งานวจยเรอง การวจยแบบมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะ ของชมชน บานหวหนอง ต าบลขามเรยง อ าเออกนทรวชย

จงหวดมหาสารคาม

Participatory action research in the management of community waste bank at Ban Hua Nong Tambon Kham Riang

Amphoe Kantharawichai Mahasarakham Province

โดย ผชวยศาสตราจารยสณรตน ยงยน และคณะ

โครงการวจยนไดรบทนอดหนนการวจย จากโครงการวจยเพอชมชน มหาวทยาลยมหาสารคาม

ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2556

งานวจยเรอง การวจยแบบมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะ ของชมชน บานหวหนอง ต าบลขามเรยง อ าเออกนทรวชย

จงหวดมหาสารคาม

Participatory action research in the management of community waste bank at Ban Hua Nong Tambon Kham Riang

Amphoe Kantharawichai Mahasarakham Province

โดย ผชวยศาสตราจารยสณรตน ยงยน ผชวยศาสตราจารยธดารตน สมด ผชวยศาสตราจารย ดร.จนดาวลย วบลยอทย

นายสวรรค ธตสทธ

โครงการวจยนไดรบทนอดหนนการวจย จากโครงการวจยเพอชมชน มหาวทยาลยมหาสารคาม

ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2556

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยขอขอบคณ โครงการวจยเพอชมชน มหาวทยาลยมหาสารคาม ทสนบสนนทนในการวจยครงน และขอขอบคณ ประชาชนบานหวหนอง ต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม ทกคนทใหความรวมมอในการวจยเปนอยางด ท าใหการวจยครงนส าเรจลงไดดวยด

คณะผวจย กนยายน 2556

ก

บทคดยอ การวจยครงเปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เพอศกษาสถานการณการจดการขยะ

และการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง ต .ขามเรยง อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม กลมผรวมวจยประกอบดวย ผน าชมชน กรรมการหมบาน ประชาชน และเจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ จ านวน 54 คน เกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพและเชงปรมาณ เชน การสมภาษณเชงลก สงเกตแบบมสวนรวม การประชมดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) และการใชแบบสอบถาม ใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ในการวเคราะห ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

ผลการศกษา จากขอมลการส ารวจและการสมภาษณผเกยวของเกยวกบสถานการณการจดการขยะในชมชน พบวา ประชาชนก าจดขยะโดยวธใหเทศบาลน าไปก าจด (รอยละ 72.37) มการคดแยกขยะกอนทง (รอยละ 77.42) ประเภทของขยะทคดแยก ไดแก ขวดพลาสตก ขวดแกว กระปอง เหลก กระดาษ ถานไฟฉาย และเศษอาหาร ผกผลไม โดยขยะทคดแยกไดสวนใหญจะน าไปขาย การใชประโยชนจากขยะ พบวา น าไปขาย (รอยละ 53.75) ท าปย (รอยละ 23.59) เลยงสตว (รอยละ 22.47) และน าวสดเหลอใชมาประยกตใชใหม (รอยละ 4.49) ปญหาเกยวกบการจดการขยะในชมชน ไดแก ถงขยะมจ านวนไมเพยงพอ เทศบาลเกบขนไมสม าเสมอท าใหขยะเนา สงกลนรบกวน มน าเสยจากขยะ มสตวคยเขย เปนตน จากนนไดประชมเชงปฏบตการเพอวางรปแบบการจดการและวธการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชนโดยการมสวนรวมของชมชนและหนวยงานตางๆ ซงจากการศกษาการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชน พบวา การมสวนรวมในการวเคราะหปญหานน ประชาชนมสวนรวมมากทสด คอ การเสนอใหมการจดตงกองทนธนาคารขยะของชมชน รอยละ 41.3 การเสนอแนวทางแกไขปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะในปทผานมา รอยละ 45.7 การเสนอความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาขยะในชมชน รอยละ 43.5 การมสวนรวมในการวางแผน พบวา ประชาชนมสวนรวมระดบมาก คอ การแสดงความคดเหนในการวางแผนแกไขปญหาของธนาคารขยะ รอยละ 52.2 การคดเลอกคณะกรรมการธนาคารขยะ รอยละ 47.8 การมสวนรวมในการด าเนนงาน พบวา ประชาชนมสวนรวมมากทสด คอ การคดแยกขยะของธนาคารขยะ รอยละ 47.8 การเสนอใหมการปรบเปลยนราคารบซอขยะของธนาคารขยะใหมความเหมาะสม รอยละ 43.5 การมสวนรวมในผลประโยชน พบวาประชาชนมสวนรวมในผลประโยชนมากทสด คอ สามารถคดแยกขยะไดถกตองมากขน รอยละ 52.2 มรายไดเพมขนจากการขายขยะ รอยละ 47.8 การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล พบวา ประชาชนมสวนรวมระดบมาก คอ เคยรวมประชมกบคณะกรรมการธนาคาร เพอประเมนผลวาการท ากจกรรมของธนาคารเปนไปตามแผนทวางไวหรอไม รอยละ 56.5 และสวนใหญมความพงพอใจมากทสด คอ มระบบการคดแยกขยะแตละประเภททชดเจน รอยละ 50.0 ขนตอนการใหบรการเปนระบบ ไมยงยาก รอยละ 45.7

ข

สรปผลการศกษา ประชาชนมความพงพอใจตอการจดตงธนาคารขยะของหมบาน อยากใหมการด าเนนการอยางตอเนอง ท าใหประชาชนรจกวธคดแยกขยะไดอยางถกตอง มสวนรวมในการจดการปญหาขยะของชมชน สรางรายไดใหกบประชาชน ชวยลดปรมาณขยะในชมชน ชมชนสะอาด ซงกจกรรมดงกลาวเปนการสงเสรมใหชมชนมจตส านกตอปญหาและประโยชนรวมกน ซงการมสวนรวมในการจดการเปนปจจยทส าคญ ถาทกคนมโอกาสเขามามสวนรวมในทกขนตอนกจะสงผลใหเกดการสรางกลมคนทสามารถพฒนาการจดการขยะใหมประสทธภาพมากยงขน

ค

Abstract The research is a Participatory Action Research. It aims to study the situation of waste management, and participation in the management of community waste bank in Ban Hua Nong Tambon Kham Riang Amphoe Kantharawichai Maha Sarakham Province. The group participants included community leaders, public officials, village, and the officials from the other agencies and numbered of fifty four. The data were collected both quantitative such as in-depth interview, participant observing, meeting with AIC (Appreciation Influence Control), and use of questionnaires with descriptive statistics to analyzed the frequency, percentage, mean, and standard deviation. The results of the survey and interview who relevant the situation of the waste management in the community, found that villages manage waste with municipal disposal method (72.37%), categories garbage before disposal (77.42%). The category was included plastic bottles, steel cans, glass bottles, paper, batteries, and scraps of fruits and vegetables. The isolated remnants were mostly sold. The utilization of waste were sold (53.75%), fertilizer (23.59%), animal feeds (22.47%), and applied recycle of residues (4.49%). Problems with waste management in the community included the lack of bins, municipal garbage collected uneven causing rot, bad smelling, waste water from garbage, animal digging, etc. Therefore, the workshop to the management style and method of operation of the bank garbage community participation and community agencies. The study of participation in waste management in community found that the participation in problem analysis was the most number of villages with offering the foundation of bank garbage community (41.3%), the proposal of solving problem of bank garbage in last year (45.7%), the feedback of problem garbage in community (43.5%). Involvement in planning found that village participated in high level with opinion in planning to solve problem of bank garbage (52.2%), to select the board of garbage bank (47.8%). The participation in management found that villages participated in the most number with categorized garbage bank (47.8%), proposed purchase price adjustment to be appropriate in bank garbage (43.5%). The participation in benefits found that villages participated the most number with the improving the right categorized garbage (52.2%), increment incomes from the garbage sold (47.8%). Participation in monitoring found that the village participated in high level with the

ง

meeting with board of garbage bank to discuss the activity of garbage bank followed the planning (56.5%) and most were satisfied with the clearly categorized garbage system (50.0%), simple service system (45.7%). In conclusion, people were satisfied with the establishment of village garbage bank and wanted to operated continuously, causing people to know how to categorize garbage. Participation in waste management in community was increasing income, reducing the amount of waste in community, cleaning community. These activity was enhancing community awareness and mutual benefits. The participation in management was important factors, if everybody had chance to join in every steps it will promote a creation of group of people who develop high efficiency waste management.

