Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

กระบวนการมสวนรวมในการอนรกษ และถายทอดภมปญญา

ของกลมชาตพนธสวย ชมชนบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ

Process of participation in conservation and transfer the wisdom of Suay ethnic

group, Ban Prasat Community, Huai Thap Than District, Sisaket Province.

บทคดยอ งานวจยนมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาภมปญญาของกลมชาตพนธสวยของชมชนบาน

ปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ 2) ศกษากระบวนการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษและถายทอดภมปญญาทองถนของกลมชาตพนธสวย เปนการวจยเชงคณภาพและการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ผใหขอมลหลกไดแก ปราชญชาวบาน ผนำาชมชน องคการบรหารสวนตำาบลปราสาท ผบรหาร คร นกเรยนโรงเรยนบานปราสาท และตวแทนหนวยงานทเกยวของรวม 70 คน วธเกบรวบรวมขอมลไดแก การสมภาษณเชงลก การประชมกลมยอย การจดเวทแลกเปลยนเรยนร และการดำาเนนโครงการจดตงแหลงเรยนรภายในโรงเรยนและการอบรมเพอถายทอดองคความรและสบตอการอนรกษอยางยงยนแกเดกนกเรยนในชมชน

ผลการวจยพบวา 1) ภมปญญาของกลมชาตพนธสวยในทองถนทสำาคญ ไดแก ดอกไมหมก (สมนไพรอบเสอผา) การรำาแม

มด (รำาพระอนทร) การทำาสมนไพรรกษาหอบหด สมนไพรเลกเหลาบหร การทำาเครองจกสานกระตบขาวทรงปราสาท และของทระลกททำาจากไมขนาดเลก แสดงใหเหนภมปญญาในการปรบตวใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม และแฝงคตความเชอของผคนทสะทอนผานประเพณและพธกรรมตางๆ 2) กระบวนการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษและถายทอดภมปญญาทองถนของกลมชาตพนธสวย ประกอบดวย 3 ขนตอน คอ 1) การมสวนรวมในการวางแผน 2) การมสวนรวมในการดำาเนนการ และ 3) การมสวนรวมในการประเมนผล โดยปจจยทสงผลใหกระบวนการมสวนรวมประสบความสำาเรจคอ 1) ผนำาชมชนมภาวะความเปนผนำา เสยสละ และสามารถจงใจสมาชกชมชน และ 2) พลงความสามคคและความสมพนธฉนเครอญาตของคนในชมชน

คำาสำาคญ: จงหวดศรสะเกษ, ชมชนบานปราสาท, ภมปญญาทองถน, กลมชาตพนธสวย, กระบวนการมสวนรวมของชมชน, การอนรกษและถายทอดภมปญญา

Abstract This research aimed to 1) Study the wisdom of Suay ethnic group

of the Ban Prasat community, Huai Thap Than District, Sisaket

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

Province, 2) study the process of community participation in the conservation and transfer the local wisdom of the Suay ethnic group as qualitative research and participatory action research. The main informants included villagers, community leaders, Prasat Subdistrict Administrative Organization, administrators, teachers, students of Ban Prasat School, and representatives of related agencies, totaling 70 people. Methods for collecting data include in-depth interviews, small group meetings, setting up for exchanging forums, implementing a project to establish a learning center within the school, and training to pass on knowledge and sustain sustainable conservation to students in the community.

The research results were found that 1) The wisdom of the Suay ethnic group in the area were Mok flowers (herbs for clothes), Witch dances (Indra dance), making herbs for asthma treatment, herbs to quit alcohol and cigarettes, making the castle-shaped sticky rice baskets, and small wooden souvenirs. They showed the wisdom of adapting to the environment and the underlying beliefs of the people reflected through traditions and rituals. 2) The process of community participation in conservation and transmission of local wisdom of Suay ethnic group consisted of 3 steps: 1) participation in planning, 2) participation in the implementation and, 3) participation in assessments. The factors contributing to the successful participation process were: 1) Community leaders had leadership, sacrifice, and motivation for community members, and 2) Power, unity and kinship relationship of the people in the community.

Keywords: Sisaket Province, Ban Prasat Community, Local Wisdom, Suay Ethnic Groups, Community Participation Process, Wisdom Conservation and Transfer

บทนำา (Introduction) ภมปญญาของกลมชาตพนธสวย ชมชนบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวด

ศรสะเกษ ไดแก การทำาดอกไมหมก (สมนไพรอบเสอผา) การรำาแมมด (รำาพระอนทร) การทำาสมนไพรรกษาหอบหด เลกเหลาบหร การทำาเครองจกสานกระตบขาวทรงปราสาท และการทำาของทระลกจากไมขนาดเลก ถอเปนกระบวนการสรางเสรมภมปญญาทเกดจากการสงสมประสบการณจากบรรพบรษซงสบทอดกนมาหลายชวอายคน ซงในอดตภมปญญาทสรางสรรคขนนโดยเฉพาะดอกไมหมก เครองจกสาน และของทระลกไดถกผลตขนโดยกลมคนชาตพนธสวยในทองถน หรอกรณทมความจำาเปนจะนำาสนคาและผลผลตเหลานมาแลกเปลยนกบสงของอนๆ ทจำาเปนกบผคนตางถน เชน ยารกษาโรค เสอผา หรออาหารประเภทอนๆ เปนตน (ชะเอยน บญชวย, 2563) แตหลงจากแนวคดและวฒนธรรมตะวนตกไดเขามามอทธพลในการดำาเนนชวตของคนไทย โดยผานนโยบายการพฒนาประเทศในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตนบตงแต พ.ศ.2504 เปนตนมา โดยรฐพยายามเนนการพฒนา

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

อตสาหกรรมเพอทดแทนการนำาเขาทประเทศไทยขาดดลการคาอยางมหาศาล จากการทรฐไดกเงนจากตางประเทศเพอนำาเงนมาลงทนกอสรางโครงสรางพนฐานของประเทศมากมาย ทำาใหรฐตองหาเงนชำาระหนโดยเรงการสงออกสนคาเกษตรโดยเฉพาะขางทเปนผลผลตหลกของประเทศ เนนการขยายพนทปลกเพอขยายการผลตใหมากทสด (พอพนธ อยยานนท, 2550) สงผลใหเกษตรกร ผปลกขาว เปลยนแนวการผลต จากการผลตเพอบรโภคมาเปนเพอจำาหนาย เพราะตองนำารายไดทไดจากการจำาหนายมาซอวสดอปกรณทางการเกษตรตางๆ เพอใชในการผลตขาวใหไดผลผลตมากยงขน ไมวาจะเปนสารเคมปองกนและกำาจดศตรพช ปยเคม และรถไถ นอกจากนยงมความตองการทจะนำารายไดทไดรบจากการจำาหนายขาวตลอดจนการผลตสนคาทางภมปญญาอนๆ เพอไปซอเครองอำานวยความสะดวกตางๆ ใหกบชวต อาทเชน โทรทศน ตเยน รถจกรยนต รถยนต เพอใหครอบครวมฐานะทดเทยมกบบคคลอน (ประภสสร บญประเสรฐ, 2560)

