชาและไมเกน

22 นาฬกาในเวลากลางคน เวนแตมการนดหมายกนไวกอน และการโทรศพทตดตอกบชาวรสเซยจะตองโทรเมอจ าเปน

และพดสนๆ ในสงทจ าเปนหรอการนดหมายเทานน เพราะชาวรสเซยจะไมนยมพดคยเรองส าคญทางโทรศพท เวนแต

การโทรศพทพดคยกบเพอนสนททไมตองมขอจ ากดเหลาน

ชาวรสเซยไมนยมวางแผนชวตเปนระยะเวลานาน ดวยชาวรสเซยสวนใหญไดเผชญกบการเปลยนแปลงมาโดย

ตลอด จนท าใหขาดความเชอมนในอนาคต สงเหลานไดสะทอนออกมาทางความคดและการกระท าของชาวรสเซยใน

ปจจบน ซงเหนไดจากวฒนธรรมการท าธรกจทมการเปดและปดบรษทบอยเพอเลยงภาษและหนคคา ไมซอสตยตอคคา

ชอบท าธรกจทมผลก าไรมากในระยะเวลาอนสน พฤตกรรมทางสงคมทมการเปลยนคบอย สถตการหยารางสง

พฤตกรรมการบรโภคทชอบใชจายสรยสรายดมกนจนเงนหมด หรอการเกบออมเงนไวเพยงเพอเทยวพกผอนปตอปเปน

ตน

ความสมพนธระหวางหวหนากบลกนอง

ในสงคมการท างานหวหนาจะมอ านาจเบดเสรจและมกจะใชอ านาจดงกลาวกบลกนอง จนมค าพดเกยวกบ

ความสมพนธนวา “แกเปนนายฉนเปนไอโง...ฉนเปนนายแกเปนไอโง” ในรสเซยลกนองจะไมแสดงตววาม

ความสมพนธทดตอนาย ในขณะทนายสามารถแสดงออกดงกลาวได และมกจะมการวพากษวจารณกนขนหาก

ความสมพนธระหวางนายกบลกนองกลายเปนความสมพนธฉนเพอน และลกนองแสดงความเปนกนเองกบนายใน

สถานการณทเปนทางการ

โอกาสเดยวททงนายและลกนองจะดมความเทาเทยมกนคอในการกนดม ซงชาวรสเซยนยมฉลองโอกาสตางๆ

ในทท างานหลงเลกงาน เชนวนครบรอบวนเกด ครบรอบวนแตงงาน วนตายของเพอนรวมงาน การไดเลอนขนเลอน

ต าแหนง หรอการส าเรจการศกษาของเพอนรวมงาน ในโอกาสนทงนายและลกนองจะกนดมและพดคยกนอยางสนท

สนม

ความสมพนธกบเพอนรวมงาน

โดยทวไปแลวชาวรสเซยไมฟองนายเกยวกบความประพฤตของเพอนรวมงาน และไมวพากษวจารณงานของ

เพอนรวมงาน ไมนนทาเจานาย และไมนยมน าเรองขององคกรออกไปพดภายนอก มอยไมนอยทลกๆ เองกอาจจะไมร

วาพอแมท างานอะไร หรอทท างานของพอแมท าอะไร เนองดวยวฒนธรรมการรกษาความลบขององคกรในสมยโซ

เวยตยงคงหลงเหลออยในพฤตกรรมการท างานของคนรสเซย โดยเฉพาะอยางยงชาวรสเซยทเกดและโตในสมยโซเวยต

หรอพวกทมอายตงแต 35 ปขนไป

นอกจากนนชาวรสเซยยงไมนยมแขงขนกนระหวางเพอนรวมงาน ดงนนผทตองการท างานใหเกนหนาผอนจะ

ถกวพากษวจารณและไมเปนทยอมรบของเพอนรวมงาน อยางไรกดถงแมชาวรสเซยจะใหการนบถอผทประสพ

ความส าเรจในอาชพ แตในขณะเดยวกนกไมนยมแสดงออกถงความส าเรจของตน หรอแสดงออกถงความพยายามทจะ

สรางความกาวหนาใหตนเอง เพราะอาจจะเปนการสรางความไมพอใจใหกบเพอนรวมงานได

ความสมพนธกบงาน

ชาวรสเซยเปนคนทไมคอยเครงเครยดกบงาน เหตนระหวางท างานจงมกจะมการหยดพกดมน าชากาแฟสลบ

กบการท างาน ดานวนยในการท างานกไมเครงครด เพราะอาจจะมาท างานชาแตเลกงานตรงเวลา ไมนยมท างานเกน

เวลา นอกเวลา หรอเกนหนาท ทงยงนยมใชอ านาจหนาทการงานอ านวยประโยชนใหแกตนและพวกพอง อาทหาก

ท างานในดานการผลตสนคาอปโภคบรโภคกมกจะน าเอาสนคานนไปใชทบ านหรอแจกจายใหเพอนๆ และญาตๆ ใช

ดวย

ความสมพนธกบกฎหมาย

ชาวรสเซยสวนหนงไมคอยเคารพกฎหมาย ไมเคารพกฎระเบยบ หยอนยานในหนาท และไมมวนย (แต

โดยรวมแลวนาจะมวนยมากกวาคนไทย) เชนชอบลกขโมยหรอหยบฉวยสงของทไมใชของตนเองเมอมโอกาส ซงชาว

รสเซยเรยกแบบตดตลกวา “วางไมเปนระเบยบ” กเลยชวยจดระเบยบให ต ารวจบางคนหากไมมสนบนกจะไมจบกม

ผกระท าผด นกธรกจบางคนชอบโกงคคาและหลกเลยงภาษ เจาหนาทรฐบางคนชอบรบสนบน ผใชรถใชถนนบางคน

ชอบฝาฝนกฎจราจร แพทยบางคนสามารถยดอายคนไขไดตามก าลงการจายของผปวยหรอญาตผปวย การไมจายภาษ

ในสงคมรสเซยถอวาไมใชเรองรายแรง เพราะโดยทวไปชาวรสเซยจะเลยงภาษเทาทจะเลยงไดอยแลว จนท าให

ส านกงานสรรพากรตองมต ารวจสรรพากรตดอาวธหนกตามลาเกบภาษเปนของตนเองโดยเฉพาะ และใหรางวลน าจบ

แกผทชเบาะแสใหสามารถจบกมผเลยงภาษ

นอกจากนนส านกงานสรรพากรยงไดท าปายโฆษณาขนาดใหญเตอนผเสยภาษซงตดอยตามขางถนนทวไปวา

“จายภาษซะแลวจะหลบอยางสบาย”

ชาวรสเซยชอบวพากษวจารณรฐบาลและผน าประเทศของตน แตไมชอบใหชาวตางชาตวพากษวจารณ

เชนเดยวกบตน พวกเขาถอวารฐบาลมหนาทอ านวยใหตนมชวตทด เพราะฉะนนหากรฐบาลออกนโยบายอะไรทไม

ถกใจกจะถกวจารณและตอตานจากประชาชนเสมอ

มารยาททางสงคม

ภาษารสเซยมค าสรรพนามเอกพจนบรษทสอง “วย” (คณ, ทาน) และ “ตย” (เธอ, เอง, มง) เวลาคยกบคนไมรจก

หรอรจกนอยและผสงวยกวาหรอสถานะทางสงคมสงกวาตองใช “วย”เสมอ (ยกเวนกบญาต) หากเปนคนวยใกลเคยง

กนเมอรจกกนพอสมควรแลวชาวรสเซยจะชวนใหใช “ตย” เพอความเปนกนเอง ในขณะทผใหญเมอตองการใหความ

เปนกนเองกบเดกหรอผดอยอาวโสกวากจะใชสรรพนาม “ตย” เรยกผดอยอาวโส แตในทางกลบกนผดอยอาวโสไม

สามารถใชสรรพนาม“ตย” กบผใหญไดเพราะจะถอวาเปนการลามปามไมรกาลเทศะ นอกจากนสรรพนาม “ตย” ยง

ใชไดกบเดกเลกในทกกรณอกดวย

ชาวรสเซยจะสนทนากบคนรจกในระยะทใกลและกบคนทไมรจกในระยะทไกล ในการยนเขาแถวเพอตอคว

ตางๆ ชาวรสเซยมกจะยนหางกน

ผชายรสเซยทรจกกนแลวหรอตองท าความรจกกนเมอพบกนจะเดนเขามาประชดตวกอนจงจบมอขวา การบบ

มอแรงแสดงถงมตรภาพทแนบแนน (ในกรณทรจกกนดแลว) และตอนลาจากกตองจบมอดวย สวนสตรนนจะไมนยม

จบมอโดยเฉพาะอยางยงระหวางบรษและสตรแตจะกมศรษะเลกนอยในเวลาพบกนและลาจากกน ยกเวนในกรณท

สนทสนมกนจะมการหอมแกมกนทงระหวางผหญงกบผหญงและผหญงกบผชาย

ในการพบกนหรอท าความรจกกนระหวางบรษกบสตร หากสตรรสเซยตองการแสดงใหเหนวาตนเองมความ

ทนสมยและมนใจในตนเองจะเปนฝายยนมอใหบรษจบ สวนบรษนนตองรอใหสตรยนมอมากอนจงสามารถยนม อไป

จบได การจบมอสตรตองไมบบมอ เพยงแคสมผสเบาๆ แลวปลอยมอ

ในขณะทสนทนากนตามธรรมเนยมชาวรสเซยจะจองตาคสนทนา แตไมจ าเปนตองจองตลอดเวลา ระหวางท

สนทนาชาวรสเซยอาจแตะมอ แขนหรอไหลคสนทนาได

ตลอดการพบปะท าความรจกและลาจากกนของชาวรสเซยอาจจะไมมการยมเลยกได การยมส าหรบชาวรสเซย

ไมเปนสงจ าเปนส าหรบการพบกนหรอลาจาก ดงนนจงไมใชเรองแปลกถาหากเรายมใหแลวแตชาวรสเซยไมยมตอบ

แตนนกไมไดหมายความวาชาวรสเซยไมยนดทไดพบหรอไมยนดทจะมความสมพนธดวย เนองจากชาวรสเซยคดวา

การพดไปยมไปดเปนการไมใหความส าคญกบงาน (การเจรจาหรอการสรางความสมพนธ) หรอเหนวาการสนทนาเปน

เรองตลกหรอสนกไมจรงจงกบสงทไดพดคยกน ดงนนชาวรสเซยจงไมนยมยมหรอหวเราะเวลาทสนทนากนอยางเปน

ทางการ

ในการพบกนครงแรกชาวรสเซยจะเปนฝายแนะน าตวกอนเชน “ปตน วลาดมร วลาดมโรวช” (ชอสกล ชอตว

ชอบดา) และในการเรยกคราวตอไปกตองเรยกเฉพาะชอตวตามดวยชอบดาไมตองเรยกชอสกล

ชาวรสเซยสามารถพดคยเรองการเงน และรายไดของตนและคสนทนาโดยไมถอเปนการเสยมารยาท ทงรายรบ

รายจายและปญหาทางการเงน อกทงการยมเงนคนทรจกในรสเซยถอเปนเรองปกต ผใหยมจะไมจดบนทกหรอท า

สญญารายการใหเงนยม และการใหยมเงนจ านวนเลกนอยชาวรสเซยมกจะไมคาดหวงทจะไดคน

นอกจากนนชาวรสเซยยงมธรรมเนยมการหยบยมของบางอยางไปแลวจะไมใชคน เชน เกลอ ขนมปง ไมขดไฟ

บหร ตวโดยสารยานพาหนะตางๆ เปนตน

ในการเชญไปดมหรอรบประทานอาหารตามธรรมเนยม รสเซยผเชญตองเปนผจายคาอาหารและบรการทก

อยาง ผรบเชญตองท าหนาทชนชมยนดกบสงทผเชญสรรหามาให ถงแมวาอาหารและบรการจะไมนาประทบใจนก แต

ผรบเชญกตองแสดงใหผเชญเหนวาทกอยางดเลศ ทงนเพอเปนการใหก าลงใจแกผเชญ เพราะผเชญยอมมความตงใจ

และมงมนเปนอยางสงทจะใหผรบเชญไดเกดความประทบใจ

โดยปกตชาวรสเซยไมใชบรการรานอาหารบอยนก ถงแมจะยนดและนยมทจะใชบรการเปนอยางมาก ดวยเปน

อกโอกาสหนงทจะไดรบบรการทด และแตงตวใหสวยหลอไดเตมท แตการรบประทานอาหารในรานอาหารในรสเซย

มคาใชจายคอนขางสง ชาวรสเซยจงใชบรการรานอาหารในโอกาสพเศษเทานน ในการใชบรการรานอาหารเจาภาพ

หรอผเชญแขกมาควรใหทปกบพนกงานเสรฟในรานอาหารประมาณ 5-10% ของราคารวม แตรานอาหารบางรานกได

บวกคาบรการไวในใบเสรจรบเงนคาอาหารแลว หากไมตองการมคาใชจายมากเกนควรตองถามพนกงานทมาใหบรการ

ดวยวาราคาในใบเสรจรบเงนไดรวมคาบรการแลวหรอยง

พอแมชาวรสเซยไมนยมพาเดกเลกไปรานอาหารดวย จงไมมรายการอาหารส าหรบเดกและเครองเลนเดก หาก

จ าเปนตองพาเดกไปดวยตองนงอยกบผปกครองไมปลอยใหเดนเลนในรานอาหาร

ชาวรสเซยไมนยมการถามอายคนทไมสนท โดยเฉพาะถามอายสตร เพราะสตรรสเซยตามวฒนธรรมแลวจะ

ชอบแตงตวใหดสาวและสวยอยเสมอ ซงตามธรรมชาตเดกสาวกจะแตงตวใหดเปนสาวใหญและสาวใหญกจะพยายาม

แตงตวใหเปนเดกสาว ดงนนการเปดเผยอายทแทจรงจงเปนสงทไมพงปรารถนาของสภาพสตรเหลาน

ตามธรรมเนยมของรสเซยหากตองการเขาไปในศาสนสถานในรสเซย สตรตองไมใสกางเกงหรอกระโปรงสน

เสอตองไมคอกวาง เอวเสอตองไมสน แขนไมสนและตองมผาคลมผม บรษตองไมใสกางเกงขาสนและตองถอดหมวก

นอกจากนนการเขาไปในอาคารสถานทตางๆสตรสามารถใสหมวกหรอมผาคลมผมไดตลอดเวลาในขณะทบรษตอง

ถอดหมวก

ความสมพนธระหวางบรษกบสตร

หลกการแตงตวของบรษและสตรรสเซยในวยหนมสาวนนมอยหลกการเดยวคอการแตงตวเพอดงดดเพศตรง

ขามโดยพยายามแตงใหดโดดเดนสวยงามทสด ชาวรสเซยจงนยมซอหาเครองแตงกาย เครองส าอางและน าหอมมาใช

กนเปนอยางมาก ดงนนหากเหนสตรเดนผานบรษกสามารถมองไดอยางเตมทโดยไมตองเกรงวาสตรจะเขนอายหรอเสย

มารยาท ในทางตรงกนขามหากสตรทแตงตวสวยเดนผานแลวบรษไมมองกจะเปนการผดปกตไป

ในรสเซยบรษและสตรไมนยมท าความรจกกนในสถานทสาธารณะหรอในยานพาหนะ แตนยมท าความรจก

กนในงานเลยง ในงานรบเชญ ดสโกเธค ในหมเพอนฝงและในการประชมสมมนา หากมปฏกรยาทาทางสนใจจากเพศ

ตรงขามในสถานทสาธารณะสตรรสเซยจะวางทาไมใสใจ เวนแตในกรณตองใหความชวยเหลอในการตอบค าถามบอก

ทศทางกจะตอบเรยบๆ

ในสงคมรสเซยการท าความรจกกนระหวางบรษและสตรฝายบรษตองเปนฝายแสดงออกถงความสนใจสตร

กอน ในงานเลยงสวนใหญของรสเซยจะมดนตรและการเตนร า ในสถานททมการเตนร าบรษจะตองเชญสตรทตนเอง

สนใจเตนร า สตรทถกเชญจะแสดงความชอบบรษนนโดยการตอบรบการเชญ แตหากสตรไมสนใจบรษดงกลาวกจะ

ตอบปฏเสธโดยใชเหตผลตางๆ เชนเหนอย ไมสบายเปนตน ในการพบปะในสถานททไมมการเตนร า บรษสามารถเชญ

สตรทตนเองสนใจไปชมคอนเสรตหรอไปรบประทานอาหารตามรานอาหารกได

ชาวรสเซยนยมพดค าชมในหมคนทรจกกนทกวน ทงบรษและสตร ซงไมไดหมายความวาผทพดค าชมจะชม

ดวยความจรงใจหรอใหความสนใจเปนพเศษ แตเปนเพยงมารยาททางสงคมเทานนทจะตองกลาวค าชมตอกนและกน

ทกวนทพบกนเชน “คณดดมาก” “ชดสวยเหมาะกบคณมาก” “สทสวย” “นาฬกาสวย” “แหวนสวย” “เสอสวย”

“ผาพนคอสวย” “หมวกสวย” “ชอบน าหอมคณจง” ฯลฯ

บรษรสเซยตองใหความส าคญกบสตรทใกลชดหรอเพอนรวมงาน ไมเพยงแตกลาวค าชมเทานนแตตองให

ดอกไมและของขวญในเทศกาลตางๆ ดวย

การใชยานพาหนะและขนสงมวลชน

ปกตทงคนเดนเทาและคนขบขยานพาหนะจะไมเครงครดกบการเคารพกฎจราจร ดงนนคนเดนเทาตองระวงรถ

ใหมาก เวลาเดนขามถนนหากมรถวงมาดวยความเรวตองปลอยใหรถไปกอน ไมเชนนนอาจถกรถชนได

ในการใชบรการขนสงมวลชนในรสเซยหากเปนชวงทมผโดยสารแออดมากเชนในชวงเชาและเยนซงปกตจะม

การเบยดเสยดกนเปนอยางมาก ส าหรบชาวตางชาตแลวหากไมจ าเปนไมขอแนะน าใหใชบรการขนสงมวลชนใน

ชวงเวลาดงกลาว เพราะมกลมมจฉาชพทคอยลวงกระเปาและกรดกระเปาตางชาตอยตามปายรถและสถานรถไฟใตดน

โดยเฉพาะสถานรถไฟใตดนทอยในยานทมนกทองเทยวมาก

ในการโดยสารรถตชาวรสเซยปกตจะขอใหมการสงคาโดยสารตอๆ กนไปยงคนขบเพอซอตว แตในการ

โดยสารรถโดยสารประจ าทางสามารถจายคาโดยสารใหพนกงานเกบเงนหรอพนกงานขบรถไดทงนขนอยกบเมองและ

ชนดของรถทใหบรการรถขนสงมวลชนประตรถจะเปดโดยคนขบ ยกเวนรถต รถเมลประจ าทางหากไมมพนกงานเกบ

คาโดยสารตองขนประตหนาเพอซอตวกบคนขบ เวลาจะขนหรอลงรถทปายรถประจ าทางคนรสเซยจะไมเขาแถว จะ

เขาแถวเฉพาะซอตวรถไฟใตดนหรอรอขนรถตประจ าทางเทานน

ผโดยสารตองเตรยมตวมายนคอยททางลงกอนถงปายทจะลงทกครง ชาวรสเซยมกจะถามคนทยนขวางทางขน

ลงรถวาจะลงปายหนาหรอไม ถาไมลงกตองหลกทางใหผโดยสารทก าลงจะลง ระหวางการนงในรถโดยสารชาวรสเซย

นยมพดคยในรถประจ าทางและบางครงอาจคยกบคนทไมรจกแตจะไมนยมพดคยเสยงดง

โดยมารยาทแลวคนหนมสาวตองสละทนงใหเดกสตร คนชราและคนพการแตกไมเสมอไป เพราะในปจจบน

คนวยรนหนมสาวเตบโตมาในยคของการแกงแยงแขงขน การนงบนทนงทส ารองไวส าหรบเดก สตร คนชราและคน

พการโดยแกลงไมเหนผทมสทธนงจงไมใชเรองผดปกต และบอยครงทผมสทธจะทวงสทธของตน

ในรสเซยสามารถเรยกและวาจางรถยนตสวนตวทวงอยบนถนนได โดยยกแขนเหยยดตรงเรยกรถทสนใจจะ

รบเรา เมอรถหยดกบอกปลายทางทจะไปแลวตอรองราคาจนไดราคาทตองการแลวจงเขาไปนงในรถ ปกตแลว

ผโดยสารชายจะนงคกบคนขบ

ในการเยยมชมสถานท ชาวรสเซยถอวาการใชนวชไปยงคน สตว สงของหรอสถานทเปนการเสยมารยาท อก

ทงการพดคยเสยงดงในทสาธารณะ โดยเฉพาะในรถขนสงมวลชน ในรานอาหารและในโบสถกถอวาเปนสงทไมควร

กระท าเชนกน

การเยอนตามค าเชญ

ชาวรสเซยนยมจดงานรนเรงเพอดมกนในโอกาสตางๆเสมอ เชนงานวนเกด งานแตงงาน งานขนบานใหม หรอ

เชญไปเยยมบาน ในการไปเปนแขกรบเชญของชาวรสเซย ผรบเชญหรอแขกตองค านงวาเจาบานใหความส าคญและ

ตงใจรอทานมาก เพราะชาวรสเซยโดยปกตจะไมเชญคนทไมใชเพอน คนทไมชอบพอ หรอคนทไมรจกเปนอยางดไป

เยยมบาน หากชาวรสเซยเจาบานไมบอกวาเชญไปในโอกาสอะไรควรใหความสนใจสอบถามวามโอกาสพเศษอะไร

แตหากชาวรสเซยเชญไปโดยไมมโอกาสพเศษ แขกผมาเยอนจะเปนผก าหนดเวลา การเยอนในลกษณะนเรยกวาการไป

เปนแขกอยางไมเปนทางการ ผทถกเชญไปเปนแขกอยางไมเปนทางการสามารถปฏเสธได โดยบอกวามงานทส าคญรอ

อย แตถาตกลงจะไปเปนแขกจะตองไปหาซออาหารไปรบประทานดวยกนในราคาทใกลเคยงกบผเชญ หากถกเชญไป

เปนแขกและไปดวยตนเองไมควรไปถงกอนเวลา ควรจะไปถงหลงเวลานดหมายประมาณ 10-30 นาท

การขอไปเปนแขกชาวรสเซยตองเปนคนใกลชดหรอเปนเพอน การขอไปเปนแขกอยางไมเปนทางการหรอไป

เปนแขกโดยเจาบานไมไดเตรยมการมากอน แขกตองซอหาอาหารและเครองดม สวนเจาบานตองเชญแขกใหไปนงโตะ

อาหารพรอมทงจดหาอปกรณการกนมาวางบนโตะ เครองดมและอาหารทแขกน ามาเจาบานตองน ามาวางบนโตะ

ทงหมด การเขาไปในบานชาวรสเซยตองถอดรองเทา สวนเจาบานตองเตรยมรองเทาใสในบานไวใหแขกเปลยน

การไปเปนแขกของชาวรสเซยอยางเปนทางการทงการถกเชญไปทบ านหรอทรานอาหารทงแขกและเจาภาพ

จะตองแตงตวเรยบรอย บรษนยมใสชดงานเลยงตอนค า (evening suit) และสตรจะใสชดราตรยาว

ธรรมเนยมการนงโตะอาหารรสเซยในงานเลยงนนเจาภาพจะตองนงหวโตะ บนโตะจะตองเตมไปดวยอาหาร

และเครองดมทแขกสามารถดมกนไดอยางไมจ ากดเครองดมทตงบนโตะตองเปดฝาทงหมด (ยกเวนแชมเปญ) และ

เครองดมตองเตมขวด (ไมเปนของเหลอจากการดม) และเมอดมหมดขวดแลวตองเกบลงจากโตะ แขกชาวรสเซยจะนง

โตะดมและรบประทานตลอด จะลกออกจากโตะกตอเมอไปสบบหร เข าหองน าหรอไปเตนร าแลวกกลบมานงทเดม

ตามธรรมเนยมรสเซยจะคยกนทกเรองในโตะอาหารยกเวนเรองเพศ

ในงานเลยงชาวรสเซยไมนยมดมเครองดมเรยกน ายอย (aperitive) โดยทวไปการเสรฟอาหารจะตองเรมจาก

อาหารเยน ตอดวยอาหารรอนและจบดวยของหวาน การเรมตนงานเลยงตามธรรมเนยมรสเซยแขกอาวโสจะเปน

ตวแทนแขกทงหมดเปนผกลาวอวยพรเจาภาพ เมอกลาวอวยพรจบแลวจงจะชนแกว เครองดมทใชดมอวยพรโดยทวไป

จะเปนแชมเปญ (งานมงคลจะมการอวยพรแลวชนแกวจะไมมการชนแกวในกรณทดมเพอร าลกถงผเสยชวต) ค าอวยพร

ตองเกยวกบโอกาสของงาน ผทจะตองกลาวอวยพรคนสดทายคอเจาภาพ เนอหาของค าอวยพรจะเปนการขอบคณแขก

ทมาในงาน กอนเลกงานเจาภาพจะเสรฟชากาแฟและขนมหวานซงเปนเครองหมายบอกวางานเลยงก าลงจะสนสดลง

จากนนแขกจะทยอยลากลบ ซงปกตแขกจะตองลากลบไมเกนเทยงคน

การใหของขวญ

ตามธรรมเนยมรสเซยผทถกเชญไปเปนแขกถาไปในงานวนเกด แตงงาน ขนบานใหม หรอปใหมตองม

ของขวญไปดวย โดยงานปใหมเปนของขวญเกยวกบอนาคต สวนงานขนบานใหมตองเปนเครองประดบบานหรอของ

ใชในครอบครว โดยทวไปแลวผทถกเชญไปเปนแขกตองถามผเชญวา”จะใหเอาอะไรไปดวย?” «Что принести?»

หากผเชญบอกวา” ไมตองมอะไร” «Ничего не надо» นนเปนเพยงมารยาทเทานน ไมไดหมายความวาจะไมตอง

ซออะไรตดมอไปดวย ชาวรสเซยจะไมใหของขวญราคาแพงแกผทไมใกลชดสนทสนม และของขวญตองเอาปายราคา

ออก ตามธรรมเนยมแลวชาวรสเซยจะไมใหของขวญทเปนของมคมและผาเชดหนา ถาไมใชเพอนสนทหรอคนใกลชด

จะไมใหของขวญประเภทชดชนใน ถงนอง ถงเทา ชาวรสเซยอาจจะไมเปดหอของขวญในทนททไดรบ

ชาวรสเซยนยมใหของขวญซงกนและกนในโอกาสและเทศกาลตางๆ เชน วนส าเรจการศกษา (โรงเรยน

มหาวทยาลย) วนเกด งานแตงงาน วนครบรอบแตงงาน ขนบานใหม วนสาขาอาชพ วนกอตงบรษท นอกจากนนยงนยม

ใหของขวญตอบแทนทใหบรการหรอชวยเหลอ โดยชาวตางชาตมกจะใหของทระลกประจ าชาตตนซงสามารถใชไดทก

โอกาส ส าหรบเดกนยมใหขนม ของเลน ผสงวยนยมใหหนงสอ สตรนยมใหเครองส าอาง เครองประดบ งานขนบาน

ใหมนยมใหชดน าชา-กาแฟ ชดผาปทนอน หากเปนเพอนสนทอาจใหเครองใชไฟฟาและเครองครวเปนตน ส าหรบ

ของขวญทใหเปนการตอบแทนทใหบรการหรอใหความชวยเหลอมกจะเปนไวนอยางด (ส าหรบบรษ) ขนมทบรรจ

กลองสวยงาม น าหอม หรอดอกไม (ส าหรบสตร)

การใหดอกไม

ชาวรสเซยนยมใหดอกไมเปนของขวญในโอกาสตางๆ เปนอยางมาก ซงเหนไดชดวาในเมองใหญๆของรสเซย

มรานขายดอกไมตลอด 24 ชวโมงตลอดทงป ดงนนการใหดอกไมของรสเซยจงถอเปนธรรมเนยมทมขอบเขต

กวางขวาง แตในขณะเดยวกนกมขอจ ากดทคนตางวฒนธรรมตองศกษา เชนชาวรสเซยจะไมใหดอกไมเปนเลขค ไมให

ดอกไมเทยมและดอกไมแหง เพราะดอกไมดงกลาวจะใหไดกเฉพาะกบผเสยชวตเทานน กลาวคอดอกไมสดเปนเลขค

ดอกไมเทยมและดอกไมแหงจะใชเฉพาะในการเคารพศพและวางไวหนาหลมศพเทานน สวนการใหดอกไมแกผทยงม

ชวตอยนนจะตองเปนดอกไมสดทตดแตงเรยบรอยจ านวนทเปนเลขค เชน 1 หรอ 3 หรอ 5 หรอ 7 ดอกเปนตน ส าหรบ

โอกาสทนยมใหดอกไมนนมดงน

- หนมใหสาวตงแตเรมการเกยวพาจนกระทงแตงงาน

- ไปเยอนบานทเจาบานเปนสตร หรอใหภรรยาเจาบานหรอมารดาเจาบาน

- ใหสตรในเทศกาลเชนวนท 8 มนาคม (วนสตรสากล)

- ใหสตรในวนเกด

- ใหสตรทนบถอและไมไดพบกนมานาน

- ใหบรษและสตรในโอกาสอายครบ 50 60 70 และ 75 ป

- บรษใหสตรในโอกาสไดรบการคดเลอกหรอเลอกตงใหด ารงต าแหนงทสงกวาเดม

- ในโอกาสทสอบวทยานพนธผานหรอส าเรจการศกษา(ทงในระดบปรญญาโทและ

ปรญญาเอก)

งานแตงงาน

เนองจากชาวรสเซยสวนใหญอาศยอยในอพารตเมนทจงนยมจดงานแตงงานในรานอาหารเพราะสามารถ

รองรบแขกไดมากกวา ในชวงเชาของวนแตงงานคบาวสาวจะไปจดทะเบยนสมรสทส านกงานทะเบยนสมรส(ซงค

สมรสจะตองไปจองควเอาไวกอนและทส าคญหนวยงานนจะเปนผก าหนดวนแตงงาน)

หลงจากพธในส านกงานทะเบยนคบาวสาวจะไปตระเวนถายรปตามสถานทส าคญและอนสรณสถานตางๆ

โดยนยมเชารถลมซนคนยาวทตกแตงสวยหร มเพอนเจาบาวและเพอนเจาสาวตดตามโดยตลอด

คสมรสใหมและเหลาเพอนๆ จะตระเวนถายรปจนกระทงถงตอนบายจงไปฉลองงานแตงงานทรานอาหาร งาน

เลยงจะเรมตนดวยการอวยพรของแขกอาวโสหรอพอแมของคบาวสาว จากนนแขกอนๆ ทมาในงานกสามารถทยอย

อวยพรกนไดตลอดงาน

หลงค าอวยพรทกครงแขกตองพดค าวา “โกรกา” «Горько!» (แปลวาขม) จากนนคบาวสาวจะตองจบกนเพอ

แสดงใหแขกเหนวา “หวานชน” (ไมขม) ในตอนทายของงานเลยงคบาวสาวจะตองขอบคณแขกซงกเปนการแสดงวา

งานเลยงนนสนสดลงแลว

เทศกาลตางๆ

1. ปใหม (โนวยโกด) (Новый год) (31.12-01.01)

เปนเทศกาลทชาวรสเซยชนชอบทสด โดยจะมการเลยงฉลองกนในครอบครว สวนหนมสาวจะจดงานเลยงกน

ในหมเพอนๆ ชวงสงทายปเกาชาวรสเซยจะไมดมแชมเปญ แตจะดมหลงเทยงคนแลวโดยอวยพรกบทกคนวา “เซอะ

โนวมโกดม” (สวสดปใหม) “С Новым годом!” และกกลาวตอบวา “เซอะ โนวมโกดม” เชนกน ในการกลาวค า

อวยพร “เซอะ โนวมโกดม” สามารถกลาวกบทกคนถงแมจะไมรจกกน ตอนกอนปใหมชาวรสเซยนยมสงบตรอวยพร

ไปอวยพรคนทรจก และหลงจากเขาสปใหมแลวกนยมโทรศพทไปอวยพรอกครงหนง สวนในชวงปใหมชาวรสเซย

นยมใหของขวญแกคนรจกและเพอนรวมงาน โดยของขวญมกจะเปนของเลกๆ นอยๆ นารก และสามารถใหกอนหรอ

หลงปใหมกได แตถาจดงานและตองการใหแกผทมารวมงานจะตองใหหลงเทยงคนแลว

2. วนครสตมาสของออรโธดอกซ (Рождество Христово) (07.01) เปนวนทในรสเซยไมนยมเฉลมฉลองมากนก

จะฉลองกนในหมผเครงครดในศาสนาเทานน

3. วนปใหมตามปฏทนเกา (Старый Новый год) (13-14.01) เปนวนทฉลองกนเฉพาะชาวรสเซย หลงจากในป

ค.ศ. 1918 รสเซยไดเปลยนปฏทนจากแบบกรโกรมาเปนแบบจเลยน ซงปใหมตามปฏทนเกาอยหลงจากปใหมปจจบน

13 วน โดยทวไปจะไมมการเฉลมฉลองใดๆ เวนเสยแตวาจะหาโอกาสดมกนกนเทานน

4. วนปกปองปตภม (День защита отечества) (23.02.1918) เปนวนทกองทพแดงไดรบชยชนะครงใหญ จงม

การเฉลมฉลองกนในหมทหาร แตตอมากลายเปนวนของผชายรสเซยทกคน (วนสภาพบรษ)

5. วนมาสเลนตสะ (Масленица) (28.02-01.03 )เปนวนสนสดฤดหนาวเรมตนฤดใบไมผลโดยทวไปจะไมมการ

เฉลมฉลอง ในยคโบราณจดไดวาเปนเทศกาลแพนเคก

6. วนสตรสากล (Международный женский день) (08.03) ในสมยสหภาพโซเวยตมการจดงานโดยรฐบาล

เพอยกยองบทบาทของสตร แตในปจจบนไมมการจดงานใดๆ ถงกระนนกตามการมอบดอกไมใหสตรทรกหรอนบถอ

ยงเปนสงทควรปฏบตส าหรบบรษ

7. วนอสเตอร (Пасха) (30.04-01.05) เปนวนทางศาสนาทมการเฉลมฉลองกนในหมผเครงครดในศาสนาเทานน

8. งานเทศกาลฤดใบไมผลและแรงงาน (Праздник Весны и Труда) (01.05) เปนการเฉลมฉลองของผใช

แรงงาน ลกษณะของงานจะมการเดนขบวนของผใชแรงงานเพอเรยกรองสทธประโยชนตางๆ

9. วนแหงชยชนะ (День Победы) (09.05)เปนเทศกาลทมการเฉลมฉลองทวรสเซยในโอกาสทกองทพสหภาพโซ

เวยตไดรบชยชนะในสงครามโลกครงทสอง

10. วนรสเซย (วนชาต) (День России) (12.06) เปนวนทรสเซยประกาศอสรภาพจากสหภาพโซเวยต จะมการเฉลม

ฉลองเฉพาะหนวยงานรฐ ประชาชนถอวาเปนวนหยดพกผอน

11. วนประชาสามคค (День народного единства) (04.11) เปนวนทเลอนมาจากวนมหาปฏวตในสมยโซเวยต

จากวนท 7 พฤศจกายนมาเปนวนท 4 โดยตงชอใหมเปน “วนประชาสามคค” ชาวรสเซยถอเปนวนหยดพกผอนธรรมดา

12. วนรฐธรรมนญ (День Конституции РФ) (12.12) เปนวนทชาวรสเซยลงประชามตรบรองรฐธรรมนญทเปน

ประชาธปไตยฉบบแรก มการเฉลมฉลองเฉพาะหนวยงานรฐ

ความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยในรอบ 3 ทศวรรษ (ค.ศ.1981-2010)

Thai-Russian Trade Relations in 3 Decades (1981-2010)

วชระ โกศลวตร

Vachara Gosonvich

บทคดยอ

บทความเรองนมงเนนวเคราะหความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยยอนหลงไป 30 ป ในชวง ป

ค.ศ.1981-2010 โดยแบงเปน 3 ชวงๆ ละ 10 ป คอ ชวง ค.ศ.1981-1990 ชวง ป ค.ศ.1991-2000 และชวง ป ค.ศ.2001-

2010 ส าหรบความสมพนธทางการคาในชวงแรก (ค.ศ.1981-1990) ซงยงอยภายใตระบอบคอมมวนสตของสหภาพโซ

เวยตนน การคาระหวางไทยกบรสเซยยงอยในขอบเขตทจ ากด เนองจากโซเวยตยงไมมสนคาสงออกทส าคญและม

ปรมาณจ ากดในการสงซอ สนคาสวนใหญทโซเวยตสงซอจากไทย ไดแก สนคาประเภทพชผลทางการเกษตรทขาด

แคลน สวนสนคาสงออกส าคญ เชน ปยเคม น ามน ถานหน โลหะ แรธาต ฯลฯ กยงมปรมาณไมมากเพราะตองสงไป

ชวยเหลอประเทศรวมคายสงคมนยมมากกวา นอกจากนนมอปสรรคดานระบบเศรษฐกจแบบสงคมนยมทภาครฐเขา

ควบคมดแลอยางเขมงวด โดยฝายไทยตองตดตอกบเฉพาะส านกงานผแทนการคาโซเวยตประจ าประเทศไทย ซงม

เจาหนาทบรหารงานแบบระบบราชการ จงท าใหขาดความคลองตว

ระยะทสองของความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซย (ค.ศ.1991-2000) เปนชวงทระบบคอมมวนสต

ของสหภาพโซเวยตลมสลาย และพฒนาไปสระบบเศรษฐกจการคาแบบเปดเสรมากขน ดงนน การปรบกลยทธทาง

เศรษฐกจจากการรวมศนยไปเปนการกระจายอ านาจไปสวสาหกจของรฐใหสามารถรวมทนกบเอกชน และรบผดชอบ

การบรหารรายรบ-รายจายและผลก าไร-ขาดทนของตนเองไดมากขน จงสงผลกระทบมายงส านกงานผแทนการคาโซ

เวยตหรอรสเซยประจ าประเทศไทยใหลดบทบาทลงดวย ผทเขามามบทบาทแทนทจงเปนธรกจเอกชนแบบพอคาราย

ยอยเขามาซอสนคาประเภทเสอผาบรษ สตรและเดก และพฒนาไปสธรกจเฟอรนเจอรและธรกจอาหารจนม ฐานะ

ร ารวยขน

ระยะทสามของความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซย (ค.ศ.2001 -2010) เปนชวงทเศรษฐกจรสเซย

พฒนาไปสระบบทนนยมมากขน นอกจากรายไดหลกจากการสงออกสนคาประเภทพลงงานทงกาซและน ามนแลว ยงม

นายทนจากภายนอกประเทศสนใจเขาไปรวมลงทนกบนกธรกจรสเซยมากขน การทเศรษฐกจรสเซยโดยรวมเฟองฟขน

ไดสงผลใหสนคาจากไทยประเภทอาหาร ยานยนตและอปกรณอเลกทรอนกสสามารถสงไปขายยงรสเซยไดเปน

จ านวนมาก นอกจากนน รฐบาลไทยกบรสเซยยงไดท าความตกลงรวมกนทางการคาแบบทวภาคในรปพธสาร

(Protocol) ตางๆ ซงกอใหเกดผลดตอเศรษฐกจการคาการลงทนตามมา

อยางไรกดในปจจบนรสเซยยงจ าเปนตองมการปรบปรงพฒนาระบบการเงนการธนาคาร การคาการลงทน

และการจดท าระบบบญชใหมความเปนสากลมากขนเพอจงใจนกธรกจตางชาต โดยเฉพาะการทรสเซยยงไมไดเขาเปน

สมาชกขององคการการคาโลก (WTO) กยงเปนอปสรรคส าคญของการเปดเสรทางการคาสสากล ซงรวมถงการเปน

อปสรรคตอความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางไทยกบรสเซยดวย

ค าส าคญ: การคาไทย-โซเวยตยคคอมมวนสต, การคาไทย-รสเซยยคเสรนยม, ความรวมมอทางการคาแบบทวภาคไทย-

รสเซย

AN ABSTRACT

This article focuses on Thai-Russian trade relations during the past 30 years, namely from 1981 to 2010. This

30-year span is divided into three 10-year periods: 1981-1990, 1991-2000, and 2001-2010.

During the first period (1981-1990), when the communist regime of the Soviet Union still existed, Thai-

Russian trade was limited, because the Soviet Union did not have important export products and its imports from

Thailand were still small in volume. Soviet imports from Thailand consisted of the agricultural products that were not

available in the Soviet Union, while its important exports included chemical fertilizers, oil, coals, metals, minerals,

etc. Soviet exports to Thailand remained small in quantity, mainly because goods from the Soviet Union most went to

the countries in the socialist bloc. Moreover, the Soviet socialist system characterized by strict state control was also

a major hurdle to Thai-Soviet trade. The Thai side had to deal only with the Soviet trade representative in Thailand,

whose office was under a bureaucratic system that lacked flexibility in trade and business deals.

The second period in Thai-Russian trade relations (1991-2000) came after the disintegration of the

communist system of the Soviet Union. During this period the Russian economy was heading towards growing

liberalization: the centralized system was gradually transformed into a decentralized one in which state enterprises

were enabled to engage in joint ventures with the private sector and endowed with greater responsibility for the cost-

benefit and profit-loss results of their activities. This had an important effect in reducing the role of the Russian trade

representative in Thailand: the role of this office was increasingly taken over by private businesses including small

traders who came over here to order products such as garments for men, women and children. The range of their

activities later expanded to include furniture and food businesses resulting in accumulation of considerable wealth

among them.

The third period of Thai-Russian trade relations (2001-2010) has coincided with the further development of

the Russian economy into a capitalist system. Apart from the main incomes from the export of energy products (oil

and gas), the country has benefited from a growing number of foreign investors interested in engaging in joint

ventures with Russian businessmen. The economic growth of Russia has opened the way for large volumes of Thai

products such as foods, vehicles, and electronic goods to enter the Russian market. In addition, the Thai and Russian

governments have reached bilateral trade agreements in the form of numerous protocols that are favourable to trade

and investment between the two countries.

However, Russia still has to improve and further develop its financial, banking, trade, investment, as well as

accounting systems, such that they are up to international standards and capable of attracting a larger number of

foreign businesses. In particular, Russia has not yet become a member of the World Trade Organization (WTO) and

this has been an obstacle to the country becoming more liberalized as well as to the expansion of economic relations

between Thailand Russia.