สารบญ

หนา กตตกรรมประกาศ บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ค สารบญ สารบญตาราง สารบญภาพประกอบ

จ ซ ฌ

บทท 1 บทน า ความเปนมาและความส าคญของปญหา วตถประสงคของการวจย ขอบเขตของการวจย นยามศพทเฉพาะ

1 3 3 4

2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ สวนท 1 ความรเกยวกบการจดการขยะมลฝอย

สวนท 2 แนวคดการมสวนรวม สวนท 3 การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม

สวนท 4 กระบวนการ AIC สวนท 5 แนวความคดเกยวกบความพงพอใจ สวนท 6 การจดตงธนาคารขยะ สวนท 7 ขอมลทวไปของพนทศกษา

สวนท 8 งานวจยทเกยวของ สวนท 9 กรอบแนวคดในการวจย

6 11 15 25 27 33 35 38 50

ฉ

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 3 วธการด าเนนงานวจย รปแบบการวจย การออกแบบการวจย ประชากรและกลมตวอยางทศกษา เครองมอทใชในงานวจย ขนตอนการวจย การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล

51 51 51 52 54 55 57

4 ผลการศกษา สวนท 1 การวางแผน (planning) 1.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 1.2 สถานการณการจดการขยะในชมชน 1.3 รปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะ

58 59 59 60

สวนท 2 การปฏบตการ (action) 2.1 การตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ

66 66

สวนท 3 ขนสงเกต (observation) 3.1 การมสวนรวมในกจกรรมของสมาชกธนาคารขยะ 3.2 ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ 3.3 การใชประโยชนจากธนาคารขยะ 3.4 ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน

68 68 71 72 73

สวนท 4 การสะทอนผล (reflection) 4.1 สรปผลการด าเนนงานธนาคารขยะ 4.2 ปญหา อปสรรค และการวางแผนแกไขปญหา

74 74 75

ช

สารบญ (ตอ)

บทท หนา 5 สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ สรปผลการศกษา

อภปรายผล ขอเสนอแนะ

77 77 79 86

เอกสารอางอง 88 ภาคผนวก 93 ภาคผนวก ก ภาพกจกรรม 94 ภาคผนวก ข การน างานวจยหรองานสรางสรรคไปใชอนกอใหเกดประโยชน 106 ภาคผนวก ค บทความเพอเผยแพรใหกบสาธารณะชน 110 ภาคผนวก ง ขอเสนอโครงการทไดรบจดสรรทน 114 ประวตยอของผศกษา 124 สรปรายงานการใชจายเงน 126

ซ

สารบญตาราง

ตาราง หนา 1 การมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ 69 2 ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ 71 3 การใชประโยชนจากธนาคารขยะ 73 4 ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน 74

ฌ

สารบญภาพประกอบ

ภาพท หนา 1 กรอบแนวคดในการวจย 50

บทท 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา

ขยะเปนปญหาส าคญของชมชนเมองโดยเฉพาะเมองขนาดใหญทมประชากรจ านวนมาก

กอใหเกดผลเสยตอสงแวดลอมซงนบวนจะมความรนแรงขนอยางตอเนอง จนเกดปญหาขยะลนเมอง สงผลกระทบโดยตรงตอสงคมและสงแวดลอม โดยเฉพาะปจจบนมการขยายตวทางเศรษฐกจ สงคม ประกอบกบคานยมการบรโภค สงผลใหมการผลตสนคาและบรรจภณฑในรปแบบตาง ๆ กน เพอตอบสนองความตองการของผบรโภคมากขนทงสนคาและบรรจภณฑสวนใหญมกระบวนการผลตทซบซอน ใชวสดทสลายตวตามธรรมชาตชาและยากแกการก าจด (อมรสทธ เทยนชบ, 2553) ซงจากรายงานสถานการณขยะมลฝอยในชมชน ป 2555 ของกรมควบคมมลพษ พบวามขยะเกดขนประมาณ 16 ลานตน หรอ 43,000 ตนตอวน ลดลงจากปทผานมาประมาณ 8 หมนตน (ป 2554 มขยะเพมขนมากกวาปกตจากกรณอทกภย) โดยรอยละ 22 เปนขยะทเกดขนในกรงเทพมหานคร (9,800 ตนตอวน) ทงน ขยะทงหมดถกน าไปก าจดอยางถกตองตามหลกวชาการเพยง 5.8 ลานตน หรอรอยละ 36 ขยะสวนทเหลอกวา 10 ลานตน ถกก าจดทงโดยการเผา กองทงในบอดนเกาหรอพนทรกราง ซงสวนทจดการไมถกตองจะเพมขนทกปจากขยะคงคางและปรมาณขยะทเพมขน (กรมควบคมมลพษ, 2555)

จากขอมลกรมควบคมมลพษ ป 2551 พบวา ขยะมลฝอยทเกดขนมสดสวนองคประกอบทสามารถน ามาใชประโยชนใหม ไดในอตราทไมนอยกวารอยละ 80 ของปรมาณขยะมลทเกดขน โดยสามารถน าขยะจ าพวก พลาสตก แกว กระดาษ โลหะ อลมเนยม มารไซเคลไดรอยละ30 - 35 และน าขยะอนทรยหรอขยะทสามารถยอยสลายไดมาหมกท าปยไดรอยละ 45 - 50 แตปจจบนอตราการน าขยะกลบมาใชประโยชนใหมมเพยงรอยละ 22 ของปรมาณขยะมลฝอยทเกดขน ซงยงคงเปนอตราทต ามากเมอเปรยบเทยบกบขยะมลฝอยทมศกยภาพในการกลบมาใชประโยชนได ดงนนหากทกคนเขามามสวนรวมในการลด คดแยกและใชประโยชนจากขยะมลฝอย โดยเรมจากตนเองครอบครว หมบานหรอชมชน สถานประกอบการตางๆ เชนรานอาหาร โรงแรม หางสรรพสนคารานสะดวกซอ รวมทงองคกรตางๆเชน โรงเรยน สถานทราชการอาคารส านกงาน กจะสามารถชวยแกไขปญหาขยะมลฝอยได และยงชวยใหประหยดงบประมาณและทรพยากรธรรมชาตอกดวย ดงนนการคดแยกขยะและของเสยอนตรายทเหลอใชจากชมชนเพอน ากลบมาใชประโยชน และการตดตามขอมลสถานการณขยะ จะชวยใหสามารถวางแผนจดการขยะไดอยางถกตองมประสทธภาพและเปนระบบ โดยเฉพาะขยะบรรจภณฑทยากตอการก าจด เชน ถงพลาสตก และโฟมทมเพมขนตลอด ในขณะทหนวยงานของรฐทรบผดชอบยงไมสามารถด าเนนการจดเกบและก าจดไดหมดในแตละวน จงเกดปญหาขยะตกคาง รวมทงวธการก าจดยงด าเนนการไมถกหลกสขาภบาล เชน การเทกองกบพน การเผาในทโลง เหลานกอใหเกดมลภาวะตอสงแวดลอม เชน กลน ควน การปนเปอนของแหลงน าผวดนและแหลงน าใตดน การแพรกระจายของ

2

แมลงตาง ๆ และสตวน าเชอโรคทเปนอนตรายตอสขภาพอนามยสรางความเดอดรอนร าคาญและเปนทรงเกยจของประชาชนทวไป (กรมควบคมมลพษ, 2551) ดงนนการจดการขยะชมชนใหถกวธจะชวยบรรเทาปญหาดงกลาวไดระดบหนง ถาทกชมชนด าเนนการจดการขยะไดถกตองจะท าใหขยะเกดเปนผลประโยชนตอชมชนอยางตอเนองตลอดไป ชมชนบานหวหนอง จากการส ารวจขอมลตามโครงการอนามยสงแวดลอมสดใส ใสใจสขภาพประชาชน (บานหวหนอง) ป 2555 ของหลกสตรอนามยสงแวดลอมและอาชวอนามย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม พบวา ชมชนมจ านวนประชากร 486 คน จ านวนหลงคาเรอน 116 หลงคาเรอน มวธการก าจดขยะโดยการเผา การฝง และบางสวนใหรถเกบขยะของเทศบาลน าไปก าจด แตทผานมากยงพบปญหาคอ ปรมาณขยะทเพมปรมาณมากขนทกวน รวมทงการก าจดขยะไมถกวธ เชนการทงในทสาธารณะท าใหเปนแหลงเพาะพนธพาหะน าโรคและสงกลนเหมน ทงนเพราะสาเหตประการ หนง กคอการขาดความรบผดชอบ ขาดระเบยบวนยและขาดการมสวนรวมของประชาชนในชมชน จากปญหาดงกลาวจงไดมการจดกจกรรมในการจดการขยะมลฝอยของประชาชนในชมชนบานหวหนองขน ซงผลการด าเนนการดงกลาว กอใหเกดการมสวนรวมในกจกรรมการแลกเปลยนเรยนรในการจดการขยะมลฝอยในชมชน การใชประโยชนจากขยะ และการเพมมลคาขยะในชมชน โดยมประชาชนไดใหความสนใจในกจกรรมดงกลาวคดเปนรอยละ 60 และเพอใหการด าเนนการในพนทเกดความตอเนอง จงไดจดโครงการอนามยสงแวดลอมสดใส ใสใจสขภาพประชาชน (บานหวหนอง) ระยะท 2 ขน ในป 2556 เพอใหประชาชนสามารถจดการอนามยสงแวดลอมในชมชนได และเปนการสงเสรมการใชประโยชนจากขยะ โดยเนนการพฒนาการจดการขยะในรปแบบของธนาคารขยะขน โดยการมสวนรวมของชมชนและหนวยงานตางๆ ทงนเพราะในการแกไขปญหาจะตองอาศยการแกไขปญหาแบบองครวมเนองจากปรมาณขยะทเกดขนมมากในขณะทความสามารถในการจดการและการก าจดมคอนขางจ ากด ถาการบรหารจดการไมด ชมชนและประชาชนไมใหความรวมมอหรอไมมสวนรวมในขนตอนตางๆ ปญหาขยะกจะไมไดรบการแกไขไปได สงส าคญของการจดการขยะจะตองอาศยการมสวนรวมของประชาชนทกภาคสวน (พชร ไกรแกว, 2550) ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาถงการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง การน าขยะกลบมาใชท าประโยชนใหแกชมชน ซงจะท าใหลดปรมาณขยะชมชน โดยใชรปแบบการวจยปฏบตการแบบมสวนรวม ทงนเนองจากการวจยแบบมสวนรวมนนเปดโอกาสใหชมชนไดมการเรยนร สามารถวเคราะหเหตการณตางๆ ไดถกตอง ไดประสบการณการท างานรวมกน เกดแนวคดในการพฒนาตนเองของชมชน ไดลงมอท ากจกรรมโดยอาศยหลกการมสวนรวมจากทกฝายในชมชน และหนวยงานตางๆ ทเกยวของ เกดการผนกก าลงรวมกน โดยทชมชนเปนผรวมคด รวมวางแผน รวมด าเนนการ ซงจะน าไปสการพฒนา สงเสรมคณภาพชวตและความเปนอยของประชาชนในชมชนใหดขน