นอกจากนในชวงสามทศวรรษทผานมาดวยเหตผลทรฐบาลตองการสรางความมนคงและควบคมการผลต จงไดนำาการศกษาแผนใหมเขามาในชมชน ทำาใหการถายทอดความรและภมปญญาตางๆ ไปสคนรนตอๆ ไปทำาไดยากขน นอกจากนคนรนใหมยงไดรบคานยมทเนนวตถ ความเจรญ และความทนสมย จนดถกภมปญญาเดมของพอแมปยาตายาย ซงไมไดเรยนหนงสอวาดอยพฒนา มองวถชวตทเรยบงายแบบเดมวาลาหลง การปลกฝงทศนคตดงกลาวเออตอกระบวนการเขาสระบบทนนยม แตในขณะเดยวกนกทำาลายวธคด และภมปญญาทองถนทไดรบการสบทอดตอกนมาเปนเวลาชานาน (เอกวทย ณ ถลาง, 2544) และสอดคลองกบงานศกษาของเบญจวรรณ นาราสจจ (2551) ทไดศกษาประวตศาสตรภมปญญาอสาน พบวาปจจยททำาใหเกดการเปลยนแปลงวธการดำาเนนชวตของคนทองถนอสาน คอ เรมตงแตการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 1 (พ.ศ.2504 - 2509) เพอเพมผลผลตจากการเกษตร ทำาใหมการขยายพนทเพอทำาเกษตรกรรม รวมทงมการพฒนาความสามารถและเรยนรเทคโนโลยดานการเกษตรแผนใหม มการใชเครองทนแรงและเทคนคการผลตสมยใหมมากขน ทำาใหรายจายเพมมากขน ชาวบานบางสวนกไปเปนกรรมกรขายแรงงาน เปนการเขาสกจกรรมทางเศรษฐกจเชงพารชยของชาวนา ทำาใหมการเปลยนแปลงรปแบบหรอวธการผลต คานยม และวถชวตของชาวนา ซงสวนหนงคอ การสรางสรรคภมปญญาทองถนดวย เชน การนำาพชสมนไพรและทรพยากรธรรมชาตมาทำาเปนเครองหอม ยารกษาโรค ประกอบในพธกรรม การพฒนาเปนสนคา เพราะพชสมนไพรนมคณคาเปนภมปญญาทปยาตายายของเราไดคนพบและนำามาใชใหเกดประโยชน สมควรทเราตองอนรกษอยางถกวธดวยการศกษาวจยและนำามาใชใหเหมาะสมกบยค

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

สมยเพอใหเกดประโยชนสงสด ทงนเนองจาก ความเจรญทางเทคโนโลยและวทยาการไดกอใหเกดแนวคดและทศนคตทหลงใหลความเจรญสมยใหมวาเปนทพงและทางออกของการแกไขปญหาจนไมเหนคณคาของภมปญญาดงเดมทบรรพบรษสงสมกนมาหลายชวอายคนผานผเฒาผแก และพระสงฆในชมชน ซงเหนไดจดในบางทองถนของจงหวดศรสะเกษ

ชมชนบานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ เปนชมชนเผาสวย (กย) ทมทำาเลทตง

หางจากตวจงหวดศรสะเกษประมาณ 30 กโลเมตร ประชากรของชมชนสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม พชหลกไดแก ขาว นอกฤดกาลทำานานน คนในทองถนไดพยายามสรางสรรคภมปญญาเฉพาะถนขน คอ ดอกไมหมก (อม) เปนสมนไพรอบเสอผา หรอเครองหอมของชนชนสงเผากยโบราณ วฒนธรรมการรำาแมมด การทำาเครองจกสาน และการแกะสลกไมขนาดเลกเพอเปนของทระลก ซงดงกลาวจะจำากดการทำาแตเพยงกลมคนผสนใจและผสงอายเทานน ดงกลาวสงผลใหคนในชมชน ไมวาจะเปนคนในวยกลางหรอวยเดก ไมมโอกาสไดสมผสถงวฒนธรรม ประเพณ พธกรรม ตลอดถงขาวของเครองใชตางๆ ทคนแกคนเฒาในชมชนเคยใชในการสรางสรรคภมปญญา

ดงนน ผวจยในฐานะทไดเปนคณะกรรมการดำาเนนโครงการพฒนาแหลงเรยนรวฒนธรรมชาตพนธ 4 เผา (เขมร

สวย ลาว เยอ) ชมชนตนแบบกลมชาตพนธสวย ณ ศาลาแดงบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ รบผดชอบโดยกลมงานศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ และไดพดคยกบผนำาชมชน ประธานชมรมผสงอาย สมาชกองคการสวนตำาบลไดตระหนกถงปญหาและการเปลยนแปลงดงกลาว และมแนวคความคดตรงกนกบภาคสวนตางๆ ในชมชนวาควรจะดำาเนนการรวมกนในการศกษา อนรกษ และถายทอดภมปญญาทองถนของกลมชาตพนธสวย เพอเปนแหลงในการเรยนรควบคไปกบการสรางรายไดใหเกดแกชมชนใหผคนสามารถพงพาตนเองได ถอเปนการจดการชมชนสความเขมแขงตอไป

จากการสำารวจแนวคด ทฤษฎทเกยวของกบงานวจยนพบวา แนวคดทจะนำามาใชเปนแนวคดทางการศกษาคอ

กระบวนการเรยนรทเกดขนทงจากภายในและภายนอกชมชนและแนวคดทฤษฎการมสวนรวม เชน แนวคดของถวลวด บรกล (2552) และสำานกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (2549) ระบวา การมสวนรวมของประชาชน คอ กระบวนการทประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะแลกเปลยนขอมลและความคดเหนเพอแสวงหาทางเลอกและการตดสนใจตางๆ เกยวกบโครงการทเหมาะสม และเปนท