Key words: Thai-Russian trade during the communist period, Thai-Russian trade during the liberal period, bilateral

trade cooperation between Thailand and Russia

ความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยในรอบ 3 ทศวรรษ (ค.ศ. 1981-2010)

วชระ โกศลวตร*

เมอกลาวถงการคาระหวางไทยกบรสเซยนน หากศกษายอนหลงไปสก 30 ปทกพอจะเรยบเรยงความเปนมา

ทางการคาของทงสองประเทศไดเปนชวง ๆ ประมาณชวงละ 10 ป โดยแตละชวงนน กจกรรมทางเศรษฐกจไดเกดขน

และด าเนนไปบนพนฐานของเศรษฐกจและระบบการเมองการปกครองของรสเซยเปนหลก โดยเฉพาะระบบการเมอง

ของรสเซยไดเปนปจจยส าคญในการก าหนดรปแบบการคา การลงทนระหวางทงสองประเทศ ทงนในระยะทง 3 ชวงน

ระบบการเมองการปกครองของรสเซยหรอสหภาพโซเวยตเดมไดมการเปลยนแปลงไปอยางตอเนอง และสงผลตอ

กจกรรมทางเศรษฐกจของทงสองประเทศอยางเหนไดชด สภาพการณดงกลาวแตกตางจากประเทศไทยทกจกรรมทาง

เศรษฐกจตงอยบนพนฐานการปกครองระบบเสรประชาธปไตยตลอด 30 ป ทผานมา โดยไมไดมการเปลยนแปลง

หลกการทส าคญใดๆ อยางไรกด รปแบบการคาของไทยกบรสเซยกไดปรบตวเพอรองรบการเปลยนแปลงจากทาง

สหพนธรฐรสเซยหรอสหภาพโซเวยตเดมไดดโดยตลอด

เพอใหทราบถงความเปนมาของความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยจากอดตถงปจจบนไดอยาง

ชดเจน และสามารถคาดการณอนาคตความสมพนธทางเศรษฐกจของทงสองประเทศไดเปนอยางด จงใครทจะน าเสนอ

กจกรรมทางเศรษฐกจทไดเกดขนในรปแบบอนกรมของกจกรรมทางเศรษฐกจยอนหลงไป 30 ป โดยแบงเปนชวงเวลา

ของการด าเนนความสมพนธดงกลาว 3 ชวงคอ (1) ความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยชวงป ค.ศ.1981 –

1990 (2) ความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยชวงป ค.ศ.1991–2000 และ (3) ความสมพนธทางการคา

ระหวางไทยกบรสเซยชวงป ค.ศ.2001-2010

1. ความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยชวงป ค.ศ.1981-1990

ระยะนเปนชวงเวลาทประเทศรสเซยยงมสถานะเปน 1 ใน 15 รฐของประเทศสหภาพโซเวยตซงนบเปนยค

ปลายของการปกครองโดยพรรคคอมมวนสตทกจกรรมทางเศรษฐกจถกควบคมโดยรฐ และก าหนดทศทางเปาหมาย

* ผจดการทวไป บรษท อมแพค กรเมต จ ากด กรรมการบรหารสภาธรกจไทย-รสเซย กรรมการเครอขายศนยรสเซยศกษาแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย ส าเรจการศกษาระดบปรญญาตรจากมหาวทยาลยเกษตรศาสตร และส าเรจการศกษาระดบปรญญาโทเศรษฐศาสตร สถาบนการเกษตรแหงรฐ

ยเครน

ของงานจากสวนกลาง การทผปฏบตงานทางเศรษฐกจถอเปนพนกงานของรฐทงสน ท าใหทงแนวความคด วธการ

ท างานและความรบผดชอบ ยดถอระบบของรฐเปนส าคญ โดยทเจาหนาทของรฐจะมอ านาจตามรปแบบในการ

ตดสนใจโดยล าดบการสงงานแบบบนลงลาง ดงจะเหนไดจากความถของกจกรรมทางเศรษฐกจทเกดในส านกงาน

ผแทนการคาโซเวยตในกรงเทพฯ ซงในขณะนนเคยมส านกงานตงอยในซอยสขมวท 31

ในชวงเวลาน หากผใดประสงคจะคาขายกบสหภาพโซเวยตกตองตดตอกบทางส านกงานผแทนการคาโซเวยต

ประจ าประเทศไทย ซงสนคาหลายประเภท นบตงแตสนคาเกษตร เคมอตสาหกรรม เครองจกร ฯลฯ ไดมหนวยงาน

หลกๆ ของโซเวยตทรบผดชอบการคาการสงออก-น าเขา ในแตละหมวดสนคาไดสงคนของหนวยงานตวเองมาประจ า

ทส านกงานดงกลาว เพอจะดแลสนคาของหนวยงานตวเองในตลาดประเทศไทย พรอมกนนกไดมเจาหนาทสวนกลาง

เชนผชวยทตฝายการพาณชย และเจาหนาทธรการอนๆ เปนบรการสวนกลาง และท าหนาทอ านวยความสะดวกให

ตวแทนจากหนวยงานอนๆ ทสงมาปฏบตหนาทในประเทศไทย โดยส านกงานจะเปนผจดการทพก สงอ านวยความ

สะดวก รวมทงเงนเดอนดวย ซงอตราคาใชจายกถกก าหนดโดยรฐเปนมาตรฐานเดยวกน กระทงท าใหรายไดของ

บคลากรทมาท างานมขอจ ากด

ความสมพนธทางการคากบโซเวยตในยคนน ผประกอบการไทยกตองเขาไปตดตอผแทนของแตละหนวยงาน

เชน หากตองการขายสนคาเกษตร กตองตดตอหนวยงานทท าหนาทซอขายสนคาหมวดนแตผเดยว และมอ านาจการ

ตดสนใจในการสงซอสนคานนๆ ทตวเองรบผดชอบอย ซงจะเหนไดวาการใชความสมพนธสวนบคคลในยคนนมความ

จ าเปนอยางยง ส าหรบตวแทนทมาประจ าประเทศไทยแตละหนวยงานกจะผลดกนมาเปนชวงๆ โดยแตละชวงเวลานาน

ประมาณ 2-4 ป จากนนกจะมคนใหมมาแทนเหมอนระบบราชการทวๆไปของประเทศไทย

สภาพการคาตางประเทศของสหภาพโซเวยตในยคนไมมกจกรรมอะไรทโดยเดนมาก เพราะโซเวยตยงไมม

สนคาสงออกทส าคญและมปรมาณจ ากดในการสงซอ สวนใหญจะเปนการสงซอสนคาพชผลการเกษตร เพอไป

ตอบสนองความตองการอาหารของประชากร เนองจากผลผลตของโซเวยตเองยงไมเพยงพอ สวนสนคาสงออกทส าคญ

ซงประกอบดวยปยเคม น ามน ถานหน โลหะ แรธาต ฯลฯ กยงมไมมากในขณะนน เพราะโซเวยตตองใชทรพยากร

เหลานไปชวยเหลอประเทศในคายสงคมนยมของตนเองมากกวาทจะน ามาคาขายในตลาดเสร

ภาพลกษณของเจาหนาทสหภาพโซเวยตในยคนนสามารถจนตนาการในเชงเปรยบเทยบไดกบขาราชการไทย

ยคเกาๆ ทรอค าสงจากสวนกลางและไมกลาทจะใชความคดสรางสรรคไปแกไขระบบ พนกงานของรฐทถกสงมา

ประจ าตางประเทศในขณะนนนบไดวามความเปนอยทสขสบายมากเมอเทยบกบมาตรฐานความเปนอยในประเทศ

ตนเอง ซงในขณะนนยงปดประเทศอยและเปดรบสนคาจากโลกทนนยมนอยมาก โดยรฐจะเนนอตสาหกรรมหนกท

เปนโครงสรางหลกของประเทศ มากกวาอตสาหกรรมเบาทผลตสนคาอปโภคบรโภค ดวยการเนนการรกษา

สงแวดลอมเปนส าคญ อยางไรกดการทยคนเปนยคสงครามเยนทมการแขงขนกนทางอาวธและเนนความไดเปรยบทาง

ยทธศาสตร รฐบาลโซเวยตจงไมไดทมเททรพยากรของประเทศไปสนบสนนการผลตสนคาอปโภคบรโภคของ

ประชากรมากนก และเหตนเองทท าใหเมอโซเวยตหรอรสเซยเรมเปดประเทศสนคายอดนยมอนดบตนๆ จงเปนของใช

ในชวตประจ าวนเปนหลก เชน เครองนงหมและอาหาร เปนตน

สรปแลว กจกรรมทางเศรษฐกจระหวางประเทศทงสองในชวงนนบวามไมมากนกดงทกลาวมาแลว แตจดเดนจะอยทการรวมศนยของงานโดยหนวยงานตางๆ ในส านกงานผแทนการคาเปนผรบผดชอบความสมพนธทางการคาของโซเวยตกบไทยเกอบทงหมดแตผเดยว

2. ความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยชวงป ค.ศ. 1991 – 2000

ระยะนเปนยคทมการเปลยนแปลงอยางมนยส าคญ โดยเรมตงแตการปฏรปการเมอง เศรษฐกจ และสงคมจนถง

การสนสดของสหภาพโซเวยตและรฐตางๆ ไดแตกตวเปนประเทศตางๆ 15 ประเทศ อยางไรกด ถงแมประเทศรสเซย

ซงเปน 1 ใน 15 ประเทศอดตสหภาพโซเวยตจะมขนาดเลกลงกวาอดตสหภาพโซเวยตเดม แตกสงผลใหมความ

คลองตวมากขน เพราะไมมภาระตองใหการสนบสนนทางเศรษฐกจกบประเทศหรอรฐใดอกตอไป ในระยะนถงแมวา

เปนชวงเวลาของการเปลยนแปลงกตาม แตการคาระหวางไทยกบรสเซยกยงด าเนนไปโดยมการเปลยนแปลงรปแบบ

ไปจากเดมเลกนอย เรมจากนโยบายทางการเมองของรสเซยในเรองการรบผดชอบทางดานบญชของหนวยงานแตละ

หนวยงานใหสามารถเลยงตวเองไดโดยลดการพงพางบประมาณจากสวนกลาง จดประสงคส าคญกเพอเ พม

ประสทธภาพการท างานและตดทอนคาใชจายของรฐ รวมทงยกเลกหรอยบหนวยงานทไมจ าเปน ไมสามารถเลยงตวเอง

ไดและเปนภาระแกรฐ

ดงนนเมอยอนมาดทส านกงานผแทนการคาโซเวยตหรอรสเซยในกรงเทพฯ กเรมเหนการเปลยนแปลงรปแบบ

การท างานมากขน โดยจากเดมทเปนการรวมศนยเหมอนยคแรกดงทกลาวมาแลวไปเปนการกระจายอ านาจมากขน

ทงนแตละหนวยงานจะมความเปนอสระและความคลองตวมากขน และหลายๆ หนวยงานไดเรมการท าธรกจโดยแยก

จากสวนกลางไปบรหารรายรบ-รายจายของตวเอง เชน เกดรปแบบการรวมทนกบบรษททองถนและยายผแทนการคา

ของตนออกจากส านกงานการคาไปอยกบบรษทรวมคา ซงกจกรรมสวนใหญกจะเปนเรองของการจดจ าหนายวตถดบ

หรอทรพยากรทมคาของรสเซยทอยในภมภาคเอเชย ขอดของรปแบบธรกจใหมส าหรบรสเซยกคอความคลองตวใน

การบรหารรายรบ-รายจายของหนวยงานทสามารถท าก าไรได เพราะอตราคาตอบแทนไมไดไปขนกบบญชสวนกลาง

ตอไป แตขนกบบรษทรวมทนจะจดจายเอง

อยางไรกด การทหนวยงานของภาครฐเดมในชวงตอนปลายของโซเวยตและตอนตนของรสเซยนน พยายามท

จะแยกตวออกจากระเบยบขอบงคบเกาๆ โดยเฉพาะหนวยงานทครอบครองสทธการจดจ าหนายทรพยากรทมคาของ

ประเทศ ซงสามารถท าก าไรไดจากธรกจของตวเอง จากจดนท าใหบคลากรของโซเวยต หรอรสเซยใหมเรมมพฒนาการ

ททนสมยและเปนมออาชพยงขน นนคอสามารถสลดทงคราบพนกงานของรฐทเอาแตท างานตามทสวนกลางสง และ

หนมารบผดชอบงานใหไดตามเปาหมายมากขน และสงทตามมาคอผลก าไรและคาตอบแทนทเพมมากขน รปแบบการ

รวมทนของรสเซยเหลานเกดขนอยางแพรหลายเพอรองรบนโยบายใหมๆ ทออกมา สวนหนวยงานทขาดสภาพคลอง

และหาก าไรไมไดกจะตองสลายตวไปในทสด

ปรากฏการณหนงทเหนไดชดคอขนาดและงบประมาณของส านกงานผแทนการคาโซเวยตหรอรสเซยประจ า

ประเทศไทยนนเรมลดลงเรอยๆ อนมสาเหตเนองมาจากการทพนกงานพากนโยกยายไปอยภาคเอกชนรวมทนกนเปน

จ านวนมาก ขณะเดยวกนในชวงเวลาดงกลาว รสเซยไดเปดประเทศและอนญาตใหประชากรเดนทางออกนอกประเทศ

ไดเสรยงขนและเปดทางใหมการคาในตลาดลางอยางเสรยงขน ประกอบกบรฐลดการควบคมเพอบรรเทาการขาดแคลน

สนคาอปโภคบรโภคของประชากร ดงนนในชวงนจะเหนคนรสเซยเขามาเดนซอของในตลาดขายสงในประเทศไทย

มากขนเนองจากคนรสเซยมาเมองไทยสะดวกกวาไปประเทศทอน ทงนในชวงแรกๆ สวนใหญจะเลอกซอสนคาเสอผา

ส าเรจรป และจากจดเลกๆนเองทคนรสเซยกลมนไดพฒนาตวเองขนเปนนกธรกจทมบทบาททส าคญในอนาคตตอไป

คนกลมดงกลาวไมใชเจาหนาทของรฐทเคยท างานดานคาขายตางประเทศมากอน แตสวนใหญเปนประชาชนท

มการศกษาทวๆ ไปและเปนคนรนหนมสาวทแสวงหาโอกาสในการท าธรกจ ดวยการเรมจากภาคการกระจายสนคาคอ

ซอมาขายไป โดยเรมซอสนคายอดนยมในขณะนนคอเสอผา ยนส เสอผาเดก ชดชนในสตร ฯลฯ ไปขาย ตอมาไมนาน

นกเมอสงคมรสเซยเรมมเสถยรสภาพหลงการเปลยนแปลงครงใหญ และคนเหลานมการสะสมทนไดระดบหนง จงได

หนไปสธรกจทท าก าไรมากขนและคแขงนอยลง เชน ธรกจเฟอรนเจอร ธรกจอาหาร ฯลฯ คนกลมใหมทหนมาเปนนก

ธรกจนเองทไดมโอกาสเตบโตขนพรอมรบการเปลยนแปลงในยคน โดยไดผลดจากการคาเสรทเรมเปดมากขน และ

ความไมพรอมของระบบการจดเกบภาษรสเซยในยคนน จนสามารถท าใหมก าไรสง นกธรกจใหมเหลานหลาย คน

เรยกวา “พวกกองทพมด” ทมความคลองตวในการหลบเลยงภาษและความสามารถสะสมทนซงเปนเงนสกล

ตางประเทศไดระดบหนง จงมความไดเปรยบมากในการครอบครองปจจยทางการผลตทจ าเปน เชน ทดน อาคาร

โรงเรอน โกดงสนคา เหตผลส าคญเปนเพราะในขณะทถอเงนสกลตางประเทศอยนนเกดวกฤตการณทางเศรษฐกจ

กระทงคาเงนรเบลของรสเซยไดลดคาลงจนถงขนทรฐบาลตองประกาศตดเลขสามหลกหลงทงไปและสงพมพธนบตร

ใหมออกมาใช จากนนเศรษฐกจรสเซยตองใชเวลากวา 5 ปเพอใหเกดเสถยรภาพหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจ ดงนน

นกธรกจ “กองทพมด” เหลานจงไดผลประโยชนอยางมากในชวงเวลาน ถงแมจ าเปนตองจายคาคมครองใหกบผม

อทธพลบาง ในชวงรอยตอของระบบเกากบระบบใหม แตกไมเปนภาระมากนกเมอเทยบกบรายรบทเขามาสกจการ

ตรงกนขามกบพวกทเคยท างานตางประเทศทรบเงนเดอนเปนสกลเงนตางประเทศ ทเคยสขสบายตลอดมา พวกนมกจะ

ไมกลาเสยงลงทน ซงผดกบคนรนใหมทจะกลาลงทนและไดซอปจจยการผลตในรสเซยไวจนท าใหน าไปสการผลต

ดวยตวเองเพอทดแทนการน าเขา และเตรยมความพรอมเพอเขาสการเปนทนนยมเตมรปแบบตอไป

3. ความสมพนธทางการคาระหวางไทยกบรสเซยชวงป ค.ศ. 2001–2010

หลงสหภาพโซเวยตลมสลายรสเซยยงคงเปนประเทศทใหญทสดในโลกแทนทสหภาพโซเวยต อกทงได

ครอบครองทรพยากรสวนใหญทงทรพยากรบคคลและทรพยากรธรรมชาตของโซเวยตเดมไว จากรากฐานของธรกจท

เรมมการเปลยนแปลงไปจนถงวธการท าธรกจทตนตวมากขนในชวงยคทผานมา รสเซยจงไดกาวสยคปจจบนท

กจกรรมทางเศรษฐกจตงอยบนฐานการเมองระบอบเสรประชาธปไตย ซงมการเลอกตงผน าอยางเสรโดยยดตามคะแนน

นยมของประชาชนเปนส าคญ และไดน าระบบตลาดเสรมาเปนตวก าหนดทศทางการผลตและการกระจายสนคาโดยการ

ใชการตลาดเปนตวชน าการผลต อยางไรกด รฐกยงครอบครองทรพยากรของประเทศสวนใหญเอาไว และทส าคญกคอ

ไดเกดรปแบบการรบสมปทานของรฐขนมาอยางแพรหลายในชวงน โดยจะเหนคนรสเซยรนใหมทอายยงนอย

กลายเปนเศรษฐระดบโลกได

กลมคนรสเซยทไดเปรยบในชวงนมกจะเปนพวกทมสายสมพนธกบทนนอกประเทศซงสามารถน ามาลงทนใน

รสเซยไดงาย เชน กลมคนรสเซยเชอสายยว ทน าเงนจากกลมคนเชอสายเดยวกนทงจากสหรฐอเมรกาและยโรป โดย

วธการเหลานท าใหกจกรรมทางเศรษฐกจของรสเซยเพมสงขนเปนล าดบ และเหนยวน าใหปรมาณภาษทรฐจดเกบ

สงขนเชนกน จนกระทงเศรษฐกจของรสเซยเรมดขนและมเสถยรภาพมากยงขน อยางไรกด เมอเสรมดวยพนฐานท

แนนหนาของคณภาพประชากร ประกอบกบโครงสรางพนฐานของประเทศ ทสงสมมาตงแตยคคอมมวนสต ซงไดป

พนฐานทส าคญไวเชนวทยาศาสตรและเทคโนโลยทสอดคลองรองรบกบการพฒนาสมยใหมทเขามาสรสเซยในชวงน

ไดเปนอยางด ดวยเหตนจงเกดเหนการเปลยนแปลงทมนยยะส าคญมากขนในรสเซย การเปลยนแปลงทงรปแบบวธการ

ท างานและความเปนอยททนสมยมรสนยมยงขนของคนรสเซยดงกลาว ประกอบกบคาครองชพทสงขนระดบตนๆของ

โลก นบเปนเครองยนยนไดเปนอยางดถงความส าเรจของรสเซยในยคน ทสามารถน าเอาระบบเศรษฐกจแบบตลาดเสร

มาขบเคลอนกจกรรมทางเศรษฐกจ

อยางไรกด การด าเนนกจกรรมทางเศรษฐกจของไทยกบรสเซยในยคปจจบนกเรมมมากขน เนองดวยรสเซยม

ฐานะทางการเงนทดขน จนท าใหการบรโภคของประชากรเพมขนตามไปดวย โดยเฉพาะสนคาในหมวดอาหาร ยาน

ยนตและอปกรณอเลกทรอนคส สวนใหญแลวแมประเทศไทยจะสงสนคาไปขายในรสเซยมากกวาทจะลงทนในรสเซย

ไมวาจะเปนการลงทนในการผลตหรอการกระจายสนคาแตกนบวามนอยมาก ซงนาเสยดายโอกาส เพราะรสเซยเปน

ประเทศทนาลงทนและไดรบความสนใจจากทวโลก ตอกรณน สาเหตอาจเกดจากความไมพรอมของประเทศไทยใน

การด าเนนนโยบายเศรษฐกจเชงรก จงน าไปสความถดถอยและเสยโอกาสของประเทศในตลาดรสเซย

แมรสเซยในยคปจจบนจะประสบความส าเรจทางเศรษฐกจจากพนฐานการน าทรพยากรธรรมชาตประเภทกาซ

น ามน และแรธาตไปใชใหเกดประโยชนมากขน และใชการตลาดก าหนดแนวทางการผลตแทนการใชความตองการ

ทางวทยาศาสตรเปนตวก าหนด แตรปแบบกจกรรมทางเศรษฐกจนนยงตองอาศยเวลาในการพฒนาอกสกระยะ

โดยเฉพาะภาคการเงน การธนาคาร รวมทงการจดท าบญช เพอใหมลกษณะเปนสากลจนสามารถรองรบการเปด

ประเทศไดมากขน และงายตอการลงทนของตางชาตในอนาคต นอกจากนน ในอนาคตรสเซยยงตองลดการพงพา

ทรพยากรธรรมชาตลงและหนไปเนนการใชทรพยาการมนษยมากขน พรอมกบตองพฒนาใหมประสทธภาพยงขนดวย

ยงไปกวานน ในขณะนการท าธรกจในรสเซยระหวางภาคเอกชนดวยกนกยงไมมการพฒนาเทาทควร โดยเฉพาะดาน

การช าระเงนระหวางธรกจดวยกนกยงใชวธการโอนช าระแทนและยงไมมระบบเชคมาใช การเขาถงแหลงเงนทนกม

ความล าบากเพราะตองเผชญกบอตราดอกเบยทสงเนองจากอตราเงนเฟอทเพมขนอยางรวดเรว อยางไรกตาม การท

รสเซยมสภาพคลองทางการเงนทดท าใหธรกจตางๆ เตบโตไดอยางตอเนอง ดงนนจงนบเปนชวงเวลาทเหมาะสมใน

การท าธรกจกบรสเซย

การคาของรสเซยสวนใหญจะกระจกตวอยในกรงมอสโก ซงเปนเมองหลวงของประเทศแตกมการขยายตวไป

ยงหวเมองตางๆ มากขนเปนล าดบ มอสโกนนเปนศนยกลางของประเทศ ทงทางดานการคา การเงนการธนาคาร และ

เปนทตงของส านกงานส าคญๆ ของรฐแทบทกหนวยงาน ดงนน การทเกอบทกกจกรรมทส าคญจะมงหนาไปทมอสโก

จงท าใหเมองนเกดความแออดและคาครองชพสงมาก ประกอบกบอตราการกระจายรายไดของรสเซยกเปนไปอยางขาด

สมดล และกระจกตวอยในคนกลมนอยจ านวนหนง ซงท างานและอาศยอยในนครศนยกลางทางธรกจ จงท าใหคนใน

เมองหลวงมรายไดสงกวาตางจงหวดมาก อยางไรกตาม ภาครฐกพยายามสรางความสมดลดวยการน าภาษไปสรางความ

เจรญใหประเทศ โดยเฉพาะระบบการศกษาทประสบความส าเรจมายาวนาน กระทงสงผลดในปจจบนอยางชดเจน การ

ทคนรสเซยสามารถเรยนรโลกสมยใหมไดอยางรวดเรวกเนองมาจากพนฐานการศกษาทดของคนทงประเทศดงกลาว

และดวยรากฐานแนวความคดทเปนวทยาศาสตรไดชวยน าพาประเทศใหก าวหนาไปในปจจบนและอนาคตอนใกลน

หรอทเราอาจไดพบวายคท 4 ทก าลงจะมาถงนมความนาสนใจและชวนตดตามเปนอยางยง

คนรสเซยทประกอบกจกรรมทางธรกจทงการผลตและการกระจายสนคาอยปจจบนน สวนใหญอยในวย

กลางคนและมกจะสงบตรหลานไปศกษาตอในตางประเทศโดยเฉพาะในองกฤษและอเมรกา ซงตางก าลงจะส าเรจ

กลบไปเพอสบสานกจการของครอบครว สงเหลานเปนปรากฏการณทพบเหนไดบอยในประเทศไทย และนบไดวาเปน

การพฒนาทคลายกนอยางหนงของรสเซยกบไทย แตจะตางกนตรงทวา คนรสเซยเกอบทงหมดเปนทรพยากรบคคลซง

มการศกษาขนพนฐานทด ประกอบกบมวนยในการท างานและการใชชวตประจ าวน รวมทงจ านวนประชากรทมมากท า

ใหรสเซยมโอกาสพฒนาไปไดอกมาก ยงการน าระบบการตลาดโดยยดหลกการใหคาตอบแทนตามผลงานไปใชกน

อยางแพรหลายจนเปนทนยมยอมรบในสงคมรสเซยดวยแลว ยงเปนตวกระตนใหเกดการท างานทมประสทธภาพอยาง

สงขนมากเมอเปรยบกบระบบเดมๆ ในยคกอนหนา

อยางไรกด แมในอดตรสเซยจะมบทเรยนราคาแพงในการจดการสงคมในอดมคตตามแนวความคดเสมอภาค

เทาเทยมกนในสงคม ซงไดฉดรงประสทธภาพการท างานของคนใหต าลงกวาทควร แตในปจจบนรสเซยกไดพบกบ

สภาพสงคมทมระเบยบวนย และทรพยสนของประเทศสวนใหญกยงเปนของรฐอย ซงนบเปนสวนดของระบบเดมท

รสเซยไดรบสบทอดมาจนถงทกวนน ยงไปกวานน จากนไปเราคงไมเหนการเปลยนแปลงโครงสรางหลกในรสเซย

อยางเชนยคทผานๆ มามากนก แตจะเปนการพฒนาระบบปจจบนใหมสภาพสากลมากยงขน ไมวาในเรองของระบบ

การเงน การคา การลงทน ตลอดจนมาตรฐานสนคาในดานความปลอดภยตอสขภาพ ซงปจจบนรสเซยยงไมเขมงวด

มากนก แตในไมชามาตรฐานสนคาตางๆ จะตองเทาเทยบกนกบยโรปอยางแนนอน

ส าหรบประเทศไทยเราเองกนบวาไมใชปญหาใหญอะไร เพราะไทยสงสนคาออกไปยโรปอยแลว และคนเคย

กบมาตรฐานทใชกนอย เพยงแตการน าไปใชกบทางรสเซยจะตองมการประสานงานระหวางประเทศทงสองใหเกด

ความเขาใจตรงกน โดยทไทยซงถอเปนประเทศทมความกาวหนากวารสเซยในเรองนมาโดยตลอด ตองเขาไปแนะน า

เพอก าหนดสงตางๆ รวมกนกบรสเซยตอไป ตอกรณน ถงแมไทยจะเปนประเทศทเลกกวารสเซยมาก แตวาเนองจากได

มการพฒนามาตรฐานสนคาสาขาตางๆ หลายอยางสงกวารสเซย โดยเฉพาะหมวดอาหารนนหากฝายไทยรอใหเกด

ขอผดพลาด หรอขอขดแยงกอนแลวจงคอยหาทางรองเรยนแกไขนนคงไมทนการณ เพราะจะสงผลท าใหเสยเปรยบตอ

ประเทศคคารายอนๆ ของรสเซย ทงนปญหาการคาระหวางประเทศในอดตไดใหบทเรยนมากพอแลว ดวย เหตนฝาย

ไทยควรจะใชบทเรยนในอดตมาปองกนแกไข กอนทจะเกดปญหาแบบเดมๆ ทเคยเกดกบประเทศคคารายอนๆ ของ

ไทยมาแลว

นอกเหนอจากเรองมาตรฐานสนคาทเปนเรองส าคญแลว เรองทรสเซยก าลงจะพฒนาตวเองเพอใหเปนสากลคอ

การท าธรกรรมการเงนระหวางประเทศ ซงปจจบนสวนใหญแลวรสเซยจะองสกลเงนดอลลารสหรฐฯ เปนตวกลางหลก

ในการซอ-ขายกบตางประเทศ อยางไรกตาม แตกฎเกณฑหลายอยางของรสเซยกยงไมเปนสากลและยงตองปรบปรง

อยางเรงดวน โดยหลายประเทศ เชน สหภาพยโรปเองกพยายามใหความชวยเหลอดานวชาการ ดวยการใหการศกษาแก

บคคลากรทางภาคการเงนการธนาคารของรสเซยมาโดยตลอด เพอใหเกดมาตรฐานเดยวกน และใหรสเซยปรบเปลยน

วธปฏบตตางๆ ใหมความเปนสากลมากขน โดยเฉพาะการมงเนนใหเพมกจกรรมทางธรกจระหวางประเทศมากขน อก

สงหนงทเหนไดชดเจนคอการปรบปรงคณภาพของทาเรอ รวมทงการใหบรษทใหญๆ ระดบโลกเชน องคกรรบรอง

มาตรฐานทใหญทสดในโลกหรอเอสจเอส (SGS)* เปดกจการตามทาเรอตางๆ ทวประเทศ ซงจะน าไปสมาตรฐานใน

การใชทาเรอ การตรวจสอบคณภาพสนคา การชงน าหนก และการบงคบใชกฎเกณฑทางพาณชยนาวทเปนสากลยงขน

สวนเรองการเปดเสรในการท าธรกจตางๆ ของคนตางชาตในรสเซยนนคอนขางล าบาก ในชวงเวลาน เพราะ

รสเซยเพงจะเรมตงตวได และยงไมพรอมทจะเปดโลกแขงขนไดอยางเสร ซงคงตองใชเวลาในการสะสมประสบการณ

และทนอกสกระยะ ดงนน กจการทไปลงทนในรสเซยของตางชาตจงมกจะเปนการลงทนในภาคการผลตเพอทดแทน

การน าเขาเสยมากกวา เชนในหมวดอาหาร ยานยนต และรวมทงการคาปลกจากทางยโรป เปนตน นอกจากนนอปสรรค

ทยงมอยของรสเซยในเรองกฎเกณฑการลงทนทขาดความชดเจน ท าใหการลงทนของตางชาตไมมากเทาทควร อยางไร

กด รสเซยเองเคยมความตองการจะเขาไปเปนสมาชกองคการการคาโลก (WTO) เพอใหการด าเนนความสมพนธทาง

เศรษฐกจเปนสากล และงายในการประกอบกจกรรมทางการคากบตางประเทศ แตเนองจากรสเซยยงไมพรอมทจะรบ

ขอก าหนดเกยวกบการเปดเสรในการท าธรกจของตนเอง โดยเฉพาะภาคการเงนการธนาคาร ดงนน ความหวงทจะให

รสเซยเขาไปเปนสมาชกองคการการคาโลกในเรววนนนจงตองเลอนออกไปกอน เมอไมไดเปนสมาชกองคการการคา

โลก รสเซยจงมมาตรฐานการน าเขาและสงออกทตางออกไปจากมาตรฐานทยอมรบกนทวไปในเวทการคาโลก และท า

ใหกฎเกณฑการคาการลงทนของรสเซยมความยงยาก เนองจากมรปแบบและวธการทยากตอการคาดเดา

ในปจจบนน รปแบบขอตกลงดานความรวมมอระหวางประเทศไทยกบประเทศรสเซยไดรวมถงความรวมมอ

ดานการคา ซงไดถกจดท าขนในลกษณะกรอบความรวมมอทเรยกวาพธสาร (Protocol) วาดวยความรวมมอทวภาค โดย

เนอหาของพธสารของไทยกบรสเซยนจะคลายกนกบขอตกลงระหวางรสเซยกบประเทศอนๆ แตจะมประเดนอะไร

*SGS Originally founded in 1878 in Rouen as French grain shipment inspection house, the Company was registered in Geneva as Société

Générale de Surveillance in 1919.

พเศษบางประการเพอประโยชนซงกนและกนระหวางไทยกบรสเซย สวนทวาสาระของกรอบความรวมมอนจะม

ทศทางและจดมงเนนในเรองใดและอยางไรนน เปนเรองทผทเกยวของในแตละภาคสวนควรใหความสนใจเปนพเศษ

หากมเรองใดขาดหายไปจากกรอบความรวมมอดงกลาว การขอเพมกจกรรมทตนประสงคจะด าเนนการลงในสาระของ

ขอตางๆ นน เปนสงทผเชยวชาญเฉพาะสาขาตองประสานงานกบกรมยโรป กระทรวงการตางประเทศใหด าเนนการ

ตอไป ดงนน การพจารณาทก าลงด าเนนอยในขณะนของทงสองฝายคอไทยและรสเซยจงตองเรงพจารณาเนอหาสาระ

ใหครอบคลมเพอน าไปสการปฏบต และสงเสรมการคาการลงทนระหวางทงสองประเทศตอไป

ความสมพนธระหวางประเทศไทยกบประเทศรสเซยยงคงเปนความทาทายทตองตดตาม โดยเฉพาะเมอรสเซย

เขาสยคสมยทคนรนใหมเรมส าเรจการศกษาจากตางประเทศ และจะเปนพลงส าคญในการผลกดนการด าเนนธรกจ

รปแบบใหมทเปนสากล ซงไทยถนดทจะคาขายดวยมากกวาปจจบน และนกถอเปนแนวโนมทดส าหรบประเทศทงสอง

สนคาสงออกของไทยไปรสเซยป 2551

1,931.75

324.82

1,606.93 1,657.62

385.12

1,272.50

2,154.10

616.23

1,537.87

3,818.62

959.11

2,859.51

0

1000

2000

3000

4000

2548 2549 2550 2551

มลคาการคา การน าเขา การสงออก

หนวย: ลาน

ดอลลารสหรฐ

หนวย: ลาน

ดอลลารสหรฐ

เตาอบไมโครเวฟ

และเครองใชไฟฟา

43.7 ผลไมกระปอง และแปรรป

42.5

อนๆ 380.2

รถยนต อปกรณ และ

สวนประกอบ

308.8

เครองรบวทย โทรทศน

และสวนประกอบ 105.9

ขาว 78.1

ความสมพนธทางการเมองระหวางไทยกบรสเซยจากอดตจงปจจบน

Thai-Russian Political Relations: From the Past to the Present รมย ภรมนตร

Rom Phiramontri

นฤมตร สอดศข

Naruemit Sodsuk

บทคดยอ

บทความวจยเรองนเปนสวนหนงของรายงานวจยเรอง “รสเซยใหมและลทางความสมพนธกบไทย” ทไดรบ

ทนสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และเสรจสมบรณใน ป พ.ศ.2548 ผลการวจยพบวาไทย

กบรสเซยมความสมพนธตอกนมายาวนานจนปจจบนรวมระยะเวลากวา 100 ป ทงนโดยมปจจยทางการเมองเปนตว

แปรส าคญ นบตงแตสมยสมบรณาญาสทธราชยของสมเดจพระจกรพรรดนโคลาสท 2 แหงรสเซย และพระบาทสมเดจ

พระจลจอมเกลาเจาอยหวของไทย ผลประโยชนรวมทางการเมองของประเทศทงสองตางสงอทธพลใหหนมาสมพนธ

ใกลชดกน กลาวคอฝายไทยตองการดงอ านาจของรสเซยมาถวงคานอทธพลในเอเชยอาคเนยเชนกนเพอถวงดลองกฤษ

ซงไดเขาไปสรางอทธพลในอาวเปอรเซยและอฟกานสถาน อนเปนดนแดนทอยตดกบจกรวรรดรสเซย

ความสมพนธทเปลยนไปเปนปฏปกษตอกนระหวางไทยกบรสเซยอยางเดนชดเกดขนในยคสงครามเยน

เนองจากตางฝายตางสงกดอยในคายอดมการณทางการเมองตรงกนขาม ระหวางสหภาพโซเวยตซงเปนหวหนาคาย

คอมมวนสต กบไทยทสงกดคายโลกเสรภายใตการน าของสหรฐอเมรกา อยางไรกด ตอมาไทยกบโซเวยตไดหนมาปรบ

ความสมพนธตอกนในชวงปลายสงครามเยน หลงจากทสหรฐอเมรกาตองยอมถอนตวออกไปจากสงครามเวยดนามใน

ป พ.ศ.2518 เนองจากไทยเกรงอทธพลของสหภาพโซเวยตทเพมมากขนในอนโดจน

ความสมพนธดงกลาวยงใกลชดกนมากขนในยคหลงสงครามเยนภายหลงสหภาพโซเวยตลมสลายใน ป พ.ศ.

2534 โดยมการฟนฟความสมพนธตอเนองมากอนหนานนแลวผานการเยอนในหมผน าระดบสงของทงสองฝาย ทงฝาย

ราชวงศและฝายบรหารระดบสงของไทยกบฝายบรหารระดบสงของรสเซย ทงนไดมการท าความตกลงระดบทวภาคตอ

กนในดานตางๆ อยางกวางขวาง ทงในดานการทต ความมนคง เศรษฐกจ การศกษา พลงงาน การทองเทยว ฯลฯ และยง

มแนวโนมจะสมพนธใกลชดกนมากขนในอนาคต

ค าส าคญ: ความสมพนธระหวางราชวงศไทย-รสเซย, ความสมพนธทางการทตไทย-รสเซย, ยคสงครามเยน, ยคหลง

สงครามเยน

AN ABSTRACT

This research paper is part of the research report on “New Russia and Prospects for Relations with Thailand”

– a research project completed in 2005 with financial support of the Thailand Research Fund (TRF). The research has

found that Thailand and Russia have maintained a relationship that is now more than 100 years old. Political factors

dating back to the era of absolute monarchy in both countries, that is, the reign of Tsar Nicholas II of Russia and King

Chulalongkorn of Siam, have shaped this relationship. During that era common political interests attracted the two

countries into close relations; in particular, Siam wanted Russian power to counter-balance Britain in Southeast Asia,

especially in view of the fact that Britain had expanded its influence in the Persian Gulf and Afghanistan – the region

that bordered the Russian Empire.

The shift from friendship to antagonism between Thailand and Russia took place in the Cold War period.

The shift was caused by different political ideologies that placed the two countries in different camps: the Soviet

Union was the head of the communist camp whereas Thailand opted for the Free World led by the United States. In

the later phases of the Cold War, following the withdrawal of the United States from Vietnam in 1975, Thailand had

to adjust its relations with the Soviet Union given its concern about growing Soviet influence in Indochina.

The relationship became closer in the post-Cold War period following the disintegration of the Soviet Union

in 1991. Even before that normal relations between the two countries had already been restored by exchanges of visit

by both members of the Thai Royal Family and high-raking officials and Russian high-ranking executive leaders.

These visits resulted in bilateral agreements covering various aspects of the relationship – diplomatic, security,

economic, educational, energy, tourism, etc. The trend now is for even closer relations in the future.

Key words: Relations between Thai and Russian royal families, Thai-Russian diplomatic relations, Cold War period,

post-Cold War period

ความสมพนธทางการเมองระหวางไทยกบรสเซยจากอดตถงปจจบน

รมย ภรมนตร*

นฤมตร สอดศข**

จวบจนถงป พ.ศ.2553 ในปน ประเทศไทยกบประเทศรสเซยมความสมพนธทางการทตตอกนเปนเวลา 113 ป

แลว การสถาปนาความสมพนธทางการทตอยางเปนทางการระหวางไทยกบรสเซยไดเกดขนในป พ .ศ.2440 และมการ

ยตความสมพนธทางการทตไปเมอรสเซยเปลยนระบอบการปกครองเปนระบอบสงคมนยมภายใตการน าของพรรค

คอมมวนสตเมอ พ.ศ.2460 หลงสงครามโลกครงทสองทงสองประเทศไดกลบไปฟนความสมพนธทางการทตขนมา

ใหม ดวยรฐบาลไทยตองการเสยงสนบสนนจากสหภาพโซเวยตในฐานะสมาชกถาวรคณะมนตรความมนคงแหง

สหประชาชาต เพอสมครเขาเปนสมาชกองคกรดงกลาว โดยประเทศไทยไทยยนยอมประกาศยกเลกพระราชบญญต

ปองกนและปราบปรามการกระท าอนเปนคอมมวนสต พ.ศ.2476 ตามขอเรยกรองของรฐบาลสหภาพโซเวยตในป พ .ศ.

2489 จากนนไดสถาปนาความสมพนธทางการทตตอกนในระดบอครราชทต เมอวนท 12 มนาคม 2490 และมการเลอน

ล าดบชนไปเปนเอกอครราชทตเมอวนท 1 มถนายน 2499

ถงแมวาประเทศไทยและสหภาพโซเวยตจะไดสถาปนาความสมพนธทางการทตตอกนแลว แตความสมพนธ

ดานตางๆ ของประเทศทงสองกลบไมราบรนเทาทควร ทงนกเนองจากตางฝายตางมระบอบการปกครองแตกต างกน

และมทาทเปนปฏปกษตอกนทางอดมการณ จนกระทงเมอระบอบการปกครองแบบคอมมวนสตของสหภาพโซเวยต

ลมสลายไปในป พ.ศ. 2534 จงท าใหความสมพนธตอกนดานการเมองความมนคง การคาการลงทนและอนๆ กลบฟน

คนมามปฏสมพนธกนมากขน

ดวยสถานการณความสมพนธระหวางไทยกบรสเซยทผานมามความเกยวโยงกบการเมองของทงสองประเทศ

เปนหลก ดงนนจงใครขอน าเสนอประเดนความสมพนธทางการเมองเพอเปนพนฐานในการสรางความเขาใจทเกยวกบ

ความเปนมาของความสมพนธของทงสองประเทศดงตอไปน

* อาจารย ดร. ประจ าภาควชาภาษาตะวนตก คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปจจบนด ารงต าแหนงผอ านวยการศนยรสเซยศกษาแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย และผอ านวยการหลกสตรศลปศาสตรมหาบณฑต (สหสาขาวชานานาชาต) รสเซยศกษาบณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

** รองศาสตราจารย ประจ าภาควชาสงคมศาสตร คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร นครปฐม

ความสมพนธระหวางไทยกบรสเซยด าเนนมาอยางยาวนานนบตงแตยงเปนราชอาณาจกรสยามและจกรวรรด

รสเซย โดยมรากฐานมาจากผลประโยชนรวมกนของทงสองฝาย กลาวคอสมเดจพระจกรพรรด เลกซานเดอรท 3 ทรง

ด าเนนกศโลบายทางการเมองดวยการสงมกฎราชกมารนโคลส อเลกซานโดรวช ใหเสดจมา

เยอนดนแดนทางเอเชย โดยไดเสดจมาประทบประเทศสยามเมอเดอนมนาคม 2434 ทงนโดยมจดมงหมายจะ

ขยายอทธพลเขามาในเอเชยอาคเนย โดยเฉพาะประเทศสยาม ซงยงปลอดจากการปกครองโดยตรงทงจากองกฤษและ

ฝรงเศส เพอจะไดใชอทธพลในแถบนไปตอรองกบองกฤษ ซงเขาไปสรางอทธพลแถบเปอรเชยและอฟกานสถาน อน

เปนดนแดนทอยตดกบจกรวรรดรสเซย1

ดานสยามกเหนประโยชนรวมทจะไดรบจากจกรวรรดรสเซยเชนกน ดงนน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา

เจาอยหวจงทรงใหการตอนรบเปนอยางด ดวยทรงเหนเปนโอกาสทจะกระชบสมพนธไมตรกบรสเซยใหมนคงยงขน

และเปนประโยชนทจะใชเปนหลกประกนความมนคงในเอกราชและอธปไตยของสยาม ทก าลงสนคลอนจากการขยาย

อทธพลเขามาแสวงหาเมองขนของฝรงเศสในเวยดนามป พ.ศ.2426 และขององกฤษในพมาป พ.ศ. 24292

การเรมตนของความสมพนธทางการทตระหวางสยามกบรสเซยนน ไดถอเอาการเสดจประพาสรสเซยของ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวระหวางวนท 3-11 กรกฎาคม 2440 เปนหลก ซงตอมาไดแลกเปลยนผแทน

ทางการทตระหวางกน โดยไทยใหอครราชทตประจ ากรงปารสคอพระยาสรยานวตรเปนอครราชทตประจ านครเซนตป

เตอรสเบรกของรสเซยเมอเดอนตลาคม 2440 และในป พ.ศ.2441 รสเซยไดสงเคานท อเลกซานเดอร โอลารอฟสก มา

เปนกงสลรสเซยประจ ากรงเทพฯ ความสมพนธระหวางราชอาณาจกรสยามกบจกรวรรดรสเซยไดด าเนนมาจนถงป

พ.ศ.2460 เมอรสเซยเกดการปฏวตสงคมนยมและสถาปนาประเทศสหภาพโซเวยตขน ไทยจงไดถอนการมผแทน

ทางการทตทดแลรสเซยและยตความสมพนธทางการทตระหวางกนลงชวคราว

ตอมาเมอเกดการปฏวตเปลยนแปลงระบอบการปกครองในประเทศไทยไปสระบอบประชาธปไตยในป พ .ศ.

2475 ความสมพนธระหวางไทยกบสหภาพโซเวยตกยงไมดขน เพราะรฐบาลไทยมนโยบายตอตานลทธคอมมวนสต

อยางชดเจน ดงจะเหนไดจากการออกพระราชบญญตปองกนและปราบปรามการกระท าอนเปนคอมมวนสต พ.ศ.2476

หามการจดตงองคการคอมมวนสตขนในประเทศไทย ยงตอมาในชวงสมยรฐบาลทหารจอมพล ป .พบลสงคราม ซง

นยมลทธเผดจการฟาสซสตตามแบบฮตเลอรของเยอรมน กยงมทาทตอตานลทธคอมมวนสตและสหภาพโซเวยตมาก

ยงขน

ความสมพนธระหวางประเทศทงสองสามารถกลบคนมาสสภาวะปกตถงขนสถาปนาความสมพนธทางการทต

กนอกครงก เมอหลงสงครามโลกครงทสอง เนองจากรฐบาลไทยประสงคจะสมครเขาเปนสมาชกองคการ

สหประชาชาต และตองการใหสหภาพโซเวยตในฐานะสมาชกถาวรของคณะมนตรความมนคงออกเสยงสนบสนน

ดงนนจงยอมปฏบตตามขอเรยกรองของรฐบาลโซเวยตดวยการออกพระราชบญญตยกเลกกฎหมายวาดวยการกระท า

อนเปนคอมมวนสต พ.ศ.2489 ซงมผลใหพรรคคอมมวนสตมสทธทจะเขามบทบาทในทางการเมองไทยไดอยางเปดเผย3ตอมารฐบาลไทยกบสหภาพโซเวยตจงไดฟนฟความสมพนธทางการทตตอกนในป พ.ศ.2490 จนตอเนองมาถงปจจบน

อยางไรกตาม ความสมพนธระหวางไทยกบรสเซยหลงจากนนกมไดด าเนนไปอยางราบรนอกเชนเดม

เนองจากสภาวะสงครามเยนแหงการเผชญหนากนระหวางโลกสงคมนยม และโลกเสรไดขยายตวจากยโรปมายงเอเชย

ตงแตป พ.ศ. 2492 ทพรรคคอมมวนสตจนสามารถปฏวตส าเรจ และไดเกดสงครามเกาหลในปตอมารฐบาลไทยซงสวน

ใหญอยภายใตอ านาจของฝายทหารกใหความรวมมอกบสหรฐอเมรกาและพนธมตรรวมคายตอตานประเทศทม

อดมการณคอมมวนสต โดยเฉพาะสหภาพโซเวยตในฐานะมอดมการณสงเสรมการปฏวตสงออกแบบลทธกรรมาชพ

สากลนยม (Proletariat Internationalism) และสาธารณรฐประชาชนจนในฐานะมอดมการณสงเสรมการปฏวตแบบลทธ

คอมมวนสตชาตนยม (Nationalist Communism) ซงมอทธพลตอการสนบสนนการปฏวตของพรรคคอมมวนสตแหง

ประเทศไทย (พคท.) เปนหลก

แนวโนมการหนไปสถาปนาความสมพนธกบประเทศสงคมนยมของไทยเกดขน หลงจากสหรฐอเมรกา

ประกาศลทธนกสน (Nixon Doctrine) ในป พ.ศ.2512 และตอมาหนไปปรบความสมพนธกบสาธารณรฐประชาชนจน

ในป พ.ศ.2515 พรอมทงถอนทหารออกไปจากอนโดจน และตามมาดวยการยตสงครามในเวยดนามอยางเปนทางการ

จากการท าขอตกลงสนตภาพทกรงปารสในเดอนมกราคม 2516 นอกจากรฐบาล ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช จะปรบทศทาง

นโยบายตางประเทศดวยการหนไปสถาปนาความสมพนธทางการทตกบสาธารณรฐประชาชนจนในวนท 1 กรกฎาคม

2518 แลว4 ฝายไทยยงมความเคลอนไหวหลายประการหนไปตดตอสมพนธกบสหภาพโซเวยตมากขน โดยเฉพาะ

หลงจากสหภาพโซเวยตลมสลายในป พ.ศ.2534 เปนตนมา ความสมพนธระหวางไทยกบสหภาพโซเวยตกใกลชดกน

มากขนตามล าดบ ดงเหนไดจากการแลกเปลยนการเยอนของบคลส าคญของทงสองประเทศในชวงเวลาหลงจากนน

การพจารณาถงพฒนาการความสมพนธระหวางไทยกบรสเซยจากอดตถงปจจบนในทนจะแยกกลาวถงเปน

สวนๆ ดงน (1) การแลกเปลยนการเยอนทส าคญ (2) ความตกลงทวภาค และ (3) สรป

1. การแลกเปลยนการเยอนทส าคญ หลงจากสหรฐอเมรกาถอนตวออกไปจากเวยดนามในป พ .ศ.2515

ขบวนการเวยดกงกสามารถยดประเทศเปลยนแปลงการปกครองไปเปนระบอบสงคมนยมซงปกครองโดยพรรค

คอมมวนสตไดส าเรจ จากนนลทธสงคมนยมจงไดแผขยายไปยงประเทศกมพชาและลาว ซ งในทสดกถกพรรค

คอมมวนสตยดครองส าเรจในป พ.ศ.2518 ความเปลยนแปลงครงส าคญในอนโดจนดงกลาว ท าใหรฐบาลไทยและ

ประเทศตางๆ ในเอเชยอาคเนยเกดความหวนไหวเปนอยางมาก เนองจากเกรงไปวาลทธคอมมวนสตจะแผขยายอทธพล

เขาไปครอบง า แมจะรดวาขบวนการคอมมวนสตสากลมไดมเอกภาพอยางแทจรง เพราะสหภาพโซเวยตเขาไปหนน

หลงพรรคคอมมวนสตเวยดนามและลาว ในขณะทพรรคคอมมวนสตกมพชาไดรบการสนบสนนโดยสาธารณรฐ

ประชาชนจนกตาม5

ดวยเงอนไขสถานการณอนลอแหลมและบบคน ท าใหรฐบาลไทยจงตองหาทางปรบตวเพ อเอาตวรอดใน

สถานการณระหวางประเทศทไมอาจด าเนนนโยบายพงพงสหรฐอเมรกาไดเหมอนกอน การด าเนนนโยบายตางประเทศ

ของรฐบาลไทยในขณะนนจงอาศยการใชนโยบายทางการทต ดวยการหนไปผกมตรสนทสนมกบประเทศมหาอ านาจ

ในคายคอมมวนสตททรงอทธพล เรมจากสมเดจพระเจาพนางเธอเจาฟากลยาณวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร

ไดเสดจเยอนสหภาพโซเวยตอยางเปนทางการในป พ .ศ.2517 หลงการสถาปนาความสมพนธทางการทตตอกนในป

พ.ศ.2490 อนถอเปนการเสรมสรางความสมพนธในระดบสง และเปดโอกาสใหรฐบาลไทยสามารถหาชองทางเจรจา

กจการบานเมองกบรฐบาลโซเวยตไดพรอมกน ซงประเดนหลกกคงไมพนความกงวลใจทเหนการขยายอ านาจและ

อทธพลของสหภาพโซเวยตในอนโดจน และในปตอมา ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมชไดตดสนใจสถาปนาความสมพนธ

ทางการทตกบสาธารณรฐประชาชนจน ดวยหวงวาฝายจนจะหนมามความสมพนธใกลชดกบรฐบาลไทยมากกวาการ

ใหความส าคญและสนบสนนพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทย (พคท.)