3

วตถประสงคการวจย 1. เพอศกษาสถานการณการจดการขยะในชมชน บานหวหนอง ต.ขามเรยง อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม 2. เพอศกษาการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม ตวแปรทใชในการวจย

ตวแปรตน ไดแก 1. สถานการณการจดการขยะในชมชน

2. การมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะ ตวแปรตาม ไดแก

1. ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ 2. การใชประโยชนจากธนาคารขยะ 3. ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน

ขอตกลงเบองตน วธการด าเนนการวจยครงนใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory action research) ตามวงจร PAOR ของ Kemmis และ McTaggart (อางในสวมล วองวานช, 2548) โดยศกษาการมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะของชมชน 5 ดาน ไดแก การมสวนรวมในการวเคราะหปญหา การมสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการด าเนนงาน การมสวนรวมในผลประโยชน และการมสวนรวมในการตดตามประเมนผล

ขอบเขตการวจย การวจยนด าเนนการศกษาในประชาชน ผน าชมชน และกรรมการหมบาน พนทบานหวหนอง ต. ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม และเจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ เชน กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลขามเรยง และโรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค จ านวนทงสน 54 คน ซงด าเนนการศกษาตงแตเดอนมถนายน ถง กนยายน 2556

4

นยามศพทเฉพาะ ขยะมลฝอย หมายถง เศษกระดาษ เศษผา เศษอาหาร เศษสนคา เศษวตถ ถงพลาสตก ภาชนะทใสอาหาร เถา มลสตว ซากสตวหรอ สงอนใดทเกบกวาดจากถนน ตลาด ทเลยงสตวหรอทอน และหมายความรวมถงมลฝอยตดเชอ มลฝอยทเปนพษ หรออนตรายจากชมชนหรอครวเรอน (กรมควบคมมลพษ, 2550) ขยะรไซเคล หมายถง ของเสยบรรจภณฑ หรอวสดเหลอใช ซงสามารถ น ากลบมาใชประโยชนใหมได (กรมควบคมมลพษ, 2550) ธนาคารขยะของชมชน หมายถง ธนาคารขยะชมชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม ซงมกจกรรมการซอขายขยะรไซเคลในชมชนโดยรายไดทเกดขนจะถกบนทกลงบนสมดคฝากของสมาชก ซงสามารถฝากหรอถอนไดในลกษณะเดยวกนกบธนาคารพาณชย ขยะรไซเคลจะถกเกบรวบรวมไวและจ าหนายใหกบซาเลงหรอรานรบซอของเกาตอไป (กรมควบคมมลพษ, 2550) การจดการธนาคารขยะ หมายถง การด าเนนงานของคณะกรรมการและสมาชกของธนาคารขยะชมชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม ในการรวมกนจดการธนาคารขยะชมชนใหสามารถด าเนนงานไดอยางตอเนองและมประสทธภาพ ภายใตสถานการณ การปรบปรงและพฒนาการด าเนนงานของธนาคารขยะชมชน โดยแสดงออกในรปของ การเขาประชม การแสดงความคดเหน การตดสนใจ การเขารวมประเมนผล

การมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะ หมายถง การรวมมอกนของประชาชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม ในการด าเนนการธนาคารขยะ รวมไปถงการวางแผน การรวมกนคด รวมกนรบผดชอบในผลของการด าเนนโครงการ ซงในการศกษาครงนไดศกษาการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชน 5 ดาน ไดแก การมสวนรวมในการวเคราะหปญหา การมสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการด าเนนงาน การมสวนรวมในผลประโยชน และการมสวนรวมในการตดตามประเมนผล

การมสวนรวมในการวเคราะหปญหา หมายถง ประชาชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม เขามามสวนรวมใน การศกษาจดการธนาคารขยะ วเคราะห คนหาปญหาและสาเหตของปญหาในการจดการธนาคารขยะชมชนรวมกน และม สวนในการจดล าดบความส าคญของความตองการดวย

การมสวนรวมในการวางแผน หมายถง ประชาชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม เขามามสวนรวมในการแสดงความคดเหนรวมกนเพอก าหนดนโยบายและวตถประสงคของการด าเนนงานธนาคารขยะ การก าหนดวธการ และแนวทางการด าเนนงาน ตลอดจนก าหนดทรพยากรและแหลงทรพยากรทจะใชในการด าเนนงาน

5

การมสวนรวมในการด าเนนงาน หมายถง การมสวนรวมของประชาชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม ในการด าเนนการพฒนา หรอการด าเนนตามขนตอนปฏบตการตามแผนการด าเนนงานของธนาคารขยะ

การมสวนรวมในผลประโยชน หมายถง ประชาชนมสวนรวมในการก าหนดการแจกจายผลประโยชนจากการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชน

การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล หมายถง ประชาชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม มสวนรวมในการตดตามประเมนผลการด าเนนงานของธนาคารขยะวาส าเรจตามวตถประสงคหรอไม มปญหาอปสรรค และขอจ ากด อยางไร เพอแกไขปญหาตางๆ ทเกดขน

ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ หมายถง หมายถง ความรสกนกคด ความคดเหนของประชาชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม เกยวกบการใชบรการธนาคารขยะ ซงประกอบดวย ความพรอมในการใหบรการ สถานทในการรบซอขยะ ราคาขยะทรบซอ ระบบการสมครสมาชก วน เวลาเปดด าเนนการ การประชาสมพนธ ขนตอนการใหบรการ และวสดอปกรณ

การใชประโยชนจากธนาคารขยะ หมายถง ผลทไดตามตองการทประชาชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม ไดรบจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน ในการศกษาครงน ไดแกประโยชนทรบตอตวบคคล ครอบครว และชมชน อาทเชน ความรในการคดแยกขยะ การเรยนรการท างานทเปนระบบขนตอน รายไดจากการขายขยะ ลดปรมาณขยะในครวเรอน การมสวนรวมในการคดแยกขยะของประชาชน และการน าวสดเหลอใชกลบมาใชใหม เปนตน

ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน หมายถง ผลทเกดตอเนองมาการจดตงธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม ในการศกษาครงน ไดแก ผลกระทบตอตวบคคล และชมชน อาทเชน สรางจตส านกในการคดแยกขยะใหกบประชาชน ลดปรมาณขยะ ลดมลพษดานสงแวดลอม ลดแหลงเพาะพนธสตวและแมลงน าโรค และเกดศนยการเรยนรของชมชนดานการก าจดขยะ เปนตน

บทท 2 ทบทวนวรรณกรรมและเอกสารทเกยวของ

การศกษาการวจยเรอง การวจยแบบมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชน บานหวหนอง ต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม ผวจยไดศกษาและรวบรวมเอกสาร งานวจยทเกยวของ เพอมาประกอบในการศกษา โดยแบงเปนหวขอดงน

สวนท 1 ความรเกยวกบการจดการขยะมลฝอย สวนท 2 แนวคดการมสวนรวม

สวนท 3 การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research ) สวนท 4 กระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) สวนท 5 แนวความคดเกยวกบความพงพอใจ สวนท 6 การจดตงธนาคารขยะ สวนท 7 ขอมลทวไปของพนทศกษา

สวนท 8 งานวจยทเกยวของ สวนท 9 กรอบแนวคดในการวจย

1. ความรเกยวกบการจดการขยะมลฝอย 1.1 ความหมายของขยะ มผใหความหมายของ “ขยะมลฝอย” ไวดงน

พระราชบญญตสาธารณสข พ.ศ. 2535 (กระทรวงสาธารณสข, 2556) ใหค าจ ากดความของค าวามลฝอย ไวดงน

มลฝอย (Waste) หมายถง สงของเหลอทงจากกระบวนการผลตและอปโภค ซงเสอมสภาพจนใชการไมไดหรอไมตองการใชแลวบางชนดเปนของแขงหรอกากของเสย (solid waste) มผลเสยตอสขภาพทางกายและจตใจ เนองจากความสกปรก เปนแหลงเพาะเชอโรค ทาใหเกดมลพษและทศนะอจาด

มลฝอย (Solid Waste) หมายความวา เศษกระดาษ เศษผา เศษอาหาร เศษสนคา ถงพลาสตก ภาชนะทใสอาหาร เถา มลสตว หรอซากสตว รวมตลอดถงสงอนใดทเกบกวาดจากถนน ตลาด ทเลยงสตวหรอทอน

