รายงานการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

ด�านพฒนาศกยภาพเยาวสตรในสถานศกษา สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ

การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล

คณะอนกรรมการสภาการศกษา ด�านพฒนาศกยภาพเยาวสตรในสถานศกษา

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ

การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษา โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล

ด�านพฒนาศกยภาพเยาวสตรในสถานศกษา สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ

ก

คานา สานกงานเลขาธการสภาการศกษามภารกจหลกในการส�งเสรมการวจยเพอพฒนาการจดการศกษา และการเสรมสร#างศกยภาพการแข�งขนโดยการมส�วนร�วมของทกภาคส�วน ให#ได#องค)ความร#เพอพฒนานโยบาย แผนและมาตรฐานด#านการศกษา เพอก�อให#เกดการเปลยนแปลงไปส�การปฏบต โดยเฉพาะความร#และการเตรยมความพร#อมในด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง ซงจะเป2นเครองมอสร#างความเป2นพลเมองทดตามระบอบประชาธปไตย ทาให#บคคลมจตสานกในการพฒนาสงคมและประเทศให#เจรญก#าวหน#าต�อไป

ในป6 พ.ศ.2552 ประเทศไทย โดยสานกงานเลขาธการสภาการศกษา ร�วมกบสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องค)การมหาชน) เข#าร�วมการประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) ซงเป2นการประเมนในโครงการวจยครงท 3 (ICCS 2009) ทดาเนนการโดยสมาคมนานาชาตว�าด#วยการประเมนผลสมฤทธทางการศกษา (International Association for the Evaluation of Education Achievement : IEA) ผลการศกษาได#ชให#เหนประเดนในด#านความร#และเจตคตเกยวกบหน#าทและความเป2นพลเมอง ความตงใจในการเข#าร�วมกจกรรมความเป2นพลเมองดของนกเรยน ตลอดจนการสนบสนนของผ#บรหารสถานศกษา และคร

สานกงานเลขาธการสภาการศกษาจงได#ดาเนนการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล เพอพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองตามบรบทวฒนธรรมของประเทศไทยให#มคณภาพและมาตรฐานเทยบเคยงระดบสากล ซงผลทได#จากการศกษาครงนจะเป2นประโยชน)ต�อการเสนอนโยบายด#านการศกษา การจดการเรยนการสอน และการวางแผนการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองของประเทศไทยต�อไป

ในโอกาสน สานกงานเลขาธการสภาการศกษา ขอขอบคณผ#ทรงคณวฒ/ผ#เชยวชาญทกท�านทให#ความอนเคราะห)ในการตรวจสอบเครองมอทใช#ในการเกบรวบรวมข#อมล และพจารณารายงานฉบบนให#มความถกต#อง สมบรณ)ยงขน รวมทงผ#บรหารสถานศกษา คร และนกเรยนของโรงเรยนทเป2นกล�มตวอย�างทแสดงความคดเหน และให#ความร�วมมอเป2นอย�างดยง จนทาให#การดาเนนการศกษาครงนสาเรจลล�วงด#วยด และหวงเป2นอย�างยงว�าองค)ความร#ทได#จากการศกษาครงน จะเป2นประโยชน)แก�ผ#ทเกยวข#องกบการพฒนาการจดการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองต�อไป

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา

กนยายน 2557

ข

บทสรปสาหรบผ�บรหาร

การดาเนนโครงการประเมนผลการศกษานานาชาตเกยวกบการศกษาหน#าทและความเป2นพลเมอง พ.ศ.2552 (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS 2009) พบว�า นกเรยนไทยมเจตคตทด และมความตงใจทจะร�วมกจกรรมความเป2นพลเมองทดทงในโรงเรยนและนอกโรงเรยน แต�มข#อจากดด#านความร#เกยวกบการเป2นพลเมองด และการเป2นพลเมองโลกทด สานกงานเลขาธการสภาการศกษา ตระหนกถงความสาคญในการพฒนานกเรยนให#มความร#ดงกล�าว โดยเฉพาะด#านความรบผดชอบต�อตนเอง ต�อสงคม และการมคณธรรม จรยธรรม จงได#ดาเนนโครงการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล เพอให#ได#เครองมอวดและประเมนผลในด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง ทมมาตรฐานและเหมาะสมกบบรบทวฒนธรรมของประเทศไทย สาหรบใช#วดและประเมนผลการจดการศกษาหน#าทและความเป2นพลเมองของสถานศกษาในประเทศได# การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองในบรบทประเทศไทยเพอให#มคณภาพเป2นทยอมรบระดบนานาชาต ในการศกษาครงนจงนากรอบการประเมนผล การออกแบบเครองมอ และวธดาเนนการเกบข#อมลจากโครงการประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองระดบนานาชาต (ICCS) มาเป2นแนวทางในการดาเนนงานดงกล�าว กรอบการประเมนผลม 2 ส�วน คอ 1) กรอบหน#าทและความเป2นพลเมอง ประกอบด#วยด#านเนอหา ทกษะการคด การรบร#และพฤตกรรม ซงดาเนนการวดในแบบทดสอบความร#และแบบสอบถามความคดเหนของนกเรยนและ 2) กรอบบรบท ประกอบด#วย ชมชนในระดบท#องถน ภมภาค และประเทศ โรงเรยนและห#องเรยน สงแวดล#อมภายนอกห#องเรยน/โรงเรยนของนกเรยน บคคลและครอบครวของนกเรยน ดาเนนการวดในแบบสอบถามความคดเหนของผ#บรหารสถานศกษาและคร ซงเป2นปaจจยทมอทธพลต�อผลสมฤทธของนกเรยนด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง การออกแบบเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง สานกงานเลขาธการสภาการศกษา ได#ดาเนนการสร#างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองขน โดยเทยบเคยงมาตรฐานโครงการระดบนานาชาต (โครงการประเมนผลการศกษาหน#าทและความเป2นพลเมองระดบนานาชาต : ICCS) จากการศกษาครงนทาให#ได#เครองมอวดและประเมนผลจานวนทงสน 4 ฉบบ ได#แก� แบบทดสอบนกเรยน แบบสอบถามสาหรบนกเรยน แบบสอบถามสาหรบคร และแบบสอบถามสาหรบผ#บรหารสถานศกษา โดยแบบทดสอบใช#วดความร#ด#านหน#าทและความเป2นพลเมองตามกรอบด#านเนอหา 9 ประเดน ได#แก� 1) สงคมพลเมองและระบบ 2) หลกการของสงคมพลเมอง 3) การมส�วนร�วมในสงคม 4) เอกลกษณ)ของสงคมพลเมอง 5) การพฒนาอย�างยงยน 6) การมปฏสมพนธ)ในโรงเรยน 7) การใช#สอสงคมสมยใหม� 8) ความตระหนกในเศรษฐกจ 9) คณธรรม จรยธรรม โดยทข#อสอบแต�ละข#อวดทกษะการคด ใน 2 ระดบ คอ 1) การร# 2) การให#เหตผลและการวเคราะห) ส�วนแบบสอบถามใช#วดการรบร#และพฤตกรรมเกยวกบค�านยม ความเชอ เจตคต เจตนาเชงพฤตกรรม และพฤตกรรมเกยวกบหน#าทและความเป2นพลเมอง รวมไปถงบรบททางด#านบคคล ครอบครว โรงเรยน และชมชน วธดาเนนการเกบข#อมล เป2นการทดลองเครองมอใน 2 ระยะ คอระยะการศกษานาร�อง (Pilot Study) เกบข#อมลกบโรงเรยนกล�มตวอย�างจานวน 2 โรงเรยน ประกอบด#วย นกเรยนชนมธยมศกษาป6ท 2 จานวน 122 คน ครทสอนชนมธยมศกษาป6ท 2 จานวน 20 คน และครใหญ�หรอผ#อานวยการโรงเรยน 2 คน ระยะการทดลอง

ค

เครองมอภาคสนาม (Field Trial) เกบข#อมลกบโรงเรยนทเป2นกล�มตวอย�าง 20 โรงเรยน ประกอบด#วย นกเรยนชนมธยมศกษาป6ท 2 จานวน 566 คน ครทสอนนกเรยนชนมธยมศกษาป6ท 2 จานวน 174 คน และครใหญ�หรอผ# อานวยการโรงเรยน จานวน 20 คน โดยครอบคลมโรงเรยนทกขนาดและสงกด ใน 4 ภ มภาคและกรงเทพมหานคร สานกงานเลขาธการสภาการศกษาดาเนนการตดต�อประสานงานกบโรงเรยนกล�มตวอย�างทตอบรบเข#าร�วมโครงการ และสร#างความร#ความเข#าใจในเรองการเกบข#อมลให#ตวแทนของโรงเรยนซงจะเป2นผ#บรหารการทดสอบ ซงมหน#าทดาเนนการทดสอบนกเรยนและเกบข#อมลแบบสอบถามจากกล�มตวอย�าง จากนนส�งข#อมลทงแบบทดสอบ แบบสอบถาม และแบบฟอร)มต�างๆ กลบมายงสานกงานเลขาธการสภาการศกษา

ผลการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองพบว�า เครองมอทง 4 ฉบบ ผ�านการตรวจสอบคณภาพโดยผ#เชยวชาญก�อนนาไปใช#ในระยะการศกษานาร�อง (Pilot Study) โดยเรมจากตรวจสอบความเทยงตรงด#านเนอหา ความสอดคล#องและความถกต#องในการใช#ภาษาของข#อคาถามและคาตอบ แล#วปรบปรงและแก#ไขข#อคาถามตามคาแนะนาของผ#เชยวชาญ จากนนนาเครองมอไปเกบข#อมลในระยะการศกษานาร�อง (Pilot Study) เพอตรวจสอบคณภาพของแบบทดสอบนกเรยนโดยหาค�าดชนความสอดคล#อง (IOC) จากความเหนของผ#เชยวชาญจานวน 5 ท�าน พบว�า ข#อสอบแต�ละข#อมค�าดชนความสอดคล#องตงแต� 0.80-1.00 เมอนาไปหาค�าความเชอมนโดยใช#สตรคเดอร)-รชาร)ดสนสตร 21 (Kuder-Richardson : KR-21) พบว�า มความเชอมนเท�ากบ 0.82 จากนน ดาเนนการหาค�าความยากและอานาจจาแนกของข#อสอบเป2นรายข#อและรายตวเลอก โดยใช#เทคนค 27 เปอร)เซนต)ของการจาแนกกล�มสง-ตา มค�าความยากตงแต� 0.22 ถง 0.81 และค�าอานาจจาแนกของข#อสอบมค�าตงแต� 0.21 ถง 0.85 ได#ข#อสอบทมคณภาพตามเกณฑ)ทกาหนด จานวน 45 ข#อ

ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) จากการวเคราะห)ข#อมลแบบทดสอบนกเรยนพบว�า มความเชอมน (Reliability) เท�ากบ 0.79 มค�าความยากง�าย (Difficulty) ตงแต� 0.28 ถง 0.81 และค�าอานาจจาแนกตงแต� 0.20 ถง 0.64 ผลการวเคราะห)ข#อมลได#ข#อสอบทมคณภาพตามเกณฑ)ทกาหนด จานวน 40 ข#อ เมอหาความเชอมนของแบบสอบถามโดยค�าสมประสทธแอลฟา (α - Coefficient) ด#วยวธของครอนบค (Cronbach) พบว�า แบบสอบถามสาหรบนกเรยนมค�าความเชอมน 0.87 แบบสอบถามครมค�าความเชอมน 0.94 และแบบสอบถามผ#บรหารมค�าความเชอมน 0.91

โดยสรป การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองมกระบวนการสร#างและพฒนาเครองมอในหลายขนตอน จากผลการวเคราะห)ข#อมลเพอตรวจสอบคณภาพของเครองมอทง 4 ฉบบ ทาให#ได#เครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองทมคณภาพ มความเหมาะสมกบบรบทวฒนธรรมของประเทศไทย อนจะเป2นประโยชน)ต�อการพฒนานโยบาย ด#านการศกษา และการจดการเรยนการสอนด#านหน#าทและความเป2นพลเมองในอนาคต

ข�อเสนอแนะ

1. สานกงานเลขาธการสภาการศกษาควรนาบทเรยนทได#จากการดาเนนโครงการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากลในครงนไปใช#เป2นแนวทางในการพฒนาเครองมอให#มคณภาพและมาตรฐานมากยงขน เพอนาเครองมอไปดาเนนการเกบข#อมลจรง และนาข#อสรปทได#ไปเป2นฐานข#อมลประกอบการจดทานโยบายการศกษาด#านการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาโดยรวมของชาตให#เหมาะสมต�อไป

ง

2. การศกษาครงนมข#อจากดบางประการ ทาให#ไม�ได#มการเกบข#อมลจรง (Main Survey) แต�ประสบการณ)ทได#เรยนร#จากโครงการประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) ทาให#ผ#วจยมความร# และทกษะในการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลด#านหน#าทและความเป2นพลเมองมากขน สามารถบรหารจดการโครงการเพอเตรยมความพร#อมในการเข#าร�วมโครงการ ICCS ครงต�อไปได#

3. การศกษาบรบททมอทธพลต�อการพฒนาการเรยนร#ของนกเรยนในด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง มตงแต�ระดบบคคล ครอบครว โรงเรยน ชมชน ดงนน ควรดาเนนการเกบข#อมลจากบคคลหรอหน�วยงานทมส�วนเกยวข#องด#วย เพอให#สามารถวเคราะห)ผลสมฤทธทางการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมองของนกเรยนได#ชดเจนมากขน

จ

สารบญ

หน�า

คานา ก บทสรปสาหรบผ�บรหาร ข

บทท 1 บทนา 1

ความเป2นมา 1 วตถประสงค) 2 กล�มเปrาหมาย 2

ขอบเขตการดาเนนงาน 2

ประโยชน)หรอผลทคาดว�าจะได#รบ 3

นยามศพท) 3

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวข�อง 4 ความหมายของพลเมอง 6

พลเมองดในระบอบประชาธปไตย 6

คณลกษณะอนพงประสงค) 8

การจดการศกษาเพอสร#างความเป2นพลเมอง 9 งานวจยทเกยวข#องกบหน#าทและความเป2นพลเมองในประเทศไทย 14

การประเมนผลการศกษาหน#าทและความเป2นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) 15

- กรอบการประเมนผล 16 - แนวคดการออกแบบและพฒนาเครองมอการวดและประเมนผลด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง 17 - กระบวนการสร#างเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง 18

- วธการดาเนนการ 19 กรอบการประเมนผลด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล 21

การสร#างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล 29

- ความหมายของเครองมอวดและประเมนผล 30

- กระบวนการสร#างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล 32

บทท 3 วธการดาเนนงาน 43

ประชากรและกล�มตวอย�าง 43 เครองมอทใช#ในการเกบข#อมล 46

- กรอบการสร#างเครองมอทใช#ในการประเมน 46 - การดาเนนการสร#างและพฒนาเครองมอ 48 - การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 50

ฉ

หน�า

- ลกษณะของเครองมอทใช#ในการเกบข#อมล 50

วธดาเนนการเกบรวบรวมข#อมล 55 การวเคราะห)ข#อมลและสถตทใช# 57

บทท 4 ผลการดาเนนงาน 58 ผลการตรวจสอบคณภาพแบบทดสอบ 58 ผลการตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม 60 บทท 5 สรป อภปรายผล และข�อเสนอแนะ 62 สรปผล 63 อภปรายผล 64 ข#อเสนอแนะ 64

บรรณานกรม 66

ภาคผนวก 69

ภาคผนวก ก - ค�าดชนความสอดคล#องของแบบทดสอบด#านหน#าทและความเป2นพลเมองจาก การประเมนของผ#เชยวชาญ ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) 70ภาคผนวก ข - รายชอผ#เชยวชาญในการตรวจสอบคณภาพเครองมอ 73 ภาคผนวก ค - แบบฟอร)มการบรหารการทดสอบ 75

ภาคผนวก ง - แบบฟอร)มตดตามนกเรยน 77 ภาคผนวก จ - ผลการวเคราะห)สภาวการณ)เตรยมความพร#อมเยาวชนไทยด#านหน#าทและ

ความเป2นพลเมองจากผลการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษา ด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง 79

ช

สารบญตาราง หน�า

ตารางท 1 คณสมบตของความเป2นพลเมองทพงประสงค) (Normative Citizenship) 9 ตารางท 2 จดม�งหมายหรอคณลกษณะอนพงประสงค)ของผ#เรยนทระบไว#ในแผนการศกษาแห�งชาต 11 ตารางท 3 เครองมอวดทใช#ในการวจย เวลาโดยประมาณทใช#ในการวด และผ#ทให#คาตอบ 18 ตารางท 4 ขนตอนการสร#างและพฒนาเครองมอ โดย IEA ICCS 19 ตารางท 5 ตวแปรของกรอบบรบทและเครองมอวด 29 ตารางท 6 เปรยบเทยบระดบการวดพฤตกรรมเกยวกบสตปaญญา 30 ตารางท 7 การสร#างหรอเลอกเครองมอในการวจย 32 ตารางท 8 จานวนข#อสอบของแบบทดสอบด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง จาแนกตามด#านเนอหา และความร# 46 ตารางท 9 ผลการคดเลอกข#อสอบ จาแนกตามเนอหา และช�วงเวลาทดาเนนการทดลองเครองมอ 60 ตารางท 10 ผลการตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม 61 ตารางท 11 ค�าดชนความสอดคล#องของแบบทดสอบด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง จากการประเมน ของผ#เชยวชาญ ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) 71

ซ

สารบญแผนภาพ หน�า

แผนภาพท 1 กรอบมโนทศน)ในการวจย (Conceptual Framework) 5 แผนภาพท 2 กรอบการประเมนผลด#านหน#าทและความเป2นพลเมอง 22 แผนภาพท 3 กรอบแนวคดด#านบรบททเกยวข#องกบการพฒนา การเรยนร#ของนกเรยนในด#านหน#าท และความเป2นพลเมอง 28 แผนภาพท 4 หลกการสร#างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล 41 แผนภาพท 5 ขนตอนการส�มกล�มตวอย�างทใช#ในการเกบข#อมล 45 แผนภาพท 6 กรอบการสร#างเครองมอทใช#ในการประเมนผล 47 แผนภาพท 7 ขนตอนการสร#างและพฒนาเครองมอในการเกบรวบรวมข#อมล 49 แผนภาพท 8 ขนตอนการดาเนนการเกบรวบรวมข#อมล 56

1

บทท 1

บทนา

ความเป�นมา

การประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) เป�นโครงการทดาเนนการโดยสมาคมนานาชาตว?าด�วยการประเมนผลสมฤทธทางการศกษา (International Association for the Evaluation of Education Achievement : IEA) ร?วมกบศนยGการศกษาระหว?างประเทศด�านการวจย ประเทศออสเตรเลย (Australia Council for Educational Research : ACER in Melbourne, Australia) ห�องปฏบตการทดลองสาหรบคร มหาวทยาลยโรม เทร กรงโรม สาธารณรฐอตาล (Laboratorio di Pedagogia sperimentale (LPS) at the Roma Tre University in Rome, Italy) และศนยGประมวลผลข�อมลและการวจยของ IEA สหพนธGสาธารณรฐเยอรมน (IEA Data Processing and Research Center : DPC in Hamburg, Germany) มวตถประสงคGเพอศกษาวธการทประเทศต?างๆ ใช�ในการเตรยมเยาวชนของตนให�ร�บทบาทความเป�นพลเมอง ตลอดจนศกษาแนวโน�มของการจดการเรยนร�เรองการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมอง ประเดนท�าทายใหม?ๆ ในการให�การศกษาแก?เยาวชนท?ามกลางบรบทประชาธปไตยทเปลยนแปลงไปและการมส?วนร?วมทางการเมองในยคศตวรรษท 21 โดยประเมนความร�เกยวกบพลเมองศกษาและพลโลกศกษา รวมทงเจตคตและการทาหน�าทการเป�นพลเมองดของนกเรยนระดบมธยมศกษาปaท 2 (อาย 13.5 – 15 ปa) มประเทศต?างๆ เข�าร?วมโครงการ ICCS ในปa ค.ศ. 2009 จานวน 38 ประเทศ ทงนโครงการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองมการดาเนนโครงการวจยมาแล�ว 3 ครง ซงประเทศไทย โดยสานกงานเลขาธการสภาการศกษา ร?วมกบสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคGการมหาชน) เข�าร?วมการประเมนในโครงการวจยครงท 3 (ICCS 2009) ด�วย สาหรบการวจยครงนนบเป�นครงท 4 ค.ศ. 2016 (พ.ศ. 2559) ได�ดาเนนโครงการต?อเนองจากปa 2009 โดยมการปรบให�สอดคล�องกบยคสมยทเปลยนไป และใช�กรอบการวจย ICCS 2009 เป�นฐาน มการเพมเตมประเดนตามแนวโน�มของโลกทเปลยนไป ในปa พ.ศ. 2557 (ค.ศ. 2014) IEA ม?งพฒนาเครองมอวดและประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง แบ?งเป�น 4 ชด ดงน 1) เครองมอทใช�กบนกเรยน ได�แก? แบบทดสอบความร�ฉบบนานาชาต แบบสอบถามฉบบนานาชาต และแบบสารวจฉบบภมภาค (สาหรบประเทศทเลอกจะเข�าร?วมการประเมนระดบภมภาคยโรป, เอเชยและลาตนอเมรกา) 2) เครองมอสาหรบคร ได�แก? แบบสอบถามคร 3) เครองมอสาหรบสถานศกษา คอ แบบสอบถามโรงเรยน ผ�บรหารสถานศกษาเป�นผ�ตอบ และ 4) เครองมอสาหรบการสารวจบรบทระดบชาต ซงจะเป�นแบบสอบถาม Online เกยวกบโครงสร�างระบบการศกษา การจดการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง หลกสตรและการพฒนาการให�ความร�ด�านพลเมองศกษา ซงตอบโดยศนยGวจยแห?งชาต (National Research Centre: NRC) ทงนเครองมอดงกล?าวจะมการนาร?องในประเทศทถกคดเลอก (Pilot Study) เพอปรบปรงเป�นเครองมอสาหรบการทดลองภาคสนาม (Field Trial) จากนนจะมการเกบข�อมลจรง (Main Survey) ในปa พ.ศ. 2559 และจดพมพGรายงานเพอเผยแพร?ในปa พ.ศ. 2560

จากการเข�าร?วมโครงการ ICCS 2009 ทผ?านมานน ผลการศกษาได�ชให�เหนในประเดนความร�และเจตคตเกยวกบหน�าทและความเป�นพลเมอง ความตงใจในการเข�าร?วมกจกรรมความเป�นพลเมองดของนกเรยน ตลอดจนการสนบสนนของผ�บรหารสถานศกษา และคร ซงข�อมลดงกล?าวเป�นประโยชนGต?อการจดทาข�อเสนอแนะเชงนโยบาย การวางแผนการศกษาเพอสร�างความเป�นพลเมองของประเทศไทย และความเป�นพลโลก ดงนน เพอเป�น

2

การเตรยมการสาหรบการเข�าร?วมการประเมนของโครงการ ICCS 2016 สานกงานเลขาธการสภาการศกษา พจารณาเหนว?า กรอบการประเมนผล การออกแบบเครองมอ และวธดาเนนการเกบข�อมลของโครงการศกษานานาชาตน มคณภาพ เป�นมาตรฐานสากล จงเหนควรให�ดาเนนโครงการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล ซงเครองมอนได�ถกปรบให�เหมาะสมกบบรบทและวฒนธรรมของประเทศไทย สาหรบใช�วดและประเมนผลการจดการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองของแต?ละสถานศกษา เพอให�สถานศกษาได�ทราบสถานภาพการจดการเรยนการสอนของตนเทยบกบสถานศกษาอนๆ ในประเทศไทยได� ตลอดจนนาผลการประเมนมาพฒนานกเรยนให�มความร�ทเป�นแก?นของพลเมองดและการเป�นพลเมองโลกทดขน โดยเฉพาะด�านความรบผดชอบทงต?อตนเอง ต?อสงคม และการมคณธรรม จรยธรรม นอกจากน ในระดบนโยบาย ยงสามารถนาผลไปเป�นฐานข�อมลประกอบการจดทานโยบายการศกษาได�ต?อไป

วตถประสงค� เพอพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองตามบรบทของสถานศกษาในประเทศไทยให�มคณภาพ มาตรฐาน โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล

กล�มเป�าหมาย

ผ�บรหาร คร และนกเรยน ในโรงเรยนทมการจดการศกษาระดบชนมธยมศกษาปaท 2 ทกสงกดและขนาดโรงเรยน (เลก กลาง ใหญ? ใหญ?พเศษ) ซงกระจายใน 4 ภมภาค ได�แก? ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต� และกรงเทพมหานคร ยกเว�นโรงเรยนการศกษาพเศษ และโรงเรยนทอย?ในเขตพนท 4 จงหวดชายแดนภาคใต�

ขอบเขตการดาเนนงาน

1. กล?มเปtาหมายทใช�ในการดาเนนงานครงน ได�แก? ผ�บรหารสถานศกษา ครผ�สอน และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ดาเนนการเกบข�อมลครอบคลมโรงเรยนทกสงกด และขนาดโรงเรยน ใน 4 ภมภาคและกรงเทพมหานคร จงกาหนดขนาดกล?มตวอย?างโดยคานงถงข�อจากดเรองจานวนนกเรยนต?อห�อง จานวนครผ�สอนชนมธยมศกษาปaท 2 ระยะเวลา บคลากร และงบประมาณ เพอให�สอดคล�องกบสภาพบรบทของโรงเรยนในประเทศไทย แบ?งเป�น 2 ระยะ ดงน

1) ระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) ดาเนนการเกบข�อมลกบโรงเรยน 2 โรง ประกอบด�วย - ผ�บรหารสถานศกษา จานวน 2 คน - ครผ�สอนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 20 คน - นกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 60 คน

2) ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field trial) ดาเนนการเกบข�อมลกบโรงเรยน 20 โรง ประกอบด�วย

- ผ�บรหารสถานศกษา จานวน 20 คน - ครผ�สอนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 200 คน - นกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 600 คน

3

2. ครทใช�เป�นกล?มตวอย?างในการดาเนนงานครงนเป�นครทสอนนกเรยนระดบมธยมศกษาปaท 2 ในกล?มสาระการเรยนร�สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม และกล?มสาระการเรยนร�อนๆ

3. เนอหาสาระทใช�ในการออกแบบทดสอบวดผลสมฤทธด�านหน�าทและความเป�นพลเมองของนกเรยน ม 9 ประเดน ได�แก? 1) สงคมพลเมองและระบบ 2) หลกการของสงคมพลเมอง 3) การมส?วนร?วมในสงคมพลเมอง 4) เอกลกษณGของสงคมพลเมอง 5) การพฒนาอย?างยงยน 6) การมปฏสมพนธGกนในโรงเรยน 7) การใช�สอสงคมสมยใหม? 8) ความตระหนกในเศรษฐกจ 9) คณธรรม จรยธรรม

ประโยชน�หรอผลทคาดว�าจะได)รบ

1. ผลจากการศกษาทาให�ได�เครองมอวดและประเมนผลในด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทมมาตรฐานและเหมาะสมกบบรบทวฒนธรรมของประเทศไทย สาหรบใช�วดและประเมนผลการจดการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองของแต?ละสถานศกษา เพอให�สถานศกษาได�ทราบสถานภาพการจดการเรยนการสอนของตนเทยบกบสถานศกษาอนๆ ในประเทศได�

2. นาผลการประเมนมาพฒนานกเรยนให�มความร�ทเป�นแก?นของพลเมองดและการเป�นพลโลกทดขน โดยเฉพาะด�านความรบผดชอบต?อตนเอง ต?อสงคม และการมคณธรรม จรยธรรม

3. ระดบนโยบายสามารถนาผลไปเป�นฐานข�อมลประกอบการจดทานโยบายการศกษาด�านการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาโดยรวมของชาตทเหมาะสมต?อไป

นยามศพท�

1. หน�าทและความเป�นพลเมอง หมายถง ภารกจทบคคลได�รบการปลกฝwง/สร�างจตสานกให�ประพฤตปฏบตตามหลกศลธรรมและคณธรรมทางศาสนา กฎหมาย ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชาต ตลอดจนคาสงสอนของพ?อแม? คร อาจารยG หรอจตสานกทถกต�อง เพอเป�นสมาชกทดของสงคม และเป�นการสร�างคณค?าของตนเองให�เป�นทยอมรบของสงคม สามารถรบผดชอบตนเองได� ตลอดจนบคคลนนๆ จะต�องเสยสละความร�ความสามารถของตนเองเพอประโยชนGต?อส?วนรวมและความเจรญก�าวหน�าของประเทศชาต

2. โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล หมายถง การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าท และความเป�นพลเมองในบรบทประเทศไทยให�มคณภาพ เป�นทยอมรบในระดบนานาชาต ซงในงานวจยนใช�กรอบการประเมนผล การออกแบบเครองมอ และวธดาเนนการเกบข�อมลจากโครงการประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (ICCS) มาเป�นแนวทางในการดาเนนการพฒนาเครองมอวดและประเมนผล

4

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวข)อง

การสร�างความเป�นพลเมองเปรยบเสมอนการสร�างรากฐานให�ประเทศชาต เพราะคนถอว?าเป�นกลไกสาคญ

ในการขบเคลอนประเทศในทกๆ มต ทงทางสงคม เศรษฐกจและการเมอง การทประเทศชาตมพลเมองทดกนบว?าเป�นนมตหมายอนดของประเทศว?าจะพฒนาไปในทางทดด�วย การสร�างคนให�เป�นพลเมองทดสามารถทาได�ทงโดยผ?านระบบการศกษาและสภาพสงคม ครอบครวเป�นตวหล?อหลอมและปลกฝwงตงแต?เดกเพอให�เกดความเป�นพลเมองทด ร�จกสทธและหน�าทพลเมองไทยภายใต�ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข

บทท 2 นจะกล?าวถงเอกสาร บทความ วทยานพนธG งานวจยทเกยวข�องกบการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองทงในบรบทประเทศไทยและระดบนานาชาต ในประเดนเนอหาหลกสตร การจดการศกษา โดยใช�คณลกษณะอนพงประสงคGของผ�เรยนตามพระราชบญญตการศกษาแห?งชาต มาตรฐานการศกษาชาต และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ซงได�ประมวลเนอหาและแบ?งสาระออกเป�น 6 ส?วน ตามกรอบมโนทศนGในการวจย (แผนภาพท 1) ดงน

1. ความหมายของพลเมอง 2. พลเมองดในระบอบประชาธปไตย 3. คณลกษณะอนพงประสงคG 4. การจดการศกษาเพอสร�างความเป�นพลเมอง 5. การประเมนผลการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and

Citizenship Education Study : ICCS) 6. กรอบการประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง 7. การสร�างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล

5

แผนภาพท 1 กรอบมโนทศน�ในการวจย (Conceptual Framework)

แผนการศกษาชาต มาตรฐานการศกษา หลกสตรแกนกลาง การศกษาขนพนฐาน พ.ศ.2551

พลเมอง

พลเมองดในระบอบประชาธปไตย

หน�าทพลเมอง ความเป�นพลเมอง

คณลกษณะอนพงประสงคG การจดการศกษา

การวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

เครองมอวดและประเมนผล

คณลกษณะและความสามารถทเดกควรจะมและทเดกเป�น

ทกษะการคด

ความร�ด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

การร� การวเคราะหG และการให�เหตผล

แบบทดสอบความร�นกเรยน Student Test

เนอหา

บรบท

ชมชน โรงเรยน บ�าน บคคล

แบบสอบถามคร Teacher Questionnaire

แบบสอบถามนกเรยน Student Questionnaire

แบบสอบถามโรงเรยน School Questionnaire

การรบร�และพฤตกรรม

เจตคต ความเชอ

พฤตกรรม เจตนาเชงพฤตกรรม

แบบสอบถามนกเรยน Student Questionnaire

6

ความหมายของพลเมอง

แนวคดของความเป�นพลเมอง หรอ Citizenship นนมาจากแนวคดหลกๆ 3 ประการ (Cohen 1999 ; Kymlicka and Norman 2000 ; Carens 2000) คอ 1) พลเมองตามสถานภาพทางกฎหมาย ประกอบด�วย หน�าทพลเมอง สทธทางการเมองการปกครองและสทธทางสงคม 2) พลเมองในฐานะตวแทนของการเมองการปกครองซงเป�นพลเมองทมความกระตอรอร�นในการมส?วนร?วมกบสถาบนทางการเมอง 3) พลเมองในฐานะสมาชกของชมชนทางการเมองทมเอกลกษณGของตนชดเจน

สานกงานเลขาธการสภาผ�แทนราษฎร (2555) ได�อธบายความแตกต?างระหว?างคาว?า พลเมอง ประชาชน และราษฎรไว�ว?า คาว?า “พลเมอง” มความหมายแตกต?างจากคาว?า “ประชาชน” และ “ราษฎร” โดยประชาชนหมายถง คนทวไป คนของประเทศ ราษฎร หมายถง คนของรฐ ส?วนพลเมอง หมายถง หม?คนทเป�นของประเทศใดประเทศหนงซงเป�นกาลงของประเทศชาตในทกๆด�าน ทงด�านเศรษฐกจ การทหาร และอานาจต?อรองกบประเทศอน นอกจากนพลเมองยงหมายถง คนทสนบสนน เป�นกาลงอานาจของผ�ปกครอง เป�นคนทอย?ภายใต�การควบคมดแลของผ�ปกครอง ความแตกต?างดงกล?าวแสดงให�เหนว?า พลเมองจะเป�นผ�ทกระตอรอร�นในการรกษาสทธต?างๆ รวมทงการมส?วนร?วมทางการเมอง ดงนน “ความเป�นพลเมอง” คอ การทคนในประเทศร�บทบาท หน�าท และความรบผดชอบของสมาชกทางสงคมทมต?อรฐ ประชาชนเป�นแค?ผ�รบคาสงจากผ�ปกครองหรอผ�นาประเทศนนๆ

ราชบณฑตยสถาน (2556) ได�อธบายคาว?า พลเมอง หมายถง คนทมสทธและหน�าทในฐานะประชาชนของประเทศใดประเทศหนง หรอประชาชนทอย?ภายใต�ผ�ปกครองเดยวกน มกมวฒนธรรมเดยวกน เช?น คนไทย ทกคนควรทาตวเป�นพลเมองด คอนอกจากตระหนกถงสทธของตนเองแล�วยงต�องทาหน�าททกฎหมายรฐธรรมนญกาหนดด�วย เช?น เสยภาษให�รฐ อนรกษGทรพยากรธรรมชาตและสงแวดล�อม อนง คาว?า พลเมอง มความหมายต?างกบ ประชาชน ในแง?ทเน�นสทธและหน�าทมากกว?าคาว?า ประชาชน

กล?าวโดยสรปคอ คาว?า “พลเมอง” มาจากคาว?า พล+เมอง ซงหมายถง พละกาลงของประเทศ ดงนนในการทประเทศจะพฒนาให�เจรญก�าวหน�าได�จงต�องอาศยประชาชนเจ�าของประเทศนนๆ เป�นกลไกในการขบเคลอนการพฒนาประเทศ พลเมองทดย?อมหมายถง ความสามารถในการนาพาประเทศไปในทศทางทด “พลเมองด” คอประชาชนททาหน�าทของตนได�อย?างครบถ�วน ทงสงทต�องทา (หน�าท) และสงทควรทา สาหรบ “หน�าท” หมายถง สงทต�องทา หรอสงทถกห�ามมให�กระทาซงจะถกระบในกฎหมายหรอกฎ ข�อบงคบต?างๆ เป�นต�น โดย “หน�าท” จะแตกต?างจาก “สงทควรทา”คอ หน�าทถ�าทาตามกจะเกดผลดต?อตนเอง ครอบครวหรอสงคม หากละเว�นกจะได�รบผลเสยโดยตรงคอการลงโทษ เช?น ปรบ จา คก หรอประหารชวต เป�นต�น แต?สาหรบสงทควรทานนจะเป�นสงทคนส?วนใหญ?ในสงคมเหนตรงกนว?าเป�นสงทควรทาหรอไม?ควรทา ซงถกกาหนดไว�โดยกรอบของบรรทดฐานทางสงคม ค?านยม วฒนธรรมและประเพณ หากบคคลใดละเมดไม?ทาตามจะได�รบผลเสยโดยทางอ�อม เช?น ได�รบการดหมนเหยยดหยาม หรอไม?คบค�าสมาคมด�วย ในทางตรงกนข�ามหากผ�ใดกระทาตามกจะได�รบการยกย?อง ชนชม สรรเสรญจากคนในสงคม

พลเมองดในระบอบประชาธปไตย

พลเมองดจะถกกาหนดไว�โดยลกษณะของระบอบการปกครองและประเพณ วฒนธรรมของประเทศนนๆ สาหรบประเทศไทยซงปกครองโดยระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข กจะมลกษณะพลเมองดทกาหนดไว�ทงในหน�าทพลเมองและความเป�นพลเมอง ตลอดจนคณลกษณะอนพงประสงคGของพลเมอง

7

ทใช�เป�นเกณฑGในการจดการศกษาเพอเตรยมความพร�อมด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทดให�แก?เยาวชนในสงคมในต?อไป

