เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต ถวายพระราชกศล แด

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

วโรกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๔

เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต ถวายพระราชกศล แด

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

วโรกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ๕ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๔

จดพมพโดย สถาบนวฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ปทพมพ พ.ศ. ๒๕๕๔ จำนวนพมพ ๑,๐๐๐ เลม พมพท สนตศรการพมพ ๑๓๑๖ ซอยจรญสนทวงศ ๕๗ บางพลด กรงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐ - ๒๔๒๔ - ๓๙๗๕ โทรสาร ๐ - ๒๘๘๑ - ๙๘๔๙

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส สมเดจพระสงฆราชเจาลำดบท ๗ แหงกรงรตนโกสนทร

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส

องคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (ยเนสโก) นอมเกลานอมกระหมอมถวายพระเกยรตคณสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส ในฐานะปชนยบคคลสำคญ ผมผลงานดเดนทางดานวฒนธรรมระดบโลกประจำปพทธศกราช ๒๕๓๓ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ไดพจารณาแสดงธรรมเทศนา “เทศนมหาชาต” เพอเผยแพรพระเกยรตคณทางพทธศาสนา และเผยแพรบทพระนพนธ “เวสสนดรชาดก” ของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส

สมเดจพระมหารชมงคลาจารย เจาคณะใหญหนเหนอ กรรมการมหาเถรสมาคม คณะผปฏบตหนาทสมเดจพระสงฆราช

เจาอาวาสวดปากนำภาษเจรญ

พระบรมราโชวาท “...พระพทธศาสนา แสดงความจรงของชวต

แสดงทางปฏบตทจะใหบรรลความสขสงสดของชวต มวธการสงสอนทยดหลกของเหตผลวา ทกสงเกดจากเหต

ผใดประกอบเหตอยางไร เพยงใด กไดผลอยางนน เพยงนน...”

(พระราชทานแกพทธสมาคมแหงประเทศไทย เมอวนท ๒๖ พฤศจกายน ๒๕๑๓)

ขอเดชะฝาละอองธลพระบาท วโรกาสอภลกขตสมย ปวงขาพระพทธเจารวมใจ ถวายชยอศรวาทสดด พระองคคอเอกองคธรรมกราช ธำรงรฐทำนศาสนใหสขศร รกษาประชาชนและมนตร ดวยพระบารมแหงธรรมา อนปฐมบรมราชโองการ พระราชทานแกทวยไทยถวนหนา “เราจะครองแผนดนโดยธรรม เพอประโยชนสขแหงมหาชนชาวสยาม” นคอพระราชปฏญญา เปนตราจำหลกธรณดล จงพระราชกรณยกจหลากหลาย มหลกหมายอนเลศใหเกดผล ประโยชนสขแกชาตและปวงชน จบสกลชพรนฉำชนบาน ทกโครงการพระราชทานใหปฏบต คอโครงการสรางรฐใหสขศานต คอโครงการสรางสงคมอดมการณ สรางรากฐานแหงชวตของทวยชน พระองคคอดวงประทปรฐ โชตชวงชดเรงแสงทกแหงหน ขจดมวลมดเขลาและเมามล นำหมคนสสวางในทางธรรม โลกอบอนดวยสรยประกายสอง จนทรเพญผองใหฉำชนยามคนคำ ไทยอบอนดวยการณยพระหนนนำ ไทยชนฉำดวยนำพระทยไท พระมหากรณาธคณทอนเกลา จะเทยบเทาสงใดไมเปรยบได แมมถอยรอยเรยงมากเพยงไร ยงไมพอทจะสรรมาพรรณา

อาศรวาทราชสดด

วโรกาสวนพระราชสมภพ มาบรรจบครบรอบพระชนษา ขออญเชญพระศรไตรรตนา ปวงเทวาทรงสทธฤทธไกร อกองคพระสยามเทวาธราช บรพกษตรยแหงชาตทกสมย โปรดคมครองปององคพระทรงชย ใหพนผองพศมภยทกประการ ขอพระองคทรงพระเจรญสรสวสด จตรพธพรพพฒนเกษมศานต พระยศยงเลองหลากดาการ พระโพธสมภารเกรกไกร ขอพระกฤษฎาเดชานภาพ ผองไพรนราบลาญไมทานได เหลาอธรรมในแผนดนจงสนไป แผนดนไทยยนยงอยคกลปาฯ โสตถเทอญฯ

ดวยเกลาดวยกระหมอม ขอเดชะ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

(นายวนย ภระหงษ ประพนธ)

คำอนโมทนา

การจดงานเทศนมหาชาต คนไทยเราเชอกนวาเปนการทำบญใหญไดกศลแรง วด โรงเรยน มหาวทยาลยและองคกรตางๆ ทวประเทศตางพยายามสบสานตำนานการเทศนมหาชาต จนกลายเปนขนบธรรมเนยมประเพณอนดงามทควรคาแกการอนรกษและสบทอด การทวดหรอหนวยงานใดๆ จะจดใหมการเทศนมหาชาตขนมานนมใชของงาย เพราะการจดเทศนมหาชาตหรอเทศนมหาเวสสนดรชาดกไมใชการเทศนแบบธรรมดาๆ เหมอนการเทศนทวๆ ไป แตการเทศนมหาชาตมความพเศษตรงทมทง ธรรมเนยม ทำนอง และธรรมะ สอดประสานอยดวย หนวยงานหรอมหาวทยาลยใดทจดใหมการเทศนมหาชาตได ตองเขาใจ และเขาถงธรรมเนยม ทำนอง และธรรมะ ทงทปรากฏใหเหนเดนชดอยางเปนรปธรรมและทแฝงอยในกระบวนการและพธกรรมการจดงานเทศนมหาชาตดวย อาตมารสกยนดเปนอยางยง ทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ในฐานะสถาบนการศกษาขนสงของประเทศไดเลงเหนความสำคญในการสบทอดวรรณกรรมชนสงทางพระพทธศาสนา โดยการจดพธเทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตทมทงความรดานวชาการ ศาสนพธ ตลอดจนศลปวฒธรรมอนงดงาม เปนการจดงานทใหความรอนเปยมลนไปดวยคณคาอยางมากมายเพอประโยชนแกสงคม สมควรสำหรบผทมโอกาสรวมงานจะไดเกบเกยวประสบการณไวเปนความรและถายทอดไปยงเยาวชนซงตนรบผดชอบ เพอสบสานทะนบำรงพระพทธศาสนาสบไป อาตมาภาพขอรวมอนโมทนาบญในกจกรรมเทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรต ทคณาจารยทงหลายของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ตลอดจนผเกยวของทไดรวมกนดำเนนการจดกจกรรมเทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรต ในครงน

ขอบารมแหงคณพระศรรตนตรยและอำนาจของคณงามความดททกทานไดรวมกนบำเพญบญกศลในครงน จงสงเสรมใหทานทงหลายประสบแตความสข ประสงคสงใดทชอบประกอบไปดวยธรรมแลว ขอใหสงนนจงสำเรจโดยทวกน

พระพรหมสธ ผชวยเจาอาวาสวดสระเกศ เจาคณะภาค ๑๒ และกรรมการมหาเถรสมาคม

คำอนโมทนา

ขออนโมทนาในกศลเจตนาของผบรหาร คณาจารย ขาราชการ พนกงาน เจาหนาท และนสตนกศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ทไดรวมกนบำเพญบญมหากศล ในการจดเทศนมหาชาตเพอถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระปรมนทร มหาภมพลอดลยเดช ในวโรกาสทพระองคทรงเจรญพระชนมาย ๘๔ พรรษา ในปพทธศกราช ๒๕๕๔ น การเทศนมหาชาต เปนการสบสานประเพณและทำนบำรงพระพทธศาสนา มอานสงสมากทำใหพทธศาสนกชนไดทราบถงประวตการบำเพญบารมทยงใหญ ในพระชาตสดทายของพระโพธสตว กอนทพระองคจะไดตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณ สำเรจเปนพระสมมาสมพทธเจา เปนแนวทางแหงการประพฤตปฏบตตามปฏปทาของพระองค และทำใหเกดความเชอสบตอกนมาวา ผใดกตามทไดฟงเทศนมหาชาตใหจบในวนเดยวกนจะไดอานสงสมาก จะไดพบกบพระพทธศาสนาของพระศรอรยเมตไตรในทสด จงขออนโมทนาในกศลเจตนา ททานทงหลายประกอบดวยศรทธามความจงรกภกดตอพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดสามคครวมกนบำเพญบญพธอนเปนมหากศลในครงน

พระสทธพตนาภรณ

เจาอาวาสวดไชโยวรวหาร

คำอนโมทนา

ในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช ทรงพระเจรญพระชนมาย ๘๔ พรรษา ในปพทธศกราช ๒๕๕๔ น ทางมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒไดรวมกนเปนเจาภาพจดใหมเทศนมหาชาต เพอเทดพระเกยรตและถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนการแสดงออกถงความจงรกภกดตอพระองคทาน และยงเปนผมศรทราตงมนในพระพทธศาสนา การจดใหมเทศนมหาชาตนมความสำคญมาก เปนการรกษาประเพณทมมาแตโบราณเปนแนวทางทจะทำใหพทธศาสนกชนไดทราบถงพระชาตอนยงใหญ ขององคสมเดจพระสมมาสมพทธเจาแตครง เมอพระองคเสวยพระชาตเปนพระโพธสตว อนจะยงใหพระธรรมในพระไตรปฎกยงคงอยและไมทำใหเกดอนตรธานสญสนไป จงขออนโมทนาในความจงรกภกดและศรทธาทประกอบดวยกศลเจตนา ทผบรหาร คณาจารย ขาราชการ พนกงาน เจาหนาท และนสตนกศกษา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ และผมจตศรทธาไดรวมกนบำเพญกศลบญพธมหากศลนเปนอยางยง

พระบวรรงษ ผชวยเจาอาวาสวดระฆงโฆสตาราม วรมหาวหาร

คำอนโมทนา

คนไทยทกชนชน ไมวาจะนบถอลทธศาสนาใดๆ ตางกมวถดำเนนชวตไปตามหลกธรรมคำสอนของศาสนาทตนเคารพนบถอเพอใหเกดความสขความเจรญทงตอตนเองและตอครอบครว ทงไดถายทอดคณธรรมความดงามตางๆ เหลานนไปยงลกหลานและวงศาคณาญาตจากรนหนงไปสอกรนหนงอยางไมมทสนสด อนเปนวฒนธรรมประเพณทงดงามในสงคมไทย

ประเพณการเทศนมหาชาตเรองมหาเวสสนดรชาดก เปนบญประเพณทสบทอดตอๆ กนมาแตครงกรงสโขทย ลกษณะการเทศนเปนการเทศนอยางมรปแบบของพระสงฆ โดยนำเรองราวในอดตชาตของสมเดจพระสมมาสมพทธเจาครงเสวยพระชาตเปนพระเวสสนดร บรมโพธสตว เมอทรงบำเพญมหาทานบารมเปนพระชาตสดทาย กอนทจะตรสรอนตตรสมมาสมโพธญาณเปนพระสมมาสมพทธเจา โดยมนกปราชญราชบณฑตนำเนอความมาเรยบเรยงดวยถอยประพนธอนไพเราะ ผสานอารมณผสมภาษาผานเสยงรองเปนทำนองแหลอนมลลางดงาม มการจดระเบยบพธกรรมใหเกดเปนธรรมเนยมในการรวมแรงรวมใจกนประกอบกรรมกศล ครนพทธศาสนานกชนไดประชมกน รบฟงกบงเกดสนทรยภาพตามรสถอยคำและทำนองของการเทศน นอมนำใหเกดศรทธาเลอมใสในพระพทธศาสนา รสกเชอมนในอานสงสแหงธรรมะจากการกระทำคณงามความดและการเสยสละทบงเกดขน ประเพณการเทศนมหาชาตจงเปนประเพณทสมบรณแบบ กอปรดวย ธรรมเนยม ทำนอง และ ธรรมะ สอดประสานกนอยางไดสมดล ในโอกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเจรญพระชนมายพรรษา ๗ รอบนกษตร ในปพทธศกราช ๒๕๕๔ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ไดสำนกในพระมหากรณาธคณเปนลนพน จงจดกจกรรมเทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตขนเพอถวายเปนพระราชกศล

อาตมาภาพขอรวมอนโมทนาบญในกจกรรมเทศนมหาชาต ทคณาจารยทงหลายของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ตลอดจนผเกยวของทไดรวมกนดำเนนการจดกจกรรมเทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตในครงน ขออานสงสผลบญทจกบงเกดขนจงสงผลคมครองใหประสบความสำเรจ และประสบแตความเจรญรงเรองยงๆ ขน ขอบารมแหงคณพระศรรตนตรยและอำนาจของคณงามความดททกทานไดรวมกนบำเพญบญกศลในครงน จงเปนพลวปจจยสงเสรมใหทานทงหลายประสบแตความสข ความเจรญ ประสงคสงใดทชอบประกอบไปดวยธรรมแลว ขอใหสงนนจงสำเรจโดยทวกนเทอญ

พระครวนยธร ดร. มานพ กนตสโล ผชวยเจาอาวาสวดพระเชตพน www.mahachat.com

สารอธการบดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเจรญพระชนมาย ๘๔ พรรษา ในพทธศกราช ๒๕๕๔ ชาวมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ตระหนกสำนกในพระมหากรณาธคณเปนลนเกลาลนกระหมอมอยางหาทสดมได นอกจากพระมหากรณาธคณแผไพศาลแกปวงชนชาวไทยถวนทวทกสรรพสงแลว พระมหากรณาธคณทางดานศาสนาทกศาสนา โดยเฉพาะอยางยง พทธศาสนาซงเปนศาสนาประจำชาต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงใฝพระราชหฤทยอยางเปยมลนในการทำนบำรงพทธศาสนา ทรงเปนองคอครศาสนปถมภก ทรงศกษาและพรอมดวยวตรปฏบตในพทธธรรมอยางลกซง ทรงเปนเสาหลกแหงเอกอครศาสนปถมภกของสงคมไทยอยางลนพน ยงความปตโสมนสมาสชนชาวไทยทงปวง การทสถาบนวฒนธรรมและศลปะ มหาวทยาลยศรนครนทร วโรฒ ไดจดเทศนมหาชาต เพอนอมนำเทดพระเกยรตและถวายเปนพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในวาระทเปนมหา มงมงคลเชนน จงเปนศรทธาธรรมทพงสรรเสรญเปนอยางยง ขอผลบญแหงกรรมดทงปวงทมหาวทยาลยศรนครนทร วโรฒดำรงอย นอมนำถวายแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว รมโพธทองแหงพระบารมปกเกลาปกกระหมอมอยางหาทสดมได สบไป ชวกลปาวสาน

(ศาสตราจารยวรณ ตงเจรญ) อธการบดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ๑๑ มกราคม ๒๕๕๔

สารบญ

กำหนดการ ๑๘

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ๒๕

การเทศนมหาชาต การเทศนมหาชาต ๓๕ ภาคหนงของดนตรไทยในการเทศนมหาชาต ๔๓

พธเทศนมหาชาต กณฑคาถาพน ๕๐ กณฑทศพร ๕๓ กณฑหมพานต ๕๗ กณฑทานกณฑ ๖๑ กณฑวนปเวสน (วนปเวศน) ๖๕ กณฑชชก ๖๙ กณฑจลพน ๗๓ กณฑมหาพน ๗๕ กณฑกมาร ๗๙ กณฑมทร ๘๓ กณฑสกกบรรพ ๘๗ กณฑมหาราช ๙๑ กณฑฉกษตรย ๙๕ กณฑนครกณฑ ๙๙ แหลกลบชาต ๒๓ ตวละคร ๑๐๑ คำสง ๑๐๗ บทสงทาย ๑๑๗

กำหนดการ เทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรต

ถวายพระราชกศลแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเจรญพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ในพทธศกราช ๒๕๕๔

ณ หอประชมใหญ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ วนท ๒๔ – ๒๕ มกราคม ๒๕๕๔

-------------------- วนจนทรท ๒๔ มกราคม ๒๕๕๔ ๐๘.๐๐ น. – ๐๙.๐๐ น. โหมโรงเชา ประธานจดธป เทยน บชาพระรตนตรย บรรเลงเพลงสาธการ โหมโรงเทศน ขบวนแหเขาหอประชม ๐๙.๐๐ น. – ๑๐.๐๐ น. ประธานในพธประธานประจำกณฑ จดธป

เทยน บชาพระรตนตรย ประธานในพธเปดกรวยดอกไม แลวจดเทยนสองธรรมทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาศล รบศล แลวอาราธนาธรรม ประธานจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต

เทศนคาถาพน โดย ดร.พระมหากรวก อหสโก วดสทศน เทพวรารามราชวรมหาวหาร พระเทศนจบ บรรเลงเพลงสาธการ ปร ะธ านปร ะจ ำกณฑ ป ร ะ เ คน เคร อ งไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ

๑๐.๐๐ น. เปนตนไป เรมการเทศนเรยงกณฑ ๑๐.๐๐ – ๑๑.๐๐ น. กณฑทศพร โดย สมเดจพระมหารชมงคลาจารย

วดปากนำภาษเจรญ ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเท ยนส องธรรมต งท ธ รรมาสน เทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ สาธการ ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๑.๐๐ – ๑๒.๐๐ น. พกรบประทานอาหารกลางวน ตามอธยาศย ๑๒.๐๐ – ๑๓.๐๐ น. กณฑหมพานต โดย พระมหาวฒนวงศ

อาภสสรเมธ วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ ราชวรมหาวหาร ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงตวงพระธาต ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

19มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

๑๓.๐๐ – ๑๔.๐๐ น. กณฑทานกณฑ โดย พระราชธรรมวาท (พระพจตรธรรมวาท) วดประยรวงศาวาส วรวหาร ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงพญาโศก ปร ะธ านปร ะจ ำกณฑ ป ร ะ เ คน เคร อ งไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๔.๓๐ – ๑๕.๓๐ น. กณฑวนปเวสน (วนปเวศน) โดย ดร.พระมหากรวก อหสโก วดสทศนเทพวราราม ราชวรมหาวหาร ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงพญาเดน ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๕.๓๐ – ๑๖.๓๐ น. กณฑชชก โดย พระครวนยธร ดร.มานพ กนตสโล วดพระเชตพนวมลมงคลาราม ราชวรมหาวหาร ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสอง

20 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

ธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงเซนเหลา ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๖.๓๐ – ๑๗.๓๐ น. กณฑจลพน โดย สามเณรกตต (ชอนครบร) วดวจตรการนมต ป ร ะ ธ า นป ร ะ จ ำ ก ณฑ จดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเท ยนส องธรรมต งท ธ รรมาสน เทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรมประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงคกพาทย ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ

วนองคารท ๒๕ มกราคม ๒๕๕๔ ๐๗.๐๐ – ๐๘.๐๐ น. โหมโรงเทศน แลวบรรเลงเพลงรบพระ ๐๘.๓๐ – ๐๙.๓๐ น. กณฑมหาพน โดย พระราชวสทธดลก

(พระศรกตตโสภณ) วดสามพระยาวรวหาร ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑ

21มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

จดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงเชดกลอง ปร ะธ านปร ะจ ำกณฑ ป ร ะ เ คน เคร อ งไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๐๙.๓๐ - ๑๐.๓๐ น. กณฑกมาร โดย พระมหาจารวตร จรณธมโม วดบางรกใหญ ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงโอดเชดฉง ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๐.๓๐ - ๑๑.๓๐ น. กณฑมทร โดย พระราชวสทธดลก (พระศรกตตโสภณ) วดสามพระยาวรวหาร ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงทยอยโอด ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