การด าเนนนโยบายใชวธการทางการทตเพอแกไขปญหาทางการเมอง การทหาร และเศรษฐกจ ปรากฏชดเจน

อกครงหนงในสมยรฐบาลพลเอก เกรยงศกด ชมะนนทน นนคอ พลเอกเกรยงศกดในฐานะนายกรฐมนตรไดตดสนใจ

เดนทางไปเยอนสาธารณรฐประชาชนจนในตนป พ .ศ.2521 เพอแสวงหาความรวมมอระดบรฐบาลใหชวยผลกดน

พรรคคอมมวนสตจนในการลดความสมพนธและการสนบสนน พคท.ลง ถดมาในป พ.ศ.2522 พลเอก เกรยงศกด ชมะ

นนทน ไดเดนทางไปเยอนสหภาพโซเวยตอยางเปนทางการ หลงจากเกดวกฤตการณเวยดนามรกรานกมพชาในตอน

ปลายป พ.ศ. 2521 สวนแรงจงใจทางเศรษฐกจกเนองจากรฐบาลพลเอกเกรยงศกดจ าเปนตองหาชองทางใหมๆ ทาง

การคา เนองจากในเวลาเดยวกนนน สหรฐอเมรกาเตรยมการด าเนนนโยบายกดกนทางการคา เชนการจ ากดโควตา และ

ตงก าแพงภาษชะลอการน าเขาจากตางประเทศ เพอลดการขาดดลการคาและดลการช าระเงนกบประเทศทสหรฐฯ เปนผ

เสยเปรยบรายใหญๆ แตทวามาตรการดงกลาวกลบสงผลกระทบตอประเทศก าลงพฒนา ซงไทยกรวมอยดวยi

การทเวยดนามตดสนใจบกกมพชาหลงจากลงนามในสนธสญญามตรภาพและความรวมมอกบสหภาพโซเวยต

ในเดอนพฤศจกายน 2521 ไดราวเดอนเศษ ยอมเปนหลกฐานชดเจนวาไทยจ าเปนตองหาโอกาสไปเจรจาหารอกบผน า

ของสหภาพโซเวยต โดยเฉพาะในประเดนความกงวลของไทยในปญหาความมนคง เนองจากเกรงไปวาเวยดนามและ

กลมสหพนธอนโดจนภายใตการสนบสนนของสหภาพโซเวยตจะรกรานไทยและเอเชยอาคเนย

ในป พ.ศ.2530 พลเอกเปรม ตณสลานนท นายกรฐมนตร ไดมแนวนโยบายขยายความสมพนธดานเศรษฐกจ

การเมองกบสหภาพโซเวยตมากขน มลเหตจงใจดานเศรษฐกจของฝายไทยในขณะนนคอ ตองด าเนนการขยาย

ความสมพนธเพอชวยแกปญหาทประสพจากนโยบายปกปองทางการคาโดยเฉพาะจากสหรฐอเมรกา ซงในป พ.ศ.2528

รฐสภาอเมรกนไดผานรางกฎหมายสงทอ “เจนกนส บลล” (Jenkins Bill) ทสงผลกระทบตอไทยใหถกตดโควตาสงออก

สนคา จากทเคยสงออกไปยงสหรฐฯปละประมาณ 8 พนลานบาทลดลงเหลอเพยงปละ 5.3 พนลานบาท ดงนน ไทยจง

ตองการขยายตลาดเพอแกปญหาการขาดดลการคาและดลช าระเงน สวนแรงกระตนส าคญดานการเมองเกดจากการ

แสดงออกของสหภาพโซเวยตถงความตงใจจะรวมแกปญหากมพชาใหปรากฏเปนส าคญ ดงนน พลเอกเปรมจงได

มอบหมายให พลอากาศเอก สทธ เศวตศลา รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศไปเยอนสหภาพโซเวยตเปนการ

ลวงหนา โดยทในการเยอนครงนนไดมการรวมลงนามในขอตกลงวาดวยการจดตงคณะกรรมการรวมดานการคา

(Agreement on the Establishment of the Joint Thai-Soviet Commission on Trade) ตอกนii

การแสดงทาทใหการสนบสนนการแกไขปญหากบกมพชาตามแนวทางการปรบนโยบายตางประเทศของ

ประธานาธบดกอรบาชอฟ ถงขนทแสดงทาทใหการสนบสนนการเจรจาระหวางฝายตาง ๆ ทเกยวของกบปญหากมพชา

โดยเฉพาะจนกบเวยตนามและสมาคมอาเซยน (ASEAN) โดยถงกบปวารณาตนวาพรอมทจะเปนหลกประกนวาจะ

สามารถหาทางออกรวมกนจนเปนทพอใจของทกฝาย ปจจยแวดลอมเหลาน ลวนเปนแรงจงใจอนส าคญใหพลเอกเปรม

ตณสลานนทนายกรฐมนตร เดนทางไปเยอนสหภาพโซเวยตดวยตนเองในเดอนพฤษภาคม 2531 ระหวางการเยอน

ดงกลาว ทงสองฝายไดมการลงนามในความตกลงรวมกน 2 ฉบบคอ ความตกลงวาดวยความรวมมอทางวทยาศาสตร

และวชาการ (Agreement on Scientific and Technical Cooperation between the Government of the Kingdom of

Thailand and the Government of the Union of Soviet Socialist Republics) และความตกลงเกยวกบการปรกษาหารอทว

ภาคระหวางกระทรวงการตางประเทศไทย และกระทรวงการตางประเทศรสเซย (Agreement on Bilateral

Consultations between the Ministry of Foreign Affairs of the Kingdom of Thailand and the Ministry of Foreign

Affairs of the USSR) และในปเดยวกนนนนายเอดดอารด เชวารดนาดเซ (Eduard Shevardnadze) รฐมนตรวาการ

กระทรวงการตางประเทศสหภาพโซเวยต กไดเดนทางมาเยอนไทยซงสงผลใหเกดการคาระหวางกนเพมขน

เหตผลส าคญเบองหลงการเยอนสหภาพโซเวยตของพลเอกเปรม กลาวไดวาเปนการใชมาตรการทางการทต

เพอเปาประสงคดานการเมองความมนคงรวมทงดานเศรษฐกจเปนหลกเชนกน โดยททงรฐบาลไทยและสหภาพโซ

เวยตมผลประโยชนสอดคลองกนเปนสวนใหญ กลาวคอ รฐบาลสหภาพโซเวยตภายใตการน าของประธานาธบดมค

ฮาอล กอรบาชอฟ (Mikhail Gorbachev) ซงมงเนนปรบปฏรปรสเซยตามแนวนโยบายกลาสนอสต-เปเรสทรอยกา

ตองการสรางสนตภาพและความรวมมอระหวางประเทศ และตองการหนไปแกไขฟนฟเศรษฐกจภายในเปนส าคญ

ดงนน สหภาพโซเวยตจงหนมาใหความเหนชอบกบการเรยกรองของกลมประเทศในสมาคมอาเซยน ซงมประเทศไทย

รวมอยดวย โดยสาธารณรฐประชาชนจนและสหรฐอเมรกาพรอมพนธมตรหนนหลงในการกดดนใหเวยดนามถอน

ทหารสวนใหญจากกมพชาส าเรจในเดอนกนยายน 2531iii

ประเดนปญหามไดสนสดอยเพยงเทานน เพราะยงมอปสรรครอคอยอยอกมาก โดยเฉพาะปญหาทวาฝายใด

ควรขนมามอ านาจปกครองทชอบธรรมตอไป ระหวางฝายรฐบาลกมพชาทเวยดนามและสหภาพโซเวยตหนนหลงของ

เฮง สมรน ซงครองอ านาจอย หรอรฐบาลเขมรสามฝาย ซงเปนพนธมตรรวมระหวางกลมเจานโรดม สหน เขมรแดง

ของกลมพอลพต และเขมรเสรของกลมซอนซาน ทสาธารณรฐประชาชนจน สหรฐอเมรกาและพนธมตร พรอมทง

สมาคมอาเซยนใหการสนบสนน และองคการสหประชาชาตใหการรบรองวาเปนรฐบาลทชอบธรรม ความไมลงตว

เหลานยอมเปนขอถกเถยงทตองมการเจรจาตอรองกนไมเฉพาะมหาอ านาจทเกยวของเทานน รฐบาลไทยกบสหภาพโซ

เวยตโดยผานกระทรวงการตางประเทศกตองใหความส าคญกบประเดนดงกลาวเชนกน โดยเฉพาะดวยการด าเนนการ

ทางการทตผานความตกลงเกยวกบการปรกษาหารอทวภาคระหวางกระทรวงการตางประเทศไทย และกระทรวงการ

ตางประเทศรสเซยตามทไดมการท าความตกลงกนไว

ขณะทความสมพนธของทงสองประเทศไดพฒนาขนตามล าดบ การเสดจพระราชด าเนนเยอนสหภาพโซเวยตอ

ยางเปนทางการของสมเดจพระบรมโอรสาธราชฯ สยามมกฎราชกมาร ในเดอนพฤษภาคม 2532 ไดสงผลใหความ

รวมมอของทงสองประเทศขยายตวมากยงขนในทกดาน และในเดอนตลาคมปเดยวกนน นายภญญา ชวยปลอด

รฐมนตรชวยวาการกระทรวงพาณชย กไดน าคณะผแทนไทยเยอนสหภาพโซเวยตเพอรวมประชมคณะกรรมาธการรวม

ทางการคาไทย-โซเวยต ครงท 1 จากนนนายอกอร โรกาเชฟ (Igor Rogachev) รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการ

ตางประเทศสหภาพโซเวยตไดน าคณะเยอนไทยในเดอนธนวาคม เพอเปนการเตรยมความพรอมส าหรบการเยอนของ

นายนโคไล รชคอฟ (Nikolai Ryzhkov) นายกรฐมนตรสหภาพโซเวยต ซงไดเดนทางมาเยอนไทยอยางเปนทางการ

และถอเปนการเยอนตอบแทนบคคลส าคญของไทยในเดอนกมภาพนธ 2533

ในเดอนมถนายน 2533 สมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร ไดเสดจ

เยอนสหภาพโซเวยต ครงท 2 ซงหางจากการเสดจเยอนครงแรก 17 ป และในปตอมาเมอประเทศสหภาพโซเวยตไดลม

สลายลง กระทงท าใหสถานการณภายในประเทศรสเซยทงทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคมอยในกระบวนการ

ปรบตวสระบบและแบบแผนใหม ดงนนจงไมมการแลกเปลยนการเยอนทส าคญในชวงเวลาดงกลาว

การเดนทางเยอนสหภาพโซเวยตของฝายราชวงศและรฐบาลไทย และการเยอนตอบแทนของฝายรฐบาลโซ

เวยตดงกลาวถอเปนกจกรรมตอเนองเพอการสานตอกจกรรมส าคญดงกลาว และแลวในทสดสมาคมอาเซยนกสามารถ

ผลกดนใหเขมร 4 ฝายลงนามในขอตกลงสนตภาพกรงปารสส าเรจในป พ.ศ.2534 กระทงตอมาองคการบรหารชวคราว

ของสหประชาชาตในกมพชา (United Nations Transitional Authority in Cambodia-UNTAC) กสามารถจดการเลอกตง

ตามระบอบเสรประชาธปไตยไดส าเรจในป พ.ศ.2536 จนมการจดตงรฐบาลแหงกมพชา โดยมนายกรฐมนตรรวม 2 คน

คอเจานโรดม รณฤทธ เปนนายกรฐมนตรคนท 1 และนายฮนเซนเปนนายกรฐมนตรคนท 2 และเกดสนตภาพขนใน

กมพชาตอมา8

ตอมา ในเดอนเมษายน 2536 สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ไดเสดจพระราชด าเนนเยอน

ประเทศรสเซยอยางเปนทางการเปนครงแรก และในปลายปเดยวกนนนนายสรนทร พศสวรรณ รฐมนตรชวยวาการ

กระทรวงการตางประเทศ ได เดนทางเยอนรสเซยอยางเปนทางการเพอรวมลงนามความตกลงการจดตง

คณะกรรมาธการรวมวาดวยความรวมมอทวภาคไทย-รสเซย

หลงการเปลยนแปลงการปกครองสระบอบประชาธปไตย ผบรหารระดบสงของรสเซยทเดนทางมาเยอน

ประเทศไทยเปนคนแรกคอนายอเลกซานเดอร ปานอฟ (Alexander Panov) รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการ

ตางประเทศรสเซย จากนนในเดอนกรกฎาคม 2537 นายอนเดรย โคซอเรฟ (Andrei Kozyrev )รฐมนตรวาการกระทรวง

การตางประเทศรสเซย ไดเดนทางมาเยอนประเทศไทย และไดเขารวมในการประชมผน าอาเซยนทรสเซยเปนประเทศค

เจรจาอย และในเดอนเมษายน 2539 นายอเลกซานเดอร ปานอฟ รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการตางประเทศรสเซย

ไดเดนทางมาเยอนประเทศไทยอกครงเพอสานตองานดานความสมพนธทผน าระดบสงของทงสองประเทศไดเจรจากน

ไว ซงในปเดยวกนนนนายอ านวย วรวรรณ รองนายกรฐมนตรไดเดนทางไปเยอนรสเซยอยางเปนทางการ โดยไดเขา

พบรฐมนตรวาการกระทรวงเศรษฐกจและการคา และรฐมนตรชวยวาการกระทรวงการตางประเทศรสเซยดวย

หลงจากสหภาพโซเวยตลมสลายในป พ .ศ.2534 รฐบาลของประธานาธบดมคฮาอล กอรบาชอฟกหมด

ความชอบธรรมในการบรหารประเทศเนองจาก 15 สาธารณรฐทรวมตวกนเปนสหภาพโซเวยตนนไดแยกตวออกเปน

ประเทศอสระ ประเทศรสเซยภายใตการน าของนายบอรส เยลตซน (Boris Yeltsin) ซงเปนผสบสทธตอจากสหภาพโซ

เวยต ไดเปลยนระบบการปกครองเปนระบอบเสรประชาธปไตย และระบบเศรษฐกจเปนระบบทนนยมแบบการตลาด

ดวยเหตนจงพรอมสนบสนนและใหความรวมมอกบสมาคมอาเซยนในการพฒนาสนตภาพและความรวมมอใน

ภมภาคเอเชยอาคเนย กระทงในทสดเวยดนามกไดเขาเปนสมาชกสมาคมอาเซยนในป พ.ศ. 2538 และพมา ลาวและ

กมพชาเขาเปนสมาชกในป พ.ศ.2540

ระหวางวนท 1-4 เมษายน 2540 นายพทกษ อนทรวทยนนท รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการตางประเทศได

น าคณะผแทนไทยเยอนรสเซย เพอเขารวมการประชมคณะกรรมาธการรวมวาดวยความรวมมอทวภาคไทย-รสเซย ครง

ท 1 และในปเดยวกนน พลเอก เปรม ตณสลานนท องคมนตรและรฐบรษ ไดน าคณะผแทนไทยเยอนรสเซยเพอรวม

ฉลองวาระครบรอบ 100 ป ของการสถาปนาความสมพนธไทย-รสเซย ระหวางวนท 9-15 กรกฎาคม 2540 โดยพลเอก

เปรม ตณสลานนทไดเขาพบนายกรฐมนตรรสเซย และรวมงานทนครเซนตปเตอรสเบรก ในเดอนเดยวกนนนระหวาง

วนท 31 กรกฎาคม-1 สงหาคม นายเยฟเกนนย ปรมาคอฟ (Yevgeniy Primakov) รฐมนตรวาการกระทรวงการ

ตางประเทศรสเซยคนใหม ไดเดนทางมาเยอนไทยอยางเปนทางการตามค าเชญของรฐมนตรวาการกระทรวงการ

ตางประเทศ ซงกไดเปนตวแทนของรฐบาลรสเซยในการแสดงความยนดททงสองประเทศไดมความสมพนธทางการ

ทตมายาวนานถงหนงศตวรรษ

ในการประชมคณะกรรมาธการรวมวาดวยความรวมมอทวภาคไทย -รสเซย ครงท 2 ระหวางวนท 21-23

กนยายน 2542 ทประเทศไทยเปนเจาภาพ ทางฝายรสเซยไดมอบหมายใหนายกรโกรย คาราซน (Grigory Karasin)

รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการตางประเทศรสเซยในขณะนน เดนทางเยอนประเทศไทย เพอเขารวมการประชม

ดงกลาว ผลของการประชมทงสองฝายไดรวมลงนามในอนสญญาวาดวยการยกเวนการเกบภาษซอน (Agreement on

Avoidance of Double Taxation between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the

Russian Federation)

ความสมพนธระหวางทางการไทยกบรสเซยในดานเศรษฐกจดงกลาวถอเปนกาวส าคญอกกาวหนงของความ

รวมมอของสองประเทศ หลงจากทไทยตองประสบปญหาวกฤตการณทางเศรษฐกจครงส าคญในสมยรฐบาล พล .อ.

ชวลต ยงใจยทธ ชวงป พ.ศ.2540 และไดสงผลกระทบถงการเกดวกฤตเศรษฐกจในรสเซยดวยเชนกน ดวยเหตน

ประเทศทงสองจงไดหาชองทางรวมมอกนในมตตางๆ เพอประโยชนรวมกนเพมมากขน ทงดาน เศรษฐกจ วฒนธรรม

และอนๆ

ในเดอนกมภาพนธ 2543 ม.ร.ว.สขมพนธ บรพตร รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการตางประเทศไดเดนทาง

เยอนรสเซย ตามค าเชญของกระทรวงการตางประเทศรสเซย และในการนไดรวมลงนามในความตกลงวาดวยความ

รวมมอทางวฒนธรรมไทย-รสเซย ในปเดยวกนนน ประเทศไทยไดเปนเจาภาพในการประชมนานาชาตระดบภมภาค

หลายครง ซงกมคณะผแทนจากรสเซยเดนทางมาเยอนและเขารวมประชมหลายคณะ เชน ในระหวางวนท 18-19

พฤษภาคม 2543 ประเทศไทยเปนเจาภาพจดการประชมอาเซยนวาดวยความรวมมอดานการเมองและความมนคงใน

ภมภาคเอเชย–แปซฟก (ASEAN Regional Forum-ARF) ซงทางฝายรสเซยไดมอบหมายใหนายอเลกซานเดอร โลซ

คอฟ (Alexander Losyukov) รฐมนตรชวยวาการกระทรวงการตางประเทศรสเซยเดนทางเยอนประเทศไทย เพอเขารวม

การประชมระดบรฐมนตรชวย

ในระหวางวนท 23-29 กรกฎาคม 2543 นายอกอร อวานอฟ (Igor Ivanov) รฐมนตรวาการกระทรวงการ

ตางประเทศรสเซยกไดเดนทางมาเยอนประเทศไทย เพอเขารวมการประชมรฐมนตรตางประเทศอาเซยนครงท 33 การ

ประชมประเทศคเจรจาอาเซยนซงไทยเปนเจาภาพจดขน ในปลายป พ.ศ. 2543 นายซรเกย สตปาชน (Segey Stepashin)

ประธานสภาตรวจบญชแหงชาต อดตนายกรฐมนตรรสเซย ไดเดนทางเยอนประเทศไทยเพอเขารวมการประชมสมาคม

ตรวจเงนแผนดนนานาชาต ซงส านกงานตรวจเงนแผนดนแหงชาตจดขนระหวางวนท 9-15 ตลาคม ในโอกาสนน นาย

สตปาชนไดเขาพบหารอขอราชการกบนายชวน หลกภย นายกรฐมนตร นายพชย รตตกล ประธานรฐสภา และนาย

สรนทร พศสวรรณ รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศดวย

การเดนทางไปเยอนรสเซยของบคคลระดบนายกรฐมนตรของไทยเกดขนอกครงหนงในสมยรฐบาล พ .ต.ท.

ดร.ทกษณ ชนวตร มลเหตส าคญอยทกลยทธการพฒนาประเทศของนายกรฐมนตรมงหมายจะขยายตลาดการคาการ

ลงทนกบตางประเทศอยางขนานใหญ เพอทวาจะสามารถสรางรายไดมาชวยจนเจอและฟนฟเศรษฐกจของประเทศจาก

การประสบปญหาวกฤตเศรษฐกจ กระทงสงผลกระทบตอเศรษฐกจจนซมลกอยางยาวนานตงแตชวงหลงป พ.ศ.2540

เปนตนมา รวมทงมเรองเบองหลงจะตองเจรจาเกยวกบการคางช าระคาขาวซงสหภาพโซเวยตซอไปในอดตเปนเงน

จ านวน 1.4 พนลานบาทดวย

ในระหวางการเตรยมการเพอการเดนทางไปเยอนรสเซยอยางเปนทางการของ พ.ต.ท.ดร. ทกษณ ชนวตร

นายกรฐมนตร นายสรเกยรต เสถยรไทย รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศไทย ไดเดนทางไปเยอนรสเซย ตาม

ค าเชญของนายอกอร อวานอฟ รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศสหพนธรฐรสเซย และในวนท 1 ตลาคม 2545

รฐมนตรทงสองไดรวมลงนามในพธสารวาดวยการจดเตรยมการรวมช าระเอกสารจดหมายเหต (ทางการทต) ทเรอน

รบรองทางการของกระทรวงการตางประเทศสหพนธรฐรสเซย ซงความตกลงดงกลาวไดสะทอนใหเหนถงความพรอม

ของทงสองประเทศทจะเรมศกราชใหมของความสมพนธทแนนแฟน และจรงใจตอกน

ตอมาระหวางการเยอนรสเซยอยางเปนทางการของ พ.ต.ท.ดร. ทกษณ ชนวตร ในชวงวนท 16-18 ตลาคม 2545

ไดมการหารอในขอราชการกบทงประธานาธบดวลาดมร ปตน (Vladimir Putin) และนายกรฐมนตรมคฮาอล คา

เซยนอฟ (Mikhail Kasyanov) โดยจะเนนการสงเสรมพฒนาความรวมมอดานเศรษฐกจ และเทคโนโลย ส าหรบหวขอ

การหารออนๆ นน ไดครอบคลมทงในดานบทบาทของไทย และรสเซยดานการเมองระหวางประเทศและความสมพนธ

ทวภาค ทงดานเศรษฐกจ วทยาศาสตร สงคมและวฒนธรรม โดยเฉพาะลทางในการทจะขย ายความรวมมอตางๆ

ดงกลาวออกไปใหกวางขวางและหลากหลายยงขน หลงการหารอเตมคณะทงสองฝายไดลงนามในความตกลงระหวาง

รฐบาลและบนทกความเขาใจระหวางหนวยงานรวม 4 ฉบบ โดยนายกรฐมนตรทงสองฝายเปนสกขพยานคอ ความตก

ลงวาดวยความรวมมอดานการทองเทยว ความตกลงวาดวยการสงเสรมและคมครองการลงทน ความตกลงวาดวยการ

ยกเวนการตรวจลงตราหนงสอเดนทางทตและราชการ และบนทกความเขาใจวาดวยความรวมมอดานเทคโนโลยอวกาศ

และการประยกตใช

ในการเยอนดงกลาว นายกรฐมนตรไทยไดพาคณะนายทหาร ผน าเหลาทพ นกวทยาศาสตร นกเรยนและ

นกศกษาของไทยตดตามไปศกษาความกาวหนาดานตางๆของรสเซยดวย โดยคณะได เย ยมชมสถาบน

เทคโนโลยชวภาพเซนตปเตอรสเบรก (St.Petersburg Institute of Bioregulation and Gerontology) ซงเปนศนย

เทคโนโลยชวภาพทส าคญในนครเซนตปเตอรสเบรก ทงนนายกรฐมนตรไทยเหนวารสเซยมความเชยวชาญและ

กาวหนาในสาขาเหลาน ซงประเทศไทยควรใชโอกาสไปรบรเพมเตมดวยตนเอง นอกเหนอจากวทยาการและ

เทคโนโลยของประเทศตะวนตกอนๆ ทไทยมความคนเคยดอยแลว นอกจากน พ.ต.ท. ดร. ทกษณ ชนวตร ยงไดไป

กลาวสนทรพจนตอสมาชกของ สหภาพนกอตสาหกรรมและผประกอบการวสาหกจรสเซย (Russian Union of

Industrialists and Entrepreneurs) ซงเปนองคกรทเปรยบไดกบสภาอตสาหกรรมของไทย โดยนายกรฐมนตรไทยไดเปด

โอกาสใหนกธรกจซงเปนสมาชกของสหภาพดงกลาว ไดพบปะสนทนาแลกเปลยนความเหนเกยวกบลทางทจะให

ภาคเอกชนของทงสองฝายมปฏสมพนธกนมากขน

สวนการเยอนประเทศไทยครงประวตศาสตรของผน าสงสดของรสเซยนน ไดเกดขนระหวางวนท 18-23

ตลาคม 2546 โดยนายวลาดมร ปตน ประธานาธบดแหงสหพนธรฐรสเซยไดเดนทางมาประชมผน าประเทศสมาชกกลม

ความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางเอเชย-แปซฟกหรอเอเปก (APEC) และเยอนประเทศไทยในฐานะพระราชอาคนตกะ

ของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ซงเปนการเยอนประเทศไทยของผน าสงสดรสเซยเปนครงแรกในประวตศาสตร

ความสมพนธไทย-รสเซย ในการเยอนประเทศไทยอยางเปนทางการของประธานาธบดปตน ไดมการลงนามในบนทก

ความเขาใจวาดวยการสนบสนนการสงก าลงบ ารงทางทหารระหวางกระทรวงกลาโหมไทยและรสเซย สวนใน

ภาคเอกชนนนไดมการลงนามความรวมมอระหวางสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทยกบสหภาพนกอตสาหกรรมและ

ผประกอบการวสาหกจรสเซย

ในวนท 1 ธนวาคม 2547 หลงการประชมผน าอาเซยนทรสเซยเปนประเทศคเจรจาอยซงประเทศลาวเปน

เจาภาพ นายซรเกย ลฟรอฟ (Sergey Lavrov) รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศรสเซยไดเดนทางมาเยอน

ประเทศไทยอยางเปนทางการ ในการนไดรวมลงนามในความตกลงระหวางกระทรวงศกษาธการแหงราชอาณาจกรไทยกบ

กระทรวงการศกษาและวทยาศาสตรแหงสหพนธรฐรสเซยวาดวยความรวมมอในสาขาการศกษา (Agreement

between the Ministry of Education of the Kingdom of Thailand and the Ministry of Education and Science of the

Russian Federation on the Cooperation in the Field of Education) ซงฝายไทยมนายสรเกยรต เสถยรไทย เปนผลงนาม

นอกจากนน ภาคเอกชนของทงสองฝายคอบรษทการปโตรเลยมแหงประเทศไทย จ ากด(มหาชน) หรอ ป.ต.ท. ยงไดลง

นามซอแกสเอนจวจากบรษทวสาหกจแหงรสเซย “กาซโปรม” จ ากด (มหาชน) (Gazprom) ซงความรวมมอดงกลาว

นบวาเปนการขยายความสมพนธดานตางๆ ของทงสองประเทศใหกวางขวางยงขน

อยางไรกตาม จะเหนไดวาความสมพนธระหวางไทยกบรสเซยในชนหลงนมความใกลชดสนทสนมกนเปนอน

มากในแทบทกมต นอกจากจะมการเดนทางไปเยอนแลกเปลยนกนในระดบผน าชนสงแลว ยงมการเจรจาปรกษาหารอ

และมการลงนามในความตกลงระหวางรฐบาล และบนทกความเขาใจระหวางหนวยงานทเกยวของกนอยางตอเนอง

พฤตกรรมดงกลาวยอมสะทอนใหเหนการมผลประโยชนรวมในลกษณะตางตอบแทนเพมขนกวาแตกอน

2. ความตกลงทวภาค นบตงแตไทยกบสหภาพโซเวยตสถาปนาความสมพนธกนมา กระทงสหภาพโซเวยตลม

สลายในป พ.ศ.2534 เนองจากไทยรบรองใหรสเซยเปนผสบสทธจากสหภาพโซเวยต ดงนน ความตกลงทวภาคตางๆ ท

ไทยเคยท าไวกบสหภาพโซเวยตเดมจงมสถานะกลายเปนความตกลงระหวางไทยและรสเซยโดยอตโนมต ในทนจะ

แยกพจารณาความตกลงทวภาคของประเทศทงสองเปน 3 กรณดงน (1) ความตกลงทวภาคสมยสหภาพโซเวยต (2)

ความตกลงทวภาคสมยสหพนธรฐรสเซย และ (3) ความตกลงทอยระหวางการเจรจา

ก. ความตกลงทวภาคสมยสหภาพโซเวยต ประกอบดวยความตกลงในลกษณะตางๆ รวม 7 เรอง ซงครอบคลม

ทงเรองการสถาปนาความสมพนธทางการทต การคาและดานกงสล ความตกลงรวมดานการคา การขนสงทางอากาศ

ความรวมมอทางวทยาศาสตรและวชาการ ตลอดจนการปรกษาหารอทวภาคระหวางกระทรวงการตางประเทศ ดงม

รายละเอยดตอไปนคอ

(1) ความตกลงระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหภาพสาธารณรฐส งคมนยมโซเวยตในการสถาปนา

ความสมพนธทางการทต การคา และความสมพนธทางดานกงสลตามปกต (Agreement between the Union of Soviet

Socialist Republics and the Kingdom of Thailand on the Establishment of Normal Diplomatic, Trade and Consular

Relation) (พ.ศ.2484)

(2) ความตกลงทางการคาระหวางรฐบาลแหงราชอาณาจกรไทยกบรฐบาลสหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซ

เวยต (Trade Agreement between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Union of

Soviet Socialist Republics) (25 ธนวาคม 2513)

(3) ความตกลงวาดวยการขนสงทางอากาศระหวางรฐบาลแหงราชอาณาจกรไทยกบรฐบาลสหภาพสาธารณรฐ

สงคมนยมโซเวยต (Air Services Agreement between the Government of the Kingdom of Thailand and the

Government of the Union of Soviet Socialist Republics) (พ.ศ. 2523)

(4) พธสารวาดวยการจดตงคณะกรรมาธการรวมทางการคาระหวางรฐบาลแหงราชอาณาจกรไทยกบรฐบาล

สหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยต (Protocol on the Establishment of the Joint Thai-Soviet Commission on Trade

between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Union of Soviet Socialist

Republics) (12 พฤษภาคม 2530)

(5) ความตกลงวาดวยความรวมมอทางวทยาศาสตร และวชาการระหวางรฐบาลแหงราชอาณาจกรไทยกบ

รฐบาลสหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยต (Agreement on Scientific and Technical Cooperation between the

Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Union of Soviet Socialist Republics) (17

พฤษภาคม 2531)

(6) ขอตกลงเกยวกบการปรกษาหารอทวภาคระหวางกระทรวงการตางประเทศไทย และกระทรวงการ

ตางประเทศสหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยต (Agreement on Bilateral Consultations between the Ministry of

Foreign Affairs of the Kingdom of Thailand and the Ministry of Foreign Affairs of the Government of the Union of

Soviet Socialist Republics) (17 พฤษภาคม 2531) และ

(7) พธสารวาดวยการจดตงคณะกรรมการรวมวาดวยความรวมมอทางวทยาศาสตร และวชาการ ระหวาง

รฐบาลแหงราชอาณาจกรไทยกบรฐบาลสหภาพสาธารณรฐสงคมนยมโซเวยต (Protocol on the Establishment of the

Joint Thai-Soviet Commission on Scientific and Technical Cooperation between the Government of the Kingdom of

Thailand and the Government of the Union of Soviet Socialist Republics) (12 กมภาพนธ 2533)

ข. ความตกลงทวภาคสมยสหพนธรฐรสเซย ประกอบดวยความตกลงในลกษณะตางๆ รวม 11 เรอง ซง

ครอบคลมทงเรองการสถาปนาความสมพนธทางการทต การปรกษาหารอทวภาคระหวางกระทรวงการตางประเทศ

คณะกรรมการรวมทวภาควาดวยความรวมมอระหวางรฐบาล ทางการคา การทองเทยว วฒนธรรมการศกษาและ

เทคโนโลยอวกาศ การสงเสรมและคมครองการลงทน การเวนการเกบภาษซอน การยกเวนการตรวจลงตราหนงสอ

เดนทางทตและราชการ ตลอดจนบนทกความเขาใจระหวางกนวาดวยความรวมมอดานเทคโนโลยอวกาศและการ

ประยกตใช และการสนบสนนการสงก าลงบ ารงทางทหารดงมรายละเอยดตอไปน คอ

(1) ความตกลงวาดวยการจดตงคณะกรรมาธการรวมทวภาคไทย-รสเซยวาดวยความรวมมอระหวางรฐบาล

ไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย (Agreement on the Establishment of the Russian-Thai Joint Commission for

Bilateral Cooperation between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Russian

Federation) (15 กนยายน 2536)

(2) ความตกลงระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซยในการปรบโครงสรางหนทรสเซยตด

คางประเทศไทย (Agreement on Restructuring the Russian Debt to Thailand between the Government of the Russian

Federation and the Government of the Kingdom of Thailand) (23 สงหาคม 2537)

(3) ความตกลงวาดวยการขนสงทางอากาศ ระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย (Air Services

Agreement between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Russian Federation) (18

เมษายน 2539)

(4) อนสญญาระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย วาดวยการเวนการเกบภาษซอน (Agreement on

Avoidance of Double Taxation between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the

Russian Federation) (23 กนยายน 2542)

(5) ความตกลงระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย วาดวยความรวมมอทางวฒนธรรมไทย-รสเซย

(Agreement on Cooperation in the Field of Culture between the Government of the Kingdom of Thailand and the

Government of the Russian Federation) (25 กมภาพนธ 2543)

(6) ความตกลงระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย วาดวยความรวมมอดานการทองเทยว

(Agreement on Cooperation in the Field of Tourism between the Government of the Kingdom of Thailand and the

Government of the Russian Federation) (18 ตลาคม 2545)

(7) ความตกลงระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย วาดวยการสงเสรมและคมครองการลงทน

(Agreement on the Promotion and Protection of Investment between the Government of the Kingdom of Thailand

and the Government of the Russian Federation) (18 ตลาคม 2545)

(8) ความตกลงระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย วาดวยการยกเวนการตรวจลงตราหนงสอ

เดนทางทตและราชการ (Agreement on Mutual Abolishing of Visa Requirement for Diplomatic and Official Passport

between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Russian Federation) (18 ตลาคม

2545)

(9) บนทกความเขาใจระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย วาดวยความรวมมอดานเทคโนโลย

อวกาศ และการประยกตใช (Memorandum of Understanding on Cooperation in the Field of Space Technologies and

their Application between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Russian

Federation) (18 ตลาคม 2545)

(10) บนทกความเขาใจระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย วาดวยการสนบสนนการสงก าลงบ ารง

ทางทหาร (Memorandum of Understanding on Cooperation in the Field of Defense and Logistics between the

Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Russian Federation) ( 21 ตลาคม 2546)

(11) ความตกลงระหวางกระทรวงศกษาธการแหงราชอาณาจกรไทย และกระทรวงศกษาธการ และ

วทยาศาสตรแหงสหพนธรฐรสเซย วาดวยความรวมมอในสาขาการศกษา (Agreement between the Ministry of

Education of the Kingdom of Thailand and the Ministry of Education and Science of the Russian Federation on the

Cooperation in the Field of Education) (1 ธนวาคม 2547)

ค. ความตกลงทอยระหวางการเจรจา นอกจากขอตกลงทง 18 ฉบบดงกลาวแลว ไทย และสหพนธรฐรสเซยยง

มรางขอตกลงทวภาคทอยระหวางการเจรจาอกหลายฉบบ เชน

(1) ความตกลงวาดวยความรวมมอในการตอตานการลกลอบการคายาเสพตด และวตถออกฤทธตอจตและ

ประสาท (Agreement between the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Russian

Federation on Cooperation to Suppress Illicit Traffic in Narcotic Drugs, Psychotropic Substances and their

Precursors) (รสเซยเสนอเมอวนท 24 ตลาคม 2538) สถานะสดทาย ส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามยา

เสพตด (ปปส.) จดท ารางโตตอบเสรจแลว และกรมยโรปไดจดสงใหฝายรสเซยพจารณาเมอวนท 17 มถนายน 2541 ซง

รสเซยไดพจารณารางของฝายไทยเสรจแลว และกรมยโรปไดสงรางโตตอบของฝายรสเซยใหส านกงาน ป .ป.ส.

พจารณาเมอวนท 16 มนาคม 2543

(2) สนธสญญาวาดวยความชวยเหลอซงกนและกนในทางอาญา (Treaty between the Government of the

Kingdom of Thailand and the Government of the Russian Federation on Mutual Legal Assistance in Criminal

Matters) (ฝายรสเซยเสนอรางเมอเดอนพฤศจกายน 2542) สถานะสดทาย กรมสนธสญญาฯ ไดสงเรองใหส านกงาน

ต ารวจแหงชาต ส านกงานอยการสงสด และกระทรวงยตธรรมพจารณา ซงทง 3 หนวยงานเหนวาควรพจารณาจดท า

ความตกลงดงกลาวภายหลงจากทจดท ากบประเทศอนๆ ทมการทาบทามมา โดยอาจเรยงล าดบตอไปน สวตเซอรแลนด

ฟลปปนส เกาหลใต อนเดย คเวต และรสเซย

(3) สนธสญญาสงผรายขามแดน (Treaty between the Government of the Kingdom of Thailand and the

Government of the Russian Federation on Extradition) (รสเซยเสนอรางเมอเดอนพฤศจกายน 2542) สถานะสดทาย

กรมสนธสญญาฯ ไดสงเรองใหส านกงานต ารวจแหงชาต กระทรวงยตธรรม และส านกงานอยการสงสด ซงส านกงาน

อยการสงสดเหนวา ควรด าเนนการไปไดเลย แตส านกงานต ารวจแหงชาต และกระทรวงยตธรรมเหนวานาทจะรอใหม

พระราชบญญตสงผรายขามแดนฉบบใหมกอน และเหนวาในชนนควรชะลอการจดท าความตกลงไวกอน

(4) บนทกความเขาใจระหวางกระทรวงพลงงานไทยกบกระทรวงพลงงานรสเซย วาดวยความรวมมอดาน

พลงงาน (Memorandum of Understanding between the Ministry of Energy of the Kingdom of Thailand and the

Ministry of Energy of the Russian Federation in the field of Energy) ซงไดมการน าเขาสการหารอระหวางการประชม

คณะกรรมาธการรวมวาดวยความรวมมอไทย-รสเซย ครงท4 ระหวางวนท 26-27 พฤศจกายน 2552 สถานะปจจบนอย

ระหวางการศกษาในรายละเอยดของทงสองฝายและจะน าผลของการศกษาเขาสการหารอเพอหาขอยตในการประชม

ครงตอไปทจะจดใหมขน ณ กรงมอสโก

(5) ความตกลงทางการคาฉบบใหม (Trade Agreement between the Government of the Kingdom of Thailand

and the Government of the Russian Federation) (รสเซยเสนอขอจดท าเมอ 23 มถนายน 2541) กรมเศรษฐกจไดจดการ

ประชมหนวยงานทเกยวของของไทยเมอวนท 30 มนาคม 2542 เพอพจารณาจดท ารางโตตอบฝายรสเซย ขณะนได

จดท ารางโตตอบเสรจเรยบรอยและไดจดสงใหฝายรสเซยพจารณาแลวเมอตนเดอนกรกฎาคม 2542 ตอมาในระหวาง

การประชมคณะกรรมาธการรวมวาดวยความรวมมอไทย-รสเซย ครงท 2 ทกรงเทพฯ ระหวางวนท 22-23 กนยายน

2542 ไดมการจดการประชมเพอเจรจาจดท าความตกลงนพรอมกนไปดวย หลงจากนน ฝายรสเซยไดสงรางความตกลง

ฯ ทแกไขแลวใหฝายไทยพจารณาเมอวนท 26 พฤศจกายน 2542 ซงฝายไทย (กรมเศรษฐกจ) พจารณาแลวเหนวาราง

ของฝายรสเซยมไดบรรจสวนทฝายไทยขอแกไขไวเลย จงไดมหนงสอไปยงสถานเอกอคราชทตรสเซยประจ าประเทศ

ไทย เมอเดอนมนาคม 2543 ขอทราบค าอธบายในเรองน และตอมาทงสองฝายไดเจรจาประเดนทตดคางอยในการ

ประชมคณะกรรมาธการรวมวาดวยความรวมมอไทย-รสเซย ครงท 3 ระหวางวนท 2-3 เมษายน 2545 และครงท 4

ระหวางวนท 26-27 พฤศจกายน 2552 ซงสถานะปจจบนรสเซยไดรบรางทฝ ายไทยเสนอระหวางการประชมไป

พจารณา

(6) ความตกลงวาดวยความรวมมอระหวางกระทรวงยตธรรมแหงราชอาณาจกรไทย และกระทรวงยตธรรม

แหงสหพนธรฐรสเซย (Agreement on Cooperation between the Ministry of Justice of the Kingdom of Thailand and

the Ministry of Justice of the Russian Federation) สถานะปจจบนอยระหวางการพจารณาของทงสองฝาย

(7) ความตกลงวาดวยความรวมมอระหวางส านกงานอยการสงสดแหงราชอาณาจกรไทย และส านกงานอยการ

สงสดแหงสหพนธรฐรสเซย (Agreement on Cooperation between the Office of Attorney-General of the Kingdom of

Thailand and the Office of Prosecutor-General of the Russian Federation) สถานะปจจบนอยระหวางการพจารณาของ

ทงสองฝาย

(8) ความตกลงวาดวยความรวมมอดานการส ารวจและใชพนทนอกอวกาศในทางสนต (Agreement between

the Government of the Kingdom of Thailand and the Government of the Russian Federation in the Field of the

Exploration and Use of Outer Space for Peaceful Purposes) สถานะปจจบนอยระหวางการพจารณาของทงสองฝาย

3. สรป ความสมพนธระหวางไทยกบรสเซยนบจากอดตจนถงปจจบน ซงครอบคลมระยะเวลากวา 100 ปเศษ

นน มทงชวงระยะเวลาทใกลชดสนทสนมและเหนหางกน ส าหรบในชวงแรกทประเทศทงสองปกครองภายใตระบอบ

สมบรณาญาสทธราชย นบวามความสมพนธทเปนมตรตอกนเปนอนด เนองจากมผลประโยชนรวมกน โดยเฉพาะ

ในทางการเมองทฝายไทยไดอาศยรสเซยเปนพลงถวงดลลทธจกรวรรดนยมฝรงเศสและองกฤษในเอเชยอาคเนย

ในขณะทรสเซยตองการเขามามบทบาทและอทธพลในเอเชยอาคเนย เพอใชเปนเงอนไขตอรองกบองกฤษทเขาไปสราง

อทธพลแถบอาวเปอรเซยและอฟกานสถาน ซงเปนดนแดนทอยตดกบจกรวรรดรสเซย

อยางไรกด แมตอมาประเทศทงสองจะเหนหางกนไป เนองจากเกดการปฏวตในรสเซยไปสระบอบ

คอมมวนสตของสหภาพโซเวยตในป พ.ศ.2460 แตกกลบมาคนดกนอกครงเมอโซเวยตท าตามค ารองขอของไทย

เพอใหออกเสยงสนบสนนเขาเปนสมาชกองคการสหประชาชาต โดยฝายไทยไดเสนอขอแลกเปลยนยอมยกเลก

กฎหมายวาดวยการกระท าอนเปนคอมมวนสตในป พ.ศ.2489 ทวาตอมากลบมทาทเปนปฏปกษตอกนมากขนในชวงยค

สงครามเยน เนองจากฝายไทยสมพนธใกลชดกบสหรฐอเมรกาซงเปนหวหนาคายโลกเสร ทเผชญหนากบสหภาพโซ

เวยตหวหนาคายคอมมวนสต

ความสมพนธระหวางประเทศทงสองทหนมาตดตอใกลชดกนมากขนเกดขนในชวงหลงยคสงครามเยน

เนองจากสหรฐอเมรกายอมถอนตวออกไปจากสงครามเวยดนามในป พ.ศ.2515 อนเปนสาเหตท าใหฝายไทยตองหาทาง

ผกมตรกบโซเวยตเพอถองดล ในชวงเวลาดงกลาวเปนตนมา ทงพระบรมวงศานวงศชนสงของไทยและบคคลส าคญ

ระดบผบรหารชนสงทงของไทยและรสเซย ตางเดนทางไปเยอนผกสมพนธตอกนเปนระยะๆ เพอเสรมสราง

ความสมพนธ โดยเฉพาะภายหลงสหภาพโซเวยตลมสลายลงในป พ.ศ.2534

ผลของการพฒนาความสมพนธระหวางประเทศทงสองท าใหดใกลชดกนมากขนในชวงนน กระทงสามารถท า

ความตกลงแบบทวภาคตอกนไดในหลายมตทางการเมอง การทต เศรษฐกจ สงคม การศกษา วทยาศาสตรและ

เทคโนโลย พลงงาน การทองเทยว ฯลฯ รวมทงยงมความตกลงทอยระหวางการเจรจาอกจ านวนหนง ส าหรบความตก

ลงทมผลบงคบใชแลวมอาท การสถาปนาความสมพนธทางการทต กงสลและการคา ดานการสงก าลงบ ารงทางทหาร

ดานการปรกษาหารอระหวางกระทรวงการตางประเทศของประเทศทงสอง ดานการศกษา ดานความรวมมอทาง

วทยาศาสตรและวชาการระหวางกน ดานเทคโนโลยอวกาศ ดานการขนสงทางอากาศ ดานการทองเทยว เปนตน สวน

ดานความตกลงทอยระหวางการเจรจามอาท ดานความรวมมอระหวางกระทรวงยตธรรม ดานความชวยเหลอซงกนและ

กนในทางคดอาญา ดานการสงผรายขามแดน ดานพลงงาน ดานการส ารวจและใชพนทนอกอวกาศในทางสนต ดานการ

ตอตานการคายาเสพตด เปนตน

เชงอรรถ

1. นรนต เศรษฐบตร, “ความสมพนธระหวางไทยกบสหภาพโซเวยต”, ใน เอกสารการสอนวชาความสมพนธระหวาง

ไทยกบตางประเทศ (หนวยท 1-8), (กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2529); 453.