ในรายงาน “การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง” จะได�กล?าวถง การวดและประเมนผล“หน�าทและความเป�นพลเมอง” ซงสองคานมความหมายทแตกต?างกนเลกน�อยคอ หน�าทพลเมองหมายถง หน�าทของตนเองทมต?อประเทศชาตโดยพลเมองจะถกปลกฝwงให�ร�หน�าททควรกระทาและให�มความรบผดชอบต?อส?วนรวม ส?วนความเป�นพลเมองจะเป�นการสร�างจตสานกเพอให�ปฏบตตามหน�าทพลเมองต?อไปได�ในอนาคต โดยความเป�นพลเมองสามารถเรมได�จากความรบผดชอบต?อผ�อนและต?อชมชนของตนเอง ดงนนในการทจะสร�างพลเมองทดตามระบอบประชาธปไตยจะต�องอาศยการให�ความร�และการเตรยมความพร�อมในด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง เพราะการทระบอบประชาธปไตยจะสาเรจได� นนไม?ได�หมายถงการมรฐธรรมนญทด หากแต?ประชาชนจะต�องเป�นพลเมองทดตามระบอบประชาธปไตยด�วยซงหมายถง ประชาชนใช�สทธเสรภาพโดยมความรบผดชอบ เคารพสทธผ�อน เคารพความแตกต?างและเคารพกตกาของสงคม วราภรณG สามโกเศศ (2554) ได�ให�ความหมายของการความเป�นพลเมองไว�ว?า การเป�นคนทรบผดชอบได�ด�วยตนเอง มความสานกในสนตวธ มการยอมรบความคดเหนของผ�อน ความเป�นพลเมอง ประกอบด�วย มวฒนธรรมประชาธปไตย เคารพกฎกตกา เคารพความเสมอภาค เคารพสทธผ�อน เคารพและยอมรบความแตกต?าง ใช�สทธและเสรภาพอย?างมความรบผดชอบ ตระหนกและรบผดชอบตนเองและสงคม ปรญญา เทวานฤมตกล (2552) ได�อธบายความเป�นพลเมองของระบอบประชาธปไตย หมายถง การทสมาชกมอสรภาพ ควบค?กบความรบผดชอบและมอสรเสรภาพควบค?กบหน�าท สอดคล�องกบ ปลนธร เพชรฤทธ (2550) ทให�คาจากดความของคาว?า “พลเมองด” หมายถง การทบคคลมพฤตกรรมทเหมาะสมตามสภาพบรบททางสงคม และทาประโยชนGให�แก?สงคม ได�แก? การร�จกบทบาทหน�าทของตนเอง ครอบครว ชมชน รวมถงประเทศชาต เคารพและปฏบตตามกฎหมายของบ�านเมอง มความจงรกภกดต?อพระมหากษตรยG ตลอดจนเป�นบคคลทมจตสานกในการพฒนาประเทศให�มความเจรญก�าวหน�า พฒนาตนเองให�เป�นบคคลทมความร� ความสามารถ มพฤตกรรมด มจตใจด มความรบผดชอบ รกษาสงแวดล�อม รวมทงให�ความสาคญต?อการอย?ร?วมกน และปฏบตต?อกน เพอให�เกดความสงบสข

พลเมองดในวถประชาธปไตยควรจะเป�นพลเมองทมคณลกษณะทสาคญ คอ เป�นผ�ทยดมนในหลกศลธรรมและคณธรรมของหลกศาสนา มหลกการทางประชาธปไตยในการดารงชวต ปฏบตตนตามกฎหมายดารงตนเป�นประโยชนGต?อสงคม โดยมการช?วยเหลอเกอกลกน อนจะก?อให�เกดการพฒนาสงคมและประเทศชาต ให�เป�นสงคมและเป�นประเทศประชาธปไตยอย?างแท�จรงตามหลกการทางประชาธปไตย

เนองจากพลเมอง เป�นกลไกสาคญในการขบเคลอนสงคมประชาธปไตย ดงนนการสร�างความเป�นพลเมองจงนบว?าเป�นเครองมอการพฒนาระบบการเมองการปกครองให�ก�าวไปส?การเป�นสงคมประชาธปไตยอย?างสมบรณGสร�างจตสานกประชาธปไตยเพอให�ประชาชนเป�นพลเมอง ดงทชยอนนตG สมทวณช (2553) ได�อธบายถงลกษณะพลเมองดในระบอบประชาธปไตยว?า พลเมองทดจะปฏเสธระบบอปถมภG ซงเมอเลอกผ�แทนราษฎร หรอ สส.กจะเป�นผ�แทนประชาชนอย?างแท�จรงและพลเมองเหล?านจะรวมตวกนกลายเป�นสงคมพลเมอง ทประชาชนใส?ใจในความเป�นไปและปwญหาของประเทศ ประชาชนเข�มแขง สามารถถ?วงดลอานาจกบรฐบาลได� ซงทาให�ประชาธปไตยเป�นการปกครองโดยประชาชนโดยแท�จรง

สรปลกษณะพลเมองตามระบอบประชาธปไตย ม 6 ประการดงน 1) มอสรภาพและพงตนเองได�

8

2) เหนคนเท?าเทยมกน 3) ยอมรบความแตกต?าง 4) เคารพสทธผ�อน 5) รบผดชอบต?อสงคม 6) เข�าใจระบอบประชาธปไตยและมส?วนร?วม

พลเมองดมหน�าทต�องปฏบตตามกฎหมาย ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชาตคาสงสอนของพ?อแม? คร อาจารยG มความสามคค เออเฟ��อเผอแผ?ซงกนและกน ร�จกรบผดชอบชวดตามหลกจรยธรรม และหลกธรรมของศาสนา มความรอบร� มสตปwญญาขยนขนแขง สร�างความเจรญก�าวหน�าให�แก?ตนเอง ครอบครว สงคม และประเทศชาต เมอประชาชนในประเทศปฏบตตนให�เป�นพลเมองดตามวถประชาธปไตยแล�วนน จะส?งผลให�ประเทศชาตและสงคมมการพฒนาไปอย?างมนคงเพราะคนทมความร�ความสามารถได�มโอกาสแสดงความคดเหนหรอร?วมมอกนทางานเพอส?วนรวม

คณลกษณะอนพงประสงค�

ในทกสงคมล�วนต�องการคนด ซงคนดอาจหมายถง การเป�นคนทมคณธรรม จรยธรรม ตามหลกศลธรรมและค?านยมทดงามในสงคม การเป�นพลเมองดในสงคมประชาธปไตยมความหมายและขอบเขตข�อจากดมากกว?าการเป�นคนดโดยทวไป พลเมองด นอกจากจะเป�นคนทมคณธรรม จรยธรรมแล�ว ยงต�องประกอบด�วยคณลกษณะของระบบการปกครองตามอดมการณGทางการเมองของรฐนนๆ

พลเมองดถกนามาตความหมายในลกษณะคณลกษณะอนพงประสงคG ในบรบทของสงคมทปกครองโดยระบอบประชาธปไตยได�กาหนดคณลกษณะพงประสงคGของพลเมองทดไว�ดงน (วชย ภ?โยธนและคณะ 2552)

1) เคารพกฎหมายบ�านเมองและปฏบตตามกฎระเบยบ ข�อบงคบของสงคม 2) เป�นผ�มเหตผล และรบฟwงความคดเหนของผ�อน 3) ยอมรบมตเสยงส?วนใหญ? 4) เป�นผ�มนาใจประชาธปไตยและเหนแก?ประโยชนGส?วนรวม 5) เคารพในสทธเสรภาพของผ�อน 6) มความรบผดชอบต?อตนเอง สงคม ชมชน ประเทศชาต 7) มส?วนร?วมในกจกรรมการเมอง การปกครอง 8) มส?วนร?วมในการปtองกน แก�ไขปwญหาเศรษฐกจ สงคม 9) มคณธรรมและจรยธรรม ปฏบตตามหลกธรรม

สถาบนพระปกเกล�าได�อธบายถงคณลกษณะอนพงประสงคGของพลเมองไทยจากรายงานการวดความเป�น

พลเมองไว�ดงตารางแสดงคณสมบตของความเป�นพลเมองทพงประสงคG (Normative Citizenship) (ถวล บรกลและคณะ 2555)

9

ตารางท 1 คณสมบตของความเป�นพลเมองทพงประสงคG (Normative Citizenship)

คณสมบตของความเป�นพลเมองทพงประสงค�

องค�ประกอบ

1. ความเป�นพลเมองทให�ความสาคญกบวถวฒนธรรม (Traditionalist/ Minimalist)

ไปใช�สทธเลอกตงเสมอ เคารพผ�อาวโสกว?า เสยสละเวลาทางานเพอส?วนรวม ปฏบตตามกฎหมาย ปฏบตตามหลกศาสนา มความภาคภมใจในการเป�นคนไทย เตมใจทจะเสยภาษ ทางานแบบสจรต

2. ความเป�นพลเมองทให�ความสาคญกบความมอสรภาพและความก�าวหน�าทนสมย (Modern/Liberal)

สามารถเปรยบเทยบนโยบายของพรรคและผ�รบสมครรบการเลอกตง มความร�เกยวกบการเมองการปกครอง สามารถวเคราะหGและแสดงความคดเหนทางการเมอง สามารถคยเรองการเมองนานาชาต เป�นสมาชกกล?ม/ สมาคม/ สหภาพ/ ชมรม เป�นต�น ตดตามการทางานของนกการเมองและข�าราชการ บรจาคโลหต/ เงน/ สงของ/ แรงงาน รกษาสงแวดล�อมโดยการนากลบไปใช�ใหม?/ ช?วยปลกต�นไม�/ แยกขยะ

สาหรบเยาวชนไทยกได�รบการปลกฝwงให�เป�นพลเมองด ตามวสยทศนGหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐานพทธศกราช 2551 ทม?งพฒนาผ�เรยนให�มคณลกษณะอนพงประสงคG คอสามารถอย?ร?วมกบผ�อน ในสงคมได�อย?างมความสข ในฐานะเป�นพลเมองไทยและพลโลกม 8 ประการสาคญ ดงน

1) รกชาต ศาสนG กษตรยG 2) ซอสตยGสจรต 3) มวนย 4) ใฝ�เรยนร� 5) อย?อย?างพอเพยง 6) ม?งมนในการทางาน 7) รกความเป�นไทย 8) มจตสาธารณะ

ซงจะเหนได�ว?าการศกษามส?วนสาคญในการส?งเสรมให�เยาวชนมความพร�อมในการเตบโตเป�นพลเมองทดตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGเป�นประมขได� ดงจะกล?าวในส?วนต?อไป

การจดการศกษาเพอสร)างความเป�นพลเมอง

เนองจากระบอบประชาธปไตยเป�นระบอบการปกครองทมประชาชนเป�นเจ�าของอานาจสงสด ดงนนการสร�างให�ประชาชนกลายเป�นพลเมองตามระบอบประชาธปไตยจงเป�นสงสาคญมากเทยบเท?ากบการมรฐธรรมนญทด นอกจากนหากคนไทยปฏบตตนเป�นพลเมองดตามระบอบประชาธปไตยยงช?วยทาให�สงคมไทยเกดความสงบสขและมสนตสข เพราะคนไทยเข�าใจในสทธและหน�าทของตน เคารพกตกา ใช�สทธเสรภาพทไม?ละเมดสทธผ�อน

10

ร?วมกนแก�ปwญหาโดยเหนแก?ประโยชนGส?วนรวมเป�นสงสาคญ สงเหล?านล�วนเป�นปwจจยส?งเสรมให�ประเทศไทยพฒนาก�าวหน�าได�อย?างมนคงและยงยน สาหรบการสร�างประชาชนให�กลายเป�นพลเมองทดตามระบอบประชาธปไตยนน สามารถทาได�โดยให�การศกษาเพอเตรยมความพร�อมให�เยาวชนมความร�ความเข�าใจในสทธและหน�าทในฐานะพลเมอง และนาแนวคดตามวถประชาธปไตยมาใช�ในการดารงชวตได� ซงการจดการศกษาเพอสร�างพลเมองนนมรากฐานความคดมาจากแนวคดพลเมองทสมบรณG (Perfect Citizen Concept) เพลโต� (อ�างไว�ใน “แนวคดว?าด�วยความเป�นพลเมอง” โดยศ.ดร. ธเนศวรG เจรญเมอง, 2548) โดยมแนวคดสรปได�ดงน การให�การศกษาทางการเมองแก?ประชาชนนนเป�น สงสาคญ กล?าวคอ จะต�องให�การศกษานเรมตงแต?ชนอนบาล-ประถม เป�นการปลกฝwงความดงามให�แก?ประชาชน ซงสอดคล�องกบแนวคดของ Parker (1991) และ Patrick (2002) ทว?าเยาวชนไม?สามารถเตบโตมาพร�อมกบความเป�นพลเมองทสมบรณGได�ด�วยตนเอง ดงนนเยาวชนเหล?านจงจาเป�นต�องได�รบการอบรม บ?มเพาะ ปลกฝwงความร�และสร�างจตสานกในด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทงจากโรงเรยนและสงคม

การศกษานบเป�นพนฐานของการสร�างและพฒนาประเทศ เพราะเป�นเครองมอในการสร�างคนให�สอดคล�องกบความต�องการของประเทศชาตในขณะเวลานนๆ และในการพฒนาคนเพอให�เป�นพละกาลงในการพฒนาประเทศกจะต�องอาศยการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองในการเตรยมความพร�อมให�แก?เยาวชนในประเทศนนๆ มความร� ทกษะ มจตสานก ตระหนกในคณค?า มความรบผดชอบในฐานะพลเมอง โดยส?วนใหญ?การศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองจะอย?บนฐานความคด กระบวนการและค?านยมตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย การปลกฝwงเรองหน�าทและความเป�นพลเมองในประเทศไทยนนได�เรมมาตงแต?หลงการเปลยนแปลง การปกครอง คอ พ.ศ. 2475 ซงในขณะนนประเทศไทยมความจาเป�นจะต�องเร?งให�ประชาชนมความร�ความเข�าใจเรองการปกครองประชาธปไตยควบค?กบสทธและหน�าทของพลเมอง การศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองจงเป�นเครองมอสาคญทจะช?วยให�ประชาชนเหล?านมความพร�อมต?อระบอบการปกครองแบบใหม? คอระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข แนวคดการสร�างพลเมองโดยใช�การศกษานนได�ผนวกเข�าไปในรฐธรรมนญ แผนการศกษาชาต มาตรฐานการศกษาและหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานในรปแบบของคณลกษณะอนพงประสงคGของพลเมองไทยหรอผ�เรยน (ศกดชย นรญทว, 2549) นอกจากน ในอดต “วชาหน�าทพลเมอง” เคยเป�นวชาเฉพาะในหลกสตรการศกษาพนฐาน แต?ในปwจจบน “วชาหน�าทพลเมอง” กลบถกลดความสาคญให�เป�นสาระหนงในสาระการเรยนร�สงคมศกษาเท?านน ทาให�นกเรยน คร หรอแม�กระทงผ�บรหารไม?ได�ให�ความสาคญเท?าทควร การจดการศกษาเพอสร�างความเป�นพลเมองเป�นหนงในหน�าทของรฐซงได�ถกระบไว�ในรฐธรรมนญแห?งราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 81 ดงน “รฐต�องจดการศกษาอบรมและสนบสนนให�เอกชนจดการศกษาอบรมให�เกดความร�ค?คณธรรม จดให�มกฎหมายเกยวกบการศกษาแห?งชาต ปรบปรงการศกษาให�สอดคล�องกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม สร�างเสรมความร�และปลกฝwงจตสานกทถกต�องเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข...” ต?อมา รฐธรรมนญแห?งราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 มาตรา 80 ได�กล?าวถงการจดการศกษาเพอให�คนไทยมความเป�นพลเมองไว�ว?า

“รฐต�องดาเนนการตามแนวนโยบายด�านสงคม การสาธารณสข การศกษาและวฒนธรรม...

11

(3) พฒนาคณภาพและมาตรฐานการจดการศกษาในทกระดบและทกรปแบบให�สอดคล�องกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม จดให�มแผนการศกษาแห?งชาต กฎหมายเพอพฒนาการศกษาของชาต จดให�มการพฒนาคณภาพครและบคลากรทางการศกษาให�ก�าวทนการเปลยนแปลงของสงคมโลก รวมทงปลกฝwงให�ผ�เรยนมจตสานกของความเป�นไทย มระเบยบวนย คานงถงประโยชนGส?วนรวมและยดมนในการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข” ซงสอดคล�องกบจดม?งหมายหรอคณลกษณะอนพงประสงคGของผ�เรยนทระบไว�ในแผนการศกษาแห?งชาตในแต?ละยคสมยต?างๆ ทมจดม?งหมายในการสร�างให�คนไทยเป�นพลเมองทดตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข สรปได�ดงตารางท 2

ตารางท 2 จดม?งหมายหรอคณลกษณะอนพงประสงคGของผ�เรยนทระบไว�ในแผนการศกษาแห?งชาต

แผนการศกษาแห�งชาต จดม�งหมาย/คณลกษณะอนพงประสงค�ของผ)เรยน 1. แผนการศกษาแห?งชาต พ.ศ. 2475

พลเมองแห?งสยาม คอเป�นพลเมองผ�สามารถประกอบอาชพได� เป�นผ�ทร�จก สทธและหน�าทแห?งพลเมอง

2. แผนการศกษาแห?งชาต พ.ศ. 2494

ข�อ (1) ...ให�พลเมองได�รบการศกษา...มความร�ความสามารถทจะประกอบอาชพและมจตใจเป�นประชาธปไตย และข�อ (4) ให�มจรยศกษา มวฒนธรรมดงาม เหนแก?ประโยชนGส?วนรวมยงกว?าประโยชนGส?วนตน

3. แผนการศกษาแห?งชาต พ.ศ. 2520

(1) ให�มความเคารพในสทธและหน�าทของตนเองและของผ�อน มระเบยบวนย มความเคารพและปฏบตตามกฎหมาย ศาสนาและหลกธรรม (2) ให�มความเข�าใจและกระตอรอร�นทจะมส?วนร?วมในการปกครองประเทศตามวถทางประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGเป�นประมข ยดมนในสถาบนชาต ศาสนาและพระมหากษตรยG (3) ให�มความรบผดชอบต?อชาต ต?อท�องถน ต?อครอบครว และตนเอง (4) ให�มสานกในการเป�นคนไทยร?วมกนและการเป�นส?วนหนงของมนษยชาต มความรกชาต ตระหนกในความมนคงปลอดภยของชาตและการมส?วนร?วมในการปtองกนประเทศ (5) ให�มความยดมนและผดงความเสมอภาค ความสจรตและความยตธรรม ........ และ (8) ให�มความสามารถในการตดต?อทาความเข�าใจและร?วมมอซงกนและกน ร�จกการแสวงหาความจรง มความคดรเรมสร�างสรรคG ร�จกแก�ปwญหาและข�อขดแย�งด�วยสตปwญญาและสนตวธ

4 . พระราชบญญตการศกษาแห?งชาต พ.ศ. 2542

มาตรา 6 กล?าวถงความม?งหมายของการศกษา ว?า การจดการศกษาต�องเป�นไปเพอพฒนาคนไทยให�เป�นมนษยGทสมบรณGทงร?างกาย จตใจ สตปwญญา ความร�และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวต สามารถอย?ร?วมกบผ�อนได�อย?างมความสข

12

แผนการศกษาแห�งชาต จดม�งหมาย/คณลกษณะอนพงประสงค�ของผ)เรยน โดยเฉพาะอย?างยง ในมาตรา 7 เน�น ให�กระบวนการเรยนร�ต�องม?งปลกฝwง

จตสานกทถกต�องเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGเป�นประมข ร�จกรกษาและส?งเสรมสทธหน�าท เสรภาพ เคารพกฎหมาย ความเสมอภาคและศกดศรความเป�นมนษยG มความภมใจในความเป�นไทย ร�จกรกษาผลประโยชนGส?วนรวมของประเทศชาต

นอกจากน คณลกษณะของคนไทยทพงประสงคGทงในฐานะพลเมองและพลโลกยงถกกาหนดไว�ใน

มาตรฐานท 1 ของมาตรฐานการศกษาของชาต (พ.ศ. 2547) เพอกาหนดเป�นเปtาหมาย นโยบายและแนวทางพฒนาการจดการศกษาของชาตในทกระบบและ ทกประเภทในระดบมหภาค โดยมาตรฐานการศกษาของชาต มอดมการณGสาคญของการจดการศกษา คอการจดให�มการศกษาตลอดชวตและการสร�างสงคมไทยให�เป�นสงคมแห?งการเรยนร� การศกษาทสร�างคณภาพชวตและสงคมบรณาการอย?างสมดลระหว?าง ปwญญาธรรม คณธรรมและวฒนธรรม เป�นการศกษาตลอดชวตเพอคนไทยทงปวง ม?งสร�างพนฐานทดในวยเดก ปลกฝwงความเป�นสมาชกทดของสงคมตงแต?วยการศกษาขนพนฐานและพฒนาความร�ความสามารถเพอการทางานทมคณภาพ โดยให�ทกภาคส?วนมส?วนร?วมในการจดการศกษาได�ตรงตามความต�องการของผ�เรยน และสามารถตรวจสอบได�อย?างมนใจว?าการศกษาเป�นกระบวนการของการพฒนาชวตและสงคม เป�นปwจจยสาคญในการพฒนาประเทศอย?างยงยน สามารถพงตนเองและพงกนเองได� และสามารถแข?งขนได�ในระดบนานาชาต

สาหรบมาตรฐานท 1 ได�ระบถงคณลกษณะของคนไทยทพงประสงคGทงในฐานะพลเมองและพลโลกไว�ว?า“คนไทยเป�นคนเก?ง คนด และมความสข มการพฒนาทเหมาะสมกบช?วงวย พฒนาคนตามธรรมชาตและเตมศกยภาพตรงตามความต�องการ ทงในด�านสขภาพร?างกายและจตใจ สตปwญญา ความร�และทกษะคณธรรม และจตสานกทพงประสงคG และอย?ในสงคมได�อย?างปกตสข” โดยใช�ตวบ?งชทเกยวข�องกบหน�าทและความเป�นพลเมองดงน

ตวบ�งชท 1.4 ทกษะทางสงคม โดยระบว�า 1.4.1 คนไทยเข�าใจและเคารพในธรรมชาต สงแวดล�อมและสงคม มทกษะและความสามารถท

จาเป�นต?อการดาเนนชวตในสงคมอย?างมความสข 1.4.2 คนไทยมความรบผดชอบ เข�าใจ ยอมรบ และตระหนกในคณค?าของวฒนธรรมทแตกต?างกน

สามารถแก�ปwญหาในฐานะสมาชกของสงคมไทยและสงคมโลกโดยสนตวธ ตวบ�งช 1.5 คณธรรม จตสาธารณะและจตสานกในความเป)นพลเมองไทยและพลโลก 1.5.1 คนไทยดาเนนชวตโดยการสจรต วจสจรต และมโนสจรต 1.5.2 คนไทยมความรบผดชอบทางศลธรรมและสงคม มจตสานกในเกยรตภมของความเป�นคนไทย

มความภมใจในชนชาตไทย รกแผ?นดนไทย และปฏบตตามระบอบประชาธปไตย เป�นสมาชกทด เป�นอาสาสมคร เพอชมชน และสงคมในฐานะพลโลก

สาหรบการศกษาขนพนฐานกได�กาหนดคณลกษณะอนพงประสงคGของผ�เรยนไว�ในวสยทศนG หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 ดงน

13

“หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน ม?งพฒนาผ�เรยนทกคนซงเป�นกาลงของชาตให�เป�นมนษยGทมความสมดลทงด�านร?างกาย ความร� คณธรรม มจตสานกในความเป�นพลเมองไทยและเป�นพลโลก ยดมนในการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข มความร�และทกษะพนฐาน รวมทงเจตคตทจาเป�นต?อการศกษาต?อ การประกอบอาชพ และการศกษาตลอดชวต โดยม?งเน�นผ�เรยนเป�นสาคญบนพนฐานความเชอว?าทกคนสามารถเรยนร�และพฒนาตนเองได�เตมศกยภาพ” ซงเมอผ�เรยนจบการศกษาขนพนฐานจะมคณลกษณะ ดงน

1) มคณธรรม จรยธรรม และค?านยมทพงประสงคG เหนคณค?าของตนเอง มวนยและปฏบตตนตามหลกของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

2) มความร�อนเป�นสากลและมความสามารถในการสอสาร การคด การแก�ปwญหา การใช�เทคโนโลย และมทกษะชวต

3) มสขภาพและสขภาพจตทด มสขนสยและรกการออกกาลงกาย 4) มความรกชาต มจตสานกในความเป�นพลเมองและพลโลก ยดมนในวถชวตและการปกครองตาม

ระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข 5) มจตสานกในการอนรกษGวฒนธรรมและภมปwญญาไทย การอนรกษGและพฒนาสงแวดล�อม มจต

สาธารณะทม?งทาประโยชนGและสร�างสงทดงามในสงคม และอย?ร?วมกนในสงคมอย?างมความสข

นอกจากการศกษาเรองหน�าทและความเป�นพลเมองจะถกระบไว�ในแผนการศกษาแห?งชาต มาตรฐานการศกษาของชาตและหลกสตรแกนกลางฯ แล�วยงมยทธศาสตรGพฒนาการศกษาเพอสร�างความเป�นพลเมอง พ.ศ. 2553 - 2561 เป�นกลไกในการขบเคลอนการปฏรปการศกษาในทศวรรษท 2 เพอให�คนไทยยคใหม?เป�นพลเมองทกระตอรอร�น มความตระหนกในพลงของตนเองเพอเปลยนแปลงสงคมให�สงบ ร?มเยน มนคง โดยเคารพกตกา หลกความเสมอภาค ซงมอนกรรมการ กนป. ด�านพฒนาการศกษาเพอสร�างความเป�นพลเมองด เสนอให�มการพฒนาการศกษาทสร�างความเป�นพลเมอง ซงม?งเน�นการสร�างกระบวนการคดวเคราะหG ให�ผ�เรยนมทกษะรอบด�าน ตลอดจนเสรมสร�างคณลกษณะของความเป�นพลเมอง หล?อหลอม ปลกฝwงค?านยมความเป�นพลเมองให�แก?ผ�เรยน

กล?าวโดยสรปคอ การศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองนบเป�นฐานรากของการเมองภาคพลเมอง ในปwจจบนปwญหาการเมองทเกดจากการไม?ยอมรบความคดเหนทแตกต?าง การชมนมทางการเมองทรกรานสทธ หรอการเคลอนไหวทางการเมองของประชาชนทโน�มนาไปส?ความรนแรง เป�นสงทเน�นยาความสาคญของการพฒนารากฐานของการเมองภาคพลเมองในระบอบประชาธปไตยให�เข�มแขงด�วยการสร�างพลเมองทพร�อมด�วยหลกแนวคดประชาธปไตยและเป�นพลเมองทกระตอรอร�น (Active Citizen) รบผดชอบตนเองได� ใช�สทธเสรภาพควบค?กบความรบผดชอบ เคารพสทธเสรภาพผ�อน เคารพความแตกต?าง เคารพหลกความเสมอภาค ไม?แก�ปwญหาด�วยความรนแรง ร?วมรบผดชอบต?อสงคม มจตสาธารณะ เพอให�ประเทศไทยมความมนคง ประชาชนแต?ละกล?มความคด ความเชออย?ร?วมกนอย?างสงบสขและปราศจากความรนแรง ภายใต�การปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGเป�นประมข

14

งานวจยทเกยวข)องกบหน)าทและความเป�นพลเมองในประเทศไทย ในการสร�างให�ระบอบการเมองการปกครองของประเทศมความเป�นประชาธปไตยโดยสมบรณGนน สถาบน

ครอบครวนบว?าเป�นสถาบนทสาคญเพราะเป�นสถาบนแรกทอบรมบ?มเพาะ ปลกฝwงความเชอ ค?านยม คณธรรม จรยธรรมและศลธรรมอนดงามให�กบเดก เนองจากการถ?ายทอดความคดทางการเมอง (Political Socialisation) นน มการดาเนนจากร?นส?ร?น เป�นกระบวนการหนงของการถ?ายทอดทางสงคม (Socialisation) ทบคคลเรยนร�ทจะปรบตวเพอให�สามารถอย?ร?วมกบผ�อนในสงคมได� โดยทบคคลนนๆ เรยนร�ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม กฎหมายของสงคม ตลอดจน ความคด ความร�สก เจตคต เพอมาพฒนาให�เป�นบคลกภาพหรอพฤตกรรมทสอดคล�องกบคนอนๆในสงคม ผ?านบคคลต?างๆ อนได�แก? พ?อแม? ครอาจารยG เพอน ตวแทนศาสนา สอมวลชน เป�นต�น

กระบวนการถ?ายทอดทางสงคมทกล?าวมาข�างต�นนน สอดคล�องกบ กมลวรรณ คารมปราชญG คล�ายแก�ว (2557) ทได�ให�ข�อเสนอว?า ครอบครวสามารถปลกฝwงและพฒนาให�เยาวชนเป�นพลเมองดตามระบอบประชาธปไตยได�โดยอบรมเลยงดแบบประชาธปไตย คอ อบรมเลยงดแบบรกสนบสนนและใช�เหตผลกบเดก เพอให�เดกได�ซมซบกบสงคมประชาธปไตย ได�ฝ�กคดในสงทตนเองสนใจ รบผดชอบในหน�าททตนเองได�รบมอบหมายจากผ�ปกครอง เรยนร�การเคารพการตดสนใจของตนเองและผ�อน ประกอบกบทผ�ปกครองเองนนเป�นแบบอย?างทดในการเป�นพลเมองตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย เพราะเดกจะได�เรยนร� จดจา นาไปส?การปลกฝwงเจตคต ค?านยมและพฒนามาเป�นพฤตกรรมทพลเมองดพงปฏบต นอกจากนน วรพล วแหลม (2557) ได�สรปปwจจยทส?งผลต?อพฤตกรรมพลเมองดตามวถประชาธปไตยของนกศกษาชนปaท 1 มหาวทยาลยธรรมศาสตรG ว?ามผลมาจากการเลยงดแบบสนบสนนและใช�เหตผลทครอบครวได�ปลกฝwงให�เดกมา อกทงการรบร�ข?าวสารทางการเมองและแบบอย?างทดด�านประชาธปไตยจากคนรอบข�างมอทธพลต?อพฤตกรรมพลเมองทด โดยเฉพาะอย?างยง กล?าวคอผลสารวจด�านการมส?วนร?วมนนออกมาค?อนข�างสง รองลงมาคอ การยอมรบฟwงและเคารพผ�อน และใช�เหตผลในการตดสนปwญหา ตามลาดบ

นอกเหนอจากสถาบนครอบครวและสภาพภมหลงทางบ�าน คอ การอบรมเลยงดแล�ว โรงเรยน ห�องเรยน ครและเพอนยงเป�นปwจจยด�านบรบททมผลต?อเจตคต ค?านยม พฤตกรรม ของนกเรยนในด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง (ศศวมล เกลยวทอง, 2556) เนองจากโรงเรยนเป�นสถาบนทนกเรยนได�เรยนร�ทกษะ ประเพณ และความเชอทางสงคม โดยมครเป�นผ�สร�างบรรยากาศในห�องเรยนให�เกดการเรยนร� ปฏสมพนธGของครและนกเรยนมอทธพลต?อจตใจนกเรยน การปฏบตของครต?อนกเรยนมผลต?อเจตคตของนกเรยนทมต?อสงคมและการแสดงออกหรอการปฏบตต?อนกเรยนคนอนๆด�วย เพอนกเป�นตวแปรสาคญ เพราะนกเรยนไม?ได�เรยนร�จากครเพยงอย?างเดยว หากแต?ยงเรยนร�แลกเปลยนผ?านการมปฏสมพนธGอนดจากเพอน/สงคมในโรงเรยนด�วย และเมอนกเรยนมปฏสมพนธGทดในโรงเรยนแล�วกย?อมส?งผลให�นกเรยนใช�ชวตในสงคมได�อย?างสงบสข สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2554 (อ�างถง สมพงษG จตระดบ) ทได�กล?าวว?าการปลกฝwงด�านหน�าทและความเป�นพลเมองให�แก?เดกนนควรเรมทาตงแต?ระดบอนบาล-ประถมศกษา ซงจะต�องเน�นการปฏบตให�มากกว?าเนอหาตามสาระของหลกสตรแกนกลาง การเรยนร� นกเรยนสามารถเรยนร�ได�หลากหลายรปแบบ เช?น เรยนร�ด�วยตนเอง (individual learning) เรยนร�จากเพอน (peer learning) เรยนร�จากกล?ม (cooperative learning) เรยนร�จากการสงเกตและเลยนแบบ (observational learning and modeling) และเรยนร�จากประสบการณGจรง ( experiential learning) ซงปwจจบนการจดการเรยนร�เกยวกบประชาธปไตยของไทยนน เน�นเนอหามากกว?ากจกรรมทสร�างสานกความเป�นประชาธปไตย โดยทกจกรรมนนจะมผ�สอนทาหน�าทเอออานวยให�

15

ผ�เรยนเกดการเรยนร�แบบมส?วนร?วมได�อย?างมประสทธภาพ เน�นทผ�เรยนเป�นสาคญ เช?น การทางานเป�นกล?ม มส?วนร?วมกนในกจกรรมประชาธปไตย เข�าร?วมกจกรรมทเป�นประโยชนGต?อสงคม อนจะทาให�นกเรยนเกดความเข�าใจและมเจตคต ค?านยมทดของพลเมองตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยGทรงเป�นประมข การประเมนผลการศกษาหน)าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS)

โครงการประเมนผลการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมอง (International Civic and Citizenship Education Study: ICCS) เป�นโครงการวจยเชงเปรยบเทยบโดยสมาคมการประเมนผลสมฤทธทางการศกษานานาชาต (International Association for the Evaluation of Educational Achievement: IEA) มจดประสงคGเพอศกษากระบวนการเตรยมความพร�อมให�แก?เยาวชนในด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง ซงเป�นการวดและประเมนผลจากปwจจยต?างๆทเกยวข�องกบการเรยนการสอนหน�าทและความเป�นพลเมอง อาท ผลสมฤทธทางการศกษาของนกเรยน กจกรรมทนกเรยนเข�าร?วม ความเชอ เจตนาเชงพฤตกรรม และเจตคต นอกจากนในการวเคราะหGปwจจยทกล?าวมาข�างต�น ยงนาเอาข�อมลทได�จากการวเคราะหGบรบท อนประกอบด�วย เนอหาสาระของการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองในหลกสตรทใช�ในสถานศกษา คณสมบตและประสบการณGของครผ�สอน สภาพแวดล�อมและบรรยากาศของสถานศกษา และการสนบสนนจากบ�านและชมชน ฯลฯ มาประกอบเพอหาความเชอมโยงกบผลการศกษาทได�จากการวดและประเมนผลของนกเรยน

โครงการ ICCS ได�รเรมและพฒนามาจากงานวจยทสาคญ 2 โครงการคอ การวจยเกยวกบหน�าทพลเมองศกษา โดยเป�นส?วนหนงของโครงการ Six Subject Study เมอปa ค.ศ. 1971 (พ.ศ.2514) และ โครงการการศกษาหน�าทพลเมองและประชากรศกษา (Civic Education Study: CIVED) ในปa ค.ศ. 1999 (พ.ศ.2542) ตามลาดบ ต?อมา ในปa ค.ศ. 2009 (พ.ศ.2552) โครงการ International Civic and Citizenship Education Study: ICCS จงได�จดตงขน มผ�เข�าร?วมจากทวโลกกว?า 38 ประเทศ นอกจากนยงมการศกษาเปรยบเทยบความเป�นพลเมองและความร�เรองพลเมองศกษาในภมภาคต?างๆ อาท ทวปเอเชย ทวปยโรปและทวปอเมรกาใต� ซงประเทศไทยได�เข�าร?วมการประเมนผลทงระดบนานาชาตและระดบภมภาคของ ICCS 2009 ด�วย

ผลการศกษาจากโครงการ ICCS 2009 พบว?า กล?มตวอย?างนกเรยนไทย (ม.2) มคะแนนเฉลยความร�เรองพลเมองศกษาและพลโลกศกษาเท?ากบ 452 คะแนน ซงตากว?าค?าเฉลยของ ICCS อย?างมนยสาคญ และเมอแบ?งตามระดบความร�ความสามารถของพลเมองและพลโลกศกษาออกเป�น 3 ระดบ (คะแนนสงสดอย?ทระดบท 3) กล?มตวอย?างนกเรยนไทยมความร�ความสามารถด�านพลเมองและพลโลกศกษา ดงน

ระดบท 1 (395-478 คะแนน)- เป�นผ�ทมความร�ความเข�าใจหน�าทพลเมองในลกษณะกว�างซงเป�นความร�พนฐานและร�จกกลไกการดาเนนงานของสถาบนทางการเมองและสงคม (ร�อยละ 38)

ระดบท 2 (479-562 คะแนน)- เป�นผ�ทมความร�และความเข�าใจเกยวกบสถาบน ระบบและแนวคดทางการเมองและความเป�นพลเมอง เข�าใจความเชอมโยงระหว?างสถาบนกบกระบวนการดาเนนงาน (ร�อยละ 29)

ระดบท 3 (563 คะแนนขนไป) - เป�นผ�ทมการนาความร�ความเข�าใจไปใช�ด�วยการประเมนหรอตดสนความถกต�องของนโยบาย การปฏบตและพฤตการณGต?างๆ (ร�อยละ 8)

นอกจากนยงมกล?มตวอย?างนกเรยนไทยร�อยละ 25 ทมความร�ความสามารถในระดบตากว?าระดบท 1 หรอมคะแนนน�อยกว?า 395 คะแนน จากผลการศกษา ICCS 2009 สามารถสรปได�ว?า นกเรยนไทยมเจตคตทด

16

และมความตงใจทจะร?วมกจกรรมความเป�นพลเมองดทงในโรงเรยนและนอกโรงเรยน ถงแม�ว?าจะมความร�เกยวกบการเป�นพลเมองด และการเป�นพลโลกทดค?อนข�างจากด สาหรบการประเมนในครงท 4 หรอ โครงการประเมนผลการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study: ICCS 2016) พฒนากรอบการวจยมาจาก ICCS 2009 โดยสามารถนามาปรบใช�เป�นแนวทางในการดาเนนงานพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองโดยเทยบเคยงมาตรฐานสากลครงนได� ดงรายละเอยดทจะกล?าวถงต?อไปน

1. กรอบการประเมนผล

กรอบเนอหาทจะใช�ในการวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง แบ?งออกเป�น 2 ส?วนสาคญคอ กรอบหน�าทและความเป�นพลเมอง และกรอบบรบท 1.1 กรอบหน)าทและความเป�นพลเมอง แบ?งออกเป�น 3 ด�านคอ

1) ด�านเนอหา (Content Domains) - สงคมพลเมองและระบบ (Civic society and systems) ประกอบด�วยกลไก ระบบ และ

องคGกร ทสนบสนนภาคสงคม - หลกการของสงคมพลเมอง (Civic principles) หมายถง พนฐานทางด�านจรยธรรมท ประชา

สงคมมร?วมกน - การมส?วนร?วมในสงคม (Civic participation) มกอ�างองถง พลเมองทกระตอรอร�นหรอพลเมอง

ทมส?วนร?วมเพอส?วนรวมในการปกปtองสทธและม?งประโยชนGสาธารณะ (Active Citizen) คอกระบวนการและวธการปฏบตทบ?งชถงการมส?วนร?วมของพลเมองในประชาคมนนๆ

- เอกลกษณGของสงคมพลเมอง (Civic identities) หมายถง ความร�สกส?วนบคคล ซงความร�สกทแสดงออกมาสะท�อนถงการเป�นตวแทนของแนวปฏบตของชมชนนนๆและเชอมโยงไปยงชมชนอนๆ

ทงน ICCS 2016 ได�มประเดนทเพมเตมตามแนวโน�มของโลกทเปลยนไปใน 5 ประเดนคอ

- การพฒนาอย?างยงยน (Environmental sustainability in civics and citizenship) - การมปฏสมพนธGกนในโรงเรยน (Social interaction at school) - การใช�สอสงคมสมยใหม? (The use of new social media for civic engagement) - ความตระหนกในเศรษฐกจ (Economic Awareness as an aspect of citizenship) และ - คณธรรม จรยธรรม (The role of morality in civics and citizenship) 2) ด�านความร� (Cognitive Domains) ประกอบด�วย - การร� คอ การทนกเรยนแสดงออกถงความร�ทมในด�านเนอหาของหน�าทและความเป�นพลเมอง - การให�เหตผลและการคดวเคราะหG คอกระบวนการคดทนกเรยนสามารถสรปความร�ในเรอง

ต?างๆและเชอมโยงเข�าด�วยกนได� เพอนาไปให�เหตผลและประเมนผลในด�านกจกรรมทางหน�าทและความเป�นพลเมอง ตลอดจนการใช�ความร� เหตผล เพอนาไปแก�ปwญหาในสถานการณGต?างๆได�

3) ด�านพฤตกรรมความร�สก (Affective-behavioral Domains) ประกอบด�วย - เจตคต (Attitudes) หมายถง สภาวะของจตและความร�สกทมต?อความคด คน สงของ

เหตการณG สถานการณGหรอความสมพนธGต?างๆ โดยเจตคตจะมความหมายแคบกว?าค?านยมความเชอ สามารถ

17

เปลยนแปลงได�ตามกาลเวลาและหยงรากลกน�อยกว?าค?านยมความเชอ เจตคตทเกยวกบหน�าทและความเป�นพลเมอง ประกอบด�วย ความเชอส?วนบคคลของนกเรยนทมต?อหน�าทและความเป�นพลเมอง เจตคตของนกเรยนทมต?อสทธและความรบผดชอบ เจตคตของนกเรยนทมต?อสถาบน

- ค?านยม ความเชอ (Value beliefs) คอ ความเชอทมต?อคณค?าของแนวคด สถาบน คน หรอความคด/มโนคต ค?านยมความเชอช?วยให�คนจดการกบความขดแย�งทมต?อตนเอง และผ�อน ค?านยมความเชอนนส?งอทธพลต?อเจตคตและพฤตกรรมของแต?ละบคคล

- เจตนาเชงพฤตกรรม (Behavioral intentions) คอ ความคาดหวงของนกเรยนทมต?อการกระทาในอนาคต ไม?ใช?พฤตกรรมในปwจจบน ซงในส?วนของการวดเจตนาเชงพฤตกรรมจะอย?ในแบบสอบถามนกเรยนเพอสารวจความตงใจหรอเจตนาของนกเรยนทมต?อการกระทา/กจกรรม/แนวทางปฏบตของพลเมองทตนเองจะทาในอนาคต/หรอในฐานะผ�ใหญ?

