1

การเขยนเรองสน

เรองสน เปนรปแบบของงานเขยนประเภททเรยกวา “เรองสมมต” ซงผ เขยนจะตองใชจนตนาการเปนองคประกอบสาคญ สวนผอานกตองอานอยางมจนตนาการ กลาวไดวา จดสาคญของเรองสนอยทจนตนาการและความคดสรางสรรคของผ เขยนในการนาเสนอเรองราวใหนาสนใจ ในบทนจะกลาวถงคณคาของเรองสน ประเภท และองคประกอบทวไปของเรองสน เพอเปนแนวทางในการคดและเขยนอยางสรางสรรค คณคาของเรองสน แมเรองสนจะตองใช “จนตนาการ” แตกไมไดหมายความวาจะเปนเรองเลาทไรสาระและโกหกหลอกลวงผอานอยางสนเชง เพราะผ เขยนแตละคนลวนเปนสมาชกคนหนงในสงคม จนตนาการและความคดของผ เขยนจงไมหลกหนไปจากความเปนจรงของสงคมไดทงหมด เรองสนจงไมเพยงมคณคาในการสรางความเพลดเพลนหรอสรางความบนเทงแกผอานเทานน หากยงมคณคาตอสงคมในดานตางๆอก 4 ประการ ไดแก การบนทกความทรงจาของสงคม การสะทอนวถชวตของคนในสงคม การใหสตและขอคด และการสร างภาพลกษณ เชดชและธารงไวซงระบบคณคาบางประการ ดงน 1. การบนทกความทรงจ าของสงคม เรองสน เปรยบไดกบกระจกเงาทสะทอนภาพสงคมจากสายตาหรอมมมองของนกเขยน อนหมายความวา ภาพสะทอนทไดจากกระจกนมทงสวนทเปน “ขอเทจจรง” และสวนทเปนการ “ตความ” ของผ เขยนเอง ในการอานเรองสนเรองหนงๆ จงทาใหผอานเหนทงวถการดาเนนชวต อาชพ กจกรรม เทคโนโลย ความเชอ คานยมทบคคลยดถอ ทอยอาศย สถานภาพของบคคล ฯลฯ และเมอวถชวตและความคดของบคคลเปลยนแปลงไปตามกาลเวลาเรองราวเหลานกยงคงถกบนทกไว โดยสวนใหญมกเปนเรองของคนธรรมดาทไดรบผลกระทบจากเหตการณใดเหตการณหนงพรอมทงสอแสดงอารมณความรตอเหตการณทางสงคมนน เรองสนจงมความแตกตางไปจากบนทกทางประวตศาสตรอยางเปนทางการทจะบนทกเรองราว เหตการณสาคญ และบคคลสาคญ เชน การเปลยนแปลงระบบการเมองการปกครองจากระบบสมบรณาญาสทธราชยเปนระบบประชาธปไตย พ.ศ. 2475 หรอการตอส กบอานาจเผดจการของคนหนมสาวในเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 โดยไมไดถายทอดมมมองความคดของผ เลาเรองหรอพรรณนาอารมณความรสกผานตวละครสาคญของเรองเหมอนกบเรองสน

2

2. การสะทอนวถชวตของคนในสงคม เรองสนบางเรองนาเสนอภาพวถชวต พฤตกรรมและปญหาของคนในสงคม เชน เสนอภาพความหวโหย อดอยากยากไรของคนชนบททไดรบผลกระทบจากธรรมชาต ภาพของคนทถกเอารดเอาเปรยบจากนายทนหรอเจาหนาทของรฐ หรอ ภาพชวตประจาวนและความอดทนของผหญงในฐานะทเปนภรรยา ดงปรากฎในเรอง หมอทขดไมออก ของอญชน เรองสนบางสนมงสะทอนภาพความคดความเชอและคานยมของคนในสงคมแตละยคสมย เชน นาเสนอของเพศชายทเขมแขง รกเกยรตยศ ศกดศร ซงสงคมอนญาตใหผชายรองไหไดในกรณทถกดหมนเกยรตยศ หรอบางเรองสนสะทอนคานยมในสงคมวาเงนคอพระเจา สะทอนความขดแยงระหวางคานยมในสงคมเกากบสงคมใหม สะทอนคานยมในเรองความเสรทางเพศ

3. การใหสตหรอขอคด เรองสนไมเพยงมงสะทอนภาพปญหาของสงคมในแงมมใดมมหนงเทานน หากยงใหสตและขอคดแกผอานผานการเลาเรองโดยชใหเหนปญหาของสงคมทเกดขนและนาเสนอทางออกในการแกปญหาซงจะไ มบอกกลาวอยางตรงไปตรงมาในลกษณะสงสอนหรอยดเยยด หากตองใชศลปะอยางแนบเนยน ดงท อมราวด นกเขยนและนกแปล ไดกลาววา “...นกเขยนไมใชผ สอนศาสนา ไมใชนกเทศน ไมใชครโดยตรงกจรง แตนกเขยนควรมลกษณะเปนบคคลประเภทเหลานนไดโดยทางออม โดยไมทาใหผอานรสกตววากาลงฟงเทศนหรอฟงครสอนอย...” ตวอยาง จากเรอง เพอนบณย ของไพฑรย ธญญา ทผ เขยนแฝงขอคดคตธรรมเปรยบการกวาดใบไมบนพนดนเหมอนกบการกวาดขยะกเลสตณหาภายจตใจ ซงแสดงขอคดนผานตวละครทเปน “หลวงพอ” กาลงกวาดใบไมแหงและนกไปถงคาสอนของพระอปชฌาย ดงความวา

ไมกวาดในมอของหลวงพอครดกบใบไมแหงและพนทรายดงครดคราดๆเปนจงหวะ ใบไมถกกวาดนามารวมกนเปนกองสง เวลากวาดขยะทกครงหลวงพอตองนกไปถงคาสอนของทานอปชฌายในตอนทเขาโบสถบวชเปนครงทสองอยเสมอ คาของทานชางจบใจนก

“จตใจของคนเรากเหมอนดนนนแหละ...กเลสตณหาอนทาใหจตใจเศราหมองเปรยบไดดงขยะ ซงชอบแตจะหลนรวงลงมาทบลานดน หากเราไมพยายามกวาดออกไปเสยบางกจะทาใหจตใจรกรงรงดวยขยะกเลส เพราะเรานนมไมกวาดอยในมอแลว หลกธรรมวนยคอไมกวาดอนวเศษ ฉะนนจงหมนแผวกวาดขยะในลานใจและลานวดอยาไดเวน จงจะไดชอวาบวชมาแลวไมสญเปลา...”

3

ทานอปชณายกลาวเปรยบไวเชนน..ทานอาจลมคดไปกระมงวาขยะบนลานวดนนไมยากทจะปดกวาด แตขยะในลานใจของคนนสยากเยนเหลอเกนทจะกาจดใหหมดสนไป...

4. การสรางภาพลกษณ เชดช และธ ารงรกษาไวซงระบบคณคา เรองสนบางเรอง นกเขยนมงโนมนาวใจใหสงคมตระหนกและธารงรกษาไวซงระบบคณคาบางประการตามทตนยดถอ โดยการสรางภาพลกษณใหแกบคคล องคกร หรอสถาบนใดสถาบนหนงใหเกดขนในหมชน เชน เรอง รมพระบารม ของทวสทธ ประคองศลป เปนเรองสนทสะทอนภาพปญหาภยแลงในหมบานแหงหนง ซงในทสดแลวดวยพระมหากรณาธคณของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว คนในหมบานจงรอดตายและทกอยางกกลบสสภาพเดม ลกษณะของเรองสน

1. มโครงเรอง (Plot) คอ เหตการณทจดเรยงลาดบและเปนเหตเปนผลกน หรอเหตการณหนงเปนผลใหเกดเหตการณหนงหรอหลายๆเหตการณสบตอมา โครงเรองทดตองเรมดวยการกลาวถงสถานการณตอนเปดเรอง (Exposition) มขอขดแยง (Conflict) อปสรรค (Obsteze) และการตอส (Struggle) ซงขอขดแยง อาจเกดขนจากตวละครทมนสยตางกน ขอขดแยงระหวางมนษยกบสงแวดลอม มนษยกบสงคม มนษยกบโชคชะตา รวมทงขอขดแยงภายในใจตวเอง ขอขดแยงหรอปญหาทเ กดขนสงผลตอการเปลยนแปลงของตวละครหลกและนาไปสจดสดยอดของเรอง (Climax) เพอจะคลคลายเขาไปสจดจบของเรอง (Conclusion หรอ Ending)

2. มจดมงหมายอยางเดยวและมผลอยางเดยว หมายความวาเรองหนงจะตองมการแสดงทศนะหรอแงคดเกยวกบวถชวตมนษยอยางใดอยางหนง

3. ใชเวลานอย หมายถง การใชเวลาในการเดนเรองตองสนและรวดเรว เหตการณตางๆคลคลายในเวลาอนจากดทาใหเรองกระชบ

4. มตวละครนอย ตวละครทมบทบาทสาคญทสดในเรองมเพยงตวเดยวเทานน ตวประกอบอนๆจะมกโดยจาเปนและเกยวของกบตวละครหลกซงปกตไมควรเกน 5 ตว