22 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

๑๑.๓๐ – ๑๒.๓๐ น. พกรบประทานอาหารกลางวน ตามอธยาศย ๑๒.๓๐ - ๑๓.๓๐ น. กณฑสกกบรรพ โดย พระมหาทองเกบ

ญาณพโล วดปากนำภาษเจรญ ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงกลม ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๓.๓๐ – ๑๔.๓๐ น. กณฑมหาราช โดยพระครวนยธร ดร.มานพ กนตสโล วดพระเชตพนวมลมงคลาราม ราชวรมหาวหาร ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงกราวนอก ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๔.๓๐– ๑๕.๓๐ น. กณฑฉกษตรย โดย พระมหาจารวตร จรณธมโม วดบางรกใหญ ประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลว

23มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

จดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงตระนอน ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ และเพลงรบพระ

๑๕.๓๐ น. - ๑๖.๓๐ น. กณฑนครกณฑ โดย พระราชธรรมวาท (พระพจตรธรรมวาท) วดประยรวงศาวาส วรวหารประธานประจำกณฑจดธป เทยน บชาพระรตนตรย แลวจดเทยนสองธรรมตงทธรรมาสนเทศน บรรเลงเพลงสาธการ พธกรอาราธนาธรรม ประธานประจำกณฑจดเทยนเดนคาถาทขนนำมนต พระเทศนจบ บรรเลงเพลงประจำกณฑ เพลงทะแยกลองโยน ประธานประจำกณฑประเคนเครองไทยธรรมกณฑเทศน ผสดบธรรม กรวดนำรบพร บรรเลงเพลงสงพระ

พระสงฆประพรมนำพระพทธมนตแกผฟงเทศน โปรยทาน แจกนำมนต สมสกลกไมประกอบพธ บรรเลงเพลงสาธการ มหาชย และเชดกราวรำ

24 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พฒนาจาก โรงเรยนฝกหดครชนสง และวทยาลยวชาการศกษา โรงเรยนฝกหดครชนสง สถาปนาพทธศกราช ๒๔๙๒ วทยาลยวชาการศกษา พทธศกราช ๒๔๙๗ และพฒนาเปนมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พทธศกราช ๒๕๑๗

โรงเรยนฝกหดครชนสง มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ มประวตศาสตรมายาวนาน ถอกำเนดขนชวงหลงสงครามโลกครงทสอง ในกระแสสงคมทเรมคลคลายจากการตนตระหนกภยสงคราม ปญหาเศรษฐกจและสงคม หลงจากทองคการสหประชาชาตไดกอกำเนดขน เพอมงเนนความสมานฉนทและผลกดนความรวมมอทางดานตางๆ รวมทงการผลกดนทางดานการศกษา เพอใหโลกใบนเจรญกาวหนาและมสตปญญามากขน โรงเรยนฝกหดครชนสง ภายใตกระทรวงศกษาธการ ไดสถาปนาขนเมอวนท ๒๘ เมษายน พทธศกราช ๒๔๙๒ ณ ซอยประสานมตร กรงเทพมหานคร เพอผลกดนการศกษาทางดานวชาชพคร ในชวงเวลาทวชาชพครขาดแคลนและไมสมดลกบการขยายตวของสงคม และศาสตรทางดานศกษาศาสตรสมยใหมยงใหมตอสงคมไทยในขณะนน เปนการเรมตนการศกษาในระดบวฒประกาศนยบตรครประถมศกษาและประกาศนยบตรครมธยมศกษา “โรงเรยนฝกหดครชนสง” ถอกำเนดขนจากการผลกดนของ ศาสตราจารย หมอมหลวงปน มาลากล ซงในขณะนน ทานเปนปลดกระทรวงศกษาธการ และทานกไดมบทบาททางดานศกษาศาสตร ทงทโรงเรยนฝกหดครชนสง วทยาลยวชาการศกษา และในสงคมไทย

เมอโรงเรยนฝกหดครชนสงไดกำเนดขนแลว หลวงสวสดสาร-ศาสตรพทธ ไดดำรงตำแหนงเปนผอำนวยการโรงเรยนฝกหดครชนสง ระหวางพทธศกราช ๒๔๙๒ - ๒๔๙๗ ทานเปนผนำและผวางรากฐานระเบยบแบบแผนการฝกหดคร เปนผบกเบกงานวชาการทางดานวทยาศาสตร และเปนผท ไดรบการยกยองวา เปนแบบแผนของ ปชนยบคคลในวชาชพคร

วทยาลยวชาการศกษา เมอถงพทธศกราช ๒๔๙๗ ปญหาการขาดแคลนครและนกการศกษา เปนปญหาทรนแรงยงขนในสงคมไทย ทามกลางการเปลยนแปลงของสงคมในทกๆ ดาน ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร ผนำการศกษาสมยใหมหรอผนำการศกษาพพฒนาการนยม (Progressivism) ในสงคมไทย ไดเสนอตอกระทรวงศกษาธการ ใหกอตง วทยาลยวชาการศกษา (College of Education) ขน เพอพฒนาปรชญาแนวคดและความรความสามารถทางดานการศกษาสมยใหม

26 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

ใหสอดคลองผสานสมพนธกบสงคม (๑๖ กนยายน ๒๔๙๗) ศาสตราจารย ม.ล.ปน มาลากล ไดรบมอบหมายใหดำรงตำแหนงอธการ ระหวางพทธศกราช ๒๔๙๗ - ๒๔๙๙ ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร ดำรงตำแหนงหวหนาคณะวชาการศกษา หลงจากนน ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร จงไดรบตำแหนงอธการวทยาลยวชาการศกษา จนถงพทธศกราช ๒๕๑๑ วทยาลยวชาการศกษา ไดเปนผนำในการจดการศกษาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา ภายใต ระบบโรงเรยนสาธต (Demonstration School) เพอใหโรงเรยนสาธตเปนแปลงทดลองคนควาในระบบการศกษาสมยใหม พรอมกบจดระบบการศกษาแบบวทยาเขต โดยขยายวทยาเขตปทมวน (๒๔๙๘) วทยาเขตบางแสน (๒๔๙๘) วทยาเขตพษณโลก (๒๕๑๐) วทยาเขตมหาสารคาม (๒๕๑๑) วทยาเขตสงขลา (๒๕๑๑) วทยาเขตพระนคร (๒๕๑๒) และวทยาเขตพลศกษา (๒๕๑๓) โดยมวทยาเขตประสานมตร เปนศนยกลางการบรหาร วทยาลยวชาการศกษา ภายใตการนำของ ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร ในฐานะททานเปนนกวชาการและนกการศกษาสมยใหม ไดพฒนาแนวคดพพฒนาการนยมและการเรยนการสอนสมยใหม จากสงคมตะวนตก นำมาวางหลกปกฐานไวในสงคมไทย ไมวาจะเปนระบบหองสมด ระบบคะแนน ระบบการวดผล รวมทงวชาการศกษาสมยใหมทกาวหนาทสดในสงคมไทยขณะนน นอกจากนนแลว วทยาลยวชาการศกษา ยงไดรบการชวยเหลอ ทงดานบคลากร หนงสอ และทนการศกษา มากมาย จนอาจกลาวไดวา วทยาลยวชาการศกษา มระบบการศกษาทกาวหนาทสดในชวงเวลานน ตราหรอเครองหมายของ วทยาลยวชาการศกษา ซงเปนสมการทางดานคณตศาสตร y = ex (Exponential Curve) เสนกราฟของการขยายเพมขน มความหมายสอดคลองกบปรชญาทวา “การศกษาคอความ

27มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เจรญงอกงาม” หรอ “สกขา วรฬห สมปตตา” หรอ “Education is Growth” รวมทงสอดคลองกบ “สเทา - แดง” ซงสเทาเปนสของสมอง หมายถง “ความคด” และสแดงเปนสของเลอด หมายถง “ความกลาหาญ” สเทา - แดง จงหมายถง “คดอยางกลาหาญ”

มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กอนหนาเหตการณ ๑๔ ตลาคม ๒๕๑๖ ในชวงเวลาท ศาสตราจารย ดร.สดใจ เหลาสนทร เปนอธการวทยาลยวชาการศกษา คณาจารย นสต และขาราชการ ไดรวมกนเรยกรองตอรฐบาลใหปรบฐานะวทยาลยวชาการศกษาเปนมหาวทยาลย และยายสงกดจากกระทรวงศกษาธการไปขนกบทบวงมหาวทยาลย ทามกลางการปกครองทเขมงวดรนแรงของรฐบาลทหารในขณะนน เพอความคลองตวในการพฒนาโครงสรางการบรหาร และการเรยนการสอนทจำกด ไปสการเปนมหาวทยาลยและการขยายตวทมความหลากหลายวชาชพ แลวทายทสดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ “มหาวทยาลยทเจรญเปนศรสงาแกมหานคร” นามพระราชทาน กไดรบการสถาปนาขนในปถดมา (๒๙ มถนายน ๒๕๑๗) โดยม ศาสตราจารย ดร.สดใจ เหลาสนทร เปนอธการบด จากอดตทเรามคณะศกษาศาสตร คณะมนษยศาสตร คณะสงคมศาสตร คณะวทยาศาสตร คณะพลศกษา บณฑตวทยาลย ชวงแผนพฒนาการศกษาระดบอดมศกษา ระยะท ๕ (พทธศกราช ๒๕๒๕ - ๒๕๒๙) จดตงคณะแพทยศาสตร แผนพฒนาการศกษาระดบอดมศกษา ระยะท ๗ (พทธศกราช ๒๕๓๕ - ๒๕๓๙) จดตงคณะวศวกรรมศาสตร คณะศลปกรรมศาสตร คณะทนตแพทยศาสตร คณะเภสชศาสตร และแผนพฒนาการศกษาระดบอดมศกษา ระยะท ๘ (พทธศกราช ๒๕๔๐ - ๒๕๔๔) จดตงคณะสหเวชศาสตร และคณะพยาบาลศาสตร ระยะท ๙ (พทธศกราช ๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) จดตง

28 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

หลวงสวสดสารศาสตรพทธ

ศาสตราจารย ดร.สดใจ เหลาสนทร

ศาสตราจารย ม.ล.ปน มาลากล

ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร

วทยาลยนานาชาตเพอศกษาความยงยน พทธศกราช ๒๕๔๗ และวทยาลยนวตกรรมสอสารสงคม พทธศกราช ๒๕๔๙ จดตง สำนกวชาเศรษฐศาสตรและนโยบายสาธารณะ วทยาลยโพธวชชาลย คณะ

29มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เทคโนโลยและนวตกรรมผลตภณฑการเกษตร และดำเนนการจดตง คณะธรรมนตศาสตร สถาบนยทธศาสตรทางปญญาและวจย สถาบนวจยและพฒนาผมความสามารถพเศษและเดกทมความตองการพเศษแหงชาต สำนกพฒนานวตกรรมการเรยนร สถาบนวจย พฒนา และสาธตการศกษา ตอไป มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร พฒนาไปสการเปนมหาวทยาลยกลางเมองททนสมยกาวหนา ผสานสมพนธกบ

30 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

กระแสสากล และพฒนาการศกษาในระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลย ศรนครนทรวโรฒ องครกษ พฒนาทางดานวทยาศาสตรสขภาพ วทยาศาสตรและเทคโนโลย วทยาศาสตรสงแวดลอม ผสานสมพนธกบชมชน โรงพยาบาลชลประทาน ทโอนยายมาสงกดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ (๗ ตลาคม ๒๕๕๐) และเปลยนชอเปน “ศนยการแพทยปญญานนทภกข ชลประทาน มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ” วทยาลย “โพธวชชาลย” อำเภอวฒนานคร จงหวดสระแกว ขยายบทบาทไปทจงหวดตาก เชยงใหม นาน เลย สพรรณบร สตล ซงโครงการดงกลาวเปนโครงการตนแบบของมหาวทยาลยชมชนอกกระบวนทศนหนง ทมความรวมมอกบภาคตางๆ ในพนท เนนการผลตบณฑตคนถนบนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เปนประการสำคญ

31มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

32 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

การเทศนมหาชาต

การเทศนมหาชาต ประเพณการเทศนมหาชาตหรอมหาเวสสนดรชาดกมมา แตโบราณกาล เหตทนบถอกนวาเรองมหาเวสสนดรชาดกสำคญกวาชาดกเรองอนๆ กเพราะบารมทงสบอยางของพระโพธสตวจะปรากฏบรบรณในชาตน จงเรยกกนวา “มหาชาต” มหาชาตหรอมหาเวสสนดรชาดกเปนเรองทคนไทยรจกกนแพรหลายในฐานะทเปนชาดกทสำคญทสดทางพทธศาสนาซงกลาวถงการบำเพญทานบารมอนยอดยงของพระโพธสตว เนอเรองเดม แตงเปนภาษาบาลในอรรถกถาชาดก กวไทยไดแปลและเรยบเรยงไวหลายสำนวน ฉบบทกรมศกษาธการ (ร.ศ.๑๒๑) คดเลอกไวในสมยรตนโกสนทรแตงเปนรายยาวครบ ๑๓ กณฑ ประกอบดวยสำนวนโวหารพรรณนาอยางพสดารชวนใหเพลดเพลน บางตอนชวนใหสงสาร ทงเนอหาหลายตอนกมลกษณะคลายกบสงคมและวฒนธรรมไทย สมยกอน นบวาเปนวรรณคดทางพระพทธศาสนาทมคณคาเลมหนงของไทย คนไทยรจกเรองมหาเวสสนดรชาดกหรอมหาชาตเปนอยางด ทงยงไดนำเนอเรองไปใชในการเทศนทมลกษณะพเศษ คอ สอดแทรกรปแบบและวธการลงไปเพอใหพทธศาสนกชนเกดความเลอมใส และศรทธามากยงขน เรองมหาชาตจงเปนวรรณคดทางพระพทธศาสนาเพยงเรองเดยวทนยมใชเผยแผคณธรรมคำสอนทางศาสนาทพทธศาสนกชนสนใจและตงใจฟงดวยความเพลดเพลน ทงคณธรรม ทางศาสนาทปรากฏอยในมหาชาตนนยงเปนหลกยดเหนยวจตใจ พทธศาสนกชนใหทำความด ละเวนความชว และใหอยรวมกนไดใน

สงคมอยางมความสขตามคำสอนของศาสนาดวย หนงสอมหาชาตทเกาแกทสดทพบในเวลาน คอมหาชาตคำหลวงซงสมเดจพระบรมไตรโลกนาถมรบสงใหประชมนกปราชญราชบณฑตในกรงศรอยธยาแปลแตงเมอ พ.ศ. ๒๐๒๕ วธแตงกคอ เอาภาษาบาลเดมตงบาทหนง แลวแปลแตงเปนคำประพนธภาษาไทยวรรคหนงสลบกนไป หนงสอมหาชาตคำหลวงไมไดแตงสำหรบเทศน แตแตงสำหรบสวดใหอบาสกอบาสกาฟงในเวลาไปอยบำเพญกศลทวด ในวนพระขน/แรม ๘ คำ ๑๕ คำหรอนำมาสวดในวนสำคญ ทางพระพทธศาสนา มาถงสมยรตนโกสนทรนกยงรกษาประเพณ การสวดมหาชาตคำหลวงอย โดยสวดมหาชาตคำหลวงทำนองเกาถวายขณะเสดจพระราชดำเนนไปบำเพญพระราชกศลถวายพมเทยน แกเจาอาวาสพระอารามหลวง สมเดจพระราชาคณะ พระราชาคณะ และพระครสญญาบตรในวนขน ๑๕ คำ เดอน ๘ ของเทศกาลเขาพรรษา ณ วดพระศรรตนศาสดาราม พ.ศ. ๒๑๗๐ ในแผนดนพระเจาทรงธรรม มการประชม นกปราชญราชบณฑตแตงกาพยมหาชาตขน กาพยมหาชาตนแตงเปนคำประพนธประเภทรายยาว มคำศพทภาษาไทยมาก ภาษาบาลนอย สนนษฐานวาแตงไวสำหรบพระเทศน และการทพระเทศนเปนทำนองตางๆ นน กอาจจะมาจากการเทศนอนโลมตามลกษณะการสวดมหาชาตคำหลวงกเปนได สวนมหาชาตกลอนเทศนหรอรายยาวมหาชาตท ใช เทศนอย ในปจจบนนนแตงในสมยตนรตนโกสนทร จะยกคาถาภาษาบาลมาตอนหนงแลวนำความมาแปลเปนภาษาไทย โดยแตงเปนรายยาวแตรวบรดเรองใหสนเขาสำหรบพระเทศนใหจบ ๑๓ กณฑไดในวนเดยวเพอใหเปนสวสดมงคลแกการพธ การพธเทศนมหาชาตมประโยชนนานปการ ไดแก ทำใหเปน ผรรกสามคค มความเปนนำหนงใจเดยวกนในอนทจะประกอบกศลกจรวมกน ทำใหเปนผรจกเสยสละ คอ เสยสละทงกำลงกาย กำลงใจ

36 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

และกำลงทรพย ลดความตระหน เหนยวแนนในอปนสยอนเปนธรรมชาตของบคคลเสยได ทงยงทำใหเปนผมสตปญญาซงเกดจากการฟงสงทเปนประโยชนและประเสรฐดงาม เปนการปฏบตธรรม ตามมงคลสำคญในพระไตรปฎก คอเปนผฟงธรรมตามกาล เหลานเปนตน การมเทศนมหาชาตในเมองไทยนน ยากทจะกำหนดอายแนนอนวามมาแตเมอใด แตนาจะมมาตงแตสมยสโขทย ดงทมหลกฐานปรากฏในประชมศลาจารก ภาคท ๑ จารกสโขทยของกรมศลปากร (๒๕๑๕ : ๔๕) หรอศลาจารกนครชม หลกท ๓ สมยพญาลไท ตอนทกลาวทำนายลกษณะพทธศาสนาในอนาคตวา

ในเดอนหกบรณม ผจกนบดวยวน ไดเจดแสนหมนสรอยหกสบแปดวนพระไดเปนพระพทธนนในวนพธวนหนไทย วนเตาญ ผมคนถามศาสนาพระเปนเจายงเทาใดจกสนอน ใหแกวาดงน แตปอนสถาปนาพระมหาธาตนเมอหนา ไดสามพนเกาสบเกาปจงจกสนศาสนาพระเปนเจา อนหนงโสด นบแตปสถาปนาพระมหาธาตนไปเมอหนา ไดเกาสบเกาป เถงในปกน อนวาพระปฎกไตรยนจกหายและหาคนรจกแทมไดเลย ยงมคนรคนสเลกสนอยไซร ธรรมเทศนาอนเปนตนวาพระมหาชาต หาคนสวดแลมไดเลย ธรรมชาดกอนอนไซร มตนหาปลายมได มปลายหาตนมไดเลย...