- พฤตกรรม (Behaviors) สาหรบพฤตกรรมทเกยวข�องกบหน�าทและความเป�นพลเมองนนอาจถกจากดโดยกรอบอายของนกเรยน กล?าวคอกจกรรมต?างๆทเกยวข�องกบหน�าทและความเป�นพลเมอง นกเรยนไม?สามารถทาได� ณ อาย 14 ปa อย?างไรกตามในส?วนแบบสอบถามนกเรยนได�สารวจพฤตกรรมจากภมหลงของนกเรยน

1.2 กรอบด)านบรบท (The ICCS contextual framework) แบ?งบรบททมผลต?อการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองออกเป�น 4 บรบท ดงน 1) บรบทชมชนในวงกว�าง (Wider community) หมายถง ชมชนในระดบท�องถน ภมภาค ประเทศ และการรวมตวกนขอกล?มประเทศทอย?ในทวปเดยวกน เช?น กล?มประเทศอาเซยน สหภาพยโรป เป�นต�น 2) บรบทของโรงเรยนและห�องเรยน (Schools and classrooms) คอ การจดการเรยนการสอน วฒนธรรมของโรงเรยนทนกเรยนได�เรยนร� สภาพแวดล�อมทวไปของโรงเรยน 3) บรบทสงแวดล�อมทางบ�าน (Home environments) หมายถงสภาพภมหลงของครอบครว และสงคมทนกเรยนมปฏสมพนธGด�วยนอกเหนอจากห�องเรยนและโรงเรยน

4) บรบทของบคคล (Individual characteristics) คอลกษณะนสย บคลกภาพของนกเรยนทส?งผลต?อการเรยนด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

2. แนวคดการออกแบบและพฒนาเครองมอการวดและประเมนผลด)านหน)าทและความเป�นพลเมอง

เครองมอทใช�ในการเกบข�อมลการวดและประเมนผลทางการศกษาด�านการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมอง แบ?งเป�น 4 ชด ดงน 1) เครองมอทใช�กบนกเรยน ได�แก? แบบทดสอบความร�ฉบบนานาชาต (Student Test) แบบสอบถามฉบบนานาชาต(StudentQuestionnaire) และแบบสารวจฉบบภมภาค (ICCS Regional Module) ซงจะวดเฉพาะประเทศทเลอกจะเข�าร?วมการประเมนระดบภมภาคยโรป เอเชยและลาตนอเมรกา 2) เครองมอสาหรบคร คอ แบบสอบถามคร (Teacher Questionnaire) 3) เครองมอสาหรบสถานศกษา คอ แบบสอบถามโรงเรยน (School Questionnaire) ซงมผ�บรหารสถานศกษาเป�นผ�ตอบ และ 4) เครองมอสาหรบการสารวจบรบทระดบชาต (National Contexts Survey) ซงจะเป�นแบบสอบถาม Online เกยวกบโครงสร�างระบบการศกษา การจดการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง หลกสตรและการพฒนาการให�ความร�ด�านพลเมองศกษา ซงตอบโดยศนยGวจยแห?งชาต (National Research Centre: NRC)

18

ตารางท 3 เครองมอวดทใช�ในการวจย เวลาโดยประมาณทใช�ในการวด และผ�ทให�คาตอบ

เครองมอวด เวลาทใช)ในการวด ผ)ทให)คาตอบ แบบทดสอบความร�ของนกเรยน 60 นาท นกเรยน แบบสอบถามนกเรยน 40+ นาท นกเรยน แบบสอบถามโรงเรยน ~ 30 นาท ผ�อานวยการโรงเรยน แบบสอบถามคร ~30 นาท ครทสอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2

2.1 เครองมอทใช)สาหรบนกเรยน • แบบทดสอบความร/สาหรบนกเรยน (Student Test) เป�นแบบทดสอบความร�ความเข�าใจทม

ลกษณะข�อสอบแบบให�เลอกตอบ (multiple-choice) มสาระทครอบคลมเรองต?างๆ ทเกยวกบความเป�นพลเมองและพลเมองศกษา

• แบบสอบถามสาหรบนกเรยน (Student Questionnaire) แบบสอบถามนกเรยนจะทาหน�าทรวบรวมข�อมลเกยวกบการรบร� ค?านยม และทศนคตทมต?อความเป�นพลเมองและพลเมองศกษา รวมทงข�อมลเกยวกบคณลกษณะ ภมหลงทางครอบครว และกจกรรมต?างๆ ภายในและภายนอกโรงเรยน

2.2 เครองมอทใช)สาหรบผ)อานวยการโรงเรยน และคร นอกจากเครองมอวดสาหรบนกเรยนในห�องเรยนกล?มตวอย?างแล�ว ยงมแบบสอบถามเกยวกบโรงเรยน

(School Questionnaire) สาหรบผ�อานวยการโรงเรยน และแบบสอบถามสาหรบคร (Teacher Questionnaire) สาหรบครกล?มตวอย?างทสอนนกเรยนระดบชนมธยมศกษาปaท 2

3. กระบวนการสร)างเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด)านหน)าทและความเป�นพลเมอง ในการสร�างเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง สมาคมการ

ประเมนผลสมฤทธทางการศกษานานาชาต (International Association for the Evaluation of Educational Achievement: IEA) ได�จดตงคณะทางานในนาม ICCS International Study Center เพอสร�างและพฒนาเครองมอร?วมกบองคGกรต?างๆ ดงน

1. แบบทดสอบนกเรยนและแบบสอบถามนกเรยน ออกแบบและพฒนาร?วมกบศนยGการศกษาระหว?างประเทศด�านการวจยประเทศออสเตรเลย (Australia Council for Educational Research : ACER in Melbourne, Australia)

2. แบบสอบถามครและแบบสอบถามโรงเรยน ออกแบบและพฒนาร?วมกบห�องปฏบตการทดลองสาหรบคร มหาวทยาลยโรม เทร กรงโรม สาธารณรฐอตาล (Laboratorio di Pedagogia sperimentale (LPS) at the Roma Tre University in Rome, Italy)

โดยม ศนยGประมวลผลข�อมลและการวจยของ IEA สหพนธGสาธารณรฐเยอรมน (IEA Data Processing and Research Center: DPC in Hamburg, Germany) เป�นผ�ดแลเรองการส?มตวอย?าง การวเคราะหGและประเมนผลการวจย นอกจากน ในกระบวนการสร�างและพฒนาเครองมอ ทาง IEA ได�ให�ประเทศทเข�าร?วมโครงการ ICCS หรอ

19

ผ�แทนนกวจยระดบนานาชาต (National Research Centers: NRCs) เข�ามามบทบาทในการให�ข�อคดเหน เสนอแนวทางการพฒนากรอบการวดและประเมน ตลอดจนปรบปรงข�อคาถามในเครองมอเพอให�เหมาะสมกบบรบทและวฒนธรรมของประเทศนนๆ อกด�วย และมคณะผ�ทรงคณวฒ หรอ Project Advisory Committee (PAC) ควบคมคณภาพงานวจย สรปได�ดงตารางท 4

ตารางท 4 : ขนตอนการสร�างและพฒนาเครองมอ โดย IEA ICCS

ขนตอนการดาเนนงาน ผ)รบผดชอบ 1. ยกร?างข�อสอบและข�อคาถามในแบบสอบถามตามกรอบการวดและประเมน

ICCS International Study Center

2. ทบทวนกระบวนการสร�างและพฒนาข�อสอบ และข�อสอบทยกร?างโดย ICCS International Study Center

Project Advisory Committee ผ�ทรงคณวฒ

3. จดประชม และทบทวนกรอบการวดและประเมนผล กระบวนการสร�างข�อสอบ และพจารณาข�อสอบท ICCS International Study Center และ Project Advisory Committee ยกร?างมาขนต�น

NRCs (National Research Centers) ผ�แทนนกวจยระดบชาต

4 . ทบทวนและปรบปร งข�อสอบตาม คาแนะนาของผ�ทรงคณวฒและผ�แทนนกวจยระดบชาต

ICCS International Study Center (ISC)

5. นาข�อสอบทพฒนาแล�วไปทดลองเครองมอ ครงท 1 ICCS International Study Center 6. ทบทวนผลวเคราะหGทได�จากการนาข�อสอบไปใช�ในการทดลองเครองมอครงท 1 เพอนามาเสนอแนวทางการพฒนาเครองมอเพอนาไปใช�ทดลองเครองมอครงท 2

Project Advisory Committee ผ�ทรงคณวฒ NRCs (National Research Centers) ผ�แทนนกวจยระดบชาต

7 . ทบทวนและปรบปร งข�อสอบตาม คาแนะนาของผ�ทรงคณวฒและผ�แทนนกวจยระดบชาต

ICCS International Study Center

8. นาข�อสอบทพฒนาแล�วไปทดลองเครองมอ ครงท 2 ICCS International Study Center 9. ทบทวนผลวเคราะหGทได�จากการนาข�อสอบไปใช�ในการทดลองเครองมอครงท 2 เพอนามาปรบปรงและพฒนาสาหรบใช�เกบข�อมลจรง

ICCS International Study Center

4. วธการดาเนนการ

4.1 วธการเกบข)อมล การดาเนนการเกบข�อมลของ ICCS IEA แบ?งเป�น 5 ระยะหลกๆ ดงน ระยะท 1 พฒนาเครองมอในเบองต�นด�วยการประชมและการอภปรายร?วมกนในกล?มผ�ประสานงานวจย นานาชาต (NRC)

20

ระยะท 2 พฒนาประเดนข�อคาถามโดยให�ประเทศทเข�าร?วมโครงการมส?วนร?วมและให�การยอมรบ ระยะท 3 ทบทวน และคดเลอกด�วยความละเอยดรอบคอบ

- สร�างตามกรอบการประเมนทตงไว� - มการทบทวนอย?างมคณภาพจากกล?มผ�ประสานงานวจยนานาชาต (NRC) และ

คณะกรรมการทปรกษาโครงการ (PAC) และผ�เชยวชาญอนๆ ระยะท 4 การนาร?อง (Pilot Study)

- ดาเนนการเฉพาะในประเทศทคดเลอก - นาข�อมลทได�ไปปรบและนาเสนอต?อกล?มผ�ประสานงานวจยนานาชาต (NRC) และ

คณะกรรมการทปรกษาโครงการ (Project Advisory Committee: PAC) ระยะท 5 การออกภาคสนาม (Field Trial)

- ดาเนนการเกบข�อมลในทกประเทศทเข�าร?วมโครงการ ประเทศละ 25 โรงเรยน นกเรยนจานวน 600 คน ครโรงเรยนละประมาณ 15 คน เพอทดสอบเครองมอและกระบวนการปฏบตงานสาหรบแต?ละประเทศทเข�าร?วมโครงการ เพอให�เครองมอมคณภาพ โดยเฉพาะในประเดนทอาจมอคตจากความแตกต?างทางวฒนธรรม ก?อนการสารวจเกบข�อมลจรง ระยะท 6 การสารวจหลก (Main Survey)

- ดาเนนการเกบข�อมลในทกประเทศทเข�าร?วมโครงการ ประเทศละ 150 โรงเรยน นกเรยนจานวน 3,000 คน ครโรงเรยนละประมาณ 15 คน

4.2 การส�มตวอย�าง

ICCS 2016 มการแบ?งกล?มตวอย?างเป�น 2 ระดบ โดยระดบแรกของการส?มตวอย?าง จะใช�วธการส?มตวอย?างแบบกาหนดความน?าจะเป�นให�เป�นสดส?วนกบขนาด (Sampling with probability proportional to size: PPS) เพอกาหนดโรงเรยนในแต?ละประเทศ จานวนทต�องการจะประมาณการจากลกษณะประจาชาต ทงสน 150 โรงเรยน ในแต?ละโรงเรยนทเป�นกล?มตวอย?างจะส?มชนเรยนระดบทเป�นกล?มเปtาหมายแบบไม?เจาะจง 1 ห�อง (กล?มเปtาหมายคอ นกเรยนทกาลงศกษาอย?ในระดบชนเกรด 8 ซงมอายระหว?าง 13.5 – 15 ปa เทยบเป�นระดบการศกษาของไทยคอ ระดบมธยมศกษาปaท 2) และนกเรยนทกคนในห�องดงกล?าวจะเป�นกล?มตวอย?าง ดงนน กล?มตวอย?างนกเรยนในแต?ละประเทศ จะมจานวนประมาณ 3,000 – 4,500 คน

ระดบต?อมาเป�นการส?มครผ�สอนระดบชนทเป�นกล?มเปtาหมายในโรงเรยนโดยไม?เจาะจงจากครทสอนและไม?สอนวชาทเกยวกบหน�าทและความเป�นพลเมอง ทงน กรณทโรงเรยนมครไม?เกน 20 คน ครทกคนจะได�รบเชญให�มส?วนร?วม ส?วนโรงเรยนทมคร 21 คนขนไป จะถกส?มมาเพยง 15 คน

อตราการมส?วนร?วมทกาหนดไว�สาหรบแต?ละประเทศคอ ร�อยละ 85 ของโรงเรยนทถกเลอก และร�อยละ 85 ของนกเรยนทถกเลอกในโรงเรยนทถกเลอกในโรงเรยนทเข�าร?วมโครงการ หรอคดเฉลยรวมกนร�อยละ 75 เกณฑGนจะใช�ในกล?มตวอย?างครด�วยเช?นกน ทงนหากประเทศใดไม?สามารถทาได�ตามเกณฑGจะรายงานผลแยกไว�ด�านล?างของตารางท IEA กาหนดมาให�กรอกข�อมลสาหรบการส?มตวอย?าง (รศ.ดร. รสสคนธG มกรมณ, 2553) ทงน ขนตอนการเลอกกล?มตวอย?างจะใช�โปรแกรมท IEA DPC : Data Processing and Research Center เป�นผ�พฒนาและดาเนนการส?มตวอย?างโดย DPC ทเมองฮมบรGก สหพนธGสาธารณรฐเยอรมน

21

การสร�างและพฒนาเคร องมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าท และความเป�นพลเมองโดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล ได�นากรอบวธวจยของ ICCS 2016 ซงพฒนามาจาก ICCS 2009 มาปรบใช�เป�นแนวทางการดาเนนงานใน 3 ส?วน คอ 1) กรอบการประเมนผล 2) การออกแบบและพฒนาเครองมอการวดและประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง 3) วธการดาเนนการในส?วนท 2 และส?วนท 3 จะกล?าวถงในบทต?อไป ส?วนกรอบการประเมนผลมรายละเอยดทใช�ดาเนนการ ดงน

กรอบการประเมนผลด)านหน)าทและความเป�นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล

คาว?า “มาตรฐานสากล” เป�นทร�จกและกลายมาเป�นตวชวดสาคญในด�านการวดการเจรญเตบโตของเศรษฐกจ นบตงแต?ยคปฏวตอตสาหกรรม (Industrialisation) ทมการเปลยนแปลงของระบบเศรษฐกจสงคมจากเศรษฐกจการเกษตรแบบดงเดมเป�นเศรษฐกจแบบอตสาหกรรมทขนกบเครองจกร ซงทาให�เกดค?านยมการแข?งขนเพอยกระดบสถานะของประเทศของตนให�เป�นทยอมรบและเป�นผ�นาในระดบโลก สอดคล�องกบ ลทธสงคมนยมใหม? (Neoliberalism) ทได�ให�ความสาคญกบการแข?งขน ประสทธภาพและประสทธผล การเทยบมาตรฐาน (standardization) การวดและการประเมนผล ผนวกกบอทธพลของกระแสโลกาภวตนG บนพนฐานทว?า โลกไร�พรมแดน พลเมองของแต?ละประเทศปรบเปลยนบทบาทตนเองเป�นพลโลก ทาให�การศกษาต�องปรบเปลยนไปเพอให�ก�าวเท?าทน ดงนน ระบบการศกษา นโยบายการศกษา ตลอดจนตวชวดหรอมาตรฐานต?างๆ จะต�องสามารถนาไปใช�ได�เหมอนกนไม?ว?าจะทใดๆ ในโลกกตามอย?างไร�ข�อจากด เพอให�เกดความเท?าเทยมกน ดงนน เมอมการเปรยบเทยบกนระดบโลก เครองมอทนามาใช�ในการวดและประเมนจงต�องมมาตรฐานเป�นทยอมรบระดบสากล เพอให�สามารถเปรยบเทยบกนในเรองต?างๆ ได� อกทงผลทได�จากการศกษาเชงเปรยบเทยบยงนามาใช�แลกเปลยนเรยนร�ระหว?างกล?มประเทศ 2 กล?มคอ ผ� ทพฒนาแล�ว (Developed countries) และผ�ทกาลงพฒนา (Developing countries) โดยผ�ทกาลงพฒนาจะเรยนร�และนาแนวทาง นโยบายและวธการปฏบตจากประเทศทก�าวหน�า (Best Practices) มาประยกตG ปรบใช�เพอให�เหมาะสมกบบรบทของประเทศของตน (Policy borrowing)

ทงน เพอให�การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง มคณภาพและมาตรฐานทเป�นสากล สานกงานเลขาธการสภาการศกษา จงได�นากรอบการวจยและเครองมอวดผลทได�รบการยอมรบในระดบนานาชาตจากโครงการประเมนผลการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) ซงได�รบการพฒนาโดยสมาคมนานาชาตว?าด�วยการประเมนผลสมฤทธทางการศกษา มาปรบใช�ให�เข�ากบบรบทของประเทศไทย โดยการศกษาครงนได�แบ?งกรอบการประเมนออกเป�น 2 ส?วน คอ 1) กรอบหน�าทและความเป�นพลเมอง กาหนดเค�าโครงลกษณะทจะดาเนนการวดในแบบทดสอบความร�และแบบสอบถามความคดเหนของนกเรยน และ 2) กรอบบรบท จะเป�นตวกาหนดทศทางเพอศกษาปwจจยด�านบรบททอาจจะมอทธพลต?อผลสมฤทธของนกเรยนด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

1) กรอบหน�าทและความเป�นพลเมอง ประกอบด�วย 3 ด�าน คอ 1.1) ด�านเนอหา (Content Domains) 1.2) ด�านทกษะการคด (Cognitive Domains)

1.3) ด�านการรบร�และพฤตกรรม (Affective-behavioral Domains)

22

2) กรอบบรบท แบ?งเป�น 4 ด�าน คอ 2.1) ชมชนในระดบท�องถน ภมภาค และประเทศ 2.2) โรงเรยนและห�องเรยน 2.3) สงแวดล�อมภายนอกห�องเรยน/โรงเรยนของนกเรยน

2.4) บรบทด�านบคคลและครอบครวของนกเรยน การดาเนนงานวจยสรปเป�นกรอบความคดได�ดงน

แผนภาพท 2 กรอบการประเมนผลด)านหน)าทและความเป�นพลเมอง

กรอบการประเมนผลด)านหน)าทและความเป�นพลเมอง มรายละเอยดดงน

1. ด)านเนอหา (Content Domains) หมายถง การวดผลสมฤทธด�านสาระเนอหาเกยวกบด�านหน�าทและความเป�นพลเมองของนกเรยน จาแนกเป�น 9 ประเดน ดงน

1) สงคมพลเมองและระบบ (Civic society and systems) หมายถง กลไกการดาเนนงานของบคคล กล?มบคคล ชมชน และองคGกรในสงคม ทสมาชกรบร�และตระหนกในบทบาท หน�าทความรบผดชอบของตนเอง และร?วมสร�างสงคมให�เข�มแขง เพอความมนคงของประเทศชาต โดยเน�นเรองสทธของปwจเจกชน และสทธในการมส?วนร?วมในการปกครองตนเอง ซงถอเป�นการพฒนาศกยภาพของประชาชนทมฐานะเป�นผ�อย?ในปกครองของรฐและผ�มอานาจ ให�กลายเป�น “พลเมอง” (Citizen) สงคมพลเมองประกอบด�วย 3 ประการคอ พลเมอง สถาบนรฐ และสถาบนพลเมอง

ผลจากการประเมน โดยใช�เครองมอวด และประเมนผล

การศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

เครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล 1) แบบทดสอบ : วดความร�ด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง และทกษะการคด

2) แบบสอบถาม : ศกษาบรบทด�านบคคล ชมชน โรงเรยน สงแวดล�อมภายนอกโรงเรยน

นาข�อมลไปใช�ในการพฒนานโยบายการศกษา การจดหลกสตร

การจดการศกษาด�านหน�าท และความเป�นพลเมอง

คณลกษณะ

ความเป�นพลเมองทพงประสงคG

23

พลเมอง (Citizens) หมายถง กล?มคนทมความสมพนธGกนในด�านการปกครอง เกดขนระหว?างบคคลกบกล?มของพลเมองและสงคม ซงเกยวพนกบความร�และความเข�าใจในบทบาท สทธ ความรบผดชอบ โอกาสและความสามารถในการสนบสนนการพฒนาอย?างต?อเนองตามความต�องการของพลเมองและกล?มคนภายในสงคมพลเมอง

สถาบนรฐ (State institution) หมายถง สถาบนหรอศนยGกลางในการดาเนนการและประกาศใช�กฎหมายและวธการปกครองเพอประโยชนGส?วนรวมของประชาชนในประเทศนนๆ ซงสถาบนรฐนเป�นทงตวแทนของประชาชนและให�บรการประชาชนในคราวเดยวกน เช?น รฐสภา/สภานตบญญต รฐบาล หน?วยงานระหว?างประเทศ/หน?วยงานปกครองระหว?างประเทศ หน?วยงานการยตธรรม หน?วยงานด�านการปtองกนประเทศ หน?วยงานของรฐ (พลเรอน หรอ บรการสาธารณะ) คณะกรรมการเลอกตง เป�นต�น

สถาบนพลเมอง (Civil institution) หมายถง สถาบนททาหน�าทเป�นสอกลางในการตดต?อ ประสานงานระหว?างพลเมองกบสถาบนรฐ โดยเป�ดโอกาสให�พลเมองดาเนนบทบาทของตนในสงคมอย?างเตมท เช?น สถาบนศาสนา บรษท/บรรษท สหภาพการค�า พรรคการเมอง องคGกรนอกภาครฐ (NGOs) กล?มอทธพลสอมวลชน โรงเรยน องคGกรทางวฒนธรรม/องคGกรทมความสนใจเฉพาะทาง เป�นต�น

2) หลกการของสงคมพลเมอง (Civic principles) หมายถง พนฐานทางจรยธรรมทมร?วมกนของสงคมพลเมอง ซงรวมถงการสนบสนน การค�มครองปtองกนและการส?งเสรมหลกการนนๆให�กลายเป�นความรบผดชอบของพลเมอง ตลอดจนเกดเป�นแรงจงใจเพอให�บคคลและกล?มคนเข�าร?วมกจกรรมของสงคมพลเมอง หลกการของสงคมพลเมองประกอบด�วย ความเสมอภาค เสรภาพ และความเป�นป�กแผ?นในสงคม

ความเสมอภาค (Equity) หมายถง ความเท?าเทยมกนบนพนฐานทว?าประชาชนทกคนมสทธทได�รบการปฏบตอย?างเท?าเทยมและยตธรรม ซงการได�รบการค�มครองและส?งเสรมความเสมอภาคนเป�นสงสาคญททาให�สงคมเกดสนตภาพ และความราบรน ทงภายในชมชนและระหว?างชมชนด�วย ทงนเพราะมนษยGทกคนถอกาเนดมาด�วยความเท?าเทยมกนทงศกดและสทธ

เสรภาพ (Freedom) หมายถง การทมนษยGทกคนมอสระในการตดสนใจทจะกระทาการใดๆ โดยไม?ขดต?อกฎหมายหรอละเมดสทธของผ�อน เช?น การพด การแสดงความคดเหน การนบถอศาสนา ความเชอ การเข�าร?วมชมนม เป�นต�น ซงถกกาหนดไว�ในปฏญญาสากลว?าด�วยสทธมนษยชน (สหประชาชาต, 1948) โดยสงคมมหน�าทค�มครองปกปtองเสรภาพแก?สมาชกทกคนอย?างแขงขน ทงนยงครอบคลมไปถงการค�มครองปกปtองเสรภาพในทกชมชน อนหมายถง ชมชนอนทมใช?ชมชนของตนด�วย

ความเป�นป�กแผ?นในสงคม (Social cohesion) หมายถง ความร�สกเป�นส?วนหนงในสงคม ความร�สกเชอมโยง เกยวพน และมวสยทศนGร?วมกนของบคคล และชมชนในสงคม เมอสงคมเกดความเป�นป�กแผ?น สงคมนนจะเกดการรบร� เข�าใจ และยอมรบในความหลากหลายของปwจเจกบคคล และชมชน ซงความหลากหลายนนได�ประกอบกนเข�าเป�นสงคม

3) การมส?วนร?วมในภาคพลเมอง (Civic participation) หมายถง การเป�ดโอกาสให�บคคลหรอกล?มบคคลหรอชมชนเข�ามามส?วนร?วมในการคดรเรม พฒนา ตดสนใจ ตรวจสอบ ตดตามและประเมนผลในเรองทม

24

ผลกระทบต?อตนเอง ชมชน และสงคม การมส?วนร?วมในสงคมพลเมอง สามารถทาได� 3 ประการ คอ การตดสนใจ การชกจงโน�มน�าว การมส?วนร?วมในชมชน

การตดสนใจ (Decision-making) หมายถง การมส?วนร?วมอย?างกระตอรอร�นทมผลทาให�เกดการนานโยบายไปส?การปฏบตทงในแต?ละชมชนหรอกล?มบคคลต?างๆในชมชน เช?น การเข�าร?วมบรหารกากบดแลองคGกร/ธรรมาภบาลระดบองคGกรและการออกเสยงเลอกตง เป�นต�น

การชกจงโน/มน/าว (Influencing) หมายถง การกระทาทม?งให�ทราบและส?งผลต?อนโยบาย การปฏบต และเจตคตต?อผ�อนหรอกล?มอนในแต?ละชมชน เช?น เข�าร?วมอภปรายสาธารณะ เข�าร?วมเพอแสดงการสนบสนนหรอประท�วงในทสาธารณะ เข�าร?วมในการพฒนานโยบาย พฒนาข�อเสนอเพอให�เกดการปฏบต หรอเพอการสนบสนน ตลอดจนการเลอกซอผลตภณฑGต?างๆตามพนฐานทางจรยธรรมทเกยวข�องกบวธการผลตของผลตภณฑGนนๆ (การบรโภคอย?างมจรยธรรม/จรยธรรมของนกบรโภคนยม) การฉ�อราษฎรGบงหลวง เป�นต�น

การมส�วนร�วมของชมชน (Community participation) หมายถง การทประชาชนเข�าไปมส?วนร?วมดาเนนการเพอพฒนาและเปลยนแปลงเพอให�ไปในทศทางทต�องการ โดยม?งส?ผลประโยชนGสงสดของชมชนนนๆได�แก? การเป�นอาสาสมคร การมส?วนร?วมในองคGการศาสนา วฒนธรรม และกฬา การรกษาตนให�เป�นผ�รอบร�/พหสตร (Keeping oneself informed)

4) เอกลกษณGของสงคมพลเมอง (Civic identities) หมายถง ลกษณะเฉพาะของสงคมพลเมองนนๆ ทเกดจากพนฐานความคดทว?า บคคลแต?ละคนมหน�าทในฐานะพลเมองและการรบร�หน�าทของตนเองซงได�รบอทธพลมาจากความสมพนธGทบคคลนนๆ มต?อครอบครว เพอน และชมชน ดงนนเอกลกษณGของสงคมพลเมองจงเชอมโยงกนอย?างชดเจนกบลกษณะเฉพาะของบคคลและความสมพนธGของพลเมองทมต?อกน เอกลกษณGทางสงคมประกอบด�วย ภาพลกษณGแห?งตนในฐานะพลเมอง และความเชอมโยงกนในฐานะพลเมอง

ภาพลกษณXแห�งตนในฐานะพลเมอง (Civic self-image) หมายถง ประสบการณGของแต?ละบคคลทมต?อสถานะของตนเองในสงคมพลเมองนนๆ ซงรวมไปถงค?านยมและบทบาทในฐานะพลเมองทแต?ละบคคลม ตลอดจนความเข�าใจและเจตคตส?วนบคคลทมต?อค?านยมและบทบาทนนๆ และวธการจดการกบค?านยมและบทบาททแต?ละบคคลเลอกปฏบตไม?ว?าจะอย?ในสถานการณGทสงบสขหรอเกดการขดแย�งกตาม

ความเชอมโยงกนในฐานะพลเมอง (Civic connectedness) หมายถง ความร�สกส?วนบคคลทมต?อการเชอมโยงความแตกต?างทมในสงคมพลเมองและความแตกต?างด�านบทบาทในฐานะพลเมองทตนแสดงในสงคมนนๆ ทงนยงรวมไปถงความเชอส?วนบคคลเกยวกบความอดทนทมต?อระดบความหลากหลายทางด�านแนวคดและการปฏบตทางสงคมในสงคม ทงทเกดภายในชมชนนนและระหว?างชมชน และความสานก ความเข�าใจของสมาชกในชมชนนนๆ ทมต?อผลกระทบอนเกดมาจากขอบเขตของความแตกต?างในด�านความเชอและค?านยมของชมชนอน

5) การพฒนาอย?างยงยน หมายถง การรบร� และเข�าใจบทบาท/หน�าทของพลเมองกบการอนรกษGสงแวดล�อม ตลอดจนตระหนกถงความสาคญในประเดนปwญหาด�านสงแวดล�อมทเป�นทสนใจของโรงเรยน ชมชน ประเทศ นานาชาต และมพฤตกรรมทดในการสนบสนนการพฒนาทยงยนด�วยวธการต?างๆ ได�แก? การมส?วนร?วมในการจดกจกรรมเพอส?งเสรมปwญหาสงแวดล�อม เช?น การประหยดนา หรอพลงงาน การรไซเคลของเสย การเสนอ

25

แนวคดของนกเรยน หรอนโยบายของโรงเรยนทเกยวกบการจดการแก�ปwญหาสงแวดล�อม เช?น ความคดรเรมในการกาจดนาเสย หรอลดการใช�สารเคม เป�นต�น

6) การมปฏสมพนธGกนในโรงเรยน หมายถง การทบคคลในโรงเรยนมารวมกน มความสมพนธGและเกยวข�องอย?างใกล�ชด ผ?านกจกรรมทงในและนอกห�องเรยน ทงนเป�นการเป�ดโอกาสให�นกเรยนได�เรยนร�หน�าทและความเป�นพลเมองจากประสบการณG เช?น การมส?วนร?วมของนกเรยนในกจกรรมโรงเรยน การเป�ดโอกาสให�นกเรยนได�อภปรายในชนเรยน ข�อคดเหนหรอข�อเสนอแนะของนกเรยนถกนามาพจารณาในการตดสนใจในระดบโรงเรยน ความสมพนธGของครกบนกเรยนทโรงเรยน การรบร�คณค?าของการมส?วนร?วมของนกเรยนทโรงเรยน นอกจากนยงรวมถงการตระหนกร�ของนกเรยนเกยวกบปฏสมพนธGในโรงเรยน ทงการปฏสมพนธGทด (การอย?ร?วมกนอย?างสนต ความเหนอกเหนใจของนกเรยนทมต?อเพอนร?วมชน) และการปฏสมพนธGทไม?ด (พฤตกรรมทก?อให�เกดปwญหา)เช?น การตระหนกร�เรองการใช�ความรนแรงทางกายและวาจา

7) การใช�สอสงคมสมยใหม? หมายถง การใช�งานสอทางสงคมในปwจจบน ทงในเครอข?ายการสอสารอนเทอรGเนตและเครองมอเพอใช�สอสารต?อกน (เช?น Facebook Twitter YouTube และ เวบไซตGเนอหาทสามารถเข�ามาใช�สอสาร/แลกเปลยนข�อมลร?วมกน เช?น wikis blogs pantip) โดยเฉพาะอย?างยง ในกจกรรมทเกยวข�องกบหน�าทและความเป�นพลเมอง เช?น การตงกระท�หรอแสดงความคดเหน การเป�นสมาชกในกล?ม ตดตามบคคลสาคญ อ?านกระท� การโพสตGความเหนในบลอก / ฟอรม / เวบไซตGเครอข?ายสงคม และการแบ?งปwน (share) เนอหา การเข�าร?วมในการประท�วง การทางานการกศล การใช�ข�อมลทรวบรวมจากสอทางสงคมสาหรบใช�ในกจกรรมการเรยนร� รวมทงการใช�สอสงคมใหม?สาหรบกจกรรมทผดศลธรรม เช?น การโกง การขโมยความคดผ�อน และการข?มข? เป�นต�น

8) ความตระหนกในเศรษฐกจ หมายถง การทรฐร�จกใช�จ?ายงบประมาณในด�านต?างๆ อย?างเหมาะสม ทงการศกษา สาธารณสข การรกษาสงแวดล�อม คมนาคม แรงงาน ฯลฯ รวมถงการบรหารจดการรายได�รายจ?ายของแต?ละคน โดยเปtาหมายในระดบโรงเรยน คอ การเตรยมนกเรยนและสร�างความค�นเคยเพอการตดสนใจทางเศรษฐกจและการเงนทนกเรยนทงในปwจจบนและในอนาคตเมอนกเรยนโตเป�นผ�ใหญ? เช?น กฎหมาย ธนาคาร การใช�จ?าย สนเชอบคคล ตราสารหนและการหลอกลวงทางอนเทอรGเนต เป�นต�น

9) คณธรรม จรยธรรม หมายถง พฤตกรรมทดของบคคลทแสดงออกในด�านทเกยวข�องกบหน�าทและความเป�นพลเมองเพอให�สงคมเกดความสงบเรยบร�อย ซงพฤตกรรมทดดงกล?าวมพนฐานมาจากความเชอ หลกศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณ บรรทดฐานและค?านยมของสงคมนนๆ ตลอดจนความสามารถในการตระหนกร� เจตคต และพฤตกรรมทแสดงออกถงการร�ผดชอบชวด เช?น ทศนคตต?อการทจรตในภาครฐหรอบรการสาธารณะ ทศนคตต?อการไม?ปฏบตตามกฎหมายของประชาชน คณธรรมของนกเรยนทมความเคารพต?อการแสดงออกของความซอสตยGสจรต การตอบสนองของนกเรยนต?อสถานการณGต?างๆ เช?น การหารายได�บนถนน หรอการเป�นพยานการกระทาผดกฎหมาย การยอมรบต?อพฤตกรรมทผดศลธรรมต?างๆ เป�นต�น

2. ด)านทกษะการคด (Cognitive Domains) หมายถง ระดบการคดทนกเรยนนามาใช�ในการตอบคาถามเพอวดผลสมฤทธด�านหน�าทและความเป�นพลเมองของนกเรยนโดยแบ?งทกษะการคดออกเป�น 2 ระดบ ได�แก?