ตวละครยงตองมความสมจรง คอ มลกษณะนสย พฤตกรรมใกลเคยงกบคนจรงๆ และผ เขยนจะหลกเลยงตวละครทมลกษณะนสยอยางเดยว (Flat Character) เชน ดหมด เลวหมด เพราะผดปกตวสยของมนษย

5. มขนาดสน เรองสนขนาดพอเหมาะสมมความยาวอยระหวาง 4,000-5,000 คา แตตามคดเหนของ รนฤทย สจจพนธ (2526. น. 64) ใหความเหนวาในตางประเทศกาหนดวาใชคาตงแต 1,000-10,000 คา สวน

4

ของไทยกาหนดไวประมาณ 5-8 หนาหนงสอปกออน และยงมเรอง สน-สน คอ ประมาณ 1 หนา กระดาษฟลสแกป ฉะนน ในเรองของความยาวจงไมมกาหนดทตายตวนก แตจะไมยาวเกนจนกลายเปนนวนยาย

ประเภทของเรองสน ในการจาแนกประเภทเรองสน สามารถจาแนกไดโดยใชเกณฑการแสดงออกและเกณฑเนอเรอง 1. การจ าแนกประเภทโดยใชเกณฑการแสดงออก ในการจดจาแนกประเภทเรองสนตามลกษณะการแสดงออกของงานเขยนน สามารถจาแนกได 5 ประเภท คอ สจนยม (realism) สญลกษณ (symbolism) เหนอจรง (surrealism) เสยดสสงคม (satirical) แปลกแยก (alienation) และพาฝนหรอหลกหน (romanticism) รายละเอยดและลกษณะเฉพาะของงานเขยนแตละประเภท ดงน 1.1 ประเภทสจนยม ลกษณะการเขยนเนนความสมจรงทกองคประกอบทงความขดแยงของเรองอนนาไปสวกฤตหรอจดสงสดของเรอง ตวละคร บทสนทนา ฉาก ฯลฯ การดาเนนเรองมกเปนไปอยางเรยบงาย 1.2 ประเภทสญลกษณ ลกษณะการเขยนมกใชสญลกษณอยางใดอยางหนงในการบรรยายฉาก ตวละคร รวมทงความขดแยงตางๆ 1.3 ประเภทเหนอจรง ลกษณะการเขยนมกใชสงทดเหมอนความจรงนามาเปรยบเทยบกบสงทเปนไปไดหรอเปนไปไมได บางครงใชการเลาเรองทเปนโลกแหงความฝน บางครงใชลกษณะใกลเคยงกบกลวธการเขยนนวนยายวทยาศาสตร และบางครงใชวธวาดภาพยอนกลบไปกลบมาแบบเทคนคของภาพยนตรสมยใหม 1.4 ประเภทเสยดสสงคม ลกษณะการเขยนมกเปนไปแบบสมจรง แตมงการเสยดสเพอสะทอนภาพสงคม เชน เรอง เมองหลวง ของวาณช จรงกจอนนต ทถายทอดเรองราวผานความคดของชายคนหนงทเปนคนตางจงหวดและมาทางานในกรงเทพฯ แตตองเผชญกบเหตการณเดมๆอยางรถตด ความเหนแกตว และการดถกเพอนมนษยททาตวตางออกไป สถานการณของเรองเกดขนภายในรถเมลคนหนงชวงเวลาหลงเลกงาน ทผคนตางยอแยงกนเพอใหไดนง สภาพอนนาอดอดบนรถเมลยามทการจราจรตดขดนน ไดมตวประกอบทเปนผ ทาลายความตงเครยดไดบางดวยการรองเพลงลกทงขนมาบนรถเมล ซงบางคนกชนชม บางคนกวาบา 1.5 ประเภทแปลกแยก ลกษณะการเขยนมจดสาคญกลาวถงสภาพของมนษยในสงคมปจจบนถกตดขาดจากความเชอและกฎเกณฑแบบเกา การดาเนนเรองคอนขางเปนการราพงของจตใตสานก บางทใชการเสยดสเยาะเยยมาอธบายพฤตกรรมของตวละครในลกษณะทไรเหตผล สนหวงและถกสงคมเมนหนา เชน

5

เรอง คนนอกใบลาน ของอญชน เปนเรองราวของ “ตาเหนาะ” คนทไมนบถอศาสนาอะไรทงสน แลวโดนชาวบานควาบาตร ไมยอมสนบสนนซอถานทแกคอยเผาเลยงชพ วนหนงตาเหนาะไปพบเณรถกงกดจงรบเขาไปชวยเหลอ แตมรรคนายกเหนคดวาตาเหนาะจะทารายเณร “ไอเหนาะ นนมงน! มงทาอะไรเณร เฮย! หยดเดยวนนะ” แตตาเหนาะไมหยดเพราะกลวจะชวยเณรไมทน สดทายมรรคนายกกยงตาเหนาะเสยชวตเพราะความเขาใจผด จะเหนวาเรองสนเรองนแสดงใหเหนถงความเชอทฝงรากลกภายในจตใจของคนไทยสวนใหญทเชอวาการทาบญมากจะไดกศลและไปเกดในสวรรค หากมใครคนใดคนหนงทคดแตกตางจะกลายเปนคนทแปลกแยกจากสงคมไปทนท อกทงถกดาวาถากถางเสมอนไมใชคน ดงความตอนหนงวา

“ขอถามหนอยเถอะวา พวกเองฟงเทศนกนรเรองหรอเปลา ทาเปนงดเอาใบลานขนมาหลบหหลบตาอานบาล ใครๆ กทาได ใหเองขนไปอานเองกอานได ขากอานได แตมนคนละภาษากน แลวมนจะรเรองใหทาตามไปไดยงไง เฮย! เมยเองเขากยงวานงสปหงกรบศลเปนประจา อยากจะขนสวรรคกอยาก อยากจะหลบมนกออยาก เลยเอาพรอมๆกนทงสอง ทา สนกดเวย” “อะ! ไอเหนาะ นมงมนไอคอมมนสตขายชาตชดๆแลวนหวา” มรรคนายกขนเสยง ทาทางออกจะตกใจ “ลองมงกลาขดกระดกป ยาตายายมาทาระยาถงอยางน” แลวแกกถอนใจใหญ “ของดนะ อยเฉยๆคนโงอยางมงจะมาเหนอะไร มนกตองหมเปลอกโฆษณาลอหลอก มงมนหมาเหาใบตองแหง ไมเหนแกนแลวอยาเพงเสอกเหา เดยวกจะไปแจงกานนใหมาจบมง!”

1.6 ประเภทพาฝนหรอหลกหน การเขยนมลกษณะชวนฝนหรอชวนใหผอานหลดพนจากสภาพความเปนจรงและเขาไปอยในโลกแหงความฝน แมวาเหตการณในเรองอาจจะเปนสงทเกดขนไดในชวตจรง แตกเปนเพยงสวนนอยและไมใชจะเปนความจรงไดกบทกคน เชน การไดพบรกกบชายหรอหญงในฝน การมชวตแบบซลเดอเรลลา การไดรบมรดกจากการเปนทายาทมหาเศรษฐโดยไมรตวมากอน 2. การจ าแนกประเภทโดยใชเกณฑเนอเรอง การจาแนกเรองสนตามเนอเรอง เปนอวธหนงทเปนทนยมกน จาแนกได 3 ประเภท ดงน 2.1 ประเภทองความรและขอเทจจรงทางวชาการ การเขยนเรองประเภทน ผ เขยนตองศกษาคนควาและวจยคอนขางมาก ความคดและจนตนาการทปรากฏในเนอเรองกตององกบความรหรอขอเทจจรงทางวชาการ แตตองไมลมวาเรองสนเปนงานศลปะ ดงนน ความร ขอเทจจรงและจนตนาการจะตองผสมผสาน

6

กนอยางลงตวและพอดมเชนนนจะกลายเปนงานทมรายละเอยดมากเกนจาเปน แนวเรองทจดอยในประเภทน ไดแก เรองแนวจตวทยา ประวตศาสตร วทยาศาสตร และมานษยวทยา

แนวจตวทยา คอ เรองทเนนการนาเสนอเนอหาเกยวกบความแปรปรวนทางจตใจ บคลกภาพหรอพฤตกรรมของตวละครอนสบเนองมาจากสาเหตทางจตวทยา ในการอานเรองสนประเภทน ผอานจงตองมความรเกยวกบทฤษฎทางจตวทยาอยบาง เพอจะวเคราะหความสมพนธระหวางพฤตกรรมของตวละครกบสภาพจตใจและเรองราวตางๆในเรองไดอยางถองแทและลกซง เชน เรองทแสดงถงการขาดความรกความอบอน เรองทแสดงพฤตกรรมการเบยงเบนทางเพศ เชน

เรอง แมครบ ของอญชน เปนเรองราวการตอส กบภาวะภายใจจตใจของ “หนย” ตวละครหลกของเรองทสญเสยแมไปเมอ 2 คนทแลว และดวยความทกขโศกของหนยทาใหเขาแสดงอาการซมเศรา ไมพดคยกบใคร และไมยอมกนขาว เปนเหตใหคนทรกหนยอยางยายตองคอยดแลปอนอาหารให แตในทายทสดความเศราหมองของหนยกคลายไปเมอเขาสามารถตอสกบจตใจของตนเองไดและคนพบวา ถาหนยอยากเจอแม เขากเพยงจนตนาการและคดคานงถงวาแมไมไดไปไหน แมยงอยในจงหวะเพลงทหนยรอง อยใน ก ไก ข ไขทหนยเขยน แมอยในภาพวาดตวการตนทหนยวาด อยในกอนดนเหนยวดนนามนทหนยรกจะปน แมอยในน ในหวใจดวงเลกๆ แตสรางสรรคจนตนาการไดไมสนสดของหนยดวงน