การใชคำ “ธรรมเทศนา” และยกตวอยางพระธรรมเทศนา โดยกลาววา “อนเปนตนวาพระมหาชาต” แสดงใหเหนถงความสำคญของพระมหาชาตหรอมหาเวสสนดรชาดกวา เปนทนยมในการสวด หรอเทศนมาตงแตครงสมยกรงสโขทยแลว นอกจากนในศลาจารกสมยสโขทยอกหลายหลกยงกลาวถงเรองเวสสนดรชาดกหรอมหาชาตวาเปนเครองยดเหนยวจตใจของคนไทยใหมนคงอยในพระพทธศาสนา

37มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เชน ในจารกหลกท ๖ ซงจารกเรองการออกผนวชของพระเจาลไท กมขอความสรรเสรญคณธรรมของพระองควา ทรงประกอบดวยทานบารมคลายกบพระเวสสนดร ถงแมเรองมหาชาตหรอมหาเวสสนดรชาดก จะมหลกฐานชชดอยในจารกหลกท ๓ จารกนครชม ซงเปน จารกของพระธรรมราชาลไท (๑๘๙๐ - ๑๙๒๗) เปนหลกฐานทมการนำมา กลาวอางกนมาก วามหาชาตมความสำคญในสงคมไทยมาตงแต สมยกรงสโขทยกตาม แตกไมปรากฏหลกฐานของมหาชาตฉบบแปลเปนภาษาไทยในสมยกรงสโขทยเลย มามหลกฐานในการแตงมหาชาตเปนภาษาไทยแนชดเมอสมยกรงศรอยธยา ซงสมเดจพระบรมไตรโลกนาถโปรดฯ ใหประชมนกปราชญราชบณฑตทงทเปนบรรพชตและคฤหสถใหชวยกนแตง “มหาชาตคำหลวง” ขน ในป พ.ศ. ๒๐๒๕ เพอนำมาไวใชสวดในคราวทคนมาทำบญทวด ดงทกลาวมาแลวขางตน ความนยมในการจดเทศนมหาชาต เกดขนเพราะความเชอ ในกศลทานบารมอนบคคลจะพงไดรบจากการฟงเทศนมหาชาต โดยมความเชอมาแตโบราณกาล ๓ ประการ พอประมวลความไดวา ประการแรก เชอกนวาคมภรมหาชาต เปนพระพทธวจนะ ซงสมเดจพระผมพระภาคเจาไดตรสประทานเทศนาแกพระภกษสงฆพทธบรษท ณ นโครธาราม กรงกบลพสด หากผใดไดสดบยอมเกดสรสวสดพพฒนมงคลเปนกศลบญราศสบไป อกประการหนงเชอกนวา พระศรอรยเมตไตยเทพบตรซงจะตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจาในอนาคตไดมเทวโองการสงพระมาลยมหาเถระใหมาบอกแกมนษยทงหลายในโลกวา ถาผใดปรารถนาประสบกบศาสนาของพระองคกใหผนนฟงเวสสนดรชาดกอนประดบดวยพระคาถาหนงพนพระคาถาใหจบภายในวนเดยว ใหบชาดวยประทป ธป เทยน ธง ฉตร สารพนดอกไม ดอกบว ดอกอบล จงกลน ราชพฤกษ ใหครบจำนวนสงละพน ผลานสงสจะทำใหไดพบศาสนาของพระศรอรยเมตไตย

38 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

ประการสดทายการฟงเทศนมหาชาตน ผฟงเชอกนวา ผบรจาคทานนนกจะไดรบเสยงแซซองสาธการ เกดความปตอมเอบใจ เหมอนมผลทานเกดขนทนตาเหนจงเปนทชนชม ชนชอบ ของผฟง โดยทวไป และผฟงยงเชอกนวาจะไดมนษยสมบต สวรรคสมบต และนพพานสมบต แมเมอตายจากโลกนไปแลวจะไมไปเกดในอบาย จะไปสสคตเทานน นอกจากนยงเชอกนวาหากผใดฟงเทศนมหาชาตครบ ๑๓ กณฑ หนงพนพระคาถาจบภายในหนงวนแลวจะไดผลานสงสมาก นยมกนวาเปนสรมงคล แมนำทตงไวในมณฑลพธกถอกนวาเปนนำมนตศกดสทธอาจจะบำบดเสนยดจญไรได จงเกดเปนประเพณประชมกนฟงเทศนมหาชาตทกๆ ป และทำเปนการพธอยางหนงเลย ทเดยว

ทำนองเทศนมหาชาต ทำนอง หมายถง เสยงทเปลงออกมามเสยงสงเสยงตำ หนก - เบา เออนเสยงสนเออนเสยงยาวเปลยนไปเปลยนมาอยตลอดเวลา การใชเสยงลกษณะอยางนจงเรยกวาทำนองแหล หมายถง “แล นนแล นแล” เปนคำทใชเมอจบความ จบตอน หรอใชเปนคำลงทาย ของทกกณฑคำวา แล นนแล นแล เมอพระเทศนเปนทำนองแหล เวลาจะจบคำวาแลพระทานเออนเสยงยาวจงกลายมาเปนนนแหล คำวาแหลนถานำไปไวขางหนากณฑเทศนมหาชาต ทง ๑๓ กณฑ ความหมาย กจะเปลยนไป เชน นำไปไวหนากณฑทศพร กเรยกวาแหลกณฑทศพร แหลกณฑหมพานต แหลกณฑทานกณฑ แหลกณฑวนปเวสน แหลกณฑชชก แหลกณฑจลพน แหลกณฑมหาพน แหลกณฑกมาร แหลกณฑมทร แหลกณฑสกกบรรพ แหลกณฑมหาราช แหลกณฑฉกษตรย แหลกณฑนครกณฑ เมอเรยกรวมกนอยางนกหมายความวาพระนกเทศน เทศนกณฑนนๆ อย ดงนเปนตน

39มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ทำนองแหล ในทนหมายถง ทำนองหลวง ทำนองเดน ทำนองขน ทมอยในเนอหาคมภรเทศนมหาชาต ทง ๑๓ กณฑ ๑๐๐๐ พระคาถา ทำนองหลวงหรอแหลใน หมายถง เนอหาของแหลทมอย ในคมภรเทศนมหาชาต ทง ๑๓ กณฑ ๑๐๐๐ พระคาถา จงเรยกวาทำนองหลวง หรอทำนองประจำกณฑ ถอเปนทำนองมาตรฐานหรอทำนองราชการ โบราณถอเปนแบบฉบบของการเทศนมหาชาต เชน ทำนองธรรมวตร ทำนองเดน ทำนองขน ทำนองยาย ทำนองคดทะราดเหยยบกรวด ทำนองเตน หรอทำนองคลนกระทบฝง ดงนเปนตน ทำนองราษฎรหรอแหลนอก หมายถง ทำนองแหลทมเนอหาอยนอกคมภร ไมวาจะเปนแหลนอกเทยบเนอ ทมเนอความ อยในมหาชาตทง ๑๓ กณฑ หรอแหลนอกทมเนอความไมเกยวของ กบเนอความในมหาชาตเลย เชน แหลพร แหลลา สวนมากพระนกเทศนจะใชทำนองประจำตวแลวแตพระนกเทศนรปใดจะคดขน ไมมความแนนอนตายตวอยทความถนดของแตละรปวาชอบแบบไหน ทำนองแหลพาใชอยในกณฑมหาพนกณฑเดยวเชนพาชมนกชมไม ทำนองแหลแกะ เชนทำนองแหลแกะบายศรในกณฑมหาราช แหลชาดก แหลนทานชาดก แหลนอกทมเนอความเกยวกบพทธประวต แหลนทาน พนบาน และแหลทมเนอความอยในวรรณคดไทย ลวนแตเปนแหลแบบทำนองราษฎรทงสน ทพระนกเทศนจะไดเลอกคดจดสรรมานำเสนอกบคนฟงตามความเหมาะสมของโอกาสและเวลาอนสมควร ทำนองธรรมวตร หมายถง ทำนองทมลกษณะเหมอนการพดปกตทวไปหรอเรยกวาทำนองอาน เพยงแตมจงหวะและแบงวรรคตอนไดอยางเหมาะสม โดยพระนกเทศนจะใชเสยงแบบอานธรรมดาแตเนนความชดเจน ทำนองเดน หมายถงทำนองทใชบรรยายเนอความทวๆ ไป หรอบทนำเรองทวๆ ไป หรอทเรยกวาทำนองบทเกรน เวลาพระเทศน

40 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

ทำนองเดนจะใชเสยงตำเนนเสยงวาชาๆ ชดๆ ใชเสยงแบบธรรมดาๆ แตจดจงหวะของการวาใหพอดอยาใหชาเกนไปอยาใหเรวเกนไป จนคนฟงฟงไมทน ตองวาใหมลลาทนมนวล ไมออมแอมคลมเครอ วาใหชดถอย ชดคำ จะทำใหคนฟงไมงวงนอนฟงรเรองด เวลาพระเทศนฟงเสยงดแลวมความกระชบมจงหวะเสมอตนเสมอปลาย ทำนองขน หมายถง เวลาพระเทศนจะใชเสยงทมระดบสงกวาทำนองเดนจะใชเสยงเออนทยาวกวาเนนเสยงมากกวาและวาชากวาทำนองเดน ทำนองขนใชตอนตวละครเจรจาโตตอบกน เวลาแหล มเสยงหนกเสยงเบาใหเขากบบทบาทของตวละคร

คณคาของการฟงเทศนมหาชาต การถายทอดธรรมะมกลวธตางๆ พระสงฆจงมบทบาทสำคญในการเทศนชแจงธรรมะซงจะตองใชกลวธปลกเราใหพทธศาสนกชนเกดศรทธาโดยใชลลาการเทศนเปนทำนองแหลตางๆ นอกจากเปนการจรรโลงพทธศาสนาใหมนคงถาวรแลว ยงเปนการอนรกษขนบธรรมเนยมประเพณของชาตไทย ดงนน การฟงเทศนมหาชาตจงมคณคาตอจตใจ ดงน ๑. ไดรบคตธรรมทสอดแทรกในเนอหาทพระนกเทศน วาทำนองแหลโดยเฉพาะนอก เชน แหลใหพร แหลนทานพนบาน และแหลชาดกทนำมาแหลประกอบการเทศนมหาชาต ๒. ไดความรจากเรองราวเหตการณทางประวตศาสตรทพระนกเทศนไดเรยบเรยงนำมาแหลนอกแทรกในเทศนมหาชาต ๓. ไดรบความเพลดเพลน เปนอรรถรสจากการฟงเทศนธรรมดาตามแบบอานตามคมภร หรอแบบพดธรรมดา มาเปนธรรนอง แหลทมลลาหลากหลาย และการบรรเลงเพลงหนาพาทยประจำกณฑแตละกณฑ เนอเรอง ทำนองแหล และขอคดของการมหาชาต กลอนแหล

41มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

มหาชาตทนยมนำมาเทศนเปนประเพณไทย เปนฉบบมหาชาตกลอนเทศน ม เนอเรอง ทำนองแหล และขอคดของ แตละกณฑดงน

42 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

ภาคหนงของดนตรไทย ในการเทศนมหาชาต*

ดนตรไทยเปนวฒนธรรมทสงสมภมปญญาผานเวลามาจนมความเปนสาขาวชาทมนคงทงทางดานทฤษฎและปฏบตอยางชดเจนมแบบแผน รบใชและดแลสงคมไทยทงในฐานะดนตรเพอความบนเทงทงในดานบทเพลงทหนกแนนในเชงเทคนคทางดรยางคศาสตร (Serious Music) ซงบางครงยากตอการฟงและเขาใจ และบทเลงทฟงงายไมซบซอน ทวงทำนองออนโยน (Easy Listening Music) แตอกประการทดนตรไทยอยกบความเชอ ความศรทธาตอศาสนา หรอพธกรรม คอดนตรพธกรรม (Ritual Music) สงคมไดนำดนตรตางๆ เขาไปผนวกกบพธกรรมอยางแนบแนนทงงานมงคล และอวมงคล รวมถงงานบญตางๆ

ดนตรในพระพทธศาสนา การเทศนมหาชาต หรอการเทศนามหาเวสสนดรชาดก นบเปนอกงานบญอนสำคญและยงใหญอกงานหนงทมดนตรเขารวมในพธ โบราณาจารยไดเลอกเอาเพลงหนาพาทยทเปนชนสงในทางดนตรไทยประกอบการเทศนมหาชาตเพอความเหมาะสมแกศกดของการเทศนมหาชาตทเปนบญใหญ สมเดจพระบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ ไดประทานเพลงหนาพาทยประจำกณฑแบบหลวงไวจนเปนแบบแผนถงปจจบน โดยอาจใชวงปพาทยเครองหา

*อาจารยสรศกด จำนงสาร หวหนาสาขาวชาดรยางคศาสตรศกษา คณะศลปกรรมศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เครองค หรอเครองใหญ ตามความเหมาะสม เพอเสยงจากวงปพาทยดงไปทวทงในพธและบรเวณใกลเคยง จะไดรวมอนโมทนาโดยทวกนซงการบรรเลงดนตรนมมาแตโบราณดงปรากฏ ในจดหมายเหตวา พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก โปรดใหมการเทศนมหาชาตและใหพระบรมวงศานวงศรบเปนเจาภาพหรอเจาของกณฑนน มความตอนหนงวา “ครนจบลงกณฑใด กศรทธาสมโภชบชา เสยงกองโกลาหล มโหรปพาทยกลองแขกแตรสงข ทงพระคาถาพนและเรยงกณฑ” เพลงหนาพาทยทรบหนาท เปนดนตรสำหรบการเทศนมหาชาตนน ตามความหมายในหนงสอ สารานกรมศพทดนตรไทย ภาคคตะ - ดรยางค ฉบบราชบณฑตยสถาน (๒๕๔๐ : ๑๑๔ - ๑๑๖) กลาววา “เพลงประเภทหนงทใชบรรเลงในการแสดงกรยาของมนษย สตว วตถ หรอธรรมชาต ทงกรยาทมตวตน กรยาสมมต กรยาทเปนปจจบน และกรยาทเปนอดต เชน บรรเลงในการแสดงกรยา ยน เดน กน นอน ของมนษยและสตว การเปลยนแปลง เกดขนหรอสญไปของวตถและธรรมชาต” หากจะกลาวถงเพลงหนาพาทยอาจจะมขอสงเกตงายๆวา เปนเพลงไทยทบรรเลงโดยวงปพาทยไมแขงทมตะโพนและกลองทดบรรเลงควบคกนไป แบงออกเปน ๓ ระดบ คอ เพลงหนาพาทยชนตน (หนาพาทยธรรมดา) ใชกบเหตการณ กรยา หรอตวละครชนสามญทวไป เชน เพลงเชด เพลงเสมอ เพลงลา เพลงรว เปนตน เพลงหนาพาทยชนกลาง ใชกบเหตการณ กรยา หรอตวละครทมความสำคญมากขน เชน เพลงเสมอขามสมทร เพลงตระนมต เพลงเสมอเขาท ตระนอน เปนตน เพลงหนาพาทยชนสง ใชกบเหตการณ กรยา หรอตวละครท

44 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

สงศกดหรอสำคญมากๆ เชน เพลงบาทสกณ (เสมอตนนก) เพลงดำเนนพราหมณ เพลงพรามณเขา เปนตน

ดนตรไทยในการเทศนมหาชาต ในการบรรเลงดนตรไทยในการเทศนมหาชาตนน สามารถแบงออกเปน ๒ สวน คอ ๑. การบรรเลงประกอบพธการทวไป คอการบรรเลงในศาสนพธทดำเนนไปในงาน เชน การบรรเลงสาธการเมอพระขนธรรมาสน และการจดธปเทยนบชาพระรตนตรย และการบรรเลงเพลงรบพระ และสงพระ เปนตน ๒. การบรรเลงเพลงประจำกณฑเทศน คอ การทวงปพาทยจะบรรเลงเพลงหนาพาทยตางๆ ประกอบแตละกณฑทง ๑๓ กณฑ และ คาถาพน โดยเมอจบการเทศนในแตละกณฑ วงปพาทย เพลงบรรเลงเพลงหนาพาทยไปตามลำดบกณฑ สมเดจพระบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ ไดประทานเพลงหนาพาทยสำหรบการบรรเลงประกอบกณฑเทศนมหาชาตจนเปนทยดถอมาจนปจจบน เรยกกนทวไปวา เพลงประจำกณฑแบบหลวง ไวดงน กณฑ ทศพร ๑๙ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยานอมนมสการรบพร ๑๐ ประการของพระนางผสด จากพระอนทร และเพอเปนการนอมสกการะแกเทพยดาและอญเชญสงศกดสทธ จงเลอก เพลงสาธการ เปนเพลงประจำกณฑ กณฑ หมพานต ๑๓๔ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยาอวยทานมงประกอบการบรจาคทานของพระเวสสนดรชาดก โดยเลอกใช เพลงฉง แตโดยเหตทตองการรำลกถงเหตการณในพทธประวตตอนโทณพราหมณตวงพระบรมสารรกธาตแบงแกเหลากษตรย เทยบเคยงกนกบการประทานชางปจจยนาเคนทรของพระเวสสนดร จงใช

45มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

เพลงตวงพระธาต เปนเพลงประจำกณฑ กณฑ ทานกณฑ ๒๐๙ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยาโศกเศราของพระเจากรงสญชย พระนางผสด พระราชบดาและพระราชมารดา ทพระเวสสนดรตองถกเนรเทศออกจากเมอง จงใช เพลงพระยาโศก เปนเพลงประจำกณฑ กณฑ วนประเวศน ๕๗ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยาการเดนปาของพระเวสสนดร พระนางมทร และโอรสธดาจงใช เพลงพระยาเดน เปนเพลงประจำกณฑ กณฑ ชชก ๗๙ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยาการกนทไมสำรวมของพราหมณชชก จงใช เพลงเซนหลา เปนเพลงประจำกณฑ กณฑ จลพน ๓๕ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยาของพรานเจตบตรทแสดงอำนาจขมขวญ ชชกทพยายามจะไปเฝาพระเวสสนดร จงใช เพลงคกพาทย เปนเพลงประจำกณฑ เนองจากเปนเพลงหนาพาทยทใชประกอบการแสดงอทธฤทธ กณฑ มหาพน ๘๐ พระคาถา เพอใหสอดรบกบการเดนทางอยางรบเรงของชชกไปยงเขาวงกต หลงจากไดรบการบอกทางจากอจจตฤาษแลว จงใช เพลงเชดกลอง เปนเพลงประจำกณฑ กณฑ กมาร ๑๐๑ พระคาถา เพอใหสอดรบกรยาทชชกพากณหาชาลเดนทางไปเฆยนตไป กณหาและชาลจงเดนไปพลางรองไหไปพลาง เนองจาก เพลงโอดจะใชสำหรบกรยาการรองไห และเพลงเชดฉงใชสำหรบกรยาการเดนทาง จงใช เพลงโอด เชดฉง เปนเพลงประจำกณฑ โดยบรรเลงสลบกนไประหวางเพลงโอดและเพลงเชดฉง กณฑ มทร ๙๐ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยารองไหครำครวญของพระนางมทร เมอไดทราบวาพระเวสสนดรไดบรจาคบตรธดาทงสองแกชชก จงใช เพลงทยอยโอด เปนเพลงประจำกณฑ โดยบรรเลงเพลงโอดสลบกบเพลงทยอย

46 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

กณฑ สกกบรรพ ๔๓ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยาเสดจลงมาของพระอนทร กม จงใช เพลงกลม เปนเพลงประจำกณฑ เนองจากเปนเพลงหนาพาทยประกอบการแปลงตวของพระอนทร กณฑ มหาราช ๖๙ พระคาถา เพอใหสอดรบกบการยกพลซงพระเจากรงสญชยยกออกไปรบพระเวสสนดรกลบเมอง จงใช เพลงกราวนอก เปนเพลงประจำกณฑเพราะเปนเพลงสำหรบการยกทพฝายมนษยในการแสดงโขนเรองรามเกยรต กณฑ ฉกษตรย ๓๖ พระคาถา เพอใหสอดรบกบกรยานอน เพราะในกณฑน กษตรยทงหก คอ พระเจากรงสญชย พระนางผสด พระเวสสนดร พระนางมทร ชาลและกณหา ไดพบกนและประทบแรมทอาศรมของพระเวสสนดร จงใช เพลงตระนอน เปนเพลงประจำกณฑ กณฑ นครกณฑ ๔๘ พระคาถา เพอใหสอดรบกบการยกขบวนเสดจพยหยาตราทางสถลมารคทพรงพรอมไปดวยขบวนอสรยยศในการเชญเสดจพระเวสสนดรกลบพระนครสพ นยหนงอาจจะคำนงถงกระบวนวงปกลองทอยในกลมกระบวนอสรยยศนนดวย จงใช เพลงกลองโยน เปนเพลงประจำกณฑ เมอการเทศนมหาชาตสนสดลง ปพาทยกบรรเลงเพลงเชดและเพลงกราวรำ เนองจากเพลงกราวรำเปนเพลงทแสดงถงความรนเรง ดใจ ปตทการประกอบการกศลกรรมไดสำเรจลงอยางสมบรณ และยงเปนการอนโมทนาและอวยพรแกผสดบธรรมอกประการหนงดวย และอกนยหนงคอ การบรรเลงเชด เพออญเชญสงศกดสทธทงหลายตลอดจน เทพยดาทงหลายทมารวมประชมสโมสร ณ มณฑลพธแหงการเทศนมหาชาตนนกลบสภพภมอนเปนทสถตย .ในโอกาสทมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒไดกำหนดจดการเทศนมหาชาตขนเพอยอยกพระศาสนา ใหเกดเปนมหามงคลสมควรแกการถวายเปนพระราชกศลแดองคพระบาทสมเดจพระเจาอยหวผทรงพระมหากรณาธคณอนประเสรฐ อกทงยงเปนการสบสานพทธ

47มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ศาสนพธทมมาแตโบราณ ไปพรอมกบการทำนบำรงศลปวฒนธรรมดานอนๆ ทเปนสวนประกอบอยในการเทศนมหาชาตนน ดนตรไทยนบเปนบรบทหนงทสรางความสมบรณแกประเพณโบราณไมเวนแมแตการเทศนมหาชาต การประกอบกศลในครงนอานสงสจงมไดเกดแกการสดบฟงพระธรรมเพยงอยางเดยว แตยงเผอแผไปถงดานสงคมอนดวย เพราะยงเปนการสนบสนนใหเกดการสงตอองคความรทางดานดนตรไทยในพธกรรมไปยงอนชนรนตอไปอยางยงยนอกดวย

บรรณานกรม กรมศาสนา. เทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจา

อยห ว เน อง ในโอกาสพระราชพธมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๖ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๔๒ ระหวางวนท ๑๕ - ๑๗ กนยายน ๒๕๔๒ ณ หอประชมพทธมณฑล อำเภอพทธมณฑล จงหวดนครปฐม. กรงเทพฯ: วงตะวน, ๒๕๔๒.