1) การร� (Knowing) หมายถง การทนกเรยนสามารถจดจาข�อมลทเรยนร�มาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง แล�วนามาใช�ในการตอบคาถามทต�องการตรวจสอบความร� ความเข�าใจทนกเรยนมเกยวกบนยามศพทG คา

26

บรรยาย และคณลกษณะสาคญของแนวความคดและเนอหาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง ตลอดจนอาจรวมไปถงความสามารถยกตวอย?างความร�ทตนเองจดจาได�

2) การให�เหตผลและการวเคราะหG (Reasoning and applying) หมายถง การทนกเรยนสามารถนาข�อมลหรอความร�ต?างๆ ทตนเองมในด�านหน�าทและความเป�นพลเมองมาสรปเป�นความคดรวบยอดของตนเองเพอประกอบการให�เหตผล หรอนามาสรปและเชอมโยงกบสถานการณGทตนเองค�นเคย แล�วนามาใช�ในการวเคราะหGเลอกตอบคาถาม เช?น การยกสถานการณGทเกยวข�องกบหน�าทและความเป�นพลเมองเพอให�นกเรยนวเคราะหGว?าสถานการณGใดน?าจะเหมาะสมทสด เป�นต�น

3. ด)านการรบร)และพฤตกรรม (Affective-behavioral Domains) หมายถง การวดการรบร�และพฤตกรรมของนกเรยนทมต?อหน�าทและความเป�นพลเมองใน 4 ด�าน คอ

1) ค?านยม ความเชอ (Value beliefs) หมายถง รปแบบของความเชอ ความร�สกนกคดอนเกยวข�องกบหน�าทและความเป�นพลเมอง อาจมเหตผลหรอไม?มเหตผลกได� ทบคคลหรอกล?มคนในสงคมยดมน พอใจ ยอมรบและให�คณค?าต?อสงใดสงหนง ว?ามคณค?าหรอไม?มคณค?า โดยค?านยม ความเชอจะฝwงรากลกอย?ในตวบคคลและมอทธพลต?อพฤตกรรมทแสดงออกมา เป�นตวกาหนดพฤตกรรมเพราะเมอบคคลนนๆ ต�องตดสนใจในเรองใดๆ กตามมกจะนาค?านยม ความเชอมาเป�นมาตรฐานในการตดสนว?าสงใดเลวหรอด และใช�ในการตดสนพฤตกรรมของตนเองและผ�อนด�วยว?าควรทาหรอไม? มประโยชนGหรอโทษต?อตนเอง ต?อผ�อนหรอไม? นอกจากน ค?านยมจะอย?ในรปแบบของความเชอของบคคลตลอดไปจนกว?าจะพบกบค?านยมใหม? ทตนเองพอใจและยอมรบ

2) เจตคต (Attitudes) หมายถง สภาวะของจตหรอความร�สกซงเกดจากประสบการณGทงทางบวกและทางลบ การเรยนร� วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ โดยเจตคตจะเป�นตวกาหนดทศทางของความร�สกทบคคลมต?อ บคคลอน ความคด วตถ เหตการณG สถานการณG ซงการแสดงออกทมผลมาจากเจตคตอาจเป�นได�ทงทางบวก (เหนด�วย) ทางลบ (ไม?เหนด�วย) หรอกลางๆ (ไม?ร�สกอะไรเลย) เช?น หากมเจตคต/ความร�สกไปในทางบวก บคคลนนกจะแสดงออกในลกษณะของความพงพอใจ เหนด�วย ชอบและสนบสนน เมอเปรยบเทยบเจตคตกบค?านยม ความเชอ เจตคตจะมความหมายทแคบกว?าและสามารถเปลยนแปลงตามเวลา และเป�นไปได�ทบคคลจะมเจตคตทขดแย�งกนในเวลาเดยวกน รปแบบของเจตคตทเกยวกบหน�าทและความเป�นพลเมอง ประกอบด�วย (1) เจตคตส?วนบคคลต?อตนเอง (2) เจตคตส?วนบคคลต?อบคคลอน (3) เจตคตส?วนบคคลต?อสถาบน และ (4) เจตคต ส?วนบคคลต?อนโยบายและการปฏบตเฉพาะกรณ

3) เจตนาเชงพฤตกรรม (Behavioral intentions) หมายถง ความร�สกหรอเจตคตทบคคลมต?อการกระทา/พฤตกรรม ทไม?ใช?พฤตกรรมจรงทเกดขนในขณะนน เป�นการแสดงออกถงพฤตกรรมทคาดการณGว?าอาจจะทาได�ในอนาคตผ?านสถานการณGทกาหนดขน เช?น การถามว?านกเรยนวางแผนว?าจะทาอะไรในสถานการณGต?างๆ พฤตกรรมเจตนาถกกาหนดขนโดย 1) ปwจจยส?วนบคคล: เจตคต/ความร�สกทบคคลนนๆ มต?อพฤตกรรม 2) ปwจจยทางสงคม: เจตคต/ความร�สกทบคคลอนหรอสงคมมต?อพฤตกรรมทตนเองจะทา ซงอาจมแนวโน�มให�บคคลนนคล�อยตามได� 3) การรบร�ความสามารถในการควบคมพฤตกรรม พฤตกรรมเชงเจตนาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองประเมนโดยแบบสอบถามการรบร�ของนกเรยน ประกอบด�วย ข�อคาถามเกยวกบเจตนาของนกเรยนทมต?อการกระทาทางหน�าทพลเมองในฐานะผ�ใหญ? ได�แก? ความพร�อมในการมส?วนร?วม ซงสะท�อนความเชอของนกเรยน

27

เกยวกบการมส?วนร?วมในกจกรรมในภาคพลเมอง ทนกเรยนอาจจะกระทาเมอตนเองโตขนเป�นผ�ใหญ? เช?น การเข�าร?วมการชมนมประท�วง เป�นต�น

4) พฤตกรรม (Behaviors) หมายถง การกระทา/กรยาอาการทบคคลหรอกล?มบคคลแสดงออกมา อาจเป�นพฤตกรรมทสงเกตได� (พฤตกรรมภายนอก) หรอ สงเกตไม?ได�โดยตรง (พฤตกรรมภายใน) โดยพฤตกรรมต?างๆ อย?ภายใต�การควบคมของเจตนาเชงพฤตกรรม (Behavioral intentions) ซงพฤตกรรมทเกยวกบหน�าทพลเมองของนกเรยนนจะถกจากดไว�ทขอบเขตของพลเมองทมอาย 14 ปa โดยข�อมลเหล?านสามารถรวบรวมได�จากแบบสอบถามภมหลงของนกเรยน เช?น (1) ความถของกจกรรมทนกเรยนกระทา เช?น การใช�สอ การอภปราย และการเข�าร?วมกจกรรม (2) การเข�าไปเกยวข�องหรอการมส?วนร?วมในกจกรรมภาคพลเมองในชมชนของตน เช?น เข�ากล?มสทธมนษยชน สมาคมศาสนา ยวสมาคม เป�นต�น และ (3) การเกยวข�องหรอมส?วนร?วมในกจกรรมภาคพลเมองในบรบทโรงเรยนทตนศกษาอย? เช?น เป�นกรรมการในสภานกเรยน เป�นสมาชกชมรมหนงสอพมพGของโรงเรยน การโต�วาท เป�นต�น

กรอบด)านบรบท กรอบบรบทของการประเมน แยกบรบทเป�นระดบต?างๆ ดงน

• ชมชน ได�แก? บ�าน โรงเรยน ท�องถน ภมภาค และประเทศ • โรงเรยนและห�องเรยน ได�แก? ปwจจยการสอนทนกเรยนได�รบ วฒนธรรมโรงเรยน สภาพแวดล�อม

ทวไปของโรงเรยน • สงแวดล�อมภายนอกโรงเรยน ได�แก? ปwจจยเกยวกบภมหลงของบ�าน สงคมภายนอกโรงเรยนของ

นกเรยน (เช?น กจกรรมกล?มเพอน) • บคคล ได�แก? บคลกภาพของนกเรยนรายบคคล

กรอบแนวคดด�านบรบทกบการพฒนา การเรยนร�ของนกเรยนในด�านหน�าทและความเป�นพลเมองมาจากพนฐานแนวคด/งานวจยทเกยวข�องว?าเยาวชนพฒนาความเข�าใจเกยวกบบทบาทของตนในฐานะพลเมองจากกจกรรมและประสบการณGทได�สงสมมาจากบ�าน โรงเรยน ห�องเรยนและชมชนในระดบท�องถน ภมภาค และประเทศ อนง ความร� ความสามารถ พนฐานทางนสยและความเชอส?วนบคคลของนกเรยนนน ได�รบอทธพลมาจาก 1) ชมชน ซงในทนไม?ได�หมายถงชมชนทอย?รอบๆตวนกเรยนเพยงเท?านน หากแต?รวมไปถงชมชนวงกว�าง ทหมายถงชมชนระดบท�องถน ระดบภมภาคและระดบประเทศ 2) โรงเรยนและห�องเรยน ผ?านกระบวนการเรยนการสอน วฒนธรรมของโรงเรยนทนกเรยนได�รบประสบการณG ตลอดจนสภาพแวดล�อมของโรงเรยน 3) สภาพแวดล�อมทางบ�าน ในทนหมายถงภมหลงทางบ�านและสภาพสงคมทนกเรยนประสบนอกโรงเรยน 4) ลกษณะนสยส?วนบคคล (ลกษณะนสยนจะส?งผลถงวธการทนกเรยนตอบสนองต?อการเรยนร�ด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง)

ทงน อทธพลด�านบรบททมผลต?อการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองสามารถอธบายได�ในรปแบบของตวแปรต�นและกระบวนการ ตวแปรต�น หมายถง ภมหลงทางประวตศาสตรG เช?น ปwจจยทางประวตศาสตรG หรอแม�กระทงนโยบายด�านการศกษา ทจะเป�นตวกาหนดว?าจะจดการเรยนการสอนหน�าทและความเป�นพลเมองให�แก?นกเรยนอย?างไร ส?วนกระบวนการ คอการกาหนดทศทาง/รปแบบการจดการเรยนการสอนด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง เช?น ขอบเขตความเข�าใจและการมส?วนร?วมของนกเรยน อาจส?งผลถงวธการทโรงเรยนแต?ละแห?งใช�ออกแบบหรอกาหนดรปแบบการเรยนการสอนด�านหน�าทและความเป�นพลเมองในโรงเรยนนนๆ

28

แผนภาพท 3 กรอบแนวคดด)านบรบททเกยวข)องกบการพฒนา การเรยนร)ของนกเรยนในด)านหน)าทและความเป�นพลเมอง

จากแผนภาพดงกล?าว แสดงให�เหนว?าปwจจยด�านบรบทมอทธพลต?อผลลพธG/ผลสมฤทธทางการเรยนด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง ระหว?างกระบวนการและผลลพธG มความสมพนธGเกยวข�องซงกนและกน กล?าวคอ หากนกเรยนมคะแนนด�านความร�และการมส?วนร?วมทางพลเมองมาก แสดงว?านกเรยนคนนนเข�าร?วมกจกรรมด�านพลเมองมาก (ทงทบ�าน โรงเรยน และชมชน) ซงเป�นการส?งเสรมให�นกเรยนได�คะแนนผลสมฤทธออกมาสง ความสมพนธGระหว?างตวแปรต�นและกระบวนการ สอถงความสมพนธGระหว?างปwจจยทเป�นไปในทศทางเดยว ดงนน การออกแบบเครองมอวดและประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง ในส?วนกรอบด�านบรบท จะใช�ตวแปรและปwจจยจากแผนภาพท 3 มาเป�นตวกาหนดว?าจะสารวจบรบทในด�านใดบ�างและสารวจใคร ซงปรากฏอย?ในแบบสอบถามต?างๆ กล?าวคอ บรบททางโรงเรยน/ห�องเรยนจะใช�แบบสอบถามครและแบบสอบถามโรงเรยนในการเกบข�อมล ส?วนบรบททเกยวกบตวนกเรยน (ภมหลงทางครอบครว ลกษณะนสย สภาพแวดล�อมทางบ�าน/ชมชนโดยรอบ) ปwจจยทเกยวกบตวกระบวนการ เช?น กจกรรมการเรยนร� ตลอดจนการมส?วนร?วมในกจกรรมทางพลเมอง จะถกสารวจจากแบบสอบถามนกเรยน ซงสามารถเชอมโยงกบแบบทดสอบความร�ของนกเรยนทจะแสดงระดบผลสมฤทธทางการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง ซงสรปได�ดงตารางท 5

ตวแปรต)น กระบวนการ ผลลพธ�

ชมชนในระดบท�องถน ภมภาค และประเทศ ระบบการศกษา ประวตศาสตรGและวฒนธรรม

โรงเรยน/ห�องเรยน คณลกษณะ/ลกษณะนสยของนกเรยน องคGประกอบ ทรพยากร

สภาพแวดล�อมทางบ�าน ภมหลงของครอบครว กล?มทางสงคม

ลกษณะนสย ของนกเรยน

ชมชนในระดบท�องถน ภมภาค และประเทศ นโยบายด�านการศกษา เหตการณGทางการเมอง

โรงเรยน/ห�องเรยน การเรยนการสอน การปกครอง/ระบบการจดการ

สภาพแวดล�อมทางบ�าน การสอสาร กจกรรม

การขดเกลาทางสงคมและการเรยนร�ของ

นกเรยน

ตวชวดทเกยวข�องกบ - สงคมพลเมองและระบบ - หลกการของสงคมพลเมอง - การมส?วนร?วมในภาคพลเมอง - เอกลกษณGของสงคมพลเมอง

29

ตารางท 5 : ตวแปรของกรอบบรบทและเครองมอวด

ระดบ ตวแปรต)น กระบวนการ ผลลพธ�

ชมชน (ระดบท�องถน ภมภาค และประเทศ)

ระบบการศกษา ประวตศาสตรGและวฒนธรรม

นโยบายด�านการศกษา เหตการณGทางการเมอง

StTและ StQ: ผลสมฤทธทได�จากการทดสอบ

การรบร�ของนกเรยน พฤตกรรมของนกเรยน

โรงเรยน/ห�องเรยน ScQ+ TQ: ลกษณะของโรงเรยน ทรพยากร

ScQ+ TQ: การนาเอาหลกสตรมาใช� นโยบายและแนวทางการปฏบต

นกเรยน StQ: เพศ อาย

StQ: กจกรรมการเรยนร� การลงมอปฏบต/การมส?วนร?วม

สงแวดล�อมทางบ�าน StQ: ฐานะทางเศรษฐกจและสงคมของผ�ปกครอง เชอชาต/เผ?าพนธG ภาษาทใช�

StQ: การสอสาร กจกรรมระหว?างกล?มเพอน

สญลกษณG : ScQ = School Questionnaire TQ = Teacher Questionnaire StQ = Student Questionnaire StT= Student Test

ทมา: ICCS 2009 International Report: Civic knowledge} attitudes, and engagement among lower-secondary school students in 38 countries โดย IEA หน�า 29

การสร)างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล

ในการวจยสงทสาคญประการหนงคอการเกบรวบรวมข�อมลเพอนามาตอบปwญหาของการวจย การบรรลวตถประสงคGดงกล?าวได�นนผ�วจยจาเป�นจะต�องเข�าใจในขนตอนการเกบรวบรวมข�อมล เครองมอ หรอวธการทใช�ในการเกบรวบรวมทมคณภาพ โดยเรมต�นจากการทาความเข�าใจในธรรมชาตของเครองมอหรอวธการใช� มการศกษาตวแปรทต�องการศกษาเพอนามาสร�างและพฒนาเครองมอ/วธการให�มความสอดคล�องกบลกษณะหรอประเภทของข�อมลทต�องการใช�ต?อไป สาหรบการวจยทางการศกษา เป�นการทาวจยเพอศกษาค�นคว�าเพอให�เข�าใจการเรยนร�และวธการเรยนร�ของมนษยG อกทงยงศกษาบรบทของการจดการศกษา อาท นโยบาย สถานศกษา ครผ�สอน นกเรยน (ผลสมฤทธทางการศกษา, ทศนคต ฯลฯ) และสงแวดล�อม ได�แก? สงแวดล�อมทโรงเรยน สงคมและครอบครว ทมผลต?อการเรยนร�ของนกเรยน นอกจากน ในงานวจยทางการศกษาจะพบว?ามการสร�างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผลทางการศกษาในด�านต?างๆ ซงเครองมอเหล?าน เกดจากการนาเอาทฤษฎการเรยนร� ทฤษฎทางสงคม ทฤษฎทาง

30

จตวทยาและกรอบแนวคด ระเบยบวธวจยมาศกษาเพอออกแบบเครองมอให�สามารถตอบคาถามการวจยทางการศกษา และเข�าใจการเรยนร�ของนกเรยนในด�านต?างๆ ได�อย?างเหมาะสม

1. ความหมายของเครองมอวดและประเมนผล

เครองมอวดและประเมนผล ประกอบด�วยคาสาคญ 3 คาทมความหมาย ดงน 1) เครองมอ (tool or instrument) คอสงทใช�วดตวแปรเพอให�ได�ผลจากการวดทเรยกว?า “ข�อมล”

2) การวด (Measurement) หมายถง กระบวนการหาปรมาณ หรอจานวนของสงต?าง ๆ โดยใช�เครองมออย?างใดอย?างหนง ผลจากการวดจะออกมาเป�นตวเลข หรอสญลกษณG โดยสงทต�องการวดนนเป�นผลมาจากการกระทาหรอกจกรรมอย?างใดอย?างหนง เช?น การวดผลการเรยนร� สงทวดคอ ผลทเกดจากการเรยนร�ของผ�เรยน และ 3) การประเมนผล (Evaluation) หมายถง การตดสน หรอวนจฉยสงต?าง ๆ ทได�จากการวดและประเมนผล

กล?าวโดยสรปคอ เครองมอวดและประเมนผล เป�นสงทนาไปใช�วดผลทมาจากการกระทาหรอกจกรรมอย?างใดอย?างหนงเพอนาผลทได�จากการวดไปตดสนตามเกณฑGหรอวตถประสงคGทวางไว�

ในการวจยทางการศกษา มการวดการเรยนร�ทแบ?งออกเป�น 3 ด�าน (บลมและคณะ, 1965) และเครองมอทใช�ในการวดและประเมนผลการศกษา ทเหมาะสมกบการวดแตกต?างกนไป ดงต?อไปน

1) ด�านพทธพสย (Cognitive Domain) เป�นการวดพฤตกรรมทเกยวกบสตปwญญา การร�คด ความสามารถในการคดเรองราวต?างๆ ซงแบ?งออกเป�น 6 ระดบจากขนพนฐานไปส?ขนทซบซ�อนดงน 1) ความร�ความจา 2) ความเข�าใจ 3) การนาไปใช� 4) การวเคราะหG 5) การสงเคราะหG และ 6) การประเมนค?า (บลมและคณะ, 1965) ต?อมา แอนเดอรGสนและครทวอล (2001) ได�ปรบการแบ?งระดบการวดพฤตกรรมเกยวกบสตปwญญาใหม? ดงตารางเปรยบเทยบต?อไปน

ตารางท 6 เปรยบเทยบระดบการวดพฤตกรรมเกยวกบสตปwญญา

บลมและคณะ (1965) แอนเดอร�สนและครทวอล (2001)

6. ขนประเมนค?า (Evaluation) 6. ขนการสร�างสรรคG (Creating) 5. ขนการสงเคราะหG (Synthesis) 5. ขนการประเมน (Evaluating) 4. ขนการวเคราะหG (Analysis) 4. ขนการวเคราะหG (Analyzing) 3. ขนการนาความร�ไปใช� (Application)

3. ขนการนาเอาความร�ไปประยกตGใช� (Applying)

2. ขนความเข�าใจ (Comprehensive) 2. ขนการเข�าใจ (Understanding) 1. ขนความร� (Knowledge) 1. ขนการจา (Remembering)

กล?าวคอ การวดด�านพทธพสย หรอ พฤตกรรมทเกยวกบสตปwญญา เป�นการวดเพอทดสอบผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยน (Achievement Test) เพอวนจฉยการเรยนการสอน (Diagnostic Test) และเพอทดสอบเชาวนGปwญญาและความถนด (Intelligence and Aptitude Test) โดยเครองมอทใช�วดด�านพทธพสย มลกษณะดงต?อไปน

- ข�อสอบแบบถก-ผด (True-False)

31

- ข�อสอบแบบจบค? (Matching) - ข�อสอบแบบเลอกตอบ (Multiple choice) - ข�อสอบแบบตอบสน (Short Answer) - ข�อสอบแบบความเรยง (Essay)

2) ด�านจตพสย (Affective Domain) เป�นการวดพฤตกรรมทางด�านจตใจเกยวกบค?านยม ความร�สก ความซาบซง ทศนคต ความเชอ ความสนใจและคณธรรม ซงพฤตกรรมด�านจตพสยของผ�เรยนนจะไม?เกดขนทนท และเป�นการสอดแทรก ปลกฝwงสงดงามควบค?กนไปกบการจดการเรยนการสอน พฤตกรรมด�านจตพสยแบ?งออกเป�น 5 ระดบ ได�แก? การรบร�หรอการยอมรบ (Receiving) การตอบสนอง (Responding) การเกดค?านยม/การเหนคณค?า (Valuing) การจดรวบรวมหรอจดระเบยบค?านยม (Organizing) และการสร�างลกษณะนสยตามค?านยมทยดถอ หรอการสร�างคณลกษณะทเกดจากค?านยม (Characterizing)

การวดพฤตกรรมทางด�านจตใจ หรอจตพสยน สามารถวดได�จากการแสดงออกถงคณลกษณะด�าน จตพสยทแสดงออกได� 3 ทางคอ ทางความคด/ความเชอ ทางความร�สก และทางการกระทา ดงนนการวดจตพสยมกจะวดโดยวธมาตรวดประมาณค?า (Rating Scale) แบบตรวจสอบรายการ (Checklist) และแบบบนทกพฤตการณG (Anecdotal Record) ซงเครองมอทใช�วดจตพสยมหลกๆ อย? 2 เครองมอ คอ แบบสารวจความสนใจ (Interest Inventory) และ แบบวดเจตคต (Attitude Test) ทสามารถวดได�โดยการประเมนตนเอง เช?น การตอบแบบสอบถาม แบบวดเจตคต และ ประเมนโดยผ�อน เช?น การสงเกตและบนทกพฤตกรรมลงไปในแบบตรวจสอบรายการโดยครหรอเพอนร?วมชนเรยน เป�นต�น

3) ด�านทกษะพสย (Psychomotor Domain) เป�นการวดพฤตกรรมการเรยนร� ทบอกถงความสามารถในการปฏบตงานได�อย?างคล?องแคล?วชานาญ สามารถวดได�จากการปฏบตทแสดงออกมาให�เหน โดยมเวลาและคณภาพของงานเป�นตวชระดบของทกษะทเกดขนว?ามมากน�อยเพยงใด การวดทกษะพสยจะวดใน 2 ส?วน ดงน 1) วดกระบวนการทางาน (process) และ 2) วดผลผลต (product) ซงผ�วดกาหนดเกณฑGการให�คะแนนหรอ rubric scoring เพอเป�นแนวทางการให�คะแนนทแยกแยะความสาเรจของการเรยนร�/การปฏบตของผ�เรยน โดยการกาหนดเกณฑGการให�คะแนนม 2 วธคอ เกณฑGการให�คะแนนในภาพรวม (holistic scoring) ทให�คะแนนจากภาพรวมของผลงาน และเกณฑGการให�คะแนนแบบแยกส?วน (analytical scoring) ทให�คะแนนผลงานโดยพจารณาจากกระบวนการสร�างผลงานนนๆ

นอกจากนผ�วจยจะต�องกาหนดวตถประสงคGก?อนว?าจะวดการเรยนร�หรอพฤตกรรมทางการเรยนร�ด�านใดแล�ว ในการออกแบบเครองมอทใช�ในการวจย ผ�วจยจะต�องระบรายละเอยดทสาคญ 2 ส?วนคอ

1) รายละเอยดของเครองมอ คอระบประเภท ลกษณะ ส?วนประกอบ รวมทงอาจอ�างองถงแนวคดหรอทฤษฎตามลกษณะเครองมอทใช�ในการวจย

2) วธการสร�างและหาคณภาพของเครองมอ เป�นการระบขนตอนการสร�างและวธการหาคณภาพของเครองมออย?างละเอยด

32

2. กระบวนการสร)างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล

ในการสร�างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล มกระบวนการดงต?อไปน

ขนเตรยมการ

1. การสร�างเครองมอวดและประเมนผล

สาหรบขนตอนในการเตรยมการหรอการสร�างเครองมอวดนน ผ�วจยจะต�องศกษาการเกบรวบรวมข�อมล โดยการเกบรวบรวมข�อมลนนจะต�องมวธการทมระบบ มขนตอนเพอทจะได�ข�อมลทงเชงปรมาณและเชงคณภาพจากแหล?งข�อมลทกาหนดไว� โดยจะนามาวเคราะหGและตอบปwญหาการวจยได�ตามวตถประสงคGของการวจยได�อย?างมประสทธภาพ จาแนกเป�นขนตอนดงน

1) กาหนดจดประสงคG เป�นการกาหนดว?าข�อมลทต�องการมอะไรบ�าง โดยการศกษาและวเคราะหGจากวตถประสงคGหรอปwญหาของการวจยว?ามตวแปรอะไรบ�างทเป�นตวแปรอสระ ตวแปรตาม และตวแปรทเกยวข�อง และจะใช�อะไรเป�นตวชวดจงจะได�ข�อมลทสอดคล�องกบความเป�นจรง

2) กาหนดแหล?งข�อมล เป�นการกาหนดว?าแหล?งข�อมลหรอผ�ให�ข�อมลเป�นใคร อย?ทไหน มขอบเขตเท?าไร ทจะต�องกาหนดให�ชดเจนและเป�นแหล?งข�อมลปฐมภมหรอทตยภมแล�วต�องพจารณาว?าแหล?งข�อมลนนๆ สามารถทจะให�ข�อมลได�อย?างครบถ�วนหรอไม?

3) กาหนดกล?มตวอย?าง เป�นการเลอกใช�วธส?มตวอย?าง และขนาดของกล?มตวอย?างทเหมาะสม 4) ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวข�อง เพอศกษาทฤษฎและแนวคดทเกยวข�องกบสงทต�องการจะ

ศกษาหรอปwญหาของการวจย ดกรอบแนวคดด�านการวดและการประเมนผลจากงานวจยทเกยวข�อง 5) เลอกเครองมอและวธการเกบรวบรวมข�อมล

การสร�างหรอเลอกเครองมอในการวจยนน ผ�วจยต�องสร�างขนให�สอดคล�องกบวตถประสงคGของการวจย ลกษณะประชากร ลกษณะข�อมลทผ�วจยต�องการ และระยะเวลาทใช�ในการวจย (รศ.ดร. บญม พนธGไทย, 2554)

ตารางท 7 การสร�างหรอเลอกเครองมอในการวจย

ประเภทของเครองมอ วตถประสงค� (ใช)วดอะไร) ข)อมล (วดได)อะไร) แบบทดสอบ ผลสมฤทธทางการเรยน คะแนนผลการสอบ แบบสงเกต พฤตกรรม คะแนนพฤตกรรม แบบสอบถาม/สมภาษณG

ความคดเหน ผลความคดเหน

แบบวดเจตคต เจตคต คะแนนเจตคต สาหรบประเภทของเครองมอและวธการทใช�ในการเกบข�อมลนนมหลากหลายวธ แบ?งออกเป�น

- แบบทดสอบ (Test) - แบบสอบถาม (Questionnaire) - การสมภาษณG (Interview) - การสงเกต (Observation)

33

ในการเลอกเครองมอในการวจย มองคGประกอบทผ�วจยจะต�องพจารณาเพอเลอกใช�เครองมอในการเกบรวบรวมข�อมลทต�องการอย?างมประสทธภาพ มดงน (ปารชาต สถาป�ตานนทG 2546: 163-165)

1) คาถามการวจย การกาหนดคาถามการวจยทชดเจนจะทาให�ผ�วจยสามารถกาหนดประเดนหลกและประชากรในการวจยได�เบองต�นซงนาไปส?การออกแบบเครองมอและวธการเกบรวบรวมข�อมลเพอตอบคาถามการวจยได�อย?างถกต�องและชดเจน

2) กรอบแนวคดเชงทฤษฎ เมอผ�วจยได�กาหนดกรอบแนวคดเชงทฤษฎทครอบคลมแล�วนนจะช?วยเป�นแนวทางในการศกษาประเดนการวจยจากงานวจยทเกยวข�องว?าใช�ระเบยบวธวจยและวดประเดน/ตวแปรอย?างไร

3) ระเบยบวธวจย การศกษาระเบยบวธวจยแต?ละประเภทอย?างชดเจนจะทาให�ผ�วจยทราบปรชญา แนวคาถาม และแนวทางในการศกษาข�อมล ตลอดจนลกษณะของเครองมอทสอดคล�องกบปรชญาและนามากาหนดเป�นแนวทางในการดาเนนการวจยได�

4) หน?วยการวเคราะหG ในการวจยใดๆ การกาหนดหน?วยวเคราะหGทแตกต?างกนทอาจจะเป�นหน?วยแต?ละหน?วย หรอเป�นกล?ม มผลต?อการเลอกใช�เครองมอวจยเพอให�สอดคล�องกบหน?วยการวเคราะหG

5) ขนาดของกล?มตวอย?าง/ประชากร ในการกาหนดขนาดของกล?มตวอย?างและประชากรทแตกต?างกน จะต�องมความสอดคล�องกบการเลอกเครองมอในการวจย ระยะเวลา และงบประมาณทใช�ในการเกบรวบรวมข�อมล

6) คณสมบตของกล?มตวอย?าง/ประชากร ทเป�นคณลกษณะเฉพาะหรอข�อจากดในการเกบรวบรวมข�อมล อาท ในการศกษาพฤตกรรมของเดกๆ อาจจะต�องเลอกใช�วธการสงเกต หรอสมภาษณGแทนการใช�แบบสอบถาม เป�นต�น

ดงนน เมอพจารณาจากองคGประกอบข�างต�น ผ�วจยจงเลอกเครองมอเพอใช�ในการเกบรวบรวมข�อมลสาหรบการวจย คอ แบบทดสอบและแบบสอบถาม รายละเอยดดงต?อไปน

1) แบบทดสอบ (Test) เป�นข�อคาถามหรอสถานการณGทกาหนดขน เพอใช�กระต�นหรอเร?งเร�าความสนใจให�ผ�เรยนได�แสดงพฤตกรรมต?างๆ ของตนเอง ตามทกาหนดไว�ในจดประสงคGการเรยนร� แบบทดสอบจาแนกได� 2 ประเภท ดงน

1.1) จาแนกตามวธการสร�าง ได�แก? แบบทดสอบทสร�างขนเอง และแบบทดสอบมาตรฐาน สาหรบแบบทดสอบทสร�างขนเอง เป�นแบบทดสอบทผ�วจยสร�างขนตามวตถประสงคGของการทดสอบครงนนๆ โดยเรมต�นตงแต?การกาหนดจดประสงคGของการทดสอบให�ชดเจน ดาเนนการสร�าง นาไปให�ผ�เชยวชาญได�ตรวจสอบ แก�ไข แล�วนาไปทดลองใช�เพอนาผลการทดสอบมาวเคราะหGคณภาพของแบบทดสอบทสร�างขนเพอใช�ปรบปรง แก�ไข จนกระทงแน?ใจว?าเป�นแบบทดสอบทมคณภาพในเกณฑGทยอมรบได�จงจะสามารถนาแบบทดสอบฉบบนนไปใช�ได�

1.2) จาแนกตามลกษณะการนาไปใช� ได�แก? แบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน (Achievement Test) แบบวดความพร�อม (Readiness Test) แบบทดสอบวนจฉย (Diagnostic Test) แบบทดสอบเชาวนGปwญญา (Intelligence Test) แบบทดสอบวดความถนด (Aptitude Test) แบบสารวจบคลกภาพ (Personality Test) และแบบสารวจความสนใจด�านอาชพ (Vocational Interest Inventories)

34

2) แบบสอบถาม (Questionnaire) คอชดคาถามทผ�วจยกาหนดขนเพอใช�วดคณลกษณะ เจตคตหรอความคดเหนของบคคล โดยใช�คาถามเป�นตวกระต�นหรอสงเร�าให�ผ�ให�ข�อมลได�แสดงการตอบสนองตามความร�สกของตนเอง ซงรปแบบของข�อคาถามในแบบสอบถาม (วรรณรตนG องสประเสรฐ, 2543) ม 2 แบบคอ

2.1) ข�อคาถามแบบปลายเป�ด เป�นการให�ผ�ตอบแบบสอบถามได�ให�ความคดเหนอย?างอสระ ซงจะทาให�ได�ข�อมลทลกซงและสะท�อนความร�สกทเป�นจรง

2.2) ข�อคาถามแบบปลายป�ด เป�นข�อคาถามทกาหนดตวเลอกในแต?ละข�อคาถามทให�ผ�ตอบแบบสอบถามได�เลอกคาตอบทสอดคล�องกบความคดเหนของตนเอง

6) กาหนดระยะเวลาในการเกบรวบรวมข�อมล ผ�วจยจะต�องทราบว?ากาหนดข�อมลในช?วงใดทสอดคล�องกบประชากรและกล?มตวอย?างเพอวางแผนดาเนนการเกบรวบรวมข�อมลว?าจะใช�เวลาในการเกบรวบรวมข�อมลเท?าไร ใช�งบประมาณและแรงงานในการเกบรวบรวมข�อมลมากน�อยเพยงใด โดยอาจวางเป�นกรอบระยะเวลาการดาเนนการเพอใช�เป�นแนวทางการดาเนนงานให�สาเรจตามเปtาหมายทตงไว�

7) เขยนนยามเชงปฏบตการ เมอผ�วจยได�ศกษาทฤษฎและงานวจยทเกยวข�องกบประเดนทตนเอง ต�องการจะวจยแล�ว จะต�องสามารถกาหนดนยามเชงปฏบตการเพอเป�นแนวทางในการสร�างเครองมอในการวดและประเมนนยามนนๆได�อย?างถกต�องและชดเจน

8) เขยนคาถามตามนยามเชงปฏบตการ หลงจากทได�กาหนดนยามเชงปฏบตการ ผ�วจยจะต�อง ออกแบบลกษณะเครองมอทจะวดและประเมน ตามขนตอนการออกแบบเครองมอทมลกษณะแตกต?างกนตามประเภทของเครองมอทจะใช� ดงต?อไปน

8.1) แบบทดสอบ ขนตอนการสร�างแบบทดสอบวดผลสมฤทธทางการเรยน (ศรชย กาญจนวาส, 2544: 133)

1) กาหนดจดม?งหมายของการทดสอบ อาจได�มาจากการสร�างตารางวเคราะหGทจาแนกให�เหนความสมพนธGระหว?างองคGประกอบย?อยทเกยวข�องกน ได�แก? จดม?งหมาย เนอหา กจกรรม/ประสบการณG และพฤตกรรม (คณลกษณะอนพงประสงคG)

2) ออกแบบการสร�างแบบทดสอบ เป�นการกาหนดรปแบบ ขอบเขตเนอหาและแนวทางการสร�างและพฒนาเพอให�ได�ข�อสอบและแบบทดสอบทมคณภาพ ทมขนตอนในการดาเนนการ ดงน

- วางแผนการทดสอบเป�นการกาหนดว?าจะทดสอบอะไรบ�าง อย?างไร - กาหนดรปแบบของการทดสอบ เป�นการพจารณาของการใช�รปแบบการทดสอบท

เหมาะสมกบสมรรถภาพและเนอหาในการทดสอบแต?ละครง ซงจาแนกได�ดงน แบบทดสอบองเกณฑGและแบบทดสอบองกล?ม แบบทดสอบเขยนตอบหรอแบบทดสอบเน�นการปฏบต แบบทดสอบอตนยและแบบทดสอบปรนย แบบทดสอบใช�ความเรวและแบบทดสอบใช�สมรรถภาพสงสด แบบทดสอบเป�นกล?มและแบบทดสอบเป�นรายบคคล

- การสร�างแผนผงการทดสอบ เป�นการสร�างแผนผงทแสดงความสมพนธGและความสอดคล�องระหว?างจดประสงคGและการสร�างแบบทดสอบ ทาให�ได�พจารณาจดประสงคG นาหนกความสาคญ ความถของการทดสอบ และรปแบบของการทดสอบ

35

- สร�างแผนการทดสอบ เป�นตารางทสร�างเพอนาเสนอว?าการทดสอบแต?ละครงจะวดเนอหาอะไร และมจดประสงคGอะไรบ�าง โดยระบเนอหาย?อยในแต?ละจดประสงคGพร�อมทงกาหนดนาหนกความสาคญ หรอสดส?วนของข�อสอบทจะต�องสร�างและพฒนา

3) เขยนข�อสอบ ในการเขยนข�อสอบผ�เขยน/ครต�องมความร�ในเนอหาสาระเป�นอย?างดและมทกษะในการเขยนข�อสอบ โดยมวธการดงน

- กาหนดลกษณะเฉพาะของข�อสอบ โดยออกข�อสอบตามจดประสงคGการเรยนร�เพราะจะช?วยให�ประหยดเวลาในการเขยนข�อสอบหรอใช�เป�นแนวทางในการสร�างแบบทดสอบค?ขนาน

- กาหนดข�อสอบฉบบร?าง เป�นการเขยนข�อสอบตามลกษณะเฉพาะ และให�มจานวนข�อสอบตามทกาหนดไว� ผ�ออกข�อสอบอาจจะสร�างข�อสอบทละข�อในบตรข�อสอบ (Item Card) ทระบรายละเอยดเกยวกบข�อสอบข�อนน ผลการวเคราะหGคณภาพของข�อสอบหรอการนาไปใช� และควรสร�างเกนจานวนทต�องการไว�ประมาณ 25% เพอสาหรบการปรบปรงแก�ไขหรอตดข�อสอบทไม?มคณภาพออก

8.2 แบบสอบถาม หลกการในการสร�างและพฒนาแบบสอบถาม (นภา ศรไพโรจนG, 2531: 95-97; วรรณรตนG องสประเสรฐ, 2543: 167-168 อ�างในระเบยบวธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรGและสงคมศาสตรG สมชาย วรกจเกษมสกล, 2554) มขนตอนดงต?อไปน

1) กาหนดขอบเขตของประเดนทต�องการอย?างชดเจนว?าต�องการสอบถามอะไรบ�างทสอดคล�องกบปwญหาของการวจย/วตถประสงคGของการวจย

2) สร�างและพฒนาข�อคาถามทมความเทยงตรง ความครอบคลมและความสาคญต?อประเดนทต�องการเท?านน ควรหลกเลยงจานวนคาถามทมากเกนไปและคาถามทซาซ�อนกนซงจะทาให�ผ�ให�ข�อมลเกดความเบอหน?ายได�

3) การจดเรยงข�อคาถาม ควรจดเรยงให�มความต?อเนองและสมพนธGกน มการจาแนกประเดนทต�องการเป�นประเดนย?อยๆ ทระบหวข�อให�ชดเจนเพอให�มความชดเจนในการให�ข�อมล

4) การเลอกใช�ลกษณะข�อคาถามทด มดงน - ควรใช�ข�อความหรอประโยคสนๆ กะทดรด และได�ใจความสาคญ - ควรกาหนดข�อคาถามทมความชดเจน เช?น หลกเลยงประโยคคาถามทเป�นประโยคปฏเสธ

ขดเส�นใต�คา/ข�อความสาคญทต�องการเน�น, หลกเลยงการใช�คาทผ�ให�ข�อมลจะมหลกเกณฑGในการพจารณาต?างกน เช?น บ?อยๆ เสมอๆ, ไม?ควรกาหนดข�อคาถามทมคาถามทชนาคาตอบ เช?น ท?านมความต�องการ ......