แนวประวตศาสตร คอ เรองทใชเหตการณในประวตศาสตรเปนฉาก หรอใชบคคลในประวตศาสตรเปนสวนหนงหรอเปนแกนสาคญในการดาเนนเรองหรอเปนภมหลงของเรอง

แนววทยาศาสตร คอ เรองทมเนอหาเกยวกบวทยาศาสตรหรออาศยวทยาศาสตรเปนสวนหนงของการดาเนนเรอง โดยอาจใชฉากหรออาจแสดงผลกระทบของวทยาศาสตรตอมนษยชาต เชน การเสนอเนอหาเกยวกบการเดนทางไปในอวกาศ การเดนทางระหวางดวงดาว ระหวางระบบสรยจกรวาล การบกเบกอวกาศ การสารวจอวกาศ การเดนทางยอนอดตหรอไปสอนาคต การเปลยนแปลงทางชววทยา

7

การแสดงผลของวทยาศาสตรและเทคโนโลยทสรางความเสยหายใหแกมนษยและโลก

แนวมานษยวทยา คอ เรองทมงแสดงเนอหาของสงคมชมชนทมขนบธรรมเนยม ประเพณและวฒนธรรมพนถนในมมมองเชงมานษยวทยา

2.2 ประเภทเนนการสรางความตนเตนและเราใจ โดยใชจนตนาการเปนตวนา ความคดและจนตนาการทปรากฏในเนอเรองประเภทนอาจไมไดองกบความรหรอขอเทจจรงทางวชาการมากนก แตจะมงการสรางความตนเตนใหผอานไดโลดแลนไปกบจนตนาการทงแบบทเปนไปไดและแทบจะเปนไปไมได แนวเรองทจดอยในกลมน ไดแก แนวผจญภย แนวลกลบสยองขวญ และแนวสบสวนสอบสวน

แนวผจญภย คอ เรองทเนนการตอส การเผชญเคราะหกรรมของตวละครในลกษณะตางๆ ความโลดโผน การชงไหวชงพรบและความตนเตนระทกใจกบเรองราวทไมอาจคาดการณได

แนวลกลบสยองขวญ คอ เรองทมเนอหาเกยวกบความนาสะพรงกลวของภตผปศาจ ปรากฏการณเหนอธรรมชาต ความเรนลบมหศจรรยหรออานาจของดวงวญญาณ รวมถงสงลกลบตางๆ เชน

เรอง กา ของวาณช จงกจอนนต ทเลาเรองของชายคนหนง ทคนวนตองเปลยนไปเมอพบอกาตวใหญมาเกาะบนสายไฟตรงหนาตางหองและจองมองเขามาจนภรรยาของเขาหวาดผวา ไมกวนผานมาเขาไดรบขาวรายวาเพอนคนหนงกระโดดตกเสยชวตโดยไมมสาเหต ระหวางรวมงานศพ เขาเหนหลงของเพอนอกคนหนงมปกสดา และยงพบขนนกสดาเปอนเลอดหลนอยบนทางเดนพรอมกบกลนไหมบางอยาง เขาจาไมไดวาเปนกลนอะไรแตเคยไดกลนแบบนมากอน วนตอมาเพอนทเขาเหนในงานศพวามปกสดาคนนนกกระโดดหนาตางทบานตายไปอกคนหนง เหตการณลางรายสดประหลาดน ทาใหเขาพอจะรชะตาของตน จงนาโซมาลามขาตวเองไวกบเตยงนอน และในคนนนเขากจาเรองราวทงหมดได ภาพในฝนเปนเหตการณทเขาและเพอนเคยรวมกนทรมานสตว คอ จบอกาเผา เขาจงปลดโซคลองเทายอมรบชะตา

8

กรรม แตในตอนสดทายเขากไมตาย ภาพของอกากเลอนหายไป เพราะอยางนอยเหตการณในอดตนนเขากพยายามขอรองใหเพอนปลอยอกาไป

แนวสบสวนสอบสวน คอ เรองทมเนอหาสาคญเกยวกบความพยายามของผ เชยวชาญในการสบสวน ทงทเปนนกสบอาชพและนกสบสมครเลนในการคลคลายปมอาชญากรรมเพอสบหาตวอาชญากร

2.3 ประเภทองปรากฏการณหรอขอเทจจรงทางสงคม ความคดและจนตนาการทปรากฏในเนอเรองประเภทน เปนความคดและจนตนาการทองอยกบปรากฏการณหรอขอเทจจรงทางสงคมเปนสาคญ รวมทงผลกระทบทเกดขนกบปจเจกบคคลและสงคมโดยรวม ภาพทถกสะทอนออกมาจงเปนภาพสะทอนของชวต ความขดแยงและปรากฏการณทางสงคมตางๆ แนวเรองทจดอยในประเภทน ไดแก แนวการเมอง ศาสนา ชวตชนบท ชวตรก และชวตครอบครว

แนวการเมอง คอ เรองทมเนอหาเกยวกบการเมองในทางใดทางหนง เชน การแสดงความคด ความเชอ อดมการณทางการเมอง เชน เรอง โนร ของวาณช จรงกจอนนต ทเลาเรองผานตวละคร “ผม” ทจบการศกษาจากมหาวทยาลยในยคของการแสวงหาและเปนสวนหนงของการเขารวมเดนขบวนในเหตการณทางการเมอง ซง “ผม” ไดพบกบ “โนร” หญงสาวทภายนอกดรารวย แตงตวเกง ไมนาจะมอดมการณทางการเมอง แตสดทาย “ผม” เหนเธอหายไปจากการรวมเดนขบวนตอส เรยกรองทางการเมอง และไดรบจดหมายวาเธอสบายดซงเปนขาวทถกสงมาจากภเขาแหงหนง (ในฐานะผ อานทมพนฐานความรเกยวกบการเมองจะทราบดวา เหตการณทตวละครเลานนเปนชวงเหตการณทางการเมองในวนท 14 ตลาคม 2516 ดาเนนมาถงชวง 16 ตลาคม 2519 ทนกศกษาประชาชนเดนขบวนตอส เ รยกรองรฐธรรมนญและประชาธปไตยทสมบรณ แตนกศกษาประชาชนกลบถกอานาจเผดจการผลาญทาลาย จนมคนบางสวนหนเขาปาไปอยบนภเขา)

9

แนวศาสนา คอ เรองทมงเนนการนาเสนอหรอแสดงหลกธรรม ขอคดทางศาสนา การนาหลกศาสนามาใชในการดบทกข รวมทงเรองราวเกยวกบประวตศาสดา สาวกหรอนกบวชคนสาคญ ตลอดจนผ ทมสวนเกยวของหรอมบทบาทในการคาจนศาสนา

แนวชนบท คอ เรองทเสนอวถการดาเนนชวตและสภาพปญหาของชาวชนบทหรอชาวพนเมองชนเผาตางๆโดยเนนทงฉาก วถชวตของตวละคร ภาษาพด วฒนธรรม ประเพณ เชน เรอง เรอปลาเทยวสดทาย ของไพฑรย ธญญา ทเนนถายทอดบรรยากาศของภาคใต ทงตวละครและภาษาพดกเปนภาษาใต เพอเสนอวถการดาเนนชวตของคนใตโดยมตวละครหลกคอ “เฒาหมด” ทมอาชพประมงและเคยเปนผรอบรเกยวกบ ทะเล ตลอดจนเปนคนจบปลาไดเกงกวาชาวประมงคนอนในหมบาน แตกลบตองยอมรบความจรงวาเหตการณนนเปลยนไปเพราะทองทะเลในวนนไมเหมอนเมอกอนอกแลว ฝงปลาทเคยชกชมกลดลง เรอปลาเทยวสดทายของ “เฒาหมด” จงหนกลบเขาฝง แลวปลอยใหทะเลเปนเรองของคนรนใหมตอไป

เรอง เพลงใบไม ของวาณช จรงกจอนนต เปนเรองทเกยวกบยายผ เปนแมเพลงพนบานเมองสพรรณบร ทมความเปนหวงอนาคตของศลปะพนบานวาจะขาดผสบสานตอไป จงไดถายทอดเพลงพนบานใหสมเชาผ เปนหลานสาว แตกไมมททาวาสมเชาจะสามารถสบทอดเจตนารมณของยายได เพราะสมเชาชอบเพลงลกทงมากกวา แตดวยความเปนหวงยายทชราและลมปวยบอยครง สมเชาจงตดตามยายไปทกททมการแสดงเพลงพนบาน จนมาถงงานแสดงงานหนงทยายฝนรองเพลงบนเวททงทไมสบาย ดวงตาเรมมดมดมองไมเหนแตกยงรองจนจบทอนของตนเอง สมเชาเหนอาการของยายจงพายายลงจากเวท เมอถงควทยายตองรองรบตอจากเพอน สมเชากลบราปอออกไปรองเพลงแทนยาย ซงเปนเพลงทยายพยายามสอนใหสมเชามาตลอด และเสยงรองนนกไมผดเพยนไปจากเสยงของยาย