ธนต อยโพธ. ตำนานเทศนมหาชาต สำนกเลขาธการนายกรฐมนตร พมพเปนทระลกในงานทอดผาพระกฐนพระราชทาน ณ วดมหรรณพาราม กรงเทพมหานคร วนท ๒๙ ตลาคม พทธศกราช ๒๕๒๔. กรงเทพฯ : สำนกเลขาธการนายกรฐมนตร, ๒๕๒๔. หนา ๓๖ - ๔๒.

พระครวนยธร มานพ ปาลพนธ. รปแบบ เนอหา และวธการเทศนมหาชาตในยคปจจบน. กรงเทพฯ : มหาวทยาลยราชภฏธนบร, ๒๕๔๙. ๕๔๙ หนา.

48 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

พธเทศนมหาชาต

กณฑคาถาพน การเทศน “คาถาพน” หมายถง การเทศนมหาชาตทเปนภาษาบาลลวนๆ จำนวน ๑,๐๐๐ พระคาถา ซงเปนความรทสบตอกนมา วาเปนจำนวนคาถาในเวสสนดรชาดก พระเจาวรวงศเธอกรมหลวงชนวร สรวฒน ไดนบเทยบจำนวนคาถาในบทเทศนคาถาพนทใชเทศนกนอยกบจำนวนคาถาในเวสสนดรชาดก และในทปนเวสสนดรชาดก ปรากฏวาไมเทากน ทานไดอธบายวา… ทจรงจะมจำนวนเทาไร กไมสำคญแตไดคดวาจะนบกเลยลองนบด มจำนวนนบได ๘๕๒ คาถา กบ ๑ บท แตจำนวนทเทศนอยบดนนบได ๑,๐๐๐ พระคาถา ตรงสวนทปนเวสสนดรชาดกแกบท สหสสปฏมณฑเต นบได ๑,๐๐๔ คาถา อนทจรงจำนวนมากเทานเปนอเนกสงขยา ควรแปลวาประดบดวยคาถาประมาณ ๑,๐๐๐ แมจะเกนไปบางขาดไปบางกไมเปนไร

อานสงสคาถาพน เมอครงพระมาลยเทวเถรเจารบดอกอบลจากบรษเขญใจแลว ไดนำขนไปบชาพระจฬามณเจดยสถานในดาวดงสเทวโลก ไดถอโอกาสสนทนากบพระศรอรยเมตไตรยๆ ตรสแกพระเถรเจาวา ขอพระคณเจาไดบอกแกมนษยทงหลายวาผใดใครอยากพบปะพระศรอรยเจา ผนน พงงดเวนอนนตรยกรรม ๕ ประการ มฆามารดา บดา เปนตน และพงอตสาหะหมนสรางกองการกศล มการใหทาน รกษาศล เจรญภาวนาและสดบตรบฟงพระธรรมเทศนามหาเวสสนดรชาดกอนประกอบดวยคาถาพนหนง กระทำการสกการบชาดวยขาวตอกดอกไมตางๆ และดอกไมธปเทยนอยางละพน ตงใจฟงใหจบเพยงวนเดยวครบบรบรณทง ๑๓ กณฑ ดงนแลว จะไดพบพระศรอรยพทธเจาในอนาคตโดยแท

หากดบขนธแลวกจะไดไปเกดในสคตโลกสวรรคเสวยทพยสมบต อนมโหฬาร ครนถงพทธกาลพระศรอรยพทธเจา เทพบตร เทพธดา เหลานนกจะไดจตไปเกดเปนมนษย ครนไดฟงพระธรรมเทศนา กจกไดบรรลมรรคผล มพระโสดาปตตผลเปนตน เปนพระอรยบคคลในพระพทธศาสนา ดงน

51มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑทศพร (ประดบดวยพระคาถา ๑๙ พระคาถา)

ความยอ สมเดจพระสมมาสมพทธเจา เมอตรสรพระอนตรสมมา สมโพธญาณ และตรสเทศนาพระธรรมจกกปปวตนสตร โปรดเบญจวคคยทง ๕ แลวเสดจไปยง กรงราชคฤห ประทบ ณ เวฬวนาราม จนสนฤดหนาวเสดจไปยงกรงกบลพสด พรอมดวยพระภกษสงฆเปนอนมากมพระกาฬทายเปนมคคเทศน ทรงประทบ ณ นโครธารามมหาวหาร อนพระบรมวงศานวงศแหงศากยะราชตระกล ตรสสงใหตกแตง ถวาย และพากนไปเฝา ณ ทนน ดวยขตตยมานะ พระญาตผใหญ ทรงละอายทจะถวายบงคม พระบรมศาสดาผมพระชนมาย คราวโอรสนดดา พากนประทบ ณ เบองหลง ใหพระราชกมารหนมๆ เฝาถวายบงคม เฉพาะพระพกตร พระพทธองคทรงมพระประสงคจะทรมานพระประยรญาตทงหลายไดละจากทฐมานะจงเสดจเขาจตตถฌานทรงกระทำปาฏหารยลอยขนสอากาศเหนอพระเศยรพระญาตทงปวง ยงพระเจาสรสทโธทนะ พระราชบดาและพระประยรญาตเหนเปนอศจรรย ตางกยกพระหตถขนถวายบงคม และพลางกลาวพรรณา ถงพทธานภาพแตเมอทรงพระเยาววา ครงแรก คราวพระพเลยงเชญเสดจไปนมสการพระกาฬเทวลดาบสและพระบาททงคดประดจลอยอยเหนอเศยรพระดาบสนน ครงทสอง ในวนวปปมงคลแรกนาขวญ เมอพระพเลยงเชญเสดจไปบรรทมใตตนหวา เงาไมบงกนพระองคอยประดจพระกลดหาไดบายไปตามตะวนไมและครงนเปนครงทสาม

เมอพระพทธองคเสดจประทบ ณ พทธอาสนแลว ขณะนนบงเกดฝนโบกขรพรรษ๒ ในบรเวณทประชมนนโดยทวกน มวลพระประยรญาตนบตงแตพระเจาสทโธทนะ พระพทธบดาลงมา ตางกพากนชนชมโสมนสในพระบารมของพระองคยงนก เมอไดเวลานาน พอสมควรแลวตางกพรอมกนถวายบงคมลากลบยงพระราชนเวศน พระภกษทงหลาย เมอพระประยรญาตทลลากลบแลว กสนทนากนถงเรองฝนโบกขรพรรษ*1 เพราะไมเคยเหน พระบรมศาสดาจงตรสวา ไมใชแตบดนเทานนภกษทงหลาย แมในกาลฝนโบกขรพรรษกเคยมมาแลว บรรดาพระภกษทงหลายปรารถนาใครทราบ จงทลอาราธนา พระพทธองคตรสเรอง “มหาเวสสนดรชาดก” ดงตอไปน ในอดตกาล สวราษรบรมพระราชาองคหนงทรงนามวา “พระเจาสวราช” พระโอรสองคหนงทรงพระนามวา “สญชย” เมอทรงเจรญวยพระราชบดากทรงมอบราชสมบตใหอภเษกสมรส กบ “พระนางผสด” ราชธดาของพระเจามทราช อนพระนางผสด น ในอดตชาตชอ “สธมมา” สนพระชนม ไปบงเกดในสวรรคชนดาวดงส เปนอครมเหสของสมเดจพระอมรนทราธราช เมอพระนางจะจตจากสวรรคไดขอประทานพร ๑๐ ประการ ดงน ๑. ขอใหพระนางไดประทบในปราสาท พระเจาสวราช ๒. ขอใหดวงเนตรทงสองมสดำประดจตาลกเนอทราย ๓. ขอใหมพระโขนงเขยว ดจสรอยคอนกยง ๔. ขอใหพระนามวา ผสด ๕. ขอใหมพระโอรสทรงพระเกยรตยงกวากษตรยทงหลาย และมพระราชศรทธาในการกศล ๖. ขออยาใหมพระครรภปรากฏนนดงสตรสามญ

* ฝนโบกขรพรรษ คอนำฝนทมสแดงบรสทธ กลาวไววาใครอยากใหเปยกกเปยก ถาไมอยากใหเปยกกไมเปยก เหมอนนำตกบนใบบว

54 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

๗. ขออยาใหพระถนทงคดำ ในเวลาทรงครรภและเมอประสตแลวขออยาใหหยอนยาน ๘. ขอใหเสนพระเกศาดำเปนมนดจสปแมลงคอมทอง ๙. ขอใหพระฉวละเอยดดจดงทองคำธรรมชาต ๑๐. ขอใหทรงมอำนาจปลอยนกโทษประหารชวตใหพนโทษ

สมเดจพระอมรนทราธราชกทรงประสาทพร ๑๐ ประการ ทพระนางผสดทลขอไดดงประสงค

ขอคดประจำกณฑ การทำบญจกใหสำเรจสมประสงคตองอธษฐานจตตงเปาหมายชวตทตนปรารถนาไว ความปรารถนาทจะสำเรจสมดงตงใจ ผนนมศลบรบรณ, ทำด รกษาด เพมพนความดจะไมมตกตำ อานสงสผบชากณฑทศพร จะไดรบทรพยสมบตดงปรารถนา ถาเปนสตรจะไดสามเปนทชอบ เจรญใจ บรษจะไดภรรยาเปนทตองประสงคอกเชนกน จะไดบตรหญงชายเปนคนวานอนสอนงายมรปกายงดงาม มความประพฤตดเรยบรอยทกประการฯ กณฑทศพร ๑๙ คาถา บรรเลงเพลง “สาธการ” ประกอบกรยานอมนมสการรบพรทงสบประการของพระนางผสด

55มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑหมพานต (ประดบดวยพระคาถา ๑๓๔ พระคาถา)

ความยอ สมเดจพระนางผสด อครมเหสของสมเดจพระอมรนทราธราช จตจากสวรรคลงมาปฏสนธเปนราชธดาของพระเจามทราช ครนเจรญวยพระชนมายครบ ๑๖ พรรษา กไดอภเษกเปนอครมเหสของพระเจากรงสญชยกาลานกาลไดผานมาโดยลำดบ พระนางทรงตงครรภ เมอถวนทศมาส (๑๐ เดอน) ไดเสดจประพาสพระนคร และประสตรพระราชโอรสทตรอกพอคาพระประยรญาตจงถวายพระนามวา “เวสสนดร” พอประสตจากพระครรภกทลขอเงนพระมารดา เพอบรจาคทานทนท และในวนเดยวกนนมนางชางชาตฉททนตเชอกหนงนำลกมาไวในโรงชางตน ลกชางนนเปนนางชางเผอกขาวบรสทธ ประชาชนใหชอวา “ปจจยนาเคนทร” ครนพระเวสสนดร พระชนมายได ๑๖ พรรษา พระราชบดา กทรงมอบราชสมบตใหและอภเษกกบพระนางมทร ราชธดาแหงมาตลราชวงศ เมอพระเวสสนดรไดครองกรงสพ แลวไดสรางศาลาสำหรบบรจาคทานแกยาจกคนเขญใจทกถวนหนาขนถง ๖ แหง ตอมาพระนางมทรประสตพระราชโอรส ทรงพระนามวา “ชาล” และราชธดาทรงพระนามวา “กณหา” ครงนน เมองกลงคราษฎรเกดขาวยากหมากแพงฝนไมตกตองตามฤดกาล ทำใหภมภาคแหงแลงโดยตลอดไป แมพระเจา กลงคราษฎรจะทรงรกษาอโบสถศลครบกำหนด ๗ วนแลวกตาม กยง

หามฝนมาไม ประชาชนกราบทลใหมาขอพระราชทานชางปจจยนาเคนทรตอพระเวสสนดร อนเปนชางแกวมหามงคลเลศ แมจะขบขไปในทางทศใดกทำใหฝนตกทวประเทศ พระเจากลงคราษฎรมพระราชดำรเหนชอบดวยประชามต จงแตงพราหมณ ๘ คน ใหมาทลขอ พระเวสสนดร กพระราชทานให แตประชาชนพระนครสพไมยอม โดยถอวาปจจยนาเคนทร เปนชางคบานคเมองควรจะรกษาไวสำหรบพระนคร ประชาชนโกรธเคองพระเวสสนดรมาก จงทลใหพระเจากรงสญชยเนรเทศเสยจากพระนคร พระองคขอผลดไปอก ๒ วน เพอจะไดบำเพญสตตสดกมหาทาน (คอทาน หมวดละเจดรอย) เสยกอน แลวพระราชทานโอวาทแกพระนางมทรวาใหหมนบรจาคทานใหบำรงรกษาโอรสธดาใหอยปฏบตพระราชบดามารดา และทรงอนญาตใหอภเษกกบกษตรยอนได แตพระนางมทรไมยนยอม ขอพาพระราชโอรสธดาโดยเสดจดวย และไดทลพรรณนาถงความงดงาม และความสนกสนานในปาหมพานต อนเปนทางทพระราชสามจะเสดจไปโดยพสดาร

ขอคดประจำกณฑ ๑. คนดเกดมายงโลกาใหรมเยน ๒. หากปราศจากการเสยสละเสยแลวโลกคงถงกาลพนาศ ๓. การทำดยอมมอปสรรค มารไมมบารมไมมา มารยงมบารมยงกลา อปสรรคปญหา เปนทมาแหงความสำเรจ ๔. เปาหมายของการเสยสละ อยทพระโพธญาณมหวนไหวแมจะไดรบความทกข อานสงสผบชากณฑหมพานต ยอมไดสงปรารถนาทกประการ ครนตายแลวไดไปบงเกดในสคตโลกสวรรค เสวยสมบตอนโอฬาร มบรวารแวดลอมบำรงบำเรออยเปนนตย จตจากสวรรคแลวจะลงมาเกดในตระกลขตตยะมหาศาล หรอตระกลพราหมณมหาศาลอนบรบรณดวยทรพยศฤงคาร บรวารมากมายนานาประการ เชน โค กระบอ ชาง

58 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

มา รถ ยานพาหนะ จะนบจะประมาณมได ประกอบดวย สขกายสบายใจ ทกอรยาบถฯ กณฑหมพานต ๑๓๔ คาถา บรรเลงเพลง “ตวงพระธาต” ประกอบกรยาอวยทานมงประกอบกรยาทพระเวสสนดรทรงบรจาคทาน

59มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑทานกณฑ (ประดบดวยพระคาถา ๒๐๙ พระคาถา)

ความยอ เมอพระนางผสดทรงทราบวาพระเวสสนดรถกเนรเทศเสดจไปเขาเฝาพระเวสสนดรแลวจงไปเขาเฝาพระเจากรงสญชยเพอทลขอโทษ พระเจากรงสญชยไมดำรสตอบวากระไร พระนางจงกลบมา พระตำหนกของพระเวสสนดร และทรงรำพนถงความยากลำบากตางๆ ทพระเวสสนดรจะไดรบ ครนรงขน พระเวสสนดรกทรงบรจาคสตตสดกมหาทาน และเสดจนำพระนางมทรและพระโอรส - ธดา ไปทลลาพระเจากรงสญชย พระเจากรงสญชยทรงสงสารยงนก จงพระราชทานโอวาทแกพระนางมทรวา ไมควรจะไปใหลำบาก พระนางมทรไมยนยอมทกประการ พระเจากรงสญชยไมรจะทำประการใด จงขอพระนดดาทงสองไว พระนางมทรกไมยอมให แลวเสดจไปทลลาพระราชมารดาทตำหนก รงขนพระเวสสนดรกใหเบกแกวแหวนเงนทองบรรทกรถเสดจออกนอกเมอง ทรงโปรยแกวแหวนเงนทองนนตลอดทงทางทไป แลวสงใหโยธากลบ สวนพระองคเสดจโดยลำพงมพราหมณ ๔ คนวงตามมาขอมาพระองคกพระราชทาน เทวดาจงบนดาลเปนละมงทองมารองรบรถนนไว ยงมพราหมณอกคนหนงมาขอรถ ทาวเธอกพระราชทานให สวนละมงทองนนกอนตรธานหายไป พระเวสสนดรทรงอมพระชาล พระนางมทรทรงอมพระกณหา แลวเสดจพระราชดำเนนไปตามมรรคา “สตตสดกมหาทาน” คอ ทานพเศษททรงบรจาคในคราวนน ม ๗ อยาง อยางละ ๗๐๐ คอ…

๑. ชาง จำนวน ๗๐๐ เชอก ๒. มา จำนวน ๗๐๐ ตว ๓. รถ จำนวน ๗๐๐ คน ๔. สตร จำนวน ๗๐๐ คน ๕. แมโคนม จำนวน ๗๐๐ ตว ๖. ทาสชาย จำนวน ๗๐๐ คน ๗. ทาสหญง จำนวน ๗๐๐ คน (รวมเปน ๔,๙๐๐ สงดวยกน)