กรมควบคมมลพษ (กรมควบคมมลพษ, 2550) ไดใหคานยามเกยวกบขยะ ประกอบดวย

7

ขยะมลฝอยชมชน (municipal solid waste) หมายความถง ขยะมลฝอยทเกดจากกจกรรมตาง ๆ ในชมชน เชน บานพกอาศย ธรกจรานคา สถานประกอบการ ตลาดสด สถาบนตาง ๆ รวมทงเศษวสดกอสราง ทงนไมรวมของเสยอนตรายและมลฝอยตดเชอ

ของเสยอนตราย (hazardous waste) หมายความถง ของเสยทมองคประกอบของวตถอนตราย ไดแก วตถระเบดได วตถไวไฟ วตถออกซไดซ และวตถเปอรออกไซด วตถมพษ วตถททาใหเกดโรค วตถกมมนตรงส วตถทกอใหเกดการเปลยนแปลงทางพนธกรรม วตถกดกรอน วตถทกอใหเกดการระคายเคอง วตถอยางอนไมวาจะเปนเคมภณฑ หรอสงอนใดทอาจทาใหเกดอนตรายแกบคคล สตว พช ทรพยสน หรอสงแวดลอม

มลฝอยตดเชอ (infectious waste) หมายความถง ขยะมลฝอยทเปนผลมาจากกระบวนการใหการรกษาพยาบาล การตรวจวนจฉย การใหภมคมกนโรค การศกษาวจยทดาเนนการทงในคนและสตว ซงมเหตอนควรสงสยวาหรออาจมเชอโรค อนไดแก

ก. ซากหรอชนสวนของคนหรอสตวทเปนผลมาจากการผาตด การตรวจชนสตรศพ การใชสตวทดลองเกยวกบโรคตดตอ

ข. วสดมคม หรอ วสดทใชในการใหบรการทางการแพทย การวจยในหองปฏบตการ เชน เขม ใบมด กระบอกฉดยา สาล ผากอต ผาตาง ๆ ทอยาง และอน ๆ ซงสมผสหรอสงสยวาจะสมผสกบเลอด สวนประกอบของเลอด หรอผลตภณฑทไดจากเลอด หรอสารนาจากรางกายหรอวคซนททาจากเชอโรคทมชวต

ค. ขยะมลฝอยอน ๆ ทกประเภททมาจากหองตดเชอรายแรง หองปฏบตการเชออนตรายสง 1.2 ประเภทขยะมลฝอย และแหลงก าเนดขยะมลฝอย

ประเภทขยะมลฝอย ขยะมลฝอย สามารถแบงออกไดหลายประเภทตามเกณฑทใชแบง ในทนขอแบงประเภทขยะออกเปน 4 ประเภทดงน (กรมสงเสรมการปกครองทองถน, 2550)

1. ขยะทวไป (general waste) เปนขยะจากสานกงาน ถนนหนทาง การกอสราง ไดแก กระดาษ เศษไม กงไม ฟาง ขาว แกว กระเบอง ยาง เศษอฐ กรวด ทราย ถงพลาสตก เศษปน อฐหก หน ทราย ขยะประเภทนไมเกดการยอยสลายและเนาเหมน การกาจดขยะทวไป ควรคดแยกขยะทสามารถนามาใชใหมไดกอนการกาจด

2. ขยะยอยสลายได หรอขยะอนทรย (organic waste) เปนขยะจากครวเรอน ภตตาคาร โรงอาหาร ตลาดสด และการเกษตรกรรม ไดแก เศษอาหาร เศษผก เศษเนอ เศษผลไม ซากสตว มลสตว ขยะประเภทนจะเปนพวกยอยสลายและเนาเปอยไดงาย เพราะวาเปนสารประกอบอนทรยทมความชนคอนขางสง ประกอบกบขยะประเภทน มกลนเหมน การกาจดขยะประเภทนควรพจารณาความเปนไปไดในการหมกทาปยกอน

3. ขยะรไซเคล หรอขยะทสามารถนาไปขายได เชน แกว กระดาษ พลาสตก โลหะ อโลหะ

8

4. ขยะตดเชอและขยะอนตราย (hazardous waste) เปนขยะจากสถานพยาบาลหรอ อน ๆ ซงตองใชกรรมวธในการทาลายเปนพเศษ ไดแก วสดทผานการใชในโรงพยาบาล แบตเตอร กระปองส พลาสตก ฟลมถายรป ถานไฟฉาย เปนตน การกาจดขยะตดเชอจากโรงพยาบาลจะทาลายโดยการเผาในเตาเผา สวนขยะอนตรายอน ๆ ตองดาเนนการอยางระมดระวง

แหลงก าเนดขยะมลฝอย แหลงชมชน กจกรรมอตสาหกรรม และกจกรรมเกษตร จดไดวาเปนแหลง านดของขยะมลฝอย

ทส าคญ เมอประชากรเพมขนขยะมลฝอยกจะเพมขนเปนเงาตามตว ประกอบกบมการพฒนาอตสาหกรรมอยางรวดเรว กยงท าใหมขยะมลฝอยใหม ๆ เกดขนมากมาย ขยะมลฝอยเหลานมทงขยะมลฝอยทวไปและของเสยอนตราย แตละประเภทมลกษณะแตกตางกน ขยะเปนสงทเหลอใช หรอสงทไมตองการอกตอไป สามารถแบงตามแหลงก าเนดไดดงน (กรมควบคมมลพษ, 2550)

1. ของเสยจากอตสาหกรรม ของเสยอนตรายทวประเทศไทยรอยละ 73 มาจากระบบอตสาหกรรมสวนใหญยงไมมการจดการทเหมาะสมโดยทงกระจายอยตามสงแวดลอมและทงรวมกบมลฝอย รฐบาลได กอตงศนยกาจดกากอตสาหกรรมขนแหงแรกทแขวงแสมดา เขตบางขนเทยน เรมเปดบรการตงแต 2531 ซงกเพยงสามารถกาจดของเสยไดบางสวน

2. ของเสยจากโรงพยาบาลและสถานทศกษาวจย ของเสยจากโรงพยาบาลเปนของเสยอนตรายอยางยง เชน ขยะตดเชอ เศษอวยวะจากผปวย และการรกษาพยาบาล รวมทงของเสยทปนเปอนสารกมมนตรงส สารเคม ไดทงสสงแวดลอมโดยปะปนกบมลฝอย สงปฏกลเปนการเพมความเสยงในการแพรกระจายของเชอโรคและสารอนตราย

3. ของเสยจากภาคเกษตรกรรม เชน ยาฆาแมลง ปย มลสตว นาทงจากการทาปศสตว ฯลฯ 4. ของเสยจากบานเรอนแหลงชมชน เชน หลอดไฟ ถานไฟฉาย แบตเตอร แกว เศษอาหาร

พลาสตก โลหะ หนไม กระเบอง หนง ยาง ฯลฯ 5. ของเสยจากสถานประกอบการในเมอง เชน ภตตาคาร ตลาดสด วด สถานเรงรมย

1.3 องคประกอบทมผลตอการเปลยนแปลงขยะมลฝอย ปรมาณและลกษณะของขยะมลฝอยขนอยกบปจจยตอไปน (กรมควบคมมลพษ, 2550) 1. ลกษณะชมชนหรอทตงของทองถน ชมชนการคา (ตลาด ศนยการคา) จะมปรมาณขยะมล

ฝอยมากกวาชมชนทอยอาศย สวนบรเวณเกษตรกรรม จะมปรมาณขยะมลฝอยอกรปแบบหนง 2. ความหนาแนนของประชากรในชมชน บรเวณทอยอาศยหนาแนนปรมาณขยะเกบมากกวา

บรเวณทมประชากรอาศยอยนอย เชน บรเวณ แฟลต คอนโดมเนยม ทาวนเฮาส ซงมผอยอาศยหลาย ครอบครว ปรมาณขยะมมาก

3. ฤดกาล มผลตอการเปลยนปลงของปรมาณขยะเปนอยางมาก เชน ฤดทผลไมมาก ปรมาณขยะมลฝอยจาพวกเปลอก เมดของผลไมจะมมาก เพราะเหลอจากการบรโภคของประชาชน ถาผลไมยงออกสตลาดเปนจานวนมาก ยงทาใหมเปลอกและเศษผลไมทงมากในปนน

9

4. สภาวะเศรษฐกจ ชมชนทมฐานะด ยอมมกาลงซอสนคาสงกวาชมชนทมฐานะเศรษฐกจต า จงมขยะมลฝอยมากตามไปดวย ชมชนทมฐานะเศรษฐกจด จะมขยะมลฝอยจากบรรจภณฑ เชน กลอง กระปอง โฟม ถงพลาสตก สวนพวกฐานะทไมดมกเปนเศษอาหาร เศษผก

5. อปนสยของประชาชนในชมชน ประชาชนทมอปนสยรกษาความสะอาด เปนระเบยบเรยบรอยจะมปรมาณขยะมลฝอยในการเกบขนมากกวาประชาชนทมอปนสยมกงายและไมเปนระเบยบ ซงจะทงขยะมลฝอยกระจดกระจาย ไมรวบรวมเปนทเปนทาง ปรมาณขยะมลฝอยทจะเกบขนจงนอยลง แตไปมากอยตามลาคลอง ถนนสาธารณะ ถนน ทสาธารณะ เปนตน ตวแปรอก ตวหนงคอ พฤตกรรมการบรโภคและคานยมของคนแตละกลม มผลตอลกษณะของขยะมลฝอย เชน กลมวยรนนยมอาหารกระปอง นาขวด อาหารใสโฟม พลาสตก กลองกระดาษ