2. เพญศร ดก, การตางประเทศกบเอกราชและอธปไตยของไทย (ตงแตสมยรชกาลท 4 ถงสนสมยจอมพล ป.พบล

สงคราม), (กรงเทพฯ: ราชบณฑตสถาน, 2542); 215-6.

3. นรนต เศรษฐบตร, “ความสมพนธระหวางไทยกบสหภาพโซเวยต”, ใน รวมงานเขยนและปาฐกถาเรอง การ

ตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน, โครน เฟองเกษม, คมกรช วรคามน, ประภสสร เทพชาตร, ศรพร วชชวลค

(คณะบรรณาธการ), (กรงเทพฯ: คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2542); 220.

4. โปรดด นฤมตร สอดศข, สมพนธภาพทางการทตระหวางไทยกบสาธารณรฐประชาชนจน, (กรงเทพฯ: บรษท

ส านกพมพไทยวฒนาพานช จ ากด, 2524) และอภญญา รตนมงคลมาศ, “ความสมพนธระหวางไทยกบสาธารณรฐ

ประชาชนจน,” ใน เอกสารการสอนวชาความสมพนธระหวางไทยกบตางประเทศ (หนวยท 9-15), (กรงเทพฯ:

ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2529); 481-535.

5. โปรดด รสลน ธ ารงวทย, “ความสมพนธระหวางไทยกบสหรฐอเมรกา”, ใน เอกสารการสอนวชาความสมพนธ

ระหวางไทยกบตางประเทศ (เลมท 1-8), (กรงเทพฯ: ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2529); 365-445.

6. โปรดด ธระ นชเปยม, “มหาอ านาจและสนตภาพในเอเชย”, เอเชยปรทศน 10 (มกราคม-เมษายน 2532); 41 และ

เวยดนามหลง 1975 (กรงเทพฯ: ส านกพมพดอกหญา, 1937); 169.

7. Chantima Ongsuragz, “Thai perceptions of the Soviet Union and Its Implication for Thai-Soviet Relations”, ใน

รวมงานเขยนและปาฐกถาเรอง การตางประเทศของไทยจากอดตถงปจจบน; 385.

8. รสลน ธ ารงวทย, ความสมพนธระหวางไทยกบสหรฐอเมรกา; 439.

9. สณย ผาสก, “การรบกมพชาเขาเปนสมาชกอาเซยน”, เอเชยปรทศน 20 (กนยายน-ธนวาคม 2542); 50-51.

10. Protocol of the Fourth Session of the Joint Thai-Russian Commission on Bilateral Cooperation, 27 November

2009.

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมยโรป กระทรวงการตางประเทศ (www.mfa.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง (www.fpo.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย (www.dft.moc.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย (www.depthai.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย (www.dfn.moc.go.th)

ขอมลจากเวปไซต ส านกงานตรวจคนเขาเมอง ส านกงานต ารวจแหงชาต (www.imm.police.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต งานวเคราะห กองสถตและวจย การทองเทยวแหงประเทศไทย

(www.tat.or.th/stat/web/static_index.php)

ขอมลจากเวปไซต ส านกงานพฒนาการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา

(www.tourism.go.th/management.php)

ขอมลจากเวปไซต กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย “เครองชวดเศรษฐกจประเทศรสเซย”

(http://www.depthai.go.th/Interdata/Country_tool/รสเซย%20มค.doc).

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต สถานเอกอครราชทตไทย ณ กรงมอสโก

(www.mfa.go.th/web/1830.php?depcode=2440010)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต ส านกงานสงเสรมการคาในตางประเทศ ณ กรงมอสโก “สถานการณเศรษฐกจและ

การคาของรสเซย”

ความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางไทยกบรสเซยจากอดตถงปจจบน

Thai-Russian Economic Relations: From the Past to the Present

รมย ภรมนตร

Rom Phiramontri

นฤมตร สอดศข

Naruemit Sodsuk

บทคดยอ

บทความวจยเรองนเปนสวนหนงของรายงานวจยเรอง “รสเซยใหมและลทางความสมพนธกบไทย” ทไดรบ

ทนสนบสนนจากส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) และเสรจสมบรณในป พ.ศ.2548 ผลการวจยพบวาแม

ชวงสมยของความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางไทยกบสหภาพโซเวยตจะไมคอยราบรนนก และการตดตอทาง

เศรษฐกจมอยจ ากด แตภายหลงการสนสดของของชวงสมยโซเวยตเปนตนมา ประเทศทงสองไดขยายการคาการลงทน

ตอกนเพมขนตามล าดบ โดยทไทยเปนฝายขาดดลการคามาโดยตลอด เนองจากสนคาสงออกของไทยเปนสนคาอปโภค

บรโภคทมราคาไมสงนก อาท น าตาล ขาว ยาง รวมทงสนคาประเภทเครองปรบอากาศ เสอผาส าเรจรป และผลตภณฑ

ปลาสตก เปนตน โดยเฉพาะเมอเทยบกบสนคาน าเขาจากรสเซยประเภทแรธาตและพลงงานทมมลคาสง อาท เหลกและ

เหลกกลา น ามนส าเรจรป สนแรโลหะ ปย เสนใยทใชในการทอ และกระดาษ เปนตน สถตการคาระหวางไทยกบ

สหพนธรฐรสเซยในชวงทศวรรษ 2540 เปนเครองยนยนในประเดนดงกลาวไดเปนอยางด กลาวคอ ขณะทในป พ.ศ.

2543 ไทยขาดดลการคารสเซย 11,872.25 ลานบาท ตอมาเพมขนเปน 44,145.24 ในป พ.ศ.2552 ทผานมา

นอกจากปญหาการขาดดลการคารสเซย ฝายไทยยงเขาไปลงทนในรสเซยนอยในปจจบน โดยเฉพาะเกดจาก

การทนกลงทนไทยยงขาดความมนใจ ขาดความรดานภาษา ระยะทางทหางไกล และโครงสรางทางเศรษฐกจรสเซยทยง

ไมคนเคย

ขอสรปเสนอแนะส าคญของการวจย ซงไดขอมลมาจากทงการคนควาเอกสารและการสมภาษณในภาคสนาม

ทงในไทยและรสเซยกคอ การทฝายไทยจะแกปญหาการขาดดลการคากบรสเซยได จ าเปนตองด าเนนมาตรการตางๆ

หลายประการควบคกน โดยเฉพาะจะตองขจดปญหาดานอปสรรคการช าระเงน ปญหาการบกเบกตลาดใหม ปญหาการ

สรางระบบเครอขายกระจายสนคา ปญหาการเพมขยายการขนสงสนคา และปญหาการเพมการโฆษณาประชาสมพนธ

สนคา

ค าส าคญ: ความสมพนธทางเศรษฐกจไทย-รสเซย, มลคาสนคาสงออกและสนคาน าเขาไทย-รสเซย, การขาดดลการคา

ไทย-รสเซยและแนวทางแกไข

AN ABSTRACT

This research paper is part of the research report on “New Russia and Prospects for Its Relations with

Thailand”. Financially supported by the Thailand Research Fund, the research project was completed in 2005.

Research findings indicate that since the end of the Soviet period of their relationship, which was characterized by

difficulties and limited economic contacts, trade and investment between the two countries have steadily increased. It

is Thailand that has continually suffered trade deficits in this expanding relationship. This is mainly because Thai

exports consist of relatively cheap consumer goods, such as sugar, rice, rubber, garments, plastic products, and air

conditioners, whereas imports from Russia are high-value products including, among others, iron and steel, finished

petroleum products, minerals, metals, fertilizers, yarns for weaving, and paper. Thai-Russian trade statistics during

the first decade of the new millennium clearly confirm this imbalanced trade; that is, Thailand’s trade deficit of

11,872.25 million baht rose to 44,145.24 million baht in 2009.

In addition to continuing trade deficit with Russia, Thai investment in this country has also been very

limited. This is mainly because Thai investors have encountered many major problems including their lack of

confidence as a result of language problems, the long distance between Thailand and Russia, and unfamiliarity with

the Russian economic structure.

It is recommended by the research project, which was based on both documentary research and interviews

during the field study in both Thailand and Russia, that to solve the problem of trade deficit with Russia various

concomitant measures need to be taken. These include the elimination of payment obstacles, the opening of new

market outlets, the creation of trade distribution networks, the expansion of transport channels, and the intensification

of PR and marketing efforts.

Key words: Thai-Russian economic relations, values of exports and imports in Thai-Russian trade, Thailand’s trade

deficit with Russia and measures to solve this problem

ความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางไทยกบรสเซยจากอดตถงปจจบน

รมย ภรมนตร*

นฤมตร สอดศข**

ความสมพนธทางเศรษฐกจระหวางไทยกบสหภาพโซเวยตหรอสหพนธรฐรสเซยในปจจบนไดเกดขน และม

รปแบบทคอนขางชดเจน หลงจากททงสองประเทศไดมการสถาปนาความสมพนธทางการทต การคา และ

ความสมพนธทางดานกงสลตามปกตในป พ.ศ. 2484 ตอมาในป พ.ศ. 2491 รฐบาลสหภาพโซเวยตไดตงส านกงานท

ปรกษาทางการคา (Trade Counselor Office) ขนในกรงเทพฯ ซงในปจจบนเรยกวาส านกงานผแทนการคาสหพนธรฐ

รสเซยประจ าประเทศไทย (Trade Representation of the Russian Federation in the Kingdom of Thailand) โดยมนายซร

เกย บรกเนวช (Sergey Briginevich) เปนผแทนการคา ทงนแมวาประเทศทงสองจะมความสมพนธทางการเมองไมคอย

ราบรนมาโดยตลอด โดยเฉพาะในชวงทสหภาพโซเวยตปกครองประเทศภายใตระบอบคอมมวนสต ซงท าใหเกด

ความรสกเปนปฏปกษและเหนหางกน

ปจจบน รสเซยเปนคคาทส าคญทสดของไทยในยโรปตะวนออกและเครอรฐเอกราช (CIS) จากขอมลทางสถต

ของศลกากรสหพนธรฐรสเซย (State Customs Statistic of the Russian Federation) ป พ.ศ. 2544 ซงวดจากมลคาการ

น าเขาพบวาไทยเปนคคาอนดบท 45 ของรสเซย นบจากจ านวน 97 ประเทศทรสเซยคาขายดวย และหากวดจากมลคา

การสงออกไทยจะเปนคคาอนดบท 64 การคาระหวางทงสองประเทศเคยมมลคาถง 1.6 พนลานดอลลารสหรฐฯ ในป

พ.ศ. 2538 แตในชวงวกฤตการณเศรษฐกจมลคาการคาระหวางกนลดลงอยางมาก โดยเฉพาะในป พ .ศ. 2541 มมลคา

เพยง 178.48 ลานดอลลารสหรฐฯ

ส าหรบปตอๆ มา แมการคาเรมเพมขน แตกยงอยในระดบต ากวา 500 ลานดอลลารสหรฐฯ โดยไทยเปนฝาย

ขาดดลการคามาตลอด เนองจากสนคาทไทยสงออกเปนสนคาอปโภคบรโภคทมลคาไมสง และมคแขงมาก อาท

น าตาล เครองปรบอากาศ เสอผาส าเรจรป ขาว ยาง ผลตภณฑพลาสตก ในขณะทไทยน าเขาเหลก และเหลกกลา น ามน

ส าเรจรป สนแรโลหะ ปย เสนใยทใชในการทอ และกระดาษ เปนตน ส าหรบป พ.ศ.2545 มลคาการคาระหวางกนม

*อาจารย ดร.ประจ าภาควชาภาษาตะวนตก คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปจจบนด ารงต าแหนงผอ านวยการศนยรสเซยศกษาแหง

จฬาลงกรณมหาวทยาลย และผอ านวยการหลกสตรศลปศาสตรบณฑต (สหสาขาวชานานาชาต) รสเซยศกษา บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย

**รองศาสตราจารย ประจ าภาควชาสงคมศาสตร คณะอกษรศาสตร มหาวทยาลยศลปากร นครปฐม

ประมาณ 650 ลานดอลลารสหรฐฯ

ในดานการลงทน ไทยและรสเซยยงมการลงทนกนนอย เนองจากเศรษฐกจรสเซยไดรบผลจากวกฤตเศรษฐกจ

มปญหาหนสน และคาเงนรเบล ในขณะทนกลงทนไทยกยงไมมนใจทจะเขาไปลงทนในรสเซยนก เนองจากอปสรรค

ทางดานภาษา ระยะทางทหางไกล รวมทงโครงสรางทางเศรษฐกจทยงไมคนเคย ทงนลาสด รสเซยไดเขามารวมลงทน

ในสาขาการแปรรปยางธรรมชาตในจงหวดระยอง แตมลคาการลงทนเพยง 180 ลานบาท ดวยเหตน รฐบาลไทยจงเหน

วาไทยและรสเซยยงสามารถพฒนาความสมพนธทางเศรษฐกจไดอกมาก

โดยเฉพาะในปจจบนรสเซยอยระหวางการปรบเปลยนโครงสรางและพฒนาการผลตสนคาและบรการ ซงเปดโอกาส

ใหนกลงทนตางชาตเขาไปลงทนทงดานเกษตร อตสาหกรรม กอสราง บรการและรบสมปทานส ารวจ รวมทงขดค น

และแปรรปทรพยากรธรรมชาต ดานการลงทนในกจการสดทายดงกลาว ส าหรบประเทศในเอเชยแลว นบวาภมภาคไซ

บเรยและตะวนออกไกลของรสเซยมความเหมาะสมมาก เพราะมทรพยากรธรรมชาตมากแตประชากรเบาบาง และไทย

อาจจะเขาไปรวมพฒนาการลงทนในภมภาคดงกลาวได นอกเหนอจากนน ความสมพนธทางเศรษฐกจโดยรวมระหวาง

ไทยกบรสเซยยงไมมปญหาระหวางกนมากนกอกดวย

ส าหรบความสมพนธดานการคาการลงทนระหวางไทยกบรสเซยทมแนวโนมพฒนาสงขนตามล าดบทงใน

ภาครฐ และภาคเอกชนนน สามารถแยกพจารณาเปนสวนตางๆ ดงนคอ (1) ดานการคา (2) ดานการลงทน

(3) ปญหาอปสรรคและโอกาสดานการคาการลงทน และ (4) สรป

1. ดานการคา การคาระหวางไทยกบรสเซย ประกอบดวยความสมพนธตอกนในสวนตางๆ ดงนคอ (1)

ความสมพนธในภาครฐบาลและภาคเอกชน และ (2) ภาพรวมทางการคา

ก. ความสมพนธในภาครฐบาลและภาคเอกชน การคาระหวางไทยกบรสเซยประกอบดวย

ความสมพนธในระดบตางๆ ดงนคอ (1) ภาครฐบาล และ (2) ภาคเอกชน

(1) ภาครฐบาล ไทยและสหภาพโซเวยตไดท าความตกลงทางการคากนมาตงแตป พ.ศ. 2513 ตอมาใน

ป พ.ศ. 2523 ไดมขอตกลงวาดวยการขนสงทางอากาศ และในป พ.ศ. 2530 ทงสองประเทศไดรวมลงนามในพธสารวา

ดวยการจดตงคณะกรรมาธการรวมทางการคา ซงมการประชมครงแรกระหวางวนท 12-13 ตลาคม 2532 โดยรสเซยเปน

ผจดการประชมขนทกรงมอสโก

หลงจากสหภาพโซเวยตลมสลายแลว ในวนท 15 กนยายน 2536 ทงสองประเทศไดรวมลงนามในความตกลง

ฉบบใหมวาดวยการจดตงคณะกรรมาธการรวมทวภาคไทย-รสเซย ซงไดจดการประชมครงแรกในวนท 2 เมษายน

2540 ณ กรงมอสโก ครงทสอง ระหวางวนท 21-23 กนยายน 2542 ทกรงเทพฯ และครงทสาม ระหวางวนท 2-3

เมษายน 2545 ณ กรงมอสโก

ความตกลงทเกยวเนองจากการคาระหวางไทยกบรสเซย ซงสบทอดมาจากสหภาพโซเวยต คอความตกลง

ระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย ในการปรบโครงสรางหนคาขาวทรสเซยตดคางประเทศไทย ซงไดม

การลงนามกนเมอวนท 23 สงหาคม 2537 ในป พ.ศ. 2539 รฐบาลไทยไดลงนามในความตกลงวาดวยการขนสงทาง

อากาศฉบบใหมกบรฐบาลสหพนธรฐรสเซย ซงสงผลใหการขนสงทางอากาศของทงสองประเทศมความคลองตวมาก

ขน และเปนปจจยเกอหนนทดตอการพฒนาการคาระหวางกน นอกจากนน อนสญญาระหวางรฐบาลไทยกบรฐบาล

สหพนธรฐรสเซยวาดวยการยกเวนการเกบภาษซอน ทมการลงนามในวนท 23 กนยายน 2542 ไดสงเสรมใหการคา

ระหวางไทยกบรสเซยมปรมาณการคามากขน

(2) ภาคเอกชน ความสมพนธทางดานการคาของภาคเอกชนไทยกบรฐบาลสหภาพโซเวยต

นน ไดเกดขนเปนรปธรรมหลงการลงนามในความตกลงทางการคาเมอ 26 ธนวาคม 2513 ระหวางรฐบาลไทยกบ

รฐบาลสหภาพโซเวยต แตกรอบความรวมมอระหวางเอกชนกบเอกชนไดเกดขนหลงจากทธรกจภาคเอกชนของรสเซย

ไดเกดขนและเตบโตในระดบหนง ความตกลงฉบบแรกระหวางภาคเอกชนของทงสองประเทศ คอ ความตกลงวาดวย

ความรวมมอระหวางสภาหอการคาและอตสาหกรรมสหพนธรฐรสเซยกบสภาหอการคาแหงประเทศไทย (Agreement

on Cooperation between The Board of Trade of Thailand and The Chamber of Commerce and Industry of The

Russian Federation) ซงไดลงนามเมอวนท 11 กรกฎาคม 2540 โดยระบวาจะมการเจรจาเพอจดตงสภาธรกจไทย-รสเซย

(Joint Business Council) ขน

กอนการเยอนประเทศไทยอยางเปนทางการของประธานาธบดวลาดมร ปตน รฐบาลไทยไดพยายามทจะผลกดนใหองคกรธรกจภาคเอกชนทส าคญจดตงสภาธรกจรวมไทย-รสเซย (Thai-Russian Joint Business Council – JBC) ขน เพอทจะไดใชเปนกลไกในการสรางความสมพนธทางเศรษฐกจกบรสเซย โดยฝายไทยประกอบดวยสภาหอการคาไทย สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย และสมาคมธนาคารแหงประเทศไทย สวนทางฝายรสเซยกประกอบดวย สภาหอการคาและอตสาหกรรมแหงสหพนธรฐรสเซย (Chamber of Commerce and Industry of the Russian Federation) สหภาพนกอตสาหกรรมและผประกอบการวสาหกจรสเซย (Russian Union of Industrialists and Entrepreneurs) และสมาคมธนาคารแหงสหพนธรฐรสเซย

ตามแผนการทวางไวนนหากการจดตงสภาธรกจรวมไทย-รสเซยส าเรจ กจะใหมการลงนามกนระหวางการเยอนประเทศไทยอยางเปนทางการของประธานาธบดวลาดมร ปตน แตแผนการดงกลาวไมสามารถด าเนนการตอได เนองจากองคกรเอกชนทงสามของรสเซยตางเปนองคกรอสระไมอยภายใตหนวยงานใดจงไมสามารถรวมตวกนได ดงนน การท าความตกลงกบองคกรตางๆ ดงกลาวจงตองแยกกนด าเนนการ ความตกลงทไดมการลงนามระหวางการเยอนประเทศไทยของประธานาธบดวลาดมร ปตน จงเปนเพยงความตกลงระหวางสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย กบสหภาพนกอตสาหกรรมและผประกอบการวสาหกจรสเซย (Russian Union of Industrialists and Entrepreneurs) เทานน ความตกลงขององคกรภาคเอกชนไทย และเอกชนรสเซยตามทไดมการลงนามตอมา จงมลกษณะเปนความตกลงกบองคกรธรกจทองถน เชน การทนายปยะบตร ชลวจารณ ผชวยรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย ไดน าคณะนกธรกจไทยไปพบปะกบนกธรกจรสเซยทงทกรงมอสโกและนครเซนตปเตอรสเบรก เพอการขยายการคาการลงทนระหวางกนในเดอนสงหาคม 2546 เปนตน ซงปรากฏวาหลงการพบปะกนแลวไดมการลงนามในความตกลงวาดวยความรวมมอระหวางหอการคาไทยและหอการคาและอตสาหกรรมมอสโก (The Moscow Chamber of Commerce and Industry) ซงมนายลโอนด โกโวรอฟ (Leonid Govorov) เปนประธานฯ และระหวางหอการคาไทยกบหอการคาและอตสาหกรรมเซนตปเตอรสเบรก (The Saint - Petersburg Chamber of Commerce and Industry) ซงมนายวลาดมร คาเตเนฟ (Vladimir Katenev)เปนประธานฯ สวนผลงนามฝายหอการคาไทยคอ ดร. อาชว เตาลานนท ประธานสภาหอการคาไทย ข. ภาพรวมทางการคา นบตงแตสหภาพโซเวยตลมสลายในป พ.ศ. 2534 ปรมาณการคาระหวางไทย

กบรสเซยไดขยายตวมาโดยตลอด จนกระทงเกดวกฤตเศรษฐกจในไทยในป พ.ศ. 2540 และวกฤตดงกลาวไดลกลามไป

ถงรสเซยในปตอมา จงท าใหปรมาณการคาระหวางกนลดลง อยางไรกตาม ถงแมวามลคาทางการคา และตวสนคาใน

การคาของทงสองประเทศจะมการเปลยนแปลงไปตามสภาวการณตางๆ แตไทยกยงเปนฝายขาดดลการคากบรสเซยมา

โดยตลอด

ระหวาง ป พ.ศ. 2538-2542 การคาระหวางไทยกบรสเซยมมลคาเฉลยปละ 808 ลานดอลลารสหรฐฯ คดเปน

ประมาณรอยละ 0.7 ของมลคาการคารวมของไทย แตระหวางป พ.ศ. 2542-2545 ปรมาณการคาเฉลยลดลง เหลอปละ

481 ลานดอลลารสหรฐฯ โดยตวเลขลาสดในชวงครงปแรก พ .ศ. 2546 มลคาการคาไทย-รสเซยอยท 538 ลานดอลลาร

สหรฐฯ ซงไทยขาดดล 154.5 ลานดอลลารสหรฐฯ เนองจากสนคาส าคญทไทยสงออกไปรสเซยสวนใหญเปนสนคา

ประเภทอปโภคบรโภคทมมลคาไมมากนกและมคแขงมาก ซงไดแก เครองรบวทย โทรทศนและสวนประกอบ (รอยละ

22.8) ขาว (รอยละ 9.7) หลอดภาพโทรทศนส (รอยละ 6.7) เมดพลาสตก (รอยละ 6.6) รถยนตและอปกรณ (รอยละ 6.1)

ผลไมกระปองและแปรรป (รอยละ 5.7) น าตาลทราย (รอยละ 3.5) อญมณและเครองประดบ (รอยละ 3.1) และรายการ

อนๆทมสดสวนการสงออกต าลงมาเชน อาหารทะเลกระปองและแปรรป เสอผาส าเรจรป รองเทา ยางและผลตภณฑ

ขณะทสนคาทไทยน าเขาจากรสเซยมเพยง 20 กวารายการ แตเปนสนคาทมการน าเขาในสดสวนทสงและมมลคาสง

โดยสนคาทส าคญไดแก เหลกและเหลกกลา (รอยละ 70.7) สนแรและเศษโลหะ (รอยละ 9.3) ปย (รอยละ 6.0) เพชร

พลอย อญมณ เงนแทงและทองค า (รอยละ 4.8)

จากตารางขางลางจะเหนวามลคาการคาระหวางไทยกบรสเซยในป พ .ศ. 2545 มมลคาเพมขนถง 650 ลาน

ดอลลารสหรฐฯ ซงขยายตวเพมขนรอยละ 64.5 เมอเทยบกบปกอนหนา ตวเลขดงกลาวแสดงใหเหนถงศกยภาพทาง

การคาระหวางประเทศทงสองวามอยสง ดงนนหากไดรบการสงเสรมจากทงภาครฐและเอกชนกจะสามารถเพมปรมาณ

การคาระหวางกนไดในเวลาอนรวดเรว (โปรดดตาราง 2, 3, 4 และ 5 เปรยบเทยบ)

ตารางท 1 สถตการคาไทย-รสเซย พ.ศ. 2534-2545 (มลคา: ลานดอลลารสหรฐฯ)

ป พ.ศ. มลคาการคา สงออก น าเขา ดลการคา

2534 342.92 73.55 251.37 -177.82

2535 496.3 224.9 271.4 -46.5

2536 870.9 251.63 619.27 -367.64

2537 1233.3 305.06 928.3 -623.3

2538 1670.7 405.8 1264.9 -859.1

2539 1051.8 157.6 894.1 -736.75

2540 719.8 121.2 598.9 -477.34

2541 178.4 63.8 114.6 -50.8

2542 423.2 93.8 329.4 -253.7

2543 456.5 79.0 377.5 -298.5

2544 395.2 81.1 314.1 -233

2545 650.0 150 499 -349

ทมา: กรมเศรษฐกจการพาณชย กระทรวงการคลง

ส าหรบภาพรวมทางการคาระหวางไทยกบรสเซยประกอบดวยสวนส าคญดงนคอ (1) การสงออก และ (2) การน าเขา (1) การสงออก ระหวางป พ.ศ. 2542-2545 การสงออกของไทยไปรสเซยมมลคาเฉลยปละ 101.1 ลานดอลลารสหรฐฯ ซงขยายตวถงรอยละ 24.12 ส าหรบในป พ.ศ. 2545 มมลคาการสงออก 150 ลานดอลลารสหรฐฯ ซงเพมขนจากชวงเดยวกนของปกอนหนารอยละ 81.4 สนคาสงออกของไทยทส าคญ ไดแก น าตาลทราย เครองรบวทย โทรทศนและสวนประกอบ ผลไมกระปองและแปรรปขาว เมดพลาสตก อาหารทะเลกระปองและแปรรป รถยนต อ ปกรณและสวนประกอบ เนอปลาสดแชเยนและแชแขง เสอผาส าเรจรป ยางพารา เครองส าอาง สบและผลตภณฑรกษาผว

ตารางท 2 สถตการสงสนคาออกของไทยไปรสเซย พ.ศ. 2543 – 2546 (มลคา: ลานดอลลารสหรฐฯ)

รายการ 2543 2544 2545 2546

(ม.ค.-

ก.ค.)

%∆

46/45

(ม.ค.-

ก.ค.)

1. น าตาลทราย 2. เครองรบวทยโทรทศนและ

สวนประกอบ 3. ผลไมกระปองและแปรรป 4. ขาว 5. เมดพลาสตก 6. อาหารทะเลกระปองและแปรรป 7. รถยนต อปกรณและสวนประกอบ 8. เนอปลาสดแชเยน และแชแขง 9. เสอผาส าเรจรป 10. ยางพารา

37.1

.0

1.7

1.4

1.6

.6

1.1

.0

4.8

20.3

.8

5.2

4.1

3.4

1.5

1.9

.3

3.6

60.7

4.1

8.8

5.4

1.8

1.6

2.7

2.2

3.8

120.6

10.0

6.1

4.5

4.3

3.8

3.3

2.6

2.6

103.03

2,400.00

17.31

73.08

514.29

322.22

175.00

225.00

23.81

4.7 2.1 2.2 2.5 150.00

รวม 10 รายการ

อนๆ

มลคารวม

53.0

26.0

79.0

43.3

37.8

81.1

93.3

57.2

150.5

160.4

31.4

191.7

116.17

-1.57

80.85

ทมา: กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย

ในป พ.ศ. 2547 โครงสรางสนคาสงออกของไทยเรมมการเปลยนแปลงจากสถตการสงออก โดยในชวงเดอน

มกราคม–พฤศจกายน 2547 น าตาลทรายทเปนสนคาสงออกไปรสเซยอนดบหนงของไทย ลดมลคาการสงออกลงจาก

พ.ศ. 2546 ทมมลคาการสงออก 120 ลานดอลลารสหรฐฯ เหลอเพยง 10.78 ลานดอลลารสหรฐฯ หรอลดลงจากจากชวง

เดยวกนของป พ.ศ. 2546 ถง 91.06 % ในขณะทเครองรบวทยและโทรทศนและสวนประกอบมอตราการสงออกเพมขน

ถง 585.43 % ในป พ.ศ. 2546 แตถงกระนนกยงไมสามารถชดเชยมลคาการสงออกน าตาลทสญเสยไปได ท าใหไทยตอง

วตกกงวลในการสงออกสตลาดรสเซยเปนอยางมาก เพราะมแนวโนมวาการสงออกสนคาดงกลาวจะลดลงโดยตลอด

ถาหากไทยไมมมาตรการรองรบทดพอ

จากสถตการสงออกขางลางน จะเหนวาสนคาสงออกทไทยตองใหความส าคญเปนพเศษในการรกษาและขยาย

ตลาดในรสเซยคอ (1) น าตาล (2) เครองส าอาง (3) ผกกระปองและแปรรป (4) ปลาสดแชเยนและแชแขง และ (5) กงสด

แชเยนและแชแขง

ตารางท 3 สถตการสงสนคาออกของไทยไปรสเซย พ.ศ. 2546-2547(มลคา: ลานดอลลารสหรฐฯ)

รายการ 2546 2547

(ม.ค.-

พ.ย.)

%∆ 46/45

%∆46/47

(ม.ค.-

พ.ย.)

1. เครองรบวทยโทรทศนและสวนประกอบ

2. ขาว 3. หลอดภาพโทรทศนส

27.94

7.17

62.93

25.13

585.43

33.31

153.89

263.33

4. เมดพลาสตก 5. รถยนต อปกรณและสวนประกอบ 6. ผลไมกระปองและแปรรป 7. น าตาลทราย 8. อญมณและเครองประดบ 9. ผลตภณฑพลาสตก 10. ไขมนและน ามนจากพชและสตว

3.72

9.24

5.88

10.82

120.74

5.84

4.66

2.03

19.41

18.56

17.8

15.24

10.78

8.75

7.08

6.44

-38.27

402.66

118.67

22.33

98.76

47.13

55.54

148.75

547.21

129.13

249.48

59.68

-91.06

83.39

74.94

252.33

รวม 10 รายการ

อนๆ

มลคารวม

198.05

74.87

272.92

192.13

82.08

274.21

103.36

40.88

81.3

1.84

22.06

7.16

ทมา: กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย

(1.1) น าตาล ปญหาการสงออกน าตาลของไทยไปรสเซยนน เกดจากการทรฐบาลรสเซยมนโยบายสงเสรมใหมการผลตน าตาลจากชการบตในประเทศ เพอเปนการสงวนเงนตราตางประเทศ ดวยรสเซยเปนประเทศผบรโภคน าตาลรายใหญของโลก โดยในแตละปชาวรสเซยบรโภคน าตาลเฉลยคนละ 45 กโลกรม (เทยบกบประเทศในสหภาพยโรป ทบรโภคเพยง 35 กโลกรมตอป) ทงนในแตละปรสเซยผลตน าตาลไมเพยงพอตอการบรโภค และตองน าเขาจากตางประเทศปละ 5 ลานตน โดยสวนใหญจะน าเขาน าตาลดบจากบราซล และควบา อยางไรกด รฐบาลรสเซยใหความส าคญกบการปกปองอตสาหกรรมภาคการผลตภายในประเทศเปนหลก เนองจากเปนสนคาทมความส าคญทางการเมองของรสเซย โดยมการออกมาตรการการเพมภาษน าเขาน าตาล (Custom Tariff) และก าหนดมาตรการเพมเตมคอ มาตรการก าหนดโควตาน าเขาตามฤดกาล (Seasonal Import Quota) และมาตรการก าหนดโควตาภาษ (Tariff Quota) ซงจะมการปรบอตราภาษขน-ลงเปนประจ าทกป นบตงแตวนท 1 มกราคม 2544 รสเซยไดก าหนดอตราภาษน าเขาสนคาตางๆ เสยใหม โดยลดอตราภาษสงสดรอยละ 30 เหลอรอยละ 20 ส าหรบสนคาสวนใหญ รวมทงยกเวนอตราภาษน าเขาน าตาล และยาสบทยงคงไวรอยละ 30

และสนคาเนอไกรอยละ 25 ปจจบน การสงออกน าตาลทรายของไทยไปรสเซยไดลดลง โดยในป พ .ศ. 2546 การสงออกน าตาลทรายไปยงรสเซยมมลคา 120.74 ลานดอลลารสหรฐฯ แตในชวงเดอนมกราคม – พฤศจกายน 2547 หรอในชวง 11 เดอนของป พ.ศ. 2547 ไทยสามารถสงออกน าตาลทรายไปรสเซยไดเพยง 10.78 ลานดอลลารสหรฐฯ เทานน การปรบเปลยนอตราภาษน าเขาน าตาลของรสเซยดงกลาว จงสงผลกระทบตอการสงออกน าตาลของไทยไปยงรสเซยเปนอยางมาก (1.2) เครองส าอาง จดดอยของเครองส าอางของไทยในตลาดรสเซย คอ การประชาสมพนธ ดวยทผานมา

เครองส าอางไทยมการลงโฆษณาประชาสมพนธในสอรสเซยนอยมาก เมอเทยบกบเครองส าอางจากยโรปและ

สหรฐอเมรกา ดงนนเพอเปนการรกษาตลาด และขยายตลาดการคาเครองส าอาง ผประกอบการอตสาหกรรม

เครองส าอางชาวไทยจงตองสรางความนาสนใจ และภาพลกษณเครองส าอางของตน โดยการเขารวมงานแสดงสนคา

เครองส าอางอนเตอรชารม (Intercharm) ทจดขนเปนประจ าในกรงมอสโก และรวมมอกบผผลตในรสเซยคอสมาคม

ผผลตเครองส าอางจากธรรมชาต (Association of Natural cosmetics Producers) เพอขยายโอกาสในการกระจายสนคา

ดวยเหตนจงเปนไปไดทจะมชองทางในการขยายตลาดสนคาเครองส าอางของไทยในรสเซยได

(1.3) ผกกระปองและแปรรป ปญหาการสงออกผกกระปองและแปรรปของไทยไปยงตลาดรสเซยทลดลงนน

สาเหตหลกมาจากการขนสงทมตนทนสงเมอเทยบกบประเทศขางเคยงทผลตสนคากลมเดยวกน กระทงท าใหไม

สามารถแขงขนดานราคาได คแขงทส าคญดานการสงออกสนคาผกกระปองและแปรรป คอโปแลนด เบลารส

มอลโดวา และบลกาเรย เปนตน การแกไขปญหานคอผผลตชาวไทยควรเนนการผลตสนคาทมคณภาพสง เพอปอน

ตลาดระดบบน และจดกจกรรมสงเสรมการจ าหนายรวมกบซปเปอรมารเกต (In-store Promotion) และการเขารวมงาน

แสดงสนคาอาหารขนาดใหญ เชน โพรดเอกซโป (Prodexpo) และเวรลฟดมอสโก (World Food Moscow) ณ กรง

มอสโก จงจะสามารถชวยประชาสมพนธ และขยายตลาดไดอกทางหนง นอกจากนน การเปดตลาดในภมภาค

ตะวนออกของรสเซย ซงคาขนสงจะถกลงกมความเปนไปไดสง แตกตองระวงคแขงในแถบเอเชยตะวนออก ซง

สามารถแกไขไดโดยสงไปขายเฉพาะสนคาทสามารถแขงขนไดเทานน

(1.4) ปลาสดแชเยนและแชแขง ปญหาการลดลงของปลาสดแชเยนและแชแขงเกดจากปรมาณปลาทจบไดใน

ตลาดโลกลดลง แตความตองการกลบเพมขน ดงนนจงสงผลใหราคาปลาในตลาดโลกเพมสงขนเปน 1.5 เทาของปท

ผานมา ซงไดเอออ านวยใหประเทศแถบสแกนดเนเวยไดเปรยบประเทศไทยในดานตนทนการขนสง เน องจากอยใกล

กบรสเซย

(1.5) กงสดแชเยนและแชแขง สนคากงทไทยสงออกสวนใหญเปนกงกลาด า ซงมราคาสงกวากงทะเลทมขนาด

ใกลเคยงกน หรอเลกกวากงทะเลทสงมาจากเดนมารก การสงออกกงขาวจากไทยซงมราคาถกกวากงกลาด า จะเปน

แนวทางหนงในการขยายตลาดกงสดแชแขงในรสเซย ส าหรบกงกลาด า จะมชองทางการจ าหนายผานทงในซปเปอร

มารเกตส าหรบผมรายไดระดบกลางถงสง ภตตาคารในโรงแรม และภตตาคารทวไป

ส าหรบสนคาทมศกยภาพในการสงออกไปยงตลาดรสเซยในอนาคต นอกจากสนคาทสงออกเปนหลกอยแลว ยงมสนคารายการอนทสามารถท าตลาดในรสเซยได ไดแก น าตาลดบ อาหารส าเรจรปแชแขง อาหารกงส าเรจรปแหง เครองปรงรส เครองปรงอาหารไทย ผลตภณฑอาหารจากธรรมชาต และสนคาสมนไพร เฟอรนเจอร และชนสวน สนคาวตถดบส าหรบอตสาหกรรมตอเนองไดแกยางธรรมชาต และผลตภณฑ ใบยาสบ เครองปรบอากาศและสวนประกอบ อญมณและเครองประดบ ดายเสนใยประดษฐ เครองใชไฟฟาและสวนประกอบอนๆ ชนสวนยานยนต ผลตภณฑเบดเตลด เครองส าอาง ผาผน รองเทาและสวนประกอบ ของเบดเตลดท าดวยโลหะสามญ และสงทออนๆ ผลตภณฑไม แผงวงจรไฟฟา เครองคอมพวเตอร อปกรณและสวนประกอบ ตเยน ตแชแขง ผลตภณฑจากมนส าปะหลง เปนตน (2) การน าเขา ในชวง 10 เดอนแรกของป พ.ศ. 2547 การน าเขาสนคาของไทยจากรสเซยมมลคา 775.1 ลาน

ดอลลารสหรฐฯ ตงแตปพ.ศ. 2544 ไทยน าเขาจากรสเซยเพมขนตามล าดบจาก 314.1 ลานดอลลารสหรฐฯ ในป พ.ศ.

2544 เปน 499.5 ลานดอลลารสหรฐฯในป พ.ศ. 2545 และเพมเปน 577.5 ลานดอลลารสหรฐฯในป พ.ศ. 2546 สนคา

น าเขาทส าคญ ไดแก เหลก และเหลกกลา สนแรโลหะอนๆ และเศษโลหะ ปย น ามนส าเรจรป แรดบ เครองเพชรพลอย

อญมณ เงนแทงและทองค า เปนตน

ตารางท 4 สถตการน าเขาสนคาของรสเซยมายงไทย พ.ศ. 2543-2546 (มลคา: ลานดอลลารสหรฐฯ)

รายการ 2543 2544 2545 2546

(ม.ค.-

ก.ค.)

%∆ 46/45

(ม.ค.-

ก.ค.)