ขอคดประจำกณฑ ๑. ความรกของแม - ความหวงของเมย, นำตาแม - นำใจเมย ๒. โทษทณฑของการเปนหมาย คอ ถกประนาม หยามหมน ๓. เพอประโยชนสขของสวนรวม พงยอมเสยสละประโยชนสขสวนตว ๔. ยามบญมเขากยก ยามตกตำเขากหยาม ชวตทงชนชมและขมขน ทำดจะใหถกใจคนทงโลกเปนไปไมได

อานสงสผบชาทานกณฑ จะบรบรณดวยแกวแหวนเงนทอง ทาส ทาส และสตวสองเทาส เทา ครนตายแลวจะได ไปเกดในฉกามาพจรสวรรค มนางเทพอปสรแวดลอมเสวยสขอยในปราสาทแลวดวยแกว ๗ ประการ ทานกณฑ ๒๐๙ คาถา บรรเลงเพลง “พระยาโศก” ประกอบดวยกรยาโศกสลดรนทดใจของพระบรมวงศานวงศทพระเวสสนดร ถกเนรเทศออกจากบานเมอง

62 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

63มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑวนปเวสน (วนปเวศน) (ประดบดวยพระคาถา ๕๗ พระคาถา)

ความยอ พระเวสสนดรและพระมเหส พรอมดวยพระราชโอรสเสดจ ไปยงเขาวงกตผานตำบลตางๆ มาโดยลำดบคอพระนครสพมาถง ภเขาตาลบรรพตแมนำโกตมาราเขาอญชนและมาตลนครแหงแควนเจตราษฎร รวมระยะทางถง ๓๐ โยชน แตเทพยาดาชวยยนหนทางใหเสดจมาถงมาตลนครไดในเวลาวนเดยว เสดจเขาประทบแรมอย ณ ศาลาใกลประตเมอง เชาวนรงขนความทราบถงกษตรยเจตราษฎร ตางกรบไปเฝาไตถามถงเหตการณพระเวสสนดรตรสวา พระราชบดาไมมอสระในเรองน ไมสามารถทจะขดคำขอรองของประชาชนได เพราะชาวสพมความแคนมากในเรองน กษตรยจงทลขอใหทรงราชยครอบครองราชสมบตมาตลนครแทน พระเวสสนดรทรงปฏเสธอางวาผดพระราชประสงคและเปนการกอใหเหนวา พระองคจะตงตนเปนใหญ และกบฏตอพระเจากรงสญชย กษตรยเจตราษฏรจงทลเชญใหเสดจเขาไปประทบแรมในศาลานนอกคนหนง ครนรงขนกตามสงเสดจ สกษตรยจนสดแดนเจตราษฎร ทลชทางทจะเสดจตอไปและตงใหพรานผหนงชอ “เจตบตร” เปนผพทกษระแวดระวงมใหเปนอนตราย มใหใครเขาไปรบกวนได พระเวสสนดร พรอมดวยพระมเหส พระราชโอรสธดา เสดจไปถงเขาคนธมาทนกประทบแรม วนรงขนกเสดจไปถงวบลบรรพต เลยบตามฝงแมนำเกตมด หยดประทบใตรมไมรมฝง พราหมณผหนง

ไดนำเนอมาถวาย พระองคจงถอดสวรรณจฬามณใหแกพราหมณ แลวเสดจไปยงมหานโครธขามเขาสวรรณบรรพต เสวยผลไมแลวเสดจตอไปยงนาฬกบรรพต ครงนนเวสสกรรมเทพบตรไดรบเทวบญชาจากพระอนทร ใหมานรมตบรรณศาลาไว ๒ หลง พรอมดวยเครองบรรพตชตบรขารทกประการแลวเขยนหนงสออนญาตใหผใครประสงคจะบรรพชา พงถอเอาอาศรมสถานและบรขารเหลานเปนของตน แลวบนดาลใหสตวรายและนกอนมเสยงไพเราะหนไปอยทอนแลวกำชบใหเจาปาดแล ๔ กษตรย พระเวสสนดรเมอถงศาลากเสดจเขาไปโดยลำพง แลวเปลองอาภรณออกทรงเครองบรรพชา เสดจออกมารบพระนางมทร พระนางมทรกเสดจไปศาลาอกหลงหนงทรงเปลองเครองอาภรณ และแตงเปนดาปสน พรอมทงโอรสและธดา พระนางมทรรบอาสาไปหาผลไมมาถวายพระเวสสนดรกยอม แตขอสญญาวาตอไปนอยาใหพระนางมทรเขามาหาในเวลากลางคนขณะทลบตาสองกมาร พระนางมทรกทรงปฏบตตาม สกษตรยกทรงผนวชเปนฤาษอย ณ เขาวงกต เปนเวลา ๗ เดอน ตางกปฏบตกจวตรตามหนาทโดยไมบกพรอง ดวยอำนาจบญกศลของพระองคทำใหฝงสตวทอยในระยะ ๑ โยชน โดยรอบเขาวงกตมความเมตตาปรานซงกนและกน

ขอคดประจำกณฑ ๑. ยามเขญใจ - ยามจน, ยามเจบ, ยามจาก, เปนยามทควรจะไดรบความเหลยวแลจากหมมตร ๒. ผลดของมตร คอ… ไมทอดทงในยามเพอนทกข ชวยอมชยามเพอนออนลา ชวยฉดดงยามเพอนตกตำ ชวยคำยนยามเพอนขนสง ๓. นำใจของคนด - หากรชดวาปกตสขของคนสวนมาก จะตงอยได เพราะการเสยสละของตน กสมครสลดโอกาสและโชคลาภ อนพงได ดวยความแชมชน

66 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

อานสงสผบชากณฑวนปเวสน จะไดรบความสขทงโลกนและโลกหนาจะไดเปนบรมกษตรย ในชมพทวปเปนผทรงพระปรชา เฉลยวฉลาด สามารถปราบอรราชศตรใหยอยยบไปฯ กณฑวนปเวสน ๕๗ คาถา บรรเลงเพลง “พระยาเดน” ประกอบกรยาเดนปาของพระเวสสนดร พระนางมทรและชาลกณหา

67มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑชชก (ประดบดวยคาถา ๗๙ พระคาถา)

ความยอ ยงมพราหมณเขญใจไรญาตผหนงชอ “ชชก” เกดในตระกลโภวาทกชาตอาศยอยในละแวกบานทนวฏฐก ตดกบเมองกลงคราษฎร แกเทยวขอทานรวบรวมเงนไวได ๑๐๐ กษาปณ และนำไปฝากไว กบเพอนพราหมณผหนง และเทยวขอตอเปนเวลานาน กมไดกลบ ฝายพราหมณทไดรบฝากไวนน ครนยากจนลงกเอาทรพยทชชกฝากไวนำไปใชหมด เมอชชกกลบมากทวงเงนคน พราหมณผวเมยไมมจะใหจงยกนางอมตตดาบตรสาวใหเปนภรรยา ชชกพามาสทอยของตน นางไดปฏบตตอชชกผเปนสามอยางด จนทำใหพราหมณหนมๆ ทงหลายในแถบนนไมพอใจภรรยาของตน เพราะปฏบตสนางอมตตดาไมได นางพราหมณทงหลายถกผวดาวากโกรธ จงพากนไปดาวานางอมตตดา ขณะทนางลงไปตกนำททานำทงนกเพอใหนางไปเสย เมอนางอมตตดาถกนางพราหมณพากนมารมดาวาเยาะเยยใหไดรบความอบอาย กเสยใจจงกลบมาบอกชชก วาตอไปจะไมทำงานและเลาเรองทเกดขนใหชชกฟง ชชกรบจะทำการงานเอง แตนางอมตตดาไมยอมบอกวาญาตพนองของนางไมเคยใชสามตางทาส ตอนนเองเทพยดาซงเคย อนเคราะหพระเวสสนดรเมอครงยกสตสดกมหาทาน คดชวยพระเวสสนดรใหไดบำเพญปยบตรทานบรจาคเพมบารมขนอก จงดลใจนางอมตตดาใหทราบเรองราวของพระเวสสนดร และบนดาลใหนางแนะนำชชก ไปขอพระชาลและกณหา ชชกไมอยากไป แตครนจะไมไปกลวนางจะหน

ไปเสยจงจำใจรบคำ นางกจดเสบยงกรงใหชชก จดการซอมแซมดแลทอยในโอวาทแกนาง และทำประทกษณภรรยาสามรอบ แลวกแตงตว เปนตาปะขาวดาบส ออกเดนทางไปยงกรงสวราษฎร เทยวสบตาม ชาวเมองถงเรองพระเวสสนดร พวกชาวเมองโกรธพากนขบไลชชกเขาปาไป เทพยดาดลใจใหชชกเดนทางไปถงแดนปาทเจตบตรรกษา ชชกหนสนขของเจตบตรขนตนไม แลวรำพงถงคณของพระเวสสนดรเปรยบดงแผนดน นำ ตนโพธตนไทร ซงมหาชนไดอาศย เมอเจตบตรพบชชกกตงใจจะยงเสยใหตาย แตแลวกลบถามเรองราวดกอน ชชกจงหลอกเจตบตรวา ตนเปนทตถอพระราชสาสนของพระเจากรงสญชย ไปเชญพระเวสสนดรใหเสดจกลบพระนคร เจตบตรเชอจงเชญใหบรโภคอาหาร

ขอคดประจำกณฑ ๑. ของทรกและหวงแหนทโบราณหามฝากผอนไวคอ เงน, มา, เมย, หามฝากเดดขาด อนตรายมาก ๒. ภรรยาทดยอมปรนนบตสามในเรองงานบานงานเรอนอยางไมยอหยอน ๓. ของไมควรคยอมมปญหา ตำราหโตปเทศกลาววา “ความรเปนพษเพราะเหตทไมใช อาหารเปนพษเพราะเหตไฟธาตไมยอย ปราสาทเปนพษสำหรบทคคตะ เมยสาวเปนพษเพราะผวแก ฉะนน ไมควรรเปนววแกทคดจะเคยวหญาออน…” อานสงสผบชากณฑชชกจะไดเกดในตระกลกษตรย ประกอบดวยสมบตอนงดงามกวาชนทงหลาย จะเจรจาปราศรยกไพเราะเสนาะโสต แมจะไดสามภรรยาและบตรธดากลวนแลวแตมรปทรงงดงาม วานอนสอนงายฯ กณฑชชก ๙๗ คาถา บรรเลงเพลง “เซนเหลา” ประกอบดวยกรยากนอนตะกละตะกลามของพราหมณชชก

70 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

ประวตชชก ชชก เกดวนเสารเดอนหา ปขาล กอน พ.ศ.๑ ไปหลายพนป ณ หมบานพราหมณ ชอ ทนวฏฐแหงแควนกลงคราษฎร มารดาชอนางจนท พราหมณ บดาชอ โตลกพราหมณ รปรางอปลกษณทเรยกวา บรษโทษ ๑๘ ประการ ในยามเกดมลางราย คอ … ๑. มารดาฝนรายกอนคลอด เชน ฝนวาถกงกดตาย เปนตน ๒. มลกษณะบรษโทษ ๑๘ ประการในตว ๓. มนสยชอบโกหก, ตลกกน, ปลนปลอน, คอนขอด ๔. เกดในยาม ๕ หรอ นามงว

ทวาเกดในยาม ๕ คอ พอแมลกทองเดยวกน เปนชายหรอหญงตดๆ กนไป ลกคนท ๕ เรยกวา เกดนามงว… ชชกขอทานไดถง ๑๐๐ กษาปณ ๑ กษาปณ เทากบ ๔ บาท รวมแลวเทากบ ๔๐๐ บาท แลวนำไปฝากเพอนไว สองสามภรรยา พอแมของอมตตดาทรบฝากเงนทองของชชกชอวา “กลพนท และ นางมณรตน”

71มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑจลพน (ประดบดวยพระคาถา ๓๕ พระคาถา)

ความยอ เมอเจตบตรใหชชกพกอาศยดวยหนงราตร และเลยงดจน อมหนำสำราญแลวกจดหาเสบยงกรงใหพรอมสรรพ และนำชชกไปยงตนทางรำพนชหนทาง ทจะไปเขาวงกตใหฟงวาเขาทแลเหนนนเปนตนทาง ทจะเดนตอไป ชอ “เขาคนธมาทน” อนเปนถนทอดมไปดวยไมหอม นานาชนด ถดไปทแลเหนเปนสเขยวครามนน คอ “เขาอญชน” มพนธไมตางๆ หลายชนดนาชม เดนตอไปอกคร กจะถงสถานอมพวนใหญ คอปามะมวงถดไปจะถงปาตาลและมะพราวกบตนเปง แลวถงปาไมดอกตางๆ มกลนหอมตลบไปทงปา แตเจตบตรแนะทางทจะไปถงอาศรม พระอจจตฤาษเทานนแลว ใหแวะถามหนทางทจะไปเขาวงกตตอไป ชชกกจำไวอำลาเจตบตร ทำประทกษณ ๓ รอบแลวเดนทางตอไป

ขอคดประจำกณฑ ๑. มอำนาจหากขาดปญญายอมถกหลอกไดงาย ๒. คนโงยอมเปนเหยอของคนฉลาด ๓. ไวใจทาง วางใจคน จะจนใจตว

อานสงสผบชากณฑจลพน แมจะบงเกดในภพใดๆ จะเปนผสมบรณดวยทรพยบรวาร จะมอทยานอนดารดาษดวยดอกไมหอมตลบ จะมสระโบกขรณอนเตมไปดวยปทมชาต ครนตายไปแลวกไดเสวยทพยสมบตในโลกหนาสบไปฯ กณฑจลพน ๓๕ คาถา บรรเลงเพลง “คกพาทย” หรอเพลง “รวสามลา” ประกอบกรยาการสำแดงอทธฤทธหรอขขวญ ซงพรานเจตบตรไดแสดงแกชชก

กณฑมหาพน (ประดบดวยพระคาถา ๘๐ พระคาถา)

ความยอ ชชกออกเดนทางตามคำแนะนำของเจตบตร จนมาถงอาศรม

พระอจจตฤาษ กลาวมสาวาเคยสมาคมคบหากบพระเวสสนดรมาแตกอน

พระองคจากตนมานานจงใครจะไดพบ พระอจจตฤาษหลงเชอ จงใหชชก

พกนอนคนหนง รงขนชทางใหชชกไปหาพระเวสสนดรวา ภเขาทเหนนน

เรยกวาเขาคนธมาทน ตอไปจะถงสระมจลนท ซงอยใกลพระอาศรม

พระเวสสนดรมดอกบวและปลาตางๆ หลายอยางขางบน มพนธไม

นานาชนด มผลไมชนดตางๆ และผลไมหลายอยางในบร เวณ

พระอาศรม ตอนนกไปถงปาหมพานตมสตวตางๆ ทเหลอจะประมาณ

สตวสำคญก คอ ราชสห ๔ จำพวก ไดแก ๑. ตณราชสห กนเสนหญา

เปนอาหาร ๒. กาฬสงห กนเนอสตวเปนอาหาร ๓. ปณฑสรมฤคนทร

กนเนอสตวเปนอาหาร ทง ๓ ชนดนรปรางคลายโค ขนตางๆ มสหมน

มอ ดำ และสเหลองเลอม ๔. ไกรสรสงหราช ปลายหาง เทาปากสแดง

ตามลำตวสขาว สรอยคอแดง มสแดงผานกลางหลง อย ในนำ

นอกจากนยงมสตวอนๆ อกเปนอนมาก สารพดอยาง ถาทานไป

ตามคำแนะนำกจะถงพระอาศรมพระเวสสนดร ชชกทำประทกษณ

พระอจจตฤาษ ๓ รอบ แลวอำลาเดนทางตอไป

ขอคดประจำกณฑ ๑. ฉลาดแตขาดเฉลยว (มปญญาแตขาดสต) ก เสยท พลาดพลงไดงาย

๒. สงสารฉบหาบ เชองายเปนทกข ๓. คบคนใหดหนา (หนาตา, หนาท, หนาใน, จตใต) ซอผา ใหดเนอ ซอเสอใหดลาย ซอไรใหดดน จะไดไมผดพลาด

อานสงสผบชากณฑมหาพน จะไดเสวยสมบตในดาวดงสเทวโลกนนแลว จะไดลงมาเกดเปนกษตรยมหาศาล มทรพยศฤงคาร บรวารมากมอทยานและสระโบกขรณเปนทประพาสเปนผบรบรณดวยศกดานภาพเฟองฟงไปทวชมพทวปอกจกไดเสวยอาหารทพยเปนนตยนรนดรฯ กณฑมหาพน ๘๐ คาถา บรรเลงเพลง “เชดกลอง” ประกอบกรยาเดนไปอยางรบเรงของชชก ซงไดรบการบอกเลาหนทางจากอจจตฤาษ

76 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

77มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑกมาร (ประดบดวยพระคาถา ๑๐๑ พระคาถา)

ความยอ ชชกไปถงสระโบกขรณเวลาจวนคำ มองเหนชอฟาอยลบๆ แตมาคดเหนวา ถาจะเขาไปทลขอกณหาชาลในเวลาทนางมทรอยเหนจะไมไดรอไวรงขนใหพระนางออกไปปาเสยกอนดกวา เพราะธรรมดาสตรมกจะมนสยเหนยวแนน เมอสามจะทำทานมกจะทำลายเสย คดเชนนนแลวชชกจงปนขนไปนอนบนชะงอนเขาเพอใหพนจากสตวรายในคนนน พระนางมทรทรงพระสบนนมตวา มบรษกำยำลำสนคนหนงถอดาบพงประตเขามาแลวตดแขนควกนยนตา และแหวะอกควกเอาดวงใจ พระนางตกใจตนขนรบเสดจเฝาพระเวสสนดรขอใหทำนายฝน พระเวสสนดร ทรงทราบเหตวา รงขนจะมยาจกมาขอกณหา ชาล ครนทำนายไปตามจรง กกลวพระนางมทรจะไมยอมจากสองกมาร จงทำนายโดยโวหารกลบเกลอนเสยวาการทฝนเชนนกเพราะแตกอนพระนางไดรบความสขสบาย ครนมาตกทกขไดยากธาตทงสวปรตไป จงไดสบนนมตผดประหลาดเชนนน พระนางมทรกยงไมไววางพระทย ครนรงขนพระนางกปลกกณหา ชาลขนสรงนำ แลวรำพนสงสอนและพามาฝากฝงแกพระเวสสนดรเมอเสรจแลวกไปหาผลไมในปา ฝายชชกครนรงขนเชากเดนทางไปยงอาศรมพระเวสสนดร เมอพระเวสสนดรเหนกใหกณหาและชาลออกไปเชญเขามา ชชกจงขเดกทงสองเพอใหกลว โดยคดวาเมอขอไปไดแลวจะไดใชสอยงาย กอนทชชกจะทลขอ พระกณหาชาลจากพระเวสสนดร ไดพดหวานลอมชกเอาแมนำทงหา (คงคา, ยมนา, อจรวด, สรภ, มห) เขามาเปรยบเทยบนำพระทยอน