แนวชวตรก คอ เรองทเนนการนาเสนอความสมพนธในเชงรกใครซงมอยหลายรปแบบทงแบบทจบลงดวยความสขและแบบทจบลงดวยโศกเศราและไมสมหวง

10

รวมถงเรองความรกแบบตางๆ เชน รกตองหาม รกสามเสา รกซอนซอนรก รกตางแดน รกตางวย เปนตน

แนวชวตครอบครว คอ เรองทเนนการนาเสนอภาพชวต ปญหาและความสมพนธระหวางบคคลภายในครอบครว เชน

เรอง หมอทขดไมออก ของวาณช จรงกจอนนต เปนเรองราวของครวหนงซงประกอบดวย สาม ภรรยา บตรสาวและบตรชาย สามทางานธนาคารมหนาทการงานทดและนาเงนมาจนเจอครอบครว ซงเขามพนฐานชวตมาจากครอบครวทยากจน สวนภรรยาเปนแมบาน เธอมพนฐานชวตมาจากครอบครวทอบอนและมฐานะปานกลาง ทงสองจงมลกษณะนสยทตางกน สามของเธอเปนคนตระหน อารมณราย ชอบกดขขมเหง และทารายรางกายภรรยาเปนประจา เมอเธอทาขาวของในบานเสยหาย ผดกบภรรยาทเปนคนจตใจด และขเกรงใจผ อน วนหนงเมอสามรวาภรรยาทาหมอทเพงซอมาใหมไหมแลวนาไปซอนไวใตเตยงลกสาว เขาจงทารายรางกายเธอจนเกอบเอาชวตไมรอด แตเธอกตองยอมใหสามกดขขมเหงและทนอยกบนสยของสามตอไปโดยไมมทางเลยงได

ในการจาแนกประเภทของเรองสนตามเนอเรองน บางครงไมอาจจาแนกอยางเดนชดไดวา เปนเรองประเภทใด แตอยางนอยทสดการมกรอบความคดในเรองนกจะชวยใหมมมมองตอการทาความเขาใจในธรรมชาตของเรองสนมากขน

องคประกอบของเรองสน เรองสนมองคประกอบทวไป ไดแก โครงเรอง กลวธการเลาเรอง แกนเรอง ตวละคร บทสนทนา ฉาก มมมองและกลวธวรรณศลป 1. โครงเรอง โครงเรอง (plot) หมายถง แบบแผนหรอเคาโครงของเหตการณตางๆ ทไดถกปรงแตงและลาดบขนอยางเปนเหตเปนผลกน

11

การวางโครงเรองจะทาใหเหนขนตอนการดาเนนเรองวา จะเรมตนอยางไร ดาเนนเรองในลกษณะใด และจบดวยวธใดจงจะเหมาะสมกบลกษณะตวละคร พฤตกรรมของตวละคร แนวคดของเรองและปญหาขอขดแยงอนเปนจดเรมตน การวางโครงเรองของเรองสนทถอเปน “สตรสาเรจ” มใชกนอย 2 แบบ Climax Climax ข ก ค

ก ค ข ง แบบท 1 แบบท 2 แบบท 1 เรมนาเรองอยางใดอยางหนงทจด ก. แลวพาผอานใหเกดความพศวงตามเสน ก. - ข. โดยจดเรองใหมความยงยาก เกดความฉงนขนทกท จนถงปลายยอดท ข. ซงเรยกวา ไคลแมกซ (climax) และจบเรองโดยเรวใหผอานโลงใจ เขาใจ เกดความสะเทอนใจอยางใดอยางหนง และจบลงในจด ค. แบบท 2 เปนแบบสองซอน คอ เรมตนดวยเหตการณสาคญอยางใดอยางหนง แลวยอนตน กลาวถคงเหตการณสาคญนนวา มมลเหตเปนมาอยางไรจากจด ก. มายงจด ข. แลวดาเนนเรองตอไปยงจด ค. สรางความฉงนสนเทหจนถงจด ค. ซงเปนไคลแมกซของเรอง และจบลงในจด ง. โดยเรว ไคลแมกซ (Climax) จดสดยอดของเรอง แสดงวากาลงใกลปดฉากลง โดยใชประโยคเพยง 2-3 ประโยคเทานนกพอ บางทานจงใหนยามวา “ไคลแมกซ” คอ เงอนงาของเนอเรอง เปนยอดทสดของอารมณและความสนใจ โครงเรองแตกตางจากเนอเรอง (story) แมวาจะเปนเรองของเหตการณเหมอนกน ความแตกตางระหวางโครงเรองกบเนอเรองน ฟอสเตอร (Forster) ไดกลาวไวในหนงสอ “Aspects of the novel” วาเนอเรองเปนการเลาเรองตามลาดบของเวลา สวนโครงเรองเปนการเลาเรองโดยเนนทสาเหตหรอความเปนมา ตวอยางหนงของเขา คอ ถากลาววา “พระราชาสนพระชนม แลวพระราชนกสนพระชนม” เปนการแสดง “เนอเรอง” แต

12

ถาเปนโครงเรอง กตองวา “พระราชาสนพระชนม แลวพระราชนกสนพระชนมตามดวยความโศกศลย” อนบงช วา ในโครงเรองมลาดบของเวลา และมความเกยวเนองกนระหวางการเกดขนของเหตการณหนงกบอกเหตการณหนง โครงเรองทดยอมตองแสดงใหเหนถงความเกยวพนของเหตการณทงหมดอยางเปนเหตเปนผลตงแตตนจนจบเรองและใหความหมายทนาไปสแกนเรองซงเปนความคดสาคญทผ เขยนตองการสอกบผอาน ทงน ดวยเนอเรองแบบเดยวกน นกเขยนสามารถทจะสรางโครงเรองใหมความผดแผกแตกตางกนไดจานวนมาก 2. กลวธการเลาเรอง การสรางความเราใจหรอความกระหายใครรใหแกผอานดวยกลวธการเลาเรอง เปนสงทมความสาคญไมนอยไปกวาความสนกและความนาตนเตนของเนอเรอง ซงอาจแบงออกไดเปน 3 กลวธ คอ การเปดเรอง การดาเนนเรอง และการจบเรองทแตกตางกน จะทาใหเรองนนมความนาสนใจและนาตดตาม 2.1 กลวธการเปดเรอง เปนตอนเรมพฤตกรรมซงจะกาหนดสภาวะและเหตการณในเนอ เรองใหดาเนนไป และเปนการเราความสนใจใหผอานใครรเรองราวตอๆ ไป โดยปกตการเปดเรองไม ควรยดยาวซงทาไดหลายวธ ดงน

สรางใหมการกระท า ความเคลอนไหวทกอใหเกดความสนใจ คอ มงไปสจดของเรองโดยเรว มกรยาอาการอนไมใชของธรรมดาเปดเผยออกมา เชน เสยงปน “ปง ปง ปง” ,โทรศพทแผดเสยง “กรง กรง กรง” , ทามกลางความเงยบรถยนตชนกนเสยงสนน ชายคนหนงกาลงพงหลาวสแมนา เปนตน การกระทาเผลานชวนใหระทกใจใครตตาม เหมาะสาหรบเรองทเนนเครงเรองแบบแผน

เปดเรองโดยใชบทสนทนา โดยใหตวละครพดกน บทสนทนานนจะตองมถอยคาแปลก สรางปมใหสงสยชวนตดตาม ซงจะเปนประโยชนตอการดาเนนเรอง

เปดเรองโดยการบรรยายตวละคร พดถงรปรางลกษณะ กรยาทาทาง และคณสมบตเดน (ทงทางดและไมด) ของตวละครทสะกดใจคนอาน เพอนาไปสการดาเนนเรอง

เปดเรองโดยการขมวดความคด โดยใชคาพดหรอโวหารทคมคาย เชน “ผมชอบกฬาทคนนยมดทสด ในชวตผมมแตเรองทสดทงนน” คาพดนจะตองใหความคดอยางใดอยางหนง

13

2.2 กลวธการด าเนนเรอง นกเขยนสามารถเลาเรองโดยใชกลวธตางๆ ไดดงน

การเลาเรองตามล าดบเวลาหรอเหตการณ เปนกลวธการเลาเรองทไลเรยงไปตามลาดบเวลาหรอตามลาดบกอนหลงของเหตการณตงแตเรมตนจนจบเรอง

การเลายอนหลง เปนกลวธการเลาเรองทนาเหตการณหรอเรองราวในอดตมาสอดแทรกไวในขณะทเลาเรองปจจบน เชน การดาเนนเรองใน บานใกลเรอนเคยง ของไพฑรย ธญญา ทกลาวถงเรองราวในอดตของตวละครหลกสองตวทมความผกพนสนทสนมกนมากอน ตงแตเรมสรางบานมเมยมลกและคอยชวยเหลอเออเฟอกน แตในปจจบนกลบขนของหมองใจกน

การใชลางบอกเหต เปนกลวธการเลาเรองทแสดงหรอชแนะใหผ อานคาดเดาไดรางๆ วาจะตองมบางสงบางอยางเกดขน ดงตวอยางตอนหนงใน เพอนบณย ของ ไพฑรย ธญญา ทผ เขยนพยายามชใหเหนบางสงบางอยางทผดปกตขนกบ “ทานอาจารย” ทจาวดอยทตกใหญ ผานความคดและอารมณความรสกของ “หลวงพอ” ผเปนตวละครหลกของเรอง ความวา