8.2.1 แบบสอบถามทใช�การประมาณค?ารวมตามวธการของลเครท (Likert’s Scale) การประมาณค?าตามวธการของลเครทหรอ Likert’s Scale ถกสร�างขนจากความเชอพนฐาน

ว?า เชาวนGปwญญาของมนษยGจะมการแจงแจงแบบโค�งปกต โดยใช�หน?วยความเบยงเบนมาตรฐานเป�นเกณฑGในการวดประมาณความเข�มของความคดเหนทมต?อสงต?างๆ สรปคอ ใช� 0 1 2 3 4 หรอ 1 2 3 4 5 เป�นเกณฑGในการวด ในมาตรวดตามวธการของลเครท สามารถจาแนกองคGประกอบได�ดงน

1) ส?วนทเป�นสงเร�า (Stimulus) คอ ข�อคาถาม 2) ส?วนทเป�นการตอบสนอง (Response) คอ ระดบของความคดเหนหรอความร�สก

8.2.2 ขนตอนการสร�างแบบสอบถามโดยใช�มาตรวดตามวธการของลเครท

36

1) กาหนดข�อความเกยวกบเจตคตทต�องการให�มากทสดจากเอกสาร ผ�ทรงคณวฒ หรอจากปรากฏการณGทงเชงบวกและลบทมความชดเจน ไม?ใช�ข�อความทมความหมายกากวม หนงข�อความควรมเจตคตเดยว

2) จาแนกแนวคาถาม ต�องแบ?งประเภทของคาถามทเท?าๆกน ทงประเภททเหนด�วยหรอคล�อยตาม ทใช�ข�อความในเชงบวก หรอไปในทางทด และประเภททไม?เหนด�วยหรอขดแย�ง ซงจะใช�ข�อความในเชงลบ

3) กาหนดนาหนกคะแนนของความคดเหน จาแนกออกเป�น 5 ระดบคอ เหนด�วยอย?างยง เหนด�วย เฉยๆ ไม?เหนด�วย และไม?เหนด�วยอย?างยง

ข)อความเชงบวก ข)อความเชงลบ

ให� 5 คะแนน หมายถง เหนด�วยอย?างยง 4 คะแนน หมายถง เหนด�วย 3 คะแนน หมายถง ไม?แน?ใจ 2 คะแนน หมายถง ไม?เหนด�วย 1 คะแนน หมายถง ไม?เหนด�วยอย?างยง

ให� 5 คะแนน หมายถง ไม?เหนด�วยอย?างยง 4 คะแนน หมายถง ไม?เหนด�วย 3 คะแนน หมายถง ไม?แน?ใจ 2 คะแนน หมายถง เหนด�วย 1 คะแนน หมายถง เหนด�วยอย?างยง

4) ตรวจสอบข�อความ ว?าสอดคล�องกบเกณฑGการพจารณาหรอไม? 5) ทดสอบข�อความโดยนาไปให�ผ�เชยวชาญได�พจารณาเพอแก�ไขปรบปรง แล�วนาไป

ทดลองใช�กบกล?มตวอย?างทมลกษณะคล�ายคลงกบกล?มตวอย?างทต�องการนาแบบสอบถามไปใช� 9) ให�ผ�เชยวชาญตรวจสอบนยามเชงปฏบตการและข�อคาถาม สาหรบการทบทวนและตรวจสอบ

แบบทดสอบฉบบร?าง ซงสามารถทาได�ดงน 9.1 ทบทวนและตรวจสอบด�วยตนเอง เป�นการทบทวนและตรวจสอบแบบทดสอบฉบบร?างทได�

สร�างแล�วค?อยนามาทบทวนโดยคดว?าตนเองคอผ�สอบ เพอตรวจสอบความเทยงตรงตามจดประสงคG สดส?วนของข�อสอบ ความซาซ�อน ความสมเหตสมผลและความชดเจนของภาษาทใช�

9.2 ทบทวนและตรวจสอบโดยผ�อน เป�นการนาไปให�ผ�เชยวชาญในเรองนนๆได�ตรวจสอบความ เทยงตรงตามจดประสงคG ความซาซ�อน ความครอบคลมและความชดเจนของคาถามและคาตอบทกาหนดให�

สาหรบการตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา (content validity) สามารถทาได�ดงนคอ ให�ผ�เชยวชาญตรวจสอบความเหมาะสมทงด�านเนอหาของข�อคาถาม และภาษาทใช�ว?าได�ตรงตามนยามเชงปฏบตการทกาหนดไว�หรอไม? แล�วให�คะแนน +1 เมอแน?ใจว?าวดได�ตรง ให�คะแนน -1 เมอแน?ใจว?าวดได�ไม?ตรง และคะแนน 0 เมอไม?แน?ใจ จากนนนาผลคะแนนทได�จากผ�เชยวชาญไปคานวณหาค?าดชนความสอดคล�อง (index of item-objective: IOC) และคดเลอกข�อคาถามทมค?าดชนความสอดคล�อง ตงแต? .70 ขนไป (Innes and Straker 2003)

10) ปรบปรงแก�ไขและทบทวนเครองมอฉบบร?าง เมอคานวณหาค?าดชนความสอดคล�องแล�ว ผ�วจยจงจะ ดาเนนการปรบปรงแก�ไขตวเลอกตามคาแนะนาของผ�เชยวชาญ เพอให�ได�ข�อคาถาม และตวเลอกของแบบทดสอบทมคณภาพมากยงขน แล�วรวบรวมข�อสอบจดทาเป�นแบบทดสอบฉบบทจะนาไปทดลองใช� ซงมคาแนะนาในการเรยงข�อสอบดงน

37

- ถ�าแบบทดสอบฉบบเดยวกนประกอบด�วยข�อสอบหลายประเภท ควรกาหนดให�เป�นส?วนๆ โดยทส?วนเดยวกนจะเป�นข�อสอบประเภทเดยวกน เรยงลาดบจากประเภทการตอบทง?ายไปส?ประเภททมการตอบแบบซบซ�อน

- ในข�อสอบแต?ละตอน ควรเรยงข�อสอบไปตามจดประสงคGทง?ายไปส?จดประสงคGทยาก

2. คณลกษณะของเครองมอวดและประเมนผลทด 1) ความเทยงตรง (Validity) ความเทยงตรง (Validity) หมายถง เครองมอวดผลนนสามารถวดคณลกษณะทต�องการจะวดได�หรอไม? ไม?ใช?วดสงอนทไม?ได�กาหนดไว�ว?าจะวด เพราะตวแปรทางการศกษาทต�องวดนนมกมลกษณะเป�นนามธรรม สงเกตเหนได�ยาก (สธรรมG จนทรGหอมและพรทพยG ไชยโส 2540 : 121) ลกษณะของความเทยงตรง แบ?งได�เป�น 4 ลกษณะ คอ 1.1) เทยงตรงตามเนอหา (Content Validity) หมายความว?า ข�อสอบฉบบนนมคาถามสอดคล�องตรงตามเนอเรองหรอเนอหาวชาทระบไว�ในหลกสตร สามารถวดเนอหาสาระทต�องการวดได�ครบถ�วน หรอวดได�ครบตามจดประสงคGการเรยนร�ทกาหนด 1.2) เทยงตรงตามโครงสร�าง (Construct Validity) หมายถงเครองมอนนสามารถวดพฤตกรรมและสมรรถภาพด�านต?าง ๆ ได�ตามจดม?งหมายทกาหนดไว�และเป�นไปตามหลกการของทฤษฎนน ๆ อย?างครบถ�วน มใช?ถามแต?ความจาเป�นส?วนใหญ? 1.3) ความเทยงตรงตามสภาพ (Concurrent Validity) หมายถง ลกษณะของเครองมอทสามารถวดได�ตรงตามสภาพความเป�นจรงของผ�ทถกวดในขณะนน ความเทยงตรงตามสภาพนไม?สามารถวดได�จรงๆ โดยใช�แบบทดสอบ แต?เราต�องเอาคะแนนของเดกไปเปรยบเทยบกบสภาพจรงของเดกดว?าสอดคล�องกนหรอไม? 1.4) ความเทยงตรงเชงพยากรณG (Predictive Validity) หมายถง เครองมอทสามารถให�ข�อมลได�สอดคล�องกบผลการเรยนในภายหน�า วธหาความเทยงตรงของแบบทดสอบชนดนทาได�โดยนาคะแนนทสอบได�ไปหาความสมพนธGกบคะแนนทได�ในอนาคตว?า มความสอดคล�องตรงกนน?าเชอถอได�หรอไม?เพยงใด

2) ความเชอมน (Reliability) ความเชอมน หมายถง ความคงเส�นคงวาของคะแนนในการวดแต?ละครง หรอกล?าวได�ว?า เครองมอนนวดครงใด ๆ กได�ค?าเท?าเดมไม?เปลยนแปลง (พร�อมพรรณ อดมสน 2533 : 79) ผลของการวดไม?ว?าจะเป�นคะแนนหรออนดบทกตามเมอวดได�ผลออกมาแล�ว สามารถเชอถอได�ในระดบสงจนสามารถประกนได�ว?า ถ�ามการตรวจสอบวดผลซาอกไม?ว?ากครงกจะได�ผลใกล�เคยงและสอดคล�องกบผลการวดเดมนนเอง

เกณฑGพจารณาค?าความเชอมนของเครองมอวจย (Burns and Grove, 1997: 327 อ�างใน สมชาย วรกจเกษมสกล, 2554: 288) คอ เครองมอทมมาตรฐานทว ๆ ไปควรมความเชอมนเท?ากบ0.8 แต?ถ�าเป�นเครองมอทสร�างและพฒนาขนควรมความเชอมนอย?างน�อย 0.70 แตหากเปนเครองมอทใช�วดเจตคต ความร�สก ควรมความเชอมนตงแต? 0.70 ขนไป

38

3) ความเป�นปรนย (Objectivity) ความเป�นปรนย หมายความว?า ทกฝ�ายทเกยวข�องกบการวดผลครงนนมความเหนสอดคล�องกนในเรองของคาถาม ค?าของคะแนนหรออนดบททวดได�ตลอดจนการแปลงค?าคะแนนเป�นผลประเมนในการตดสนคณค?ากสอดคล�องตรงกน (ภทรา นคมานนทG 2543 : 133) คณสมบตความเป�นปรนยของแบบทดสอบทสาคญม 3 ประการดงน 1) ชดแจ�งในความหมายของคาถาม ข�อสอบทเป�นปรนย ทกคนทอ?านข�อสอบไม?ว?าจะเป�นผ�สอบหรอผ�ตรวจข�อสอบย?อมจะเข�าใจตรงกน ไม?ตความไปคนละแง? 2) ตรวจให�คะแนนได�ตรงกน ข�อสอบทมความเป�นปรนย ไม?ว?าจะเป�นผ�ออกข�อสอบหรอใครกตามสามารถตรวจให�คะแนนได�ตรงกน ข�อสอบทผ�ตรวจเฉลยไม?ตรงกน แสดงให�เหนถงความไม?ชดเจนในคาถามหรอคาตอบ 3) แปลความหมายของคะแนนได�ตรงกน โดยทวไปข�อสอบปรนยนนผ�ตอบถกจะได� 1 คะแนน ตอบผดจะได�ศนยGคะแนน จานวนคะแนนทได�จะแทนจานวนข�อทถก ทาให�สามารถแปลความหมายได�ชดเจนว?า ตอบถกมากน�อยต?างกนอย?างไร

ความเป�นปรนยของข�อสอบ จะทาให�เกดคณสมบตทางความเชอมนของคะแนน อนจะนาไปส?ความเทยงตรง ของการวดผลด�วย (ชวาล แพรตกล 2516 : 131)

4) ความยากง?าย (Difficulty) ความยากง?าย ของข�อสอบพจารณาได�จากผลการสอบของผ�สอบเป�นสาคญ ข�อสอบใดทผ�สอบส?วนมากตอบถก ค?าคะแนนเฉลยของข�อสอบสงกว?า 50% ของคะแนนเตมอาจกล?าวได�ว?าเป�นข�อสอบทง?ายหรอค?อนข�างง?ายข�อสอบทมความยากง?ายพอเหมาะ คะแนนเฉลยของข�อสอบควรมประมาณ 50%ของคะแนนเตม ค?าคะแนนเฉลยตากว?า 50% แสดงว?าเป�นข�อสอบค?อนข�างยาก ข�อสอบทดควรมความยากง?ายพอเหมาะ ไม?ยากหรอง?ายเกนไป ข�อสอบฉบบหนง ควรมผ�ตอบถกไม?ตากว?า 20 คนและไม?เกน 80 คนจากผ�สอบ 100 คน นนคอค?า P อย?ระหว?าง 0.20-0.80 จงถอว?าเป�นข�อสอบทมค?าความยากง?ายพอเหมาะ 5) อานาจจาแนก (Discrimination) อานาจจาแนก คอลกษณะของแบบทดสอบทสามารถแบ?งเดกออกเป�นประเภทต?างๆ ได�ทกระดบตงแต?อ?อนสดจนถงเก?งสด แม�ว?าจะเก?งอ?อนกว?ากนเพยงเลกน�อยกสามารถชจาแนกให�เหนได� ข�อสอบทมอานาจจาแนกสงนน เดกเก?งมกตอบถกมากกว?าเดกอ?อนเสมอ ข�อสอบททกคนทาถกหมดจะไม?สามารถบอกอะไรได�เลย หรอผดหมดไม?สามารถบอกได�ว?าใครเก?งหรออ?อน

เกณฑGในการพจารณาอานาจจาแนกของข�อสอบมหลกเกณฑG ดงน 5.1) ค?าอานาจจาแนกของข�อสอบจะมค?าอย?ระหว?าง 1 ถง -1มรายละเอยดของเกณฑGการ

พจารณาตดสน ดงน(Ebel,1978 :267) อ�างใน สมชาย วรกจเกษมสกล, 2554: 289) ได� 0.40≤r เป�นข�อสอบทมอานาจจาแนกดมาก 0.30≤ r <0.39 เปนขอสอบท(มอานาจจาแนกด

0.20≤ r <0.29 เป�นข�อสอบทมอานาจจาแนกพอใช� ปรบปรงตวเลอก

r ≤ 0.19 เป�นข�อสอบทมอานาจจาแนกตาควรตดทง

39

5.2) ถ�าค?าอานาจจาแนกมค?ามากๆ เข�าใกล� 1 แสดงว?าข�อสอบนนสามารถจาแนกคนเก?งและคนอ?อนออกจากกนได�ด

5.3) ถ�าค?าอานาจจาแนกทได�มค?าเป�นลบ จะเป�นข�อสอบทไม?ด ไม?สามารถจาแนกกล?มผ�สอบในลกษณะกล?มผ�สอบทเก?งตอบผดและกล?มอ?อนตอบถกได� เนองมาจากคาถามทไม?ชดเจน/เฉลยคาตอบผด/ตรวจให�คะแนนคลาดเคลอน หรอข�อสอบยากมาก

5.4) ถ�าค?าอานาจจาแนกเป�นศนยG แสดงว?าข�อสอบนนไม?สามารถจาแนกคนเก?งและคนอ?อนออกจากกนได� 5.5) ข�อสอบทมค?าอานาจจาแนกตงแต? 0.2 ขนไปจงจะเป�นข�อสอบทมอานาจจาแนกทดและข�อสอบทดจะมสดส?วนคนเก?ง คนปานกลาง คนอ?อน 6) ความมประสทธภาพ (Efficiency) เครองมอวดผลทมประสทธภาพ หมายถง เครองมอททาให�ได�ข�อมล ถกต�องเชอถอได�โดยลงทนน�อยทสดไม?ว?าจะเป�นการลงทนในแง?เวลา แรงงาน และทนทรพยG รวมทงความสะดวกสบายคล?องตวในการรวบรวมข�อมล

ข�อสอบทมประสทธภาพสามารถให�คะแนนได�เทยงตรงและเชอถอมากทสด โดยใช�เวลาแรงงานและเงนน�อยทสด นอกจากนประสทธภาพของข�อสอบยงรวมถงการพมพGและจดวางข�อสอบได�ถกต�อง ข�อสอบทพมพGผดตกหล?น จานวนหน�าไม?ครบ รปแบบของแบบทดสอบเรยงไม?เป�นระเบยบทาให�ผ�สอนเกดความสบสน มผลต?อคะแนนทได�จากการทาแบบทดสอบทงสน การจดรปแบบของข�อสอบปรนยแบบเลอกตอบเพอให�ดง?ายมความเป�นระเบยบเรยบร�อยนยมพมพGแบ?งครงหน�ากระดาษ 7) ความยตธรรม (Fair) ความยตธรรม ข�อสอบทดต�องไม?เป�ดโอกาสให�เดกได�เปรยบเสยเปรยบกน ไม?มการทาให�กล?มใดกล?มหนงได�เปรยบคนอนๆ

8) คาถามถามลก (Searching) ข�อสอบทถามลกไม?ถามแต?เพยงความร�ความจาเท?านน แต?จะถามวดความเข�าใจการนาความร�ทได�เรยนไปแล�วมาแก�ปwญหา วเคราะหG ตลอดจนสร�างสรรคG สงใหม?ขนมาจนท�ายทสดคอ การประเมนผล 9) คาถามยวย (Exemplary) คาถามยวย ได�แก?คาถามทมลกษณะท�าทายให�เดกอยากคดอยากทา มลลาการถามทน?าสนใจ ไม?ถามวนเวยนซาซากน?าเบอหน?าย อาจมการใช�รปภาพประกอบ ททาให�ข�อสอบน?าสนใจ นอกจานข�อสอบทยากเกนไปทาให�ผ�สอบหมดกาลงใจทจะทา ส?วนข�อสอบทง?ายเกนไป กไม?ท�าทายให�อยากทา การเรยงคาถามจากข�อง?ายไปหายากเป�นวธหนงททาให�ข�อสอบมลกษณะท�าทายน?าทา 10) จาเพาะเจาะจง (Definite) คาถามทดต�องไม?ถามกว�างเกนไป ไม?ถามคลมเครอ เดกอ?านแล�วต�องเข�าใจชดเจนว?าครถามอะไร ส?วนจะตอบได�หรอไม?อย?ทความสามารถของผ�ตอบเป�นสาคญ

40

ขนพฒนาเครองมอวดและประเมนผล

1. นาเครองมอไปทดลองใช�กบกล?มตวอย?างขนาดเลก (ทดลองเครองมอครงท 1) การทดลองใช�และการวเคราะหGข�อสอบ เป�นการนาข�อสอบทได�รบการทบทวนและตรวจสอบ

ปรบปรงแก�ไขแล�วไปทดลองใช�กบกล?มตวอย?างทมลกษณะใกล�เคยงกบกล?มผ�สอบทจะนาแบบทดสอบไปใช�จรง อย?างน�อยจานวน 50 คนเพอให�ได�ผลการวเคราะหGข�อสอบทน?าเชอถอ

2. วเคราะหGคณภาพข�อสอบ/เครองมอทใช� จาแนกเป�น 2.1 การวเคราะหGทางกายภาพ เป�นวเคราะหGเครองมอทงฉบบ เพอหาข�อมลและปwญหาของข�อสอบ

ทางกายภาพของข�อสอบ เช?น ความชดเจนของคาชแจง คาถามและคาตอบ ความเหมาะสมของการใช�ภาษา ความยาวของแบบทดสอบ ระยะเวลาทกาหนดให� และรปแบบการพมพG เป�นต�น ในการวเคราะหGทางกายภาพน การตรวจสอบคณภาพของเครองมอทใช�ในการวจยคอ การหาค?าความเชอมน และความเทยงตรง

2.2 การวเคราะหGเชงปรมาณ เป�นการนาข�อมลทได�จากการตอบแบบทดสอบของกล?มตวอย?างมาวเคราะหGเป�นรายข�อ เพอหาความยาก อานาจจาแนกและประสทธภาพของตวลวง ซงการคดเลอกข�อสอบทมคณภาพนน จะต�องมค?าความยากทเหมาะสมคอ 0.2-0.8 และมอานาจแจกแจงสง คอ ตงแต? 0.2-1.00 เมอเลอกข�อสอบทมคณภาพแล�วจงจะนามาจดพมพGต?อไป

3. ปรบและแก�ไขเพอนาไปใช�ในการทดลองเครองมอครงท 2 โดยผ�วจยดาเนนการปรบแก�เครองมอหลงจากทได�วเคราะหGเครองมอทงเชงกายภาพ (หาค?าความเชอมนและความเทยงตรง) และเชงปรมาณ (หาค?าความยาก อานาจจาแนกและประสทธภาพของตวลวง) จากการทดลองเครองมอครงท 1 เมอได�ปรบแก�แล�ว จงจะสามารถจดพมพGแบบทดสอบและแบบสอบถามเพอใช�ในการทดลองเครองมอครงท 2 ต?อไป

4. จดทาค?มอประกอบการใช�เครองมอวดและประเมนผล ขนตอนนสงทต�องคานงถง ได�แก? คาชแจงสาหรบผ�สอบและผ�ดาเนนการสอบว?ามความชดเจนมากน�อย

เพยงใด เพอให�การดาเนนการสอบไปในแนวทางเดยวกนและจะต�องดาเนนการตามอย?างเคร?งครด อกทงยงต�องมการกาหนดเวลาในการทดสอบ การปฏบตการทดสอบ และการตรวจให�คะแนนอกด�วย

5. นาผลทได�จากการหาคณภาพของเครองมอจากการทดลองเครองมอครงท 2 มาเป�นแนวทางในการปรบปรงเครองมอให�มความเหมาะสมยงขน หากเป�นไปได�กควรให�ผ�เชยวชาญได�ช?วยพจารณาอกครงหนงกจะทาให�ได�เครองมอทมคณภาพมากยงขน ตลอดจนตรวจสอบการจดวางรปแบบของเครองมอวดและประเมนผลให�เหมาะสม ภาษา การสะกดคา ฯลฯ

6. จดพมพGเครองมอวจยฉบบสมบรณG พร�อมทงจดทาค?มอในการใช�เครองมอดงกล?าวด�วย จากรายละเอยดของการสร�างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผลทางการศกษาทกล?าวมาข�างต�น สามารถสรปให�เหนกระบวนการซงทาให�เกดความเข�าใจชดเจนยงขน ดงแผนภาพท 4

41

แผนภาพท 4 หลกการสร)างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผล

ขนพฒนาเครองมอวด และประเมนผล

ขนเตรยมการ (การสร)างเครองมอวดและประเมนผล)

นาเครองมอไปใช)ในการเกบ

ข)อมลจรง 1. กาหนดจดประสงคG 2. กาหนดแหล?งข�อมล 3. กาหนดกล?มตวอย?าง 4. ศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวข�อง 5. เลอกเครองมอวดและประเมนผล 6. กาหนดระยะเวลาในการเกบรวบรวมข�อมล 7. เขยนนยามเชงปฏบตการ 8. เขยนคาถามตามนยามเชงปฏบตการ 9. ให�ผ�เชยวชาญตรวจสอบนยามเชงปฏบตการ

และข�อคาถาม 10. ตรวจสอบความเทยงตรงเชงเนอหา : ความ

เหมาะสมด�านเนอหา ข�อคาถาม และภาษาทใช� 11. ปรบปรงแก�ไขและทบทวนเครองมอฉบบร?าง

1. นาเครองมอไปทดลองใช�กบกล?มตวอย?างขนาดเลก

2. วเคราะหGคณภาพข�อสอบ/เครองมอทใช� 3. ปรบและแก�ไขเพอนาไปใช�ในการทดลอง

เครองมอครงท 2 4. วเคราะหGคณภาพของเครองมอ 5. ปรบปรงแก�ไขและ 6. ทบทวนเครองมอ 7. จดทาค?มอประกอบการใช�เครองมอวดและ

ประเมนผล 8. จดพมพGเครองมอวจยฉบบสมบรณGและ

ค?มอในการใช�เครองมอ

42

กล?าวโดยสรป จากการศกษาเอกสาร บทความ วทยานพนธG งานวจยทเกยวข�องกบการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองทงในบรบทประเทศไทยและระดบนานาชาต ทาให�ทราบว?าการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองเป�นรากฐานทสาคญของการเมองภาคพลเมองในระบอบประชาธปไตย จงต�องสร�างพลเมองให�มคณลกษณะอนพงประสงคGตามพระราชบญญตการศกษาแห?งชาต มาตรฐานการศกษาชาต และหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 การศกษาครงนจงม?งทจะพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล แต?มความเหมาะสมกบบรบท วฒนธรรมของประเทศไทย เพอใช�วดและประเมนผลการจดการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองของแต?ละสถานศกษา ซงถอเป�นการพฒนานกเรยนให�มความรบผดชอบต?อตนเอง ต?อสงคม มศลธรรม และเป�นพลเมองดในอนาคต

43

บทท 3 วธการดาเนนงาน

การดาเนนงานครงนเป�นการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลด�านการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองให�มคณภาพ มาตรฐาน โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล ซงเครองมอวดและประเมนผลทได�จะมมาตรฐานและเหมาะสมกบบรบท วฒนธรรมของประเทศไทย และสามารถนาผลไปใช�เป�นข�อมลประกอบการจดทานโยบายการศกษาได� การพฒนาเครองมอดงกล?าวมการดาเนนงานตามรายละเอยด ดงน

1. ประชากรและกล?มตวอย?าง 2. เครองมอทใช�ในการเกบข�อมล

2.1 กรอบการสร�างเครองมอทใช�ในการประเมน 2.2 การดาเนนการสร�างและพฒนาเครองมอ 2.3 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 2.4 ลกษณะของเครองมอทใช�ในการเกบข�อมล

3. วธดาเนนการเกบรวบรวมข�อมล 4. การวเคราะหGข�อมลและสถตทใช�

1. ประชากรและกล�มตวอย�าง

ประชากร

ประชากรทใช�ในการศกษาครงนคอโรงเรยนทเป�ดการเรยนการสอนชนมธยมศกษาตอนต�นทกสงกดและขนาดโรงเรยน ใน 4 ภมภาคและกรงเทพมหานคร ยกเว�นโรงเรยนการศกษาพเศษ และโรงเรยนในพนท 4 จงหวดชายแดนภาคใต� ประกอบด�วยผ�บรหารโรงเรยน ครผ�สอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ปaการศกษา 2557

กล�มตวอย�าง

กล?มตวอย?างทใช�ในการเกบรวบรวมข�อมลครงนเป�นผ�บรหารโรงเรยน คร ผ�สอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ปaการศกษา 2557 ของสถานศกษาทเป�ดการเรยนการสอนชนมธยมศกษาตอนต�น สงกดสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) สานกงานคณะกรรมการส?งเสรมการศกษาเอกชน (สช.) สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ได�แก? โรงเรยนสาธตของมหาวทยาลย และองคGกรปกครองส?วนท�องถน (อปท.) และสานกการศกษากรงเทพมหานคร (กทม.) กระจายอย?ใน 4 ภมภาค ได�แก? ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต� และกรงเทพมหานคร โดยแบ?งเป�นโรงเรยนขนาดเลก ขนาดกลาง ขนาดใหญ? และขนาดใหญ?พเศษ ซงเลอกโดยการส?มแบบหลายขนตอน (Multi-stage Random Sampling) โดยใช�โรงเรยนเป�นหน?วยการส?ม (Sampling Unit) มขนตอนการส?ม ดงน

1. ขนาดกล?มตวอย?างทใช�ในการศกษาครงนเป�นโรงเรยนทเป�ดการเรยนการสอนชนมธยมศกษาตอนต�น จานวน 20 แห?ง โดยใช�กล?มตวอย?างเป�นผ�บรหารโรงเรยน 1 คนต?อโรงเรยน ครผ�สอน จานวน 10 คนต?อ

44

โรงเรยน (หากโรงเรยนใดมน�อยกว?า 10 คน ให�ใช�ตามจรง หากมมากกว?า 10 คน ให�ส?มเพยง 10 คน) และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 1 ห�องเรยนต?อโรงเรยน (ส?มจากจานวนห�องเรยนทงหมด)

2. แบ?งภมภาค จาแนกโรงเรยนเป�น 5 กล?ม คอ ภาคเหนอ ภาคกลาง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคใต� และกรงเทพมหานคร

3. แบ?งสงกดโรงเรยน จาแนกโรงเรยนเป�น 5 สงกด คอ สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) สานกงานคณะกรรมการส?งเสรมการศกษาเอกชน (สช.) สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ได�แก? โรงเรยนสาธตของมหาวทยาลย และองคGกรปกครองส?วนท�องถน (อปท.) และสานกการศกษากรงเทพมหานคร (กทม.)

4. แบ?งขนาดโรงเรยน จาแนกโรงเรยนตามเกณฑGของ สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา(องคGการมหาชน) : สมศ. เป�น 4 ขนาด คอ โรงเรยนขนาดเลก = จานวนนกเรยนน�อยกว?าหรอเท?ากบ 300 คน โรงเรยนขนาดกลาง = จานวนนกเรยน ระหว?าง 301 - 1,000 คน โรงเรยนขนาดใหญ? = จานวนนกเรยน ระหว?าง 1,001 - 2,000 คน โรงเรยนขนาดใหญ?พเศษ = จานวนนกเรยนมากกว?า 2,000 คน

5. กาหนดกล?มตวอย?างแต?ละขนาดโรงเรยนของทกสงกด ใน 4 ภมภาคและกรงเทพมหานคร โดยวธเทยบสดส?วนระหว?างประชากรแต?ละขนาดโรงเรยนกบขนาดของกล?มตวอย?าง

6. ส?มตวอย?างโรงเรยนจากประชากรโรงเรยนแต?ละขนาดของทกสงกด ใน 4 ภมภาคและกรงเทพมหานคร โดยวธการส?มอย?างง?าย (Simple Random Sampling)

7. ส?มตวอย?างห�องเรยนจากกล?มตวอย?างโรงเรยนทได�จากข�อ 6 จานวน 1 ห�องเรยนต?อโรงเรยน จากนนส?มตวอย?างนกเรยนในแต?ละห�องเรยน โดยวธการส?มอย?างง?าย (Simple Random Sampling) แบ?งกล?มตวอย?างออกเป�น 2 ระยะ ดงน

1) ระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) นาเครองมอไปทดลองใช�กบกล?มตวอย?าง จานวน 2 โรงเรยน โรงเรยนละ 2 ห�องเรยน มนกเรยนรวมทงสน 122 คน คร 20 คน และผ�บรหารโรงเรยน 2 คน

2) ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) นาเครองมอไปทดลองใช�กบกล?มตวอย?าง จานวน 20 โรงเรยน ส?มห�องเรยนระดบชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 1 ห�องเรยนต?อโรงเรยน มนกเรยนจานวน 566 คน ส?มครทสอนระดบชนมธยมศกษาปaท 2 ประมาณ 15 คนต?อโรงเรยน มครจานวน 174 คน และผ�บรหารโรงเรยน จานวน 1 คนต?อโรงเรยน มผ�บรหารโรงเรยน 20 คน ได�จานวนโรงเรยนทใช�ในการเกบข�อมลระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) และการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) จาแนกตามภาค สงกด และขนาดโรงเรยน รายละเอยดดงแผนภาพท 5

45

แผนภาพท 5 ขนตอนการส�มกล�มตวอย�างทใช)ในการเกบข)อมล

สถานศกษาทเปfดการเรยนการสอนชนมธยมศกษาตอนต)น (จานวน 20 ตวอย�าง)

ภมภาค

กรงเทพมหานคร

ภาคใต) ภาคกลาง

ขนาดใหญ� : 1 แห�ง

ขนาดเลก : 1 แห�ง

สถานศกษาสงกด

ขนาดใหญ� : 1 แห�ง

สพฐ. ขนาดสถานศกษา

สาธต ขนาดสถานศกษา

สช. ขนาดสถานศกษา

กทม. ขนาดสถานศกษา

ขนาดเลก : 1 แห�ง ขนาดกลาง : 1 แห�ง

สถานศกษาสงกด

สพฐ. ขนาดสถานศกษา

สช. ขนาดสถานศกษา

อปท. ขนาดสถานศกษา

ขนาดเลก : 1 แห�ง ขนาดกลาง : 1 แห�ง

ขนาดใหญ� : 1 แห�ง ขนาดใหญ�พเศษ : 1 แห�ง

สถานศกษาสงกด

สพฐ. ขนาดสถานศกษา

สาธต ขนาดสถานศกษา

สช. ขนาดสถานศกษา

อปท. ขนาดสถานศกษา

สาธต ขนาดสถานศกษา

ภาค ตะวนออกเฉยงเหนอ

ขนาดกลาง : 1 แห�ง

ขนาดเลก 4 แห�ง ขนาดกลาง : 2 แห�ง ขนาดใหญ� : 1 แห�ง

สถานศกษาสงกด

สพฐ. ขนาดสถานศกษา

สาธต ขนาดสถานศกษา

สช. ขนาดสถานศกษา

อปท. ขนาดสถานศกษา

ภาคเหนอ

ขนาดเลก : 2 แห�ง ขนาดกลาง : 1 แห�ง

สถานศกษาสงกด

สพฐ. ขนาดสถานศกษา

สาธต ขนาดสถานศกษา

สช. ขนาดสถานศกษา

อปท. ขนาดสถานศกษา

หมายเหต : สถานศกษาแบ?งเป�น 4 ขนาดตามเกณฑGของ สมศ. คอ (1) เลก = จานวนนกเรยนน�อยกว?าหรอเท?ากบ 300 คน (2) กลาง = จานวนนกเรยน ระหว?าง 301 - 1,000 คน (3) ใหญ? = จานวนนกเรยน ระหว?าง 1,001 - 2,000 คน (4) ใหญ?พเศษ = จานวนนกเรยนมากกว?า 2,000 คน

กล?มตวอย?างสถานศกษาแบ?งตาม “ขนาดสถานศกษา” (1) เลก – 9 แห?ง (2) กลาง – 6 แห?ง (3) ใหญ? – 4 แห?ง (4) ใหญ?พเศษ – 1 แห?ง

กล?มตวอย?างสถานศกษาแบ?งตาม “สงกดของสถานศกษา” (1) สพฐ. – 15 แห?ง (2) สช. – 2 แห?ง (3) สาธต – 1 แห?ง (4) อปท. – 1 แห?ง (5) กทม. – 1 แห?ง

สรปสถานศกษา จานวน 3 ตวอย�าง

สรปสถานศกษา จานวน 2 ตวอย�าง

สรปสถานศกษา จานวน 4 ตวอย�าง

สรปสถานศกษา จานวน 8 ตวอย�าง

สรปสถานศกษา จานวน 3 ตวอย�าง

46

2. เครองมอทใช)ในการเกบข)อมล 2.1 กรอบการสร)างเครองมอทใช)ในการประเมน จากกรอบการประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทกล?าวในบทท 2 ได�นามาเป�นแนวทางในการสร�างเครองมอวดและประเมนผลทางการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง ทงในส?วนทเป�นแบบทดสอบ และแบบสอบถาม สรปได�ดงน

2.1.1 กรอบการประเมนของแบบทดสอบด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง แบบทดสอบด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทสร�างขนในการศกษาครงน เป�นแบบทดสอบทวดผลสมฤทธทางด�านหน�าทและความเป�นพลเมองตามกรอบการประเมนทกาหนด โดยข�อสอบแต?ละข�อวดด�านเนอหา (Content Domains) จานวน 9 ประเดน และทกษะการคด (Cognitive Domains) จานวน 2 ด�าน ไปพร�อมกน รายละเอยดตามตาราง 8

ตารางท 8 จานวนข�อสอบของแบบทดสอบด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง จาแนกตามด�านเนอหา และความร�

ด)านเนอหา (Content Domain)

ด)านทกษะการคด (Cognitive Domain) รวมจานวนข)อสอบ

การร� (Knowing)

การให�เหตผลและการวเคราะหG (Reasoning and Applying)

1. สงคมพลเมองและระบบ 6 4 10 2. หลกการของสงคมพลเมอง 4 3 7 3. การมส?วนร?วมในสงคม 2 12 14 4. เอกลกษณGของสงคมพลเมอง 2 3 5 5. การพฒนาอย?างยงยน 1 2 3 6. การมปฏสมพนธGในโรงเรยน 1 3 4 7. การใช�สอสงคมสมยใหม? 1 6 7 8. ความตระหนกในเศรษฐกจ 1 2 3 9. คณธรรม จรยธรรม - 7 7

รวม 18 42 60

2.1.2 กรอบการประเมนของแบบสอบถามด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง แบบสอบถามด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทสร�างขนเพอใช�ในการศกษาครงน เป�นแบบสอบถามทวดการรบร�และพฤตกรรมของกล?มตวอย?างตามกรอบการประเมนด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทกาหนด โดยมข�อคาถามทสอบถามเกยวกบเรองค?านยมความเชอ เจตคต เจตนาเชงพฤตกรรม และพฤตกรรมเกยวกบหน�าทพลเมองของกล?มตวอย?าง จากกรอบการสร�างเครองมอทใช�ในการประเมนทกล?าวมา สามารถสรปได�ดงแผนภาพต?อไปน

47

แผนภาพท 6 กรอบการสร)างเครองมอทใช)ในการประเมนผล

ความร�ด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

- สงคมพลเมองและระบบ

- หลกการของสงคม

พลเมอง

- การมส?วนร?วมในสงคม

- เอกลกษณGของสงคม

พลเมอง

- การพฒนาอย?างยงยน - การมปฏสมพนธG - การใช�สอสงคมสมยใหม? - ความตระหนกในเศรษฐกจ - คณธรรม จรยธรรม

การร� การวเคราะหG และการให�เหตผล

แบบทดสอบความร�นกเรยน (Student Test)

คณลกษณะและความสามารถทเดกควรจะมและควรจะเป�น

กรอบการประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

เครองมอวด

บรบท

ชมชน โรงเรยน บ�าน บคคล

แบบสอบถามคร (Teacher Questionnaire)

แบบสอบถามนกเรยน (Student Questionnaire)

แบบสอบถามโรงเรยน (School Questionnaire)

การรบร�และพฤตกรรม

เจตคต ความเชอ

พฤตกรรม เจตนาเชงพฤตกรรม

แบบสอบถามนกเรยน

(Student Questionnaire)

48

2.2 การดาเนนการสร)างและพฒนาเครองมอ

การสร�างเครองมอวดและประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมองในครงน ดาเนนการโดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล เพอให�ประเทศไทยมเครองมอวดและประเมนผลในด�านดงกล?าวทมคณภาพมาตรฐานและเหมาะสมกบบรบท วฒนธรรมของประเทศไทย มขนตอนการดาเนนงานตามรายละเอยดดงน