เตมไปดวยความกรณาของพระเวสสนดรเสยกอน แลวจงขอตอภายหลงพระเวสสนดรขอใหรอพระนางมทรกอน ชชกวาไมได เพราะวสยสตรยอมมความเสยดายทไหนจะยอมให พระเวสสนดรจงขอใหชชกไปสสำนกพระเจากรงสญชย เพอจะไดรบพระราชทานทรพยสมบต แตชชกทลวาไมได เพราะพระเจากรงสญชยจะหาวาลอลวงเอาพระราชนดดาไปอาจจะตองโทษ ดงนนจงขอพาสองกมารไปสเมองกลงคราษฎร เสยในเวลานทเดยว เมอกณหาชาลไดทราบดงนน กกลวจงพากนหนไปซอนอยในสระบว โดยเดนถอยหลงลงไปแลวเอาใบบวมาบงตวเสยเพอมใหเหน ครนชชกแลหาไมเหนสองกมาร กแกลงตดพอพระเวสสนดรวา พยกหนาใหลกหน และหาวาพดจาตลบตะแลงตางๆ พระเวสสนดรจงออกมาตามรอยเทาไปถงสระบวกทรงทราบวา สองกมารอยในสระบวนน จงตรสเรยกใหขนมาโดยรำพนวา เราเปนลกกษตรยไมควรใหใครมาตเตยนไดและกลาวเปรยบเทยบสองกมารเปนสำเภา ซงจะนำพระองคใหไปถงนพพาน ขอใหขนมา สองกมารกอดพระบาทพระบดา แลวทงสามกษตรยกกนแสง พระเวสสนดรจงกำหนดคาตวสองกมาร แลวมอบเปนทานแกชชกไป ขณะนนกบงเกดมหศจรรยแผนดนไหว ฝงสตวตางพากนแตกตน เขาพระสเมรกเอนเอยง นำในมหาสมทรกบนดาลฟงเปนฟองฝอย พระยานาคขนมาลอยอยบนผวนำ พระยาครฑบนขนเลนลม อากาศเกดวปรตและฝนตก เทวดาทงหลายพากนอนโมทนา เมอชชกไดรบพระราชทานสองกมารแลวกเฆยนตตอหนาพระเวสสนดร พระองคกทรงนงเสย พระชาลจงหนหนามาปรบทกขกบกณหาและเมอถกชชกเฆยนตมากๆ เขา สองพระกมารกรำพนถงเรองตางๆ ทเกยวกบพระบดามารดากบบตร พระเวสสนดรเมอไดยนคำรำพน ประจวบกบเหตการณทรนแรงเชนนน กเกดโทสะคดจะฆา ชชกเสย เพราะชชกตสองกมารตอหนาพระองคโดยไมยำเกรง และเปรยบชชกเหมอนเบดพระองคดจปลาหนาไซ กระทมนำใหปลาตน คอ ไมใหพระองคอนเปนเสมอนปลาเขาไปยงไซ คอ พระโพธญาณ แตในทสดพระองคกทรงระงบโทสะเสยได ชชกจงพาสองกมารและ

80 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

เฆยนตเรอยไป พอเวลาพลบคำยำสนธเยศพราหมณกพาสองดรณเยาวเรศลวงลบประตปา

ขอคดประจำกณฑ ๑. ความรเปนผรจกกาลเทศะ ไมผลผลามเขาไปขอ รอจนพระมทรเขาปาจงเขาเฝา เพอขอสองกมารเปนเหตใหชชกประสบผลสำเรจในสงทตนปรารถนา ดงภาษตโบราณวา ชาๆ ไดพราเลมงาม ดวนไดดวยสามผลผลามมกพลกแพลงฯ ชาเปนการนานเปนคณ รจกโอกาส มมารยาท กลาพด เปนสำเรจ ๒. พอแมทกคนรกลกเหมอนกน แตเปนหวงไมเทากน หวงหญงมากกวาหวงชาย เพราะทานเปรยบไววา ลกหญงเหมอนขาวสาร ลกชายเหมอนขาวเปลอก หญงนนยงโตเปนสาวยงยงยงสวยกยงยง... ๓. สต เตส นวารณ สตเปนเครองปองกนอนตรายทงปวงได ขนต สาหสวารณา ขนตปองกนความหนหนพลนแลนได เปนเหตใหพระเวสสนดรไมประหารชชกดวยพระขรรค เมอถกชชกประนาม และเฆยนตพระชาล - กณหา ตอเฉพาะพระพกตร ๔. วสยหญงนน แมจะมากอยดวยเมตตากรณา ชอบปลดเปลองทกขแกผอนกจรงแตเวนอยางเดยว ทหญงไมมวนจะสละสงนนคอ “ลก” อานสงสผบชากณฑกมาร ยอมประสบผลสำเรจในสงท พงปรารถนา ครนตายไปไดเกดในฉกามาพจรสวรรค ในสมยท พระศรอรยเมตไตรยมาอบต กจะไดพบศาสนาของพระองคจะไดถอปฏสนธในตระกลกษตรย ตลอดจนไดสดบตรบฟงพระสทธรรมเทศนาของพระองค แลวบรรลพระอรหตตผลพรอมดวยปฏสมภทา ทง ๔ ดวยบญราศทไดอบรมไว กณฑกมาร ๑๐๑ คาถา บรรเลงเพลง “โอดเชดฉง” ประกอบกรยาทชชกพากณหาชาลเดนทางไปถกเฆยนตรองไหเสยทหนง แลวกเดนตามไปใหมสลบกนดงนตลอดทาง

81มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑมทร (ประดบดวยพระคาถา ๙๐ พระคาถา)

ความยอ เมอชชกพาสองกมารไปแลว พระอนทรเกรงวาพระนางมทรกลบมาแตกลางวน กจะเทยวตดตามสองกมารและอาจจะตดตามไปทน จงใหเทวดา ๓ องค จำแลงกายเปนเสอโครงเสอเหลอง และราชสหมาขวางทางไว พอพระนางมทรไปหาผลไมนน กเกดอาเพศเกบผลไม ไดเพยงเลกนอยกรบกลบ แตมาพบสตวทง ๓ นอนขวางอย มาไมได จนเวลาพลบคำพระนางมทรกลาวขอทางตอสตวทง ๓ เทวดาจงเปดหนทางใหพระนางเสดจกลบ ไมเหนสองพระกมาร จงออนวอนถามพระเวสสนดรถามเทาไรๆ พระองคกไมบอกเพราะเหนวาพระนางกำลงเหนดเหนอย จะมความโศกถงลกมาก วาพระนางมทรมวไปหลงรนรมยกบชายชเสยในกลางปาจงกลบคำ พระนางทลขอโทษเทาไรๆ พระเวสสนดรกนงเสยมเจรจาดวยจงออกเทยวตามหาอยตลอดทงคนจนรงเชาจงกลบอาศรม ดวยความอดโรยออนพระทยจงสลบไป พระเวสสนดรตกพระทยสำคญวาพระนางสนใจ จงรำพนถงดวยความเศราโศกครนสรางโศก จงพจารณาทราบวาเพยงแตสลบไป จงยก พระเศยรขนวางบนตกแลวเอานำรดลงทพระอระพระนางกฟนคนสมปฤด และทลถามถงพระชาลกณหา พระองคกบอกความจรงและขอใหพระนางชวยอนโมทนาทานดวย พระนางกอนโมทนาในปยทาน พระองคจงเลาความมหศจรรยทเกดขนในตอนใหทานใหพระนาง ฟงตามขอความในกณฑกมารทเลามาแลวนน

ขอคดประจำกณฑ ลกคอดวงตาดวงใจของพอแม ลกดชนใจพอแม ลกแยพอแมชำใจ รกใครเลาจะเทาพอแม, หวงใครเลาจะเทาพอแมหวง, หวงอะไรเลาจะเทาพอแมหวง, ใหใครเลาจะเทาพอแมใหเพราะฉะนนไซรพงเปนลกแกว ลกขวญ ลกกตญญ ทชาวโลกกอนโมทนา เทวดากชนชมพรหมกสรรเสรญฯ อานสงสผบชากณฑมทร เกดในโลกหนาจะเปนผมงคง สมบรณดวยทรพยสมบต เปนผมอายยนยาว ทงประกอบดวยรปโฉมงดงามกวาคนทงหลายจะไปในทใดๆ กจะมแตความสขทกแหงหนฯ กณฑมทร ๙๐ คาถา บรรเลงเพลง “ทยอยโอด” คอ บรรเลงเพลงโอดกบเพลงทยอยสลบกนประกอบกรยาครำครวญหวลไหของพระนางมทร เมอไดทราบวาพระเวสสนดรบรจาคสองกมารใหชชก

84 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

85มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑสกกบรรพ (ประดบดวยพระคาถา ๔๓ พระคาถา)

ความยอ รงขนทาวสกกเทวราชทรงดำรวา สองกมารพระเวสสนดร กประทานใหชชกไปแลว ภายหลงหากมผมาขอพระนางมทร พระองคคงจะประทานใหเสยอกแลวพระเวสสนดรกจะตองลำบากในเรอง การหาอาหารบรโภค จงแปลงพระองคเปนพราหมณมาขอพระนางมทร พระเวสสนดรกทรงอนญาต และหลงนำเปนสทธขาดแกพราหมณ ครงนนไดเกดความมหศจรรยแผนดนไหวทวไปเหมอนครงกอน สวนพระนางมทรกมไดรงเกยจแตประการใด เพราะเชอในความเปน นกปราชญของพระสวาม พระเวสสนดรไดสงเกตดอาการของพระนาง พระนางทราบจงกลาวขนเพอใหพอพระทยวาพระนางเปนขา ของพระองค พระองคจะใหแกผใดหรอขาย หรอจะลงโทษประการใด กมสทธทจะกระทำได เพราะฉะนนการทจะยกพระนางใหแกพราหมณครงน พระนางยนดมไดขดขวางพระราชกศลสมเดจทาวสกรนทร ทรงทราบในพระทยของสองกษตรยจงตรสอำนวยชยถวายพระนางคน และเสดจเหาะลอยอยบนอากาศสำแดงตนใหปรากฏวาเปนทาวสกรนทรแตกอนจะเสดจไป ทรงอนญาตใหพระเวสสนดรขอพร ๘ ประการ พรทพระเวสสนดรขอมขอความดงตอไปน ๑. ใหพระเจ ากรงสญชยพอพระทยในความประพฤต ของพระองค และเชญกลบพระนคร ๒. ขอใหมใจกรณาผอนผนผทไดรบโทษประหารใหรอดชวต

๓. ขอใหพระองคเปนทพงพำนกของชนทวหนาทง ๓ วย คอ ปฐมวย มชฌมวย ปจฉมวย ๔. ขอใหมความสนโดษเฉพาะภรรยาของตน ไมยนดดวยภรรยาของผอน ๕. ใหมบตรสบราชอสรยยศตระกลวงศ มอายยน มอำนาจ และอยในธรรมปฏบต ๖. เมอกลบเขาพระนคร รงขนเชาใหมภกษาหารเกดดวยเทพฤทธ พอแกการบรจาคทาน ๗. เมอทำทานไปเทาใดขออยาใหพระราชทรพยทมอยหมดไปขอใหพระทยเลอมใสในการบรจาคทานอยเสมอ และขออยาใหกลบบงเกดความโทมนสในเมอพระราชทรพยหมดไป ๘. เมอสนพระชนมแลว ขอใหไดไปสสวรรคและใหไดสถต สงขนไปจนถงยอดอยาใหกลบตกตำ สมเดจทาวสกรนทราธราช กทรงประสาทพรใหแลวอนตรธานกลบไปยงทพยพมาน

ขอคดประจำกณฑ การทำดแม ไมมคนเหน ขาดคนชม ก เปนความดอย ดจทองคำ แมอยในตโชวหรอในกำปน, จะปดหนาพระหรอหลงพระ, กเปนทองคำอยนนเองเขาลกษณะวา ความ (ของ) ดดเดดเหมอนเพชรเหมอนทอง ถงไรเจาของกเหมอนตวยง ถงใสตอดถงขดหลมฝง กมวนเปลงปลงชนชมช การทำดแมไมมคนเหน แตเทพยดาอารกษเบองบน ทานยอมร อานสงสผบญชากณฑสกกบรรพ จะไดเปนผเจรญดวยลาภ ยศ ตลอดจนจตรพธพรทง ๔ อาย วรรณะ สขะ พละ ตลอดกาลฯ

88 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

กณฑสกกบรรพ ๔๓ คาถา บรรเลงเพลง “กลม” หรอเพลง “เหาะ” ประกอบกรยาเหาะลงมาของพระอนทรและการแปลงตว ของพระอนทร

89มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑมหาราช (ประดบดวยพระคาถา ๖๙ พระคาถา)

ความยอ ชชกพราหมณไดพาสองกมารมาในปา เปนหนทาง ๖๐ โยชน ในระหวางทางเทพเจาไดคอยบำรงมใหเปนอนตราย ครนเพลาคำชชกกผกพระพาหา (แขน) สองพระกมารไวกบกอไม แลวตนเองปนขนไปนอนบนคาคบตนไม เทพเจามความสงสารจงนรมตกายคลายพระเวสสนดรและพระนางมทร ปลดเถาวลยออกอมสรงนำ, มนชฎา, แตงองคใหแลวเสวยอาหารทพยและกลอมใหบรรทมจนรงเชาทกวน ตลอด ๑๐ ราตร ครนชชกมาถงทาง ๒ แพรง ทจะแยกไปกลงคราษฎรเทพเจาดลใจใหเดนมาทางนครสพ ในคนนน สมเดจพระเจากรงสญชยทรงพระสบนนมตวา มบรษรางนากลวไดนำดอกบวมาถวายพระคหนงดอกหนงพงแยม ดอกหนงยงตมโหรทำนายวา พระประยรญาตทจากไปจะกลบเขาสพระนคร ครนรงขนพระองคไดเสดจออกหนาพระลาน เทพเจากดลใจใหชชกพาสองกมารผานหนาพระทนงโดยหมพระอำมาตยราชบรพารมไดประทวงหามปรามแตประการใด พระเจากรงสญชยทอดพระเนตรเหนพระราชนดดาทงสอง จงตรสใชใหอำมาตยนำชชกและสองกมารเขาเฝาถามถงเรองตางๆ เกยวกบการนำสองกมารมา ชชกกทล ตามความจรง เหลาอำมาตยราชเสวกพากนตเตยนพระเวสสนดร พระชาลไมพอใจจงทลพระอยกาวาไมควรปลอยใหหมอำมาตยมาคอนแคะดหมนพระราชบดาตอหนาพระทนง แลวทลถงความลำบาก

ตางๆ ททรงไดรบ (โปรดอานในกณฑกมาร) พระเจากรงสญชยเหนพระชาล - พระกณหา นงอยขางลางกบพราหมณอยางนายกบทาสไมสมศกดของลกหลวง จงทรงตอวา พระชาลทลวา เปนทาสของพราหมณ ไมกลาทจะนงรวมอาสน กบสมเดจพระอยกา พระเจากรงสญชยจงไดตรสถามคาไถสองพระกมารกบชชก แทนทชชกจกกราบบงคมทลแตพระชาลกราบทลเสยเองวา ตามทพระเวสสนดรคาดคาตวไวสำหรบพระชาล ๑,๐๐๐ ตำลงทอง และพระกณหาคาตวเทาสวญญาณกทรพยสงละรอยกบทอง ๑๐๐ ตำลง พระเจากรงสญชยกเบกพระราชทรพย และสวญญาณกทรพย มาพระราชทานพราหมณชชก และกำหนดการสมโภชรบพระราชนดดาทงสอง ภายหลงพระองคทรงกำหนดใหพระชาล ไปทลเชญ พระเวสสนดรกลบ แตพระชาลทลวาเกรงพระราชบดาจะไมทรงเชอ ควรทพระองคเสดจไปรบดวยพระองคเอง พระเจากรงสญชยจงได ยกกองทพออกไปรบพระเวสสนดร ตามพระชาลกราบทล ระหวางนนพราหมณชชกไดบรโภคอาหารเกนขนาดจนไฟธาตไมอาจเผาใหยอยได ถงแกความตาย พระเจากรงสญชยไดปาวรองหาวงศาคณาญาตของ ชชกใหมารบเงนของพราหมณกไมมญาตผ ใดมารบ จงรบสงให รบทรพยเหลานนเขาพระคลงหลวงตอไป

ขอคดประจำกณฑ คนดตกนำไม ไหลตกไฟไม ไหม ยอมไดรบความปกปอง คมครองภยในทกสถาน ชาตเสอยงไวลาย เกดเปนหญงชายตองไวฝมอ เกดเปนคนควรสรางตนใหมด เกดมาทงทควรสรางดใหตดตน แลวโลกจะไมลม อานสงสผบชากณฑมหาราชจะไดมนษยสมบต สวรรคสมบต และนพพานสมบต เมอเกดเปนมนษยจะไดเปนพระราชา เมอจากโลกมนษยไปกจะไดไปเสวยทพยสมบตในฉกามาพจรสวรรค มนางเทพ

92 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

อปสรเปนบรวาร ครนบารมแกกลากจะไดนพพานสมบต อนตดเสย ซงชาต ชรา พยาธ มรณะพนจากโอฆะ ทงสาม กณฑมหาราช ๖๙ คาถา บรรเลงเพลง “กราวนอก” ประกอบกรยาการยกพล ซงพระเจากรงสญชยยกออกไปเพอรบพระเวสสนดร กลบเมอง บางครงปพาทยอาจบรรเลงเพลง “ทำขวญหรอเวยนเทยน” ประกอบทองเรองตอนพระเจากรงสญชย รบมงขวญแกชาลกณหาพระราชนดดาทงสอง

93มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑฉกษตรย (ประดบดวยพระคาถา ๓๖ พระคาถา)

ความยอ เมอพระชาลยกทพหนามาถงสระมจลนทร กสงใหหยด เพอสรางพลบพลารบเสดจสมเดจพระอยกา เสยงรถมาคชแสนยากร กกองกกพลกลนเขตเขาวงกตและพระเวสสนดรตกพระทยสำคญวา ขาศกคงจะตพระนครสพแตก และปลงพระชนมพระราชบดาเสยแลวจงยกกองทพมา เพอจะตามประหารพระองคเสยดวย จงพานางพระมทรไปแอบซอนดกองทพ เมอพระนางมทรทอดพระเนตรเหนกทรงแนพระทยวาเปนทพพระเจากรงสญชญยกมารบพระเวสสนดรสมดงพร ททาวสกรนทรประสาทให จงทรงเตอนพระราชสวาม พระราชสวาม กทรงไดพระสตเสดจกลบมายงอาศรมดงเดม สมเดจพระเจากรงสญชย ตรสปรกษาพระมเหส พระองคเสดจไปอยอาศรมกอน ตอจากนนพระมเหสและพระราชนดดา สองกมารจงคอยเสดจตามไปเปนลำดบ เพราะเกรงวาถาจะเสดจเขาไปพรอมกนจะเศราโศกมาก เมอพระเจาสญชยเสดจไปถงสองกษตรยกทรงมพระราชปฏสนถาร แลวพระองคไดกราบทลถามพระราชบดาถงความทกขสขของพระราชมารดาขาวคราวของพระโอรสธดา ตลอดถงความเปนไปของนครสพ พระราชบดากทรงเลาความใหทรงทราบ ตอจากนนสมเดจพระราชมารดากเสดจไปถงสองกษตรยกทรงม พระราชปฏสนถาร ครนสองกมารกทรงวงเขาสวมกอดพระราชชนนพไรรำพนจนสลบลงไปดวยกนทงสามพระองค เมอพระเวสสนดรและ