ประตเหลกตกเหลองเปดอาออกกวางขวาง ปลอยแสงสขาวนวลของไฟหลอดพงออกมาขางนอกเปนทางยาว ประตเปดกวางกลางดกเชนนคอนขางเปนเรองทแปลกเอามากๆ เพราะตามปกตทานอาจารยมกปดประตตงแตเพงยาพลบแทบ ทกวน แตคนนทาไมยงไมปด หรอจะมใครมาเยยมทาอาจารยบาง กไมเหนไดยนเสยงพดคย เสยงโทรทศนทเคยดงอยทาคนกกลบไมไดยน นอกจากเสยงเครองปนไฟแลวกไมมเสยงอนใดเลดลอดออกมาอกเลย เนนนานมใชนอยทหลวงพอจบตาดมายงตกใหญ แตกไมมความเคลอนไหวใดๆ พอจะบงบอกวามคนอยบนนน หลวงพอตดสนใจเปนครงสดทาย หลงจากท ตรตรองอยเปนนาน รบเดนไปยงตกหลงใหญดวยความสงสยอยครามครน ขาของหลวงพอสนนอยๆ ขณะกาวขนบนไดตก นานนกแลวทหลวงพอไมเคยเหยยบยางเขามาทน แตตอนนหลวงพอบอกไมถกเหมอนกนวาเพราะเหตใดจงตองขนมาอกครงหนง

14

2.3 กลวธการจบเรอง การจบเรองเปนสวนประกอบทสาคญของโครงเรอง เพราะในตอนจบซงเปนจดสนสดกระแสความ จะเปนสวนททาใหผ อานรสกวาเรองนนมความสมบรณตามเนอหาหรอไม กลวธการจบเรองอาจจบไดหลายแบบ ดงน

การจบดวยความสข เปนการจบเรองอยางสมบรณโดยทตวละครไดรบในสงทแสวงหาหรอตองการ เชน ไดแตงงาน ไดรบมรดกอนเปนสงทพงได การไดรบชยชนะทมาจากความอตสาหะ เปนตน กลาวอกนยหนงกวา ตวละครทกตวตางไดรบผลจากการกระทาของตนเองโดยทผอานไมรสกกงขา

การจบดวยความเศรา เปนการจบเรองอยางสมบรณเชนกน แตเปนความสมบรณทเปนความโทมนสหรอความโศกเศราของตวละคร เชน การสญเสยหรอพลดพรากจากสงทรก การประสบกบสงทไมรก การพายแพตอชะตากรรม การพายแพตออานาจทไมเปนธรรมในรปแบบตางๆ

การจบแบบพลกความคาดหมายหรอหกมม เปนการจบเรองอยางสมบรณ แตจบแบบพลกผนชนดไมตรงกบการคาดคะเนของผอาน แมวากลวธการจบเรองเชนนจะดสนกเราใจ แตกตองมความชอบธรรมและมความเปนไปไดทจะจบเชนนนดวย

การจบแบบไมมขอยต เปนการจบเรองแบบไมสมบรณ โดยทผอานไมรวาผลของการกระทาหรอขอยตของเหตการณนนเปนเชนไร เหตการณจะดาเนนอยางไรตอไป ตวละครจะแกปญหาทเกดขนไดหรอไม ใครคอผกระทาผดทจรง ความจรงเปนเชนไร ฯลฯ ในทน ผอานจะตองคดและวเคราะหดวยตนเอง

3. แกนเรอง แกนเรอง (theme) หมายถง ความคดสาคญของเรองราวทงหมดหรอเจตนาทผ เขยนตองการสอสาร

กบผอาน อาจถกกลาวไวในเรองอยางตรงไปตรงมาหรออาจถกแสดงใหเหนโดยทางออม ดงตวอยาง เรอง หวนไหวและเปราะบาง (เรองสน) ผเขยน จาลอง ฝงชลจตร แกนเรอง การยอมรบความจรงและการเปลยนแปลงทเกดขน คอหนทางในการเผชญกบวกฤตการณ เนอเรอง “ภเกต” และ “จตรา” สองสามภรรยามลกเลกๆสองคน ชวงนจตราตองทางานมากขน เธอ

และพนกงานคนอนๆ ถกขอใหลดเงนเดอนลงยสบเปอรเซนต ตอมาเพอนรวมงานจานวนหนงถกพจารณาใหออก สวนภเกตซงทางานอยอกบรษทหนงกถกลดเงนเดอนเหมอนกน จตราเลาใหเขาฟงวาเดอนหนา เจานาย

15

บอกวาจะเอาคนออกอกสามคน ทงสองคนชวยกนคดวาถาตกงานจะทาอะไรและจาดาเนนชวตอยางไรตอไป และในทสดพวกเขากทาใจใหยอมรบไดวา อะไรจะเกดกตองเกดและถาตองตกงานกอยากลว แตสงทจะตองทาในชวงนคอการประหยดคาใชจาย

ในแงมมของผอาน การวเคราะหหาแกนเรองของเรองสนไมใชเรองยาก เทคนคหนงทอาจจะชวยได คอ การคนหาและพจารณาบทสรปทเกยวกบประสบการณของตวละครทผ เขยนไดแสดงไวในเรอง ซงอาจปรากฏอยในชอเรองหรอความตอนใดตอนหนงของเรอง หรอผอานอาจจะตองตงคาถามกบตวเองวาตวละครสาคญของเรองไดเรยนรประสบการณอะไรบางตงแตเรมตนจนจบเรอง

4. ตวละคร องคประกอบทสาคญในเรองคอ ตวละคร ซงในเรองสนมกจะมตวละครหลกเพยงตวเดยว และเปนตว

ละครทสมจรงมหลายมต กลาวคอ มความซบซอนในบคลกภาพ จตใจ การกระทาและมพฒนาการ ดงนน ตวละครทมความสมจรง จงมลกษณะเทาๆ อยในตวเอง แบบเดยวกบคนทวไปในสงคมจรง คอ ไมไดเปนคนดหรอรายสดขว

ในการใหภาพตวละคร ผ เขยนจะตองชวยใหผ อานเขาใจตวละครใหมากทสด โดยแสดงใหเหนทง “ความเปนจรงภายนอก” (external reality) ไดแก บคลกลกษณะ ความเปนมาและเหตการณในอดต และ “ความเปนจรงภายใน” (internal reality) ไดแก อารมณและความรสกนกคด ซงผ เขยนสามารถทาไดโดยการ “บอกใหร” ดวยการบรรยายและพรรณนา หรอ “แสดงใหเหน” ดวยการยกเหตการณหรอบทสนทนาตอนใดตอนหนง ในชวงเวลาหนงๆ และสถานทหนงๆ มาแสดงเพอใหผอานเหนภาพบคลกลกษณะ การกระทา หรอความคดของตวละคร

ตวอยางของการ “บอกใหร” ผ เขยนบอกใหผอานทราบโดยตรงวาตวละครหลกของเรอง หมอทขดไมออก ของอญชน นน เตบโตมาจากพนฐานครอบครวแบบใด และเปนคนทมบคลกลกษณะนสยแบบใด

ฝายหลอน เตบโตมาจากครอบครวของคนรนเกาผพอมอนจะกนจากหลกทรพยทสะสมตกทอดกนมา หลอนเปนลกสาวคนสดทองทกาพราบดาแตเลกๆ จงถกถนอมอมชเปนพเศษใหพนจากการไตตอมของมดแมงและแดดลมฝนฟา ทอาจนาซงพษและภยมาส หลอนจงมกคนกบความรมเยนเปนสขสบายในอตภาพนนจนไรความกระตอรอรนกบทกขสขอนจะมมาในภายภาคหนา หลอนไมเคยมปญหาใดมาใหรจกถงการตอส เพราะเพยงแตออกปากบนกบมารดาถงเรองแคขหมราขหมาแหง เรองนนกจะรบถกปดเปาออกไปเสยตงแตยงไมทนรซง

16

ถงรสชาตด หลอนจงไดรบรทกขเวทนาของชวตในรปแบบตางๆกแคเพยงไดเดนผานและพบเหนอยตามถนนหนทาง

ตวอยางของการ “แสดงใหเหน” ในเรองคนบนสะพาน ของไพฑรย ธญญา ทผ เขยนแสดงใหเหนวา

คนเลยงววสองฝายทจงววขนมาประจนหนากนกลางสะพานตางกยดถอความคดของตนเปนใหญและตางฝายตางมความเหนแกตว

คนเลยงววคนเดมรสกไมพอใจเปนอยางมาก เขาไมเคยคดมากอนเลยวาจะมคนกลามาลองดกบเขาได มนดเหมอนวาเขาไมอาจยอมไดงายๆ

“เอาววของมงออกไป” เขารองไปอยางขนเคองในขณะทใชมอดนววของตวเองมใหขนมาขางหนา

“มงนนแหละเอากลบไปกอน” คนเลยงววทมาใหมยอนกลบ สหนาบอกวาไมสะทกสะทาน ววของเขาสขาวนวล เขาของมนโคงงอและแหลมเรยวเหมอนปลายหนาม

“มงนนแหละ...” คนเลยงววสแดงพด “กเอาววขนสะพานกอน มงมาทหลงมงตองเอาลงไปกอน”