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

ยอมรบรวมกนจากทกฝายทเกยวของเพอใหเกดความเขาใจ การรบร เรยนร การปรบเปลยนโครงการรวมกน ซงจะเปนประโยชนตอทกฝาย งานของเทดชาย ชวยบำารง (2554) เรอง "ภมปญญาเพอการพฒนาทองถนเชงสรางสรรค" ทผวจยใชเปนกรอบความคดในการศกษาเชงภมปญญาเพอการพฒนาในทองถน" และในสวนเอกสารและงานวจยทเกยวของนนยงไมมการศกษาเรองนโดยตรง แตมเอกสารและงานวจยทเกยวของคอ "รายงานผลการดำาเนนโครงการพฒนาแหลงเรยนรวฒนธรรมชาตพนธ 4 เผา (เขมร สวย ลาว เยอ) ชมชนตนแบบกลมชาตพนธสวย ณ ศาลาแดงบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ "ประวตศาสตรและอตลกษณสวย"" โดยงานศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ (2563) และหนงสอ "สรปผลการดำาเนนงานประจำาป 2563" โดยกลมงานศลปะและวฒนธรรม สำานกสงเสรมและบรการวชาการ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ (2563) "รายงานผลการดำาเนนโครงการ "ธำารงรกษาวถสขภาวะสงคมในพธกรรมบำาบดโรค" ของงานศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ (2563) ทใหขอมลเบองตนเกยวกบบรบทชมชน และภมปญญาทองถนบางเลกนอย งานวจยของฐตภา บำารงศลป ประกอบศร ภกดพนจ และสรยา สมจนทร (2561) เรอง "รปแบบการทองเทยวเชงสรางสรรคเพอการอนรกษวฒนธรรมกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษ" งานวจยของฐตภา บำารงศลป ประกอบศร ภกดพนจ และสรยา สมจนทร (2562) เรอง "การประเมนคณคาของทรพยากรทองเทยวเชงสรางสรรคของกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษ" ทไดศกษาถงรปแบบการทองเทยวทเหมาะสมกบกลมชาตพนธ 4 เผาในจงหวดศรสะเกษ งานของอนนศกด พวงอก (2562) เรอง "การจดการขอมลเพอสรางอตลกษณทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษ" งานของอานนท ตงพทกษไกร และรพภทร ศรไกรภกด เรอง "การศกษาองคความรดานคตชนของกลมชาตพนธพนเมองทสงผลตอกระบวนการพฒนาจตสำานกการเปนพลเมองดในชมชน : กรณศกษาจงหวดศรสะเกษ" งานของเชดศกด ฉายถวล (2563) เรอง "สขภาวะชมชนในพธกรรมบำาบดโรคกบความมนคงทางวฒนธรรมดานวฒนธรรมดานสขภาพบนพนฐานความหลากหลายทางชาตพนธในพนทจงหวดศรสะเกษ" งานของอาวธ หงษศร, เพชรนำาผง รอดโพธ, ศภรตน ดวนใหญ และ อจฉรา แกวนอย (2563) เรอง "ภมปญญาหมอพนบานชาตพนธกย : กรณศกษาหมอพนบาน 7 ราย ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ" และงานของบรณเชน สขคม (2562) เรอง "รปแบบการพฒนาคณภาพชวตโดยใชภมปญญาทองถนของกลมชาตพนธกยในเขตอสานตอนลาง" ทไดศกษาสภาพอตลกษณทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธเขมร สวย (กย) ลาว เยอ ในจงหวดศรสะเกษ ทำาใหทราบถงขอมลพนฐานของชาวสวยในทองถนศรสะเกษ ซงการศกษา

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

ครงนผวจยไดอาศยกลมงานขางตนเปนขอมลพนฐาน แนวทางการศกษาและอภปรายผลในการศกษาบทความเรองน โดยมวตถประสงคเพอ 1) ศกษาภมปญญาของกลมชาตพนธสวยของชมชนบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ และ 2) ศกษากระบวนการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษและถายทอดภมปญญาทองถนของกลมชาตพนธสวย

วธการศกษา (Methodology)การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพและการวจยเชงปฏบตการแบบมสวน

รวม พนทในการศกษาวจยคอ ชมชนบานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ เปนการศกษาขอมลรอบเนแบบองครวมเพอทำาความเขาใจกบบรบทและสงแวดลอมดานตางๆ ทงดานสงคม เศรษฐกจ ความเชอ และพธกรรมของชมชน เพอศกษาการทำาดอกไมหมก รำาพระอนทร การทำาสมนไพรรกษาหอบหด เลกเหลาบหร การทำาเครองจกสานกระตบขาวทรงปราสาท และของทระลกททำาจากไมขนาดเลก และสรางความสำานกและตระหนกของคนในชมชนในการอนรกษและถายทอดภมปญญาแบบดงเดม ผานกระบวนการมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ในฐานะเปนสวนหนงของชมชน และพรอมทจะรวมในการวจยโดยมกรอบแนวคดในการวจยดงน

Figure 1 Conceptual Framework.

1.วธการเกบรวบรวมขอมล เปนการศกษาคนควาจากเอกสาร การสอบถาม การสงเกตการณและการปฏบตการแบบมสวนรวม 2. เครองมอเกบรวบรวมขอมล

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

ผวจยไดออกแบบเครองมอทหลากหลายโดยเนนกระบวนการเรยนรรวมกนระหวางผวจยกบทมวจยชมชน ผนำาชมชน และสมาชกชมชนทงผสงอาย วนทำางาน และเยาวชน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวยแบบสำารวจ แบบสมภาษณ และแบบบนทกการศกษา

3. การดำาเนนการเรมจากศกษาขอมลเบองตนจากเอกสาร ลงพนทหารอกบผนำาชมชน ออกแบบเครองมอเพอเกบรวบรวม

ขอมลภาคสนาม ไดแก แบบสำารวจ แบบสมภาษณ แบบบนทกการสงเกต และประเดนสนทนากลม และสมภาษณเพอศกษาภมปญญาจากคำาบอกเลาแบบไมเปนทางการ โดยใชคำาถามวจยเปนแนวทางการสมภาษณและการสมภาษณเชงลก ผใหขอมลหลกคอ ผอาวโส ปราชญชาวบาน อดตผนำาชมชนและชาวบาน

4.การวเคราะหขอมลเพอใหขอมลมความเทยงตรงและนาเชอถอ ผวจยไดทำาการตรวจสอบและวเคราะหขอมลทไดจากการเกบ