1. เหลกและเหลกกลา 2. สนแรโลหะอนๆและเศษโลหะ 3. ปย 4. เพชร พลอย อญมณ เงนแทงและ

ทองค า 5. เยอกระดาษและเศษกระดาษ

194.9

57.6

29.0

136.9

42.9

40.1

313.4

58.9

32.8

226.6

28.6

26.3

36.42

-20.11

38.42

6. แรดบ 7. กระดาษ กระดาษแขงและผลตภณฑ 8. ยางสงเคราะหและเศษยาง 9. กงสดแชเยนและแชแขง 10. หนงดบและหนงฟอก

9.4

.8

17.3

8.1

4.4

2.1

3.6

20.4

1.0

19.4

7.7

4.1

3.2

2.3

26.0

12.1

12.5

7.1

5.5

2.0

4.3

16.5

6.5

6.4

6.0

3.5

2.9

2.5

3.77

-1.52

-25.58

25.00

-5.41

383.33

8.70

รวม 10 รายการ

อนๆ

มลคารวม

327.2

50.0

377.5

277.9

36.2

314.1

474.5

25.0

499.5

325.8

20.4

346.2

23.74

45.71

24.85

ทมา: กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย

สนคาทมศกยภาพในการน าเขาจากรสเซยในอนาคต ทจะเอออ านวยตอการพฒนาเศรษฐกจของไทย ไดแก

เหลกและเหลกกลาคดเปนสดสวนรอยละ 70 ของมลคาการน าเขาทงหมด จ าพวกสนแรโลหะอนๆ และเศษโลหะ ซงม

ความจ าเปนส าหรบธรกจกอสรางและอตสาหกรรมยานยนต และอปกรณ ส าหรบเพชรพลอย อญมณ เงนแทงและ

ทองค า และแกวส าหรบอตสาหกรรมเครองประดบ สวนปยส าหรบการเกษตร น ามน และแกสเอนจวส าหรบรถยนต

และอตสาหกรรมพลงงาน นอกจากนนยงมหนงดบและหนงฟอก เคมภณฑ แรดบ ยางสงเคราะห ปลาทนาสดแชเยน

และแชแขง กระดาษ กระดาษแขงและผลตภณฑ อาวธและยทโธปกรณ เปนตน

2. ดานการลงทน การลงทนระหวางไทยกบรสเซยมมลคาคอนขางนอย โดยการลงทนของรสเซยในไทยชะลอ

ตวลงอยางรวดเรวในชวงป พ.ศ. 2540 และครงแรกของป พ.ศ. 2541 ไมปรากฏเมดเงนสทธของรสเซยในไทย กอนหนา

น รสเซยเคยเขามาลงทนโดยมเมดเงนสทธ 10.3 ลานบาทในปพ.ศ. 2538 และลดต าลงเปนล าดบ สวนใหญเปนการรวม

ลงทนในการประกอบธรกจน าเขาและสงออกสนคา การขนสง และกจการทองเทยวในไทย ตอมาไดรบผลกระทบจาก

ภาวะเศรษฐกจไทยทซบเซาลงนบตงแตกลางป พ.ศ. 2540 ขณะเดยวกนเศรษฐกจรสเซยกออนแรงลงจากวกฤตหนสน

และคาเงนรเบลในป พ.ศ. 2541 จนท าใหการลงทนในตางประเทศชะงกงน

เหตนจงท าใหไทยกบรสเซยมการลงทนระหวางกนนอยมาก โดยตงแตป พ .ศ. 2528-2542 การลงทนใน

ลกษณะรวมทน (Joint Venture) ซงยนเรองขอรบการสงเสรมจากคณะกรรมการสงเสรมการลงทน (BOI) มเพยง 4

โครงการ เฉพาะทเปดด าเนนการแลว 1 โครงการ คอ โครงการผลตอาหารปลาดก (Cat Fish Food) สวนทไดรบอนมต

แลว 1 โครงการ คอ โครงการเกยวกบผลตภณฑยาง โดยไดรบความรวมมอทางเทคนคจากโอเคเทคโนโลย (OK-

Technology) ของรสเซย และทยนขอรบการสงเสรม 2 โครงการ คอ โครงการผลตถงพลาสตกและโครงการผลต

เครองส าอาง โดยมมลคาการลงทนทงสน 910.72 ลานบาท

นอกจากการลงทนของนกลงทนรสเซยในประเทศไทยแลว ยงมการลงทนลกษณะการจดตงบรษทรวมทน

ไทย-รสเซย ทด าเนนกจการในประเทศไทยมากกวา 30 บรษท ซงสวนใหญด าเนนธรกจการคา (น าเขา-สงออก) และ

การทองเทยว ทส าคญ ไดแก บรษทแอสแปก (Aspac) ของธนาคารกรงเทพฯ และกลมเมโทรกรป ซงน าเขาปยเคม

เคมภณฑ เครองจกรกล อญมณ และสงออกมนส าปะหลงและชนสวนคอมพวเตอร บรษทครสทรล (Crystural) (สาขา

ของประเทศสงคโปร) ผลตอญมณและเครองประดบ บรษทซโอเทคอนเตอรเนชนแนลจ ากด (Zeotech International

Co.Ltd) น าเขาเทคโนโลย บรษทเมทลรสเซย (Metal Russia) ของเครอสหวรยา น าเขาเหลก บรษทไทย-รสเซยแอร

เซอรวสจ ากด (Thai-Russia Air Service Co.Ltd) บรการขนสงทางอากาศ และบรษททาซอส ชปปง (Thasos Shipping)

บรการขนสงทางทะเล และน าเขาเรอเกาเพอมาท าเศษเหลก

ส าหรบการลงทนในรสเซยนน วกฤตการณทางเศรษฐกจ พ .ศ. 2540 ซงทงไทยและรสเซยตางประสบปญหาจากวกฤตการณในครงนนอยางสาหสเชนกน ท าใหการลงทนของไทยในรสเซยเงยบเหงาไมแตกตางจากการลงทนของรสเซยในประเทศไทย กลาวคอไมปรากฏวามนกลงทนไทยเขาไปลงทนในรสเซยเลยนบตงแตป พ .ศ. 2538 ในขณะทกอนหนาน เมดเงนลงทนสทธของไทยในรสเซยมมลคา 10.1 ลานบาทในป พ.ศ. 2537 อยางไรกตาม รสเซยกนบเปนตลาดใหญทมทรพยากรธรรมชาตมากมาย มลทางขยายตวไดอกมาก เปนตลาดใหญและมก าลงซอพอสมควร รวมทงประชากรสวนมากอาศยอยในเขตเมองใหญ ดงนนจงงายตอการเจาะตลาดและการโฆษณาเผยแพรสนคา หากวาฝายรสเซยยอมแกไขปรบปรงกฎระเบยบใหเปนสากล ซงทงรสเซย และไทยต างกพยายามทจะแกไขปญหาดงกลาว โดยเฉพาะอยางยง ในการเดนทางเยอนรสเซยอยางเปนทางการของนายกรฐมนตร พ .ต.ท.ดร.ทกษณ ชนวตร ในวนท 18 ตลาคม 2545ไดมการลงนามในความตกลงวาดวยการสงเสรมและคมครองการลงทน ซงจะชวยเอออ านวยและดงดดการลงทนไดมากขน นอกจากนน การทนกลงทนไทยสวนหนงเคยไปลงทนในประเทศยโรปกลาง และยโรปตะวนออก กอาจน าประสบการณจากการลงทนไปเปนศกยภาพในการพฒนาความสมพนธดานอนๆ กบรสเซยไดอกมาก

ปจจบน รฐบาลรสเซยไดใหความส าคญกบการลงทนของตางชาตในรสเซยเปนอยางมาก โดยรฐบาลไดเรงรด

แกไขขอบกพรองตางๆ ทสงผลตอการลงทน อกทงมนโยบายกระตนการลงทนโดยการลด และยกเวนภาษและ

คาธรรมเนยม รวมทงจดตงเขตเศรษฐกจพเศษ และเขตอตสาหกรรมขนมา ทางดานธนาคารกลางรสเซยกไดขานรบ

นโยบายดงกลาว โดยการออกนโยบายตางๆ เพอสงเสรมการลงทนของตางชาตในรสเซย เชน การออกระเบยบให

ธนาคารพาณชยเปดบรการดานสนเชอ และดานการคาระหวางประเทศมากขน เปนตน ดวยนโยบายของรฐบาลดงกลาว

จงนาจะสงผลใหระบบการคาการลงทน ระบบการเงนการธนาคาร ระบบภาษ และคาธรรมเนยมใน รสเซยเปนสากล

มากขน1 อยางไรกด กระบวนการปฏรปดงกลาวในระยะแรกๆ คงจะยงไมเอออ านวยประโยชนใหกบนกลงทน

ตางชาตมากนก โดยเฉพาะนาจะท าใหนกลงทนทไมไดตดตามการเปลยนแปลงดงกลาวไมไดรบความสะดวกในการ

ด าเนนธรกจ เวนเสยแตวาผลงทนมความสมพนธทดกบกลมอ านาจหรอกลมผลประโยชนในรสเซย จงจะสามารถ

ด าเนนธรกจไดโดยความเสยงจะลดลงเปนอยางมาก

3. ปญหาอปสรรคและโอกาสดานการคาการลงทน การคาการลงทนระหวางไทยกบรสเซยประกอบดวยปญหาอปสรรคส าคญๆ ดงนคอ (1) ปญหาส าคญดานการคาการลงทน (2) ปญหาอปสรรคดานการคาการลงทน (3) ปญหาและแนวทางแกไขดานการคาการลงทนของไทย และ (4) โอกาสการขยายการสงออกสนคาไทย ก. ปญหาส าคญดานการคาการลงทน ความสมพนธดานการคาการลงทนระหวางไทยกบรสเซย

ประกอบดวยประเดนส าคญตางๆ ดงนคอ (1) การทมตลาดกรณสนคาเหลกแผนรดรอนชนดมวนจากรสเซย (2) การ

จ าหนายสนคาทมการตดแตงทางพนธกรรม (GMOs) และ (3) การเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก (WTO) ของ

รสเซย

(1) การทมตลาดกรณสนคาเหลกแผนรดรอนชนดมวนจากรสเซย กรมเศรษฐกจการพาณชยประกาศ

ไตสวนการทมตลาดสนคาแผนเหลกรอนชนดมวนพกด 7208.11-14 และ 7208.21-24 ทน าเขาจากประเทศรสเซย (และ

ยเครน) เมอวนท 12 กนยายน 2539 ตามค ารองเรยนของบรษท สหวรยาอนดสตร จ ากด (มหาชน) การด าเนนการ

ดงกลาวเปนไปตามประกาศกระทรวงพาณชยวาดวยหลกเกณฑ และวธพจารณาเพอเรยกเกบคาธรรมเนยมพเศษ ใน

กรณการน าสนคาเขาในประเทศไทยในราคาทไมเปนธรรม และในกรณการน าสนคาเขามาในประเทศ ซงเปนสนคาท

ไดรบการอดหนน พ.ศ. 2534

รายชอผผลตและสงออกสนคาดงกลาวเขาประเทศไทยตามค ารองไดแกผผลตรสเซยซงประกอบดวย

(1) เซอรเวอรสตล (Severstal) (2) โนโวลเปตสค(Novolipetsk) และ (3) มกนตากอรสค (Magnitogorsk) ซงมผสงออก

คอ (1) เจเนอรล สตล เอกซปอรต (General Steel Export) (2) สตล โค-ออดเนตตง เซอรวสเซส (Steel Co-ordinating

Services) (3) เอไอโอซ เทรดดง เอ.จ. (AIOC Trading A.G.) (4) โกะ (ฮองกง) เทรดดง โค ลมเทด (Ngoh (Hong)

Trading Co; .Ltd.) (5) ไพรมเทรด เอ.จ. (Primetrade AG) และ (6) เฟอรโร เซอรวส เมอรควร ลมเทด (Ferro Service

Mercury Ltd.) โดยมระยะเวลาไตสวน 1 ป เรมตนจากตลาคม 2538-กนยายน 2539

กรณดงกลาวคณะกรรมการพจารณาการทมตลาดและการอดหนน ซงมปลดกระทรวงพาณชยเปนประธาน

ไดเชญผแทนบรษทเหลกของรสเซยเขารวมการพจารณาไตสวนขอเทจจรงเกยวกบขอกลาวหาการทมตลาดเหลก เมอ

วนท 25 มนาคม 2540 ผลการไตสวนยนยนวารสเซยทมตลาดเหลกจรง จงมขอวนจฉยใหกระทรวงการคลงจดเกบ

คาธรรมเนยมพเศษตอบโตการทมตลาด ตงแตรอยละ 25 ถง 33 ของราคาซ.ไอ.เอฟ. (C.I.F) ส าหรบกรณของรสเซยนน

กระทรวงพาณชยประกาศเรยกเกบคาธรรมเนยมพเศษส าหรบเหลกแผนรดรอนชนดมวนหลงการไตสวนถงทสดเมอ

วนท 26 พฤษภาคม 2540 และมผลใชบงคบเปนเวลา 5 ป แตการทบทวนกระท าไดทกป โดยผเกยวของรองขออยางเปน

ทางการ ทงนโดยมหนงสอถงกระทรวงพาณชยรองขอใหมการทบทวนกอนหนาทจะครบก าหนดวนประกาศ

ตอมาเมอปลายเดอนธนวาคม 2540 ผประกอบอตสาหกรรมภายในของไทยไดรองเรยนเรองการทมตลาดเหลก

แผนรดรอนชนดอนๆ (Hot Roll Steel Sheet) ของรสเซยอก คณะกรรมการพจารณาการทมตลาด และการอดหนนของ

กระทรวงพาณชย จงไดท าการพจารณาไตสวนการทมตลาดเหลกของรสเซย ในการประชมคณะกรรมการพจารณาการ

ทมตลาดและการอดหนน ครงท 2/2541 เมอวนท 11 กนยายน 2541 ไดมมตใหประกาศยกเลกมาตรการเรยกเกบภาษ

ตอบโตการทมตลาดสนคาเหลกรดรอนชนดอนๆ จาก 6 ประเทศ (รสเซย ยเครน คาซคสถาน บลแกเรย เกาหล และจน)

เนองจากแมวาการวนจฉยของกรมการคาตางประเทศพบวามการทมตลาดสนคาดงกลาวในไทยจรง แตจากการ

วเคราะหของกรมการคาภายในพบวา การทมตลาดดงกลาวไมกอใหเกดความเสยหายตออตสาหกรรมภายใน รวมทงไม

กอใหเกดการกดราคาและการตดราคา ซงทประชมคณะกรรมการรวมภาครฐและเอกชนหรอ กรอ . ในวนท 17

กมภาพนธ 2542 ไดพจารณายกเลกการเกบคาธรรมเนยมการทมตลาดเหลกรดรอนชนดอนๆ (กรณหลง) แตการเรยก

เกบคาธรรมเนยมตอบโตการทมตลาดเหลกรดรอนชนดมวน (กรณแรก) ซงตดสนไวเมอวนท 26 พฤษภาคม 2540

ยงคงบงคบใชอย

(2) การจ าหนายสนคาทมการตดแตงทางพนธกรรม (GMOs) รสเซยไดออกกฎระเบยบวา สนคาทม

การตดแตงทางพนธกรรมทจ าหนายในรสเซย จะตองตดฉลากรายละเอยดสนคาและกรรมวธการผลต โดยมผลใช

บงคบตงแตวนท 1 กรกฎาคม 2543 หากสนคาทมการตดแตงทางพนธกรรมดงกลาวไมตดฉลากจะไมสามารถจ าหนาย

ได อยางไรกตาม สมาคมผบรโภครสเซยมความเหนวาค าสงดงกลาวท าใหตนทนของสนคาเพมขน และสงผลใหราคา

สนคาสงขนเชนกน อกทงไมสอดคลองกบกฎหมาย เนองจากสนคาทมการตดแตงทางพนธกรรม ไดรบการอนมตจด

ทะเบยนผลตภณฑจากกระทรวงสาธารณสข และผานการตรวจพสจนความปลอดภยเปนทเรยบรอยแลว ดงนน แมวา

ค าสงดงกลาวจะมผลบงคบใชแลว แตยงไมมบทลงโทษผฝาฝนทางกฎหมายแตอยางใด

(3) การเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก(WTO) ของรสเซย คณะมนตรทวไปขององคการการคาโลก

(General Council) ไดมมตใหจดตงคณะท างานเพอพจารณาการเขาเปนสมาชกองคการการคาโลกของรสเซยเมอวนท

16 มถนายน 2536 ซงไดมการประชมมาแลวหลายครง โดยรสเซยไดเปลยนการเกบภาษจากเดมทเกบทงในรปแบบรอย

ละของราคา (Ad valorem) และในรปภาษตอหนวย (Specific) มาเปนการเกบในรปรอยละของราคาเทานน และการ

ประชมครงสดทายมขนระหวางวนท 23-26 พฤษภาคม 2543 ซงมรายละเอยด ดงน

(3.1) การหารอระดบทวภาคระหวางไทยกบรสเซย โดยรสเซยแจงอตราภาษทปรบปรงใหมใหทราบ

และพบวามรายการอตราภาษทไทยเรยกรองตรงกบของรสเซย 1 รายการ คอ ถงนองส าหรบชวยรกษาเสนเลอดขอด

(Stocking for varicose veins) พกด H.S. 6115.93.100 ทปรบลดอตราจากภาษรอยละ 15 มาเปนรอยละ 5 แตส าหรบ

รายการสนคาอนๆ ไทยยงคงตองเจรจาตอไป โดยเฉพาะสนคาไกสดแชแขง มนส าปะหลง และขาว ส าหรบสนคา

น าตาล รสเซยไมสามารถเปลยนแปลงภาษได เนองจากเปนสนคาทมความออนไหวสงมาก

(3.2) ส าหรบการประชมหลายฝายสนคาเกษตร โดยเฉพาะในเรองการใชปฐานในการค านวณการ

อดหนนสนคาเกษตรยงไมสามารถหาขอยตได เนองจากรสเซยยนยนทจะใชปฐานตามทเสนอ (2531-2538) และไม

ยอมรบการใชตวเลข 3 ปลาสดในการค านวณตามทประเทศสมาชกอนๆ เรยกรอง

(3.3) การหารอกบประเทศสมาชกอนๆ ซงไดมการเจรจาไปแลวหลายประเทศ และมความเหนวา

ขอเสนอรายการสนคาและบรการของรสเซยยงมความแตกตางกนกบประเทศสมาชกทเรยกรองอย จงไมอยในสถานะท

จะเจรจาในขณะน

(3.4) การเจรจาเกยวกบการเขาเปนสมาชกองคการการคาโลกของรสเซยในเดอนกมภาพนธ 2544 ซง

นายอนเดรย ครฌนเรนโก (Andrei Kushnirenko) อธบดกรมนโยบายศลกากรของกระทรวงการคา และพฒนาเศรษฐกจ

ไดน าขอเสนอใหมตาง ๆ เกยวกบการเปดตลาดสนคาเกษตร สนคาอตสาหกรรมและสนคาบรการ และวาในกรณการ

เปดตลาดสนคาดวยการลดอตราภาษนน เดมรสเซยมความตงใจทจะก าหนดอตราภาษเพยงรอยละ 5 ส าหรบสนคาบาง

ประเภท แตเนองจากเมอคาดการณถงผลกระทบแลว รสเซยเหนวายงมความจ าเปนทจะตองใหอตราภาษอยทรอยละ 10

ในขณะทสนคาประเภทอนๆ ทรสเซยก าหนดอตราไวรอยละ 30 หรอ 25 รสเซยกพรอมทจะลดอตราลงเหลอรอยละ 18

ทงนรสเซยเรมบงคบใชอตราภาษน าเขาใหมนตงแตวนท 1 มกราคม 2544 โดยสถานเอกอครราชทต ณ กรงมอสโกให

ขอคดเหนเพมเตมวา รสเซยจะมงด าเนนงานเพอแกไขกฎระเบยบตางๆ ของรสเซยใหสอดคลองกบกตการะหวาง

ประเทศ อนเปนเงอนไขส าหรบการเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก

(3.5) ส าหรบประเดนส าคญทเปนเรองถกเถยงกนอยคอเรองศลกากร และสนคาเกษตร เนองจาก

รสเซยยงตองพงการน าเขาสนคาเกษตร และอาหารจากตางประเทศจ านวนมาก ขณะเดยวกนรสเซยยงตองให

ความส าคญกบการพฒนา และสนบสนนภาคการเกษตรในประเทศอย ดงนนจงจ าตองปฏเสธขอเรยกรองจากประเทศผ

สงออกอาหาร ทจะใหรสเซยลดการอดหนนภาคการเกษตรในรปแบบตางๆ ลง เชนการใหเงนกการเกษตร และเมอไม

นานมาน รฐบาลไดเสนอแผนงานการใหเงนกมลคา 47 ลานดอลลารสหรฐฯ แกเกษตรกร ซงเปนผผลตสนคาประเภท

เดยวกบสนคาหลกทไทยสงออก อาท น าตาล ธญพช และสตวปก เปนตน ทงนรฐบาลไดจดสรรงบการอดหนนภาค

การเกษตรไว 700 ลานดอลลารสหรฐฯ แตมลคาเงนทจดสรรจรงสงกวามาก

ข. ปญหาอปสรรคดานการคาการลงทน ประกอบดวยประเดนตางๆ ดงนคอ 1) ปญหาของรสเซย และ 2)

ปญหาของไทย

(1) ปญหาของรสเซย การทการเปลยนแปลงระบอบการปกครองและระบบเศรษฐกจของรสเซยหลงการลมสลายของสหภาพโซเวยตไดเกดขนอยางรวดเรว สงผลใหเกดความไมพรอมในหลายๆ ดาน จากเงอนไขเดมในสมยสหภาพโซเวยต นนคอปจจยการผลตและทกสงทกอยางเปนของรฐ การวางแผนการผลต และด าเนนการทกขนตอนเปนรปแบบส าเรจรปจากสวนกลางตามนโยบายของพรรค ผบรหารองคกรไมตองนกถงก าไรหรอขาดทน และไมเคยมปญหาดานการตลาด เพราะสนคาและบรการไมเคยเพยงพอตอความตองการของประชาชน และไมมความเสยง ทวาบดนกลบเปนเอกชนตองลงทนในปจจยการผลต และวางแผนการผลตเอง หาตลาดเอง และตองรบผดชอบตอการขาดทนหากบรหารงานผดพลาด เนองจากเปนระบบใหมและมความเสยงสง ภายใตโครงสรางใหมดงกลาว ปญหาหลกอยทวาผบรหารองคกรทงภาครฐ และเอกชนปจจบนกคอบคลากรรนเดมทเตบโต และคนเคยกบระบบเศรษฐกจสงคมนยม เจาหนาทรฐสวนใหญไมพฒนาตนเองใหเขากบระบบใหม ไมรงาน และหลกเลยงงาน หรอด าเนนการใหดวยหวงคาตอบแทนพเศษ ดวยเหตผลดงกลาวจงท าใหการด าเนนการตางๆ ของทงภาครฐ และเอกชนรสเซยเปนไปดวยความลาชา และมขนตอนมาก สวนเอกชนกเลอกด าเนนธรกจทมความเสยงนอย และใหผลตอบแทนสง รฐบาลรสเซยไดตระหนกถงปญหานเปนอยางดจงเรงด าเนนการแกไขอยอยางเรงดวน ถงกระนนกตาม ภาวะความไมพรอมของรสเซยกย งคงเปนอปสรรคตอการคาการลงทนของทงสองประเทศพอสมควร โดยเฉพาะอยางยง ในดานความสมพนธทางเศรษฐกจกบประเทศตางๆ ในโลกนน รสเซยยงไมสามารถปรบตวใหเขากบกฎเกณฑ และขาดซงปจจยทจะชวยใหการด าเนนกจกรรมทางดานการคาการลงทนระหวางประเทศมความสะดวก และรวดเรวเปนไปตามมาตรฐานสากล

จากการประมวลวเคราะหปญหา และอปสรรคทางการคาการลงทนในรสเซย ทงจากขอมลทางออมจากเอกสาร และจากการสมภาษณบคคลผมบทบาทเกยวของทงโดยตรง และโดยออมจากภาครฐ และเอกชนของไทยและรสเซย ท าใหสามารถประมวลผลสรปเปนภาพรวมไดหลายประการดงน (1.1) การขาดแคลนบคลากรทมความรความช านาญในการบรหารงานตามระบบธรกจสมยใหม

เนองจากระบบเศรษฐกจเดมไมไดมระบบการผลตบคลากรดานการบรหารธรกจ ดงนนจงท าใหการด าเนนธรกจไมได

เปนไปตามระบบและกฎเกณฑของสากล เกดความลาชาและไมมประสทธภาพ

(1.2) ความไมพรอมในการใหบรการของธนาคารพาณชยในรสเซย เนองจากขาดประสบการณ และ

ความช านาญในการใหบรการดานการเงนระหวางประเทศ ดงนนจงท าใหมปญหาเรองการช าระเงน ซงเปนหวใจส าคญ

ของการด าเนนธรกจ

(1.3) ปญหาดานโครงสรางทางเศรษฐกจ และการเงนในประเทศทยงไมไดปรบตวเขาสระบบ

เศรษฐกจและการเงนของสากลโดยสมบรณ เชน อตราเงนเฟอสง อตราดอกเบยสง คาธรรมเนยมตางๆ สง และมอตรา

ไมแนนอน ไมมการใหเครดตระยะยาว และการช าระคาสนคาสวนใหญก าหนดใหจายเปนเงนสด เปนตน ปจจยเหลาน

ลวนเปนสาเหตส าคญท าใหการตดตอธรกจทกขนตอนตองเรงรบด าเนนการดวยความรวดเรว ดงนนการประกอบธรกจ

โดยทวไปจงไมไดรบความสะดวก และขาดความคลองตว

(1.4) การคมนาคมขนสงและการตดตอสอสาร ตลอดจนการเดนทางเขา-ออกยงขาดความสะดวก และ

ราบรน เทยวบนตรงมกจะเตม วซารวมทงการเขาและการอยในประเทศมกฎระเบยบและขนตอนมาก2, 3, 4

(1.5) ความไมแนนอนของกฎระเบยบขอบงคบทางการคา และการลงทนของรสเซยเปนอปสรรคตอ

การวางแผนทางการคาและการลงทนในระยะยาว5

(1.6) ปญหาดานภาษาเปนอปสรรคในการตดตอธรกจ เนองจากนกธรกจชาวรสเซยรภาษาองกฤษนอย

ในขณะทนกธรกจไทยไมรภาษารสเซยเลย ดงนนจงท าใหการเจรจาธรกจตองด าเนนการผานลาม ซงไมสามารถ

ถายทอดอารมณความรสกของคเจรจาไดทงหมด จนขาดความใกลชด และไววางใจกนเทาทควร7, 8

(1.7) การขาดแคลนสถานทจ าหนายสนคา คลงเกบสนคา และระบบการจายสนคาทดและทนสมย

เนองจากกอนหนาน รฐบาลรสเซยไมเคยผลตสนคาใหเพยงพอตอความตองการของประชาชน ดงนนจงไมจ าเปนตองม

คลงสนคา อกทงหลงการเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจไปสเสร รฐบาลไดแกไขกฎหมายทดนและอาคารลาชาอนท าให

การกอสรางสถานทจ าหนายและคลงสนคายงมนอย

(1.8) ปญหาการคานอกระบบและขาดการบนทกหลกฐานทางการเงน รวมทงระบบการเงนยงขาด

กลไกจดการทโปรงใสและมประสทธภาพเพยงพอ4

(1.9) การคาในรสเซยยงขาดระบบการจดการทแนนอน ยงมระบบอปถมภ และระบบพรรคพวก3

(1.10) ธรกจเอกชนทเกดขนใหมในชวงหลง สวนใหญเปนธรกจขนาดเลก ซงมกขาดแคลนเงนทน

และการวางแผนระยะยาว จงท าใหการบรหารงานขาดประสทธภาพ

(1.11) ระบบศลกากรไมเปนสากล ขนตอนการสงออก และน าเขาของรสเซยยงไมยดหยน

(1.12) การท าการคาแบบตางตอบแทน (Counter Trade) ส าหรบภาคเอกชนมความเปนไปไดนอย

เนองจากมปญหาเรองการจบค (matching) ตวสนคา เพราะแตละบรษทด าเนนธรกจเฉพาะอยาง รวมทงการเจรจาเรอง

ราคามตนทนคาใชจายสง

(1.13) รสเซยเขมงวดในการน าเขาสนคาไก และไขจากประเทศทเคยมการระบาดของไขหวดนก ท า

ใหสงผลตอการคาตางประเทศโดยเฉพาะการน าเขาสนคา จนเกดการชะลอตวหรอหยดการน าเขาสนคา โดยปกตแลว

รสเซยน าเขาไกสดแชแขงปละ 2 ลานตน ซงเปนไกน าเขาจากสหรฐฯ ปละ 7 แสนตน ดงนนหากไทยตองการขยาย

ตลาดสนคาตางๆ จะตองศกษาระบบการคาใหดเสยกอน

(1.14) รสเซยออกกฎระเบยบใหสนคาทมการตดแตงทางพนธกรรมเปนสวนประกอบตองตดฉลาก

รายละเอยด และกรรมวธการผลต โดยมผลบงคบใชตงแต 1 กรกฎาคม 2543 หากไมปฏบตตามจะไมสามารถจ าหนาย

ในรสเซยได

(1.15) วทยาศาสตรบรสทธทกาวหนาและทนสมยของประเทศรสเซย ยงไมไดน ามาประยกตใชเปน

ฐานการผลตสนคาทางธรกจ และอตสาหกรรมอยางจรงจง ยงขาดมตในการปรบแปร (Modify) องคความรดานนมา

สนองความตองการของภาคธรกจ4

(2) ปญหาของไทย ประเทศไทยในอดตขาดผน าทมวสยทศนทยาวไกล ดงนนจงด าเนนนโยบาย

ตอตานอดตสหภาพโซเวยตและไมอนญาตใหมการเรยนรเกยวกบประเทศน เหตนขาวสารทเกยวของกบโซเวยตทรฐบาลเสนอจงมแตในดานลบ จนท าใหประชาชนขาดความรทแทจรงเกยวกบสหภาพโซเวยต ซงนบวาขดตอหลกความคดพนฐานเรองการ “รเขารเรา” เปนอยางมาก ทวาดวยสายพระเนตรทยาวไกลและพระบารมของสมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร จงท าใหมการเรยนการสอนภาษารสเซยขนในประเทศ

ไทยเปนครงแรก และนกวชาการบางคนทมอดมการณและไหวพรบด ซงไดไปศกษาดานรสเซยศกษาในสหรฐอเมรกาดวยทนองคกรระหวางประเทศ กสามารถกลบมาท างานในหนาทได และท าใหประเทศชาตพอทจะมบคลากรทมความรดานรสเซยอยบาง แตกตองนบวานอยมากเมอเทยบกบเพอนบานหลายประเทศ ผลเสยของการมผน าทขาดวสยทศนดงกลาวท าใหเกดอปสรรคปญหาตางๆ ดานความสมพนธไทย-รสเซยหลายประการ เชน (2.1) การขาดแคลนบคลากรทมความรความช านาญเกยวกบรสเซยโดยรวม ท าใหไมสามารถสรางองค

ความรดานรสเซยขนในประเทศได ดวยในปจจบนประเทศไทยมผเชยวชาญในดานตางๆของรสเซยนอยมาก และ

ถงแมวาในอดตจะมนกศกษาไทยไปศกษาในสหภาพโซเวยตและรสเซยหลายสบคน แตเนองจากเมอส าเรจการศกษา

มาแลวสวนใหญไมสามารถหางานในสาขาทไดศกษามา จงไดท างานในภาคการทองเทยวทใชภาษาเปนหลก ซงไมได

เกยวของกบการสรางองคความรดานรสเซยใหแกสงคม นอกจากนน ในประเทศยงมบคคลากรทสามารถใหความรดาน

รสเซยแกสงคมและภาคสวนตางๆ ไดรวมแลวประมาณไมถง 20 คน ซงในจ านวนนเปนผเชยวชาญดานภาษาและ

วฒนธรรมรสเซย 11 คน ดานวศวกรรม 3 คน เศรษฐกจการเมอง 1 คน การคา 2 คนและการเมองการปกครอง 2 คน

(2.2) นกธรกจไทยไมมความรเกยวกบเรองตางๆ ของรสเซย เชน ไมมความรพนฐานเกยวกบรสเซย

ไมทราบแหลงหรอบคคลทนกธรกจไทยตองตดตอคาขายดวย เปนตน ทงนเนองจากรสเซยประกอบดวยหนวยงาน

เกยวกบธรกจการคาประมาณ 3 หนวยงานใหญๆ และแตละหนวยลวนแตอางวาตนเปนผมอ านาจในการสงการตางๆ2, 3

(2.3) รฐบาลไทยไมมความพรอมดานบคลากร และขอมลขาวสาร ทจะท าหนาทเปนผน ารองในการ

สรางความสมพนธทางเศรษฐกจกบรสเซย เพราะทงภาครฐและเอกชนรสเซยเพงหลดพนจากระบบปดไดไมนาน จน

ท าใหการท างานของทงสองภาคจงคอนขางปด อยางไรกด การเขาไปตดตอกบภาครฐและเอกชนรสเซยนน ชองทางทด

ทสดคอรฐบาลนาจะเปนผน าไป จากการแลกเปลยนการเยอนของผน าระดบสงของประเทศนน จดวาเปนนมตหมายทด

ของการพฒนาความสมพนธไทย-รสเซย เมอถอเปนสงทถกตองจงควรด าเนนไปอยางตอเนองและถยงขน ใน

ขณะเดยวกนรฐบาลตองสงเสรม และสนบสนนดานการสรางบคลากรทจะมาเปนผด าเนนงานดานความสมพนธอยาง

จรงจงและเรงดวน เพราะถาขาดบคลากรทมความเชยวชาญดานรสเซยโดยเฉพาะแลว การด าเนนความสมพนธในทก

ดานกไมสามารถด าเนนไปไดอยางเตมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยง นกการทตทตองท าหนาทเปนผแทนรฐบาลใน

การด าเนนความสมพนธ ตองมคณสมบตสอดคลองกบหนาทและมจ านวนเพยงพอ และภาคเอกชนทจะประกอบธรกจ

กบรสเซยกตองมความพรอมดงกลาวเชนกน3,7,9

(2.4) ปญหาดานการสอสารทมภาษาเปนอปสรรคในการตดตอธรกจ เนองจากนกธรกจชาวรสเซย

สวนใหญไมรภาษาองกฤษ ในขณะทนกธรกจชาวไทยแทบจะไมมใครรภาษารสเซยเลย

(2.5) ธนาคารพาณชยในไทยไมพรอมทจะใหบรการในการท าการคากบรสเซย เนองจากขาดขอมล

และประสบการณในการใหบรการทางการเงนรวมกบธนาคารพาณชยรสเซย ดงนนจงท าใหเกดเปนปญหาทส าคญดาน

การคาการลงทน ทงนเพราะการซอการขายไมสามารถด าเนนไปไดหากการช าระเงนมปญหา

(2.6) ธนาคารเพอการสงออกและน าเขาแหงประเทศไทยหรอเอกซมแบงค ทจะเปนสถาบนการเงน

กลางในการคาการลงทนระหวางสองประเทศ ยงมโครงสรางเลกเกนไป เนองจากมทนเพยง 6,000 ลานบาท ดอกเบยสง

และไมมการปรบปรงนโยบายใหชดเจนทจะเออประโยชนแกธรกจกอสราง

(2.7) การคมนาคมขนสงและการตดตอสอสาร ตลอดจนการเดนทางเขา-ออก ยงขาดความสะดวกและ

ราบรน โดยเฉพาะเทยวบนตรงมกจะเตม วซา รวมทงการเขาและการอยในประเทศรสเซยมกฎระเบยบ และขนตอน

มาก2, 7, 4

(2.8) สนคาไทยมอตราการแขงขนสง คแขงทส าคญในตลาดรสเซยส าหรบสนคาไทย ไดแก จนและ

เวยดนาม ทงนเนองจากรสเซยไดมการตดตอคาขายโดยการน าสนคาจ าพวกเสอผาส าเรจรป ขาว ผลตภณฑพลาสตก

และเครองหนง จากประเทศเหลานไปบางแลว ดวยเหตทวาราคาต ากวาของไทย

(2.9) รสเซยเปนตลาดใหมทมความเสยงสง อยหางไกล ตลอดจนการขนสงสนคาไปรสเซยทางเรอ

ตองใชเวลานานและมตนทนสง5, 6

(2.10) นกธรกจไทยสนใจตลาดนนอยเพราะมตลาดอนใหเลอก ทงทเปนตลาดเกาและตลาดใหมใน

เอเชย10

(2.11) รฐบาลและองคกรของทงสองฝายไมเรงรดความรวมมอทไดตกลงกนไวใหบงเกดผลโดยเรว

นอกจากนน ผบรหารขององคกรภาครฐและภาคเอกชนยงไมมการศกษาและเรยนรกนอยางเพยงพอ จงท าใหขาด

ความร ความเขาใจ และความไววางใจกน ซงเปนสงส าคญของการท าธรกจรวมกน11

ค. ปญหาและแนวทางแกไขดานการคาการลงทนของไทย การคาการลงทนของไทยในรสเซยประกอบดวยปญหาและแนวทางแกไขส าคญๆ ดงนคอ (1) ปญหาการช าระเงนและแนวทางแกไข (2) ปญหาการบกเบกตลาดใหมและแนวทางแกไข (3) ระบบเครอขายกระจายสนคาและแนวทางแกไข (4) ปญหาการขนสงสนคาและแนวทางแกไข และ (5) ปญหาการโฆษณาประชาสมพนธและแนวทางแกไข

(1) ปญหาการช าระเงนและแนวทางแกไข ประกอบดวยประเดนตางๆ ดงนคอ (1) ปญหาการช าระเงน และ (2) แนวทางแกไข (1.1) ปญหาการช าระเงน ปญหาปจจบนทเปนอปสรรคส าคญทสดตอการสงออกของไทยไป

รสเซยคอปญหาเรองการช าระเงนคาสนคา และความไมมนใจในระบบการเงนการธนาคารของรสเซย โดยปกต ผ

สงออกไทยมกจะมขอก าหนดใหผน าเขาเปดบญชหรอแอลซ (Letter of Credit-LC) อาจจะเปนการช าระดวยเงนสด (at

sight) หรอมเทอม 30-60 วน แตส าหรบการคากบประเทศรสเซย ซงเปนททราบทวไปวาผน าเขามกจะไมนยมการเปด

แอลซ เนองจากมคาธรรมเนยมสง และตองมการวางเงนประกน อนเปนสาเหตใหเงนจมเปนเวลานาน โดยเฉพาะ

ส าหรบผน าเขารสเซยซงเปนนกธรกจขนาดกลางและขนาดยอม (SMEs) ทมเงนทนหมนเวยนไมมาก นอกจากนน

ยงมปญหาการขาดบรการทางดานสนเชอเพอธรกจ รวมทงการเปดแอลซจะเปนหลกฐานในทางภาษ ทงภาษศลกากร

น าเขาและภาษเงนไดส าหรบสรรพากร ดงนน การช าระเงนสวนใหญในปจจบนจงด า เนนการโดยการใชการโอนผาน

ธนาคาร (Bank Transfer) สวฟท (SWIFT) ทท (T/T) ออฟชอร (Offshore) การใชบตรเครดต (Credit Card) และเงนสด

(Cash)

ปญหาการไมนยมเปดแอลซรวมทงการขาดแคลนสนเชอและเงนทนหมนเวยน เปนผลใหผน าเขามกจะนยมขอ

ความยดหยนในการขอเครดต 30-90 วนจากผสงออก หรอการขอช าระคาสนคาบางสวนกอน (รอยละ 30-50 และจะ

ช าระสวนทเหลอเมอสนคาถงทาเรอเมองทาปลายทาง) ซงผสงออกไทยไมอาจรบเงอนไขดงกลาวได จนเปนผลใหเสย

โอกาสในทางการคา

(1.2) แนวทางแกไข สามารถด าเนนการไดหลายชองทางดงนคอ (1.2.1) ไทยตองยอมรบวาระบบการเงนและสถาบนการเงนการธนาคารของรสเซยยงไมแขงแกรง มสภาวะดอยทางดานเงนทน ขาดการพฒนา และยงคงมปญหาในทางปฏบต ทผประกอบการไทยจะตองมความรอบคอบในเรองของการรบช าระคาสนคา รวมทงควรมการตรวจสอบความมนคงของธนาคารพาณชยรสเซย (1.2.2) ผประกอบการไทยทมความมนใจเรองของการช าระคาสนคาแลว อาจจะตองมการ

พจารณาในเรองการใหสวนลดทางการตลาด (Promotion Discount) และการยดหยนทางดานการช าระเงนบาง เชน การ

ใหเครดต 30-60 วน (Delayed Payment) เปนตน

(1.2.3) กรณผน าเขาไมประสงคจะเปดแอลซ แตมการโอนช าระเงนโดยวธอน เชน สวฟท

(SWIFT) ทท (T/T) การใชธนาคารตะวนตก และการใชแหลงเงนออฟชอร (Offshore) เมอมการตรวจสอบแลวนาจะ

เปนวธการทผประกอบการไทยรบไดในทางธรกจ

(1.2.4) เพอความมนใจในการช าระเงน ผสงออกสามารถตรวจสอบความนาเชอถอของ

ธนาคารพาณชย จากการจดล าดบความนาเชอถอของธนาคารชาตรสเซย (Central Bank of Russia)

(1.2.5) การด าเนนการผานธนาคารเพอการสงออกและน าเขาแหงประเทศไทย (ธสน.) ซงใน

เบองตนไดใหเงนสนเชอระยะสน ส าหรบผสงออกสนคาไทยไปรสเซยผานวเนยชตอรกแบงค (Vneshtorgbank) ของ

รสเซย 20 ลานดอลลารสหรฐฯ ทแมอาจจะมขอจ ากดอยบาง แตกเปนชองทางทนาเชอถอทสดในปจจบน

(2) ปญหาการบกเบกตลาดใหมและแนวทางแกไข ประกอบดวยประเดนตางๆ ดงนคอ (1) ปญหาการ

บกเบกตลาดใหม และ (2) แนวทางแกไข

(2.1) ปญหาการบกเบกตลาดใหม ตลาดรสเซยยงเปนตลาดใหมทมลกษณะเฉพาะ และผประกอบการยงไมรจกดพอ การบกเบกตลาดรวมทงการเขาสตลาดอยางมประสทธภาพ ผประกอบการจ าตองเขาไปด าเนนการใหมผแทนหรอมบรษทตวแทน (Legal Entity) ด าเนนธรกจและดแลผลประโยชนทางธรกจอยางใกลชด เพราะการด าเนนธรกจการคาทางไกลจากประเทศไทยเพยงอยางเดยวไมอาจจะประสบผลส าเรจทางธรกจในรสเซยได รสเซยปจจบนแมจะเปนประเทศทมระบบการคาเสร (Free Market Economy) แตการบรหารยงเปน

ระบบสายบงคบบญชาจากบนลงลาง (Top - Down) นนคอในการบรหารและด าเนนนโยบายส าคญทางเศรษฐกจ รฐ

ยงคงมสวนในการก ากบดแลจากระดบบนลงมา ดงนน การเขาตลาดรสเซยจงควรค านงถงปจจยภาครฐดงกลาวดวย

(2.2) แนวทางแกไข สนคาไทยแมจะเปนทรจกของตลาดในระดบหนง แตยงนบวามสดสวนใน สวนแบงตลาดนอย ดงนนจงควรมการประชาสมพนธ โดยทภาคธรกจเอกชนตองด าเนนการดานการตลาดอยางเขมแขงและตอเนองทง 3 ขนตอน ทงการเขาถงตลาด-การขยายตลาดและการรกษาตลาด (Market access-Market expansion-Market retention) อกทงรฐบาลไทยตองแสดงบทบาทผน าในการเจรจาการคามากขน ทงโดยตรง และผานตวแทน เนองจากเอกชนไทยยงไมมชอเสยงเปนทรจกของรสเซย และโอกาสทจะท าการคาโดยตรงนนยงมนอย (3) ปญหาระบบเครอขายกระจายสนคาและแนวทางแกไข ประกอบดวยประเดนตางๆ ดงนคอ (1)

ปญหาระบบเครอขายกระจายสนคา และ (2) แนวทางแกไข

(3.1) ปญหาระบบเครอขายกระจายสนคา รสเซยเปนประเทศกวางใหญ ดงนนแตละเมองจงมความ

หางไกลกนมาก โดยทวไปแลวระบบการกระจายสนคาในกรงมอสโก และจากเมองหลวงไปยงภมภาคจงยงขาด

ประสทธภาพและไมเพยงพอ ประกอบกบในปจจบน โดยพฤตนยแลวรสเซยเปนแหลงน าเขาสนคาไทย และสงออกตอ

(Re-export) ไปยงประเทศเครอรฐเอกราช (CIS) ซงเปนเพอนบานดวย ดงนน การจดใหมศนยกระจายสนคากจะมสวน

ชวยในการขยายตลาดสนคาไทยใหกวางขวางออกไปได เนองจากการเขาสตลาดรสเซยของสนคาไทยยงด าเนนการตาม

ชองทางการคาปกต โดยไมมระบบการกระจายสนคาเปนของตนเอง ซงท าใหเสยเปรยบโอกาสในทางการตลาดทง

รสเซยและซไอเอส

(3.2) แนวทางแกไข ประเทศไทยควรตองพจารณาในเรองเครอขายการกระจายสนคาและธรกจทเกยวของ ดวยการจดตงธรกจคลงสนคา (Warehouse) และธรกจคลงสนคาทณฑบน (Bonded Warehouse) เพอเปนโรงพกสนคากอนการกระจายสนคา จดตงธรกจเครอขายกระจายสนคา การคาสง ธรกจตวแทน และการขนสงธรกจคาปลก รวมทงจดตงธรกจศนยแสดงสนคาไทยและศนยกระจายสนคาไทย ภาคธรกจเอกชนไทยอาจพจารณารวมกนจดตงบรษทนตบคคล (Limited Liability Company)

หรอบรษทรวมหน (Joint Stock Company) เพอการด าเนนธรกจ หรอหากเอกชนไทยไมสามารถลงทนในธรกจ

ดงกลาว กอาจพจารณารวมธรกจกบรสเซย หรอประเทศคแขงขนเพอนบานของไทยทมเครอขายธรกจในรสเซยแลว

เชน จน หรอเวยดนาม (อาท ธรกจกระจายสนคาซงเวยดนามมความสนใจจะรวมธรกจกระจายสนคาขาว ยางพารา

ผลตภณฑอาหารไทย ชนสวนยานยนต เปนตน ซงเปนการรวมธรกจบางชนดสนคาหรอบางสวน โดยไมแขงขนกนเอง

ในตลาด) หากมการจดตงศนยกระจายสนคากจะมสวนชวยในหลายดาน ทงการขยายตลาดไทยในรสเซย การตดปญหา

คนกลาง การชวยแกไขปญหาผน าเขาทเปนธรกจขนาดกลาง และขนาดยอม (SMEs) ของรสเซยซงมปรมาณการสงซอ

สนคานอย และยงชวยแกปญหาการช าระคาสนคาไดอกสวนหนง นอกจากนน เมอธรกจศนยกระจายสนคาซงในชน

แรกมงเนนธรกจ สามารถประสบผลส าเรจดวยด กระทงธรกจขนาดกลาง และขนาดยอมในตลาดเปนทรจก กยอมจะม

ผลตอตลาดส าหรบผประกอบการรายใหญไดตอไป

(4) ปญหาการขนสงสนคาและแนวทางแกไข ประกอบดวยประเดนตางๆ ดงนคอ (1) ปญหาการขนสงสนคา และ (2) แนวทางแกไข (4.1) ปญหาการขนสงสนคา โดยปกตแลว ผประกอบการรสเซยนยมท าธรกจการคาทรวดเรว คอซอเรวและขายเรว เพอลดอตราความเสยงทางดานการตลาดและความผนผวนของอตราแลกเปลยน ปจจบน สนคาไทยสงออกไปรสเซย 2 เสนทาง คอ สงผานทาเรอประเทศทสาม และบรรทกตคอนเทนเนอรเขาสรสเซยโดยทางบกททาเรอฮมบรก (Hamburg) ประเทศเยอรมน ทาเรอโคตกา (Kodga) ประเทศฟนแลนด และทาเรอรกา (Riga) ประเทศลตเวย โดยขนสงตรงถงทาเรอรสเซย และขนสงตอภายในประเทศไปยงทาเรอเมองเซนตปเตอรสเบรก (St. Petersburg) ซงเปนเมองทาภาคตะวนตกเฉยงเหนอ ทาเรอเมองวลาดวอสตอค ( Vladivostok) เมองทาเรอภาคตะวนออกไกล และทาเรอเมองโนโวรสซสค (Novorossiysk) ซงเปนเมองทาทางภาคใตทอยชายฝงทะเลด า การขนสงสนคาไทยไปรสเซยสวนใหญใชเวลาประมาณ 45-60 วน (ยกเวนการขนสงเสนทาง

กรงเทพฯ-ฮองกง) (Bangkok-Hong Kong) หรอปซาน-วลาดวอสสตอค (Pusan-Vladivostok) และขนสงตอเสนทาง