“ใครบอกวากมาทหลง มงเดนถอยหลงมงจะเหนไดยงไงวากมาทหลง” คนเลยงววสขาวเถยงกลบมาพรอมกบออกปากปรามววของตวเองเสยงดง ถงอยางไรเขากกลบหลงไมไดอกแลว ววของเขายงตนเตนอยดวย มนไมคนกบสะพานแบบนนก แตทเขาจงมากเพราะตองการขามไปอกฟากหนง เขาจะตองนาววตวนไปใหกานนทางฝงโนนดตวตามคานดแนะ

5. บทสนทนา บทสนทนา (dialogue) เปนองคประกอบหนงทชวยสรางสสนและความมชวตชวาใหกบเรอง แตทสาคญคอบทสนทนาของตวละครชวยในการดาเนนเรอง คอ แทนทผแตงจะเปนผบรรยายกใหตวละครสนทนา ชวยใหเรองดาเนนตอไป บทสนทนายงทาใหผอานรจกรปรางหนาตานสยใจคอของตวละครโดยทผแตงไมตองบรรยายเอง คาพดของตวละครทาใหรสกใกลชดกบความจรงมากกวาคาบรรยายของผแตง หรอรสกวาตวละครมตวตนจรงๆ ในการเขยนบทสนทนาควรยดหลก ดงน 5.1 ควรใหเปนไปตามธรรมชาต เหมาะสมกบฐานะของตวละคร กลาวคอ เมอตวละครตางฐานะ ตางการศกษา ตางวย กควรมคาพดทตางกนเพอความสมจรง 5.2 ค าพดของตวละคร ควรงาย สน ใหสมกบเปนภาษาทมนษยใชพดกน 5.3 ตองประหยดค าพด ไมพดออกนอกเรอง

17

5.4 บทสนทนาตองเปนประโยชนแกการด าเนนเรอง 5.5 รจกผนแปรถอยค า หรอรจกหลากค า การใชคาซากนในทใกลกนจะทาใหผอานเบอจงควรหาคาอนทมความหมายใกลเคยงกนมาแทน เชน หญงสาวพดขนวา อาจเปลยนไปตามสถานการณในทองเรองไดอกหลายคา เชน “หลอนโพลงออกมาวา” หรอ “เธอคราครวญ” หรอ “เธอพมพา” หรอ “เขาไดยนเสยงครางจากเธอ ซงเขาจบความหมายไมได” เปนตน เหตการณของเรองเปนสงสาคญทจะทาใหผ เขยนตองเลอกคา เชน คาวา “โกรธ” กเลอกใชคาอนแทนได เชน ตวละครเปนผ รายอาจใช “เขาคารามอยางนากลววา...” หรอบทของสามทโกรธภรรยาสดขดอาจใช “เขาตะเบงเสยงวา...” หรอตวละครผหญงทผ เขยนใหมนสยเอาแตใจตวเอง กอาจใชคาวา “หลอนตวาดเสยงลนวา...” หรอถาเปนผหญงทถกเลยงอยางตามใจ หยงจองหอง มองคนอนตากวาตนกอาจใช “หลอนสะบดหางเสยงอยางมะนาวไมมนา” จะเหนวานกเขยนสามารถเปลยนคาไดหลากหลายตามพฤตกรรมของตวละคร ซงจะทาใหบทสนทนาในเนอเรองมรสชาตยงขน 5.6 บทสนทนาตองอยภายใตเครองหมายอญประกาศ เปนการเขยนโดยใหผอานไดประจกษวาในสถานการณนน ใครโตตอบกบใครดวยบทสนทนาอะไร โดยทวไปผ เขยนจะใชบทสนทนาเชนนกตอเมอเหตการณนนเปนเหตการณทมความสาคญ หรอบทพดตอนนนเปนบทพดทสาคญตอการดาเนนเรอง ดงตวอยางเรอง ปลาหางเปย ของอญชน ความวา “ถาปลองบอกวาทาไมถงขโมย คณยาย อยาตปลองแรงๆ ไดไหมคะ” “เดกเวร กอเรองเปนกระบงยงมหนามาตอรอง” คณยายยงเขนเขยวเคยวฟน แตก กระแทกเสยงตอบ “เอา กอนลงมอกลองวามา”

เมอยนยอมใหมโอกาส เดกหญงกเรมตนสารภาพ “ปลอง..เอามะนาวกบไขมาทา ตวหนงสอลองหนคะ เมอเหนผ ใหญยงจองอยางเอาเรอง เดกหญงกรบตดเขาเปา “ปลองจา วธมาจากครอธบายคะ คอถาบบนาจากลกมะนาวมาจมเขยนบนกระดาษแทนหมกเขยวหมก แดงปกต พอแหงแลวกจะมองทเขยนเอาไวไมเหน แตมเคลดลบวาถาเอากระดาษไปองไฟพอ ใหรอนหนอย กรดในมะนาวมนจะสนดาปกบไฟเหนเปนตวหนงสอออกมาไดทนท ปลองกเลย ลองเขยนหลอกคนนนคนนดสนกๆ” สนขอใหความกระจาง ยายชมผนงคมเชงอยดวยทาทา เหมอนจะเปนลม คณยายไดแตจองหนาคนพดเขมง ไมชากตบกระดานรกลอ “ยง-ยงไมหมดเรอง แลวทเจาปอดมนวาวนกอนแกเกดมคาถาอาคมเสกไขทงลกใหตงแหนวกบพนดนไดตรงแตไมลมลงมาแตกเคเกนะ ไปหลอกอะไรนอง รอานโกหกใหญแลวนงน”

18

“ครวทยาศาสตรบอกปลองเองคะ คอวาในปนงๆจะมอยเพยงวนเดยวทกลางคนม เวลาเทากนเปง 12 ชวโมง เพราะเมอถงวนนน แกนของโลกเราจะไมเอยงอยางเคยไงคะ คอ ปกตมนจะเฉยงๆเยๆแบบนคะ” เดกหญงทาเอยงฝามอประกอบ ปากอธบายเปนคงเปนแคว หากกดไดถอยกระทงความด พลอยใหผหญงในทนนผ ลอมวงกนเจยนตองใชรองขนมบาง ฝานหมากดบเรยงเปนแวนกระดงเพอนาไปผงแดดบาง ตางเหลยวมาฟงกนอยางตงใจ “วน นนครวาเราเอาไขตงฉากกบพนไดจรงๆคะ ไขจะลมกลงขลกๆเดดขาด ปลองขสงสย-กเลย ทดลองทาดวามนจะจรงเทจแคไหน...”

บทสนทนานผอานจะเหนไดชดเจนวา หลานกาลงพดกบยายซงเปนผ ใหญของบาน ในสถานการณทหลานกาลงตอรองไมใหยายลงโทษตนฐานทไปขโมยไขกบมะนาวซงตองเกบไวใชทาอาหารจนหมดเกลยง สวนบทบรรยายและบทพรรณนาจะชวยใหเขาใจบรบทของการสนทนามากขน 6. ฉาก ฉาก (setting) หมายถง สถานทและเวลาทเหตการณหรอเรองราวในเรองเกดขน ฉากทนกเขยนใชอาจเปนไดทงฉากจรงและฉากสมต ขนอยกบเหตการณในเรองเลา บางเรองจาเปนตองใชฉากจรง โดยเฉพาะเรองทองประวตศาสตร แตสาหรบบางเรองทเหตการณในเรองอาจเกดขนทใดกไดนน ผ เขยนสามารถจนตนาการขนเองได โดยใชฉากสมมต เชน บานหลงหนงในสลมกลางกรงเทพฯ สานกงานของบรษทโฆษณาขนาดยกษใหญแหงหนง เปนตน ฉากมความเกยวของกบบรรยากาศของเรองเปนอยางมาก ทงยงมอทธพลตอพฤตกรรมของตวละครดวย เชน คนทมพายฝนตกหนกนาจะเปนฉากสาหรบเรองรายๆ เชน ฆาตกรรม อบตเหต ฉากบานรางมรใยแมงมมจบ ตะไครนาเกาะตามทางเดน ซ มประตมเถาวลยปกคลมใหบรรยายกาศหดหเศราหมองและสะพรงกลว หรอผ เขยนใชฉากรกแรกพบของพระเอกนางเอกดวยบรรยากาศสดชน ทามกลางทวทศนงดงาม แตเมอมอปสรรค นางเอกตองหนจากพระเอกไปทนทกขทรมานอยบานตวเองเปนชวงฤดหนาวอากาศมดมด เปนตน ผอานไดอารมณกบฉากทผ เขยนสรางขนและจดจาไดนานแสนนาน นยอมแสดงใหเหนความสาคญของการสรางฉากในบนเทงคด การเขยนฉากไมวาจะเปนฉากจรงหรอฉากสมมตมาประกอบในเรอง รวมถงการบรรยายใหเหนภาพของฉาก จงเปนเรองทมความสาคญ และทสาคญการนาเสนอฉากทดและมประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยง

19

ในตอนเปดเรองจะเปนปจจยสาคญในการกระตนและเราใจใหตดตาม การบรรยายและพรรณนาดวยภาษากว จะทาใหผอาน “มองเหน” รสก” และ “สมผส”