รวบรวมขอมลโดยการตรวจสอบเชงคณภาพดวยวธการสามเสน (Triangulation) ประกอบดวย 1) ตรวจสอบจากแหลงขอมลทตางกนจากขอมลเอกสาร การสมภาษณ และสงเกตการณ มาเปรยบเทยบเพอตรวจสอบเพอตรวจสอบความถกตอง 2) ตรวจสอบจากผใหขอมลหลายกลม ประกอบดวยผอาวโส ปราชญชาวบาน อดตผนำาชมชน และ 3) ตรวจสอบขอมลในการเกบขอมลหลายวธการ เชน การสมภาษณเชงลก การประชมกลมยอย และการจดเวทแลกเปลยนเรยนร

5.ดำาเนนการในการอนรกษและถายทอดภมปญญาทองถนผานโครงการจดตงแหลงเรยนรภายในโรงเรยนและการอบรมถายทอดองคความรแกนกเรยนในชมชนโดยผ

อาวโสหรอปราชญชาวบานเพอถายทอดองคความรและสบตอการอนรกษอยางยงยน

ผลการศกษา (Results)

1.บรบทชมชนบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษชมชนบานปราสาท หมท 1 ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ มความหมายทเปนทมา

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

ของชอหมบานตามปราสาท 3 หลงทมมาแตโบราณ เดมเปนทเนนสงทมปราสาท 3 หลงอยตรงกลางเนนดน มผรเรมกอตงบานรอบเนนดนนเพราะเหนวามความอดมสมบรณ คอ มปาไม หนองนำา และคลองนำาผาน อนจะสงผลตอการสรางสรรคภมปญญาทองถนในเวลาตอมา โดยตงบานเรอนแลวเรยกตามภาษาพนบานวา "โนนธาต" หรอแปลเปนภาษาไทยวาเนนดนปราสาทนนเอง ตอมาจงไดมผรเร มกอตงวดในบรเวณเนนดนนนคอ "วดปราสาท" มพระสงฆเปนผนำาชมชน โดยหมบานลอมรอบใกลเคยงกม บานโนนธาต บานปราสาทตำา บานโนนดง บานกอเลา บานหองาย บานกะท (ประวตศาสตร วฒนธรรม และภมปญญาทองถนของจงหวดศรสะเกษ, 2548) และมสถานศกษา 1 แหง ซงเปนสถานศกษาของรฐ คอ โรงเรยนบานปราสาท ทงนคนในชมชนมวถชวตเรยบงาย มความกลมเกลยวสามคค (บรณภาคย ภมโภคพฒน, 2564)

Figure 2 Ban Prasat Community, Huai Thap Than District, Sisaket Province.

2.ภมปญญาของชมชนบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ2.1 ดอกไมหมก และการทำาเครองหอมของชาวกยโบราณดอกไมหมก (อม) สมนไพรอบเสอผา หรอเครองหอมของชนชนสงเผากยโบราณ ทหอมนานตดเสอ

แมกระทงซกผาไปแลวหลายครง(บรณภาคย ภมโภคพฒน, 2564) เรยกอกอยางหนงวา หมกดอกไม ซงถอวาเปนเครองประดบ เปนสญลกษณของชนเผาสวย ใชเสรมในการแตงตว ถอเปนเครองประดบเวลาไปทำาบญทวดในการตอนรบแขกบานแขกบานแขกเมองทมาเยอน ผคนในชมชนจะพากนทำาดอกไมหมกโดยเฉพาะทบานโนนธาต ซงเรมจากการนำาดอกสะเลเตหรอยอดออนของใบเลบครฑ หรออม (เนยมอม) มาคลกเคลากบขมน และนำาอบนำาหอม นำามาหอใบตองและยางไฟออนๆ จนดอกไมหมกสกไดท สกไดทกจะนำามาทดไวทห เดนไปไหนมาไหน

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

ดอกไมหมกกจะสงกลนหอมแกผคนทพบเหนเดนผาน เปนเสนหอยางหนงของชนเผาสวย และหากใครทโสดกจะเหนบไวทใบห โดยการนำากานดอกหนออกมาทางนอก แตหากใครแตงงานแลวกจะหนกานดอกไมหมกกลบเขาไปไวดานใน (บรณภาคย ภมโภคพฒน, 2564) นอกจากนคนสวยในทองถนยงนำาใบอมมาผสมกบนำาทาผมชวยใหผมดำาเงางาม และซอยใบใหเปนชนเลกๆ ใสรวมกบเตาปนจะชวยใหปากหอม และนำาใบอมลนไฟแชในไหเหลาทำาใหรสหอมหวาน

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

Figure 3 The area of the community, Tambon Prasat Huai Thap Than District Sisaket Province

รวมถงยงนำาไปอบทำายาสบ ลดกลนฉนใหหอม และบางบานนำาขมนบดละลายนำาผสมกบดนสอพอง นำาใบอม 3-4 ใบ หอใบตองออนตงกบขเถารอนๆ จนสก วธการนเรยกวา "หมกขเถา" จากนนนำาแปงทไดมาทาตวเปนเครองสำาอางและเครองหอม และยงมอกวธหนงคอการนำาใบอมไปนาบกบหมอดนตงไฟจนรอน จากนนนำาเอาใบอมทสกแลวมาพกตามตว ใสเสอผา หอผาแพร หรอเกบไวในตเสอผา คนสมยกอนจะใชเมอเวลามงานบญ งานรนเรง หรอพกตดตวไวเวลาไปเกยวสาวเหมอนกบคนสมยนทตองฉดนำาหอมเพอเพมความมนใจและดงดดความสนใจจากคนรอบขาง (ล สระทอง, 2564 และ ผย หมยโท, 2564) ซงใบอมทถกยางไฟออนๆ แลวสามารถสงกลนหอมได 2-3 วน หากอยในทอบจะสงกลนหอมไดเปนอยางดดวย บางคนเกบในตลบหรอกระเปาสตางคแลวแตความชอบ ดงกลาวถอเปนองคความรของทองถนทเปนภมปญญาในการสบทอดผานรนสรน และเปนองคความรทมคณคาของชมชนเฉพาะถนเฉพาะกลม เปนเครองหอมของชาวอสานโบราณทเขาใจธรรมชาตรอบตวอยางถองแม มการสอความรภมปญญาการปรงแตงธรรมชาตใหเขากบวถชวตชวลกชวหลาน หลงเหลออยในความทรงจำาของบรรพบรษทถกเลามาเปนทอดๆ

Figure 4 Mok flowers (herbs for clothes).