6. การจดการบรการเกบขยะมลฝอย องคประกอบนกเปนผลอยางมากตอการเปลยนแปลงปรมาณขยะมลฝอย ถาบรการเกบขยะมลฝอยไมสม าเสมอประชาชนกไมกลานาขยะมลฝอยออกมา ความไมสะดวกในการจดเกบขยะมลฝอย เพราะรถขนขยะมลฝอยไมสามารถเขาชมชนได เนองจากถนนหรอตรอก ซอยแคบมาก ตองใชภาชนะขนถายอกทอดหนง กทาใหปรมาณขยะมลฝอยเหลอจากการเกบอกมาก

7. ความเจรญของอตสาหกรรมและเทคโนโลย เนองจากคนบรโภคอาหารส าเรจรปกนมากขน ทงภาชนะฟมเฟอย ขวด กระปอง กลอง ถงพลาสตก ฯลฯ กนมาก 1.4 ผลกระทบจากขยะมลฝอยตอสงแวดลอม

ขยะมลฝอยกอใหเกดผลกระทบตอสภาพแวดลอมและสขภาพของมนษยหลายประการดงตอไปนคอ (กรมควบคมมลพษ, 2550)

1. เปนแหลงเพาะพนธของแมลง และพาหะของโรค เนองจากเชอจลนทรยทปนเปอนมากบขยะมลฝอยมโอกาสทจะขยายพนธเพมจานวนมากยงขนได เพราะขยะมลฝอยมทงความชนและสารอนทรยทจลนทรยใชเปนอาหาร ขยะพวกอนทรยสารททงคางไว จะเกดการเนาเปอยกลายเปนแหลงเพาะพนธของแมลงวน นอกจากนนพวกขยะทปลอยทงไวนาน ๆ จะเปนทอยอาศยของหน โดยหนจะเขามาท ารงขยายพนธ เพราะมทงอาหารและทหลบซอน ดงนนขยะทขาดการเกบรวบรวม และการกาจด จงท าใหเกดเปนแหลงเพาะพนธทส าคญของเชอโรค แมลงวน หน แมลงสาบ ซงเปนพาหะนาโรคมาสคน

2. เปนบอเกดของโรค เนองจากการเกบรวบรวมและการกาจดขยะมลฝอยไมด หรอปลอยปละละเลยท าใหมขยะมลฝอยเหลอทงคางไวในชมชน จะเปนบอเกดของเชอโรคตาง ๆ เชน ตบอกเสบ เชอไทฟอยด เชอโรคเอดส ฯลฯ เปนแหลงก าเนดและอาหารของสตวตาง ๆ ทเปนพาหะนาโรคมาสคน เชน แมลงวน แมลงสาบ และหน เปนตน

3. กอใหเกดความร าคาญ ขยะมลฝอย การเกบรวบรวมไดไมหมดกจะเกดเปนกลนรบกวน กระจายอยทวไปในชมชน นอกจากนนฝนละอองทเกดจากการเกบรวบรวมการขนถาย และการกาจด

10

ขยะกยงคงเปนเหตร าคาญทมกจะไดรบการรองเรยนจากประชาชนในชมชนอยเสมอ อกทงอดจาดตานาขยะแขยง

4. กอใหเกดมลพษตอสงแวดลอม ขยะมลฝอยเปนสาเหตส าคญททาใหเกดมลพษของนา มลพษของดน และมลพษของอากาศ เนองจากขยะสวนทขาดการเกบรวบรวม หรอไมนามากาจดใหถกวธ ปลอยทงคางไวในพนทของชมชน เมอมฝนตกลงมาจะไหลชะนาความสกปรก เชอโรค สารพษจากขยะไหลลงสแหลงนา ทาใหแหลงนาเกดเนาเสยได และนอกจากนขยะมลฝอยยงสงผลกระทบตอคณภาพดน ซงจะมมากหรอนอยขนอยกบคณลกษณะของขยะมลฝอย ถาขยะมซากถานไฟฉาย ซากแบตเตอร ซากหลอดฟลออเรสเซนตมาก กจะสงผลตอปรมาณโลหะหนกพวกปรอท แคดเมยม ตะกว ในดนมาก ซงจะสงผลเสยตอระบบนเวศนในดน และสารอนทรยในขยะมลฝอยเมอมการยอยสลาย จะทาใหเกดสภาพความเปนกรดในดน และเมอฝนตกมาชะกองขยะมลฝอยจะ ทาใหนาเสยจากกองขยะมลฝอยไหลปนเปอนดนบรเวณรอบ ๆ ทาใหเกดมลพษของดนได การปนเปอนของดน ยงเกดจากการนามลฝอยไปฝงกลบ หรอการยกยอกนาไปทงทาใหของเสยอนตรายปนเปอนในดน ถามการเผาขยะมลฝอยกลางแจงทาใหเกดควนมสารพษทาใหคณภาพของอากาศเสย สวนมลพษทางอากาศจากขยะมลฝอยนน อาจเกดขนไดทงจากมลสารทมอยในขยะและพวกแกสหรอไอระเหย ทส าคญกคอ กลนเหมนทเกดจากการเนาเปอย และสลายตวของอนทรยสารเปนสวนใหญ

5. ท าใหเกดการเสยงตอสขภาพ ขยะมลฝอยททงและรวบรวมโดยขาดประสทธภาพ โดยเฉพาะอยางยงขยะมลฝอยพวกของเสยอนตราย ถาขาดการจดการทเหมาะสม ยอมกอใหเกดผลกระทบตอสขภาพของประชาชนไดงาย เชน โรคทางเดนอาหารทเกดจากเชอแบคทเรยทมแมลงวนเปนพาหะ หรอไดรบสารพษทมากบของเสยอนตราย

6. เกดการสญเสยทางเศรษฐกจ ขยะมลฝอยปรมาณมาก ๆ ยอมตองสนเปลองงบประมาณในการจดการเพอใหไดประสทธภาพ นอกจากนผลกระทบจากขยะมลฝอยไมวาจะเปนนาเสย อากาศเสย ดนปนเปอนเหลานยอมสงผลกระทบตอเศรษฐกจของประเทศ

7. ท าใหขาดความสงางาม การเกบขนและกาจดทดจะชวยใหชมชนเกดความสวยงาม มความเปนระเบยบเรยบรอยอนสอแสดงถงความเจรญและวฒนธรรมของชมชน ฉะนนหากเกบขนไมด ไมหมด กาจดไมด ยอมกอใหเกดความไมนาด ขาดความสวยงาม บานเมองสกปรก และความไมเปนระเบยบ สงผลกระทบตออตสาหกรรมการทองเทยว 1.5 แนวคดเกยวกบการจดการขยะมลฝอย

การวางแผนจดการขยะมลฝอยอยางมประสทธภาพสงสด สามารถลดปรมาณขยะมลฝอยทจะตองสงเขาไปท าลายดวยระบบตาง ๆ ใหนอยทสด สามารถนาขยะมลฝอยมาใชประโยชนทงในสวนของการใชซ าและแปรรปเพอใชใหม (reuse & recycle) รวมถงการก าจดทไดผลพลอยได เชน ปยหมก

11

หรอพลงงาน โดยสรปวธการด าเนนการตามแนวทางของกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ดงนคอ (กรมควบคมมลพษ, 2550)

1. การลดปรมาณขยะมลฝอย (Reduce) การลดปรมาณขยะมลฝอยสามารถท าไดดงน 1) การพยายามลดปรมาณขยะมลฝอยทอาจเกดขน เชน ใชสนคาทมความคงทนถาวร และม

อายการใชงานนาน หรอ เลอกใชสนคาชนดเตม 2) การลดปรมาณวสดเปนการพยายามเลอกใชสนคาทบรรจในบรรจภณฑทมขนาดใหญแทน

บรรจภณฑทมขนาดเลก เพอลดปรมาณของบรรจภณฑทจะกลายเปนขยะมลฝอย 2. การนามาใชซ า โดยการนาขยะมลฝอยเศษวสดมาใชใหมอก หรอเปนการใชซ า ใชแลวใชอก

ๆ เชน ขวดนาหวาน นามาบรรจนาดม ขวดกาแฟทหมดแลว นามาใสนาตาล นนคอเปนการพยายามใชสงของตาง ๆ หลาย ๆ ครง กอนทจะทงหรอเลอกใชของใหม

3. การนามาแกไข (Repair) โดยการนาวสดอปกรณทชารดเสยหาย ซงจะทงเปนมลฝอยมาซอมแซมใชใหม เชน เกาอ

4. การแปรสภาพและหมนเวยนนากลบมาใชใหม โดยการนาวสดมาผานกระบวนการเพอผลตเปนสนคาใหม นนคอการนาขยะมลฝอยมาแปรรปตามกระบวนการของแตละประเภท เพอนากลบมาใชประโยชนใหม หรอเปลยนแปลงสภาพจากเดมแลวนากลบมาใชใหม เชน พลาสตก กระดาษ ขวด โลหะตาง ๆ นากลบมาหลอมใหม