1) ศกษาข�อมลทเกยวข�องกบการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองทงในประเทศ และต?างประเทศ โดยเฉพาะโครงการ International Civic and Citizenship Education Study : ICCS ของสมาคมนานาชาตว?าด�วยการประเมนผลสมฤทธทางการศกษา (International Association for the Evaluation of Education Achievement: IEA)

2) ยกร?างกรอบการประเมน และเขยนนยามศพทGทใช�ในการสร�างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผลด�านการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองในบรบทของประเทศไทย

3) สร�างเครองมอใช�ในการเกบรวบรวมข�อมลให�สอดคล�องกบประเดนในกรอบการประเมน และนยามศพทGทกาหนดขน จานวน 4 ฉบบ ได�แก? แบบทดสอบวดความร�ด�านการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองของนกเรยน แบบสอบถามสาหรบนกเรยน แบบสอบถามสาหรบคร และแบบสอบถามสาหรบผ�อานวยการโรงเรยน

4) นาเครองมอวดและประเมนผลฯทสร�างและพฒนาขน ไปให�ผ�เชยวชาญพจารณาความสอดคล�องของเนอหาตามกรอบการประเมนและนยามศพทGทกาหนด

5) ศกษานาร?อง (Pilot Study) โดยนาเครองมอทสร�างและพฒนาขน ไปทดลองใช�กลบกล?มตวอย?างทส?มมาสาหรบการสร�างและพฒนาเครองมอ ได�แก? ผ�อานวยการโรงเรยน 2 คน คร 20 คน และนกเรยน จานวน 122 คน

6) วเคราะหGคณภาพของเครองมอ และปรบปรงแก�ไข 7) นาเสนอแนวทางการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลทางการศกษาด�านการศกษาหน�าทและความ

เป�นพลเมองในการประชม Mini Expo 1st เมอปลายเดอนพฤศจกายน 2556 8) จดทาค?มอผ�ประสานงานโรงเรยน และค?มอบรหารการทดสอบ พร�อมทงแบบฟอรGมการตดตามข�อมล 9) ดาเนนการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) โดยเกบรวบรวมข�อมลจากกล?มตวอย?าง ซงใช�

วธการส?มแบบแบ?งชน จาแนกตามภมภาค สงกด และขนาดโรงเรยน จานวน 20 โรง มจานวนผ�อานวยการโรงเรยน 20 คน มจานวนคร 174 คน และมจานวนนกเรยน 566 คน

10) นาเสนอแนวทางการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) ในการประชม Mini Expo 2nd เมอวนท 12 กมภาพนธG 2557

11) ประมวลผลวเคราะหGและสรปผลข�อมล 12) ปรบแก�คณภาพของเครองมอทงหมดให�สมบรณG 13) จดทา (ร?าง) รายงานการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลทางการศกษาด�านการศกษาหน�าทและ

ความเป�นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล 14) นาเสนอ (ร?าง) รายงานการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�น

พลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล ต?อทประชมอนกรรมการสภาการศกษา 15) จดพมพGเอกสารรายงาน “การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�น

พลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล” เพอเผยแพร?ต?อสาธารณชน

49

แผนภาพท 7 ขนตอนการสร)างและพฒนาเครองมอในการเกบรวบรวมข)อมล

ศกษาข�อมลทเกยวข�อง ทงในและต?างประเทศ

กาหนดกรอบการประเมน และเขยนนยาม

สร�างเครองมอ

ตรวจสอบคณภาพเครองมอ

ศกษานาร?อง (Pilot Study)

ปรบปรงแก�ไข

จดทาค?มอเกบข�อมล และแบบฟอรGมตดตามข�อมล

ปรบปรงแก�ไข

ทดลองภาคสนาม (Field Trial)

ประมวลผล และวเคราะหGข�อมล

จดทารายงาน

สรปผลและนาเสนอคณะอนกรรมการสภาการศกษา

เครองมอวดและประเมนผล

50

2.2 การตรวจสอบคณภาพเครองมอ

กระบวนการสร�างและพฒนาเครองมอวดและประเมนผลทางการศกษามขนตอนหนงซงมความสาคญคอการตรวจสอบคณภาพของเครองมอวดและประเมนผล การดาเนนงานครงนมการสร�างเครองมอเพอใช�ในการเกบรวบรวมข�อมล ได�แก?แบบทดสอบ และแบบสอบถาม ซงมการตรวจสอบคณภาพเครองมอดงกล?าวก?อนการนาไปใช�เกบข�อมลจรง ดงน

1) ก?อนระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) ดาเนนการตรวจสอบคณภาพเครองมอโดยผ�เชยวชาญจานวน 5 ท?าน (รายละเอยดในหน�า 72) พจารณาความเทยงตรงทางด�านเนอหา ความสอดคล�อง ความถกต�องของคาถามและคาตอบ และความถกต�องของการใช�ภาษาของเครองมอทง 4 ฉบบ คอแบบทดสอบนกเรยน แบบสอบถามสาหรบนกเรยน แบบสอบถามสาหรบคร และแบบสอบถามสาหรบผ�บรหาร

2) ระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) ดาเนนการเกบข�อมลกบโรงเรยนกล?มตวอย?างจานวน 2 โรงเรยน เป�นนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 122 คน ครทสอนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 20 คน และผ�บรหารสถานศกษาจานวน 2 คน ผ�วจยดาเนนการตรวจสอบคณภาพเครองมออกครงจากข�อมลทได� ด�วยการวเคราะหGหาค?าความเทยงตรงของแบบทดสอบ โดยคานวณหาค?าดชนความสอดคล�อง (Index of Item-Objective Congruence : IOC) จากความเหนของผ�เชยวชาญทง 5 ท?าน และคดเลอกข�อสอบทมค?าดชน ความสอดคล�องตงแต? 0.70 ขนไป หาค?าความเชอมนของแบบทดสอบ โดยใช�สตรคเดอรG-รชารGดสนสตร 21 (Kuder-Richardson : K.R. 21) หาค?าความยากง?ายและค?าอานาจจาแนกเป�นรายข�อ (Item Analysis) โดยใช�เทคนค 27 เปอรGเซนตGของการจาแนกกล?มสงกล?มตา แล�วคานวณหาค?าความยากและอานาจจาแนกโดยใช�สตรอย?างง?าย นอกจากนได�ตรวจสอบค?าความเชอมนของแบบสอบถามโดยหาค?าสมประสทธแอลฟา (α - Coefficient) ด�วยวธของครอนบค (Cronbach) และทาการคดเลอกข�อคาถามทผ?านเกณฑGการตรวจสอบคณภาพก?อนนาเครองมอไปใช�ในระยะเกบข�อมลภาคสนาม (Field Trial)

3) ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) ดาเนนการเกบข�อมลกบโรงเรยนกล?มตวอย?างจานวน 20 โรงเรยน เป�นนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 566 คน ครทสอนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 174 คน และผ�บรหารสถานศกษาจานวน 20 คน และดาเนนการตรวจสอบคณภาพแบบทดสอบจากข�อมลทได�ด�วยการวเคราะหGหาค?าความเชอมน ค?าความยากง?ายและอานาจจาแนก รวมทงตรวจสอบคณภาพของแบบสอบถามโดยการหาค?าความเชอมนอกครง

2.4 ลกษณะของเครองมอทใช)ในการเกบข)อมล

เครองมอทใช�ในการเกบรวบรวมข�อมลครงน เป�นเครองมอทสานกงานเลขาธการสภาการศกษาสร�างและพฒนาขนตามกรอบการประเมน มจานวนทงสน 4 ฉบบ แบ?งเป�น 2 ส?วน ได�แก? เครองมอทใช�สาหรบนกเรยน และเครองมอทใช�สาหรบผ�บรหารโรงเรยน และคร

เครองมอทใช)สาหรบนกเรยน มจานวน 2 ฉบบ ได�แก?

1) แบบทดสอบนกเรยน เป�นแบบทดสอบวดความร�ด�านหน�าทและความเป�นพลเมองสาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ครอบคลมเนอหา 9 ประเดน มลกษณะเป�นแบบเลอกตอบ ม 4 ตวเลอก เป�นการวดทกษะการคดในด�านการร�

51

(Knowing) และการให�เหตผลและการวเคราะหG (Reasoning and Applying) จานวน 60 ข�อ ใช�เวลาในการทาแบบทดสอบ 45 นาท 2) แบบสอบถามสาหรบนกเรยน เป�นแบบสอบถามสาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ทวดการรบร� ค?านยมความเชอ เจตคต เจตนาเชงพฤตกรรม และพฤตกรรมในด�านหน�าทพลเมองและพลเมองศกษาของนกเรยน ข�อคาถามเป�นแบบปลายป�ด มลกษณะให�เลอกตอบข�อใดข�อหนง หรอเป�น 2 ตวเลอก (Check List) หรอเป�นการประเมนความคดเหนเกยวกบสงทถามว?าอย?ในระดบใด (Rating Scale) จานวน 23 ข�อ ใช�เวลาในการตอบแบบสอบถาม 30 นาท

เครองมอทใช)สาหรบผ)บรหารโรงเรยน และคร มจานวน 2 ฉบบ ได�แก?

1) แบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา เป�นแบบสอบถามทรวบรวมข�อมลเกยวกบบคลากรในโรงเรยน การจดการเรยนการสอน การบรหารงาน สภาพแวดล�อมและบรรยากาศของสถานศกษา และการสนบสนนจากบ�านและชมชน มาประกอบเพอหาความเชอมโยงกบผลการศกษาทได�จากการวดและประเมนผลของนกเรยน ข�อคาถามมลกษณะให�เลอกตอบข�อใดข�อหนง หรอให�เลอกตอบได�มากกว?า 1 ตวเลอกขนไป หรอเป�น 2 ตวเลอก (Check List) หรอเป�นการประเมนความคดเหนเกยวกบสงทถามว?าอย?ในระดบใด (Rating Scale) จานวน 21 ข�อ ใช�เวลาในการตอบแบบสอบถาม 30 นาท

2) แบบสอบถามสาหรบคร เป�นแบบสอบถามทรวบรวมข�อมลเกยวกบการจดการเรยนการสอน พฤตกรรมการมส?วนร?วมของนกเรยน ประสบการณGของครผ�สอน สภาพแวดล�อมและบรรยากาศของสถานศกษา และการสนบสนนจากบ�านและชมชน มาประกอบเพอหาความเชอมโยงกบผลการศกษาทได�จากการวดและประเมนผลของนกเรยน ข�อคาถามมลกษณะให�เลอกตอบข�อใดข�อหนง หรอให�เลอกตอบได�มากกว?า 1 ตวเลอกขนไป หรอเป�น 2 ตวเลอก(Check List) หรอเป�นการประเมนความคดเหนเกยวกบสงทถามว?าอย?ในระดบใด (Rating Scale) จานวน 26 ข�อ ใช�เวลาในการตอบแบบสอบถาม 30 นาท

การตรวจให�คะแนนแบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา คร และนกเรยน ใช�เกณฑGการให�คะแนนตามนาหนกคะแนนความคดเหนทกาหนดไว� เช?น จาแนกความคดเหนออกเป�น 4 ระดบ คอ เหนด�วยอย?างยง เหนด�วย ไม?เหนด�วย และไม?เหนด�วยอย?างยง การให�คะแนนในแต?ละข�อมดงน

ให� 4 คะแนน หมายถง เหนด�วยอย?างยง 3 คะแนน หมายถง เหนด�วย 2 คะแนน หมายถง ไม?เหนด�วย 1 คะแนน หมายถง ไม?เหนด�วยอย?างยง

52

ตวอย�างแบบทดสอบ

i) ข�อความในข�อใดเป�นหลกความเสมอภาคของประชาชน

[1] ทกคนได�รบการศกษา [2] ทกคนได�แสดงความคดเหน [3] ทกคนประกอบอาชพได�อย?างอสระ [4] ทกคนได�รบการค�มครองตามกฎหมาย

รหสข�อสอบ Item21 คาตอบถก ข�อ 4 ด�านเนอหา (Content Domain) หลกการของสงคมพลเมอง ด�านความร� (Cognitive Domain) การร�

1. กรอบการประเมนของแบบสอบถามด)านการศกษาหน)าทและความเป�นพลเมอง

ii) เหตผลข�อใดดทสดทจะสนบสนนว?าเทศบาลแสดงออกได�อย?างเหมาะสมแล�ว

[1] เทศบาลไม?ควรให�เงนสนบสนนกบประชาชนทมาขอ [2] เทศบาลร�ดว?าเงนทให�ไปเพอสนบสนนโครงการของสงคมมกจะเปล?าประโยชนG [3] เทศบาลควรให�เงนสนบสนนแก?ชมชนเพมเตมจากทมการสนบสนนไปแล�วเท?านน [4] เทศบาลจาเป�นต�องสร�างความมนใจว?า เงนทให�ไปนนได�ถกนาไปใช�เพอประโยชนGของสงคมอย?างแท�จรง

รหสข�อสอบ Item16 คาตอบถก ข�อ 4 ด�านเนอหา (Content Domain) การมส?วนร?วมในสงคม ด�านความร� (Cognitive Domain) การให�เหตผลและการวเคราะหG

ในชมชนเลกๆ แห?งหนง ชาวบ�านต�องการสร�างสวนสขภาพเพอให�คนในชมชนได�ออกกาลงกาย จงได�ขอรบการสนบสนนเงนทนจากเทศบาล แต?เทศบาลไม?ยอมให� ชาวบ�านกล?มนนจงได�ขอรบบรจาคจากภาคเอกชนและสร�างสวนสขภาพได�สาเรจ ทาให�คนในชมชนสนใจมาออกกาลงกายกนมากขน เทศบาลจงเสนอให�เงนสนบสนนเพอทาให�สวนสขภาพใหญ?ขนกว?าเดม

53

iii) ถ�านกเรยนเป�น ธระ นกเรยนจะตดสนใจอย?างไร

[1] พดโน�มน�าวให�เพอนข�ามสะพานลอย [2] ข�ามถนนหน�าโรงเรยนเพราะถนนโล?ง [3] เดนไปข�ามสะพานลอยเพราะกลวถกครตาหน [4] ยนรอจนกว?าจะมคนอนมาข�ามถนนเป�นเพอน

รหสข�อสอบ Item52 คาตอบถก ข�อ 1 ด�านเนอหา (Content Domain) คณธรรมจรยธรรม ด�านความร� (Cognitive Domain) การให�เหตผลและการวเคราะหG

ตวอย�างแบบสอบถามวดพฤตกรรม

iv) กจกรรมตามรายการต�อไปน เกดขนในระหว�างการจดการเรยนการสอนหน)าทและความเป�นพลเมอง ทพงประสงค�ของท�านให)แก�นกเรยนชนมธยมศกษาปmท 2 บ�อยครงเพยงใด กรณาตอบโดยอ/างองถงระดบชน ม.2 ทท�านสอน (โปรดเลอกเพยง 1 ตวเลอกในแต�ละแถว)

บ�อยมาก บ�อยครง บางครง ไม�เคยเลย

1) นกเรยนศกษาจากตาราเรยน � 1 � 2 � 3 � 4

2) ครตงคาถามให�นกเรยนตอบ � 1 � 2 � 3 � 4

3) ครและนกเรยนจดบนทกต?างๆ � 1 � 2 � 3 � 4

4) นกเรยนค�นคว�าวเคราะหGข�อมลจากแหล?งต?างๆ � 1 � 2 � 3 � 4

5) นกเรยนทาโครงงานต?างๆ ทต�องมการค�นคว�าจากแหล?งข�อมลนอกโรงเรยน � 1 � 2 � 3 � 4

6) นกเรยนทาแบบฝ�กหดฝ�กฝน หรอแบบฝ�กประกอบบทเรยน � 1 � 2 � 3 � 4

7) นกเรยนทางานเป�นกล?มตามหวข�อทได�รบมอบหมายและเตรยมนาเสนอหน�าชนเรยน � 1 � 2 � 3 � 4

บรเวณหน�าโรงเรยนแห?งหนงไม?มทางม�าลาย มแต?สะพานลอยข�ามถนนซงอย?ห?างจากหน�าโรงเรยนไปประมาณ 100 เมตร ธระ กบ พงษGพนธG เป�นเพอนสนท กาลงคยกนว?าจะข�ามถนนไปอกฝw�งได�อย?างไร ธระ : ”เราเดนไปข�ามสะพานลอยกนเถอะ ปลอดภยกว?าข�ามถนนตรงน“ พงษGพนธG : ”ข�ามถนนหน�าโรงเรยนดกว?า ปtายรถเมลGอย?ตรงข�าม ไม?ต�องเดนย�อนกลบมาอก“

54

บ�อยมาก บ�อยครง บางครง ไม�เคยเลย

8) นกเรยนทางานเดยวตามหวข�อทได�รบมอบหมายและเตรยมนาเสนอหน�าชนเรยน � 1 � 2 � 3 � 4

9) นกเรยนร?วมกจกรรมสวมบทบาทสมมตหรอสถานการณGจาลองต?างๆ � 1 � 2 � 3 � 4

10) ครสอดแทรกการพดคยให�นกเรยนออกความคดเหนประเดนความขดแย�งต?างๆ � 1 � 2 � 3 � 4

ตวอย�างแบบสอบถามวดเจตคต

V) ท�านเหนด)วยมากน)อยเพยงใด กบการมส�วนร�วมของนกเรยนในโรงเรยน (โปรดเลอกเพยงหนงตวเลอกในแต�ละข/อ)

ไม�เหนด)วยอย�างยง ไม�เหนด)วย เหนด)วย เหนด)วย

อย�างยง

1) การทนกเรยนมส?วนร?วมในการดาเนนงานของโรงเรยน ทาให�โรงเรยนดขน

� 1 � 2 � 3 � 4

2) เมอนกเรยนร?วมกนทางาน การเปลยนแปลงเชงบวกหลายอย?างสามารถเกดขนได�ในโรงเรยน

� 1 � 2 � 3 � 4

3) การจดตงกล?มของนกเรยนเพอแสดงความคดเหนในเรองต?างๆ อาจช?วยแก�ปwญหาในโรงเรยนได�

� 1 � 2 � 3 � 4

4) นกเรยนสามารถมบทบาทอย?างมากในการพฒนาโรงเรยน ถ�านกเรยนร?วมมอกนทา

� 1 � 2 � 3 � 4

5) ทกโรงเรยนควรมสภานกเรยน � 1 � 2 � 3 � 4

55

3. วธดาเนนการเกบรวบรวมข)อมล

ในการเกบรวบรวมข�อมลครงน มการดาเนนงานตามขนตอนต?อไปน 1) จดเตรยมฐานข�อมลของโรงเรยนทเป�นกล?มตวอย?าง 2) ดาเนนการส?มกล?มตวอย?าง 3) ตดต?อประสานงานกบโรงเรยนทเป�นกล?มตวอย?าง เพอให�ตอบรบการเข�าร?วมโครงการ 4) รวบรวมและจดทารายชอ พร�อมกบข�อมลพนฐานของโรงเรยน เช?น จานวนครผ�สอน

นกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 เป�นต�น 5) กาหนดรหสโรงเรยน รหสประจาตวครและรหสประจาตวนกเรยนทเป�นกล?มตวอย?างใน

แบบฟอรGมการตดตาม แบบสอบถาม และแบบทดสอบ 6) จดประชมการประชมเชงปฏบตการ เรอง การเกบข�อมลภาคสนาม (Field Trial) เพอสร�างความร�

ความเข�าใจในการดาเนนการเกบรวบรวมข�อมล 7) จดส?งเครองมอในการเกบข�อมล ค?มอผ�ประสานงานโรงเรยน ค?มอบรหารการทดสอบ

แบบฟอรGมตดตามคร และนกเรยน ให�โรงเรยนทเป�นกล?มตวอย?าง 8) โรงเรยนดาเนนการส?มครและนกเรยนทเป�นกล?มตวอย?างให�ได�ตามจานวนทกาหนด ศกษา

ค?มอผ�ประสานงานโรงเรยน ค?มอบรหารการทดสอบ พร�อมกรอกข�อมลในแบบฟอรGมตดตามคร และนกเรยนให�ถกต�อง ครบถ�วน

9) โรงเรยนดาเนนการเกบรวบรวมข�อมล และส?งเครองมอทใช�ในการเกบข�อมล แบบฟอรGมต?างๆ รวมทงเอกสารทเกยวข�องให�สานกงานเลขาธการสภาการศกษา

10) ตรวจให�คะแนนแบบทดสอบ และบนทกข�อมลทได�จากการเกบข�อมลทงแบบทดสอบและแบบสอบถาม เพอนาไปวเคราะหGข�อมลทางสถตต?อไป

56

แผนภาพท 8 ขนตอนการดาเนนการเกบรวบรวมข)อมล

- กาหนดรหสโรงเรยน รหสประจาตวคร และรหสประจาตวนกเรยนทเป�นกล?ม ตวอย?างในแบบฟอรGมการตดตาม แบบสอบถาม และแบบทดสอบ - ส?งแบบฟอรGมการบรหารการทดสอบ แบบฟอรGมการตดตามคร และ แบบฟอรGมการตดตามนกเรยนให� โรงเรยน - ส?งเอกสารแบบสอบถามผ�บรหาร สถานศกษา แบบสอบถามสาหรบคร แบบสอบถามสาหรบนกเรยนและ แบบทดสอบนกเรยนให�โรงเรยน

ขนตอนท 1 การจดเตรยมข)อมลกล�ม

ตวอย�าง

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา โรงเรยน

- จดเตรยมฐานข�อมลของโรงเรยน - สมโรงเรยนกลมตวอยาง - ตดตอประสานงานกบโรงเรยน - จดทารายช(อและขอมลโรงเรยนท(เปน กลมตวอยาง

- เลอกครและนกเรยนกล?มตวอย?างตาม จานวนทกาหนด - จดทาข�อมลครและนกเรยนตาม แบบฟอรGม - ดาเนนการเกบรวบรวมข�อมล - ส?งข�อมลคร และนกเรยนกล?มตวอย?าง

ขนตอนท 3 การดาเนนการเกบข)อมล

- ดาเนนการเกบข�อมลความคดเหน ผ�บรหารสถานศกษา ด�วยแบบสอบถาม สาหรบผ�บรหารสถานศกษา - ดาเนนการเกบข�อมลความคดเหนคร ด�วยแบบสอบถามสาหรบคร - ดาเนนการเกบข�อมลความคดเหน นกเรยนด�วยแบบสอบถามสาหรบ นกเรยน - ดาเนนการทดสอบความร�นกเรยนด�วย แบบทดสอบความร�ด�านหน�าทและความ เป�นพลเมอง - ส?งเอกสารทงหมดให�สานกงาน เลขาธการสภาการศกษา

- บนทกข�อมลแบบสอบถามสาหรบ ผ�บรหารสถานศกษา แบบสอบถาม สาหรบคร และแบบสอบถามสาหรบ นกเรยน - ตรวจให�คะแนน และบนทกข�อมล แบบทดสอบด�านหน�าทและความเป�น พลเมองของนกเรยน - วเคราะหGผลข�อมลทงหมด

ขนตอนท 4 การประมวลผลและวเคราะห�ข)อมล

- ส?งค?มอการเกบข�อมลให�โรงเรยนทเป�น กล?มตวอย?าง - ส?งแบบฟอรGมข�อมล คร และนกเรยน กล?มตวอย?างให�โรงเรยน - จดประชมเชงปฏบตการ เรอง การเกบข�อมลภาคสนาม (Field Trial)

ขนตอนท 2 การเตรยมความพร)อมให)โรงเรยน

ตวอย�าง

57

4. การวเคราะห�ข)อมลและสถตทใช)

ในการวเคราะหGข�อมลครงน ได�ดาเนนการนาข�อมลทรวบรวมได�มาวเคราะหGดงน

1) หาค?าความเทยงตรงของแบบทดสอบ โดยคานวณหาค?าดชนความสอดคล�อง (Index of Item-Objective Congruence : IOC) และคดเลอกข�อสอบทมค?าดชนความสอดคล�องตงแต? 0.70 ขนไป (Innes and Straker, 2003 : 5 อ�างองมาจาก Thorn and Deitz, 1989)

2) หาค?าความเชอมนของแบบทดสอบ โดยใช�สตรคเดอรG-รชารGดสนสตร 21 (Kuder-Richardson : K.R. 21) (พวงรตนG ทวรตนG, 2535 : 131)

3) หาค?าความยากง?ายและค?าอานาจจาแนก มการวเคราะหGข�อสอบเป�นรายข�อ (Item Analysis) โดยใช�เทคนค 27 เปอรGเซนตGของการจาแนกกล?มสงกล?มตา แล�วคานวณหาค?าความยากและอานาจจาแนกโดยใช�สตรอย?างง?ายเพอคดเลอกข�อสอบ (บญเชด ภญโญอนนตพงษG, 2519 : 140-161)

4) หาค?าความเชอมนของแบบสอบถาม โดยหาค?าสมประสทธแอลฟา (α - Coefficient) ด�วยวธของครอนบค (Cronbach) (พวงรตนG ทวรตนG, 2535 : 132)

58

บทท 4

ผลการดาเนนงาน

จากการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง แล�วนาไปศกษานาร?อง (Pilot Study) จากนนนาไปทดลองเกบข�อมลภาคสนาม (Field Trial) กบโรงเรยนทเป�นกล?มตวอย?าง 20 โรงเรยน ประกอบด�วย นกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 566 คน ครทสอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 174 คน และครใหญ?หรอผ�อานวยการโรงเรยน จานวน 20 คน โดยครอบคลมโรงเรยนทกขนาด ทกสงกดใน 4 ภมภาคและกรงเทพมหานคร ผลทได�จากการวเคราะหGข�อมลเพอตรวจสอบคณภาพเครองมอมรายละเอยด ดงน

1. ผลการตรวจสอบคณภาพแบบทดสอบ 2. ผลการตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม

โดยสามารถนาเสนอผลการตรวจสอบคณภาพเครองมอในรายละเอยดได�ดงน

1. ผลการตรวจสอบคณภาพแบบทดสอบ แบ?งออกเป�น 2 ระยะ ดงน

1.1 ระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study)

1) ความเทยงตรงเชงเนอหา (Content Validity)

ก?อนการดาเนนงานในระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) มการนาแบบทดสอบทสร�างขน จานวน 60 ข�อ ไปให�ผ�เชยวชาญ จานวน 5 คน (รายละเอยดในหน�า 72) ตรวจสอบเนอหาข�อสอบว?าวดได�ตรงตามประเดนทกาหนดในกรอบการประเมนหรอไม? ตรวจสอบคาตอบทถกต�องของข�อสอบในแต?ละข�อ รวมถงภาษาทใช� โดยใช�เกณฑGการตดสนจากความเหนของผ�เชยวชาญ จานวน 3 ใน 5 คน แล�วดาเนนการปรบปรงแก�ไขตามคาแนะนาของผ�เชยวชาญ เพอนาไปทดลองใช�ในระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) คงเหลอข�อสอบจานวน 60 ข�อ

ภายหลงจากการทดลองเครองมอระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) นาแบบทดสอบทผ?านการคดเลอกไปให�ผ�เชยวชาญ จานวน 5 คน พจารณาเนอหาข�อสอบว?าวดได�ตรงและครอบคลมกรอบการประเมนทกาหนดหรอไม? ตรวจสอบคาตอบทเป�นตวเลอกและตวลวง รวมทงความเหมาะสมของภาษาทใช�ในแต?ละข�อ และหาค?าดชนความสอดคล�อง (Index of Item-Objective Congruence : IOC) โดยผ�เชยวชาญให�คะแนน +1 เมอแน?ใจว?าวดได�ตรง ให�คะแนน -1 เมอแน?ใจว?าวดได�ไม?ตรง และคะแนน 0 เมอไม?แน?ใจว?าวดได�ตรง และคดเลอกข�อสอบทมค?าดชนความสอดคล�องตงแต? 0.70 ขนไป (Innes and Straker, 2003 : 5 อ�างองมาจาก Thorn and Deitz, 1989) ได�ข�อสอบทผ?านการคดเลอกทงหมดจานวน 45 ข�อ ซงมค?าดชนความสอดคล�องตงแต? 0.80-1.00 และทาการปรบปรงแก�ไขตวเลอกตามคาแนะนาของผ�เชยวชาญ เพอให�ได�ตวเลอกของแบบทดสอบทมคณภาพยงขน ก?อนนาไปใช�ในระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial)

2) ความเชอมน (Reliability) เครองมอวดและประเมนผลฯ ทสร�างขนควรมความคงทในการวดซา ไม?ว?าจะใช�เครองมอนน

วดกครงกได�ผลเหมอนเดมหรอใกล�เคยงของเดม จากการศกษานาร?อง (Pilot Study) ได�นาเครองมอทสร�างและพฒนาขนไปทดลองใช�กลบกล?มตวอย?างทส?มมา แล�วนาผลการสอบมาวเคราะหGหาค?าความเชอมนของแบบทดสอบ

59

ด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทงฉบบ โดยใช�สตรคเดอรG-รชารGดสนสตร 21 (Kuder-Richardson : KR-21) พบว?า แบบทดสอบนกเรยนฉบบระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) มความเชอมนเท?ากบ 0.82

3) ความยากง?าย (Difficulty) และ อานาจจาแนก (Discrimination)

ข�อสอบแต?ละข�อควรมความยากของเนอหาทถามพอเหมาะกบความสามารถของผ�ตอบ และสามารถแยกคนเก?ง-อ?อน ออกจากกน จากการศกษานาร?อง (Pilot Study) โดยนาเครองมอทสร�างและพฒนาขน ไปทดลองใช�กลบกล?มตวอย?างทส?มมา แล�วนาผลการสอบมาวเคราะหGหาค?าความยากและอานาจจาแนกของข�อสอบเป�นรายข�อและรายตวเลอก โดยใช�เทคนค 27 เปอรGเซนตGของการจาแนกกล?มสง-ตา และคานวณหาค?าความยากและอานาจจาแนกโดยใช�สตรเพอคดเลอกข�อสอบทมความยากอย?ระหว?าง 0.20 ถง 0.80 และค?าอานาจจาแนกตงแต? 0.20 ขนไป

ผลการวเคราะหGหาค?าความยากง?ายและอานาจจาแนกของข�อสอบเป�นรายข�อและรายตวเลอก พบว?า แบบทดสอบทสร�างขนทงหมด จานวน 60 ข�อ มข�อสอบทผ?านเกณฑGการคดเลอกไว�จานวน 45 ข�อ มค?าความยากตงแต? 0.22 ถง 0.81 และค?าอานาจจาแนกของข�อสอบมค?าตงแต? 0.21 ถง 0.85 รายละเอยดดงตารางท 8 ส?วนข�อสอบทมค?าความยากง?ายและอานาจนาแนกไม?ผ?านเกณฑGทกาหนด ควรตดทงจานวน 15 ข�อ ดงน

ด�านสงคมพลเมองและระบบ ข�อ 1, 4, 12 หลกการของสงคมพลเมอง ข�อ 7, 23, 24, 25 การมส?วนร?วมในสงคม ข�อ 9, 10, 15, 28 เอกลกษณGของสงคมพลเมอง ข�อ 38, 39 การมปฏสมพนธGในโรงเรยน ข�อ 26 การใช�สอสงคมสมยใหม? ข�อ 46

1.2 ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial)

1) ความเชอมน (Reliability) หลงจากทนาแบบทดสอบทผ?านการคดเลอกในระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) จานวน

45 ข�อ ไปปรบปรงให�มคณภาพยงขน แล�วนาไปดาเนนการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) จากนนนาคะแนนทได�จากการทดลองเฉพาะข�อทคดเลอกไว� จานวน 40 ข�อ มาวเคราะหGหาค?าความเชอมนของแบบทดสอบทงฉบบ พบว?า มความเชอมนเท?ากบ 0.79

2) ความยากง?าย (Difficulty) หลงจากนาเครองมอไปใช�ในการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) แล�วนาผลการสอบมาวเคราะหGโดยใช�เทคนค 27 เปอรGเซนตGของการจาแนกกล?มสง-ตา และคานวณหาค?าความยากและอานาจจาแนกของข�อสอบเป�นรายข�อและรายตวเลอกอกครง พบว?า แบบทดสอบทคดเลอกไว�จากการศกษานาร?อง (Pilot Study) จานวน 45 ข�อ ผลการวเคราะหGข�อสอบทผ?านเกณฑGสามารถนามาใช�ได�มค?าความยากตงแต? 0.28 ถง 0.81 และค?าอานาจจาแนกของข�อสอบมค?าตงแต? 0.20 ถง 0.64 จานวน 40 ข�อ รายละเอยดดงตารางท 8 ส?วนข�อสอบทมค?าความยากง?ายและอานาจจาแนกไม?ผ?านเกณฑGทกาหนด ควรตดทงจานวน 5 ข�อ ดงน

60

หลกการของสงคมพลเมอง ข�อ 10 การมส?วนร?วมในสงคม ข�อ 12, 15, 18 การพฒนาอย?างยงยน ข�อ 27

สรปผลจากจานวนข�อสอบทสร�างขน 60 ข�อ หลงการวเคราะหGคณภาพแบบทดสอบระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) ได�ข�อสอบทมคณภาพจานวน 45 ข�อ และหลงการวเคราะหGคณภาพแบบทดสอบระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) คงเหลอข�อสอบทมคณภาพจานวนทงสน 40 ข�อ รายละเอยดดงตารางท 9

ตารางท 9 ผลการคดเลอกข�อสอบ จาแนกตามเนอหา และช?วงเวลาทดาเนนการทดลองเครองมอ

เนอหา

(Content Domain)

ระยะการศกษานาร�อง (Pilot Study)

ระยะการทดลองภาคสนาม (Field Trial)

จานวนข�อสอบ

ทสร�างขน

จานวนข�อสอบ ทควร

ปรบปรง

จานวนข�อสอบ

ทมคณภาพ

จานวนข�อสอบ

ทพฒนาขน

จานวนข�อสอบ ทควร

ปรบปรง

จานวนข�อสอบ

ทมคณภาพ

1. สงคมพลเมองและระบบ 10 3 7 7 - 7 2. หลกการของสงคมพลเมอง 7 4 3 3 1 2 3. การมส?วนร?วมในสงคม 14 4 10 10 3 7 4. เอกลกษณGของสงคมพลเมอง 5 2 3 3 - 3 5. การพฒนาอย?างยงยน 3 - 3 3 - 2 6. การมปฏสมพนธGในโรงเรยน 4 1 3 3 - 3 7. การใช�สอสงคมสมยใหม? 7 1 6 6 - 6 8. ความตระหนกในเศรษฐกจ 3 - 3 3 - 3 9. คณธรรม จรยธรรม 7 - 7 7 - 7

รวม 60 15 45 45 4 40

2. ผลการตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม

การศกษาครงนมการตรวจสอบคณภาพแบบสอบถามโดยให�ผ� เ ชยวชาญ จานวน 5 คน (รายละเอยดในหน�า 72) พจารณาความเทยงตรงของข�อคาถามในแต?ละข�อโดยตรวจสอบความสอดคล�องระหว?างเนอหากบประเดนต?างๆ ตามกรอบการประเมนและนยามศพทGทกาหนดไว� ผลการตรวจสอบโดยผ�เชยวชาญ พบว?า แบบสอบถามแต?ละข�อมความสอดคล�องและครอบคลมกรอบการประเมนทกาหนด แต?ยงใช�ภาษาไม?ชดเจน อาจทาให�ผ�ตอบแบบสอบถามสบสนและให�ข�อมลผดพลาดได� จงเสนอแนะให�ปรบแก�ข�อความในบางข�อคาถามให�ชดเจน ตรงประเดนมากขน โดยให�ใช�ภาษาทเหมาะสม

61

สอสารได�เข�าใจตรงกน เช?น การกรอกข�อมลส?วนตวเกยวกบการนบจานวนปa ควรจะระบการนบให�ชดเจนว?าจะมการปwดเศษทเป�นเดอนอย?างไร เป�นต�น นอกจากนผ�เชยวชาญยงให�ข�อสงเกตว?า หากต�องการวดประเดนการประเมนเดยวกน โดยใช�ข�อคาถามเหมอนกนในแบบสอบถามทง 3 ฉบบ คอ แบบสอบถามผ�บรหารโรงเรยน แบบสอบถามครผ�สอน และแบบสอบถามนกเรยน ควรใช�ข�อคาถามย?อยของแบบสอบถามแต?ละฉบบในจานวน ทเท?ากน เป�นต�น หลงจากผ�เชยวชาญตรวจสอบแบบสอบถามแล�ว ได�นามาปรบปรงแก�ไขแบบสอบถามตามความเหนของผ�เชยวชาญ แล�วนาแบบสอบถามไปทดลองใช�ในการศกษานาร?อง (Pilot Study) นาข�อสงเกตทได�จากการเกบข�อมลมาปรบปรงแบบสอบถามให�มความสมบรณGในด�านคาชแจง เนอหาคาถาม ภาษาทใช� และความถกต�องในการใช�คา ตวสะกดต?างๆ รวมทงการจดวางข�อความและรปเล?มแบบสอบถามให�มคณภาพยงขน จากนนนาไปใช�ในการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) จากนนนาผลการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) มาวเคราะหGหาความเชอของแบบสอบถาม โดยหาค?าสมประสทธแอลฟา (α - Coefficient) ด�วยวธของครอนบค (Cronbach) ผลการวเคราะหGข�อมลแบบสอบถามสาหรบนกเรยนมค?าความเชอมน 0.87 แบบสอบถามครมค?าความเชอมน 0.94 และแบบสอบถามผ�บรหารมค?าความเชอมน 0.91 ดงตารางท 10

ตารางท 10 ผลการตรวจสอบคณภาพแบบสอบถาม

แบบสอบถาม ค�าความเชอมน 1. แบบสอบถามสาหรบนกเรยน 0.87 2. แบบสอบถามสาหรบคร 0.94 3. แบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา 0.91

62

บทท 5

สรป อภปรายผล และข)อเสนอแนะ

วตถประสงค� เพอพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองตามบรบทของ

สถานศกษาในประเทศไทยให�มคณภาพ มาตรฐาน โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล ประชากร ประชากรทใช�ในการศกษาครงนเป�นโรงเรยนทเป�ดการเรยนการสอนชนมธยมศกษาตอนต�นทกสงกดและขนาดโรงเรยน ใน 4 ภมภาคและกรงเทพมหานคร ประกอบด�วยผ�บรหารโรงเรยน ครผ�สอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ปaการศกษา 2557

กล�มตวอย�าง

กล?มตวอย?างทใช�ในการเกบรวบรวมข�อมลครงนเป�นผ�บรหารโรงเรยน ครผ�สอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ปaการศกษา 2557 ของสถานศกษาทเป�ดการเรยนการสอนชนมธยมศกษาตอนต�น ในทกสงกดและขนาดโรงเรยน ใน 4 ภมภาค ได�แก? ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต� และกรงเทพมหานคร ซงเลอกโดยการส?มแบบหลายขนตอน (Multi-stage Random Sampling) โดยใช�โรงเรยนเป�นหน?วยการส?ม (Sampling Unit) แบ?งออกเป�น 2 ระยะ ดงน

1) ระยะการศกษานาร?อง (Pilot Study) นาเครองมอไปทดลองใช�กบกล?มตวอย?างซงเป�นผ�บรหารสถานศกษาจานวน 2 คน ครทสอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 20 คน และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 122 คน

2) ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial) ดาเนนการเกบข�อมลกบกล?มตวอย?าง จานวน 20 โรงเรยน เป�นผ�บรหารสถานศกษาจานวน 20 คน ครทสอนนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 174 คน และนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 566 คน

เครองมอทใช)ในการเกบข)อมล

เครองมอทใช�ในการศกษาครงนมจานวน 4 ฉบบ ได�แก?