รถไฟสายทรานสไซบเรย (Trans-Siberia) จะใชเวลาไมเกน 20 วน) เหตทไมนยมใชเวลาในการขนสงนานเพราะจะม

ผลตอธรกจ และมสวนตอตนทนสนคาไทยในตลาด

(4.2) แนวทางแกไข การแกไขทตรงจดของปญหานคอการเลอกใชบรษทขนสง ทมเสนทางการ

ขนสงผานเสนทางทรานสไซบเรยซงใชเวลาขนสงสนกวา หากวามปญหาเกยวกบเรอพาณชยไมนยมใชเสนทาง

ดงกลาว เนองจากปรมาณสนคาทขนสงมไมมาก ทางฝายไทยตองพจารณาตงกองเรอพาณชยของไทยเอง และขนสง

โดยใชเสนทางทสงถงเรวดงกลาว นอกจากนน การใชบรการขนสงทางอากาศกบเทยวบนโดยสารทบนประจ า กเปน

วธการแกปญหาอกทางหนง เพราะเทยวบนทไปรสเซยไมมสนคามากนก โดยเฉพาะอยางยง หากบรษทการบนไทยเปด

เสนทางบนตรงสมอสโกกจะเปนทางเลอกทดอกทางเลอกหนง ซงอาจใชวธมคลงสนคาทณฑบนทงตนทาง (กรงเทพฯ)

และปลายทาง (มอสโก) โดยสงสนคาไปกบเทยวบนทวางไปเกบไวทคลงสนคาทณฑบนโดยไมตองรอค าสงซอ ทงน

ตองตกลงกบสายการบนใหมสวนลดพเศษให เพราะเปนการเออประโยชนของทงสองฝาย

(5) ปญหาการโฆษณาประชาสมพนธและแนวทางแกไข ประกอบดวยประเดนตางๆ ดงน คอ (1)

ปญหาการโฆษณาประชาสมพนธ และ (2) แนวทางแกไข

(5.1) ปญหาการโฆษณาประชาสมพนธ ปจจบนแมรสเซยจะเปลยนไปเปนระบบเศรษฐกจแบบตลาดของโลกการคาเสร แตระยะเวลากวา 70 ป ในอดตทผานมา ผบรโภครสเซยไดถกปดกนขอมลขาวสารทางการคาและสนคา แตทวาในขณะนตลาดไดเปดกวางขอมลเพมขน จนผบรโภคสามารถเขาถงขอมลขาวสารตางๆ ไดอยางเตมท กระทงในขณะนผบรโภครสเซยมความออนไหว (Sensitive) ตอการโฆษณาประชาสมพนธคอนขางมาก ดงนน ธรกจการโฆษณาประชาสมพนธจงมอทธพลตอผบรโภค และมการขยายตวสงในระยะเวลาทผานมา จนเปนปจจยทส าคญทสดประการหนงส าหรบกลยทธการตลาดในปจจบนของรสเซย การเขาสตลาดรสเซยซงเปนตลาดใหมทสนคาไทยยงไมเปนทรจกมากนกนบวาเปนปญหา เนองจากใน

ปจจบนนนสนคาทไมมชอเสยง (Unknown) จะคาขายล าบาก และไมสามารถตงราคาเชนเดยวกบสนคาทมการสงเสรม

โฆษณาและเปนทรจก ดงนน การประชาสมพนธสนคาไทยตามสอประชาสมพนธตางๆ เพอใหผบรโภครจก และเปน

การวางต าแหนง (Position) ของสนคาไทยใหตางจากสนคาของประเทศคแขงขนตนทนต า รวมทงการประชาสมพนธ

กจกรรมงานแสดงสนคาส าคญในประเทศไทย จงยงนบวาเปนสงทมความจ าเปนในตลาดรสเซย (ทงนเพอใหสนคาไทย

เปนทรจก และเปนการเชญชวนนกธรกจเอกชนมาเยอนงานแสดงสนคาในประเทศไทยเพอผลทางธรกจดวย)

(5.2) แนวทางแกไข รปแบบการประชาสมพนธทนาจะไดผลดตอผบรโภคชาวรสเซยกคอการเขา

รวมงานแสดงสนคาส าคญในรสเซย (International Fair) เนองจากเปนรปแบบการประชาสมพนธ ทไดผลโดยตรงตอ

ผบรโภคชาวรสเซย โดยทผสงออกทเขารวมตองมความพรอมทงดานขอมล ตวอยางสนคาราคา ระยะเวลา และ

ความสามารถตดสนใจทางธรกจได นอกจากนน ทงรฐบาลและเอกชนตองเรงประชาสมพนธสนคา และบรการทางสอ

ตางๆ ทกลมเปาหมายรบขอมล ดวยรฐบาลตองลงทนดานการโฆษณาประชาสมพนธมากขน โดยการจางหรอเชญ

สอมวลชนมาเยยมชมกจการแลวน าไปโฆษณาประชาสมพนธ

สวนภาคเอกชนทท าการคาตองเชญหนสวนทางธรกจหรอคคามาเยยมชมกจการ โดยใหการตอนรบ

อยางดเพอใหหนสวนทางธรกจหรอคคาเกดความไววางใจและประทบใจ

กลาวโดยสรปถงดานเศรษฐกจการคาและการลงทนระหวางไทยกบรสเซยไดวา การทรสเซยซงเปน

ตลาดใหมขนาดใหญทมศกยภาพ และนาสนใจแหงหนง จะสามารถรองรบสนคาและเปนแหลงวตถดบใหแกประเทศ

ไทยไดเปนอยางด กเนองจากเปนประเทศทมจ านวนประชากรถงประมาณ 145 ลานคน มทรพยากรธรรมชาตมากมาย

และยงเปนศนยกลางทางเศรษฐกจการคาของกลมประชาคมเครอรฐเอกราช (CIS) อกดวย อยางไรกตาม การท าการคา

และการลงทนกบรสเซยยงมปญหาและอปสรรคอยมาก เนองจากรสเซยยงไมมความพรอมทางดานการคาดงทไดกลาว

ไปแลว

ดงนน ผสงออกและนกลงทนของไทยจงควรมความพรอม โดยเฉพาะดานขอมลการตลาดและการเงน รวมทง

บคลากรทเชยวชาญดานตลาดรสเซย ขณะเดยวกน ภาครฐบาลตองเหนความส าคญและเรงรดพฒนาปจจยตางๆ ท

จ าเปนส าหรบการด าเนนความสมพนธทงเศรษฐกจและการเมองระหวางกน โดยในเบองตนตองสรางเสรมความ

รวมมอระหวางรฐบาลทงสอง แลกเปลยนการเยอนของผน าประเทศ และผน าทางการเมองการบรหารใหถขน เพอ

ตดตามผลการเจรจาทผานมาและเปดเจรจาในประเดนใหม ตลอดจนสนบสนนใหเอกชนไทยไดมโอกาสเขาไปจดตง

บรษทสาขา และ/หรอลงทนในรสเซย รวมทงสาขาธนาคารพาณชยของไทย ทงนเพอสรางฐานในการกระจายสนคา

ไทยในตลาดรสเซย และเปนประตไปสสมาชกของกลมประเทศเครอรฐเอกราชอนๆ ตอไป

(ง) โอกาสการขยายการสงออกสนคาของไทย การคาระหวางไทยกบรสเซยมโอกาสดทจะขยายตวเพมสงขน โดยไดรบการสนบสนนจากปจจยบวกในดานตางๆ ดงน (1) ไทยและรสเซยไดมการลงนามในความตกลงวาดวยการสงเสรมและคมครองการลงทนแลวเมอวนท18

ตลาคม 2545 ซงจะมสวนชวยในการปกปองคมครองการคาการลงทนระหวางกน อกทงเปนการสรางความเชอมนให

นกลงทนไทย และนกลงทนรสเซยตดสนใจด าเนนกจกรรมทางดานการคาและการลงทนระหวางกนมากขน

(2) การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของรสเซยเปนไปอยางตอเนอง อนเปนผลสบเนองมาจากราคาน ามนใน

ตลาดโลกไดเพมสงขน กระทงรสเซยในฐานะผสงออกน ามนรายใหญทสดนอกกลมโอเปกมรายไดจากการขายน ามน

และสนคาพลงงานเปนจ านวนมาก จนสามารถช าระหนตางประเทศไดเปนอยางด และมเงนตราตางประเทศมากจนท า

ใหคาเงนรเบลแขงตวมากทสดอยางไมเคยมมากอน อนสงผลใหอ านาจการซอเพมสงขนตามล าดบ ดงนน รสเซยจงอาจ

เปนตลาดสงออกสนคาทส าคญของไทยไดเปนอยางดทงในปจจบนและในอนาคต เนองจากเปนตลาดทมขนาดใหญ ม

ประชากรจ านวนถงราว 145 ลานคน มก าลงซอสนคาสงขน มความตองการสนคาทงชนดทหลากหลายและมคณภาพ

รวมทงรสเซยยงเปนเสนทางเชอมตอ (Crossroad) ของการตดตอการคา การลงทน และการขนสงกบประเทศเครอรฐ

เอกราช (CIS) ซงคงมสายสมพนธทางภาษา ระบบเศรษฐกจการเมอง และระบบโครงสรางพนฐานตางๆ เชอมโยงกน

อยางใกลชด ทงในระดบทวภาคและในกรอบความรวมมอระดบภมภาค ดวยเหตดงกลาวจงมผลท าใหศกยภาพทแทจรง

ของรสเซยไมไดจ ากดอยเฉพาะตลาดรสเซย แตยงขยายรวมไปถงตลาดของประเทศเครอรฐเอกราช (CIS) อกกวา 100

ลานคน โดยเฉพาะประเทศยเครน คาซคสถาน และอซเบกสถาน

(3) การทรสเซยก าลงเขาเปนสมาชกองคการการคาโลก (WTO) เปนการแสดงใหเหนวา กฎระเบยบตางๆ

ทางดานการคาของรสเซยเรมมความเปนสากล ถงแมวาสถานะในปจจบน รฐบาลรสเซยอยระหวางชวงการเจรจากบ

ประเทศสมาชกตางๆ ขององคการการคาโลก โดยรสเซยสามารถบรรลขอตกลงกบหลายประเทศ เชน ประเทศกลม

สหภาพยโรป (EU) ชล และไทย และอยระหวางการเจรจากบสหรฐอเมรกาซงมความคบหนาพอสมควร ในภาพรวม

แลว รสเซยจงก าลงอยระหวางด าเนนการปรบปรงกฎและระเบยบทางดานการคา เพอใหสอดคลองกบการเขาเปน

สมาชกขององคการการคาโลก อยางไรกด แมวาในปจจบนรฐบาลรสเซยจะยงไมบรรลเปาหมายตามทคาดวา

กระบวนการดงกลาวจะเสรจสนภายในป พ.ศ. 2550 กตาม กยงเปนทคาดหมายไดวาหากส าเรจยอมจะชวยลดปญหา

และอปสรรคทางดานการคาทมอยเปนจ านวนมากลงได

(4) การเมองมเสถยรภาพ เนองจากประธานาธบดวลาดมร ปตนไดรบการเลอกตงใหด ารงต าแหนง

ประธานาธบดบรหารประเทศตอเปนสมยท 2 จงท าใหการบรหารและพฒนาประเทศเปนไปอยางตอเนองและรดหนา

มาโดยตลอด อกทงนโยบายตางประเทศของประธานาธบดปตนไดมงเนนการสรางความสมพนธทางเศรษฐกจเปนหลก

จงไดสงเสรมใหบรรยากาศการคาการลงทนในประเทศดขนเปนอยางมาก และแมวาในปจจบนจะเปล ยนมาด ารง

ต าแหนงนายกรฐมนตรกยงคงมบทบาทและอทธพลผลกดนนโยบายเดมมาอยางตอเนอง

(5) การเพมขนของการลงทนจากตางประเทศ จากขอมลทางเศรษฐกจลาสดมความชดเจนวาไดมนกลงทนจากตางประเทศเขาไปลงทนในรสเซยเพมมากขน ซงการลงทนจากตางประเทศถอ เปนปจจยชวดตวหนง ทจะชวยใหตางชาตอนเกดการตดสนใจด าเนนการคาการลงทนกบประเทศนนๆ และเปนปจจยส าคญทจะท าใหเกดอปสงคและอปทานในสนคาตางๆ เพมมากขน ทงนรวมทงสนคาจากประเทศไทย ทงสนคาอปโภค บรโภค และสนคาประเภทวตถดบและกงส าเรจรป เชน เมดพลาสตก ผลตภณฑเหลก เคมภณฑ เปนตน ซงไทยมศกยภาพในการผลตและมการสงออกไปรสเซยอยในปจจบน 4. สรป จากการเปรยบเทยบมลคาการน าเขา-สงออกสนคาของไทยกบรสเซยในชวงทศวรรษ 2540 หรอ

ระหวางป พ.ศ. 2543-2552 พบวา มลคาการน าเขาสนคาของไทยจากรสเซยมปรมาณสงกวามลคาการสงออกสนคาของ

ไทยไปยงรสเซยจ านวนมาก รายละเอยดจากตารางเปรยบเทยบขางลางแสดงใหเหนวา ในรอบ 10 ปทผานมา ไทยตอง

เสยเปรยบดลการคารสเซยมาโดยตลอดทกป กลาวคอ ขณะทในป พ.ศ. 2543 มลคาการสงออกของไทยไปยงรสเซยสง

เพยง 3,091.47 ลานบาท แตมลคาการน าเขาจากรสเซยสงถง 14,963.72 ลานบาท จงสงผลใหไทยตองเสยเปรยบ

ดลการคารสเซยถง 11,872.25 ลานบาท นบจากปนนเปนตนมาไทยกเสยเปรยบดลการคารสเซยโดยเฉลยเพมขน

ตามล าดบ กระทงในป พ.ศ. 2552 ไทยตองเสยเปรยบดลการคารสเซยสงถง 44,145.24 ลานบาท เนองจากมมลคา

สงออกเพยง 13,843.85 ลานบาท ขณะทมมลคาการน าเขาสงถง 57,989.09 ลานบาท

ตารางท 5 สถตการคาไทย-รสเซย พ.ศ. 2543-2552 (มลคา: ลานบาท)

ป พ.ศ. มลคาการสงออก มลคาการน าเขา ดลการคา

2543 3,091.47 14,963.72 -11,872.25

2544 3,586.88 14,069.60 -10,482.72

2545 6,493.00 21,605.27 -15,112.27

2546 11,433.47 24,203.41 -12,769.94

2547 12,111.56 41,091.78 -37,482.72

2548 12,987.68 64,368.33 -51,380.65

2549 14,660.14 49,049.71 -34,389.57

2550 21,194.81 53,599.76 -32,404.95

2551 31,558.36 95,589.38 -64,031.02

2552 13,843.85 57,989.09 -44,145.24

ทมา: ศนยขอมลการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย

ดวยเหตปจจยดงกลาวจงจ าเปนทฝายไทยจะตองหาทางแกไขการขาดดลการคารสเซยทมมาอยางเรอรงให

ไดผลจรงจง ผลการวจยซงไดขอมลมาจากทงการคนควาเอกสารและการสมภาษณในภาคสนาม ทงในไทยและรสเซย

ท าใหไดขอสรปเสนอแนะส าคญดงน คอ จะตองด าเนนการแกไขปญหาดานอปสรรคการช าระเงน ปญหาการบกเบก

ตลาดใหม ปญหาการสรางระบบเครอขายกระจายสนคา ปญหาการเพมขยายการขนสงสนคา และปญหาในการเพมการ

โฆษณาประชาสมพนธสนคา

บรรณานกรม

บทสมภาษณ

1. สมภาษณ Dr. Vladimir Smenkovsky, Director of Research and Information Department, Central Bank of Russian Federation, 12 มนาคม 2547. 2. สมภาษณดร. อาชว เตาลานนท ประธานสภาหอการคาไทย, 6 ตลาคม 2546.

3. สมภาษณคณพศกด นวาตพนธ กรรมการผจดการบรษท เอกสรร (ประเทศไทย) จ ากด, 7 ตลาคม 2546.

4. สมภาษณคณสมเจตน อาชวบลโยบล ผจดการฝายเศรษฐกจและสมพนธตางประเทศ สภาอตสาหกรรมแหงประเทศ

ไทย, 26 พฤศจกายน 2546.

5. สมภาษณคณปยะบตร ชลวจารณ ผชวยรฐมนตรวาการกระทรวงพาณชย, 4 พฤศจกายน 2546.

6. สมภาษณคณสถาพร ชนะจตร กรรมการผจดการธนาคารเพอการสงออกและน าเขาแหงประเทศไทย, 3 ธนวาคม

2546.

7. สมภาษณคณประจวบ ไชยสาสน ผแทนการคาไทย ส านกนายกรฐมนตร, 22 ตลาคม 2546.

8. สมภาษณ Mr. Yuri Kovalchuk กงสลกตตมศกดไทยประจ านครเซนตปเตอรสเบรก, 16 มนาคม 2547.

9. สมภาษณคณวบลย ศรประเสรฐ สหพนธบรการออกแบบและกอสรางแหงประเทศไทย, 29 ตลาคม 2546.

10. สมภาษณ Mr. Victor Dombrovsky Vice President of the Russian Union of Industrialist and Entrepreneurs

(Employers), 11 มนาคม 2547.

11. สมภาษณ Mr. Vladimir Tokarev President of Russian - Thai Business Council, 12 มนาคม 2547.

12. เอกสารประกอบการสมมนาผเชยวชาญเกยวกบสหพนธรฐรสเซย วนท 27 มกราคม 2548 ณ โรงแรมรอยล ปรนเซส กรงเทพฯ 13. สมภาษณศาสตราจารย ดร. พรศกด วรสนทโรสถ อดตผวาการสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย, 14 ตลาคม 2546. 14. สมภาษณดร. ชาญชย เพยรวจารณพงษ ผอ านวยการส านกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศ และภมสารสนเทศ, 7

ตลาคม 2546.

15. สมภาษณคณพงพนธ จนทรสกร ประธานชมรมมคคเทศกรสเซย, 29 ตลาคม 2546. 16. สมภาษณคณสาธต นลวงศ ผอ านวยการฝายการตลาดตางประเทศ การทองเทยวแหงประเทศไทย, 13 ตลาคม 2546.

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมยโรป กระทรวงการตางประเทศ (www.mfa.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง (www.fpo.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมการคาตางประเทศ กระทรวงพาณชย (www.dft.moc.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย (www.depthai.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต กรมเจรจาการคาระหวางประเทศ กระทรวงพาณชย (www.dfn.moc.go.th)

ขอมลจากเวปไซต ส านกงานตรวจคนเขาเมอง ส านกงานต ารวจแหงชาต (www.imm.police.go.th)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต งานวเคราะห กองสถตและวจย การทองเทยวแหงประเทศไทย

(www.tat.or.th/stat/web/static_index.php)

ขอมลจากเวปไซต ส านกงานพฒนาการทองเทยว กระทรวงการทองเทยวและกฬา

(www.tourism.go.th/management.php)

ขอมลจากเวปไซต กรมสงเสรมการสงออก กระทรวงพาณชย “เครองชวดเศรษฐกจประเทศรสเซย”

(http://www.depthai.go.th/Interdata/Country_tool/รสเซย%20มค.doc).

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต สถานเอกอครราชทตไทย ณ กรงมอสโก

(www.mfa.go.th/web/1830.php?depcode=2440010)

ขอมลจากเอกสารและเวปไซต ส านกงานสงเสรมการคาในตางประเทศ ณ กรงมอสโก “สถานการณเศรษฐกจและ

การคาของรสเซย” (http://www.depthai.go.th/Interdata/Doctohtm/Economic%20

and%20Trade%20Situation%20of%20Russia.doc). กมภาพนธ 2548.

ขอมลจากเวปไซต ศนยวจยกสกรไทย มองเศรษฐกจ “รสเซย-ไทย: สงออกน าตาล 45…ไมหวาน”

(http://www.kasikornresearch.com/tfrc/cgi/ticket/tickrt.ext/1004067427/tfrc/thai/brief/bri01/oct/mfec957.htm) 30

ตลาคม 2544.

บลเลตสวอน เลคในแบบฉบบของโรงละครมารนสกเธยเตอร

Swan Lake Ballet: Marinsky Theatre version

นภสวรรณ เกษะประกร

Napatsawan Kesaprakorn

บทคดยอ

การวจยเรอง การแสดงบลเลตสวอน เลคในแบบฉบบของโรงละครมารนสกเธยเตอร มงศกษาประวตความ

เปนมา การแสดงบลเลตสวอน เลคในแบบฉบบของโรงละครมารนสกเธยเตอร และการดดแปลงแกไขบลเลตสวอน

เลคทงในประเทศรสเซยและตางประเทศ โดยศกษาจากการรวบรวมขอมลคนควาจากเอกสารทเกยวของ ทงภาษาไทย

และภาษาตางประเทศ ศกษาจากเทปบนทกการแสดงบลเลตสวอน เลคของโรงละครมารนสกเธยเตอรป ค.ศ.1986 และ

ศกษาคนควาขอมลจากอนเตอรเนต

ผลการวจยพบวาตนก าเนดของสวอน เลคเปนสงทคอนขางคลมเครอ เนองจากมขอมลในสวนทเกยวของกบ

ประวตความเปนมาเพยงเลกนอยเทานน จงเกดการคาดเดากนไปตางๆ นานา แตทฤษฎทไดรบการยอมรบวานาเชอถอ

มากทสดคอ ทฤษฎทกลาววา วลาดมร เบกเชฟ และวาซล เกลทเซอรคอผประพนธโครงเรองสวอน เลคขน สวอนเลค

เปนเรองราวเกยวกบราชนหงสขาวผเลอโฉมมนามวาโอเดท แตดวยค าสาปอนชวรายของพอมดท าใหเธอกลายเปน

มนษยไดเฉพาะเวลากลางคนเทานน วธเดยวทจะท าใหพลงอ านาจของพอมดเสอมสลายไปคอจะตองมชายผซอสตยใน

ความรกมามอบความรกความจรงใจใหแกเธอ วนหนงเมอเจาชายซกฟรสไดพบกบโอเดททรมทะเลสาบกตกหลมรก

และตดสนใจอยางมนคงทจะสาบานรกตอเธอในทนท แตดวยเลหกลของพอมดท าใหซกฟรสตองกลายเปนคนไม

ซอสตย ซงโอเดทรวามอยเพยงวธเดยวทจะหลดพนจากค าสาปของพอมดไดคอ เธอจะตองกระโดดน าฆาตวตายใน

ทะเลสาบ เจาชายซกฟรสเกดความสงสารจงกระโดดน าตามลงไป จนท าใหค าสาปของพอมดเสอมสลายไปในทสด

การแสดงบลเลตสวอน เลคในแบบฉบบของโรงละครมารนสกเธยเตอรจะแบงการแสดงออกเปน 4 องค โดยเปน

ผลงานการออกแบบการแสดงของมารอส เปตปา และเลฟ อวานอฟ และเปดการแสดงรอบปฐมทศนในป ค.ศ.1895

รปแบบการท างานของเปตปาจะเนนทความหรหราอลงการของฉาก เครองแตงกาย และการใชนกแสดงจ านวนมาก

มารวมแสดง นอกจากน เขายงมความสามารถในการน าการแสดงหลากหลายชนดมารวมกน ดงเชนในการออกแบบ

การแสดงสวอนเลค ทมไดมเพยงการแสดงบลเลตคลาสสคเพยงอยางเดยว แตเปตปาไดน าการแสดงบลเลตคลาสสค

การแสดงในเชงละคร และการแสดงระบ าพนเมองมาผสมผสานกนไดอยางลงตว สวนอวานอฟกเปนบคคลหนงทม

ความสามารถในการน าบลเลตคลาสสคมาผสมกลมกลนกบการเตนทใชนกแสดงจ านวนมากรวมแสดง ดวย

ความสามารถดานการออกแบบการแสดงของเปตปาและอวานอฟ ท าใหการจดแสดงในครงนประสบความส าเรจอยาง

ใหญหลวง ไดรบการตอบรบทดจากผชม และกลายมาเปนรากฐานทส าคญและมอทธพลตอการจดแสดงสวอน เลค

ของคณะบลเลตอนๆเรอยมา จนกระทงในชวงตนศตวรรษท 20 ไดเกดกลมคนรนใหมทมองการท างานของเปตปาวา

เปนคนหวเกา ประกอบกบประเทศรสเซยไดเกดเหตการณส าคญทางการเมองขน 2 เหตการณดวยกน คอการทรสเซย

เขารวมในสงครามโลกครงท 1 และการปฏวตตลาคม 1917 จากการปฏวตไดสงผลใหราชวงศในรสเซยถกลมลางและ

เปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบสงคมนยม จนท าใหวงการบลเลตไมไดรบการสนบสนนจากราชส านกอก

ตอไป แตเปลยนมาอยภายใตการควบคมโดยรฐแทน ภายหลงการปฏวต สวอน เลคไดถกน ากลบมาจดแสดงอกครงใน

ป ค.ศ.1933 โดยอกรปปนา วากาโนวา แตดวยสาเหตทางดานการเมองท าใหตองมการปรบเปลยนเนอเรองเพอเอาใจ

ผน าระดบสงในยคสหภาพโซเวยต ซงการจดแสดง สวอน เลคในครงนกไดกลายเปนรากฐานทส าคญและมอทธพลตอ

การจดแสดงสวอน เลคของโซเวยตทงหมดในเวลาตอมา นอกจากนกยงมการดดแปลงสวอน เลคโดยคณะบลเลตอนๆ

ทงในรสเซยและตางประเทศออกมาอยางหลากหลายรปแบบดวยกน เชน การดดแปลงมาเปนการเตนเดยวบลเลตเรอง

ดายองสวอน และดวยสาเหตดานความกาวหนาทางดานเทคโนโลยจงท าใหมการดดแปลง สวอน เลคมาเปนรปแบบ

ภาพยนตรและการแสดงบนลานน าแขงทเกดขนอยางแพรหลายทงในรสเซยและตางประเทศ

ถงแมวาคณะบลเลตตางๆ จะพยายามดดแปลงสวอน เลคออกมาอยางหลากหลายรปแบบ แตพวกเขากไม

สามารถปฏเสธสงทดงามทเปตปา และอวานอฟไดรวมกนสรางสรรคเอาไวได โดยเฉพาะทาเตนในชดกรอง พาร เดอ

เดอ ทไดรบความนยมแทบจะทกคณะบลเลตในโลกเลยกวาได อาจกลาวไดวา สวอน เลคในแบบฉบบของโรงละครมา

รนสกเธยเตอรไดกลายเปนสงทมอทธพลและเปนตนแบบของการจดแสดงบลเลตส วอน เลค ทงในรสเซยและ

ตางประเทศตงแตอดตมาจนกระทงปจจบน ซงเปนเวลายาวนานกวา 100 ป ทสวอน เลคเปนบลเลตเรองอมตะของโลก

ทไมเคยหางหายไปจากเวทการแสดง

AN ABSTRACT

Research to the display of Swan Lake Ballet emerged from this background effects Marinsky theatre‘s styles

which made patterns of their own, in addition to a remarkable adaptability in Russia and outside Russia. All data

shown in this research has been collected from different sources of document both in Thai and foreign language,

including study from Swan Lake Ballet tape record display and also pull some data from internet.

Research results still not clear about the origin of Swan Lake because there is only a little data shown in

relation to its history. However, the ballet can encompass both works of the past, and progressive works of the

present. Some ballet master writes that “Swan Lake” is always changing from time to time, depends on shifts of

directorship, change of parts, whims of choreographers, dancers, designer musicians and the public. But the most

accept theory was believed came from the two great composers, Vladimir Begichev and Vasily Geltser who tell Swan

Lake the story of a Prince falls in love with a Swan Queen, a woman transformed into a bird by Von Rothbart, an evil

sorcerer. Owing to the Swan Queen Odette’s beauty, the Prince swears his eternal love at the enchanted lakeside.

Later, Prince is urged to pick a wife from among visiting princesses on his birthday celebration, but he declines,

remaining faithful to Swan Queen Odette. The sorcerer, Rothbart, suddenly appears and tricks the Prince Siegfried

into declaring his love for Odile. The swan woman is doomed by his tricks and then plunges into the lake to drown.

Prince Siegfried follows her, and his suiside finally destroys the sorcerer’s power.

Swan Lake at Marinsky theatre style compose of 4 acts, under the favourite work performance of Marius

Petipa and Lev Ivanov. Petipa assigned the choreography of Swan Lake to his assistant, Lev Ivanov in January 1895

premiere. It is believed that “Swan Lake” took the first step towards its current popularity at a memorial evening at

the Marinsky in 1895. Later, the Petipa-Ivanov production has formed the basis of most subsequent stagings and has

been so consistenly popular with both audiences and dancers so long a time. Musically, and as a dance drama, Swan

Lake is undoubtedly the most popular of all classical ballets. It is possible to see at least a major portion of the

complete Swan Lake-the famous Act 2 danced by every ballet company in the world. And the ballet is a favourite of

ballerinas as well as audiences.

บลเลตสวอน เลคในแบบฉบบของโรงละครมารนสกเธยเตอร

นภสวรรณ เกษะประกร*

บลเลตเปนศลปะการเตนร าประเภทหนงทแสดงออกถงเรองราวและความรสก โดยใชรางกายสอความหมาย

และถายทอดความรสกใหกบผชม บลเลตเรมเกดขนในประเทศอตาลเมอประมาณ 500 กวาปมาแลว ซงในยคเรมแรก

เปนการแสดงเฉพาะในราชส านก โดยมจดประสงคเพอเทดพระเกยรตของกษตรย เพอเปนการตอนรบราชอาคนตกะท

ส าคญ อกทงยงเปนการแสดงออกถงความรงเรองและมอ านาจของกษตรยในแตละยคสมย ลกษณะของการแสดง

บลเลตนน เปนการน าเอาศลปะจากหลายประเภทเขามาประกอบกน ไดแก การเตนร า ดนตร การขบรอง กวนพนธ

เครองแตงกาย เครองประกอบฉาก เปนตน ทงนนกแสดงในสมยกอนจะเปนกลมชนชนสงในสงคม เชน กษตรย

เจานาย หรอขนนางในราชส านกเทานน โดยยงไมมนกแสดงอาชพ ตอมาในครสตศกราช 1494 เมอพระเจาชารลท 8

แหงประเทศฝรงเศสไดรกรานประเทศอตาล พระองคทรงหลงใหลในระบ าบลเลต (Balli) จงไดทรงลอกเลยนแบบและ

พฒนาเปนบลเลตในราชส านกฝรงเศส กระทงตอมาบลเลตรงเรองทสดในสมยพระเจาหลยสท 14 แหงฝรงเศส

การแสดงบลเลตในยคแรกๆ ถอเปนเครองมอทางศลปะอนหนง ทแสดงใหเหนถงอ านาจ และความร ารวยของ

ตระกลใหญทอยในประเทศอตาล การแสดงบลเลตทมชอเสยงในยคแรกๆ กเชน การแสดงบลเลตเรอง บาเล โกมก เดอ

ลา แรน (Ballet comique de la Reine) ซงจดโดยพระนางเจาแคทเธอรน เดอ เมดซส อดตบตรแหงตระกล เดอ เมดซส

ในประเทศอตาล ทกลายเปนราชนแหงฝรงเศส ทงนไดจดการแสดงบลเลตเรองดงกลาวขนในปครสตศกราช 1581

ภายใตการควบคมการแสดงจากครสอนเตนร าชอ บลตาซาร เดอ โบซวเยอ (Balthasar de Beaujoyeux) ทพระนางไดน า

ตวมาจากประเทศอตาลดวย ครนในรชสมยพระเจาหลยสท 14 ซงบลเลตราชส านกฝรงเศสรงเรองถงขดสด การแสดง

บลเลตจดขนโดยมงผลทางการเมอง เพอเปนการยนยนเทวสทธ แสดงเดชานภาพของพระราชา ความมนคงทางการ

เมอง และความมนคงของประเทศ

ตอมา พฒนาการของการแสดงบลเลตเรมเปลยนแปลงไปเมอมการกอตงโรงเรยนสอนเตนร าขนเปนครงแรก

ในครสตศกราช 1661 ในชอ รอยล อะคาเดม เดอ ลา ดองส (Royale Academie de la Danse) ทกอตงโดยพระเจาหลยสท

14 แหงประเทศฝรงเศส ซงท าใหวงการศลปะการเตนบลเลตเกดนกเตนบลเลตอาชพขนเปนครงแรก เพอตอบสนอง

ความบนเทงใหแกชนชนสงในสงคมฝรงเศส และมการสรางสรรคผลงานการแสดงมากขนตามล าดบ

* ศลปศาสตรบณฑต (รสเซยศกษา) คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ในปค.ศ. 1831 บลเลตฝรงเศสเรมเปลยนเขาสยคทเรยกวา “บลเลตโรแมนตก” โดยทในยคนไมมชนชนสงมา

อปถมภแลว แตไดเกดผเสพกลมใหมคอ ชนชนกลางซงไมมความรอบรทางศลปะ ทวาประสงคจะเลยนแบบชนชนสง

เพมเขามา ผชมบลเลตโดยทวไปตองการเพยงไดลมชวตท นาหดหของตนชวคราว

ทงนเพราะการปฏวตอตสาหกรรมสงผลใหชวตผคนในชวงศตวรรษท 19 เปลยนแปลงไปสสงคมเมอง ซงเตมไปดวย

ปญหาสภาพความเปนอยทนาหดห ตอมา เมอความนยมบลเลตโรแมนตกเสอมลงในชวงป ค.ศ. 1860 บลเลตในยโรปก

ไดพฒนาตอไป โดยมศนยกลางของการพฒนายายมาทกรงเซนตปเตอรสเบรก ประเทศรสเซยแทนปารส ซงยคน

เรยกวา “บลเลตคลาสสค”

แมจะมชาวรสเซยทมความสามารถทางบลเลตมากมาย แตพฒนาการบลเลตรสเซยตงแตตนจนมาถงยค

คลาสสคนน กลาวไดวาเปนผลจากการท างานของคนตางชาต โดยอาศยครบลเลตชาวฝรงเศสหลายคนมาท างานให เชน

ดเดอโล แปโร แซงเลอง และมารอส เปตปา เปนตน การทผเชยวชาญดานบลเลตชาวตางชาตเขามาในรสเซย สงผลให

วงการบลเลตรสเซยไดรบเอาเทคนคตางๆ เขามามากมาย เชน ความรในเรองการจดฉาก (Stage Craft) เพอใหเกดความ

ตนตาตนใจกบผชม การใชเทคนคการเตนทใชลลาแบบละคร (Dramatic action) ในบลเลตใหมากขน เพอเสรมสราง

ความลกซงทงทางผแสดงและสรางความประทบใจใหกบผชม การใชเทคนคการชกรอกและการใชกระจกเงาเพอให

ผชมเหนนกแสดงในหลายมม เปนตน

ถงแมวาประเทศรสเซยยงดลกลบตอสายตาชาวยโรป แตศลปนชาวตะวนตกทเคยมาเยอนรสเซยมกจะพดถง

รสเซยในเรองสงทดๆ เชน การจายคาตวแกศลปนจากตางประเทศในอตราทสงและเปนทนาพอใจ รสเซยมโรงละครท

หรหราท าใหดเปนการสมฐานะและศกดศรของนกแสดงผมาเยอน ผชมทมาชมการแสดงจะแตงกายดวยชดทหรหรา

ซงถอวาเปนการใหเกยรตนกแสดง เปนตน ขาวสารทไดยนกนมาปากตอปากดงกลาวนบเปนการดงดดศลปนตางชาต

ใหมาเยอนรสเซยมากขน

แมราวป ค.ศ.1860 จะเปนชวงเวลาทบลเลตในยโรปเรมตกต า แตในรสเซยยงคงเตบโตไดด สบเนองมาจาก

พระเจาซารใหการสนบสนนบลเลตเปนอยางด คณะนกแสดงทกรงมอสโกเองกมโรงละครบอลชอยทใหญโตเปนท

แสดง ในขณะทเซนตปเตอรสเบรกกมโรงละครบอลชอยและมารนสกทหรหรามาก ซงชาวรสเซยไดมการแสดงความ

คดเหนทแตกตางกนออกไป โดยชาวมอสโกใหเหตผลวา บลเลตแบบเซนตปเตอรสเบรกมรปแบบการแสดงทเยนชา

และยดมนตามกฎเกณฑเหมอนถอดมาจากต ารามากเกนไป ในขณะทชาวนครเซนตปเตอรสเบรกกใหเหตผลวา บลเลต

แบบมอสโกเองกมลกษณะทชอบโออวดและใชพละก าลงมากเกนไป

ประเทศรสเซยมโรงละครแหงรฐทส าคญอย 2 แหงดวยกนคอ โรงละครมอสโกบอลชอยเธยเตอรทกรงมอสโก

และโรงละครมารนสกเธยเตอรทกรงเซนตปเตอรสเบรก ซงโรงละครทงสองแหงนลวนมความส าคญตอบลเลตสวอน

เลคเปนอยางยง เนองจากโรงละครมอสโกบอลชอยเธยเตอรเปนโรงละครแหงแรกทจดแสดงสวอน เลคขนในป ค.ศ.

1877 สวนโรงละครมารนสกเธยเตอรภายใตการอ านวยการของเปตปา กไดสรางชอเสยงใหบลเลตสวอน เลค จากการ

เปดแสดงรอบปฐมทศนในปค.ศ.1895 ซงสงผลใหสวอน เลคกลายมาเปนบลเลตเรองอมตะในเวลาตอมา

คณะบลเลตบอลชอยซงตงอยทกรงมอสโก เปนคณะบลเลตทมชอเสยงมากในโลกมาจนถงปจจบนน โดย

เจาชายอรซอฟ (Urusov) ไดเรมกอตงในป ค.ศ.1776 และชาวองกฤษทชอไมเคล แมดดอกซ (Machael Maddox) เปน

ผผลตนกบลเลตปอนใหโรงละครเปโตรฟสก (Petrovsky) ซงกอตงขนในป ค.ศ.1780 บนทตงของโรงละครบอลชอย

เธยเตอรในปจจบน แตเนองจากถกไฟไหมในป ค.ศ.1805 จงตองยายโรงละครไปอยทอารบท (Arbat) เปนเวลานานถง

20 ป โรงละครบอลชอยในปจจบนไดเปดท าการเมอวนท 19 มกราคม 1825 กระทงในป ค.ศ.1850 คณะบลเลตมนก

บลเลตในสงกดถง 155 คน โดยไดเปดการแสดงมากมายหลายครง ซงตอมาในป ค.ศ.1877 ไดมการจดแสดงสวอน เล

ครอบปฐมทศนขน โดยปเตอร ไชคอฟสกเปนผประพนธดนตร และจเลยสไรซงเกอรเปนผออกแบบทาเตน แตไม

ประสบความส าเรจในการจดแสดง สไตลบลเลตของบอลชอยมลกษณะทไมเหมอนใครและไดรบการพฒนาขน

เปนล าดบ จากคณปการของผออกแบบการแสดงคนกอนๆ เชน อดม กลสโคฟสก (Adam Glushkovsky) ซงเปน

ผออกแบบการแสดงในระหวางป ค.ศ.1812-1839 อาท การเตนระบ าพนเมอง ละครตลก และละครเลนในชวงเวลา

ครสตมาส รวมทงนยายและละครทเปนทนยม เปนตน แตการพฒนาทถอวามความส าคญอยางยงยวดของบลเลตรสเซย

ในตอนตนศตวรรษท 19 เกดขนทโรงละครมารนสกเธยเตอร กรงเซนตปเตอรสเบรก ภายใตการด าเนนงานของเปตปา

คณะบลเลตบอลชอยฟนกลบมามชวตชวาอกครงในตอนตนศตวรรษท 20 ภายใตการอ านวยการของอเลกซาน

เดอร กอรสก (Alexander Gorsky) ในระหวางป ค.ศ.1920-1924 เนองจากในป ค.ศ.1917 ไดเกดเหตการณปฏวตเดอน

ตลาคมขน จนน าไปสการจดระบบภายในคณะบลเลตเสยใหม รวมทงการปรบปรงระบบเกาทไมเหมาะสม โดยความ

รวมมอของกอรสก เกลทเซอร (Geltzer) บลเลรนาผเปนภรรยาของทคามรอฟ (Tikhomirov) และมคฮาอล มอรดกน

(Mikhail Mordkin) ซงการเปลยนแปลงการปกครองมาเปนระบอบสงคมนยมมสวนชวยสนบสนนบลเลตอยางมากเพอ

การสนทนาการของคนสวนใหญในสงคม ยกตวอยางเชน บลเลตเดอะ เรด ปอปป (The Red Poppy) ของเลฟ ลาสชลน

(Lev Laschilin) และทคามรอฟ ซงเปนบลเลตเรองยาวทมเนอหาเกยวกบการปฏวต ไดสรางสรรคขนในป ค.ศ.1927

โดยจดเปนบลเลตทมการพดถงการเปลยนแปลงทางการเมองซงประสบความส าเรจเปนเรองแรก ในระยะทมการพฒนา

บลเลตในกรงมอสโก บลเลตเดอะ เรด ปอปปน มเนอเรองกลาวถงทหารเรอโซเวยตวา ไดเข าสนบสนนคนงานชาวจน

ใหลกขนมาตอตานผปกครองของตน ซงนบไดวาเปนตวอยางของความส าเรจในการสรางสรรคบลเลตคลาสสค

ทามกลางบรรยากาศของแนวคดสมยใหม

คณะบลเลตของโรงละครมารนสกเธยเตอร กรงเซนตปเตอรสเบรก เปดท าการแสดงบลเลตทโรงละครเรอยมา

จนกระทงป ค.ศ.1889 รวมทงไดเปดการแสดงทโรงละครเฮอมเทจ (Hermitage) และโรงละครซารสโกเย เซโล

(Tsarskoe Selo) ซงปจจบนนคอเมองพชกน (Pushkin) แตภายหลงการปฏวตเดอนตลาคม 1917 โรงละครกถกเปลยน

ชอใหมเปนโรงละครมารนสกเธยเตอร (State Maryinsky Theatre) ตอมากถกเปลยนชอมาเปนกาทอบ (The State

Academic Theatre for Opera and Ballet-GATOB) และในป ค.ศ.1935 กถกเปลยนชออกครงมาเปนโรงละครโอเปรา

บลเลตเลนนกราด (Leningrad for Opera and Ballet) ภายหลงจากทครอฟ ซงเปนหวหนาพรรคคอมมวนสตเลนนกราด

ถกลอบสงหารในป ค.ศ.1934 และในป ค.ศ.1991 โรงละครไดเปลยนกลบมาใชชอเดมเปนโรงละครมารนสกเธยเตอร

แตยงคงใชชอครอฟเวลาทไปเปดการแสดงในตางประเทศ

โรงละครมารนสกเธยเตอรภายใตการอ านวยการของ มารอส เปตปา ไดจดการแสดงสวอน เลคอยางเตม

รปแบบขนในป ค.ศ.1895 โดยเปตปา และอวานอฟเปนผออกแบบทาเตนใหม หลงจากทสวอน เลคจดแสดงทโรงละคร

บอลชอยเธยเตอรในป ค.ศ.1877 แลวไมประสบความส าเรจ เนองจากทาเตนไมสมพนธกบดนตร อาจกลาวไดวาโรง

ละครมารนสกเธยเตอรภายใตการด าเนนงานของเปตปา สงผลใหการแสดงสวอน เลค เปลยนจากความลมเหลวมาเปน

ความส าเรจ ซงกลายมาเปนบลเลตคลาสสคเรองเอกของประเทศรสเซยทไมเคยหางหายไปจากเวทการแสดงอกเลย

บลเลตบอลชอยและครอฟมความแตกตางกนในดานแนวคด โดยโรงเรยนบลเลต

บอลชอยมหลกสตรทไมเหมอนใคร มการสอนวรรณคดและประวตของระบ าพนเมอง

เพอใหนกเรยนสามารถรอฟนมนขนมาใหมในรปแบบทเหมาะสมดวยความเขาใจใน

บรบททางประวตศาสตร ระเบยบในการฝกบลเลตกไมเขมงวดมากนก สวนครอฟจะม

ชอเสยงทางดานดนตรทไพเราะเพราะพรงและยงยดตดอยกบประเพณนยมทสบทอดกน

มา นกเตนบอลชอยจงถกกลาวหาจากพวกครอฟวาเปนนกเตนทอทศใหกบการแสดงเชง

ละคร ในขณะทนกเตนบอลชอยกอางวาพวกครอฟแขงทอและไมแสดงออก บลเลตสอง

สายด าเนนคกนมา และสรางความยงใหญใหแกบลเลตโซเวยตตามแบบฉบบของตนเอง

ซงแตกตางจากบลเลตตะวนตกอยางสนเชง ไมวาจะเปนแกนเรอง ดนตร การออกแบบทา

เตน หรอฉาก เพราะแนวคดของตะวนตกไมเปนทรจกในบลเลตรสเซย การสรางบลเลต

โซเวยตเรองหนงจงไมไดมงหมายเพอความสวยงามเทานน แตยงมงทจะกระตนอารมณ

และถายทอดความคดเรองหนงเรองใดใหแกผชม1

พฒนาการของบลเลตตงแตอดตมาจนถงยคคลาสสคไมเหมอนของศลปะสาขาอน เชน ในเรองดนตร ตรงทยค

คลาสสคของศลปะเรองอนเกดขนกอนยคโรแมนตก ส าหรบยคทองของบลเลตคลาสสคเกดขนในประเทศรสเซย โดย

ทบลเลตคลาสสคเรองเอกของโลกหลายเรองเกดขนทนน และยงเปนทนยมมาจนทกวนน เชน เรองสวอน เลค ดงนน

เราจงเหนไดวาบลเลตมพฒนาการแตกตางจากศลปะสาขาอน กลาวคอจากอตาลมาเปนบลเลตราชส านกของฝรงเศส

และกลายมาเปนศลปะการแสดงในโรงละคร จากนนกไดรบผลกระทบจากคตโรแมนตคจนเกดบลเลตโรแมนตกใน