5. การหลกเลยงการใชวสดทกอใหเกดมลพษ โดยการหลกเลยงการใชวสดททาลายยาก หรอวสดทใชครงเดยวแลวทง เชน โฟม ปฏเสธการใชผลตภณฑทยอยสลายยาก หลกเลยงการใชทผดวตถประสงค

2. แนวคดการมสวนรวม 2.1 ความหมายของการมสวนรวม

การมสวนรวม (participation) คอ เปนผลมาจากการเหนพองกนในเรองของความ ตองการและทศทางของการเปลยนแปลงและความเหนพองตองกน จะตองมมากจนเกด ความคดรเรมโครงการเพอการปฏบต เหตผลเบองแรก ของการทมคนมารวมกนไดควร จะตองมการตระหนกวาปฏบตการทงหมดหรอการกระท าทงหมด ทท าโดยกลมหรอในนามกลมนน กระท าผานองคการ (organization) ดงนนองคการจะตองเปนเสมอนตวนาใหบรรลถงความเปลยนแปลงได (ยพาพร รปงาม,2545,หนา5)

ไพรตน เดชะรนทร (2527) ไดใหความหมายของ “การมสวนรวม” ไววา หมายถงกระบวนการทรฐบาลท าการสงเสรมชกน าและสรางโอกาสใหประชาชนทงสวนบคคล กลมชน ชมรม สมาคม มลนธ และองคกรอาสาสมคร เขามามบทบาทในการด าเนนงานในเรองใด เรองหนงหรอหลายๆ เรองแลวแตกรณ

12

ยวฒน วฒเมธ (2526) ใหความหมายของ “การมสวนรวม” คอ การเปดการ โอกาสใหประชาชนไดมสวนในการคดรเรม การพจารณาตดสนใจรวมปฏบตและรวมรบผดชอบ ในเรองตางๆ อนมผลกระทบถงตน

นพทธเวช สบแสง (2541 อางถงใน มนส สวรรณ และคณะ, 2546) ให ความหมายวา “การมสวนรวม” คอ การกระตนใหประชาชนตระหนกถงสถานการณของเขาวา เขา ควรจะท าอยางไรบางเพอกอใหเกดการเปลยนแปลงภายใตการก าหนดและการด าเนนการของ ประชาชนเอง

สภางค จนทวานช และคณะ (2537 อางถงใน มนส สวรรณ และคณะ, 2546) ใหความหมายของ “การมสวนรวม” ไววา หมายถง การเขารวมแสดงความคดเหน วางแผน ตดสนใจด าเนนการ และการตดตามประเมนผล การมสวนรวมอาจเปนการเขารวมโดยตรงหรอ สนบสนนใหผอนเขารวม โดยผเขารวมอาจอยในฐานะผกระท าการ (actors) หรออาจอยในฐานะ ผไดรบผลประโยชน (beneficiary) จากความหมายการมสวนรวมสามารถสรปไดวา การมสวนรวมในโครงการตางๆ ของประชาชน อาจมนกวชาการทงชาวไทย และชาวตางประเทศ ใหความหมาย แตกตางกนไป แต โดยรวมแลวนน การมสวนรวมกคอ การรวมมอกนของทกๆ ฝายในการด าเนนโครงการอยางหนง อยางใด รวมไปถงการวางแผน การรวมกนคด รวมกนรบผดชอบในผลของการด าเนนโครงการ

2.2 ข นตอนการมสวนรวม International association for public participation (อางถงใน ส านกงานปลด กระทรวง

สาธารณสข, 2549) ไดแบงระดบของการสรางมสวนรวมของประชาชนเปน 5 ระดบ ดงน (1) การใหขอมลขาวสาร ถอเปนการมสวนรวมของประชาชนในระดบต าทสด แตเปนระดบท

ส าคญทสด เพราะเปนกาวแรกของการทภาคราชการจะเปดโอกาสใหประชาชนเขาส กระบวนการมสวนรวมในเรองตางๆ วธการใหขอมลสามารถใชชองทางตางๆ เชน เอกสารสงพมพ การเผยแพรขอมลขาวสารผานทางเสอตางๆ การจดนทรรศการ จดหมายขาว การจดงานแถลงขาว การตดประกาศ และการใหขอมลผานเวบไซต เปนตน

(2) การรบฟงความคดเหน เปนกระบวนการทเปดใหประชาชนมสวนรวมใน การใหขอมลขอเทจจรงและความคดเหนเพอประกอบการตดสนใจของหนวยงานภาครฐดวยวธตาง ๆ เชน การรบฟงความคดเหน การส ารวจความคดเหน การจดเวทสาธารณะ การแสดงความคดเหน ผานเวบไซต เปนตน

(3) การเกยวของ เปนการเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการปฏบตงาน หรอรวมเสนอแนะทางทน าไปสการตดสนใจ เพอสรางความมนใจใหประชาชนวาขอมลความ คดเหนและความตองการของประชาชนจะถกน าไปพจารณาเปนทางเลอกในการบรหารงานของ ภาครฐ เชน การประชมเชงปฏบตการเพอพจารณาประเดนนโยบายสาธารณะ ประชาพจารณ การ จดตงคณะท างานเพอเสนอแนะประเดนนโยบาย เปนตน

13

(4) ความรวมมอ เปนการใหกลมประชาชนผแทนภาคสาธารณะมสวนรวม โดย เปนหนสวนกบภาครฐในทกขนตอนของการตดสนใจ และมการด าเนนกจกรรมรวมกนอยาง ตอเนอง เชน คณะกรรมการทมฝายประชาชนรวมเปนกรรมการ เปนตน

(5) การเสรมอ านาจแกประชาชน เปนขนทใหบทบาทประชาชนในระดบสง ทสด โดยใหประชาชนเปนผตดสนใจ เชน การลงประชามตในประเดนสาธารณะตางๆ โครงการ กองทนหมบานทมอบอ านาจใหประชาชนเปนผตดสนใจทงหมด เปนตน

2.3 หลกการและกระบวนการของการมสวนรวม หลกการของการมสวนรวม ในความหมายของการบรหารจดการจะมการเชอมโยง อยางใกลชด

“การตดสนใจ” นนคอ การมสวนรวม จะน าไปสการตดสนใจอยางมคณคาและอยาง ชอบธรรมและตองเปนการมสวนรวมอยางแทจรง (meaningful participations) ไมวางระบบไวใหด เหมอนวาไดจดกระบวนการใหมสวนรวมแลวดงน คอ (ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข, 2549)

(1) การระดมความคด คอ การคดคนและวเคราะหปญหารวมกน ในลกษณะของ การรวมคดมใชฝายหนงฝายเดยว บนพนฐานความศรทธาวาทกคนทเขามามสวนรวมนนมศกยภาพ

(2) การวางแผน คอ น าสงทรวมกนคดมาก าหนดเปนแผนปฏบตการรวมกน ดวยการระดมทรพยากรจากทกฝาย (คน สงของ งบประมาณ เวลา ฯลฯ)

(3) การลงมอท า คอ การน าแผนงานทไดไปรวมกนท าหรอแบงงานกน รบผดชอบเพอใหเปนไปตามแผนหรอเปาหมายทวางไว

(4) การตดตามประเมนผล คอ รวมกนตดตามผลงานทท า และแกไขปญหาท เกดขนระหวางการท างาน รวมกนคดพฒนาปรบปรงใหงานดขน

2.4 ปจจยทมผลกระทบตอความรวมมอ ปจจยทมผลกระทบตอความรวมมอ ไดแก

(1) ความกระตอรอรนของสมาชกในองคกรทเกยวของเปนปจจยส าคญของการ ท างานรวมกนเพอใหสมฤทธผลมการกระจายงานและความรบผดชอบ แตหากสมาชกเพกเฉย ไม รบผดชอบการด าเนนงานกจะมปญหาหรอลมเหลว หรอปจจยทส าคญอกประการหนง คอ หาก สมาชกมความยดมนในความคดหรอประโยชนสวนตวเปนใหญกจะมปฏกรยาโตตอบซงจะเกด ความลมเหลว เชนกน

(2) มการกระจายขอมลอยางเพยงพอแกสมาชก และผทเกยวของทงหมด ทง ขอมลทวไป และขอมลเฉพาะทจะใชในการวนจฉยปญหาตางๆ

(3) มบรรยากาศในเชงสรางสรรคทเอออ านวยตอการท างาน ปองกนความ ขดแยง และ ทศนคตในเชงลบระหวางสมาชก จะท าใหพลงงานหรอความพยายามทจะท างาน รวมกนหมดไป เหลอแตความระแวงมองบคคลในแงรายและในไมชากจะท าใหขงตนเอง ตางคน ตางอยในทท างานของตนเองและไมพยายามเกยวของกบคนอน ๆ ซงแสดงใหเหนวาความรวมมอ ของสมาชกใน องคกรอยในขนโคมา