1) แบบทดสอบนกเรยน เป�นการวดความร�ด�านหน�าทและความเป�นพลเมองสาหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 ครอบคลมเนอหา 9 ประเดน และวดทกษะการคดในด�านการร� (Knowing) และการให�เหตผลและการวเคราะหG (Reasoning and Applying) จานวน 45 ข�อ 2) แบบสอบถามนกเรยน เป�นการรวบรวมข�อมลเกยวกบการรบร� ค?านยมความเชอ เจตคต เจตนาเชงพฤตกรรม และพฤตกรรมในด�านหน�าทพลเมองและพลเมองศกษาของนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 2 จานวน 23 ข�อ 3) แบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา เป�นการรวบรวมข�อมลเกยวกบบคลากรในโรงเรยน การจดการเรยนการสอน การบรหารงาน สภาพแวดล�อมภายในโรงเรยน รวมทงการสนบสนนจากบ�านและชมชน มาประกอบเพอหาความเชอมโยงกบผลการศกษาทได�จากการวดและประเมนผลของนกเรยน จานวน 21 ข�อ

63

4) แบบสอบถามสาหรบคร เป�นการรวบรวมข�อมลเกยวกบการจดการเรยนการสอน พฤตกรรมการมส?วนร?วมของนกเรยน ประสบการณGของครผ�สอน สภาพแวดล�อมภายในโรงเรยน รวมทงการสนบสนนจากบ�านและชมชน มาประกอบเพอหาความเชอมโยงกบผลการศกษาทได�จากการวดและประเมนผลของนกเรยน จานวน 26 ข�อ

วธดาเนนการเกบข)อมล

ในการเกบรวบรวมข�อมลครงน สานกงานเลขาธการสภาการศกษา ได�ดาเนนการส?มกล?มตวอย?าง และตดต?อประสานงานกบโรงเรยนทเป�นกล?มตวอย?างเพอให�ตอบรบการเข�าร?วมโครงการ จากนนได�จดประชม เชงปฏบตการ เรอง การเกบข�อมลภาคสนาม (Field Trial) เพอสร�างความร�ความเข�าใจในการดาเนนการเกบรวบรวมข�อมล พร�อมจดส?งเครองมอในการเกบข�อมลทง 4 ชด คอ แบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา แบบสอบถามสาหรบคร แบบสอบถามสาหรบนกเรยน และแบบทดสอบสาหรบนกเรยน รวมทงเอกสารและแบบฟอรGมต?าง ๆ ทเกยวข�อง ได�แก? ค?มอผ�ประสานงานโรงเรยน ค?มอบรหารการทดสอบ แบบฟอรGมตดตามคร และนกเรยน ให�ผ�ประสานงานโรงเรยนเป�นผ�ดาเนนการเกบข�อมลและดาเนนการทดสอบความร�นกเรยน และดาเนนการส?งเครองมอทใช�ในการเกบข�อมล เอกสารและแบบฟอรGมต?าง ๆ ทเกยวข�อง กลบมาท สกศ. เพอทาการตรวจให�คะแนนแบบทดสอบ บนทกและวเคราะหGผลข�อมล ตลอดจนจดทารายงานผลการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

การวเคราะห�ข)อมลและสถตทใช)

ในการวเคราะหGข�อมลครงน ได�ดาเนนการนาข�อมลทรวบรวมได�มาวเคราะหGดงน

1. หาค?าความเทยงตรงของแบบทดสอบ โดยคานวณหาค?าดชนความสอดคล�อง (Index of Item-Objective Congruence : IOC) และคดเลอกข�อสอบทมค?าดชนความสอดคล�องตงแต? 0.70 ขนไป

2. หาค?าความเชอมนของแบบทดสอบ โดยใช�สตรคเดอรG-รชารGดสนสตร 21 (Kuder-Richardson : K.R. 21)

3. หาค?าความยากง?ายและค?าอานาจจาแนก มการวเคราะหGข�อสอบเป�นรายข�อ (Item Analysis) โดยใช�เทคนค 27 เปอรGเซนตGของการจาแนกกล?มสงกล?มตา แล�วคานวณหาค?าความยากและอานาจจาแนกโดยใช�สตรอย?างง?ายเพอคดเลอกข�อสอบ

4. หาค? าความเ ชอมนของแบบสอบถามท ง 3 ฉบบ โดยหาค? าสมประสทธแอลฟา (α - Coefficient) ด�วยวธของครอนบค (Cronbach)

สรปผล

จากการศกษาครงนทาให�ได�เครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทมมาตรฐานและเหมาะสมกบบรบท วฒนธรรมของประเทศไทย สาหรบใช�วดและประเมนผลการจดการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองของสถานศกษา เพอให�ทราบถงสภาพการจดการเรยนการสอนของตน ผลการวเคราะหGข�อมล มดงน

64

1. แบบทดสอบนกเรยน มความเทยงตรงตามเนอหา ครอบคลมพฤตกรรมทต�องการวด มค?าความเทยงตรงเชงเนอหา ค?าความเชอมน ค?าความยากง?าย และค?าอานาจจาแนกอย?ในระดบทสามารถนาไปทาการทดสอบได� จานวนทงหมด 40 ข�อ

2. แบบสอบถาม ประกอบด�วย แบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา แบบสอบถามสาหรบคร และแบบสอบถามสาหรบนกเรยน เมอปรบปรงแก�ไขตามคาแนะนาของผ�เชยวชาญ 5 คน ได�แบบสอบถามทมคณภาพ คอ มค?าความเทยงตรงตามเนอหา ความเชอมน ภาษาทใช�เหมาะสม และมความชดเจนในข�อคาถาม สามารถนาไปเกบข�อมลได� อภปรายผล จากการศกษาครงนสามารถนาผลจากการวเคราะหGข�อมลมาอภปรายได�ดงน

การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองในครงน ทาให�ได�เครองมอฯ จานวน 4 ฉบบ คอ 1) แบบทดสอบนกเรยนทมความตรงตามเนอหา ครอบคลมพฤตกรรมทต�องการวด มค?าความเทยงตรงตามเนอหา ค?าความเชอมน ค?าความยากง?าย และค?าอานาจจาแนกอย?ในระดบทสามารถนาไปใช�ทดสอบได� จานวนทงหมด 40 ข�อ และ 2) แบบสอบถาม จานวน 3 ฉบบ ประกอบด�วย แบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา แบบสอบถามสาหรบคร และแบบสอบถามสาหรบนกเรยนทมความตรงตามเนอหา มค?าความเชอมนอย?ในระดบทสามารถนาไปใช�ทดสอบได� ภาษาทใช�เหมาะสม และมความชดเจนในข�อคาถาม ซงเป�นไปตามเกณฑGการพจารณาทกาหนดว?า ค?าความเทยงตรงเชงเนอหาควรคดเลอกข�อสอบทมค?าดชนความสอดคล�องตงแต? 0.70 ขนไป (Innes and Straker, 2003 : 5 อ�างองมาจาก Thorn and Deitz, 1989) โดยเครองมอทสร�างและพฒนาขนควรมความเชอมนอย?างน�อย 0.70 แต?หากเป�นเครองมอทใช�วดเจตคต ความร�สก ควรมความเชอมนตงแต? 0.70 ขนไป (Burns and Grove, 1997 : 327 อ�างใน สมชาย วรกจเกษมสกล, 2554: 288) ส?วนค?าความยากง?ายของข�อสอบทคดเลอกควรมค?าอย?ระหว?าง 0.20 ถง 0.80 และมค?าอานาจจาแนกตงแต? 0.20 ขนไป จงจะเป�นข�อสอบทสามารถจาแนกคนเก?งและคนอ?อนออกจากกนได�ด (Ebel,1978 : 267) อ�างใน สมชาย วรกจเกษมสกล, 2554 : 289)

การนากรอบการวจย การออกแบบเครองมอ และวธดาเนนการเกบข�อมลทได�รบการยอมรบในระดบนานาชาตจากโครงการประเมนผลการศกษาหน�าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) มาปรบใช�ทาให�เครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองทสร�างและพฒนาขนมความสอดคล�อง เหมาะสมกบบรบทวฒนธรรมของสถานศกษาในประเทศไทย ตลอดจนมคณภาพเทยบเคยงมาตรฐานสากล

ข)อเสนอแนะ

1. สานกงานเลขาธการสภาการศกษาควรนาบทเรยนทได�จากการดาเนนโครงการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากลในครงนไปใช�เป�นแนวทางในการพฒนาเครองมอให�มคณภาพและมาตรฐานมากยงขน เพอนาเครองมอไปดาเนนการเกบข�อมลจรง และนาข�อสรปทได�ไปเป�นฐานข�อมลประกอบการจดทานโยบายการศกษาด�านการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาโดยรวมของชาตให�เหมาะสมต?อไป

65

2. การศกษาครงนมข�อจากดบางประการ ทาให�ไม?ได�มการเกบข�อมลจรง (Main Survey) แต?ประสบการณGทได�เรยนร�จากโครงการประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) ทาให�ผ�วจยมความร� และทกษะในการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลด�านหน�าทและความเป�นพลเมองมากขน สามารถบรหารจดการโครงการเพอเตรยมความพร�อมในการเข�าร?วมโครงการ ICCS ครงต?อไปได�

3. การศกษาบรบททมอทธพลต?อการพฒนาการเรยนร�ของนกเรยนในด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง มตงแต?ระดบบคคล ครอบครว โรงเรยน ชมชน ดงนน ควรดาเนนการเกบข�อมลจากบคคลหรอหน?วยงานทมส?วนเกยวข�องด�วย เพอให�สามารถวเคราะหGผลสมฤทธทางการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมองของนกเรยนได�ชดเจนมากขน

66

บรรณานกรม

กมลวรรณ คารมปราชญG คล�ายแก�ว. (2557). “บทบาทของครอบครวในการปลกฝwงและพฒนาความเป�นพลเมองด

ตามระบอบประชาธปไตยให�กบเดกและเยาวชน”. วารสารพฤตกรรมศาสตร�. ปaท 20 ฉบบท 1 มกราคม 2557,หน�า 1686-1442.

ชยอนนตG สมทวณช. (2553). การสมมนาเรอง การศกษาเพอสร)างพลเมองในสงคมประชาธปไตย. ห�องแกรนดGฮอลลG 2 โรงแรมรามาการGเด�นสG กรงเทพฯ. สบค�นจาก http://www.manager.co.th เมอวนท 14 ธนวาคม 2553.

ถวล บรกลและคณะ. (2555). การวดความเป�นพลเมอง (Measuring Citizenship). กรงเทพฯ: สานกวจยและพฒนาสถาบนพระปกเกล�า.

ทวตถG มณโชต. (2554). เทคนคการเขยนรายงานการวจยและวทยานพนธ�. กรงเทพฯ: ศนยGการเรยนร�และผลต

สงพมพGระบบดจตอล มหาวทยาลยราชภฏพระนคร.

ธเนศวรG เจรญเมอง. (2548). แนวคดว�าด)วยความเป�นพลเมอง. กรงเทพฯ: สถาบนพระปกเกล�า วทยาลยพฒนาการปกครองท�องถน.

นภา ศรไพโรจนG. (2531). หลกการวจยเบองต)น.พมพGครงท 2. กรงเทพฯ : ศกษาพร.

บญเชด ภญโญอนนตพงษG. (2519). การวดและประเมนผลการศกษา. กรงเทพฯ: คณะศกษาศาสตรG มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

ปรญญา เทวานฤมตกล. (2552). การศกษาเพอสร)างพลเมอง : Civic Education พฒนาการเมองไทยโดย สร)างประชาธปไตยท "คน". กรงเทพฯ : มหาวทยาลยธรรมศาสตรG.

ปลนธร เพชรฤทธ. (2550). สภาพและปrญหาการจดกจกรรมการเรยนการสอน เพอพฒนาคณลกษณะความ เป�นพลเมองด ให)แก�นกเรยนมธยมศกษาของครสงคมศกษา. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณGมหาวทยาลย ปารชาต สถาป�ตานนทG (2546). ระเบยบวธวจยการสอสาร. พมพGครงท 2. กรงเทพฯ: สานกพมพGแห?งจฬาลงกรณG มหาวทยาลย.

พวงรตนG ทวรตนG. (2535). วธการวจยทางพฤตกรรมศาสตร�และสงคมศาสตร�. กรงเทพฯ: สานกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร.

ภทรา นคมานนทG. (2544). การวจยทางการศกษาและสงคมศาสตร�. กรงเทพฯ: อกษราพพฒนG.

รสสคนธG มกรมณ. (2553). รายงานเบองต)นของสมาคมการประเมนผลสมฤทธทางการศกษานานาชาต (IEA) เรอง การศกษานานาชาตเกยวกบการให)ความร)เรองหน)าทพลเมอง (ICCS). อดสาเนา.

วรพล วแหลม. (2557). “ปwจจยเชงเหตสถานการณGสงคมปwจจบนของพฤตกรรมพลเมองดตามวถประชาธปไตย มหาวทยาลยธรรมศาสตรG”. วารสารธรรมศาสตร� ปaท 33 ฉบบท 1 ปa 2557, หน�า 122-128.

วรรณรตนG องสประเสรฐ. (2544). การวจยทางการศกษา.กรงเทพฯ: คณะครศาสตรG สถาบนราชภฏจนทรGเกษม.

67

วราภรณG สามโกเศศ. (2554). การศกษาเพอสร)างความเป�นพลเมอง. หนงสอพมพGมตชน ฉบบวนท 3 ม.ค. 2554. สบค�นจาก http://www.moe.go.th/moe/th/news/detail.php?NewsID=22721&Key=news_research.

วชย ภ?โยธน และคณะ. (2552). หน)าทพลเมอง วฒนธรรมและการดาเนนชวตในสงคม ม.4-ม.6. กรงเทพฯ: อกษรเจรญทศนG.

ศศวมล เกลยวทอง. (2556). “ปwจจยบางประการทส?งผลต?อทกษะชวตของนกเรยนชนมธยมศกษาปaท 5 ของ

สานกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 2”. วารสารวชาการ Veridian E-Journal. ปaท 6 ฉบบท 3 (กนยายน-ธนวาคม 2556): หน�า 444-460.

ศรณย หมนทรพยG. (2550). “การศกษาเพอสร�างพลเมอง: ฐานรากของการเมองภาคพลเมอง,”วารสารสถาบน พระปกเกล)า. ปaท 6 ฉบบท 2. หน�า 101-115.

ศรชย กาญจนวาส. (2544). ทฤษฏการทดสอบดงเดม. พมพGครงท 4. กรงเทพฯ: โรงพมพGแห?งจฬาลงกรณG มหาวทยาลย ศกดชย นรญทว. (2548). รายงานการวจยเอกสาร การจดการเรยนร)เพอพฒนาผ)เรยนให)เป�นพลเมองด. กรงเทพฯ: สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ.

สมชาย วรกจเกษมสกล. (2554). ระเบยบวธการวจยทางพฤตกรรมศาสตร�และสงคมศาสตร�. โครงการตารา เฉลมพระเกยรตฉลองพระชนมพรรษา 84 พรรษา มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน.

สมหวง พรยานวฒนG. “พลเมองศกษาของไทย : นโยบายและการปฏบตในโรงเรยน”. จฬาสมพนธ� ปaท 48 ฉบบท 13 วนท 28 มนาคม 2548. สบค�นจาก http://www.research.chula.ac.th/web/cu_online/ 2548/march13_2.htm.

สชาดา บวรกตวงศG. (2548). สถตประยกต�ทางพฤตกรรมศาสตร�. กรงเทพฯ : สานกพมพGแห?งจฬาลงกรณG มหาวทยาลย

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2554). การส�งเสรมวถประชาธปไตยผ�านกจกรรมค�าย. กรงเทพฯ : สานกวชาการและมาตรฐานการศกษา.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ. (2553). หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช ๒๕๕๑. กรงเทพฯ.

------------------------------. (2556). บทวเคราะห�สาระองค�ความร)เบองต)นเรอง การประเมนผลทางการศกษา นานาชาต ด)านการศกษาหน)าทและความเป�นพลเมอง : การพฒนาเครองมอวดและประเมนผลทางการศกษา โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากล. เอกสารประกอบการประชมทางวชาการของสานกงานเลขาธการสภาการศกษา ครงท 2 ประจาปa 2557 เมอวนท 11 มนาคม 2557 ณ โรงแรมพลแมน ราชาออคด จงหวดขอนแก?น.

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2548). มาตรฐานการศกษาของชาต. กรงเทพฯ.

------------------------------. (2554). ยทธศาสตร�พฒนาการศกษาเพอสร)างความเป�นพลเมอง พ.ศ.2553 - พ.ศ.2561 โดยอนกรรมการปฎรปการศกษาด�านพฒนาการศกษาเพอสร�างความเป�นพลเมองด. กรงเทพฯ.

68

สานกงานเลขาธการสภาผ�แทนราษฎร (2555). พลเมองในระบอบประชาธปไตย. กรงเทพฯ. สานกเลขาธการสภาผ�แทนราษฎร. (2547). รฐธรรมนญแห�งราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540. กรงเทพฯ.

สานกงานเลขาธการสภาผ�แทนราษฎร. (2554). รฐธรรมนญแห�งราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 แก)ไขเพมเตม พทธศกราช 2554. กรงเทพฯ.

Cogan, J.J. & Derrocott, R. (2000). Citizenship for the 21st Century: An International Perspective on Education. London : Kogan Page.

Innes, E. and L. Straker. “Good Validity” Validity of Work Related assessments : Retrieved June 18, 2003, สบค�นจาก http://www.med-tox.com/analysis.html.

Schulz, Wolfram and Fraillon, Julian. (2008). "An International Perspective on Civic And CitizenshipEducation: Exploring the Learning Context for Lower Secondary Students", สบค�นจาก http://research.acer.edu.au/research_conference_2008/13

Schulz, Wolfram & Ainley, John & Fraillon, Julian. (2011). ICCS 2009 Technical Report. Amsterdam : The International Association for the Evaluation of Educational Achievement. Ladattavissa , สบค�นจาก http://rms.iea-dpc.org/ [viitattu 12.7.2012].

Schultz, W., Ainley, J., Fraillon, J., Kerr, D. & Losito, B. (2010). Initial Findings from the IEA in International Civic & Citizenship Education Study. Amsterdam: Multicopy Netherlands.

69

ภาคผนวก

70

ภาคผนวก ก คาดชนความสอดคล�องของแบบทดสอบด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

จากการประเมนของผ�เชยวชาญ ระยะการทดลองเครองมอภาคสนาม (Field Trial)

71

ตารางท 11 คาดชนความสอดคล�องของแบบทดสอบด�านหน�าทและความเป�นพลเมองจากการประเมน ของผ�เชยวชาญ ระยะการทดลองภาคสนาม (Field Trial)

ข�อ คะแนนความคดเหนของผ�เชยวชาญ (คนท)

ดชนความสอดคล�อง

(IOC)

ผลการพจารณา

1 2 3 4 5 1 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 2 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 3 +1 0 +1 +1 +1 0.80 คดเลอกไว� 4 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 5 +1 +1 +1 0 +1 0.80 คดเลอกไว� 6 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 7 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 8 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 9 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 10 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 11 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 12 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 13 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 14 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 15 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 16 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 17 +1 +1 +1 +1 0 0.80 คดเลอกไว� 18 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 19 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 20 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 21 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 22 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 23 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 24 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 25 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 26 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 27 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 28 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 29 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 30 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 31 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว�

72

ข�อ คะแนนความคดเหนของผ�เชยวชาญ (คนท)

ดชนความสอดคล�อง

(IOC)

ผลการพจารณา

1 2 3 4 5 32 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 33 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 34 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 35 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 36 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 37 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 38 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 39 +1 +1 0 +1 +1 0.80 คดเลอกไว� 40 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 41 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 42 +1 +1 +1 +1 0 0.80 คดเลอกไว� 43 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 44 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว� 45 +1 +1 +1 +1 +1 1.00 คดเลอกไว�

73

ภาคผนวก ข รายชอผ�เชยวชาญในการตรวจสอบคณภาพเครองมอ

74

รายชอผ�เชยวชาญตรวจสอบเครองมอ

แบบทดสอบ

ครต�นแบบสอนวชาสงคมศกษา ระดบมธยมศกษา จานวน 5 คน ได�แก- 1. นางฉลาด ทองทพย1 โรงเรยนชมพลโพนพสย จ.หนองคาย 2. นายบญเพม จอมใจหาญ โรงเรยนดารงราษฎร1สงเคราะห1 จ.เชยงราย 3. นางรชกร ประสระเตสง โรงเรยนธารทองพทยาคม จ.บรรมย1 4. นางเสาวลกษณ1 รอดผล โรงเรยนสะอาดเผดมวทยา จ.ชมพร 5. นางวรนช สรารตนกล ข�าราชการเกษยณ

แบบสอบถาม

1. นางสรางค1 โพธพฤกษาวงศ1 ทปรกษาด�านวจยและประเมนผลการศกษา สกศ. 2. นายชาญ ตนตธรรมถาวร ผ�อานวยการสานกประเมนผลการจดการศกษา สกศ. 3. นางเกอกล ชงใจ นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ 4. นางสาวทวพร บญวานช นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ 5. นางสาวสวมล เลกสขศร นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ

75

ภาคผนวก ค แบบฟอร?มการบรหารการทดสอบ

76

แบบฟอร?มการบรหารการทดสอบ การพฒนาเครองมอ (FT) – แบบฟอร?มการจดการสอบ

1) ชอโรงเรยน: 2) หมายเลขประจาโรงเรยน (School ID): 3) ชอห�องเรยน ม.2/ 4) ชอผ�ประสานงานโรงเรยน: 5) ชอผ�บรหารการทดสอบ: 6) ตาแหน-งผ�บรหารการทดสอบ:

� เจ�าหน�าทของสานกงานเลขาธการสภาการศกษา � ครในโรงเรยนทไม-ใช-ครประจาชนกล-มตวอย-าง � อนๆ โปรดระบ :

7) วนทในการทดสอบ : 8) กาหนดเวลาเรมต�น :

กาหนดเวลาของชวโมงการทดสอบและการตอบแบบสอบถาม เวลาเรมต�น เวลายต

(9a) น. (9b) น. การบรหารการเตรยมตวสอบของนกเรยน (10a) น. (10b) น. การสอบแบบทดสอบนกเรยน (11a) น. (11b) น. การเตรยมสาหรบแบบสอบถามนกเรยน (12a) น. (12b) น. ชวโมงสาหรบแบบสอบถามนกเรยน 9) มสถานการณ1เฉพาะหรอเหตการณ1ไม-ปกตใดๆหรอไม-ในระหว-างชวโมงสอบ

� ไม-ม � ม โปรดอธบาย

10) นกเรยนมปRญหาเฉพาะใดๆหรอไม-ในการทดสอบน เช-น ข�อสอบยากเกนไป เวลาสอบไม-เพยงพอ

อ-อนเพลย สบสน � ไม-ม � ม โปรดอธบาย

11) มปRญหาใดๆเกยวกบเอกสารการทดสอบ หรอไม- เช-น การเว�นว-างในแบบฟอร1มตดตามนกเรยน

แบบทดสอบไม-เพยงพอ ฯลฯ � ไม-ม � ม โปรดอธบาย

77

ภาคผนวก ง แบบฟอร?มตดตามนกเรยน

78

แบบฟอร?มตดตามนกเรยน การพฒนาเครองมอ (FT) – แบบฟอร?มตดตามนกเรยน

1) ชอโรงเรยน: 2) School ID: 3) ชอผ�บรหารโรงเรยน: 4) ชอผ�ประสานงานโรงเรยน : 5) โทรศพท1(มอถอ) โทรศพท1 )ททางาน( 6) Email: 7) จานวนห�องเรยนชน ม.2 ทงโรงเรยน: ห�องเรยน 8) ชน ม.2 ห�องกล-มตวอย-าง ได�แก- ห�อง ม. 2/ จานวนทงสน คน

แบ-งเปXน ชาย คน หญง คน เลขท

(ในชนเรยน) หมายเลข

แบบทดสอบ หมายเลข

แบบสอบถาม ชอนกเรยน เพศ วนเกด

เดอน/ปE สถานภาพการทดสอบ ST SQ

1. 2. 3. 4. 5.

หมายเหต FT= Filed Trial ST = Student Test SQ= Student Questionnaire เลขรหสสองตวแรก = รหสโรงเรยน เลขรหสสามตวหลง = รหสประจาตวผ�เข�าร-วมทดสอบ

คาชแจง การกรอกแบบฟอร?มตดตามนกเรยน

1. ในการแจกแบบทดสอบนกเรยนและแบบสอบถามนกเรยนให�แจกตามเลขทในชนเรยน เช-น ด.ช.สมชาย เลขท 1 จะได�รบแบบทดสอบนกเรยนฉบบท FTST01001 และแบบสอบถามนกเรยนฉบบท FTSQ01001 ไล-เรยงตามลาดบไปเรอยๆ จนครบจานวนนกเรยนในห�องเรยนนนๆ

2. การกรอกเพศ หากเปXนนกเรยนชาย กรอก “ช” ในช-องเพศ และนกเรยนหญง กรอก “ญ” 3. การกรอกวนเกดให�กรอกเฉพาะเดอนและปf พ.ศ.ทเกด เช-น ถ�านกเรยนผ�เข�าสอบเกดวนท

1 มกราคม พ.ศ. 2543 ให�กรอกว-า “01/43” 4. สาหรบช-องสถานภาพการทดสอบ ให�ชแจงการเข�าร-วมทดสอบของนกเรยนโดยจะแบ-งเปXน

2 ช-องคอ แบบทดสอบนกเรยน (ST) และแบบสอบถามนกเรยน (SQ) สามารถกรอกได�ดงน 4.1 ถ�านกเรยนเข�าร-วมการทดสอบ ให�กรอก “�” 4.2 ถ�านกเรยนไม-เข�าร-วมการทดสอบ ให�กรอก “�” และให�ถอว-าขาดการสอบไป

ไม-สามารถมาเข�าร-วมการทดสอบได�ภายหลง

79

ภาคผนวก จ ผลการวเคราะห?สภาวการณ?เตรยมความพร�อมเยาวชนไทยด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง จากผลการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

80

ผลการวเคราะห?สภาวการณ?เตรยมความพร�อมเยาวชนไทยด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง จากผลการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

ในสภาวการณ1ปRจจบนการเตรยมความพร�อมด�านหน�าทและความเปXนพลเมองของ

ประชาชนโดยเฉพาะอย-างยงการเตรยมความพร�อมให�กบเยาวชนทถอว-าเปXนอนาคตของชาตมความสาคญยง การปลกฝRงและสร�างจตสานกให�เยาวชนร�จกบทบาทหน�าทของตน ประพฤตปฏบตตามหลกทางศาสนา กฎหมาย ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมของชาต ตลอดจนคาสงสอนของพ-อแม- คร อาจารย1 เหนประโยชน1ส-วนรวมมากกว-าส-วนตน สร�างคณค-าให�กบตนเอง เปXนสมาชกทดและเปXนทยอมรบของสงคม ส-งผลให�ประเทศเจรญก�าวหน�าและพฒนาได�อย-างยงยน

การศกษาเปXนสงสาคญในการสร�างเยาวชนให�ร�จกหน�าทและความเปXนพลเมอง การจดการเรยนการสอน การบรหารจดการ การมส-วนร-วมของผ�ทมส-วนเกยวข�อง ตลอดจนสงแวดล�อม ครอบครว และชมชนล�วนแล�วแต-มผลต-อเจตคต ค-านยม และพฤตกรรมของเดก สานกงานเลขาธการสภาการศกษาซงเปXนหน-วยงานหลกในการจดทานโยบายทางด�านการศกษาของชาต เลงเหนความสาคญในการสร�างเยาวชนให�ร�จกหน�าทของตนเอง เปXนพลเมองทดของชาต จงได�มการดาเนนโครงการการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากลขน เพอพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมองตามบรบทของสถานศกษาในประเทศไทยให�มคณภาพ ตามแนวคดจากการเข�าร-วมโครงการประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS ) ในปf ค.ศ. 2009 ซงจะใช�เปXนฐานข�อมลประกอบการจดทานโยบายการศกษาของชาตต-อไป

จากการดาเนนงานดงกล-าว นอกจากจะได�เครองมอวดและประเมนผลฯ ทมคณภาพเหมาะสมกบบรบทของไทยแล�ว ผ�วจยเหนว-าผลการวเคราะห1การเกบข�อมลภาคสนาม (Field Trial) และข�อสรปทได�จากการศกษาครงนยงเปXนประโยชน1ในการเตรยมความพร�อมเยาวชนไทยด�านหน�าทและความเปXนพลเมองอกด�วย จงได�จดทาเอกสารเรองนขน เพอวเคราะห1สภาวการณ1ปRจจบนในการเตรยมความพร�อมเยาวชนไทยด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง จากผลการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมองโดยประชากรทใช�ในการศกษาครงนเปXนผ�บรหารโรงเรยน ครผ�สอนนกเรยนชนมธยมศกษาปfท 2 และนกเรยนชนมธยมศกษาปfท 2 ปfการศกษา 2557 ของโรงเรยนทเปqดการเรยนการสอนชนมธยมศกษาตอนต�นทกสงกดและขนาดโรงเรยน ในภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต�และกรงเทพมหานคร จานวน 20 โรงเรยน เปXนผ�บรหารสถานศกษาจานวน 20 คน ครทสอนนกเรยนชนมธยมศกษาปfท 2 จานวน 174 คน และนกเรยนชนมธยมศกษาปfท 2 จานวน 566 คน

ในการดาเนนการเกบข�อมล สานกงานเลขาธการสภาการศกษาตดต-อประสานงานกบโรงเรยนทเปXนกล-มตวอย-างเพอให�ตอบรบการเข�าร-วมโครงการ จากนนได�จดประชมเชงปฏบตการเพอสร�างความร�ความเข�าใจในการดาเนนการเกบรวบรวมข�อมล โดยใช�เครองมอ 4 ชด คอ แบบสอบถามสาหรบผ�บรหารสถานศกษา แบบสอบถามสาหรบคร แบบสอบถามสาหรบนกเรยน และแบบทดสอบสาหรบนกเรยน รวมทง ค-มอผ�ประสานงานโรงเรยน ค-มอบรหารการทดสอบ แบบฟอร1มตดตามคร และนกเรยน ให�ผ�ประสานงานโรงเรยนเปXนผ�ดาเนนการเกบข�อมลและดาเนนการทดสอบความร�นกเรยน และส-งข�อมล เอกสารและแบบฟอร1มต-าง ๆ กลบมาทสานกงานเลขาธการสภาการศกษา ทาการตรวจให�คะแนน บนทกและวเคราะห1ผลข�อมล

81

สรปผล จากการศกษาผลการวเคราะห1ข�อมลทได�จากการทดสอบความร�ของนกเรยน และสอบถามความคดเหนของผ�บรหารสถานศกษา คร และนกเรยนทเปXนกล-มตวอย-าง ทาให�ได�ข�อสรปภาพรวมด�านต-างๆ ดงน

1. ข�อมลทวไปของกลมตวอยาง

นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างจาก 4 ภมภาคและกรงเทพมหานคร จานวน 566 คน เปXนเพศหญง คดเปXนร�อยละ 58.0 เพศชาย คดเปXนร�อยละ 42.0 นกเรยนส-วนใหญ-อย-ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และเปXนนกเรยนในโรงเรยนขนาดใหญ- บดาหรอผ�ปกครองทเปXนเพศชายและมารดาหรอผ�ปกครองทเปXนเพศหญงส-วนใหญ-มการศกษาสงสดคอ ระดบประถมศกษา (ป.6) ประกอบอาชพรบจ�างและเกษตรกรเปXนส-วนใหญ- และค-อนข�างสนใจในด�านการเมอง และสงคม นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ- ทากจกรรมภายนอกโรงเรยนในวนจนทร1-ศกร1 ช-วงเปqดเรยนตามปกตในการดโทรทศน1 หรอวดทศน1 ประมาณ 1-2 ชวโมง รองลงมาคอใช�คอมพวเตอร1หรออนเทอร1เนต ประมาณ 30-60 นาท ตดตามข-าวสารทงในและต-างประเทศทางโทรทศน1อย-างน�อยหนงครงต-อสปดาห1

ครในโรงเรยนทเปXนกล-มตวอย-างจานวน 20 โรงเรยน มครทตอบแบบสอบถามทงหมดจานวน 174 คน ส-วนใหญ-เปXนเพศหญง คดเปXนร�อยละ 65.5 และเปXนเพศชายคดเปXนร�อยละ 34.5 ครส-วนใหญ- มอายมากกว-า 50-60 ปf มระยะเวลาการประกอบอาชพครรวมเฉลยประมาณ 17 ปf และระยะเวลาทเปXนครในโรงเรยนปRจจบนเฉลยประมาณ 10 ปf เปXนครทสอนรายวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรมเปXนวชาหลกมากทสด ส-วนวชาทสอนเพมเตมมากทสดคอ กจกรรมพฒนาผ�เรยน ส-วนใหญ-ครใช�เวลาในการสอนชนมธยมศกษาปfท 2 คดเปXนร�อยละ 20-40 จากเวลาทสอนทงหมด นอกจากนในปfการศกษาปRจจบนครทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-เคยดารงตาแหน-งและมหน�าทความรบผดชอบด�านแนะแนวและกจกรรมให�คาปรกษา แต-ไม-เคยดารงตาแหน-งผ�ช-วยผ�อานวยการเลย นอกเหนอจากภาระงานในโรงเรยนแล�ว ในระยะเวลา 1 ปfทผ-านมา ครทเปXนกล-มตวอย-างเข�าร-วมกจกรรมทจดโดยองค1กรศาสนา กจกรรมสมาคมคร สมาคมผ�ปกครองและคร กจกรรมกล-มด�านสขภาพและบคคลทพพลภาพ กจกรรมองค1กรเกยวกบสงแวดล�อม และกจกรรมทส-งเสรมวฒนธรรมในชมชน 2-3 ครง

ผ�บรหารสถานศกษาทเปXนกล-มตวอย-างจานวน 20 โรงเรยน พบว-าผ�บรหารส-วนใหญ-เปXนเพศชาย จานวน 18 คน และเปXนเพศหญง จานวน 2 คน ส-วนใหญ-มอายมากกว-า 50-60 ปf มระยะเวลาการดารงตาแหน-งผ�อานวยการโรงเรยนโดยรวมเฉลยประมาณ 15 ปf และดารงตาแหน-งผ�อานวยการในโรงเรยนปRจจบนเฉลยประมาณ 4 ปf โรงเรยนส-วนใหญ-เปXนโรงเรยนรฐบาล มจานวนครทงโรงเรยนเฉลยประมาณ 43 คน และจานวนครทสอนระดบมธยมศกษาปfท 2 เฉลยประมาณ 10 คน มจานวนนกเรยนชายเฉลยประมาณ 375 คน จานวนนกเรยนหญงเฉลยประมาณ 489 คน

2. ความร�ด�านหน�าทและความเป�นพลเมองของนกเรยน

การวดความร�ด�านหน�าทและความเปXนพลเมองจะวดผลสมฤทธจากทกษะการคดใน 2 ระดบ คอ 1) การร� หมายถง การจดจาข�อมลทได�เรยนร�มาใช�ในการตอบคาถาม 2) การให�เหตผลและการวเคราะห1 หมายถง การนาข�อมลหรอความร�ทตนเองม มาสรปความคดประกอบการให�เหตผลแล�วนามาใช�ในการวเคราะห1เลอกตอบคาถามจากแบบทดสอบ ซงประกอบด�วยเนอหาเกยวกบหน�าทและความเปXนพลเมอง 9 ด�าน ได�แก- 1) สงคมพลเมองและระบบ 2) หลกการของสงคมพลเมอง 3) การมส-วนร-วมในภาคพลเมอง 4) เอกลกษณ1ของสงคมเมอง 5) การพฒนาอย-างยงยน 6) การมปฏสมพนธ1กนในโรงเรยน

82

7) การใช�สอสงคมสมยใหม- 8) ความตระหนกในเศรษฐกจ และ 9) คณธรรม จรยธรรม ผลการวเคราะห1ข�อมลพบว-า นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-มคะแนนความร�ด�านหน�าทและความเปXนพลเมองอย-ในระดบด คดเปXนร�อยละ 50.7 รองลงมาคอระดบพอใช� คดเปXนร�อยละ 32.5 นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างมคะแนนความร�ด�านหน�าทและความเปXนพลเมองโดยเฉลย 26.57 คะแนน จากคะแนนเตม 45 คะแนน ผ�ทได�คะแนนสงสดคอผ�ทได� 39 คะแนน ส-วนผ�ทได�คะแนนตาสดคอ ผ�ทได� 5 คะแนน

3. ความคดเหน/เจตคตของนกเรยน

ความคดเหนของนกเรยนจากการตอบแบบสอบถาม คอการวดการรบร�และพฤตกรรมของนกเรยนทมต-อหน�าทและความเปXนพลเมอง 4 ด�าน ได�แก- 1) ค-านยม ความเชอ หมายถง รปแบบของความร�สกนกคดทเกยวกบหน�าทและความเปXนพลเมอง อาจมเหตผลหรอไม-มเหตผลกได� ทบคคลหรอกล-มคนในสงคมยดมน พอใจ ยอมรบ และให�คณค-า ซงส-งผลกบพฤตกรรมทแสดงออกมา 2) เจตคต หมายถง สภาวะของจต ซงเกดจากประสบการณ1การเรยนร� วฒนธรรม ขนบธรรมเนยมประเพณ เปXนตวกาหนดทศทางของความร�สกต-อ สงต-าง ๆ สามารถเปลยนแปลงได� 3) เจตนาเชงพฤตกรรม หมายถง ความร�สกหรอเจตคตทบคคลแสดงออกมาถงพฤตกรรมทคาดการณ1ว-าอาจเกดขนในอนาคต 4) พฤตกรรม หมายถง การกระทาทบคคลแสดงออกมามทงพฤตกรรมภายนอกทสงเกตได� และพฤตกรรมภายในทสงเกตไม-ได�โดยตรง นอกจากนปRจจยทส-งผลต-อความร� และความคดเหนของนกเรยนด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง ได�รบอทธพลมาจากสภาพแวดล�อมทางบ�าน ครอบครว กล-มสงคม ห�องเรยน โรงเรยน ชมชน รวมถงประวตศาสตร1และวฒนธรรม ซงผลทได�จากการศกษาแบ-งออกเปXนด�านต-าง ๆ ดงน