พระชนกทอดพระเนตรเหนเชนนนกทรงกนแสงลมสลบไปดวย เหลาพระสนมและขาราชบรพารตางกสลบตามกนไปหมดสน ครงนนแผนดนไหวทวพนพภพ สมเดจพระอมรนทราธราชทรงทราบเหต อนเศราโศกของหกกษตรย กบนดาลฝนโบกขรพรรษใหตกลงมาในทชมชนนน กษตรยทงหกและเหลาราชบรพารตางฟนคนสมปฤดทวกน ตางกรสกเกรงพระเดชพระเวสสนดร ตางกชวนกนนอมเกลากราบพระยคล เพอขอพระราชทานอภยโทษทไดมมาแตหนหลง และขออญเชญเสดจคนสพระนคร อานสงสผบชากณฑฉกษตรย จะได เปนผ เจรญดวยพร ๔ ประการ คอ อาย วรรณะ สขะ พละทกๆ ชาต กณฑฉกษตรย ๓๖ คาถา บรรเลงเพลง “ตระนอน” ประกอบกรยานอน ตอนทงหกกษตรย คอพระเจากรงสญชย พระนางผสด พระเวสสนดร พระนางมทร พระชาล พระกณหา ไดบรรทมแรมคนอย ณ บรเวณพระอาศรมในปานน

ขอคดประจำกณฑ • พรากมวนพบ จากมวนเจอ…จากกนยามเปนไดเหนนำใจ จากกนยามตายไดเหนนำตา • การใหอภยเพราะไดสำนก เปนเหตใหลบรอยราวฉาน บนดาลสนตสขใหเกดแกโลกและสงคม • ความผดพลาดเปนเรองของมนษย แตการรจกใหอภยเปนวสยของเทวดา การผดพลาดเปนปกตของปถชน แตการรจกแกไข เปนวสยของบณฑต • อยคนเดยวใหระวงความคด อยกบมตรใหระวงวาจา

96 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

97มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

กณฑนครกณฑ (ประดบดวยพระถาคา ๔๘ พระคาถา)

ความยอ เมอพระเวสสนดรไดฟงชาวสพเชญเชนนน ครนจะรบเชญ กเกรงชาวประชาราษฎรจะหาวาพระทยเบา จงทลถามพระราชบดาวามเปนการบงควรแกเหต ครงกอนพระองคไดปกครองไพรฟาประชาชนดวยทศพธราชธรรมกยงถกประชามตขบไล เนรเทศพระองค จากพระนครเสย พระเจากรงสญชยกปลอบโยนขอโทษ แลวออนวอนถง ๒ ครง จงทรงนบรวมเวลาบำเพญพรตอย ณ เขาวงกตนานถง ๙ เดอน ๑๕ วน ครนลาผนวชแลวกราชาภเษกถวายมรธาภสตวารดวยสงขทง ๓ คอ สงขทกษณาวรรต สงขสวรรณ สงขหรญ ไดกลบขนครองราชยสมบตดงเดมแลว และโปรดใหจตรงคเสนาเลนมหรสพครบ ๓ วน สวนพระนางผสดกทรงพระภษาพเศษ ๔ ตระกล กบมหามงกฎและอาภรณตางๆ เพอแตงองคพระนางมทรเสดจ เขาสพระนคร ภษา ๔ ตระกล คอ ๑. กปปาสกพสตร ผาทำดวยดาย ๒. โกไสยพตร ผาทำดวยไหม ๓. โขมพสตร ผาทำดวยใยไม ๔. โกทมพรพสตร ผาทำดวยขนสตว

ครงนนฝงสตวทงหลายทอาศยอยในเขตนน ตางกมความ โศกเศรามากทพระเวสสนดรจะจากไป พระองคเคยแผพรหมวหาร

ไปทวถงสตวเหลานไดอาศยพระบารมคมสรรพอปทวนตรายตลอดเวลา พระเจากรงสญชยไดตกแตงหนทางทพระเวสสนดรจะเสดจกลบใหงดงาม ประดบดวยราชวตฉตรธงกลวยออยตางๆ โปรยเครองบชาทง ๕ คอ ดอกหญาแพรก ๑ ขาวสาร ๑ เมลดพนธผกกาด ๑ ดอกมะล ๑ ขาวตอก ๑ เปนระยะๆ ตลอดทาง ตงแตเขาวงกตจนถงนครสพพระเวสสนดรทรงชางปจจยนาเคนทรนำขบวน แวดลอมไปดวยหมสหชาตโยธาและพระประยรญาตเสดจรอนแรมไปเปนระยะทาง ๖๐ โยชนจงถงนครสพ เมอถงนครสพกทำพธราชาภเษกขนครองราชยสมบตดงเดม รวมเวลาทพระเวสสนดรจากพระนคร ๑ ป ๑๕ วน ครนพระเวสสนดรกลบมาครองเมองทมฝนสตตรตน คอ สวรรณ, หรญ, มกดา, มณ, ประพาฬ, ไพฑรย, วเชยร ตกไปทวพระนครเปนมหศจรรยเพอเปนทานแกชนทงหลาย พระเวสสนดร อยครองราชยสมบตจนพระชนมาย ๑๒๐ พรรษาจงสนพระชนม

ขอคดประจำกณฑ ผลแหงความดททำไว สมฤทธผล ความดททำไว ไมหายสาบสญ พระบารมทบำเพญครบบรบรณทง ๓๐ ทศ ความดททำดวยเจตนาเปนกศล ผคนยอมมโอกาสเขาใจ

อานสงสผบชานครกณฑ จะไดเปนผบรบรณดวยวงญาตกบญาต ขาทาสชายหญง ภรรยาสาม หรอบดามารดา เปนตน อยพรอมหนากน โดยความผาสก ปราศจากโรคาพาธทงปวง จะทำการใดๆ กพรอมเพรยงกน ยงการงานนนๆ ใหสำเรจลลวงไปดวยด นครกณฑ ๔๘ คาถา บรรเลงเพลง “กลองโยน” ประกอบกรยาการยกขบวนเสดจพยหยาตรอยางมศกด พรงพรอมไปดวยขบวนอสรยยศอยางสมพระเกยรต

100 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

แหลกลบชาต ๒๓ ตวละคร เทศนาชาดกยกขนมากลาว ยกเรองราวมาเลาขาน สบเนอเรองตอพอประมาณ กลบชาตนครกณฑนนตอไป ชชกยกกลาวไอเฒาอปรย กลบชาตอกทเปนทหมาย เทวทตตชาตชวตวจญไร ธรณสบไปในอเวจ นงเยาวเจาจรตอมตตดา เมอกลบชาตมานาบดส จณจมาณวกานางกาล ใสรายมนหนอศาสดา พนาเวสเจตบตรพราน กคอนายฉนรวมชนษา ดาบสทรงกจองคพระสทธา กำเนดเกดมาปรากฏการณ สาวกเบองขวาคอสารบตร ดบรสทธเปนอรหนต สกกเทวราชกลบชาตมานน สงสงวงศวานอนอดม สบศากยวงศหนอพงศพทธะ อนรทธเถระทสดสม สวนวศวกรรมนามอดม กลบชาตอบรมพรหมจรรย เรองอทธฤทธาฝานรก เทยวไดเวยนวกขนสวรรค สาวกยกอางอยางสำคญ พระโมคคลลานนชนฤทธา เทพเจากลาวนามทงสามสตว ทแกลงสะกดมทรหนา องคหนงแปลงเปนสหรา เมอกลบชาตมาคออบาล อกองคทานแกลงแปลงใหลำ เปนเสอโครงคลำตาดำป ชาตดบกลบสมอดมด พระสวลลาภมเนองเนอง องคทสามชางรายเหลอ สกายเรองเรอเปนเสอเหลอง แกลงขวางทางไวไมใหยางเยอง เพอชวยประเทองในเรองศรทธา ลวงลบกลบชาตสมมาดมน พระจลนาคนนชนสกขา เทวบตรสดทเทพธดา ทชวยรกษาและคมครอง เมอยามคำมราตรกาล ชวยอภบาลกมารทงสอง งามเลหเทวบตรผวผดงามผอง กศลสนองดจทองคำ นามตรงบงชดชอกจจายนะ รปรางสวยสะไดอปถมภ

สวนเทพนารทงามลำ กศลนางทำชกนำมา ไปเอากำเนดเกดความสข ชอกลยาณวสาขา จอมชางรางใหญอนโอฬาร ตนเหตทมาคชาธาร มชอถอตรงธดงคะ ชอมหากสสปะคารมแตกฉาน สวนชางนางพญามารดานน กลบชาตมาพลนชนพระวงศ ชองามนามมวากสา บญนางสรางมาเปนอานสงส กษตรยมททราชพระญาตวงศ กศลตามสงองคมหานามา นกการสารตรานาสมเพช ทลเรองเนรเทศเปนเหตหนา ชาตเนองเปรองปราดกลบชาตมา คออานนทนนหนาตามตำนาน อำมาตยทจดมหาสตตสดก ชาตใหมปลงตกยกวหาร อนาถบณฑกเศรษฐยงมทาน ผสรางเชตวนอนมมา องคทาวเจาผดงกรงสญชย ชาตหนาทาวไทไดปรารถนา คอองคมงกฎพทธบดา สทโธทนะหนาเจาธาน ผสดมหวงไดตงพระทย มารดาจอมไตรพระชนสห คอสรมหามายาม เมอชาตกอนนตงปณธาน กษตรยมทรเทวราช เปนคชวาตมทกชาตสมาน จอมขวญกลยาพมพานน บารมรวมกนอนสมบรณ ชาลมยศโอรสา เมอกลบชาตมาคอราหล กณหาหนามนพนตระกล เพราะนางวาวนแตบญม ลวงลบกลบมาเกดกำเนดมา คออบลวรรณามราศ สหชาตดาษดนหกหมนม สรางสมความดบญนำพา ชวยเหลอเจอจนบญนนเลา เกดพรอมพงศเผาดงกลาวหนา สวนองคสมเดจเวสสนตรา บญหลงสรางมาไดครบองค สรางสมความดไมมทสด กไดวมตสมประสงค ตรสรสทางแปดอยางโดยตรง มรรคสผลสงองคพระนพพาน คณโยมทนงฟงมหาชาต เวสสนดรราชทจดสรร คาถาแนนอนในนครกณฑ สสบแปดเทานนทมมา

102 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

หนงพนบรรจบจนครบจำนวน บาลประมวลถวนคาถา ใหโยมสมหวงดงเจตนา จงพนโรคาอยาราค บญนำอำนวยจงชวยเสรมสง สนทรพยมนคงเปนเศรษฐ อายสขะวรรณะน พละพรอมมสประการ เดชะบารมเปนทยง ขอใหสมจรงทกสงสรรพ ปรโยสาเนเทศนากาล อวสานแลวหนอขอเอวง

สถานทและตวละครในเนอหาเทศนมหาชาต เนอหาเทศนมหาชาตทง ๑๓ กณฑน กลาวถงสถานทตางๆ ไวชดเจน เชน มเมองอย ๕ เมอง คอ เมองสพ เมองกลงคราฐ เมองเจตราฐ เมองมาตลนคร และเมองมทราช โดยมเมองสพเปนเมองหลกเพราะการดำเนนเรองกลาวถงเมองนตงแตตนไปจนจบ สวนเมอง อก ๔ เมอง นน จดวาเปนเมองทมความสำคญรองลงมาเพราะบางเมองตลอดทงเรองกลาวถงเพยงครงหรอสองครงเทานนเพอประกอบการดำเนนเรอง เชน เปนเมองทใชกำเนดตวละคร เปนเมองทกอใหเกดความขดแยงภายในเรอง หรอเปนเมองทเสรม เนอเรองหลกเพอใหผอานหรอผฟงเกดความรสกผอนคลาย เปนตน นอกเหนอจากสถานททเปนบานเมองอนมพระมหากษตรยปกครองแลว ในเรองยงไดกลาวถงหมบานเลกๆ คอหมบานทนวฐ มปาใหญทอดมสมบรณเรยกวาปาหมพานตและยงกลาวถงภเขาอก ๕ ลก ไดแก เขาวงกต เขาคนธมาทน เขาอญชน เขาตาลบรรพต และเขาวบลบรรพต โดยมเขาวงกตเปนสถานทหลกเพราะพระเวสสนดรและพระนางมทรตางกทรงบำเพญพรตอยในอาศรมบรเวณหวางเขาน กลาวถงชอแมนำไวถง ๘ สาย แมนำทคนฟงรจกกนเปนอยางดกคอแมนำทงหาสายท ชชก ยกมาอปมาอปไมยในกณฑกมาร วา คงคา ยมนา อจรวด สรภนท มหมหาสาคเรศ และแมนำโสตมพราอยในทแจงกลาวไวในกณฑทานกณฑ แมนำโกตมารา แมนำเกตมด

103มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ซงกลาวถงขณะทพระเวสสนดรเสดจผานมาในกณฑวนปเวสน มสระนำขนาดใหญอย ๒ สระคอสระมจลนทเปนสระใหญสเหลยมมนำเตมเปยมใสสะอาดตา และสระโบกขรณซงเปนสระสเหลยมมนำเตมใสสะอาดตาเชนกน สวนตวละครทมบทบาทในเรองนน มทงหมด ๒๓ ตวละคร โดยยดตามตวละครทพระพทธองคทรงประมวลชาดกกลบชาตไว ทมบทบาทมาก ไดแก พระเจากรงสญชย พระนางผสด พระเวสสนดร พระนางมทร พระชาล และพระกณหา หรอทเรยกวาหกกษตรย สวนตวละครทมบทบาทรองลงมาไดแก ชชกและนางอมตตดา สวนท เหลอนอกจากนนเปนเพยงตวละครประกอบในเรอง เชน นายพรานเจตบตร พระอจตฤาษ ทาวสกกะ วสสกรรมเทพบตร แมชางเผอกเรณ (นางชางอากาศจารณ) ชางปจจยนาค เทวดาทแปลงเปนเสอโครง เสอเหลอง และราชสห นอกจากนนกยงมกษตรยมทราช อำมาตยททลขาวเนรเทศ เสนาอำมาตยทจดสตตสดกมหาทาน และสหชาตทงหกหมน นคอตวละครทงหมดทปรากฏในเรองเวสสนดรชาดก ๑๓ กณฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา มหาชาตทง ๑๓ กณฑขางตน มแหลเนอในรวมทงสน ๑๕๒ แหล แตปจจบนมพระฝกการเทศนกนจรงๆ อย ๕ กณฑ ๗๓ แหลเทานน คอ ชชก มหาพน กมาร มทร และมหาราช ทเหลอนอกนนไมนยมฝกเพราะพระนกเทศนถอวาเปนกณฑท ไมสำคญ ดวยเหตนเวลาฟงพระเทศนมหาชาตนอกจากหากณฑทกลาวมาแลว ทำนองประจำกณฑของแตละกณฑทเหลอจงหาพระนกเทศนทถนดจรงๆ ไมได อกประการหนงทเปนสาเหตสำคญกคอ ตามวดตางๆ นยมจดเทศนแบบประยกต ๒ ธรรมาสนบาง ๓ ธรรมาสนบาง ไมคอยไดจดเทศนเรยงกณฑเหมอนสมยกอน หรอถาจดทง ๑๓ กณฑกจะนมนตพระตางวดมาเทศนเฉพาะ ๕ กณฑดงทกลาวมา สวนนอกนนใครเทศนกได ทำนองถกตองหรอไม ไมใครไดสนใจ เรยกวาเทศน

104 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

พอเปนพธจงเปนเหตใหพระนกเทศนไมสนใจฝกหดเทศนใหครบทง ๑๓ กณฑ ซงเปนทนาเสยดายอยางยงเพราะแตละกณฑตางกมทำนองประจำกณฑทงสน กณฑนครกณฑนถอไดวาพระพทธองคทรงประมวลชาดกท เรยกกนวากลบชาตไว ตวละครทแสดงในเรองทงหมดมถง ๒๓ ตวละคร ตวละครฝายดกคอ ตวละครฝายทคอยสนบสนนพระเวสสนดร สวนฝายไมดกคอ ฝายทคอยเบยดเบยน เชน ชชกและนางอมตตดา ทงเมอเกดมาในชาตใหมกยงเบยดเบยนตอไปอก โดยชชกกลบชาตมาเกดเปนพระเทวทต สวนนางอมตตดากลบชาตมาเกดเปนนางจณจมานวกา สดทายทงสองคนกถกแผนดนสบเปนการยนยนใหคนฟงไดเขาใจวา ทำดแลวยอมไดด ทำชวแลวยอมไดชว เหมอนชชกและนางอมตตดาในเรองมหาเวสสนดรชาดกน พระครวนยธร ดร.มานพ กนตสโล ผชวยเจาอาวาสวดพระเชตพน http://www.mahachat.com

บรรณานกรม

จลจอมเกลาเจาอยหว, พระบาทสมเดจพระ. (๒๕๑๓). พระราชพธ ๑๒ เดอน. พระนคร: ครสภา.

พระครวนยธร มานพ ปาลพนธ. (๒๕๔๘). เลาความตามแหลในมหาเวสสนดรชาดก. กรงเทพมหานคร: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชง จำกด (มหาชน).

____________. (๒๕๔๙). รปแบบเนอหา และวธการเทศนมหาชาตใน ยคปจจบน. วทยานพนธปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยราชภฏธนบร.

____________.(๒๕๕๒). รปแบบการสบสานและการพฒนาทำนองแหลเทศนมหาชาตภาคกลาง. วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต มหาวทยาลยมหาสารคาม.

105มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

พระวสทธสมโพธ (เจย เขมโก). (๒๕๑๒). คมภรใบลาน ๑๓ ผก มหาเวสสนดรชาดก ๑๓ กณฑ. กรงเทพมหานคร : อกษรเจรญทศน.

มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, มหาวทยาลย. (๒๕๓๙). พระไตรปฎกภาษาไทย. (ชด ๔๕ เลม). กรงเทพมหานคร: มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย.

สโขทยธรรมาธราช .มหาวทยาลย. (๒๕๕๐) เทศนมหาชาต เฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เนองในโอกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ๕ ธนวาคม ๒๕๕๐

ลลลนา ศรเจรญ. (๒๕๒๕). อลงการในมหาชาตคำหลวง. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สำเนาพระราชกระแสในรชกาลท ๕ ร.ศ.๑๒๕. (๒๔๕๐). หอสมดแหงชาต. (กระดาษฝรง) อกษรไทย.ภาษาไทย. เสนหมก. เลขท ๗๘/๕๒๒๑ หมวดจดหมายเหต ธบ.