14

(4) ผน าของโครงการตองมทกษะในการบรหารงานในลกษณะนอยางแทจรง เพราะเปนการบรหารในแนวใหมเปนกระบวนทศนใหมในการพฒนาซงจะตองใชกระบวนการความคดและ การปฏบตหนาททกฝายจะตองมาท างานรวมกนทกษะเหลานตองใชทงดานเทคนค วธการบรหาร ดานการจดการ และแกปญหาดานความสมพนธระหวางบคคล ระหวางกลม และ ระหวางองคกร นอกจากนนผน าจะตองมจนตภาพทกวางไกลศกยภาพในการเรยนรและมความ สนใจสรางสรรคระบบการท างานอยางจรงจง รอจะพฒนาตนเองใหเปนผบรหารทจะใหเกดความ รวมมออยางแทจรง โดยเฉพาะอยางยง การลดความขดแยงและสรางความกระตอรอรนของสมาชก ตลอดจนการจดระบบขอมลขาวสารทหมนเวยนไดรวดเรวและทวถง หากผน าขาดคณสมบต ดงกลาวแลวจะท าใหเกดปญหาความขดแยงและในทสดจะขาดความรวมมอ

(5) ผน าควรมอบการตดสนใจและรบผดชอบใหแกกลมแตกยงสามารถควบคม ไดในฐานะประธานในการประชม สงทตองคอยระวงคอ ประธานตองคอยคอบคมก ากบความด และขอตกลงทจะท างานรวมกนและจะตองค านงถงกฎระเบยบดวย

2.5 ปจจยทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชน ในการด าเนนโครงการตางๆ ของภาครฐขนอยกบปจจยตางๆ ดงน (1) ปจจยเกยวกบลกษณะสวนบคคล ไดแก

(1.1) ปจจยเกยวกบกลมสงคม เชน ครอบครว ชมชน โรงเรยน เปนตน (1.2) ปจจยเกยวกบชนชนทางสงคม เชน อาชพ รายได การศกษา เปนตน (1.3) ปจจยเกยวกบบคลกภาพอนเกดจากพนธกรรม แรงขบ การกลอมเกลา ทาง

การเมอง ความตองการทางจตและสรระ ความรสกผกพนกบชมชน รวมทงความร ความเขาใจ ความเชอและเจตคตทางการเมอง (2) ปจจยเกยวกบลกษณะทางสงคมและวฒนธรรม เชน ประเพณ ศาสนา ความ เชอ และ

ปทสถานของแตละสงคม (3) ปจจยเกยวกบลกษณะของระบบการเมอง เชน แนวคดและปรชญาของระบบ การเมอง

การเปดโอกาสในการเขามามสวนรวมของประชาชน (4) ปจจยเกยวกบผลประโยชนและผลกระทบทประชาชนเกยวของ เชน ความ ใกลชดกบ

ปญหา ขอมลขาวสารทไดรบ ผลกระทบทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคม นรนดร จงวฒเวทย (2527) ไดกลาวถงปจจยทมผลตอการมสวนรวมไว ดงน (1) ความศรทธาทมตอความเชอถอบคคลส าคญและสงศกดสทธท าให ประชาชนมสวนรวมใน

กจกรรมตางๆ เชน การลงแขก การบ าเพญสาธารณะประโยชน การสราง โบสถวหาร เปนตน (2) ความเกรงใจทมตอบคคลทเคารพนบถอหรอมเกยรตยศ ต าแหนงท าให ประชาชนเกดความ

เกรงใจทจะมสวนรวมดวยๆ ทงๆทยงไมมความศรทธาหรอความเตมใจอยาง เตมททจะท า เชน ผใหญออกปากขอแรงผนอยกชวย เปนตน

15

(3) อ านาจบงคบ ทเกดจากบคลทมอ านาจเหนอกวา ท าใหประชาชนถกบบ บงคบใหมสวนรวมในการกระท าตางๆ เชน บบบงคบใหท างานเยยงทาส เปนตน

จากปจจยทเกยวของกบการมสวนรวมของประชาชนสามารถสรปไดวา ปจจยทจะ ท าใหประชาชนมสวนรวมกบโครงการตางๆ ของทางภาครฐนน มดวยกนหลายปจจย ทงทางดาน สภาพแวดลอมทไมเออตอการเขารวมโครงการ ไมวาจะเปนคณภาพชวต หนาทการงาน สภาพ จตใจ ในดาน ความเชอ ศรทธากบผท าโครงการ วถชวต และปจจยทางดานอนๆ สงผลตอการมสวน รวมของประชาชนไมมากกนอย 3. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ( Participatory Action Research )

3.1 ความหมายของการวจยปฏบตการแบบมสวนรวม มผใหความหมายของการวจยปฏบตการแบบการมสวนรวมไวหลายลกษณะดงน

อลศรา ชชาต (2537 อางถงใน อมรวชช นาครทรรพ และ ดวงแกว จนทรสระแกว,2541) ใหความหมายของการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมวา”การวจยปฏบตการแบบมสวนรวมเปนการหลอมแนวการวจยแบบมสวนรวม (participatory research) และการวจยเชงปฏบตการ (research) เขาดวยกน เปนงานวจยทเปนการพยานศกษาชมชน โดยเนนการวเคราะหปญหาศกษาหาแนวทางในการแกปญหา ปฏบตตามแผน และตดตามประเมนผลทงนในการด าเนนการวจยทกขนตอน ชาวบาน หรอสมาชกของชมชนนนๆจะตองเขามาสวนรวมดวย

พนธทพย รามสตร (2540) ใหความหมายของการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมไววา “การวจยปฏบตการแบบการมสวนรวม (PAR) เปนรปแบบของการวจยทประชาชนผทเปนประชากรทถกวจย กลบบทบาทเปลยนเปนเปนผรวมในการกระท าวจยนนเอง โดยการมสวนรวมตลอดกระบวนการวจยจนกระทงการกระจายความรทไดจากวจยไปสการปฏบต”

อทย ดลยเกษม (2537 อางถงใน สรยา วรวงศ, 2538) กลาวไววา การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเปนรปแบบของการวจยทประชาชนซงเคยเปนประชากรของการวจยกลบบทบาทมาเปนผรวมในการท าวจย โดยเขามบทบาทสวนรวมตลอดกระบวนการวจย

นตยา เงนประเสรฐศร (2544) กลาววา การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมเปนกลยทธทสะทอนใหเหนถงการเดนทางไปสการพฒนา (journey of development) โดยมการเปลยนแปลงจากสงทเปนอยไปสสงทสามารถเปนไปได ทงในระดบปจเจกชนและระดบสงคม โดยหวใจส าคญของการเปลยนแปลงอยทกระบวนการวจย ซงใชแนวทางความรวมมอ(collaborative approach) ระหวางนกวจยกลมผมสวนไดสวนเสย (stakeholders) ทงนกระบวนการวจยจะตองเปนประชาธปไตย ยตธรรม มอสระ และสงเสรมคณคาของชวต และกลมผมสวนไดสวนเสยจะเขารวมสงเกต ตรวจสอบสถานการณตางๆ สะทอนความคดเหนและความตองการของตน ทรพยากรทมอย อปสรรคและปญหาท

16

ปรากฏอย ตรวจสอบทางเลอกทเปนไปไดและมการเปลยนแปลงอยางมจตส านกไปสการเปลยนแปลงใหม

จากความหมายของการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมดงกลาว สามารถสรปไดวาการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมหมายความถง การรวมกนด าเนนกระบวนการวจยโดยผปฏบตงานในพนท ทงทเปนชาวบานกบนกพฒนา และผวจยภายนอก เพอใหเกดการเปลยนแปลงในสภาพความจรงของสงคมนนมการรวมมอซงกนและกน เพอใหเหนภาพแหงคณลกษณะส าคญของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทเดนชด

3.2 หลกการส าคญของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยหลกการนน การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม เปนรปแบบของการวจยท ประกอบไป

ดวยกระบวนการคนควาทางสงคม (social investigation) การใหการศกษา (education) และการกระท าหรอการปฏบตการ (action) เพอทจะใหกลมผถกกดขหรอดอยโอกาสในสงคมไดม สวนรวมในการสรางความรและท าความเขาใจกบสภาพการณทปรากฏอย รวมทงเปดพนทให เรยนรและแกไขปญหารวมกนระหวางหลายฝาย อนเปนการสรางความรใหกบสงคมไดอยางเปน รปธรรม ซงจะไดกลาวถงตอไปในรายละเอยด

พนธทพย รามสตร (2540) อธบายไววา การวจยเชงปฏบตการแบบมสวน รวม มหลกการส าคญทใหความเคารพตอภมปญญาและวฒนธรรมทองถน ตลอดจนระบบการสราง ความร ซงแตกตางไปจากของนกวชาการ โดยประกอบดวย

(1) ปรบปรงความสามารถและพฒนาศกยภาพของชาวบาน ดวยการสงเสรม ยกระดบนกศกษาและพฒนาความเชอมนใหเกดการวเคราะหและสงเคราะหสถานการณปญหาของ เขาเอง ซงเปนการน าเอาศกยภาพเหลานมาใชประโยชน

(2) ใหความรทเหมาะสมแกชาวบาน ตลอดจนมการน าไปใชอยางเหมาะสม (3) สนใจปรทศนของชาวบาน โดย การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมจะ ชวยเปดเผยใหเหน

ค าถามทตรงกบประเดนปญหา (4) การปลดปลอยแนวความคดเพอใหชาวบานและคนยากจนดอยโอกาส สามารถมองความ

คดเหนของตนเองไดอยางเสร มองสภาพการณและปญหาของตนเอง วเคราะห วจารณ ตรวจสอบสภาพขอเทจจรงตางๆ ทเกดขน