ฝรงเศส เมอบลเลตพฒนาตอไปจงเกดบลเลตคลาสสคขนในรสเซย ยคบลเลตคลาสสคจงเกดขนหลงยคโรแมนตก และ

เนองจากบลเลตยคคลาสสคไดพฒนาขนในคณะบลเลตของพระเจาซารแหงรสเซย ฉะนนจงเรยกบลเลตยคคลาสสควา

“ยคบลเลตอมพเรยล” หรอ “ยคบลเลตของพระจกรพรรด (แหงรสเซย)” ทงนการแตงกายของบลเลรนาในยคนเปน

กระโปรงสนกดเรยกวา กระโปรงตตแบบคลาสสค (Classical tutu)

มารอส เปตปา เปนผสรางบลเลตคลาสสคขนในรสเซย ในปค.ศ.1870 การทเขาไดรบต าแหนงผเชยวชาญและ

ฝกสอนเทคนคการเตนบลเลตอยางเปนทางการ นบเปนจดเรมตนของบลเลตแบบคลาสสค ทมอทธพลตอการ

เปลยนแปลงโฉมหนาใหมของบลเลตในรสเซยทมมานานถง 30 ป ตอมา โฉมหนาใหมของบลเลตนกกลายสภาพเปน

แบบฉบบของบลเลตรสเซย (Russian Ballet) ซงแยกตวออกจากบลเลตแบบอนอยางชดเจนบนรากฐานของสวนทด

ทสดของบลเลตแบบอตาเลยน ฝรงเศส และเดนมารก เปตปาไดสรางรปแบบการแสดงของเขาขนมาเอง ทเรยกว า

“บลเลตคลาสสค” (Classical Ballet) ซงมลกษณะทใชนกแสดงจ านวนมาก โดยมความอลงการทงนกเตนและเครอง

แตงกาย การแสดงจะแบงเปน 2-4 องค โดยมการแสดงหลากหลายชนดรวมกนอย เชน บลเลตคลาสสค ระบ าพนเมอง

ลลาละคร และละครใบเพอเลาเรองราวบลเลตเรองเอกของรสเซยทเขาเปนผออกแบบทาเตน ไดแก สวอน เลค (Swan

Lake), เดอะ นทแครกเกอร (The Nutcracker) และเจาหญงนทรา (The Sleeping Beauty)

สวอน เลค เปนบลเลตคลาสสคเรองเอกของประเทศรสเซย โดยเนอเรองจะมทงอารมณเศราโศกและโรแมนตก

ส าหรบตวเอกฝายหญงนน บลเลตคลาสสคเรองอนจะอยในโลกของความเปนจรง โดยทพวกเขาอาจเปนชาวชนบท

หรอเปนเจาหญง แตตวเอกของสวอน เลคจะเปนอกรปแบบหนง กลาวคอ เธอเปนเจาหญงเฉพาะในตอนกลางคน และ

เปนมนษยในจนตนาการ ทงนโดยพนฐานเปนเรองเกยวกบผหญงทพบรกกบผชาย จากนนทงคกพบกบความสญเสย

1 Ferdinando Reyno, A concise History of Ballet, (London: Thames and Hudson, 1965), P. 207.

สวอน เลค เปนเรองราวเกยวกบราชนหงสผเลอโฉมชอวาโอเดท แตดวยอ านาจอนชวรายของพอมดโรทบาทธ ท าให

เธอกลายเปนมนษยไดเฉพาะในตอนกลางคนเทานน ทองฟาและผนน าคอบานทเธออย อาศย และความรกระหวางเธอ

กบเจาชายซกฟรสคอชะตากรรมทก าลงเรมขน ทเธอเองกไมสามารถจะหยดยงมนได

ตนก าเนดของบลเลตสวอน เลคเปนสงทคอนขางคลมเครอ เนองจากมขอมลในสวนทเกยวของกบประวต

ความเปนมาเพยงเลกนอย ดงนนจงเกดการคาดเดากนวาใครคอตนต ารบของการประพนธโครงเรอง แตกไมมหลกฐาน

ใดทระบแนชด โดยทฤษฎแรกกลาววา สวอน เลคมตนก าเนดมาจากต านานและนทานเยอรมนทมกจะเปนเรองราว

เกยวกบหงส แตกยงไมมสวอน เลคฉบบสมบรณปรากฏอยในต านานใดเลย จะมกเพยงโครงเรองทใกลเคยงกนเทานน

เหตนจงไมสามารถระบได แนชดวาสวอน เลคมตนก าเนดมาจากต านานและนทานเยอรมนจรงหรอไม เนองจากใน

อดตมไดมเพยงวรรณคดตะวนตกเทานน ทเปนเรองราวเกยวกบผหญงกลายเปนหงส แตวรรณคดตะวนออกกนยมบอก

เลาเรองราวเกยวกบหงสดวยเชนกน แตถามองอกนยหนงกมความเปนไปไดวา การทสวอน เลคไมปรากฏในต านานใด

เลย อาจเปนเพราะผประพนธโครงเรองไดท าการรวบรวมสาระส าคญจากนทานและต านานตางๆ เขาไวดวยกนกเปนได

ส าหรบทฤษฎตอมากลาววา สวอน เลคนาจะมตนก าเนดมาจากการท างานรวมกนของปเตอร ไชคอฟสก และว

ลาดมร เบกเชฟ เนองจากไชคอฟสกไดสรางสรรคบลเลตเรองทะเลสาบของหงสขนในป ค.ศ.1871 ขณะเดยวกน การท

บคคลทงสองตางกอยในแวดวงศลปะเดยวกน จงมความเปนไปไดคอนขางมากทสวอน เลคจะเปนผลพวงจากการ

ท างานรวมกนของคนกลมน และทส าคญคอ โครงเรองสวอน เลคกตรงตามแบบฉบบของบลเลตในยคศตวรรษท 19

โดยมกจะเปนเรองราวเกยวกบตวเอกฝายชายตกหลมรกตวเอกฝายหญง และสดทายเรองกจบลงแบบโศกนาฏกรรม

สวนทฤษฎสดทายกลาววา วลาดมร เบกเชฟ และวาซล เกลทเซอรเปนผประพนธโครงเรองขน ทฤษฎน

คอนขางไดรบการยอมรบและมความเปนไปไดมาก เนองจากเปนทรกนดวา เบกเชฟซงในขณะนนด ารงต าแหนง

ผอ านวยการโรงละครมอสโกอมพเรยลเธยเตอร คอบคคลแรกทรเรมน าสวอน เลคมาจดแสดง โดยการมอบหมายงาน

ประพนธดนตรแกไชคอฟสก และมอบหมายงานออกแบบทาเตนแกจเลยส ไรซงเกอร สวนเกลทเซอรกเปนอกบคคล

หนงทรวมประพนธบทละครอปราการดวย เนองจากมชอของเขาปรากฏอยในแบบคดลอกโครงเรอง และในขณะนน

เขากเปนนกเตนในโรงละครบอลชอยเธยเตอร ซงเปนโรงละครแหงแรกทเปดแสดงบลเลตสวอน เลครอบปฐมทศนขน

ในป ค.ศ.1877 ถงแมวาการเปดแสดงจะไมประสบความส าเรจกตาม แตการทเบกเชฟน าบทละครมามอบหมายใหไช

คอฟสกประพนธดนตร รวมทงมอบหมายใหไรซงเกอรออกแบบทาเตน และเปดแสดงรอบปฐมทศนในเวลาตอมานน

กคอจดเรมตนทแทจรงของบลเลตสวอน เลค

การแสดงบลเลตสวอน เลค

สวอน เลคเปนบลเลตคลาสสคของรสเซยทไดรบความนยมเนองมาจากความมชอเสยงในองคท 2 ซงถกน ามา

จดแสดงแทบจะทกคณะบลเลตในโลกเลยกวาได โดยเฉพาะอยางยง การเตนคในชดกรอง พาร เดอ เดอ ซงกลายมาเปน

แบบแผนการเตนของสวอน เลคในปจจบน การเตนคระหวางโอเดทและเจาชายซกฟรส นบเปนการแสดงระบ าคชด

ใหญ และเปนชวงเดนของเรองทเนนล าดบขนตอนการน าเสนอ รวมทงเนนการแสดงความสามารถทางเทคนคของผ

เตนมากกวาการแสดงออกทางอารมณตามบทบาท ซ งการแสดงชดนเปนการเตนคอมตะชดหนง ทแสดงความรสก

ถายทอดความรกกนและกนของเจาชายซกฟรส (พระเอก)และโอเดท (นางเอก) ไดซาบซงมากทสด สวนชดการแสดงท

โดดเดนอกชดหนงของสวอน เลค คอการเตนคในชดแบลคสวอน พาร เดอ เดอ ทมชอเสยงมาจนกระทงถงปจจบนและ

สรางความประทบใจใหแกผชมไดอยางมากมาย โดยเฉพาะอยางยง ความประทบใจในสวนของนกแสดงหญง ซงไดม

การน าเสนอ ทาเตนพเศษคอ การหมนตวตอกน 32 รอบ ทถอเปนแมแบบมาตรฐานทบลเลรนาทกคนทแสดงบลเลต

สวอน เลคตองสามารถปฏบตได

เหตผลทสวอน เลคเปนบลเลตทไดรบความนยมนนสามารถสรปได 3 ขอดวยกนคอ ประการแรก ความม

ชอเสยงในชดการแสดงกรอง พาร เดอ เดอ ประการทสองคอ บลเลรนาทเปนนกแสดงน าทกคนตางตองการทจะแสดง

บลเลตเรองนอยางนอยทสดครงหนงในการประกอบอาชพของพวกเธอ และสาเหตสดทายคอ ผชมทกคนตางตองการท

จะชมบลเลตเรองน จนกระทงเกดค ากลาวทวา “ถาใครกตามสามารถประสบความส าเรจในการออกแบบทาเตนสวอน

เลคไดแลว เขาคนนนกสามารถทจะประสบความส าเรจไดในทกๆ สง” 2

บลเลตสวอน เลคตามแบบฉบบของโรงละครมารนสกเธยเตอรในยคปจจบน ไดมการแบงการแสดงออกเปน

ทงหมด 4 องคดวยกน ซงการแสดงยงคงยดหลกการท างานของเปตปาและอวานอฟดงเดม แตดวยยคสมยท

เปลยนแปลงไปท าใหมการเปลยนแปลงเนอเรองบางสวน ทเหนไดชดเจนกคอ การเปลยนแปลงเนอเรองในองคท 4 ซง

แตเดมมการก าหนดใหราชนหงสขาวโอเดทเสยชวตในตอนจบ กกลายมาเปนเจาชายซกฟรสสามารถหกปกขางหนง

ของพอมดโรทบาทธไดส าเรจ จนท าใหเขาเสยชวตในทสด และเจาหญงโอเดทและเจาชายซกฟรสกไดครองรกกนอยาง

มความสข

องคท 1: สวนภายในพระราชวงของเจาชายซกฟรส

2 George Balanchine and Francis Mason, 101 Stories of the Great Ballets, (New York: Anchor Books, 1989), P.433.

บลเลตสวอน เลคในองคท 1 ซงเปนผลงานการออกแบบการแสดงของเปตปา เปนการบอกเลาเรองราวของ

ผคนในเรอง โดยกลาวถงเจาชายซกฟรสซงเปนพระเอกของเรองวาเปนเจาชายผสงศกด ทงนรปแบบการท างานของเป

ตปาจะใหความส าคญกบการใชนกแสดงจ านวนมากมารวมแสดง และเนนความหรหราของเครองแตงกาย ลกษณะเดน

ของบลเลตสวอน เลคในองคน คอ การแสดงระบ าพาร เดอ ทรว โดยเปนระบ าทมผรวมแสดงทงหมด 3 คน ซงแบงเปน

ผหญง 2 คน และผชาย 1 คน การแสดงในชดนของเปตปา ยงคงเปนทนยมในคณะบลเลตสวนใหญมาจนกระทง

ปจจบน โดยเปนชดการแสดงทสะทอนความเปนบลเลตคลาสสคไดเปนอยางด เนองมาจากวาตองใชผแสดงทมทกษะ

และความช านาญในการเตนสง นอกจากนแลว การแสดง สวอน เลคในองคท 1 ยงมความพเศษอยอกอยางหนงคอ ม

การแสดงละครใบเพอเลาเรองราว

เมอมานเวทเปดขนจะปรากฏภาพบรรยากาศฉากภายในอทยานของพระราชวง ซงมการแสดงการเตนร ากน

อยางสนกสนานของหนมสาวชาวบาน ทเขารวมแสดงความยนดในวนคลายวนเกดครบ 21 ปของเจาชายซกฟรส เบน

โนมหาดเลกประจ าพระองค และราชครวลฟกงกมารวมงานนดวยเชนกน ตอมา เสยงของทรมเปตดงขนอนแสดงการ

มาถงของเจาชายผเลอโฉมทแสดงทาทเปนมตรกบทกคน เขารสกดใจอยางมากทไดพบกบบรรดาพระสหาย และรสก

ขอบคณทพวกเขาตางมน าใจมาอวยพรวนเกดใหกบตนเอง ในขณะทพระองคออกมารวมงานอยางสนกสนานกบเหลา

ชาวบาน และทแขกสวนใหญภายในงานก าลงชมการแสดงกนอยางเพลดเพลนนน ราชครวลฟกงกลบใหความสนใจอย

กบการดมไวน โดยเขาตองการดมไวนใหไดมากทสดเทาทจะมากได ภายหลงการแสดงจบลง เสยงแตรกดงกระหมขน

อนแสดงการมาถงของพระราชมารดาของเจาชายซกฟรสองคราชน เขารสกอดอดเมอพระราชมารดาไดประกาศใหทก

คนทราบวา จะมการจดงานเลยงเตนร าขนภายในวงในคนวนรงขน พรอมการเสนอหญงงามผสงศกดแกเจาชายซกฟรส

เพอไดพจารณาเลอกนางผสงศกดเขาสพธอภเษกสมรสกบเจาชายตอไป เขาไมเหนชอบกบแนวคดดงกลาวของพระราช

มารดานกแตกไมสามารถโตแยงได โดยการจดงานเลยงยงคงมตอไป หลงจากนน พระราชมารดาไดมอบหนาไมเปน

ของขวญวนเกดใหแกเจาชายซกฟรสแลวทรงเสดจกลบ

ตอมา เหลาชาวบานไดเตนร าเพอเปนของขวญมอบใหแกเจาชายซกฟรส ดวยระบ าทเรยกวา พาร เดอ ทรว การ

แสดงในชดนของเปตปานนยงคงเปนทนยมในคณะบลเลตสวนใหญมาจนกระทงถงปจจบน โดยเปนระบ าทมผแสดง

ทงหมด 3 คน ประกอบดวยผหญง 2 คน และผชาย 1 คน ในจงหวะดนตรทนมนวลและไพเราะ ซงความนาหลงใหล

ของการแสดงในชดนคอ เปนการแสดงทยากล าบาก ตองอาศยความช านาญและทกษะในการเตน

ภาพท 1.1

ภาพการแสดงระบ าพาร เดอ ทรว

ทมา: เทปบนทกการแสดงบลเลตสวอน เลคของโรงละครมารนสกเธยเตอรป ค.ศ.1986 จาก chapter 4: The Pas de

trios เวลา 26:53 นาท

ภายหลงจากการแสดงชดพาร เดอ ทรวจบลง ชดการแสดงเดอะแดนซวชโกเบลท (The dance with Goblets) ก

เรมขน โดยเหลานกเตนทกคนรวมทงเจาชายซกฟรสตางถอแกวไวน พรอมกบเตนร าไปดวยเพอเฉลมฉลองวนเกด ฝาย

ราชครวลฟกงกรวมดมไวนดวย โดยเขาพยายามทจะท าใหบรรยากาศแหงความสขกลบคนมาอกครง ดวยการพยายาม

จะเตนร ากบหญงชาวบาน ทงนวลฟกงตองการแสดงใหทกคนเหนวา ถงแมวาเขาจะเปนคนแกแตกสามารถทจะเตนร า

ไดดกวาหนมสาวคนใดๆ พรอมกนนน ชาวบานทกคนกรวมเตนร าดวยความสนกสนานราเรงอกครง ซงเปนการเตนร า

เปนคๆ ในขณะทเจาชายซกฟรสกลบเกดความรสกไมสบายพระทย ในการประกาศการเลอกคในระหวางงานเลยง

เตนร าของพระราชมารดานน หมชาวบานไดเตนร ารวมกนแลวคอยๆ แยกยายกนออกไป และทงใหเจาชายซกฟรสตก

อยในหวงอารมณของความเปลาเปลยวใจ ทนใดนนเบนโนมหาดเลกประจ าพระองคมองเหนฝงหงสปาบนผานไป เขา

จงไดชวนเจาชายซกฟรสออกลาฝงหงสปาในยามค าคนรวมกบพระสหาย เจาชายเหนชอบดวยจงออกเดนทางรวมไป

กบพระสหาย โดยทงใหราชครวลฟกงอยเพยงล าพงภายในสวนทวางเปลา

องคท 2: รมทะเลสาบ

บลเลตสวอน เลคในองคท 2 เปนผลงานการออกแบบการแสดงของอวานอฟ ซงเขามความสามารถในการน า

บลเลตคลาสสคมาผสมกลมกลนกบการเตนทใชนกแสดงจ านวนมากรวมแสดง (Corps de ballet) และการแสดงสวอน

เลคในองคนกมการแสดงละครใบดวยเชนเดยวกบในองคท 1 ซงเหนไดชดเจนในชวงทราชนหงสขาวโอเดทไดพบกบ

เจาชายซกฟรสทรมทะเลสาบ บลเลรนาผแสดงเปนโอเดทไดใชทาทางเปนภาษาใบเพอสอใหเจาชายทราบวาอยาท าราย

เธอ ซงบลเลรนาผแสดงจะใชทกสวนของรางกายเพอสอสารและบรรยายความรสก ลกษณะส าคญของการแสดงบลเลต

ในองคนคอ การเตนคในชดกรอง พาร เดอ เดอ ซงไดรบความนยมและถกน ามาจดแสดงแทบจะทกคณะบลเลตในโลก

เลยกวาได โดยเปนการแสดงระบ าคชดใหญและเปนชวงเดนของเรอง ทถายทอดความรกกนและกนของเจาชายซกฟรส

และโอเดทไดซาบซงมากทสด การแสดงในชดนสะทอนความเปนบลเลตคลาสสคไดเปนอยางด เนองจากเปนการ

แสดงทเนนความสามารถทางเทคนคของผเตน

เมอมานเวทถกเปดออก จะปรากฏภาพบรรยากาศฉากภายในปา ทมทะเลสาบขนาดใหญและแสงจนทร

สะทอนกบผวน า เมอขบวนลาสตวของเจาชายซกฟรสเดนทางมาถงทะเลสาบ พระองครบสงใหทกคนกระจายออกเพอ

ซมดหงส โดยทเจาชายซกฟรสซมดอยเพยงล าพง ในขณะทซกฟรสก าลงซมดอยรมทะเลสาบนน มหงสขาวตวหนงบน

ลงมาททะเลสาบ และกลบกลายรางเปนหญงสาวสวยรปงาม มมงกฎทสวยงามระยบระยบประดบไวบนศรษะ หงสขาว

ตวนชอ โอเดท และเธอคดวาตนเองอยเพยงล าพง เมอเจาชายซกฟรสเหนโอเดทแลวถงกบตกตะลงและพยายามเขาใกล

เธอ สวนโอเดทครนเหนเจาชายกรสกตกใจกลวและพยายามจะบนหน แตพระองคไดแสดงความจรงใจและขอใหเธอ

ไวใจ วาพระองคจะไมท ารายเธอ และดเหมอนพระองคก าลงตกหลมรกเธอ ดวยเหตนโอเดทจงเรมคลายความกลวและ

เลาเรองตางๆ ใหเจาชายซกฟรสไดรบทราบวา แทจรงเธอคอเจาหญงองคหนงทตองค าสาปใหกลายเปนหงสจากพอมด

นกฮก โรทบาทธ สวนทะเลสาบแหงนนกเกดจากน าตาของมารดาเจาหญง และเจาหญงโอเดทกไมสามารถกลบรางเปน

คนไดในชวงกลางวน ยกเวนถามชายผซอสตยในความรกไดมอบความรกและความจรงใจทแทจรงใหแกเธอ พรอมกบ

สาบานรกตอเธอ ซงจะท าใหพลงอ านาจค าสาปของพอมดโรทบาทธเสอมสลายไป ครนไดฟงเชนนนแลว เจาชายซก

ฟรสจงไดตดสนใจอยางมนคงทจะสาบานรกตอราชนหงสขาวในทนท แตในขณะนนพอมดนกฮก โรทบาทธได

ปรากฏกายขนโดยจองมองไปทซกฟรสอยางดราย เปนเหตใหเจาหญงโอเดทจ าตองเชอฟงในอ านาจของโรทบาทธ ซง

โอเดทกพยายามทจะรองขอความเมตตาจากเขา ขณะทเจาชายซกฟรสพยายามทจะควาหนาไมยกขนเพอจะฆาโรท

บาทธ แตเขากลบถกหามไวโดยเจาหญงโอเดท เพราะเหนวาหากเจาชายท าเชนนนคงไมเปนสงทด ตอมาเมอพอมดนก

ฮกโรทบาทธหายตวไป ทงสองจงเดนมงหนาเขาไปในปา

เจาชายซกฟรสบอกกบโอเดทวา เธอจะตองไปงานเลยงเตนร าของราชส านกในคนวนรงขน เพราะเปนวนทเขา

จะตองเลอกเจาสาวเพอทจะแตงงาน โอเดทตอบวาเธอไมสามารถจะไปทงานเลยงและไมสามารถจะแตงงานกบเขาได

จนกวาพอมดนกฮกโรทบาทธจะสญสนพลงอ านาจ เพราะเขาจะท าทกวถทางเพอรกษาพลงอ านาจของตนเอาไว โดยจะ

ออกอบายตางๆ นานาซงจะท าใหเจาชายซกฟรสผดค าสญญา ทไดใหไวกบเธอจนกลายเปนคนทไมซอสตย ดงนน เขา

จงไดใหสญญาอกครงวาจะซอสตยตอเธอ

เมอเจาชายซกฟรสและโอเดทออกมาจากปา บรรดานางหงสทงหลายทกลายรางเปนมนษยในตอนกลางคน

เชนเดยวกบโอเดท ตางพากนออกมาเตนร าทรมทะเลสาบ และในไมชาเบนโนกกลบมาอกครง เขารสกตนเตนทเหน

เหลาหงสขาวทงหลาย และเขาเองกไมไดลวงรถงความลลบของสงมชวตเหลาน เขาคดเพยงแตวาตองการทจะลา หงส

ดงนน เบนโนจงเรยกเพอนๆ ใหเลงอาวธเตรยมยงไปยงกลมหงสขาว ซงบรรดานางหงสทงหลายตางพากนหวาดกลว

และพยายามทจะหลบหน ทนใดนนเจาชายซกฟรสจงออกมาเพอหามพวกเขาทงหลายนน พระองคสงใหทกคนวางหนา

ไมลงและขอโทษเธอ ขณะเดยวกนกบทโอเดทยนปกปองเหลาบรวารของเธออย

ภาพท 1.2

ภาพการแสดงชด Dance of the Big Swans

ทมา: เทปบนทกการแสดงบลเลตสวอน เลคของโรงละครมารนสกเธยเตอรปค.ศ.1986 จาก chapter 9: Dance of the

Big Swans เวลา 53:31นาท

บรรดานางหงสตางรวมเตนร ากนอกครงหนง และในขณะทบรรดานางหงสเตนร ากนอยนน เจาหญงโอเดทก

ผละหายไป แมเจาชายซกฟรสพยายามคนหาเธอแตไมพบ อยางไรกด ขณะทซกฟรสและมหาดเลกของเขายนอยทกลาง

ปา โอเดทกปรากฏกายขนใหมอกครงทดานหลงของพวกเขา ในชวงตอจากน โอเดทและเจาชายซกฟรสเตนคกนอก

ครงในชดการแสดง พาร เดอ เดอ ซงการแสดงในชดนไดรบการออกแบบโดยอวานอฟ

การเตนคทเรยกวา พาร เดอ เดอ (Pas de deux) เปนสตรตายตวทประกอบไปดวยการเตน

คประกอบกนของนกเตนตวเอกชาย-หญงกบเพลงทมกจะชา และเรยกตามภาษาดนตร

วาอดาจโอ (adagio) หรอการเตนคทสอสมพนธดวยอารมณ แลวตอเนองดวยการเตนเดยว

ชาย (Solo man) เพอแสดงความสามารถของนกเตนน าฝายชาย และการเตนเดยวหญง

(Solo woman) เพอแสดงความสามารถของนกเตนน าฝายหญง สดทายชาย-หญงจะตอง

เตนพรอมกนดวยทาเดยวกน หรออาจมทาทตางกนแตสามารถประกอบกนไดอยาง ลง

ตว ทงหมดนจะเตนกบเพลงเรวทเรยกวา Coda ซงการแสดงทกลาวมานจะใชเทคนคการ

เตนทตองการทกษะสง 3

การแสดงในชดนไดกลายมาเปนแบบแผนการเตนของสวอน เลคในปจจบน ทสามารถสะทอนความเปน

รสเซยไดอยางแทจรง เนองจากเปนการแสดงทเนนความสามารถทางเทคนคของผเตน เนนการน าเสนอรปแบบท

งดงามประกอบดวย ความกระจางชด ความกลมกลน ความสมมาตร และความมระเบยบ รวมทงเนนความส าคญของ

โครงสรางและล าดบขนตอนการน าเสนอทก าหนดไวแนนอนตายตว โดยเปนการแสดงระบ าคชดใหญและเปนชวงเดน

ของเรอง การแสดงชดนนบวาเปนการเตนคอมตะ ชดทแสดงความรสกถายทอดความรกกนและกนของเจาชายซกฟรส

และโอเดทไดซาบซงมากทสด ตอมาเมอการแสดงจบลง ทงสองกมงตรงไปทบรเวณทะเลสาบ

ภายหลงจากการเตนคของเจาชายซกฟรสและเจาหญงโอเดทจบลง พวกเขาจงออกจากทนนไป จากนนจะเปน

การแสดงระบ าของหงสขาว 4 ตว ทออกมาแสดงในจงหวะดนตรแนวสนกสนาน เพอสอใหผชมเหนถงความสขใจของ

การไดพบกบความรกครงใหม เมอทองฟาเรมสาง บรรดานางหงสตางเตรยมตวทจะกลบคนสทะเลสาบ โอเดทรสก

หวาดกลวทจะตองจากคนรกไป เจาชายซกฟรสพยายามออนวอนใหนางอยกบเขาตอไป แตนางไมสามารถทจะท า

เชนนนได

ขณะทบรรดานางหงสทงหลายก าลงจะกลายรางจากมนษยเปนหงสดงเดมนน โอเดทและเจาชายซกฟรสกอย

กนเพยงล าพง และแลวพอมดนกฮกโรทบาทธกปรากฏกายขนทรมทะเลสาบ และใชเวทมนตรคาถาเรยกใหโอเดทมาหา

เขา เธอไมสามารถจะชวยเหลอตนเองไดเลย และถอยหางจากเจาชายซกฟรสมากขนทกท เจาชายซกฟรสพยายามทจะ

3 นราพงษ จรสศร, ประวตนาฏยศลปตะวนตก, (กรงเทพมหานคร: โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย 2548), หนา

66.

เขาชวยเหลอโอเดทแตกไมส าเรจ ในทสดเมอแสงแหงอรณรงมาถง เหลาหงสขาวและราชนหงสโอเดทจงคอยๆ กลบ

รางคนสการเปนหงสอกครง โดยปลอยใหเจาชายซกฟรสเฝามองการบนจากไปของเธอลบขอบฟา

องคท 3: ภายในงานเลยงเตนร าในพระราชวงของเจาชายซกฟรส

การแสดงสวอน เลคในองคท 3 เปนผลงานการออกแบบการแสดงของเปตปาทเปดฉากดวยบรรยากาศงาน

เลยงเตนร าทยงใหญอลงการภายในพระราชวง โดยมแขกผมเกยรตจากตางเมองเดนทางมารวมงานจ านวนมาก และทก

คนตางสวมเครองแตงกายทหรหราสวยงาม ลกษณะเดนของบลเลตในองคน เปตปายงคงเนนการแสดงนาฏศลป

บรสทธ (Divertissments) ดงเดม โดยเปตปาและอวานอฟไดรวมมอกนออกแบบการแสดงระบ านานาชาตขนทงหมด 4

ชด และชวงทส าคญทสดของสวอน เลคในองคนคอ การแสดงชดแบลค สวอน พาร เดอ เดอ (Black Swan Pas de deux)

ซงเปนชดการแสดงทมชอเสยงมาจนกระทงปจจบน และสรางความประทบใจแกผชมไดอยางมากมาย โดยเปนการเตน

คระหวางเจาชายซกฟรสและหงสด าโอดล ทงนบลเลรนาผแสดงเปนโอดลจะตองน าเสนอทาเตนพเศษ โดยการหมนตว

เหวยงขาในอากาศตดตอกน 32 รอบ ทถอเปนทาเตนทยากล าบาก ตองอาศยความเชยวชาญและทกษะในการเตนสง ซง

ตอมาไดกลายมาเปนทาเตนมาตรฐานทบลเลรนาผแสดงเปนโอดลทกคนตองสามารถปฏบตได

สวอน เลคในองคท 3 จะเปดฉากดวยความยงใหญของการเฉลมฉลองส าหรบเจาชายซกฟรสภายในวง เมอมาน

เวทกเปดออก จะปรากฏภาพบรรยากาศฉากภายในงานเลยงเตนร าของพระราชวง ทมราชบลลงกของกษตรยถกจดวาง

อยตรงกลางของเวท และภายในหองจดเลยงมการประดบประดาดวยเสาโคลอนเนท (colonnade) ทถกแกะสลกอยาง

สวยงามเปนแนวยาว ตอมา เสยงรวกลองกดงขน และขบวนแขกผมเกยรตจากประเทศตางๆ เดนทางเขามารวมงาน ซง

บรรดาราชทตตางแตงกายในชดประจ าชาตของตนทหลากสสน พวกเขาตองการจะมาอวยพรเจาชายเนองในวนเกด เมอ

เจาชายซกฟรสเสดจออกมายงทองพระโรงพรอมกบพระราชมารดา บรรดาแขกผมเกยรตทงหลายตางพากนตงแถวเพอ

รบเสดจ เจาชายพยายามมองหาโอเดทไปทวหองเตนร า เพราะเขาก าลงคดถงโอเดทและค าสญญาทวาเขาจะซอสตยตอ

เธอเพยงผเดยว เมอพระราชมารดาแสดงทาทไมพอใจในความวตกกงวลของเจาชายซกฟรส เขาจงพยายามทจะสลด

ความคดนออกไป และแลวเสยงของทรมเปตกดงขน มผน าสาสนมาแจงขาวใหทราบถงการมาถงขององคหญงจากตาง

เมอง 6 พระองค จากนนจงมการเชญพวกนางเขามายงทองพระโรง โดยองคหญงแตละองคตางแตงกายในชดราตร

พรอมกบถอพดขนาดใหญทท าจากขนนก ตอมา พวกนางไดเตนร าในจงหวะวอลซ (Waltz of the Fiancees) ตอหนาท

ประทบเพอใหเจาชายมโอกาสเลอกไปเปนพระชายาของตนเอง ในขณะทเจาชายซกฟรสรวมเตนร ากบเจาหญงตางเมอง

ทง 6 พระองค แตกลบคดถงราชนหงสขาวโอเดทอยในใจตลอดเวลา ดงนน ในชวงทายของการเตนร าระหวางเจาช าย

ซกฟรสกบเจาหญง 6 พระองค เจาชายซกฟรสจงไดปฏเสธการเลอกเจาหญงตางเมองทงหมด เพราะพระองคมใจใหโอ

เดทเทานน ซงท าใหพระราชมารดาทรงกรวมาก

เสยงของทรมเปตดงขนอกครง บรรดาแขกผมเกยรตตางพากนจบจองไปทประตทางเขา ผน าสาสนเขามาแจง

ขาวการมาถงของแขกคนสดทายทไมไดคาดหวง เจาชายซกฟรสจองมองไปทประตอยางมความหวง ผทเขามาถงคอ

พอมดโรทบาทธทจ าแลงแปลงกายเปนขนนางใหญคนหนง มาพรอมกบลกสาวของเขาชอ โอดล ทมหนาตาคลายกบ

ราชนหงสขาวโอเดท เจาชายซกฟรสรสกตนเตนดใจจนแทบจะไมสามารถควบคมตนเองได และเมอเขาจองมองไปท

หญงสาวแสนสวยผนน ถงแมจะพบวานางแตงกายในชดสด า แตเขากเชอวานางคอโอเดทราชนหงสขาวผเปนทรกของ

เขา ขณะทโอดลมองมาทเจาชายซกฟรสดวยสายตาเยนชาแตนาหลงใหล ในชวงนจะปรากฏภาพของโอเดทก าลงจอง

มองมาทบคคลทงสอง แตทวาเจาชายซกฟรสกลบหลงใหลในตวโอดลอยางมากโดยมไดนกถงค าเตอนของโอเดท และ

แลวภาพของโอเดทกคอยๆ เลอนหายไป

ซกฟรสเหนโอดลกหลงเชอวาเปนโอเดทจงรบเขาไปหาเธอ และน าเธอออกจากงานเลยงเขาไปในสวนของ

พระราชวง โดยทบดาของโอดลมองการจากไปของทงสองดวยความพงพอใจ เจาชายซกฟรสไมไดลวงรเลยวาแทจรง

แลวเขาไมใชขนนาง แตเขาคอ พอมดโรทบาทธผชวรายทปลอมตวมากบลกสาว เพอทเจาชายซกฟรสจะไดหลงเชอวา

ลกสาวของเขาคอโอเดท และท าผดค าสญญาทวาจะไมรกหญงคนใดอกนอกจากเธอเพยงผเดยว ในขณะเดยวกน พอมด

ผชวรายกท าใหพระราชมารดาของเจาชายซกฟรสรสกเคลบเคลม และหลงใหลดวยการประจบเยนยอนาง

ภายหลงจากเจาชายซกฟรสและโอดลออกไปจากงานเลยงแลว ระบ าชดเลกๆ ทเปนกลมระบ านานาชาต กเรม

แสดง ซงประกอบดวยระบ าสเปน โดยเปนการเตนร ากนของนกแสดงชายหญงจ านวน 2 ค ประกอบดนตรทมจงหวะ

เรวในท านองแบบสเปน ตอมาคอการเตนระบ านโอโพลแทน ตอดวยระบ าฮงกาเรยน โดยเปนการเตนร าของคหนมสาว

ทเรมตนดวยจงหวะการเตนชาๆ แตเพมความเรวในตอนจบ และสดทายคอการแสดงระบ าโปแลนด โดยเปนการเตนร า

ของนกแสดงชายหญงจ านวน 4 คดวยกนทออกมารวมเตนร าในจงหวะทสนกสนาน ซงการแสดงระบ านานาชาตใน

องคท 3 นถกจดแสดงไมบอยครงนก โดยการจดการแสดงในครงแรกเปตปาจะเปนผออกแบบทาเตนในระบ าสเปนและ

ระบ าโปแลนด สวนอวานอฟจะเปนผออกแบบทาเตนในระบ านโอโพลแทนและระบ าฮงกาเรยน จากการแสดงรอบ

ปฐมทศนในป ค.ศ. 1895 ระบ าสเปนและระบ านโอโพลแทนไมไดรบการตอบรบทดจากผชมมากเทาทควร สวนระบ า

โปแลนดและระบ าฮงกาเรยนถกขอรองจากผชมใหมการแสดงซ า

ขณะทระบ านานาชาตจบลง โอดลและเจาชายซกฟรสเขามาในงานอกครง และรวมเตนร ากนในชดแบลค

สวอน พาร เดอ เดอ ท เปนการแสดงอกชดหนงซงไดรบความนยม ในชวงนจ ะมการบรรเลงดนตรออเคสตรา

(orchestra) เพอประกอบการแสดง การเตนคในชดนจะแสดงใหเหนเลหมารยาของนางหงสด า ทจ าแลงเปนนางหงส

ขาวหลอกลอใหเจาชายซกฟรสตกหลมรก ซงเปนชดการแสดงทมชอเสยงมาจนกระทงถงปจจบน และสรางความ

ประทบใจใหแกผชมไดอยางมากมาย โดยเฉพาะอยางยง ความประทบใจในสวนของนกแสดงหญงทไดมการน าเสนอ

ทาเตนพเศษคอ การหมนตวตอกน 32 รอบ โดยผทน าเสนอทานเปนคนแรกคอ ปแอรนา เลคนาน ผรบบทโอเดทและโอ

ดลคนแรกทมความช านาญในการปฏบตทาน จนท าใหการปฏบตทาหมน 32 รอบ เปนแมแบบมาตรฐาน ทบลเลรนาทก

คนทแสดงบลเลตสวอน เลคตองสามารถปฏบตได โดยเฉพาะอยางยง ในการแสดงตอนแบลคสวอน พาร เดอ เดอ

ในชวงทายของการเตนคไดปรากฏภาพหงสขาวโอเดทอยหนาตางนอกวงดวยอาการเศราโศกเสยใจ แตพอมดวอน โรท

บาทธใชมนตรวเศษพรางตาใหแขกในงานไมมใครสงเกตเหนเธอ ภายหลงจากการแสดงจบลง กจะตอการเตนเดยวของ

เจาชายซกฟรส (Siegfried’s Variation) และตามดวยการเตนเดยวของโอดล (Odile’s Variation)

ภาพท 1.7

ภาพการแสดงชด Black Swan Pas de deux

ทมา: เทปบนทกการแสดงบลเลตสวอน เลคของโรงละครมารนสกเธยเตอรปค.ศ.1986 จาก chapter 19: Black Swan

Pas de deux เวลา 100:09 นาท

เมอการแสดงจบลงเจาชายซกฟรสไดขอโอดลแตงงาน แตวอน โรทบาทธตองการใหเขาสาบานรกตอนาง ซง

เจาชายซกฟรสกตกหลมพรางสาบานรก ในขณะนนเองพอมดวอน โรทบาทธ และโอดลกกลบรางเดม และเปดเผย

ความจรงใหเจาชายรบรดวยความสะใจ รวมทงหวเราะเยาะเยยในความผดพลาดของเจาชายซกฟรสแลววงหนหาย

ออกไปจากวงทามกลางกลมหมอกควน แขกทกคนในงานตางพากนตกใจและเหลาทหารพยายามจบตวพอมดโรท

บาทธกบบตรสาว แตกไมสามารถควาตวไวไดทน เจาชายซกฟรสเมอทราบความจรงถงกบเสยใจในการกระท าของ

ตนเอง เพราะรวาไดท ารายโอเดทผเปนทรก ทนใดนน พระองคไดวงออกจากวงไปยงทะเลสาบเพอคนหาโอเดท และ

ขอโทษเธอในความผดทเขาไดกระท าลงไป

องคท 4: รมทะเลสาบในค าคนเดยวกนกบทเกดเหตการณในวง

สวอน เลคองคท 4 ซงเปนฉากจบของเรอง เปนผลงานการออกแบบการแสดงของอวานอฟ โดยเปนชวงท

เจาชายซกฟรสรสกส านกผดตอราชนหงสขาวโอเดท และเดนทางมาถงทรมทะเลสาบเพอขอรองใหเธอยกโทษให การ

ออกแบบการแสดงในองคน อวานอฟยงคงใหความส าคญกบการแสดงทใชนกแสดงจ านวนมาก (Corps de ballet) ท

เหนไดชดเจนจากการเรมตนฉากดวยชดการแสดงทเรยกวา วอลซออฟเดอะสวอน (Waltz of the Swans) ซงเปนชดการ

แสดงทไดรบการอนรกษไวในคณะบลเลตหลายคณะ โดยเฉพาะอยางยงครอฟบลเลตและรอยลบลเลต และภายหลง

การแสดงในชดนโอเดทจะเขามาในฉากดวยความเศราโศกเสยใจ

ลกษณะส าคญของสวอน เลคในองคท 4 คอ แตละคณะบลเลตจะมการตความในสวนของเนอเรองตอนจบท

แตกตางกนออกไป กลาวคอแตเดม สวอน เลคภายใตการด าเนนงานของ เปตปาและอวานอฟจะจบลงดวยความทกข

เศรา แตตอมาคณะบลเลตอนๆ กไดท าการเปลยนแปลงเนอเรองตอนจบใหม กลาวคอบางครงมไดจบลงดวยความทกข

เศราของพระเอกและนางเอก แตเปลยนมาเปนจบลงดวยความสขสมหวงของบคคลทงสองแทน

บลเลตองคท 4 จะเปดฉากมาดวยบรรยากาศทเศราโศกของเหลาบรวารหงสขาว ทสงสารในชะตากรรมของ

ราชนหงสโอเดท นางหงสทงหลายตางชวยกนปลอบประโลมราชนหงสขาวโอเดท ทหวใจแตกสลายจากความโงเขลา

และความไมมศรทธาในความรกของเจาชายซกฟรส เมอซกฟรสตดตามโอเดทมาถงทะเลสาบ เขาพยายามทจะเขาไป

เพอแสดงความเสยใจและขอโทษตอความผดทไดกระท าตอเธอ แตกไมสามารถท าเชนนนได เพราะราชนหงสสงให

บรรดานางหงสทงหลายยนบงเธอเอาไว เพอทเจาชายซกฟรสจะไดหาไมพบ หลงจากตามหาโอเดทอยางบาคลง ใน

ทสดเขากไดพบกบเธออกครงโดยอยทามกลางฝงหงสทงหลาย และแลวเขากวงเขาไปหาโอเดท พรอมกบขอรองใหเธอ

ยกโทษใหและสญญาวาจะรกเธอตลอดไป เมอโอเดทยกโทษใหกบคนรกของเธอแลว คนทงสองไดรวมเตนร าดวยกน

อกครงเพอเปนการแสดงถงความมนคงในความรกของพวกเขาทงสอง และโอเดทกรดวามอยเพยงหนทางเดยวทจะท า

ใหเธอหลดพนจากค าสาปชวราย นนคอการทเธอตองฆาตวตายในทะเลสาบแหงน ขณะเดยวกน เจาชายซกฟรสก

สงสารและรกโอเดทสดหวใจจงตดสนใจจะกระโดดน าในทะเลสาบพรอมกบโอเดท เมอทงสองตดสนใจดงนนแลวทง

คจงกระโดดลงไปในทะเลสาบ จากพลงแหงความรกของคนทงสองทผกพนรวมกนเปนหนงเดยว ท าใหพลงแหงความ

รกท าลายอ านาจชวรายของพอมดโรทบาทธลง จนเขาตองสนชวตจากอ านาจความรกของเจาชายซกฟรส และราชน

หงสขาวทบดนกลบรางกลายเปนมนษยกจมดงสใตทะเลสาบและมความสขคกนตลอดไป ทามกลางการเฝามองของ

เหลาบรรดาหญงสาว ทพนค าสาปกลายรางจากหงสกลบเปนมนษยเชนเดม

ในยคปจจบน โรงละครมารนสกเธยเตอรไดมการปรบเปลยนโครงเรองของสวอน เลคเสยใหม กลาวคอความ

รกทแทจรงของเจาชายซกฟรสและเจาหญงโอเดท สามารถเอาชนะอ านาจอนชวรายของพอมดโรทบาทธได เขาพายแพ

และเสยชวตในทสดจากการทเจาชายซกฟรสไดหกปกขางหนงไดส าเรจ และโอเดทคนรางกลบมาเปนมนษยและม

ความสขอยกบซกฟรส ซงการแสดงในรปแบบนเปนทนยมในคณะบลเลตของทงรสเซยและจน

จากทกลาวมานจะเหนไดวา แตเดมบลเลตสวอน เลคจะจบลงแบบโศกนาฏกรรม แตในป ค.ศ.2006 ทผานมา

ทางโรงละครมารนสกเธยเตอร ซงเปนตนต ารบในการจดแสดงบลเลต สวอน เลค ไดท าการเปลยนแปลงเนอเรองใน

ตอนจบจากความทกขเศรามาจบลงดวยความสขสมหวงแทน โดยความรกทแทจรงของซกฟรสและโอเดท สามารถ

เอาชนะอ านาจของพอมดลงได และบคคลทงสองกมชวตอยรวมกนอยางมความสขตอมา

การแสดงบลเลตสวอน เลคในประเทศรสเซย

ในป ค.ศ.1875 ไชคอฟสกไดรบมอบหมายจากเบกเชฟ (Begichev) ผเปนเพอนใหประพนธท านองเพลงสวอน

เลคดวยคาจางเพยง 800 รเบล ซงเขาไดประพนธดนตรประกอบบลเลตสวอน เลคเปนครงแรก ส าหรบโรงละคร

บอลชอยเธยเตอร กรงมอสโก ประเทศรสเซย ตอมา เบกเชฟไดคดเลอกตวศลปนอยางละเอยด โดยจเลยส ไรซงเกอร

(Julius Reisinger) ไดรบมอบใหเปนผออกแบบทาเตนเพอผลตผลงานทมคณภาพออกมา จนไดรบการยอมรบวาเปน

บรมครทมชอเสยงแหงโรงละครมอสโกบอลชอยเธยเตอร (Moscow Bolshoi Theater) มาตงแตป ค.ศ.1873 แตเขา

ประสบความส าเรจในการสรางสรรคผลงานครงแรกเพยงเรองเดยวเทานนคอ เรองซนเดอเรลลา (Cinderella) ตอน

Glass Slipper ในป ค.ศ.1871 สวนอก 2 เรองตอมาคอคาชเช (Kashchei) ในป ค.ศ.1873 และสเตลลา (Stella) ในปค.ศ.