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

2.2 รำาแมมด (รำาพระอนทร)รำาแมมด เปนพธกรรมอยางหนงของชาวศรสะเกษ ในทนคอบานหนองฮะ เรยกวา เรอมมะมวด หรอ รำาแม

มด มลกษณะคลายการทรงเจาหรอเชอวาพระอนทรตองการมาอยดวย (บรณภาคย ภมโภคพฒน, 2564, งานศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ) ทงนคนในทองถนเชอวาเทพหรอผนนม 2 พวก คอ พวกทอยากไดสงของโดยใหคนจดใหกบพวกทคอยมาดแลมนษย ร ำาแมมดจะทำาขนเมอผปวย ซงรกษาโดยวธการปกตธรรมดา หรอรกษาทโรงพยาบาล หรอรกษาโดยแพทยแผนปจจบนแลวไมหาย จงตองจดพธกรรมรำาแมมดขน สวนดนตรทใชประกอบมแคน ซอ ฆอง และกลอง ซงตองทำาเปนกลองทำาจากดนเผา หนงกลองทำาจากหนงตะกวด ทงนการหาสาเหตของการปวยตองมคน 2 กลม คอ ผเขาทรงแลวบอกวาจะมเทวดาขออยดวย คนนมหทพย ตาทพย สวนอกกลม คอ คนถามหาสาเหตของการเจบปวย เมอรสาเหตแลวกถามตอไปวาจะใหทำาอยางไรถงจะหาย โดยตองมโรงปะรำา มการนงทรง เสากลางมประตวลผกไวใสไกตม 1 ตว ขนม ขาวตม กรวย 5 เทยน 2 เลม ดานลางตดกบดนวางกระเชอใสขาวเปลอก เมอเตรยมอปกรณเสรจแลว ครมะมวดจะเขาทนงทรงดนตรกจะเรมบรรเลง ผเขาทรงจะเอามอ 2 ขาง จบขนในขณะทจดเทยนไวบนขนนน เขาจะเพงเทยนหมนขนไปมา ครประจำาตวจะเรมเขาประทบทรง มการแตงตวแลวรายรำาดาบ ทำาการรบพงกบภตผปศาจ อาการคนทรงจะมลกษณะอากปกรยาทตางไปจากคนเดม บางคนรองไห บางคนแสดงอาการโกรธผปวยเพราะทำาผด ขณะเดยวกนเจาภาพและญาตจะตองถามวาความผดนนเปนอยางไร ทำาอยางไรจงจะพนโรค ผเขาทรงกจะบอกใหทำาพธตาม เปนการจดพธถวายเพอใหหายปวย (อนทร ศรโพนทอง, 2564, เกต ขนตวงศ, 2564 และพพฒน การเขวา, 2564)

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

Figure 5 Indra dance

Figure 6 Ban Prasat Community, Huai Thap Than

District, Sisaket Province.

2.3 สมนไพรรกษาหอบหด เลกเหลาบหรภมปญญาสมนไพรน พระสงฆผนำาชมชนเจาอาวาสวดบานปราสาทไดเรยนรวชาจากครหรอบรรพบรษ

ตงแตการเกบยา หนยา ตากยา และเตรยมยาเปนประจำา สงเกตและจดจำาพธกรรมและกระบวนการรกษาโรค ทดลองรกษาและสะสมความชำานาญอยางตอ

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

เนอง โดยในสวนสมนไพรรกษาหอบหดสามารถหาไดจากทองถน ไดแก รากไม 1 ทอน หอมแดง 1 หว (ขาดเทาหวแมมอผปวย) กระเทยม ขง มะนาว และนำาผง โดยนำารากไมหนเปนทอนเลกๆ หอมแดง กระเทยม ขง ปอกเปลอกออกแลวโขลกรวมกน (ถามเครองป นกใชวธการป นใหละเอยด) มะนาวบบเอานำา นำามาผสมรวมกนกบหอมแดง กระเทยม ขง และนำาผง และดม หรออาจนำาใบกระเพราแดงผสมกบนำาผงใสในครกตำาใหเขากนแลวเอาเกลอใสผสมเหลาขาวตำาใหเขากน คนเอานำาไปใหคนทเปนหอบหดกน (พระครสารโกศล, 2564) สวนสมนไพรเลกเหลาบหรนนจะนำาหญาดอกขาว ทองพนชง ครอบพนส และสมนไพรอนๆ บด ป นเปนกอนรบประทาน หรออาจทำาในรปแบบยาฝน ยาตม ยาลกกลอน และยาทา พรอมกบคาถา (บญมา หมยโท, 2564, สมชย บรพา, 2564 และเจยม พรหมจนทร, 2564) ทงนภมปญญาดงกลาวมรากฐานจากการเรยนรจากบรรพบรษทสบทอดกนตอมาหลายชวอายคน แลวใชสมนไพรเพอรกษาโรคทางกายกายและคาถาเพอรกษาโรคทางใจแกชาวบานในชมชน โดยเฉพาะในพนทวดบานปราสาทและบานศาลากลพฤกษ

Figure 7 Making herbs for asthma treatment, herbs to quit alcohol and cigarettes.

2.4 เครองจกสานกระตบขาวทรงปราสาทเครองจกสานของบานโนนดง ณ ชมชนบานปราสาท เปนงานศลปหตถกรรมทสะทอนใหเหนภมปญญา

ของชาวบานไดหลายอยาง เชน ตะกรา กระจาด กระดง ซงใชวตถดบในชมชนทสะทอนใหเหนความชาญฉลาดในการเลอกสรรวตถดบทจะนำามาใชทำาเครองจกสาน ซงชาวบานจะมความรเกยวกบคณสมบตของวตถดบแตละชนดเปนอยางด แลวนำามาดดแปลงเปนวสดทใชทำาเครองจกสานดวยวธงายๆ แตสนองวธการใชสอยไดด เชน มการสานตวกระตบขาวสองชนเพอใหเกบความรอนไดด โดยไอรอนจากขาวเหนยวนงจะระเหยออกไปไดตามรระหวางเสนตอกอยางชาๆ ไมกลายเปนหยดนำาทจะทำาใหขาวเหนยวแฉะและบดเสยไดงาย กระตบขาวจงเปนภาชนะ