ตวอยางเรอง กอกองทราย ของไพฑรย ธญญา ลานานนไหลมาจากทศตะวนตก ทอดตวเลอยเลยวเขาเขตหมบาน แบงแผนดนออกเปนสอง สวน ฟากฝงสองขางมบานเรอนตงอยเปนหยอมๆ สลบกบสวนยางพาราและสวนผลไม รมคลอง ดานหนามทางเดนลาดลกจนถงหาดทราย ใตค งนาทหกโคงเปนขอศอก ลานายามแลงตนเขน แต สายนายงคงเออยรนสมาเสมอ หลมพอตนใหญงอกงาชดตลงแผกงกานสาขาทอดเงาไปยาวไกล ปก คลมหาดทรายและลานาดวยเงาเยนรมรน วนแลงอยางรายกาจ แผนดนระยบระยบดวยเปลวแดด สวนยางพาราสลดใบรวงโปรงโลง เปลอยกงกานอาบแดดอยเครงขรม เงยบเหงา ลมสงด ใบไมใหญไมไหวตง มะพราวยอดดวนยนตาย สงบงนอยเหนอฝง สรรพสงเหมอนยอมสยบตอฤทธรายของตะวนกลาในยามเทยง จากตวอยางนจะเหนฉากหม บานในชนบททมลานาเลกๆ หลอเลยงสรรพสงในหมบานนน แมบรรยากาศหนารอนโดยเฉพาะตอนเทยงวนจะรอนอยาง “รายกาจ” ผ เขยนใชถอยคาประณต บรรจง ใหผอานเหนภาพและไดความรเชนเดยวกบผ เขยน นอกจากวธบรรยายสถานท และเวลาแลว การสรางฉากยงทาไดโดยการใชภาษาถนของตวละครหรอกลาวถงประเพณของทองถน เพอใหผอานทราบวาเรองนน เกดขนทไหน จากตวอยางขางตนกลาวถง “ตนหลมพอ” “สวนยาง” ผอานกพอเดาวา คงจะเปนหมบานในภาคใต เนองดวยเรองสนมความยาวคอนขางจากด ผ เขยนจงตองประหยดถอยคาในการสรางฉาก สงใดทไมชวยใหเรองดาเนนไปไดกควรตดทงเสย 7. มมมอง มมมอง (point of view) หมายถง ตาแหนงสงเกตการณทผอานไดเหนเหตการณทเกดขนในเรอง ซงอาจจะเปนจากสายตาของใครคนใดคนหนงทเปนผ บรรยายทไมมตวตนอยในเรองหรอเปนตวละครตวใด ตวหนง โดยทวไปมมมองจากสายตาของผบรรยายทอยนอกเรองจะใหภาพทรอบดาน ในขณะทมมมองทมาจากสายตาของตวละครในเรองใหภาพทใกลชดสนทสนมมากกวาและบอยครงกใหความเพลดเพลนมากกวา รปแบบของมมมองในการเลาเรอง มดงน

20

7.1 ใหตวละครส าคญในเรองเปนผเลา ผ เขยนกาหนดใหตวเอกของเรองเปนผ เลาเรองของตนเองโดยชาคาวา ผม ดฉน ขาพเจา หน เรา เลาถงเหตการณหรอขอขดแยงทเกดขนกบตวเอง บางครงเลาในลกษณะทเรยกวา กระแสจตประหวด (Stream of Consciousness) หรอตวเอกเลาเรองของตน โดยปรากฏเปนรปกระแสความคดประหวดไปถงเหตการณตางๆ 7.2 ใหตวละครรองในเรองเปนผเลา ผ เขยนกาหนดใหตวละครทบทบาทรองลงไปมหนาทเลาโดยสมมตวา ตวละครตวนนอยในเหตการณหรอรวมรเรองตางๆ เพราะใกลชดและรจกตวเอกเปนอยางด การเลาแบบนมขอดคอตวละครรองสามารถบรรยายการกระทา อปนสยใจคอ คณงามความดของตวละครสาคญ และตวละครอนๆ ตามทตนไดยนไดฟงมาทกแงทกมมเหมอนเปนคนกลางทไดยนไดเหนการสนทนา การทะเลาะ ววาท ฯลฯ ของบคคลอน แลวนาเรองทตนไดยนไดเหนมาเลาอกตอหนง จงเปนมมมองของบรษท 3 7.3 ผแตงในฐานะเปนผรแจงเปนผเลาเอง ในกรณนกเขยนจะไมใหตวละครตวใดตวหนงเปนผเลา แตจะใชวธบรรยายไปตามเรองทตวละครมบทบาท ทงนเปนเหตการณและความรสกนกคดภายในใจ ของตวละคร ผแตงเปนผลวงรหมดทกสงทกอยางเกยวกบตวละครและนามาบรรยายไดอยางถวนถ ไมวาตวละครนนๆ จะคดอะไร รสกอยางไรและทาอะไร บางคราวผ แตงกอาจจะสอดแทรกความเหนหรอคาพดของตนเกยวกบพฤตกรรมของตวละคร

ดงตวอยางจากเรอง สสบหาบาท ของวาณช จรงกจอนนต ทผ เลาเปนผ รอบรวา “ทย” ตวละครหลกของเรองคดอะไร กาลงจะทาอะไร และเหตใดจงไมยอมความเอาเปรยบจากนายจาง ดงความวา

ทยนกไดวาเขาเพงรบเงนเดอนทสองมาเมอวานซนน ถาอยางนนเขาควรมสทธไดรบเงนอก เพราะวนนเปนวนทสอง นายหางไลเขาออกจากงานเมอสกครทผานมาเปนเวลาพกเทยงพอด คานวณเลขในใจอยสกคร ทยกรวาเขาจะตองไดเงนอกสสบหาบาท คดไดดงนน ทยกหนกลบไปทหางสรรพสนคาแหงนนใหม เดนขนไปบนชนสามซงเปนออฟฟตทพนกงานจะตองไปรบเงนเดอนทนน เขาสวนทางกบนายหางตรงทางเขาพอด

7.4 ผแตงในฐานะเปนผสงเกตการณเปนผเลา การใชกลวธนผ เขยนจะไมสามารถเขไปอยในจตใจของตวละคร แตจะทาหนาทเสมอนคนรายงานสงทตนเหนหรอไดยนไดฟง ไดสงเกตการสนทนาหรอการกระทาของตวละครเทานน ไมอาจทราบความรสกนกคดของตวละคร ผ เ ขยนมหนาทเหมอนคนนอกทคอยสงเกตการณ เรองสนทใชกลวธนจงคลายบทละครมาก จงไดชออกอยางวา Dramatic point of view นกเขยน

21

เปรยบเสมอนกลองโทรทศนทจบภาพการแสดงอยหรออาจเหมอนผ กากบละคร เรองทงหมดเผยใหผอานเหนรโดยสงทเกดขน และสงทมการพกน ความรสกนกคดใดๆ ในใจของตวละครเปนสงทคนอานไมร

8. กลวธทางวรรณศลป

กลวธทางวรรณศลปทสาคญทเปนทนยมใช ไดแก การใชสญลกษณ (symbol) และการเสยดส (satire)

8.1 การใชสญลกษณ ในทางวรรณกรรม หมายถง สงใดสงหนงทสมมตใหหมายถงอกสงหนง ซงผอานจะเขาใจไดโดยการถอดความเครองหมายหรอสญลกษณ เชน

เรอง นกเขาไฟ ของไพฑรย ธญญา เปนเรองราวทแสดงใหเหนถงความเชอของทองถน ซงในเรอง

ผ เขยนใช นกเขาไฟ เปนสญลกษณของความเชอดงเดม ทคนในทองถนเชอวาเปนตวอบาทวจะนาสงไมดมาใหแกผ เลยงด แต “ผม” ตวละครหลกเปนครสอนวทยาศาสตรไมเชอตามความคดความเชอของคนรอบตวทง “แม” และ “ลง” สดทายจงตดสนใจฆานกเขาไฟมาเปนอาหารใหผ เปน “ลง” กนแกลมเหลา แม “ลง” จะแนะนาใหไลไปเทานน เพอพสจนตามความคดของตนเองวานกเขาไฟไมใชสงทไมดหรอนาพาส งเลวรายมาใหกบคนเลยงหรอหากฆาแกงมนจะตายโหงตามนกไป เพราะทงหญงคนรกกหายปวยไข หมของแมทเลยงไวกอาการดขนไมเปนโรคและเบออาหารเหมอนเมอครงทยงมนกเขาไฟอย

8.2 การเสยดส เปนกลวธแบบหนงททาเรองสาคญใหกลายเปนเรองขบขนเพอเสยดส ลอเลยน ความเขลาหรอความไมถกตองของมนษยและสงคม เชน

เรอง จดหมายถงแผนดน ของอญชน ทเสยดสถงการทาลายทรพยากรธรรมชาตของมนษย จนกอใหเกดความเปลยนแปลงไปในทางทเลวราย ดงความตอนหนง ทผ เลาเรองเสยดสถงแมคารถเขนทขายอาหารใหแกนกทองเทยวอยรมทะเล แตกลบทาลายทะเลดวยการนาจานชามไปลาง

...บรรดารถเขนขายขาวแกง กวยเตยว สมตานาตก ลวนแตตดปายแขงวาตางกใชเจาเกาดกดาบรรพยคกอนโลกสกปรกกนทงนน พากนตงขบวนกนรบมอความตายอดตายอยากของนกเทยวอยางยาวเหยยดประชดตวหาด ชนดทนาทะเลขนเมอไหรมหวงเปนไดโดนกวาดลงนาเกลยงทงหาบทงคน กลงมอางใบเทาฟามาตงวางใหสบายเสรจสรรพกนตอหนาแบบน โธ ! แลวมนเรองอาไรจะใหเขาเทยวแบกเอากาละมงลางชามกบถงขยะตดมาดวยละ คดแลวไมอาบไมเอบมนแลว บอกตรงๆวากลว เพราะพอขนจากนา ลางชาม เอยไมใชจากนาทะเล

22

มาแลวคงไมพนตวเปนมนแผลบเพราะคราบนามนหม สวนบกนชนนอยๆเหลอใจ อาจโดนไมจมฟนสะกดสะเกาจนถกปลดเปลองไปโดยไมรสกอยกลางคลน แลวกกลบมแผนกระดาษจากถงปลาหมกยางมานาบขงตงทรวงอยแทนในนาและพวงผมทเลอยยาวเปนนางเงอกอาจมเมดขาวขาวระยบพราวตดอยตามพวงผม...สวยแปลกเหมอนดาวบนฟามด...