1875 ไมเปนทนาชนชมและถกวพากษวจารณอยางมาก

การซกซอมเพอเตรยมการแสดงสวอน เลคในครงแรกเรมขนทกรงมอสโกในเดอนมนาคม 1876 และไดยดเยอ

มานานถง 11 เดอน ซงเปนเวลาทไลเลยกบทไชคอฟสกไดประพนธเพลงเสรจ แตกลบกลายเปนวาผประพนธดนตรกบ

ผประดษฐทาเตนท างานแยกจากกนไปคนละทศคนละทาง เนองจากตางคนตางท างานจงท าใหทาเตนกบดนตรไม

สอดคลองกน ดงนน การออกแบบทาเตนของไรซงเกอรในเรองสวอน เลค จงไมประสบความส าเรจ เพราะขาดคณภาพ

และความตอเนอง และแบบอยางของการเตนตามสไตลของไรซงเกอรกนบวามจดออนใหเหนมากมาย

สวอน เลคซงเปดการแสดงเปนครงแรกเมอวนท 4 มนาคม ค.ศ.1877 น าแสดงโดยพอลลน คาปาโกวา บลเลร

นาผประสบความส าเรจในการแสดงบลเลตมากมายหลายเรอง แตเธอกไมสามารถทจะเขาใจและใหความส าคญได

อยางลกซงตามการประพนธดนตรของไชคอฟสก จากปจจยดงกลาวขางตนนบเปนเวลาอกหลายปกวาทสวอน เลคจะ

ประสบความลมเหลว และมเสยงวพากษวจารณไรซงเกอรวาการออกแบบทาเตนของเขาปราศจากความเขมแขงและ

ขาดคณสมบตทเหมาะสม เนองจากเขาไมสามารถเขาใจในความซบซอนจากการประพนธดนตรของไชคอฟสกไดอยาง

แทจรง และถงแมวาตอมา โจเซฟ แฮนเซน (Joseph Hansen) จะมการปรบปรงแกไขและเสรมเตมแตงเรองโดย

ปรบเปลยนการแสดงในองคท 2 ใหมความหลากหลายมากยงขน แตกยงคงประสบความลมเหลวในการจดการแสดง

แอนนา โซเบชชานสกายา (Anna Sobeshchanskaya) ซงไดรบอนญาตใหรบบทโอเดทในการแสดงครงท 4

ของการแสดงบลเลตนน เธอไมคอยมนใจในความรความสามารถของไรซงเกอรเทาใดนก จงเดนทางไปยงเซนตปเตอร

สเบรก เพอขอความชวยเหลอจากมารอส เปตปาผมชอเสยงในดานการออกแบบทาเตน โดยเธอขอรองใหเขาออกแบบ

การแสดงเสยใหม ซงไชคอฟสกกเกดความหวนวตกวาเขาจะประพนธเสยงดนตรแลวไมสอดคลองกนกบทาเตน

อยางไรกด ในทสดผลงานชนนกสามารถเปนผลงานชนเอกทเขากนไดดตามทไชคอฟสกไดตงใจไว

ในป ค.ศ.1886 ไดมการจดแสดงบลเลตสวอน เลคขนทกรงเซนตปเตอรสเบ รก แตยงไมมความชดเจนวาใคร

เปนผแนะน าสวอน เลคใหกบโรงละครมารนสกเธยเตอร ความโดงดงของสวอน เลคทมการจดแสดงในโรงละครแหง

นท าใหเปตปาเชอวาผลงานของไชคอฟสกไมใชผลงานทปราศจากคณภาพและปญหากไมไดอยทเสยงดนตร แตอยท

คณภาพในการผลตบลเลตมากกวา

ภายหลงจากทคตกวไชคอฟสกเสยชวตในป ค.ศ.1893 ซโวลอซสก (Vsevolozhsky) ไดตดสนใจใหมการ

สรางสรรคบลเลตองคท 2 ขนมาใหม เพอร าลกถงคตกวผลวงลบ โดยใหอวานอฟเปนผออกแบบการแสดงเพอทจะ

แสดงในเดอนกมภาพนธ ค.ศ.1894 และเลคนานแสดงเปนโอเดทและโอดล จากการแสดงบลเลตในองคท 2 ทประสบ

ความส าเรจอยางดยงนบเปนแรงบนดาลใจใหมารอส เปตปา บลเลตมาสเตอรแหงโรงละครมารนสกเธยเตอรตดสนใจ

น าการแสดงบลเลตเรองสวอน เลคทงเรองมาเปดการแสดงขนใหมอกครง

มารอส เปตปา เปนชาวฝรงเศสซงเคยเปนนกเตนน าในคณะบลเลตทปารสโอเปรา ตอมาไดจากปารสเพอมา

เปนนกเตนน าในคณะของพระเจาซารแหงรสเซย และในทสดกไดเปนผออกแบบทาเตนแกคณะบลเลตของพระเจาซาร

อยางสมภาคภมในป ค.ศ.1862 บลเลตของเปตปามลกษณะเปนบลเลตคลาสสคอยางแทจรง และเขานยมสรางบลเลตท

มความยงใหญตระการตากลาวคอ เนนการใชนกแสดงจ านวนมาก เนนความหรหราอลงการของเครองแตงกาย และม

การแสดงทหลากหลายชนดรวมกน ซงเหนไดจากบลเลตสวอน เลคทมไดมเพยงการแสดงบลเลตคลาสสคเพยงอยาง

เดยว แตยงมการแสดงในเชงละคร และการแสดงระบ าพนเมองเพมเขามาดวย เปตปาชอบใชระบ าพนเมอง หรอทคน

ทวไปรจกกนในนาม “ระบ าคาแรกเตอร” (Character dance) ประกอบการแสดงบลเลตเพอเพมรสชาตและสสนแปลก

ตาแกการแสดง ระบ าชนดน คอนาฏกรรมชาวบาน ทน ามาปรงแตงประดษฐลลาใหมใหประณตยงขน ผสมผสาน

เทคนคของบลเลต และจดรปแบบการน าเสนอทเหมาะสมส าหรบเปนการแสดง ทงนมใชเปนเพยงกจกรรมทผเตน

ไดรบความรนรมยโดยมไดค านงวาผชมจะไดรบความเพลดเพลนหรอไม

นอกจากการใชระบ าคาแรกเตอรเพอเพมสสนแหงทองถนและเพมความหลากรสใหแกการแสดงบลเลตแลว

เปตปายงนยมคนการด าเนนเรองของบลเลตแตละเรองเปนชวงๆ ดวยการแสดงแบบท เรยกวา ดแวรดสมอง

(Divertissement) ซงมรปแบบเปนนาฏศลปบรสทธ หมายถงวาเปนบลเลตทไมเลาเรองราว แตเตนเพอแสดงทกษะและ

มงใหผชมไดรบความบนเทงใจจากความงามของการเคลอนไหวเปนส าคญ โดยมกเปนระบ าชดสนๆ และอาจตดตอน

ยกมาจากบลเลตเรองตางๆ กได ทงนสวนหนงเปนเพราะเปตปาตองการใหโอกาสนกเตนชาวรสเซยไดแสดง

ความสามารถ เนองจากยคนนบทบาทเดนๆ (เชน บทพระเอกหรอนางเอก) จะตกอยกบนกเตนตางชาต เชนชาวอตา

เลยนและฝรงเศส

เปตปามผชวยชาวรสเซยชอวาเลฟ อวานอฟ ซงรวมประดษฐลลากบเปตปาในบลเลตสวอน เลค โดยเฉพาะลลา

ขององคท 2 และองคท 4 เปนตน ในองคท 2 นนมลกษณะเดนคอเปนการเตนอะดาจโอยาวตลอดทงองค แมจะม

โครงสรางกรอง พาร เดอ เดอแบบคลาสสค แตกตอเนองกลมกลนจนไมรสกวาเปนชวงยอยแยกจากกน

การแสดงอยางเตมรปแบบของบลเลตสวอน เลค ทเปนความรวมมอกนออกแบบการแสดงระหวางเปต ปา

และอวานอฟนน บทละครไดรบการปรบปรงแกไขใหมความสมบรณมากยงขนโดยบรรณาธการแหงโรงละครมารนส

กเธยเตอร ตามดวยการเรยบเรยงเสยงดนตรเสยใหมโดยวาทยากรรคาโด ดรโก (Richado Drigo) ซงเปนผดดแปลง

แกไขการประพนธของไชคอฟสกใหมใหเหมาะสมยงขน โดยตดของเดมทงไปประมาณหนงในสาม แลวเพมเตมงาน

ประพนธอนๆ ของไชคอฟสกเขาไปแทน รวมทงเพมเตมงานประพนธของตนเองเขาไปดวย สวนเปตปาเปนผออกแบบ

และจดฉากใหมในองคท 2 และอวานอฟเปนผออกแบบและจดฉากในองคสดทาย เพอใหมความกลมกลนเปนอนหนง

อนเดยวกน ดงนนจงเปนสงทประจกษชดวาบลเลตเปนงานของผออกแบบการแสดงทแยกออกเปน 2 สวนดวยกน สวน

แรกคอผทดแลในเรองดนตร อกสวนหนงคอผทรบหนาทอนทไมไดเกยวของกบดนตร

ในบลเลตสวอน เลค เปตปาไดท าการแปรเปลยนอกมากมาย ทมากทสดคอการยอ 2 องค

แรกจากตนต ารบดงเดมเหลอเพยง 1 องคกบอก 2 ฉาก องคท 3 และ 4 เปลยนมาเปนองค

ท 2 และ 3 และรปแบบการแสดงกเปลยนใหมเชนเดยวกน ถงแมวาต านานของสวอน เลค

จะเกดขนในประเทศเยอรมนกตาม แตสไตลการออกแบบทาเตนของ เปตปายงคงรปแบบ

ของฝรงเศส โดยเขาไดเพมเตมเทคนคตางๆ ใหเขากบการเตนในจงหวะวอลซ 4

การเตรยมฉากเรมตนของการแสดงสวอน เลคในสไตลของเปตปามไดแตกตางไปจากการแสดงบลเลตอนๆท

เคยมมาแตอยางใด โดยจะเรมตงแตการเปดฉากการแสดงดวยการโชวลลาการเตนของนกบลเลตทดแพรวพราว

หลากหลาย สวนอวานอฟไดออกแบบการแสดงทงหมด 2 องคดวยกนในสไตลทยาก และตองใหไดตามคณภาพ

ตามทเปตปาก าหนด ความยากทวานเคยท าใหเกดปญหามาแลวจากการผลตสวอน เลคของคณะบลเลตบอลชอย ทกรง

มอสโกในป ค.ศ.1877 ทไมประสบความส าเรจเพราะนกบลเลตไมสามารถเตนตามจงหวะของดนตรได เนองจากไรซง

เกอรซงเปนผออกแบบการแสดงขาดความเขาใจในเทคนคดนตรทเปนผลงานการประพนธของไชคอฟสก

ในวนท 27 มกราคม ค.ศ.1895 ประมาณ 2 ปใหหลงจากทการจดแสดงในองคท 2 ของอวานอฟปรากฏบนเวท

เปนครงแรก ไดมการจดแสดงสวอน เลครอบปฐมทศนขน และท าใหชาวโลกไดสมผสการแสดงบลเลตสวอน เลคใน

รปแบบของเปตปาและเลฟ อวานอฟ ซงถอไดวาเปนรปแบบของบลเลตทมมาตรฐาน โดยเปตปารบผดชอบการแสดง

ในองคท 1 ซงเปนฉากทเรมเลาถงชวตของผคนทเกยวของในเรอง และองคท 3 ซงเปนฉากในราชส านก ขณะทอ

วานอฟไดออกแบบการแสดงในองคท 2 และ 3 ซงเปนฉากแบบบลเลตโรแมนตกทเกดขนทชายฝงทะเลสาบบทบาทท

โดดเดนของโอเดทและโอดล ถกแสดงน าโดยบลเลรนาชาวอตาลมนามวา ปแอรนา เลคนาน (เดมผแสดงบทโอเดทและ

โอดลจะไมใชคนเดยวกน แตหลายปทผานมาน ผแสดงเปนโอเดทและโอดลมการใชบลเลรนาคนเดยวกนในการแสดง

ซงปแอรนา เลคนาน เปนบคคลแรกทรบแสดงบทนางหงสทง 2 ตวละคร) จนไดรบเสยงวพากษวจารณวาเปนสดยอด

ของลลาการเตน ทงนไดมการจดแสดงทงหมด 16 ครงในตอนแรก และหยดจดการแสดงไปเปนเวลา 1 ป อก 2 ปตอมา

ไดเปดการแสดงขนอก 4 ครง อยางไรกดตองนบวาบลเลตเรองสวอน เลคประสบความส าเรจอยางมากจนกลายเปนบล

เลตอมตะนรนดรกาลในเวลาตอมา ซงภายหลงจากการจดแสดงรอบปฐมทศนทกรงเซนตปเตอรสเบรกแลว สวอน เลค

กไมเคยหางหายไปจากเวทการแสดงอกเลย

4“The History of the Ballet Swan Lake,” <http://www.balletmet.org.>, 5 ธนวาคม 2549

ในป ค.ศ.1901 อเลกซานเดอร กอรสก ไดแนะน าสวอน เลคในรปแบบของเปตปาและอวานอฟส าหรบการ

แสดงทมอสโก แตกไดมการเปลยนแปลงรายชอของบทเพลงทใชประกอบการแสดง ในฉากท 1 และ 3 เขาไดพยายาม

ทจะเนนการแสดงออกเชงละครใหมากยงขน รวมทงการแสดงอารมณของตวละครทชดเจน และมการน าเสนอเนอเรอง

อยางตรงไปตรงมา โดยชใหผชมเหนถงความดและความชว กลาวคอ ความดของเจาชายซกฟรสทตองตอสกบความชว

รายของพอมดโรทบาทธ

ในป ค.ศ.1905 โฟคนไดสรางสรรคบลเลตแบบ 1 องคทมชอเสยงโดงดงไปทวโลก โดยไดรบแรงบนดาลใจ

จากการแสดงในรปแบบใหมของนกเตนชาวอเมรกนทชอ อสดอรา ดนแคน ซงเคยเดนทางมาแสดงทเซนตปเตอร

สเบรกในปเดยวกน ในชอเรอง ดายองสวอน (Dying Swan) การแสดงเดยวบลเลตทมชอเสยงมาก ซงประพนธดนตร

โดย Saint-Saëns จดแสดงรอบปฐมทศนเมอวนท 22 ธนวาคม 1907 ทหอประชมโนเบลเมน (Noblemen) ในกรงเซนตป

เตอรสเบรก โดยผทรบบทเตนเดยวเปนคนแรกคอ แอนนา พาฟโลวา ซงเธอไดเขารบการฝกฝนทโรงเรยนอมพเรยล

บลเลต โดยโฟคน และนจนสก พาฟโลวาเปนนกเตนทแขงแรงและมสรระทดมาก เธอเปนนกเตนทมพรสวรรคและม

สไตลการเตนเปนของตวเอง และในทสด เธอกกลายเปนบลเลรนาคนส าคญของรสเซย ตอมาในป ค.ศ.1910 พาฟโลวา

ไดลาออกจากคณะดอากเลฟเพอกอตงคณะบลเลตเลกๆ ของตนเอง และเดนสายจดการแสดงรอบโลกระหวางปค.ศ.

1911-1931 ซงเธอสามารถเตนน าไดอยางสมบรณแบบยากจะหาผใดเปรยบได

ดายองสวอนเปนบลเลตทมความยาวไมเกน 2 นาท ซงโฟคนเปนผออกแบบทาเตนใหกบพาฟโลวาโดยเฉพาะ

โดยรปแบบการแสดงจะอยระหวางรปแบบการเตนแบบเกาและใหม การเตนรปแบบเกาคอ การเตนทเนนความช านาญ

ในเทคนคการเตนคอนขางสง นกเตนตองสวมรองเทาส าหรบยนบนปลายเทา และสวมเสอผาตามแบบแผนดงเดม

เชนเดยวกบบลเลตสวอน เลค (กระโปรงตต) สวนการเตนรปแบบใหมคอ ผออกแบบทาเตนตองการใหนกเตนใชทก

สวนของรางกาย และใชเทคนคในการดงดดอารมณผชม

ในป ค.ศ.1909 ดอากเลฟกไดรวบรวมนกเตนชนเยยมของรสเซยตงคณะบลเลตรสส เพอออกตระเวนแสดง

นอกประเทศรสเซย ในเวลานนนบเปนชวงสดทายทจะไดเหนความสามารถในระดบโลกของนกเตนรสเซยทยงมอย

กอนทนกเตนรสเซยจะเรมลดประสทธภาพการเตนลง อนเนองมาจากปจจยดานการพวพนในสงครามโลกครงท 1 และ

การปฏวตในป ค.ศ. 1917 ซงท าใหนกเตนบลเลตและนกแสดงทอยในสงกดของระบบอมพเรยลเธยเตอรตางแยกตน

เปนอสระ สวนผทยงคงอยกตองเผชญกบปญหาทรฐบาลใหมมความเหนวา บลเลตเปนสงท เสอมโทรมไรซง

คณประโยชนและไมเหมาะกบคนหมมาก จากเดมทบลเลต

อยภายใตการอปถมภของพระเจาซารกเปลยนมาเปนภายใตการควบคมดแลของรฐ ดงเหนไดชดเจนจากการออกแบบ

ทาเตนแนวใหมของลปคอฟ (Lupukhov) และโกเลยโซฟสก (Goleizovsky) ซงไดด าเนนการตามหลกของอาวองการด

(Avant-garde) จนกลายเปนบลเลตโซเวยตแนวใหม แตทบลเลตยงคงอยไดในทามกลางบรรยากาศทรฐบาลไม

สนบสนนกดวยบคคลกลมหนงทเลงเหนผลประโยชนของบลเลต เชน อนาโตล ลนาชารสก (Anatoly Lunacharsky)

รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการของรฐบาลโซเวยตในขณะนน และครบลเลตอยาง อกรปปนา วากาโนวา

(Agrippina Vaganova) ซงเธอไดใหความส าคญกบการรกษาประเพณแบบคลาสสค และนกเตนบลเลตอยางเชน เยอคา

เทอรนา เกลทเซอร (Yekaterina Geltzer) และวาสซล ทคามรอฟ (Vassily Tikhomirov) ผซงปฏเสธทจะรวมกบกลมท

อพยพออกนอกประเทศ หรอลภยทางการเมองยายไปอยประเทศอน และยงคงยนหยดอยในรสเซย

ถงแมวาปจจยดานการเมองภายในประเทศรสเซยจะสงผลกระทบตอวงการบลเลตกตาม แตกมขอดอยตรงท

ภายหลงการปฏวตเดอนตลาคม 1917 ไดกอใหเกดการเปลยนแปลงการปกครองจากระบอบกษตรยมาเปนระบอบสงคม

นยม และไดสงผลใหทกคนมความเทาเทยมกน จากเดมทบลเลตเปนกจกรรมสนทนาการของชนชนสง กกลายเปนวา

ชนชนกลางและชนชนกรรมาชพกสามารถทจะเขาชมการแสดงบลเลตไดเชนเดยวกน

การน ากลบมาจดแสดงอกครงของสวอน เลคในเลนนกราดซงเกดขนในชวงทศวรรษท 1930 จะสะทอนให

เหนถงความเลวรายของอดมการณทางดานศลปะในยคสหภาพโซเวยต โดยในป ค.ศ.1933 ทเลนนกราด วากาโนวาได

ท าการผลตสวอน เลคทแตกตางไปจากรปแบบดงเดมของเปตปาและอวานอฟ เธอไดท างานรวมกบศลปนทชอวลาดมร

ดมตรเยฟ (Vladimir Dmitriev) ซงเปนผเขยนบทละครอปราการขนมาใหม และไดรบความชวยเหลอจากผทศกษาใน

ดานประวตและทฤษฎการดนตรทชอบอรส อซาเฟยฟ (Boris Asafiev) ทเสนอการตความตามแบบของตนเอง รวมทง

น าดนตรแบบดงเดมกลบมาใชใหม ยคนถอไดวาเปนยคเปลยนผานทเรมจากยคกลางมาสยคตนศตวรรษท 19 ซงฉาก

ของทะเลสาบเสมอนกบวาเปนจนตนาการของเจาชายซกฟรส และไดท าการเปลยนแปลงเนอเรองเพอดงดดความสนใจ

ผน าระดบสงในยคสหภาพโซเวยต โดยก าหนดใหพอมดโรทบาทธผชวรายเปนเจาผครองรฐ ซงการจดแสดงในครงน

นบวาเปนรากฐานทส าคญและมอทธพลตอการจดแสดงสวอน เลค ของสหภาพโซเวยตทงหมดในยคตอมา

สาเหตส าคญทสงผลใหบลเลตสวอน เลคตามแบบฉบบของวากาโนวามรปแบบทแตกตางออกไปจากรปแบบ

ดงเดมของเปตปานนสามารถสรปได 2 ประการ ประการแรกคอ ในชวงเวลานนประเทศรสเซยไดประสบปญหาทาง

การเมอง กลาวคอ เหตการณปฏวตเดอนตลาคม 1917 ทสงผลใหราชวงศถกลมลาง ประกอบกบรฐบาลชดใหมไมให

การสนบสนนศลปะการแสดงบลเลต ซงเปนสงทเคยไดรบการอปถมภโดยราชส านกมากเทาทควร วากาโนวาจงไดท า

การปรบเปลยนเนอเรองบางสวนเพอเอาใจผน าระดบสงในยคสหภาพโซเวยต และอกประการหนงทส าคญคอ ในชวง

ทศวรรษท 1930 แนวความคดดานบลเลตเรมแปรเปลยนไปกลาวคอ จากเดมทเปนบลเลตคลาสสคกเรมมการพฒนา

เปนบลเลตแนวใหม ทไมเครงครดตามแบบแผนดงเดมของเปตปาอกตอไป

“การแสดงบลเลตในเลนนกราดหยดชะงกลงระหวางชวงการปฏวตและสงครามโลกครงท 1” 5 ตอมาในป ค.ศ.

1945 ฟโอดอร ลปคอฟ (Fedor Lopukhov) ไดผลตบลเลตสวอน เลคครงส าคญส าหรบครอฟบลเลต โดยท าการรอฟน

เคาโครงเรองทเปตปาและอวานอฟไดวางเอาไวเดม รวมทงไดเพมบทบาทการแสดงน าของเจาชายซกฟรสใหโดดเดน

มากยงขน ซงวลาดมร บซมสเตอร (Vladimir Buzmeister) ใชตรงนเปนจดเรมตนในการผลตสวอน เลคตามแบบของ

เขา ในป ค.ศ. 1956 เขาไดหนกลบไปใชเสยงดนตรของไชคอฟสกทประพนธเอาไวแตแรก โดยเปดการแสดงตามแบบ

ฉบบของตนเองทปารสโอเปรา (Paris Opera) ในป ค.ศ.1960 และเปดแสดงในองคท 2 ใหกบเฟสตวลบลเลต (Festival

Ballet) ทกรงลอนดอน จากการจดแสดงในครงนท าใหเขาไดรบก าลงใจทจะน าสวอน เลคมาปรบปรงใหมใหเหมาะสม

กบศลปวฒนธรรมตะวนตก จนเปนทยอมรบในมาตรฐานการผลตของบลเลตสวอน เลค

การแสดงบลเลตสวอน เลคในตางประเทศ

บลเลตสวอน เลคมตนก าเนดมาจากไชคอฟสกและมพฒนาการสบตอกนมาตามสมยนยมในแถบตะวนตก

อยางตอเนอง มการเดนสายเปดตวการแสดงในป ค.ศ.1895 โดยคณะบลเลตในเซนตปเตอรสเบรกของรสเซย แตกมการ

ปรบเปลยนรปแบบการแสดงในแตละยคสมยอยางตอเนอง โดยผออกแบบการแสดงแตละทานเปนเวลายาวนานกวา

100 ป นบตงแตเรมเปดแสดงรอบปฐมทศนทมอสโกในป ค.ศ.1877 ทงนโดยเรมตนจากโจเซฟ แฮนเซน ท าการ

ปรบเปลยนรปแบบการเตนทออกแบบโดยจเลยส ไรซงเกอรส าหรบคณะบลเลตบอลชอยในป ค.ศ.1880 และตอมาในป

ค.ศ.1882 แฮนเซนเปนบคคลท 2 ทมสวนเปนผออกแบบการเตนสวอน เลคทโรงละครบอลชอยเธยเตอร หลงจากนน

ไมนาน เขาไดออกจากรสเซยเพอไปเปนผเชยวชาญดานบลเลตทโรงละครอลฮมบราเธยเตอร (Alhambra Theatre) ใน

กรงลอนดอน และเขาไดสรางสรรคบลเลตทเรยกวา เดอะสวอนส (The Swans) ทประพนธดนตรโดยจอรจ จาโคบ

(George Jacobi) ผอ านวยการดานดนตรของโรงละครอลฮมบราเธยเตอร ซงเปนการจดแสดงทคลายกบรปแบบ สวอน

เลคของบอลชอย โดยเปนฉากทเกดขนในปาทซงราชนหงสตกหลมรกหวหนานายพรานทมชอวา โรแลนด (Roland)

และในตอนทายของเรองราชนหงสกบโรแลนดไดลงเรอล าเดยวกน โดยราชนหงสเปนผลากเรอขามน าไปให

5 Debra Craine and Judith Mackrell, Dictionary of Dance, (Oxford: Oxford University Press, 2000), P. 456.

ผลงานการออกแบบทาเตนของมารอส เปตปา และเลฟ อวานอฟใหกบโรงละครมารนสกเธยเตอร ท าใหสวอน

เลคไดรบการน าไปเผยแพรในตางประเทศและมชอเสยงมากทสด ซงตอมาสวอน เลคของไชคอฟสกไดกลายมาเปน

สญลกษณทางดานศลปวฒนธรรมของรสเซย โดยในป ค.ศ.1908 แอนนา พาฟโลวา และอดอลฟ โบลมเปนผน านกเตน

ทไดรบการฝกฝนเอาไวทงหมดออกเดนสายจดการแสดงในแถบตะวนตกในสแกนดเนเวย และเยอรมน ในป ค.ศ.1909

ถดมา พาฟโลวา และนโคลส เลแกท (Nicholas Legat) ไดออกเดนสายจดการแสดงไปตามเมองตางๆ ของยโรปรวมทง

กรงเวยนนา นอกจากน กไดมการเดนสายเพอเปดการแสดงอกหลายครงในยโรป ไดแก ทลอนดอน ฮปโปโดรม

(London Hippodrome) กรงลอนดอน เมอวนท 16 พฤษภาคม 1910 ซงแสดงน าโดยโอลกา พรโอบราเจนสกา รวมกบ

นกแสดงอก 20 คน และเดนสายแสดงตอไปทเมโทรโพลแทนเฮาส นครนวยอรค เมอวนท 20 ธนวาคม 1911 ซงน า

แสดงโดยมคาอล มอรดกนในบทเจาชายรวมกบนกเตนอก 14 คน โดยเยอคาเทอรนา เกลทเซอร แสดงน าในบทราชน

หงส

สวอน เลคทไมใชผลผลตของรสเซยเรองแรกเปนของดอากเลฟ ทผลตใหกบบลเลตรสส ในเดอนพฤศจกายน

1911 โดยมการยอเรองใหสนลงเหลอเพยง 2 องค 3 ฉากเทานนดวยการลบฉากแรกทงไป เนองจากถกวจารณวารปแบบ

การแสดงมความซ าซากนาเบอและไมนาสนใจ สวนฉากท 2 และการแสดงในองคท 2 ยงคงรกษาไวแตน ามาปรบปรง

แกไขใหม รวมทงฉากสดทายกมการยอใหสนลง และมการปรบปรงแกไขเสยงดนตรทประพนธโดยไชคอฟสกเสย

ใหม ทงนการจดแสดงยงคงใชรปแบบของเปตปา ยกเวนจงหวะการเตนของเจาชายในฉากท 2 ทใชจงหวะวอลซ และม

การเปลยนแปลงอยเรอยๆ ในรายชอของบทเพลงทใชประกอบการแสดง ซงจากการจดแสดงในครงน กไดรบการ

ยอมรบวาเปนผลงานชนส าคญทถกสงไปเผยแพรในตางประเทศ

จอรจ บาลองซน ซงเปนนกเตนและนกออกแบบทาเตนรสเซย-อเมรกน นบเปนบคคลผมบทบาทส าคญตอ

วงการบลเลตในยคศตวรรษท 20 โดยในชวงแรกเขาเขาเปนสมาชกในกลมนกเตนเลกๆ ของสหภาพโซเวยต ทเดนทาง

ไปในประเทศแถบตะวนตก บาลองซนและเพอนรวมงานของเขาได เขาฝกฝนวชาบลเลตทโรงเรยนอมพเรยลบลเลต

กรงเซนตปเตอรสเบรก ในหลกสตรทเขมงวด ถงแมวาในขณะนน พระเจาซารจะถกขบออกจากต าแหนงในป ค.ศ.

1917 แตกจการโรงเรยนสอนบลเลตกยงคงด าเนนตอไป อยางไรกด ในชวงสงครามโลกครงท 1 และการปฏวตเดอน

ตลาคม 1917 (Bolshevik Revolution) เปนเวลาทประเทศรสเซยขาดแคลนอาหารและไมมเชอเพลงเพยงพอส าหรบใช

ในฤดหนาว และในขณะนนประเทศรสเซยตกอยในสภาพทเลวรายมาก ประกอบกบเลนนไมใหการสนบสนนวงการ

บลเลตมากเทาทควร จงเปนผลใหวงการซบเซา แตถงแมวาการฝกฝนทาเตนจะไมไดรบการพถพถนดงเดม กยงคงมนก

เตนจ านวนไมนอยทยงฝกฝนการเตนดวยความอตสาหะ ซงบาลองซนไดทดลองออกแบบทาเตนและเปดแสดงส

สาธารณชน โดยเปนการเตนเทาเปลาในแนวกายกรรม แตตอมาเมอการออกแบบทาเตนของเขาถกทางการสงหาม เขา

จงตดสนใจเดนทางออกนอกประเทศไป

เมอเดนทางไปทปารส บาลองซนและนกเตนคนอนๆ ไดเขาเปนสมาชกในคณะบลเลตรสสของดอากเลฟ ซง

เปนคณะบลเลตยอดเยยมในยโรป เขาไดรบการขอรองใหออกแบบทาเตนใหกบทางคณะดวยวยเพยง 20 ป แมใน

ขณะนนคณะบลเลตของดอากเลฟมชอเสยงในดานการแสดงบลเลตสมยใหม (Modernism) แตบาลองซนกไดละเลย

ความเปนบลเลตแนวใหมไป และกลบไปสเทคนคบลเลตคลาสสคทเนนการฝกฝนตามหลกทฤษฎ เนนความสงางาม

และใหความส าคญเทคนคในการเตน

บาลองซนไดเดนทางไปทสหรฐอเมรกา และด ารงต าแหนงเปนผออกแบบการแสดงบลเลตคลาสสคในสหรฐฯ

ถงแมวาบาลองซนจะอทศเวลาและความสามารถของตนเองใหกบเดอะนวยอรคซตบลเลต (The New York City Ballet)

แตเขากไดท างานใหกบคณะบลเลตในยโรปดวย และชวยฝกสอนบลเลตใหคณะบลเล ตในสหรฐฯ ไปพรอมกน

ความส าเรจทยงใหญของเขา คอการน าบลเลตคลาสสคทมรากฐานมาจากบลเลตเซนตปเตอรสเบรกมาท าการเปลยน

แปรแกไข โดยพยายามทจะพฒนาใหเปนบลเลตนโอคลาสสค กลาวคอ พยายามทจะแปรเปลยนบลเลตรสเซยใหเปน

บลเลตสมยใหม ใหความรสกทคลองแคลว และเปยมไปดวยพลงในความรสกของผชมชาวอเมรกน โดยบลเลตจะม

ลกษณะเดนทใชลลาการเตนใหสอดคลองกบเสยงของดนตร ทงนเนองจากบาลองซนเองเปนผทไดเลาเรยนมามาก จน

สามารถเขาใจเทคนคของการเลนดนตรเปนอยางด เขาจงไดใชประโยชนในดานนเปนจดแขงสรางงานทมเอกลกษณ

เฉพาะออกสสายตาชาวโลก ในฐานะทเปนงานในแบบฉบบของบลเลตสมยใหม

ตอมา ในป ค.ศ.1951 บาลองซนไดออกแบบการแสดงสวอน เลคทมความยาวเพยง 35 นาทเปนครงแรก ในการ

แสดงบลเลตของเดอะนวยอรคซตบลเลต โดยการน าดนตรในองคท 2 และ 4 มาใชจดการแสดงสวอน เลคทเปนชดการ

แสดงสนๆ เขาไดท าการแกไขสวนตางๆ มากมาย และไดตดชดการแสดงทเปนการเตนเดยวของโอเดททงไป (ไดมการ

น ากลบมาแสดงใหมในทศวรรษท1980) รวมทงตดในสวนของการแสดงทเปนเชงละครทงไปดวย เพอเพมบทบาทของ

ผแสดงใหดอลงการมากยงขน เขาใชนกแสดงหญง 24 คนเพอแสดงเปนหงส และใชนกแสดงชาย 8 คนแสดงเปนนกลา

โดยมอบหมายใหมาเรย ทอลลชฟ (Maria Tallchief) แสดงเปนราชนหงส และอนเดร เยกเลฟสก (Andre Eglevsky)

แสดงเปนเจาชาย นอกจากนกไดท าการออกแบบทาเตนเสยใหม ซงการเตนในดนตรขององคท 4 ผทแสดงเปนโอเดท

จะถกขนาบขางโดยนางหงส 2 ตว โดยจดแสดงในรอบปฐมทศนทเดอะซตเซนเตอรออฟมวสค (The City Center of

Music and Dream) ทนวยอรค เมอวนท 20 พฤศจกายน 1951

นอกจากนน ดอมพเรยลไอซสตาร (The Imperial Ice Stars) ไดมการจดแสดงบลเลตบนลานน าแขง ทดดแปลง

มาจากบลเลตคลาสสคดงเดมของรสเซยชอเรอง สวอน เลคออนไอซ (Swan Lake on Ice) การแสดงในเชงละครเรองน

มงน าเสนอความสามารถและทกษะในการเตนของเหลานกแสดง โดยใชดนตรประกอบการแสดงของไชคอฟสก ใน

สวนของเนอเรองจะไมไดเครงครดตามแบบดงเดมมากนก ทวามการเปลยนแปลงเนอเรองใหทนสมยมากยงขน จากแต

เดมตอนทายเรองทเปนแบบโศกนาฏกรรม ซงเจาชายซกฟรสและโอเดทเสยชวตในตอนจบของเรอง โดยเปลยนมาเปน

จบลงดวยความสขแทน ในการจดแสดงจะมทงหมด 3 ฉากดวยกนคอ ฉากพระราชวง ปา และทะเลสาบ โดยแบงการ

แสดงออกเปน 2 องค บทบาทของโอเดทและโอดลจะแสดงโดยนกสเกต 2 คน โดยเขามาเลนสเกตกบผแสดงเปน

เจาชายซกฟรสในองคท 2 ภายหลงจากทโอดลคนแหวนใหเจาชายซกฟรสแลวนน เธอกไดบอกวธทจะท าลายค าสาป

ของพอมดโรทบาทธเพอใหโอเดทหลดพนจากค าสาป โดยเจาชายจะตองฆาโรทบาทธขณะทก าลงตอสกน ซงการ

แสดงในชดนไดมการเดนสายจดแสดงตงแตป ค.ศ.2006 จนกระทงสนป 2008

สรป

ในการจดแสดงบลเลตสวอน เลค จะมชวงเดนของเรองอยประมาณ 2 ชวงดวยกน ชวงแรกคอการเตนคในชด

กรอง พาร เดอ เดอในองคท 2 ทถกน ามาจดแสดงแทบจะทกคณะบลเลตในโลกเลยกวาได โดยเปนการแสดงระบ าคชด

ใหญระหวางราชนหงสขาวโอเดทและเจาชายซกฟรส ทสะทอนความเปนบลเลตคลาสสคไดเปนอยางด เนองจากเปน

ชดการแสดงทเนนการแสดงความสามารถทางเทคนคของผเตน มากกวาการแสดงออกทางอารมณ สวนอกชดการแสดง

หนงทมความส าคญไมแพกนคอการแสดงทเรยกวา แบลค สวอน พาร เดอ เดอ ซงผทแสดงเปนหงสด าโอดลจะมการ

น าเสนอทาเตนพเศษ โดยการหมนตวตอกน 32 รอบ อนถอเปนแบบมาตรฐานทบลเลรนาทกคนทแสดงในบทโอดล

จะตองสามารถปฏบตได ทงนการแสดงทงสองชดนมทาเตนส าคญอยทงหมด 2 ทาเตนดวยกนคอ ทาอาราเบสท และทา

ปรแอต

กอนทสวอน เลคจะกลายมาเปนบลเลตเรองเอกของโลกนน อาจกลาวไดวาเคยเรมตนจากความลมเหลวมากอน

โดยในป ค.ศ.1877 ไดมการเปดแสดงสวอน เลครอบปฐมทศนขนทโรงละครบอลชอยเธยเตอรของกรงมอสโก โดย

เปนผลงานการประพนธดนตรของไชคอฟสก และเปนผลงานการออกแบบทาเตนของจเลยส ไรซ งเกอร แตทไม

ประสบความส าเรจในการจดแสดงเนองจากทาเตนไมสมพนธกบดนตร ถงแมจะมความพยายามปรบปรงแกไขใหม

โดยศลปนคนอนๆ แลวกตาม บลเลตสวอน เลคกยงคงประสบความลมเหลวอยเชนเดม ตอมาเปตปาและอวานอฟจงได

ท าการปรบปรงแกไขทาเตนเสยใหม สวนรคารโด ดรโก กเปนผดดแปลงแกไขงานประพนธของไชคอฟสก และเปด

แสดงรอบปฐมทศนในป ค.ศ.1895 ทโรงละครมารนสกเธยเตอรของกรงเซนตปเตอรสเบรก ดวยความสามารถดานการ

ออกแบบการแสดงของเปตปาและอวานอฟ สงผลใหการจดแสดงในครงนประสบความส าเรจอย างใหญหลวง และ

ไดรบการตอบรบทดจากผชม จนท าใหสวอน เลคตามแบบฉบบของบคคลทงสองกลายมาเปนรากฐานทส าคญ และม

อทธพลตอการจดแสดงสวอน เลคของคณะบลเลตอนๆ ในเวลาตอมา โดยรปแบบการท างานของเปตปาจะเนนทความ

หรหราอลงการของเครองแตงกาย และการใชนกแสดงจ านวนมากมารวมแสดง

นอกจากน เขายงมความสามารถในการน าการแสดงทหลากหลายชนดมารวมกน ดงเชน ในการออกแบบการ

แสดงสวอนเลค ทมไดมเพยงการแสดงบลเลตคลาสสคเพยงอยางเดยว แตเปตปาไดน าการแสดงบลเลตคลาสสค การ

แสดงในเชงละคร และการแสดงระบ าพนเมองมาผสมผสานกนไดอยางลงตว ซงเหนไดชดเจนในองคท 1 และ 3 สวนอ

วานอฟกเปนบคคลหนงทมความสามารถในการน าบลเลตคลาสสคมาผสมกลมกลนกบการเตนทใชนกแสดงจ านวน

มากรวมแสดง ซงเหนไดชดเจนในองคท 2 และ 4

ตอมาในชวงตนศตวรรษท 20 ไดเกดกลมคนรนใหมทมองการท างานของเปตปาวาเปนคนหวเกา เหนไดจาก

การทชาวรสเซยทชอ ดอากเลฟ ไดกอตงคณะบลเลตแนวใหม ซงมแนวคดทแตกตางออกไปจากแนวคดดงเดมของเป

ตปา ทรจกกนในนามคณะบลเลตรสส ประกอบกบประเทศรสเซยไดเกดเหตการณส าคญทางการเมองขน 2 เหตการณ

ดวยกน คอการทรสเซยเขารวมในสงครามโลกครงท 1 และการปฏวตตลาคม 1917 ทสงผลใหศลปะการแสดงบลเลต

ซบเซาลงไปมาก อนเนองมาจากการปฏวตไดสงผลใหระบอบกษตรยในรสเซยถกลมลางและเปลยนแปลงการปกครอง

มาเปนระบอบสงคมนยม กระทงท าใหวงการบลเลตไมไดรบการสนบสนนจากราชส านกอกตอไป แตเปลยนมาอย

ภายใตการควบคมโดยรฐแทน ซงรฐบาลชดใหมกมความเหนวาบลเลตเปนสงทเสอมโทรมไรซงคณประโยชน อยางไร

กด การปฏวตกสงผลดตรงทวา ภายใตการปกครองระบอบคอมมวนสต ตอมารฐบาลรสเซยยงมสวนชวยใหการ

สนบสนนบลเลตอยางเตมท เพอการสนทนาการของคนสวนใหญในสงคมตามลทธสงคมนยม จากเดมทชนชนสง

เทานนทสามารถเขาชมการแสดงบลเลตได กกลายเปนวาชนชนกลางและชนชนลางกสามารถชมการแสดงบลเลตได

ดวยเชนกน

ภายหลงการปฏวต สวอน เลคไดถกน ากลบมาจดแสดงอกครงในป ค.ศ.1933 โดยวากาโนวา ซงบลเลตในแบบ

ฉบบของวากาโนวานน เปนสงทสะทอนสภาพสงคมรสเซยในยคหลงการปฏวตไดเปนอยางด โดยเปนการจดแสดงใน

รปแบบทแตกตางออกไปจากรปแบบดงเดมของ เปตปาและอวานอฟ กลาวคอมการเปลยนแปลงเนอเรองเพอเอาใจผน า

ระดบสงในยคสหภาพโซเวยต ซงการจดแสดงสวอน เลคในครงนไดกกลายเปนรากฐานทส าคญและมอทธพลตอการ

จดแสดงสวอน เลคของโซเวยตทงหมดในเวลาตอมา

การแสดงบลเลตสวอน เลคมพฒนาการสบตอกนมาตามสมยนยมในแถบตะวนตกอยางตอเนอง มการเดนสาย

เปดการแสดงในป ค.ศ.1895 โดยคณะบลเลตในเซนตปเตอรสเบรก แตกมการปรบเปลยนรปแบบการแสดงในแตละยค

สมยอยางตอเนอง โดยผออกแบบทาเตนแตละทานเปนเวลายาวนานกวา 100 ป

ในชวงตนศตวรรษท 20 ประเทศรสเซยไดเกดปญหาทางการเมองภายในประเทศขน ทสงผลใหบรรดาศลปน

ตางเดนทางออกนอกประเทศ อนน ามาซงการเผยแพรศลปวฒนธรรมออกสสายตาชาวโลก ประกอบกบยคสมยท

เปลยนแปลงไป จงกอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานแนวคด รวมทงความเจรญกาวหนาในดานเทคโนโลย ทท าให

บลเลตสวอน เลคไดรบการเผยแพรออกนอกประเทศ ทงในทวปยโรปและสหรฐอเมรกา จากปจจยกลาวในขางตน ได

สงผลใหบลเลตสวอน เลคไดถกดดแปลงและพฒนาไปอยางหลากหลายรปแบบ กลาวคอมการเปลยนแปลงในสวน

ของเนอเรอง และทาเตน โดยบางครงกมการน าไปดดแปลงในรปแบบภาพยนตร และการแสดงบนลานน าแขง

ตอมา ในตางประเทศไดมการจดแสดงสวอน เลคครงส าคญขน ซงเปนผลงานของนกออกแบบทาเตนทชอ บา

ลองซน โดยเขาไดจดแสดงสวอน เลคทมความยาวเพยง 35 นาทใหกบเดอะนวยอรคซตบลเลต ทสหรฐอเมรกา ซงส

วอน เลคในแบบฉบบของบาลองซนจะสะทอนถงความเปนบลเลตสมยใหม โดยเขาตองการทจะน าบลเลตคลาสสคทม

รากฐานมาจากบลเลตในเซนตปเตอรสเบรก มาท าการแปรเปลยนแกไขใหม โดยพยายามทจะพฒนาใหเปนบลเลตนโอ

คลาสสค ทใหความรสกทคลองแคลวและเปยมไปดวยพลงในความรสกของผชมชาวอเมรกน

นอกจากน ดอมพเรยลไอซสตาร (The Imperial Ice Stars) ไดมการจดแสดงสวอน เลคบนลานน าแขงขน โดย

ดดแปลงมาจากบลเลตคลาสสคดงเดมของรสเซย ซงเปนการแสดงทมงน าเสนอทกษะในการเตนของเหลานกแสดง

ดวยความทยคสมยเปลยนไปยอมกอใหเกดการเปลยนดานแนวความคด ดงนน ในสวนของเนอเรองจงไมเครงครดตาม

แบบดงเดมนก โดยมการเปลยนแปลงเนอเรองใหทนสมยมากยงขน

จากทไดกลาวมาจะเหนไดวาบลเลตสวอน เลคเคยเรมตนจากความลมเหลวมากอน แตดวยความสามารถของเป

ตปาและอวานอฟ ทไดท าการปรบปรงแกไขในสวนของทาเตนเสยใหม จงท าใหสวอน เลคกลายมาเปนบลเลตเรองท

ประสบความส าเรจในเวลาตอมา อยางไรกตาม ภายหลงจากยคสมยของเปตปาแลว คณะบลเลตตางๆ ทงในประเทศ

รสเซยและในตางประเทศกไดมการน าบลเลตสวอน เลคมาดดแปลงแกไขใหม จนมรปแบบทหลากหลายมากมายเกน

กวาจะนบได ทงนมไดเปนเพราะเปตปาและอวานอฟไมมความสามารถ แตเปนเพราะวาวงการบลเลตเรมมววฒนาการ

จากยคคลาสสคเขาสยคสมยใหม จงสงผลใหแนวความคดและการตความในสวนของเนอเรอง และทาเตนแปรเปลยน

ไปดวย ประกอบกบในยคปจจบนวงการสอและเทคโนโลยสมยใหมมการพฒนาตอไปอยางไมหยดยง จากปจจย

ดงกลาวจงสงผลใหบลเลตสวอน เลคไดรบการพฒนาในรปแบบใหมๆ ทมความหลากหลายมากยงขน อยางไรกตาม

คณะบลเลตตางๆ กไมสามารถจะปฏเสธสงทดงามทเปตปาและอวานอฟไดสรางสรรคเอาไวได