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

สำาหรบใสขาวเหนยวนงไดดทสด ซงเปนผลจากการออกแบบทแยบยลของชางพนบานทไดทดลอง ปรบปรง สบตอกนเรองมาเปนเวลานาน นอกจากนรปทรงของกระตบขาวในแตละทองถนยงมความงดงามแตกตางกนไปตามความนยมของแตละถนดวย ในทนคอทรงคลายปราสาทบานปราสาท ซงเปนศาสนสถานโบราณของทองถน (บวลาน สขจนทร, 2564 และ เหลา สขจนทร, 2564)

2.5 ของทระลกททำาจากไมขนาดเลกบานโนนดง ชมชนบานปราสาท เปนอกหนงหมบานชมชนหตถกรรมทองถนทมตนกำาเนดงานฝมอสบ

ทอดมาจากรนบรรพบรษทมชอเสยงในดานของสนคาของประดบตกแตงบานประเภทไมแกะสลก มการแกะเปนรปสตวลอยตวขนาดเลก รวมถงมการแกะลวดลายโบราณ เชน เรองราวตวละครหรอสตวในวรรณคด ลายรดนำา หรอลวดลายทออนชอย อาศยฝมอความชำานาญของชางฝมอชมชนบานปราสาททสบทอดกนมาจากรนสรน ซงงานแกะสลกไมจะตองหาไมใหไดขนาดทตองการ ใชมดพราหรอเลอยแตงรปทรงและผวหนาไมใหเรยบและไดทรงทตองการ ใชมดพราหรอเลอยแตงรปทรงและผวหนาไมใหเรยบและไดขนาดทตองการ จากนนทำาการรางแบบดวยดนสอหรอปากกาลงบนเนอไม เรมทำาการแกะสลกโดยใชคอนและสอขนาดตางๆ เปนเครองมอหลกในการแกะจนไดงานแกะสลกทเสรจสมบรณ (เสถยร ยอดนล, 2564) แตเนองจากลกษณะของการผลตงานภมปญญาทองถนนเปนลกษณะของการทำารปแบบเดมซำาๆ จะมเพมเตมในเรองของปรมาณตามทลกคาสงหรอชวงเทศกาล โดยยงขาดการพฒนาผลตภณฑใหทนสมยหรอทนตามแนวโนมความตองการของตลาดเทาทควร

3.กระบวนการมสวนรวมของชมชนในการอนรกษและถายทอดภมปญญาทองถน

องคความรจากการศกษา กระบวนการและขนตอนการสรางสรรคภมปญญาทองถนของชมชนบาน

ปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ ผวจยไดดำาเนนการในการอนรกษและถายทอดภมปญญา โดยรวมกบชมชนในการจดทำาโครงการจดตงแหลงเรยนร ภายในโรงเรยนบานปราสาท และการจดแสดงภมปญญาภายในศาลาแดง วดบานปราสาท และการอบรมถายทอดความรแกเดกนกเรยนในชมชนโดยผอาวโสหรอปราชญชาวบาน เพอถายทอดองคความรและสบตอการอนรกษภมปญญาทกประเภทอยางยงยน จากการดำาเนนกจกรรมโครงการพบวา กระบวนการมสวน

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

รวมของชมชนในการอนรกษและถายทอดภมปญญา ประกอบดวย 3 ขนตอน ดงน

ขนตอนท 1 การมสวนรวมในการวางแผน ผนำาชมชน ครอาจารย ชาวบาน และทมวจย รวมประชม

เพอเสนอแนะแนวคดในการอนรกษและเหนการรวมกนในการจดแหลงเรยนรเพอสบทอดความรสเดกนกเรยนทเปนเยาวชนคนรนใหมของหมบาน โดยมการบรจาคขาวของ อปกรณจกสาน แกะสลก หมอตม ภาพถายการร ำาแมมด เพอใชเปนตวอยางประกอบการเรยนร เพอถายทอดความรทม นอกจากการตงแหลงเรยนรแลวยงไดวางแผนอบรมถายทอดความรโดยตรงจากผอาวโสสเดกนกเรยนดวย

ขนตอนท 2 การมสวนรวมในการดำาเนนการ โดยเรมจากการหาสถานทสรางแหลงเรยนรทงชวคราว

และถาวรคอ บรเวณศาลาแดง วดบานปราสาท และภายในโรงเรยนบานปราสาท ซงเปนโรงเรยนภายในพนทวจย จดเปนแหลงเรยนร โดยแสดงขอมล เนอหา ผลงานตางๆ ดวยวสดสงของ อปกรณ และกจกรรมทหลากหลาย แตมความสมพนธกนในแตละเรอง โดยมจดมงหมายทชดเจน มการวางแผนและออกแบบใหนาสนใจในรปแบบสอทหลากหลาย เชน รปภาพ ของจรง และปายนเทศ เปนตน จากนนไดมการจดแหลงเรยนร โดยเรมตงแตการวเคราะหเนอหา รวบรวมวตถสงของหรอเอกสารตางๆ ทจะแสดง จดแบงประเภท หมวดหม และความสำาคญตามลำาดบ คำาบรรยายของสงตางๆ เพอใหแนใจวามความครบและพอเพยงตามจดมงหมายทกำาหนด กำาหนดขนาดของแหลงเรยนรทจดแสดง พนทจดแสดง จำานวนและขนาดกวางยาวของบอรด ฐานตงโตะสำาหรบจดแสดง จากนนนำาขอมลมาจดวางผงงานและออกแบบโดยคำานงถงความสำาคญวา สงใดทตองการเนนเปนจดเดน สงใดเปนจดรอง และคำานงถงเสนทางเดนของผชมนทรรศการ โดยปรมาณใหมเนอทกวางพอทผชมจะดสงของไดทวถง นอกจากนในการออกแบบการจดแสดงควรจดเรยงลำาดบสงทตองการ แสดงวาผชมควรเรมดจากจดใดไปสจดใด ทงนทำาไดโดยการกำาหนดวธการจดแผง ฐานตง และเสนทางเดนของผชมนทรรศการ

ตอมาคอ มการจดอบรมถายทอดความรเพอใหเกดการสบทอดความเขาใจ ความเชอและภมปญญาโดย

จดในพนทของแหลงเรยนร มกลมนกเรยนระดบมธยมและประถมศกษาเขารวมทงหมด 46 คน รวมถงผสนใจจากองคการบรหารสวนตำาบลปราสาท และชาวบาน เนองจากเปนการถายทอดความรในทองถน ผใหความรจงควรเปนผชำานาญ

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

การซงมประสบการณในแตลพดานตามทองคการบรหารสวนตำาบลปราสาทขนทะเบยนเปนผนำาทางภมปญญาของทองถน