สภาพรรณ ณ บางชาง. (๒๕๒๔). ธรรมวเคราะห. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

____________. (๒๕๓๒). มหาชาตและประเพณการเทศนมหาชาต. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สวนย ชวนสนท. (๒๕๑๘). วเคราะหรายยาวมหาเวสสนดรชาดกทางวฒนธรรมไทย. วทยานพนธปรญญาอกษรศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Website : http://www.mahachat.com 2553

106 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

คำสงมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ท ๑๑๙/๒๕๕๔

เรอง แตงตงคณะกรรมการจดงาน เทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทรงเจรญพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ในพทธศกราช ๒๕๕๔ --------------------

วโรกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษาพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเจรญพระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธนวาคม ๒๕๕๔ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ สำนกในพระมหากรณาธคณ จงจดโครงการ ทำนบำรงศลปวฒนธรรม เทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เพอใหการดำเนนการดงกลาวดำเนนไปดวยความเรยบรอยและบรรลวตถประสงค อาศยอำนาจตามความในมาตรา ๑๙ และมาตรา ๒๒ แหงพระราชบญญตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ พ.ศ.๒๕๔๑ จงแตงตงคณะกรรมการจดงาน เทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงเจรญพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา ในพทธศกราช ๒๕๕๔ ดงรายชอตอไปน

ทปรกษาฝายสงฆ สมเดจพระมหารชมงคลาจารย ประธานทปรกษา เจาอาวาสวดปากนำภาษเจรญ พระพรหมสธ ผชวยเจาอาวาสวดสระเกศ เจาคณะภาค ๑๒ พระสทธพฒนาภรณ เจาอาวาสวดไชโยวรวหาร จงหวดอางทอง พระบวรรงษ ผชวยเจาอาวาสวดระฆงโฆสตารามวรมหาวหาร พระครวนยธร ดร.มานพ กนตสโล ผชวยเจาอาวาสวดพระเชตพนวมล

มงคลาราม

ทปรกษาฝายฆราวาส นายกสภามหาวทยาลย ประธานทปรกษา กรรมการสภามหาวทยาลยผทรงคณวฒ

คณะกรรมการอำนวยการ อธการบดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประธานกรรมการ ประธานยทธศาสตรการสบสาน รองประธานกรรมการ และสรางสรรควฒนธรรมและศลปะ ผอำนวยการสถาบนวฒนธรรมและศลปะ รองประธานกรรมการ รองอธการบดฝายวางแผนและพฒนา กรรมการ รองอธการบดฝายวชาการ กรรมการ รองอธการบดฝายบคคล กรรมการ รองอธการบดฝายพฒนาศกยภาพนสต กรรมการ รองอธการบดฝายพฒนาระบบและประกนคณภาพการศกษา กรรมการ รองอธการบดฝายเครอขายการเรยนร กรรมการ รองอธการบดฝายกจการพเศษ กรรมการ ประธานสภาคณาจารยและขาราชการ กรรมการ ประธานชมรมผสงอาย มศว ประสานมตร กรรมการ คณบดคณะทนตแพทยศาสตร กรรมการ คณบดคณะพลศกษา กรรมการ คณบดคณะแพทยศาสตร กรรมการ คณบดคณะเภสชศาสตร กรรมการ คณบดคณะมนษยศาสตร กรรมการ คณบดคณะวทยาศาสตร กรรมการ คณบดคณะวศวกรรมศาสตร กรรมการ คณบดคณะศลปกรรมศาสตร กรรมการ คณบดคณะศกษาศาสตร กรรมการ คณบดคณะสงคมศาสตร กรรมการ คณบดบณฑตวทยาลย กรรมการ

108 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

คณบดคณะพยาบาลศาสตร กรรมการ คณบดคณะสหเวชศาสตร กรรมการ คณบดคณะเทคโนโลยนวตกรรมและผลตภณฑการเกษตร กรรมการ คณบดสำนกวชาเศรษฐศาสตรและนโยบายสาธารณะ กรรมการ คณบดวทยาลยนานาชาตเพอศกษาความยงยน กรรมการ คณบดวทยาลยนวตกรรมสอสารสงคม กรรมการ คณบดวทยาลยโพธวชชาลย กรรมการ ผอำนวยการสถาบนวจยพฤตกรรมศาสตร กรรมการ ผอำนวยการสำนกหอสมดกลาง กรรมการ ผอำนวยการสำนกทดสอบทางการศกษาและจตวทยา กรรมการ ผอำนวยการสำนกคอมพวเตอร กรรมการ ผอำนวยการสำนกสอและเทคโนโลยการศกษา กรรมการ ผอำนวยการสำนกนวตกรรมการเรยนร กรรมการ ผอำนวยการสถาบนพฒนาการทองเทยวเพออนรกษสงแวดลอม กรรมการ ผอำนวยการสถาบนสงแวดลอมและทรพยากร กรรมการ ผอำนวยการศนยการแพทยสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ กรรมการ สยามบรมราชกมาร ผอำนวยการศนยการแพทยปญญานนทภกข ชลประทาน กรรมการ ผอำนวยการศนยวทยาศาสตรศกษา กรรมการ ผชวยอธการบดฝายตาง ๆ กรรมการ ผอำนวยการศนยกฬา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรรมการ ผอำนวยการศนยบรการวชาการ กรรมการ ผอำนวยการโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรรมการ ประสานมตร (ฝายมธยม) ผอำนวยการโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรรมการ ประสานมตร (ฝายประถม) ผอำนวยการโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรรมการ ปทมวน นายกสมาคมศษยเกามหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ กรรมการ

109มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

นายกสมาคมผปกครองและครโรงเรยนสาธต กรรมการ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร (ฝายมธยม) นายกสมาคมผปกครองและครโรงเรยนสาธต กรรมการ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร (ฝายประถม) นายกสมาคมศษยเกาโรงเรยนสาธต กรรมการ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ปทมวน ผอำนวยการสำนกงานบรหารกจการหอพก กรรมการ ผอำนวยการสำนกงานอธการบด กรรมการ ผอำนวยการกองกลาง กรรมการ นายกองคการนสต กรรมการ ประธานสภานสต กรรมการ ประธานชมรมพทธศาสตร กรรมการ รองผอำนวยการสถาบนวฒนธรรมและศลปะ กรรมการและเลขานการ นายสวศน เกษมปต กรรมการและผชวยเลขานการ

คณะกรรมการดำเนนงาน ฝายนมนตพระสงฆเทศนมหาชาต พระครวนยธร ดร.มานพ กนตสโล ประธานอนกรรมการ

ฝายประสานงาน ผอำนวยการสถาบนวฒนธรรมและศลปะ ประธานอนกรรมการ อนกรรมการ ผชวยศาสตราจารยอมรพงศ สธรรมรกษ อาจารยผกาภรณ พเจรญ อาจารยธฤษวรรณ อมพรมหา นางองคณา โกสยสวสด นางจนทรา จตวระ นางสาวมาลยพร เทวะประสทธพร

ฝายเตรยมเครองกณฑเทศน ผอำนวยการโรงเรยนสาธต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ปทมวน ประธานอนกรรมการ

110 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

อนกรรมการ ผชวยศาสตราจารยชยศกด ลลาจรสกล อาจารยอรพนธ เสนจนทรฒไชย อาจารยกาญจนา ถาวร อาจารยเสาวนย ซอตรง อาจารยยพน พทธาพพฒน อาจารยวฒนโชต เพงพรง นางศรรตน จรานชต อาจารยชยณรงค แยมขจร อนกรรมการและเลขานการ

ฝายศาสนพธ ผชวยศาสตราจารยสถาพร นมกลรตน ประธานอนกรรมการ อนกรรมการ ผชวยศาสตราจารยศจมน ตนวเชยร อาจารย ดร.จตตมา มานะกจ นางองคณา โกสยสวสด

ฝายตอนรบพระสงฆ หวหนาสาขาวชาดรยางคศาสตรศกษา ประธานอนกรรมการ อนกรรมการ รองศาสตราจารย ดร.กาญจนา อนทรสนานนท รองศาสตราจารย ดร.มานพ วสทธแพทย ผชวยศาสตราจารยรจ ศรสมบต อาจารยวระ พนธเสอ อาจารยเมธ พนธวราทร อาจารยเทพกา รอดสการ อาจารยวฒนา ศรสมบต อาจารยประสทธ อนทรพพฒน อาจารยวศรต สวรรณศร นายดำรงเกยรต อศรวชตชยกล นางสาวนศากร อสาพรหม นายสายชล จตรขาน นายสำราญ มสมเสรฐ นสต ๒๐ คน

ฝายดนตรไทยประกอบกณฑเทศน คณบดคณะศลปกรรมศาสตร ประธานอนกรรมการ รองคณบดฝายบรหาร รองประธานอนกรรมการ หวหนาสาขาวชาดรยางคศาสตรศกษา รองประธานอนกรรมการ

111มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

อนกรรมการ รองศาสตราจารย ดร. กาญจนา อนทรสนานนท รองศาสตราจารย ดร. มานพ วสทธแพทย ผชวยศาสตราจารยประทป เลารตนอารย ผชวยศาสตราจารยรจ ศรสมบต อาจารยวระ พนธเสอ อาจารยเมธ พนธวราทร อาจารยเทพกา รอดสการ อาจารยวฒนา ศรสมบต อาจารยประสทธ อนทรพพฒน อาจารยวศรต สวรรณศร

ฝายจดขบวนแหเครองกณฑเทศน รองศาสตราจารย ดร.กาญจนา อนทรสนานนท ประธานอนกรรมการ รองคณบดฝายบรหาร รองประธานอนกรรมการ หวหนาสาขาวชาดรยางคศาสตรศกษา รองประธานอนกรรมการ

อนกรรมการ รองศาสตราจารย ดร. มานพ วสทธแพทย ผชวยศาสตราจารยประทป เลารตนอารย ผชวยศาสตราจารยรจ ศรสมบต อาจารยวระ พนธเสอ อาจารยสรศกด จำนงสาร อาจารยเมธ พนธวราทร อาจารยเทพกา รอดสการ อาจารยวฒนา ศรสมบต อาจารยประสทธ อนทรพพฒน อาจารยวศรต สวรรณศร อาจารยสมเกยรต สายวงศ อาจารยชนดา ตงเดชะหรญ อาจารยวาทต สวรรณสมบรณ อาจารยสชฌนเศก ยานเดม Mr.Mathias Boegner อาจารยวภาต วบลยภานเวช อาจารยประพนธศกด พมอนทร อาจารยอภธรรม กำแพงแกว อาจารยปยวด มากพา อาจารยฐาปนย สงสทธวงศ อาจารยชตพล เปลยนศร อาจารยสรรตน จนพงษ อาจารยปรารถนา คงสำราญ นางศรศศธร กญโส นางศรรตน พรมนาง นายกฤษณ หรญพศ นางสาวปนดพร มสมเสรฐ นางมาลา วงษงาม นางสาวนศากร อสาพรม นายสายชล จตรขาน นายสำราญ มสมเสรฐ

112 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

ฝายจดหาปจจยรวมบญ คณบดคณะวทยาศาสตร ประธานอนกรรมการ ผอำนวยการโรงเรยนสาธต รองประธานอนกรรมการ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร (ฝายประถม)

อนกรรมการ รองศาตราจารย ดร.เฉลมชย วงศวฒนะ นางสาวชลรตน บญชนวฒกล นางสาวบรรจง พนธพวง นางสาวพลาสลกษณ ลอเลศ นางสาวธดารตน วดแพ นางสำเนยง พกกลน นางสาวจรวรรณ ทศสรวฒน นางวรณ จนทานนท นางสาวกมลทพย สงแจง

ฝายจดสถานพธเทศนมหาชาต ผอำนวยการโรงเรยนสาธต มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ประสานมตร (ฝายมธยม) ประธานอนกรรมการ

อนกรรมการ ผชวยศาสตราจารยสดใจ พงศกลำ ผชวยศาสตราจารยชวลต สงใหญ ผชวยศาสตราจารยศรวรรณ กฤษนนท ผชวยศาสตราจารยดารกา วรรณวนช ผชวยศาสตราจารยสรางค สขรอด อาจารยปทมาศ ทองไสว อาจารยกมลภทร พทธสนตธรรม อาจารยสรพงษ ดานลกษณโยธน อาจารยสจตตรา สงหการ อาจารยปราโมทย แขกระจาง อาจารยทพมาศ แกวซม อาจารยศรอร นพกจ อาจารยปทมาศ ทองไสว อาจารยสจตตรา สงหการ อาจารยทพมาศ แกวซม อาจารยศรอร นพกจ อาจารยวไลรตน ขนธเจรญ อาจารยณฐนชา สโพธ อาจารยยาตรา ยมสงเนน อาจารยปญจพงศ เจรญศร อาจารยทวศลป พรมสวรรณ นายนกล ชมมน ผชวยศาสตราจารยกตตคณ รงเรอง อนกรรมการและเลขานการ

113มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ฝายโสตทศนปกรณ ผอำนวยการสำนกสอและเทคโนโลยการศกษา ประธานอนกรรมการ อาจารยนฤมล ศระวงษ รองประธานอนกรรมการ นายจารวส หนทอง รองประธานอนกรรมการ อนกรรมการ อาจารยนทธรตน พระพนธ นายเมธ คชาไพร นางอภรด สขเกต นายชยณรงค เอยมละออ นายธนกร ขนทเขตต นายชณรรษ หาญอาษา นายสญญา จงจตร นายสเมธ กลนหอม วาทรอยตรภวดล ขำปาน นางสาวจตรา ปาลศร นางจไรรตน ดเทยนอนทร นางสาวสายรง ลวลย นางสาวศรพตร ตนเสถยร นางสาวกญญพชญา ตงสกลเดม นายยอดชาย ไทยประเสรฐ นายพลวฒน ธนะจนทร นายณฐนย ศรโรจน นายชยพร สวรรณประสพ นายสพจน พวงศร นางสาวสกญญา หงษาครประเสรฐ นางสาวธญณชา กระวฒนคณ นายชศกด สขสำราญ นายกรช มะกลำเทศ นายธนสร ศรรธญญ นายประยงค วนจวงษ นายไพรตน ดเทยนอนทร

ฝายจดยานพาหนะและการจราจร ผอำนวยการศนยพฒนาสภาพกายภาพการจดการขนสงและความปลอดภย ประธานอนกรรมการ อนกรรมการ นายสายฝน ขนเศรษฐ นายอนทนนท จนนลลา นายนพนธ พารา นายภวนย นาไชยสทธ นายผดง สขเกษม นายบญจนทร รกชาต นายยทธณา ชลคร นางวภา บญศร นายวลย ดวงศร นายหนพน แนบต

114 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

นายสายหยด ถงจย นายสมย นาวงษ นายพชย ออนแสง นายวนย เพชรภม นางยนอม ชลคร

ฝายประชาสมพนธ ผอำนวยการศนยสารสนเทศและการประชาสมพนธ ประธานอนกรรมการ

อนกรรมการ อาจารยศรรฐ ภกดรณชต อาจารยสทาศย พงศหรญ อาจารยวชชากร จารศร นางอไรวรรณ วรรณะ นางวนนทนช พชญวรเศรษฐ นางคำนง พวงปนเพชร นางฉนทนยา วศปาแพว นางสาวแมนวด นยทธ นางสาวภทรพร หงษทอง นางสาวอษารตน อนทรพงษพนธ นายไกรฤกษ จนทรแฉลม นายธรเนตร วโรจนสกล นายวงศกร ทองเพชร นายพนสทธ เคารพาพงศ นายกฤชสวชร ประโยชนพบลผล

ฝายตอนรบและจดภตตาหาร ผอำนวยการกองกลาง ประธานอนกรรมการ อนกรรมการ นางกานดา ไทรฟก นางสาวนศาชล วจารณวงศ นางกญญาภทร เทวาพทกษ นางลดดาภรณ พพฒนเขมากร นางณฐชา บญช นางสาวจฑามาศ เพญเจรญ นางทพวรรณ นราสนตพงศ นางสาวนภา วองไว

ฝายการเงน ผอำนวยการกองคลง ประธานอนกรรมการ

อนกรรมการ เจาหนาทกองคลง

115มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ฝายเลขานการ รองผอำนวยการฝายบรหารและกจกรรมศลปวฒนธรรม ประธานอนกรรมการ รองผอำนวยการฝายประกนคณภาพการศกษา รองประธานอนกรรมการ

อนกรรมการ นายจาระไน ไชโยธา นางสภาภรณ วงษทน นายววฑฒน สมตน นายสวศน เกษมปต นายสรชย ทหมด นางสาวปานแกว ชมเชย นางสาวอานนทกา ศกดวรวชญ นางสาวพทธนนท คำมงคณ นายสมภพ จนเพง

ทงน ตงแตบดนเปนตนไป

สง ณ วนท ๑๗ มกราคม ๒๕๕๔

(ศาสตราจารยวรณ ตงเจรญ) อธการบดมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

116 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต

บทสงทาย วโรกาสมหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา ๘๔ พรรษา พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ท เวยนมาบรรจบครบ ๗ รอบ ๕ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๔ มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ จงไดจดโครงการเทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตขน ระหวางวนท ๒๔ - ๒๕ มกราคม ๒๕๕๔ ณ หอประชมใหญ มหาวทยาลยศรนครนทรวโวฒ เพอนอมเกลานอมกระหมอมถวายพระราชกศล ดวยสำนกในพระมหากรณาธคณเปนลนเกลาลนกระหมอมหาทสดมได ทรงเปน พระธรรมกมหาราชา ทรงปกครองแผนดนโดยทศพธราชธรรม ดวยทรงมงหวงบำบดทกขบำรงสขแกพสกนกรใหรมเยน และทรงทำนบำรงพระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองตราบเทาปรตยบนกาล การเทศนมหาชาต เปนประเพณไทยทสบทอดกนมาตงแตสมยสโขทย จงมความสำคญในฐานะมรดกทางวฒนธรรม ทมการสบสานขนบธรรมเนยมประเพณในทางพระพทธศาสนาตอเนองกนมายาวนานจนถงปจจบน เทศนามหาชาตเรองมหาเวสสนดรชาดกเปนบทนพนธของสมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส สมเดจพระสงฆราชเจา ลำดบท ๗ แหงกรงรตนโกสนทร ซงไดรบยกยองในฐานะปชนยบคคลสำคญผมผลงานดเดนทางดานวฒนธรรมระดบโลก ประจำปพทธศกราช ๒๕๓๓ จากองคการยเนสโก จงเปนการจรรโลงวฒนธรรมทสงสงของไทย มหาเวสสนดรชาดก กลาวถงพระพทธองคเมอครงเสวยพระชาตเปนพระเวสสนดรอนเปนพระชาตสดทายกอนจะตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา โดยทรงมงบำเพญมหาทานบารม สละความเหนแกตนเพอประโยชนอนสงไพศาลตอมวลมนษยชาต คตความเชอของการประชมฟงเทศนมหาชาตนน เชอกนวาหากผใดไดฟงเทศนมหาชาตครบทง ๑๓ กณฑ ๑,๐๐๐ พระคาถา ผลานสงสจะสงใหไดรบมรรคผล

117มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

นพพาน เปนอรยะบคคลในพระศาสนา ถงซงความพนทกข มงมลาภยศ สรรเสรญและความสข การจด โครงการเทศนมหาชาต เฉลมพระ เกยรตของมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒครงน มหนวยงานทงภายในและภายนอกมหาวทยาลย ตลอดจนพทธศาสนกชนผใจบญใจกศลมารวมเปนเจาภาพกณฑเทศนและมารวมฟงเทศนมหาชาตกนเปนจำนวนมากบรรลตามความมงหมายทกประการ ขอกราบขอบพระคณเจาประคณสมเดจพระมหารชมงคลาจารย เจาอาวาสวดปากนำภาษเจรญ ทไดโปรดเมตตาเปนประธานทปรกษาฝายสงฆ กราบขอบพระคณ พระพรหมสธ พระสทธพฒนาภรณ พระบวรรงษ และภกษสงฆทกรปทเมตตาเปนทปรกษาฝายสงฆและแสดงพระธรรมเทศนามหาชาตเฉลมพระเกยรต การจดเทศนมหาชาตเฉลมพระเกยรตน ไดรบความเมตตาจากพระครวนยธร ดร.มานพ ผชวยเจาอาวาสวดพระเชตพนทให คำปรกษา แนะนำการดำเนนงานตลอดจนเปนธระจดการเรองตางๆ จนงานครงนสำเรจลลวงลงได ขอขอบพระคณทานอธการบด ประธานยทธศาสตรการสบสานและสรางสรรควฒนธรรมและศลปะ ทานผบรหารหนวยงาน บคลากร นสตและนกเรยนของมหาวทยาลยทกทาน รวมถงหนวยงานภายนอกและบคลากรภายนอกทรวมเปน เจาภาพกณฑเทศนและรวมประกอบงานบญน ขออนโมทนาในกศลเจตนาทไดรวมกนสบสานพระพทธศาสนาและธำรงไวซงขนบประเพณและวฒนธรรมอนดงาม (อาจารยจนทรทพย ลมทอง) ผอำนวยการสถาบนวฒนธรรมและศลปะ

118 เทศนมหาชาตมหากศลเฉลมพระเกยรต