จดเรมตนการเขยนเรองสน เรองสนเปนเรองทตอง “ฝกฝน” อยางจรงจง จน “ตกผลก” ทงดานความคดทตองการนาเสนอ จนตนาการและการใชภาษา การเรมตนเขยนเรองสนหนงๆของนกเขยนแตละคนนนไมเหมอนกน และดเหมอนวาไมมกฎเกณฑใดๆทแนนอนตายตว บางคนอาจจะเรมจากการคดหาแกนเรองหรอความคดสาคญของเรองกอน ในขณะทบางคนอาจเรมจากโครงเรองพรอมๆกบการคดแกนเรอง แนวทางการเรมตนเขยนเรองสนทนกเขยนมอใหมอาจนาไปใชได มดงน 1. เรมจากสภาษตหรอค าพงเพย อปสรรคประการแรกในการเรมตนของนกเขยนมอใหม อยทไมรวาจะนาเสนอแกนเรองหรอแนวคดสาคญอะไร บางคนไมรจะนาเรองอะไรมาเขยน ในขณะทบางคนคดวาสงทจะเขยนนนลวนแลวแตมคนนาไปเขยนแลวทงสน ดงนนวธทงายทสด คอการนาสภาษตหรอคาพงเพยมาเปนแกนเรองหรอความคดสาคญทจะนาเสนอ เมอเลอกไดแลวกตองทาความเขาใจใหถกตองตามความหมาย จากนนคอยผกเรอง ซงนกเขยนจะตองมความชดเจนวาตองการสอความหมายอะไรหรอนาเสนออะไร สงทตองคานงเปนประการแรกคอ เรองสนไมใชนทานกอนนอนหรอนทานสอนใจทมงเนนการสอนศลธรรมและนกเขยนกไมใชคร พระหรอนกเทศน ผ เขยนจงตองสอดแทรกสงทจานาเสนอไวภายในเรองราว เหตการณ พฤตกรรมของตวละครอยางแนบเนยน แทนการกลาวถงสภาษตโดยตรง ประการทสอง ผ เขยนตองไมสนใจวามใครเคยนาสภาษตหรอคาพงเพยนนๆมาใชเปนแกนเรองหรอไม เพราะแกนเรองหรอความคดสาคญหนงๆสามารถนามาสรางเปนเนอเรองและผกเปนโครงเรองตางๆไดมากมาย ความสนกสนานและความตนเตนเราใจอยทโครงเรองและกลวธการเลาเรอง ตวอยางเชน แกนเรองทเลอกคอ “ปลาหมอตายเพราะปาก” ผ เขยนสามารถนามาผกเปนเรองไดวา สาม ภรรยาคหนง สามเปนนกวชาการทมชอเสยง เปนทยอมรบไปทวโลก เพราะเปนเจาของทฤษฎใหม ความมชอเสยงนามาซงฐานะทางการเงนและเกยรตยศแกคนทงค แตเมอเขาเสยชวตไป ภรรยาของเขาไดคนพบบนทกลบอนทาใหทราบวาในทางปฏบตนน เขาไมไดทาแบบเดยวกบทคดและเขยน เธอวามนเปนความชาญฉลาดอยางคาดไมถงวาสามของเธอสามารถลวงโลกไดขนาดนน และมนกเปนความโงของนกวชาการทงหลาย

23

ดวย คนวนหนงเธอไดนาความเรองนไปเลาใหเพนสนทฟง เชาวนตอมาขาวแพรสะพดไปทว งานเขยนของสามจงไดถกนามาพจารณาใหม ในทสดความเชอถอและความเลอมใสในทฤษฎดงกลาวกมลายไป พรอมๆกบชอเสยง เกยรตยศและฐานะทางการเงน ในขณะทเสยงประณามจากทวทกสารทศกองเขาหจนเธอเองตองหลบลหนหนาไปจากสงคมทเคยอย 2. จากความสะเทอนใจสแรงบนดาลใจ มนษยทกคนมอารมณความรสกทงสข ทกข เศรา สมหวง ผดหวง คละเคลากนไปทงในยามทประสบดวยตนเองหรอไดยน ไดฟง ไดรบรเรองราวของผ อน และหากเปนนกเขยนจะยงเกดความสะเทอนใจไดงายกวาคนทวไป นกเขยนจงถายทอดอารมณความรสกของตนผานเปนตวอกษรและเรองเลาตางๆเพอใหผอานไดมสวนรวมในอารมณความรสกนน เชน เมอไดอานขาวเรองเดกวยรนคนหนง คลอดลก แลวนาลกมาทงไว ทวด ผ เขยนกจะรสกเศราเวทนาตอเหตการณนน และนาความสะเทอนใจทเกดขนมาแตงเรองสนเพอนาเสนอใหผอานเหนวาการทองกอนวยอนควรและขาดสตนนเปนเหตใหผ อนตองเดอดรอนโดยเฉพาะลกทเปนเลอดในอกอยางแทจรง 3. แสวงหาแงมมจากประสบการณชวต ความเปนมนษยทอยในสงคมทมการสอสารกนตลอดเวลา ทาใหเราไดพบเหนแงมมตางๆของชวตทงของตนเองและผ อน แมวาวถชวตและวถการทางานของคนแตละคนจะแตกตางกน บางคนไดพบปะพดคยกบคนมากหนาหลายตา บางคนอาจจะมชวตเงยบๆสนโดษเปนสวนใหญ แตประเดนสาคญอยทการหยดคดและเกบเกยวบางแงมมของประสบการณชวตมานาเสนอเปนงานเขยนทสรางสรรค เชน นกเขยนมประสบการณการเลยงหลานทกาลงอยในชวงวยรน อาจเขยนเรองสนเกยวกบความรสกนกคด รสนยม ตลอดจนพฤตกรรมตางๆของพวกวยรนโดยอาจสรางขอขดแยงระหวางตวละครทเดกไมยอมเชอฟงผ ใหญ จนถงจดทเผชญกบปญหาบางอยางทเกนจะแกไขได สดทายกเชอในความคดของผใหญเมอทานไดอาบนารอนมากอน 4. ศกษา คนควาเพอใหรแจงเหนจรง นกเขยนทดสวนใหญเปนนกอาน การอานแลวคดพรอมตงคาถาม เปนการบมเพาะปญญาและชวยพฒนาทกษะการเขยน เมอนกเขยนมอใหมไดโครงเรองพรอมกบความคดสาคญหรอแกนเรองแลว อกทงรวาตองการเขยนอะไร เพอสอความหมายอะไร สงแรกทตองทานนคอการศกษาหาขอมลเพมเตมเพอชวยสนบสนนความคดของตน และชวยใหผอานไดความบนเทงพรอมไดแงคดมมมองบางอยางจากการอาน เชน ถาเรองนน ตวละครจะตองจบชวตลงดวยโรคเอดส นกเขยนจะตองมความรเรองเอดสในทกแงมม ทงอารมณความรสกนกคดของผ เปนโรค และอาการเจบปวยตงแตขนเรมตนจนใกลจะสนชวต ความรในอกประการหนง คอ การรแจงเหนจรงในสงทผ เขยนสมมตขน แมวาเรองสนจะเปนเรองสมมต แตการสมมตจะตองม “ความแนบเนยน” ดวย เชน ถาฉากของเรองเปนบานหลงหนง บานหลงนเปนฉากสมมต

24

นกเขยนตองมองใหออกวาแปลนของบานเปนเชนไร หองรบแขกอยตรงไหน เขาออกไดกทาง เชอมตอสวนใดของบาน มใชวาวนหนงนางเอกเดนออกจาหองอานหนงสอแลวเลยวซายมาทหองรบแขก แตอกวนหนงหองรบแขกกลบไปอยทปกขวาของหองอานหนงสอ เปนตน ในกรณทใชฉากจรง นกเขยนจะตองศกษาสถานททจะใชเปนฉากอยางเขาใจ

รายการอางอง

เกศน จฑาวจตร. (2557). การเขยนเชงสรางสรรคทางสอสงพมพ: Idea ดๆ ไมมวนหมด. นครปฐม: มหาวทยาลยราชภฏนครปฐม. ปราณ สรสทธ. (2549). การเขยนสรางสรรคเชงวารสารศาสตร. กรงเทพฯ: แสงดาว.