3.1 ด�านหน�าทและความเป�นพลเมอง

นกเรยนกล-มทเปXนตวอย-างส-วนใหญ-เหนว-าประชาชนทกคนควรได�รบการเคารพในสทธทางสงคมและการเมอง และมสทธ มอสระในการแสดงความคดเหน โดยทประชาชนสามารถประท�วงได�หากเชอว-ากฎหมายขาดความยตธรรม ซงการประท�วงทางการเมองไม-ควรใช�ความรนแรง ช-องว-างหรอความแตกต-างของรายได�ระหว-างคนจน คนรวยควรต-างกนน�อย และผ�นาทางการเมองไม-ควรได�รบอนญาตให�งานของรฐแก-สมาชกในครอบครว นกการเมองต�องมความซอสตย1 มคณธรรม มความรบผดชอบต-อการกระทาผดกฎหมายของคนในครอบครว ส-งเสรมให�คนในครอบครวมคณธรรมและศลธรรม เพอเปXนแบบอย-างและเปXนพลเมองทด ซงตามความเหนของนกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-เหนว-า การเปXนพลเมองดต�องเคารพกฎหมาย มศลธรรม สงสาคญทสดคอต�องมจตสานกทด ตลอดจนมการขดเกลาพฒนาตนเองและการปฏบตตวถกต�องเหมาะสม มากกว-าทจะม-งให�มความร�ด�านการเปXนพลเมองดเพยงเท-านน

สาหรบเจตนาเชงพฤตกรรม นกเรยนไม-เหนด�วยทมองว-าการปsองกนการคอรปชนเปXนเรองของผ�ใหญ-ไม-เกยวข�องกบตนเอง ไม-ยอมรบการตดสนบนเจ�าหน�าทของรฐเพอให�งานบรรลผลสาเรจ และไม-เหนด�วยทข�าราชการใช�ทรพยากรในหน-วยงานเพอผลประโยชน1ส-วนตว ไม-เหนด�วยทจะเลอกผ�สมครรบเลอกตงทเปXนคนในพนท เพอนหรอญาตทมความสมพนธ1กนเพราะเชอว-าจะให�บรการได�จรงหลงการเลอกตง ไม-ยอมรบหากเจ�าหน�าทของรฐหรอข�าราชการอนมตสญญา/สมปทานให�กบคนทมความสมพนธ1ด�วย แต-ยอมรบได�หากเจ�าหน�าทของรฐหรอข�าราชการช-วยเหลอคนในครอบครวหรอเพอนเข�าทางานราชการ

ส-วนเรองอานาจหน�าทของรฐบาล นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-เหนด�วยทรฐบาลมหน�าทส-งเสรมวถชวตด�านศาสนาและสามญสานก และควรดแลประชาชนเหมอนพ-อแม-ดแลลก แต-ไม-เหนด�วยกบการยอมรบการกระทาผดกฎหมายถ�ามความจาเปXน และทรฐบาลยงมอานาจยงแก�ไขปRญหาได� ตลอดจนความไม-เปXนประชาธปไตยของรฐบาล ถงแม�ว-าจะทาให�งานมประสทธภาพเพมขน ทกคนม

83

ความพอใจกบความก�าวหน�า และรฐบาลยงเปXนตวแทนของประชาชน ในขณะเดยวกนกเหนด�วยทศาลสามารถใช�กฎหมายได�อย-างยตธรรม ทกคนได�รบการปฏบตอย-างเท-าเทยมกนและไม-มการคอรปชนในระบบกฎหมาย แต-ไม-เหนด�วยทกฎหมายเออประโยชน1ให�แก-บคคลทมเงน มอานาจ รฐบาลมกเข�ามาแทรกแซงการตดสนคดต-าง ๆ ของศาล

3.2 ด�านการมสวนรวมในกจกรรมของโรงเรยน

การมส-วนร-วมในภาคพลเมอง หมายถง การเปqดโอกาสให�ทกคนได�มส-วนร-วมในการคดรเรม มส-วนร-วมในการพฒนา มส-วนร-วมในการตดสนใจ รวมถงการตรวจสอบ ตดตาม และประเมนผล ในเรองทมผลกระทบต-อตนเองและส-วนรวม จากการศกษาความคดเหนของนกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างพบว-า โรงเรยนต�องเปqดโอกาสให�นกเรยนมบทบาทและมส-วนร-วมในการดาเนนการพฒนาโรงเรยนมากขน โดยส-วนใหญ-เหนด�วยททกโรงเรยนควรมสภานกเรยน รวมทงจดตงกล-มของนกเรยนเพอแสดงความคดเหนในการแก�ไขปRญหาของโรงเรยน ซงช-วงทผ-านมานกเรยนส-วนใหญ-เคยมส-วนร-วมในการออกเสยงเลอกตงภายในโรงเรยน เคยมส-วนร-วมในการตดสนใจในการบรหารงานโรงเรยน และเปXนอาสาสมครในกจกรรมทางดนตรหรอการแสดง สาหรบด�านการเรยนการสอน นกเรยนมโอกาสแสดงความคดเหนในเรองเนอหาทสอน กฎระเบยบในชนเรยน หนงสอและอปกรณ1ต-าง ๆ และกฎระเบยบของโรงเรยนในระดบปานกลาง มโอกาสแสดงความคดเหนน�อยในเรองตารางเรยน วธการสอนและกจกรรมพเศษนอกหลกสตร ในบางครงเมอมการพดคยแลกเปลยนประเดนทางการเมองและสงคมในระหว-างเรยนของนกเรยน ครนาเสนอประเดนต-าง ๆ อย-างหลากหลายแง-มมและส-งเสรมให�นกเรยนแสดงความคดเหน ตดสนใจ อภปรายแสดงความคดเหนทแตกต-างด�วยตนเอง แต-มการแสดงความคดเหนทแตกต-างจากนกเรยนส-วนใหญ-อย-างเปqดเผยค-อนข�างน�อย ในขณะเดยวกนนกเรยนส-วนใหญ-เหนด�วยว-านกเรยนเข�ากบครได�ด ครมการปฏบตต-อนกเรยนอย-างยตธรรม เอาใจใส-ความเปXนอย-และช-วยเหลอนกเรยนเสมอ ไม-มความร�สกกลวว-านกเรยนคนอนจะมารงแก ไม-ร�สกเหมอนเปXนคนอนเมออย-ในโรงเรยน สาหรบเรองการวางตวในสงคมเมอมความคดเหนทแตกต-างนกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-เหนด�วยทเพอนร-วมชนไม-ควรจะทะเลาะกน เพอความสมานฉนท1 เชอฟRงและปฏบตตามคาแนะนาของพ-อแม-และครถงแม�ว-าจะไม-เหนด�วยในเรองนน ๆ

สาหรบความคดเหนของครจากกล-มตวอย-างพบว-า ครทงหมดหรอเกอบทงหมดมส-วนร-วมในการบรหารและพฒนาโรงเรยนด�วยความตงใจและเตมใจ สนบสนนความมระเบยบวนยของนกเรยน ส-งเสรมให�นกเรยนเข�าร-วมกจกรรมต-าง ๆ ของโรงเรยน โดยเปqดโอกาสให�นกเรยนมส-วนร-วมในการตดสนใจเรองต-าง ๆ เช-น กฎระเบยบของโรงเรยน กฎระเบยบในห�องเรยน วธการสอน เนอหา กจกรรมพเศษนอกหลกสตร หนงสอและอปกรณ1ต-าง ๆ ทนกเรยนใช�ในโรงเรยนอย-ในระดบปานกลาง โดยทนกเรยนมส-วนร-วมในเรองตารางเรยนอย-ในระดบน�อย ในส-วนของกจกรรมททางโรงเรยนจดขน นกเรยนชนมธยมศกษาปfท 2 เข�าร-วมกจกรรมด�านกฬา และการรณรงค1ต-าง ๆ มากทสด ซงกจกรรมเหล-านส-งผลให�ครทเปXนกล-มตวอย-างเหนว-านกเรยนส-วนใหญ-มทศนคตทด มมนษย1สมพนทดกบคร อาจารย1 และบคลากรในโรงเรยน แสดงการใส-ใจดแล ช-วยกนรกษาอปกรณ1และเครองมอเครองใช�ของโรงเรยน และแสดงความร�สกของการเปXนส-วนหนงของโรงเรยน ประพฤตตวดเมออย-ในและนอกโรงเรยน ปฏบตตามกฎของโรงเรยนอย-างเคร-งครด ตลอดจนมส-วนร-วมในกจกรรมด�านกฬา นนทนาการ และศลปวฒนธรรม รวมทงการใช�สทธเลอกตงผ�แทนในชนเรยนและผ�แทนคณะกรรมการโรงเรยน อย-างไรกตาม ครมความเหนว-านกเรยนทงหมดหรอเกอบทงหมดมปฏสมพนธ1ทดในชนเรยนเข�ากบเพอนร-วมชนได�ด มมนษยสมพนธ1ทดกบนกเรยนคนอน ๆ ตลอดจนมความเคารพในการเปXนปRจเจกบคคลของเพอนร-วมชนเปXนส-วนใหญ- นกเรยนส-วนใหญ-รบฟRงและเคารพความ

84

คดเหนของผ�อน ร�สกสบายและผ-อนคลายในระหว-างการอภปราย ในชนเรยน และกล�าแสดงความคดเหนของตนเองทแตกต-างจากคนส-วนมาก ปRญหาด�านพฤตกรรมทพบในโรงเรยนในบางครง เช-น ปRญหาเกยวกบยาเสพตด ชอบทาลายสาธารณสมบต เกเร ชอบรงแกเพอน ส-วนปRญหาเรองนกเรยนตงครรภ1ไม-พร�อม ชอบพกอาวธตดตว รงเกยจ ดถกเหยยดหยาม คนต-างเชอชาต ศาสนา และสผว ไม-พบเลย

ด�านผ�บรหารสถานศกษามความเหนว-า ครทงหมดหรอเกอบทงหมดทเปXนกล-มตวอย-างมส-วนร-วมในการบรหารโรงเรยน โดยเข�าร-วมกจกรรมเพอปรบปรง พฒนาโรงเรยนด�วยความตงใจ ส-งเสรม สนบสนนความมระเบยบวนยของนกเรยน และมความกระตอรอร�นในการปฏบตงาน มทศนคตทางบวกต-อโรงเรยน มความภมใจทได�สอนโรงเรยนน และร�สกเปXนส-วนหนงของโรงเรยนเปXนอย-างมาก ซงสอดคล�องกบความเหนของครทมต-อนกเรยนของตนเองทว-า นกเรยนทส-วนมากประพฤตตวด ปฏบตตามกฎระเบยบของโรงเรยนอย-างเคร-งครด แต-ในบางครงพบว-านกเรยนมพฤตกรรมหนโรงเรยน ชอบใช�ความรนแรง เกเร ชอบรงแกเพอน เกยวข�องกบยาเสพตด ชอบทาลายสารธารณสมบต เกยวข�องกบบหร สราและเครองดมแอลกอฮอล1 นอกจากนยงพบว-าโรงเรยนส-วนใหญ-ให�ความสาคญกบความคดเหนของนกเรยนโดยการมส-วนร-วมตดสนใจในเรองตารางเรยน วธการสอน เนอหา กฎระเบยบในชนเรยนและในโรงเรยน หนงสอและอปกรณ1ต-าง ๆ ทใช�ในโรงเรยน รวมทงกจกรรมนอกหลกสตรในระดบปานกลาง โดยนกเรยนทงหมดหรอเกอบทงหมดได�เข�ามามส-วนร-วมในกจกรรมด�านกฬานนทนาการและศลปวฒนธรรม ตลอดจนการใช�สทธลงคะแนนเสยงเพอเลอกตงผ�แทนของชนเรยน และผ�แทนคณะกรรมการโรงเรยน

3.3 ด�านการจดการศกษาเกยวกบหน�าทและความเป�นพลเมอง

ตวแปรสาคญทมอทธพลต-อความร�ด�านหน�าทและความเปXนพลเมองของนกเรยนคอการจดการศกษาทมคณภาพ จงจาเปXนอย-างยงทนโยบายการศกษา กระบวนการจดการเรยนการสอน และรปแบบการเรยนการสอนต�องส-งเสรมให�นกเรยนมความร�และปฏบตตนเปXนพลเมองทดได� จากการศกษาพบว-า โรงเรยนจดการเรยนการสอนด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง โดยมวตถประสงค1ทสาคญคอ ส-งเสรมให�มความร�ด�านสทธ หน�าทและความรบผดชอบ ส-งเสรมให�เกดความร�ด�านสงคม การเมองและสถาบนทเกยวข�องกบการเปXนพลเมองด และส-งเสรมการสร�างความตระหนก เหนความสาคญและการมส-วนร-วมในการรกษาสงแวดล�อม จากการสารวจครทเปXนกล-มตวอย-างทงหมดพบว-า มครทสอนวชาสงคมศกษา ศาสนา และวฒนธรรม คดเปXนร�อยละ 20.7 ซงครส-วนใหญ-ค-อนข�างมนใจในการสอนเกยวกบเศรษฐกจ การเมอง สงคม วฒนธรรมและความเชอ โดยวางแผนการจดการเรยนการสอนด�านหน�าทและความเปXนพลเมองจากตาราเรยนทได�รบการรบรองมาตรฐานและกรอบหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ในระดบมาก ซงในระหว-างการเรยนการสอนด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง บ-อยครงทนกเรยนได�ศกษา จากตาราเรยน ตอบคาถามคร จดบนทก ค�นคว�า วเคราะห1ข�อมล ทาแบบฝvกหด ฯลฯ แต-มบางครงทนกเรยนได�ทาโครงงานทต�องมการค�นคว�าจากแหล-งข�อมลนอกโรงเรยน และร-วมกจกรรมบทบาทสมมตหรอสถานการณ1จาลอง

ครทเปXนกล-มตวอย-างมการประเมนเรองหน�าทและความเปXนพลเมองของนกเรยนชนมธยมศกษาปfท 2 คดเปXนร�อยละ 63.6 โดยส-วนใหญ-ประเมนโดยการสงเกตนกเรยน ให�เขยนงานเปXนการบ�าน ใช�แบบทดสอบปรนย แบบทดสอบอตนย ประเมนจากโครงงานต-าง ๆ บ-อยครง และในบางครงครประเมนโดยการสอบปากเปล-า เพอนประเมนเพอน นกเรยนประเมนตนเอง จากการสารวจครทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ- มการนาผลการเรยนและผลการปฏบตงานของนกเรยนไปใช� เพอเตรยมการสอน และพฒนา มการอธบายจดประสงค1การเรยน และเปqดโอกาสให�นกเรยนได�คดทบทวนการเรยนและพฤตกรรม

85

ของตนเองในระดบมาก ในการจดการเรยนการสอนนนสงทครเหนว-าควรปรบปรงมากทสด คอ 1) ควรมตาราและสอการสอนทดกว-าน 2) ควรสร�างความร-วมมอระหว-างครผ�สอนในวชาต-าง ๆ ให�มากขน และ 3) ควรเปqดโอกาสให�มโครงการพเศษต-าง ๆ มากขน ซงครทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-เหนด�วยททกส-วนในโรงเรยนควรดแลรบผดชอบในการจดการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง ทงน การปรบปรงหรอพฒนาโรงเรยนต�องอาศยคณะกรรมการบรหารโรงเรยน คร อาจารย1 ซงเปXนผ�ทมอทธพลหรออานาจการตดสนใจในการบรหารจดการของโรงเรยนอย-างมาก นอกจากน ครทงหมดหรอเกอบทงหมดเข�าร-วมกจกรรมเพอพฒนาโรงเรยนอย-างตงใจและเตมใจ สนบสนนความมระเบยบวนยของนกเรยน กระต�นและส-งเสรมให�นกเรยนเข�าร-วมกจกรรมต-าง ๆ ของโรงเรยนอย-างแขงขนและเตมใจ

ผ�บรหารสถานศกษามความตระหนกและให�ความสาคญในการจดการศกษาเพอส-งเสรม ให�นกเรยน มความร�ด�านสทธ หน�าทและความรบผดชอบ ส-งเสรมให�เกดความร�ด�านสงคม การเมองและสถาบน ทเกยวข�องกบการเปXนพลเมองด ตลอดจนส-งเสรมการมส-วนร-วมในการรกษาสงแวดล�อม นอกจากน ผลการศกษาความคดเหนของผ�บรหารสถานศกษาพบว-า ทกโรงเรยนจดการเรยนการสอนโดยการสอดแทรกเนอหาความเปXนพลเมองสากลเข�าไปในทกวชาทมการเรยนการสอนในโรงเรยน โดยส-วนใหญ-จะบรณาการเข�าไปในวชาทางสงคมศาสตร1และมนษยศาสตร1 อย-างไรกตาม เปXนทน-าสงเกตว-าผ�บรหารสถานศกษาทเปXนกล-มตวอย-าง คดเปXนร�อยละ 50 มความเหนว-าหน�าทความเปXนพลเมองสากล ไม-ควรเปXนส-วนหนงของหลกสตรในโรงเรยน

3.4 ด�านการบรหารจดการ

โรงเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-มอสระเตมทในการบรหารเรองการวางแผนการใช�หลกสตรสถานศกษา การเลอกใช�ตาราเรยน รวมถงการจดการศกษาเกยวกบหน�าทและความเปXนพลเมองโลกในโรงเรยน มการมอบหมายให�คร อาจารย1 ดารงตาแหน-งหรอปฏบตหน�าททเกยวข�องกบการจดการศกษาหน�าทและความเปXนพลเมองโลกโดยเฉพาะ โดยมวตถประสงค1ในการจดการศกษาเพอส-งเสรมให�นกเรยนมความร�ด�านสทธ หน�าทและความรบผดชอบ ส-งเสรมให�เกดความร�ด�านสงคม การเมองและสถาบนทเกยวข�องกบการเปXนพลเมองด ตลอดจนส-งเสรมการสร�างความตระหนกเพอให�เหนความสาคญของการมส-วนร-วมในการรกษาสงแวดล�อมให�ยงยน

ผ�บรหารสถานศกษาส-วนใหญ-เหนว-า คร อาจารย1 และคณะกรรมการบรหารโรงเรยน คอผ�ทมอทธพลหรอมอานาจในกระบวนการตดสนใจเกยวกบการบรหารจดการภายในโรงเรยนในระดบมาก โรงเรยนของตน มอสระเตมทในการบรหารเรองการวางแผนการใช�หลกสตรสถานศกษา การเลอกและการใช�ตาราเรยน รวมถงการจดการศกษาเกยวกบหน�าทและความเปXนพลเมองโลกในโรงเรยน ซงโรงเรยนส-วนใหญ-มการมอบหมายให�คร อาจารย1 ดารงตาแหน-งหรอปฏบตหน�าททเกยวข�องกบการจดการศกษาหน�าทและความเปXนพลเมองโลกโดยเฉพาะ คดเปXนร�อยละ 63.2 โดยมวตถประสงค1ในการจดทสาคญคอ 1) ส-งเสรมให�เกดความร�ด�านสงคม การเมอง และสถาบนทเกยวข�องกบการเปXนพลเมองด 2) ส-งเสรมให�มความร�ด�านสทธ หน�าทและความรบผดชอบของการเปXนพลเมองทด และ3) ส-งเสรมการสร�างความตระหนก เหนความสาคญ และการมส-วนร-วมในการรกษาสงแวดล�อม ทงน โรงเรยนควรปรบปรงให�มตาราและสอการสอนทดกว-าน สร�างความร-วมมอระหว-างครและควรเปqดโอกาสให�มโครงการพเศษมากขน และบคลากรทกส-วนมหน�าทดแลรบผดชอบในการให�การศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมองในโรงเรยน โดยเฉพาะอย-างยง คร อาจารย1 และคณะกรรมการบรหารโรงเรยน ซงเปXนผ�มอทธพลหรออานาจการตดสนใจในการบรหารจดการโรงเรยน

86

3.5 ด�านศาสนาและวฒนธรรมไทย

การร�จกหน�าทและความเปXนพลเมอง ทาให�เกดความสงบเรยบร�อยในสงคม พฤตกรรมทดมพนฐานมาจากความเชอ ศาสนา ขนบธรรมเนยมประเพณ บรรทดฐานและค-านยมของสงคม นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-เหนด�วยทศาสนาจะช-วยตดสนใจได�ว-าอะไรเปXนสงทถก อะไรเปXนสงทผด ทศนคต ความเชอ ค-านยมในการดาเนนชวตอย-บนพนฐานของศาสนาสาคญกว-ากฎหมายและการเมองในประเทศ ซงผ�นาทางศาสนาควรมบทบาทในสงคมมากขน และศาสนายงคงเหมาะกบสงคมโลกยคใหม- นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-เหนด�วยอย-างยงทวฒนธรรมดงเดมของไทย ถอเปXนตวแทนมรดกทางวฒนธรรมของชาต ดงนนทกส-วนของวฒนธรรมดงเดมของไทยจงสมควรได�รบการรกษาไว� นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-ยงมความร�สกรบผดชอบต-อการรกษาวฒนธรรมดงเดมให�คงอย- และต�องการโอกาสในการเรยนร�เกยวกบวฒนธรรมดงเดมของประเทศไทยเพมมากขน

4. บรบทของโรงเรยนและชมชน

สงแวดล�อมรอบตวของนกเรยนนอกจากครอบครวแล�ว สงแวดล�อมในโรงเรยนและในชมชนยงส-งผลต-อ ความร� ความสามารถ พนฐานทางพฤตกรรมและความเชอส-วนบคคลของนกเรยน ซงชมชนโดยรอบสถานทตงของโรงเรยนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-ยงคงพบปRญหาด�านความเปXนอย-ยากจน การว-างงานสง และมสราหรอเครองดมแอลกอฮอล1ทเปXนบ-อเกดของปRญหาสงคม อย-างไรกตาม ผลสารวจจากผ�บรหารสถานศกษาพบว-าสภาพแวดล�อมในเขตพนทของชมชนบรเวณโดยรอบ สถานทตงของโรงเรยนส-วนใหญ-มสนามเดกเล-นและสนามกฬา (เช-นสนามฟตบอล สนามเทนนส ฯลฯ) มากทสด ส-วนปRญหาอน ๆ เช-น ปRญหาคนต-างด�าว ปRญหาความขดแย�งทางศาสนา ฯลฯ จะพบน�อยมากหรอไม-มเลย ส-วนความสมพนธ1ระหว-างโรงเรยนกบผ�ปกครองของนกเรยนชนมธยมศกษาปfท 2 นน ผ�ปกครองส-วนใหญ-จะเข�ามามส-วนร-วมในการประชมผ�ปกครองและคร เปXนกรรมการสมาคมผ�ปกครองของโรงเรยน สนบสนนโครงการทเกยวข�องกบชมชนในพนทของโรงเรยน และมโอกาสในการลงคะแนนเสยงเพอเลอกตงคณะกรรมการต-าง ๆ ในบางครง นอกจากน จากผลสารวจบรบททางชมชนและโรงเรยน กล-มตวอย-างมความเหนว-า ศาสนาและวฒนธรรมดงเดม ยงคงมความสาคญต-อสงคมไทย ควรได�รบการส-งเสรมและรกษาให�คงอย-สบไป อภปรายผล

จากการทดสอบความร�และสอบถามความคดเหนกล-มตวอย-างทาให�ทราบสภาวการณ1ปRจจบน ในการเตรยมความพร�อมเยาวชนไทยด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง โดยพบว-านกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ- มคะแนนความร�ด�านหน�าทและความเปXนพลเมองอย-ในระดบด อาจเนองมาจากโรงเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-มอสระเตมทในการบรหารเรองการวางแผนการใช�หลกสตรสถานศกษา การเลอกและการใช�ตาราเรยน รวมถงการจดการศกษาเกยวกบหน�าทและความเปXนพลเมองโลกในโรงเรยน มการจดการเรยนการสอนโดยสอดแทรกเนอหาความเปXนพลเมองสากลเข�าไปในทกวชาทมการสอนในโรงเรยน ประกอบกบครมความมนใจในการสอน ด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง นอกจากนกจกรรมการเรยนร�ยงส-งเสรมสนบสนนให�นกเรยนมโอกาสแสดง ความคดเหน ตดสนใจ และอภปรายในเรองทแตกต-างด�วยตนเอง มส-วนร-วมในการออกเสยงเลอกตงภายในโรงเรยนและตดสนใจในการบรหารงานโรงเรยน ตลอดจนมการพดคยแลกเปลยนประเดนทางการเมองและสงคมในระหว-างเรยน

87

เมอพจารณาผลการศกษาจากโครงการ ICCS 2009 พบว-า กล-มตวอย-างนกเรยนไทย (ม.2) มคะแนนเฉลยความร�เรองพลเมองศกษาและพลโลกศกษาตากว-าค-าเฉลยของ ICCS อย-างมนยสาคญ แต-ได�คะแนนด�านเจตคตและการรบร�การทาหน�าทพลเมองดสงมาก แสดงให�เหนว-านกเรยนไทยมเจตคตทด และมความตงใจ ทจะร-วมกจกรรมความเปXนพลเมองดทงในโรงเรยนและนอกโรงเรยน ถงแม�ว-าจะมความร�เกยวกบการเปXนพลเมองด และการเปXนพลโลกทดค-อนข�างจากด ทงนอาจเนองมาจากแบบทดสอบวดความร�เรองพลเมองศกษาและพลโลกศกษาของโครงการ ICCS 2009 มกรอบการประเมนด�านเนอหาทวดความร�ความเข�าใจหน�าทพลเมองในระดบนานาชาต นกเรยนไทยจงมความร�ความเข�าใจหน�าทพลเมองในลกษณะกว�าง เปXนเพยงความร�พนฐานและร�จกกลไกการดาเนนงานของสถาบนทางการเมองและสงคม โดยมความแตกต-างจากกรอบเนอหาทใช�วดความร�ความเข�าใจด�านหน�าทและความเปXนพลเมองในการศกษาครงน ซงใช�กรอบเนอหาทมความสอดคล�องกบหลกสตร และบรบทวฒนธรรมไทย ทาให�นกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างทาคะแนนได�ในระดบด เพราะสามารถใช�ความร�และถ-ายโยงประสบการณ1ทได�รบจากสงแวดล�อมทงทบ�าน โรงเรยน ชมชน สงคมมาใช�ได�เปXนอย-างด

พฤตกรรมด�านหน�าทและความเปXนพลเมองของนกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างถกจากดขอบเขตเฉพาะผ�ทมอาย 14 ปf จงไม-สามารถแสดงความร�สกหรอเจตคตทมต-อการกระทาทไม-ใช-พฤตกรรมจรงทเกดขน ในขณะนนได� การวดพฤตกรรมด�านนจงต�องประเมนจากเจตนาเชงพฤตกรรมโดยใช�ข�อคาถามผ-านสถานการณ1 ทกาหนดขนในแบบสอบถาม เปXนการแสดงออกถงพฤตกรรมทคาดการณ1ว-าอาจจะทาได�ในอนาคต จากการรวบรวมข�อมลความคดเหนของนกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างเกยวกบความพร�อมของการมส-วนร-วมในกจกรรมภาคพลเมอง ได�สะท�อนให�เหนเจตนาของนกเรยนทมต-อการกระทาด�านหน�าทและความเปXนพลเมองเมอโตขน เปXนผ�ใหญ- โดยนกเรยนกล-มทเปXนตวอย-างส-วนใหญ-เหนว-าประชาชนทกคนควรได�รบการเคารพในสทธทางสงคมและการเมอง และมสทธในการแสดงความคดเหน สามารถประท�วงได�หากเชอว-ากฎหมายขาดความยตธรรม นกการเมองต�องมความซอสตย1 มคณธรรม มความรบผดชอบต-อการกระทาผดกฎหมายของคนในครอบครว ส-งเสรมให�คนในครอบครวมคณธรรมและศลธรรม เพอเปXนแบบอย-างและเปXนพลเมองดซงต�องเคารพกฎหมาย มศลธรรม มสามญสานกทด มการ ขดเกลาพฒนาตนเองมากกว-าการมความร�ด�านการเปXนพลเมองด โดยนกเรยนไม-เหนด�วยทข�าราชการใช�ทรพยากร ในหน-วยงานเพอผลประโยชน1ส-วนตว และไม-ยอมรบการตดสนบนเจ�าหน�าทของรฐเพอให�งานบรรลผลสาเรจ รวมทง ไม-ยอมรบหากเจ�าหน�าทของรฐหรอข�าราชการอนมตสญญา/สมปทานให�กบคนทมความสมพนธ1ด�วย จากผลการสอบถามความคดเหนดงกล-าวแสดงให�เหนว-า พฤตกรรมเจตนาถกกาหนดขนโดยปRจจยส-วนบคคลทมาจากความร�สกทมต-อพฤตกรรมในสถานการณ1ต-างๆ ปRจจยทางสงคมทบคคลอนในสงคมมต-อพฤตกรรมทตนเองจะทา ซงอาจมแนวโน�มให�บคคลนนคล�อยตามได�

สถาบนครอบครวถอเปXนสถาบนแรกทอบรมบ-มเพาะ ปลกฝRงความเชอ ค-านยม คณธรรม จรยธรรมและศลธรรมอนดงามให�กบเดก โดยเดกจะเรยนร�ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม กฎหมายของสงคม ตลอดจน ความคด ความร�สก เจตคต ผ-านบคคลต-างๆ เช-น พ-อแม- ครอาจารย1 เพอน ตวแทนศาสนา สอมวลชน เปXนต�น เพอพฒนาให�เปXนบคลกภาพหรอพฤตกรรมทสอดคล�องกบคนอนๆในสงคม ในการศกษาครงนทาให�ทราบว-าบดา มารดา หรอผ�ปกครองของนกเรยนทเปXนกล-มตวอย-างส-วนใหญ-ค-อนข�างสนใจในด�านการเมองและสงคม จงเปXนไปได�ว-าเดกอาจได�รบการถ-ายทอดความคดทางการเมองจากบดา มารดา หรอผ�ปกครอง โดยการเรยนร�ทจะปรบตวเพอให�สามารถอย-ร-วมกบผ�อนในสงคมได� สอดคล�องกบ กมลวรรณ คารมปราชญ1 คล�ายแก�ว (2557) ทได�ให�ข�อเสนอว-า ครอบครวสามารถปลกฝRงและพฒนาให�เยาวชนเปXนพลเมองดตามระบอบประชาธปไตยได�โดยอบรมเลยงดแบบรกสนบสนนและใช�เหตผลกบเดก

88

เพอให�เดกได�ซมซบกบสงคมประชาธปไตย ได�ฝvกคดในสงทตนเองสนใจ รบผดชอบในหน�าททตนเองได�รบมอบหมายจากผ�ปกครอง เรยนร�การเคารพการตดสนใจของตนเองและผ�อน ประกอบกบทผ�ปกครองเองนนเปXนแบบอย-างทดในการเปXนพลเมองตามระบอบการปกครองแบบประชาธปไตย เพราะเดกจะได�เรยนร� จดจา นาไปส-การปลกฝRงเจตคต ค-านยมและพฒนามาเปXนพฤตกรรมทพลเมองดพงปฏบต

โรงเรยน ห�องเรยน คร และเพอน เปXนปRจจยด�านบรบททมผลต-อเจตคต ค-านยม พฤตกรรม ของนกเรยนในด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง(ศศวมล เกลยวทอง,2556) จากการรวบรวมข�อมลโดยใช�แบบสอบถามครและแบบสอบถามโรงเรยนพบว-า โรงเรยนส-วนใหญ-มวตถประสงค1ในการจดการศกษาหน�าทและความเปXนพลเมองเพอส-งเสรมให�นกเรยนเกดความร�ด�านสงคม การเมอง และสถาบนทเกยวข�องกบการเปXนพลเมองด มความร�ด�านสทธ หน�าทและความรบผดชอบของการเปXนพลเมองทด ตลอดจนสร�างความตระหนก เหนความสาคญ และมส-วนร-วมในการรกษาสงแวดล�อม โดยครกระต�นและส-งเสรมให�นกเรยนเข�าร-วมกจกรรมต-าง ๆ ของโรงเรยนอย-างแขงขนและเตมใจ เปqดโอกาสให�นกเรยนมส-วนร-วมในการตดสนใจเรองต-าง ๆ เช-น กฎระเบยบของโรงเรยน และในห�องเรยน วธการสอน เนอหา กจกรรมพเศษนอกหลกสตร เปXนต�น กจกรรมเหล-านส-งผลให�นกเรยนมทศนคตและมนษยสมพนธ1ทดกบคร อาจารย1 และบคลากรในโรงเรยน ช-วยกนดแลรกษาอปกรณ1และเครองมอเครองใช�ของโรงเรยน และมความร�สกว-าตนเองเปXนส-วนหนงของโรงเรยน ประพฤตตวดเมออย-ในและนอกโรงเรยน นอกจากนครมการประเมนผลการเรยนจากการทาโครงงาน การทดสอบ การสงเกตนกเรยน เพอนประเมนเพอน และนกเรยนประเมนตนเอง ซงแสดงให�เหนว-าครจดการเรยนการสอนโดยเน�นผ�เรยนเปXนสาคญ และทาหน�าทเอออานวยให�ผ�เรยนเกดการเรยนร�แบบมส-วนร-วมได�อย-างมประสทธภาพ การปฏบตของครต-อนกเรยนมผลต-อเจตคตของนกเรยนทมต-อสงคมและการแสดงออกหรอการปฏบตต-อนกเรยนคนอนๆด�วย ส-วนเพอนกมส-วนสาคญเพราะนกเรยนได�เรยนร�จากการแลกเปลยนความคดเหนและประสบการณ1ซงกนและกนในโรงเรยน

ข�อเสนอแนะ

1. ผลทได�จากการศกษาครงนทาให�ทราบถงข�อมลเบองต�นเกยวกบสภาวการณ1ปRจจบนในด�านหน�าทและความเปXนพลเมองของประเทศไทย ทงเรองการจดการเรยนการสอน การบรหารจดการ การมส-วนร-วมของผ�ทมส-วนเกยวข�อง ตลอดจนบรบทในระดบบคคล ครอบครว โรงเรยน และชมชน หน-วยงาน องค1กรทเกยวข�องจงควรนาข�อมลเหล-านไปใช�ประโยชน1ในการเตรยมความพร�อมเยาวชนไทยด�านหน�าทและความเปXนพลเมองต-อไป

2. สานกงานเลขาธการสภาการศกษาควรนาบทเรยนทได�จากการดาเนนโครงการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง โดยเทยบเคยงมาตรฐานสากลในครงนไปใช�เปXนแนวทางในการพฒนาเครองมอให�มคณภาพและมาตรฐานมากยงขน เพอนาเครองมอไปดาเนนการเกบข�อมลจรง และนาข�อสรปทได�ไปเปXนฐานข�อมลประกอบการจดทานโยบายการศกษาด�านการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาโดยรวมของชาตให�เหมาะสมต-อไป

3. การศกษาครงนมข�อจากดบางประการ ทาให�ไม-ได�มการเกบข�อมลจรง (Main Survey) แต-ประสบการณ1ทได�เรยนร�จากโครงการวดและประเมนผลการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมองระดบนานาชาต (International Civic and Citizenship Education Study : ICCS) ทาให�ผ�วจยมความร� และทกษะในการพฒนาเครองมอวดและประเมนผลด�านหน�าทและความเปXนพลเมองมากขน สามารถบรหารจดการโครงการเพอเตรยมความพร�อมในการเข�าร-วมโครงการ ICCS ครงต-อไปได�

89

4. การศกษาบรบททมอทธพลต-อการพฒนาการเรยนร�ของนกเรยนในด�านหน�าทและความเปXนพลเมอง มตงแต-ระดบบคคล ครอบครว ชมชน ภมภาคและประเทศ ดงนน ควรดาเนนการเกบข�อมลจากบคคลหรอหน-วยงานทมส-วนเกยวข�อง เพอให�สามารถวเคราะห1ผลสมฤทธทางการศกษาด�านหน�าทและความเปXนพลเมองของนกเรยนได�ชดเจนมากขน

90

ผ�ดาเนนการ ทปรกษา :

รศ.ดร.ชวน ทองโรจน1 รองเลขาธการสภาการศกษา รกษาราชการแทนเลขาธการสภาการศกษา

นางทพย1สดา สเมธเสนย1 ผ�ช-วยเลขาธการสภาการศกษา นางสาวสมรชนกร อ-องเอบ นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ รกษาราชการแทน ผ�อานวยการสานกมาตรฐานการศกษาและพฒนาการเรยนร�

สกศ. ผ�พจารณารายงาน :

พระราชวรมน อนกรรมการสภาการศกษา ด�านการสร�างจตสานก คณธรรม และจรยธรรม (รองเจ�าคณะภาค 6 วดสงเวชวศยาราม)

ดร.ร-งเรอง สขาภรมย1 อดตหวหน�าผ�ตรวจราชการกระทรวงศกษาธการ นายภาส ภาสสทธา อดตรองเลขาธการคณะกรรมการ ป.ป.ช.

ผ�รบผดชอบโครงการ :

นายรวช ตาแก�ว หวหน�ากล-มส-งเสรมการเพมโอกาสทางการศกษา และการเรยนร�ตลอดชวต

นางสาวพฒสาร1 อคคะพ นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ นางสาวสมปอง สมญาต นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ ดร.ประวณา อสโย นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ นางสาวกงกาญจน1 เมฆา นกวชาการศกษาชานาญการพเศษ นางสาวปqยะมาศ เมดไธสง นกวชาการศกษาชานาญการ นายเอกวฒ บตรประเสรฐ นกวชาการศกษาปฏบตการ นางสาวสภาพร เข-งสมทร นกวชาการศกษาปฏบตการ นายวทยาศาสตร1 ดลประสทธ นกวชาการศกษาปฏบตการ นางสาวสภารตน1 ศรหลก นกวชาการศกษาปฏบตการ นางสาวณฐน พรหมประสทธ นกวชาการศกษาปฏบตการ

บรรณาธการ : นายรวช ตาแก�ว

นางสาวกงกาญจน1 เมฆา เรยบเรยงและจดทารายงาน :

นางสาวกงกาญจน1 เมฆา นางสาวสภารตน1 ศรหลก นางสาวณฐน พรหมประสทธ