ขนตอนสดทายคอ การมสวนรวมในการประเมนผล หลงจากอบรมพบวาผคนใหความสนใจ มการตง

คำาถาม ซกถามถงขนตอนการทำา วาทำาอยางไร หมกดอกไมคออะไร สมนไพรลดหอบหด เลกเหลาบหร มเทคนคการทำาอยางไร ทำาใหบรรยากาศในการอบรมมชวตชวาเปนอยางมาก

นอกจากนจากการศกษายงพบวา ปจจยทสนบสนนในการวจยครงนประสบความสำาเรจคอ 1) ผนำาชมชนม

ภาวะความเปนผนำา เสยสละ และสามารถจงใจสมาชกชมชน จากการสงเกตแบบมสวนรวม เชน ผใหญบาน กรรมการหมบาน และผนำาทไมเปนทางการ ไดแก อดตผใหญบาน ผอาวโสในหมบาน มความเขมแขง เสยสละ ยดหลกคณธรรมและมความรบผดชอบรวมกน และ 2) พลงความสามคคและความสมพนธฉนเครอญาตของคนในชมชน

อภปรายผลและสรปผล (Discussion and Conclusion) จากการศกษาพบวา ชนชนบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ มความเปนไปไดทจะรอฟ น

กระบวนการสรางสรรคภมปญญาแตละประเภทกลบคนมา การจดตงแหลงเรยนรและการจดอบรมเผยแพร การถายทอดองคความรเกยวกบภมปญญาแตละประเภทแกคนในชมชนโดยเฉพาะเยาวชนจะทำาใหเกดความตระหนกถงคณคาและความสำาคญของภมปญญาทองถนทบรรพบรษไดยดถอสบตอกนมา ทำาใหเดกเกดความภาคภมใจในการเรยนรภมปญญาทมอยในชมชน ซงสงผลใหเดกสามารถใชวจารณญาณในการแสวงหาทางเลอก วเคราะห ตดสนใจ และพฒนาชวตของตนเอง โดยการมองเหนอดต เรยนรปจจบน และใชฐานความรและภมปญญาในการดำารงชวตในอนาคตได ทงนชมชนมความภาคภมใจในวถชวตและภมปญญาของชมชนในการสรางสรรคภมปญญาแตละประเภททสบทอดตอกนมาจนถงปจจบน พลงความสามคคและความสมพนธฉนเครอญาตของคนในชมชน ทำาใหกระบวนการมสวนรวมของชมชนในงานวจยน ทงในการวางแผน การดำาเนนการ และการประเมนผลเปนไปดวยความเตมใจ ทำาใหเกดความเขาใจ การรบร และเรยนรรวมกนของคนในชมชน รวมทงกระบวนการเรยนรและสบทอดภมปญญาดงกลาวสเดก เยาวชน และกลมคนรนใหมอยางตอเนอง (จากการตดตามผลตอเนอง 1 ป หลงเสรจสนโครงการ สอดคลองกบการศกษา กษดเดช เนองจำานงค (2563) เรอง "การจดการความมรทางวฒนธรรม" ทพบวา กระบวนการเรยนร

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

รวมกนของการฟ นฟภมปญญาแตละประเภทเปนประจำาทกป ทำาใหทกคนไดตระหนกวา การเรยนรในชมชนทมประสทธภาพ เกดประสทธผลและทรงพลง ตองเรมจากการรวมคนในชมชนเพอเรยนรเรองเกยวกบตนเอง ความสมพนธของตนเองกบครอบครวชมชน และสงคม ซงถวลวด บรกล (2552) ไดกลาวไววา การมสวนรวมของประชาชนคอ กระบวนการทประชาชนหรอผมสวนไดสวนเสยไดมโอกาสแสดงทศนะแลกเปลยนขอมลและความคดเหนเพอแสวงหาทางเลอกและการตดสนใจตางๆ เกยวกบโครงการทเหมาะสม และเปนทยอมรบรวมกนโดยทกฝายทเกยวของ นอกจากนภาวะความเปนผนำาของชมชนทงทเปนทางการและไมเปนทางการ เปนปจจยสำาคญททำาใหเกดความสำาเรจในกระบวนการมสวนรวมในการดำาเนนกจกรรมของชมชน ซงสอดคลองกบผลการวจยของจกรพงษ พวงงามชน และคณะ (2556) พบวาปจจยททำาใหการพฒนารปแบบกระบวนการมสวนรวมของชมชนประสบความสำาเรจและยงยน ไดแก ผนำาทมความเขมแขงและมวสยทศน เสยสละในการทำางาน ความรกและสามคคของสมาชกชมชนและการมจตสำานกของชาวบานทกคน

การศกษาวจยครงนเปนสวนหนงทชวยสงเสรมใหเกดการอนรกษและถายทอดภมปญญาทองถนของชมชน

บานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ โดยเฉพาะการถายทอดความรไปยงเดกและเยาวชน คนรนใหมเปนจดเรมตนทชวยกระตนใหชมชนเกดความตนตวและมความเชอมนในการศกษาดานภมปญญาในชมชนอยางจรงจง ดงนนเพอใหเกดการอนรกษและถายทอดภมปญญาทองถนอยางเปนรปธรรมมากขน จงควรมการศกษากระบวนการในพนทสาธตหรอพนทจรง การศกษาเพอหาแนวทางการอนรกษและสบทอดภมปญญา การจดการความรภมปญญา การพฒนาภมปญญาเพอสรางมลคาทางเศรษฐกจใหชมชน รวมทงสนบสนนและสงเสรมการอนรกษสบสานภมปญญาแตละประเภทของชมชนบานปราสาทใหดำารงอยอยางมนคงและยงยน โดยอาจตอยอดศกษาภมปญญาในทองถนประเภทอนๆ เชน ภมปญญาดนตร (เปาแคน) ภมปญญาการทอสไบ ผาลายลกแกว ภมปญญาการทำาเครองแตงกายนางอปสรา ภมปญญาสมนไพรแกงสวด ภมปญญาหมอพนบาน หมอด หมอเปาแขนขาทหก คบารำาพระอนทร หมอลำาพระอนทร และหมอตำาแย เปนตน และการศกษาครงนอาจนำาไปประยกตใชในประเดนแนวทางการสงเสรมและพฒนาภมปญญาทองถนอนๆ ตอไปได

เอกสารอางอง (References)

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

กษดเดช เนองจำานงค. (2563). การจดการความรทางวฒนธรรม. วารสารททศนวฒนธรรม, 5(4), 214-228.จกรพงษ พวงงามชน และคณะ. (2556). การพฒนารปแบบการมสวนรวมของประชาชนในการจดการชมชน

กรณศกษาบานทาปาเปา ตำาบลนาปลาดก อำาเภอแมทา จงหวดลำาพน. วารสารการวจยพฒนามจธ, 36(2), 215-234.

เชดศกด ฉายถวล. (2563). สขภาวะชมชนในพธกรรมบำาบดโรคกบความมนคงทางวฒนธรรมดานสขภาพบนพนฐาน

ความหลากหลายทางชาตพนธในพนทจงหวดศรสะเกษ. วารสารวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ, 7(1): 64-86.

ฐตาภา บำารงศลป, ประกอบศร ภกดพนจ และสรยา สมจนทร. (2561). รปแบบการทองเทยวเชงสรางสรรคเพอ

การอนรกษวฒนธรรมกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษ. วารสารสงคมศาสตรวชาการ, 11(1), 30-42.

ฐตาภา บำารงศลป, ประกอบศร ภกดพนจ และสรยา สมจนทร. (2562). การประเมนคณคาของทรพยากรทองเทยว

เชงสรางสรรคของกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษ. วารสารมนษยสงคมสาร (มสส.), 17(3), 1-24.

ถวลวด บรกล. (2552). พลวตการมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพฯ: เอ.พ.กราฟกดไซนและการพมพ.เทดชาย ชวยบำารง. (2554). ภมปญญาเพอการพฒนาทองถนเชงสรางสรรค. นนทบร: สถาบนพระปกเกลา.เบญจวรรณ นาราสจจ. (2551). ประวตศาสตรภมปญญาอสาน. ขอนแกน: สาขาวชาประวตศาสตรและโบราณคดบรณเชน สขคม. (2562). รปแบบการพฒนาคณภาพชวตโดยใชภมปญญาทองถนของกลมชาตพนธกยในเขตอสาน

ตอนลาง. วารสารสนตศกษาปรทรรศน มจร., 7(6), น.1570-1583.ประภสสร บญประเสรฐ. (2560). ประวตศาสตรเศรษฐกจไทย. กรงเทพฯ: มหาวทยาลยรามคำาแหง.ประวตศาสตร วฒนธรรม และภมปญญาทองถน : ประวตอำาเภอ ตำาบล หมบาน ของจงหวดศรสะเกษ. (2549).

ศรสะเกษ: สำานกงานจงหวดศรสะเกษและภาคเครอขาย.

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

พอพนธ อยยานนท. (2550). ประวตศาสตรเศรษฐกจ 5 ภมภาคของไทย. กรงเทพฯ: สำานกพมพแหงจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (2563). สรปผลการดำาเนนงานประจำาป 2563. ศรสะเกษ: งานศลปะและวฒนธรรม

สำานกสงเสรมและบรการวชาการ มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ.มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (2563). รายงานผลการดำาเนนโครงการพฒนาแหลงเรยนรวฒนธรรมชาตพนธ 4 เผา

(เขมร สวย ลาว เยอ) ชมชนตนแบบกลมชาตพนธสวย ณ ศาลาแดงบานปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ "ประวตศาสตรและอตลกษณสวย". ศรสะเกษ: งานศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ.

มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. (2563). รายงานผลการดำาเนนโครงการ "ธำารงรกษาวถสขภาวะสงคมในพธกรรม

บำาบดโรค. ศรสะเกษ: งานศลปะและวฒนธรรม มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ.

สำานกวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม (2549). แนวทางการมสวนรวมของประชาชนและการประเมนผลกระทบ

สงแวดลอมทางสงคมในกระบวนการวเคราะหผลกระทบสงแวดลอม. กรงเทพฯ: สำานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม.

อนนศกด พวงอก. (2563). การจดการขอมลเพอสรางอตลกษณทางวฒนธรรมของกลมชาตพนธในจงหวดศรสะเกษ.

วารสารวจยและพฒนา มหาวทยาลยราชภฏศรสะเกษ. 6(1), 50-63.อานนท ตงพทกษไกร และรพพฒน ศรไกรภกด. (2562). การศกษาองคความรดานคตชนของกลมชาตพนธ

พนเมองทสงผลตอกระบวนการพฒนาจตสำานกการเปนพลเมองดในชมชน : กรณศกษาจงหวดศรสะเกษ. วารสารการพฒนาชมชนและคณภาพชวต, 7(2), 115-122.

อาวธ หงษศร, เพชรนำาผง รอดโพธ, ศภรตน ดวนใหญ และอจฉรา แกวนอย. (2563). ภมปญญาหมอพนบานชาต

พนธกย: กรณศกษาหมอพนบาน 7 ราย ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ. วารสารการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก, 18(1), 166-179.

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

เอกวทย ณ ถลาง. (2549). ภมปญญาอสาน. กรงเทพฯ: อมรนทรพรนตงแอนดพบลชชงและมลนธภมปญญา.เกต ขนตวงศ (2564, 2 กมภาพนธ) ปราชญชาวบานดานไสยศาสตร บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน

จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)เจยม พรหมจนทร (2564, 2 กมภาพนธ) ชาวบานบานโนนธาต บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน

จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)ชะเอยน บญชวย (2564, 2 กมภาพนธ) ชาวบานบานโนนดง บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน

จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)บวลาน สขจนทร (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานไสยศาสตร บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวย

ทบทน จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)บรณภาคย ภมโภคพฒน (2564, 28 มกราคม) หวหนาศนยเดกและเยาวชนบานปราสาท บานปราสาท ตำาบล

ปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)พพฒน การเขวา (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานไสยศาสตร บานปราสาท ตำาบล

ปราสาท อำาเภอหวยทบทน จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)ผย หมยโท (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานสมนไพร บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน

จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)ล สระทอง (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานสมนไพร บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน

จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)สมชย บรพา (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานดนตร บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน

จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)เสถยร ยอดนล (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานงานฝมอ บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบทน

จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)

Template: การประชมวชาการระดบชาต มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

เหลา สขจนทร (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานไสยศาสตร บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวยทบ

ทน จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)อนทร ศรโพนทอง (2564, 28 มกราคม) ปราชญชาวบานดานไสยศาสตร บานปราสาท ตำาบลปราสาท อำาเภอหวย

ทบทน จงหวดศรสะเกษ (สมภาษณ)