3.3 วตถประสงคของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (1) เพอเปดโอกาสใหประชาชนในชมชนทองถนแตละแหงเขามารวมศกษาคนควา หาขอมล

รวมทงการหาประเดนปญหาเชงพฒนา และวรรณกรรมเพอแกไขปญหาของชมชนตน มใชรอคอยนกวจยและนกพฒนาจากภายนอกมาด าเนนงานใหตน

17

(2) เพอใหไดขอมลความเปนจรง แนวทางการพฒนาทเหมาะสม หรอมความพอดกบสภาพบรบทของชมชนทองถนนนๆ ทงนเพราะประชาชนในทองถนซงสมผสกบบรบทของทองถนของตนเองมาตลอด ยอมรจกสภาพของทองถนของตนดกวาบคคลภายนอก

(3) เพอใหมการขบเคลอน (mobilization) มวลสมาชกเขาดวยกน เปนกระบวนการของผมความรบผดชอบรวมกน เรยนรดวยกนและแกไขปญหาไปดวยกน

จากวตถประสงคของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมดงกลาวสรปไดวา เปนการเปดโอกาสใหชาวบานหรอวาบคคลทจะคนความาศกษาหาความรมใชจะคอยแตนกพฒนามาชวยเหลอตลอดเวลา เพอทชาวบานจะไดมการสวนรวมในการแกไขปญหาอยางถกวธ

3.4 เปาหมายของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม พนธทพย รามสต กลาวไววา เปาหมายหลกของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมนน

มปลายประการประกอบดวย 1) คนหาความรพนบานทเปนท ยอมรบและใชกนอยางแพรหลาย 2) สงเสรมความเขาใจอนดระหวางวฒนธรรม 3) สรางดลยภาพระหวางวทยาศาสตร ความรทางวชาการและความรพนฐาน 4) ยอมรบในความไมเทาเทยมกนของภาวะสงคมเศรษฐกจ สวนเปาหมายของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมนน มดงตอไปน

1) ชาวบาน ชมชน ผดอยโอกาสจะตนตว ไดรบการศกษาเพมมากขน สามารถคดวเคราะหเหตการณตาง ๆ ไดอยางถกตอง มความเชอมนในทางทjจะใหความรวมมอกนหรอมสวนรวมในการด าเนนกจกรรมทงทางเศรษฐกจ สงคมและการเมอง เพอกอประโยชนสงสดแกตนเองและชมชน

2) ประชาชนไดรบการแกไขปญหา ผดอยโอกาสมโอกาสมากขน การจดสรรทรพยากรตาง ๆ มการกระจายอยางทวถงและเปนธรรม รวมทงมขอมลขาวสารทสงผลใหเกดคณภาพชวตทดตอคนในชมชน

3) มวจยและพฒนาไดเรยนรจากชมชน ไดประสบการณการท างานรวมกบชมชน อนกอใหเกดความเขาใจอนด และเกดแนวคดในการพฒนาตนเองของนกวจยและพฒนาอยางแทจรง

4) ผลงานวจยสามารถน าไปใชประโยชนไดทนท เนองจากไดลงมอท ากจกรรมโดยอาศยหลกการมสวนรวมจากทกฝายในชมชน และหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของ เกดการผนกก าลงรวมกนโดยทประชาชนเปนผรวมคด รวมวางแผน รวมด าเนนการ ตลอดจนเกดความรสกเปนเจาของผลงานทโครงการทด าเนนการอย

3.5 ประโยชนของการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม อรณรง บณธนนตพงศ (2549) กลาวไววา การวจยปฏบตการแบบการม สวนรวมมประโยชน

ดงตอไปน

18

(1) ชาวบาน ชมชน ผดอยโอกาสจะตนตว ไดรบการศกษาเพมมากขน สามารถ คดวเคราะหเหตการณตางๆ ไดอยางถกตอง มความเชอมนในทางทจะใหความรวมมอกนหรอม สวนรวมในการด าเนนกจกรรมทงทางเศรษฐกจ สงคมและการเมอง เพอกอประโยชนสงสดแก ตนเองและชมชน

(2) ประชาชนไดรบการแกไขปญหา ผดอยโอกาสมโอกาสมากขน การจดสรร ทรพยากร ตางๆ มการกระจายอยางทวถงและเปนธรรม รวมทงมขอมลขาวสารทสงผลใหเกด คณภาพชวตทดตอคนในชมชน

(3) มวจยและพฒนาไดเรยนรจากชมชน ไดประสบการณการท างานรวมกบ ชมชน อนกอใหเกดความเขาใจอนด และเกดแนวคดในการพฒนาตนเองของนกวจยและพฒนา อยางแทจรง

(4) ผลงานวจยสามารถน าไปใชประโยชนไดทนท เนองจากไดลงมอท ากจกรรม โดยอาศยหลกการมสวนรวมจากทกฝายในชมชน และหนวยงานตางๆ ทเกยวของ เกดการผนก ก าลงรวมกน โดยทประชาชนเปนผรวมคด รวมวางแผน รวมด าเนนการ ตลอดจนเกดความรสกเปน เจาของผลงานทโครงการทด าเนนการอย

3.6 กระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ลกษณะการวจยเชงปฏบตการแบบการมสวนรวมในทศนะของกมล สดประเสรฐ ม ดงน (1) กจกรรมการวจยปฏบตการ หรอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของผ ประสานงาน

หรอผอ านวยการวจย โดยเปนกจกรรมการแสวงหาความรของนกวจยตามโครงการ การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในชมชนพนทเปาหมายของผวจยแตละคน โดยจดมงหมายท ส าคญของนกวจยคอการสรางรปแบบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทมประสทธภาพ เปนไปตามหลกการวจยเชงวทยาศาสตร และสามารถทจะเผยแพรแกสงคมได โดยรปแบบของการ วจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมทมประสทธผลนน จะตองเปนรปแบบทสามารถแกไขปญหาของ ชมชนไดอยางมประสทธภาพ สนเปลองเงนทองและกอใหมคาใชจายไมมากนก แตในเวลาเดยวกน กไดผลตอบแทนจากการวจยคอนขางสง

(2) กจกรรมการวจยเชงปฏบตการหรอการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ของชมชน หรอเรยกวา กจกรรมการวจยเชงปฏบตการของชมชน เปนกจกรรมทเกดจากความ พยายามในการแกไขปญหาชมชนของนกวจยทปฏบตการรวมกนกบชมชน โดยนกวจยท าหนาท เปนผประสานงาน หรอเปนผอ านวยการวจย ซงมบทบาทหลกในการเปนผชวยเหลอใน กระบวนการวจยตงแตแรกเรม และคอยๆ ลดการชวยเหลอลง และหวงวาเมอด าเนนการวจยไปจน สนสดโครงการแลว ประชาชนจะมความรจากการเรยนรรวมกน และสรางพลงทพอเพยงกระทง สามารถแกไขปญหาของชมชนไดโดยล าพงอยางมประสทธภาพ มตองรอรบการชวยเหลอจาก ภายนอกอก

การวจยปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory action research, PAR) ไดพฒนามา จากกระบวนการคดและการท างานแบบเดมของนกสงคมศาสตรซงเนนทผลลพธมากกวากระบวน หรอการทผศกษาวจยแบบเดมมงเพยงใหไดขอคนพบหรอค าตอบของปญหาโดยก าหนดให ประชากรทถกวจย

19

เปนผใหขอมล ซงเปนวธการวจยแบบเดมพฒนาเปนกระบวนการทมงใหผไดรบ จากการวจยเปนผมสวนรวมในการด าเนนการวจยทกขนตอน (ส านกมาตรฐานการพฒนาสงคม และความมนคงของมนษย, 2549) องคประกอบส าคญของการวจยปฏบตการแบบมสวนรวมม 3 ประการ คอ

(1) P: participatory หมายถง กระบวนการทมผใชประโยชนจากการวจย นกวจย และนกพฒนา หรอทเกยวของทกภาคสวน ไดมสวนรวมในการด าเนนการวจยนน

(2) A: action หมายถง วธการปฏบตการหรอกระบวนการด าเนนการทนกวจย เลอกใชเพอใหไดค าตอบของประเดนปญหาการวจย

(3) R: research หมายถง กระบวนการศกษาการวจยทตองการมการศกษาคนควา อยางเปนระบบตามวธการศกษากระบวนการทางวทยาศาสตรรวมในการวจยจะตองเอาการด าเนนชวตทตนกระท าอยเปนปกตธรรมดาเปน”เดมพน” และจะเปน ผมสวนรวมไดสวนเสยในกจกรรมครงน

การวจยเชงปฏบตการมสวนรวมในชมชนทองถนแตละแหงเปนกจกรรมทมลกษณะ 3 ประการ ทเชอมโยงเขาดวยกนอยางกลมกลน คอ

(1) เปนการคนควาใหไดค าตอบทจ าเปน เชน ขอมลความจรงปญหาเชงพฒนาท จะตองแกไขสมมตฐานส าหรบการทดสอบตอไป แผนงานด าเนนงานส าหรบการพฒนาหรอแกไข ปญหาและการตดตามประเมนผลการพฒนาแกไขปญหา

(2) เปนการมสวนรวมของสมาชกของในชมชนทองถน ผซงเปนทงผรวม ด าเนนการวจยและผไดรบผลลพธของการวจย

(3) เปนการปฏบตการในการด าเนนชวตจรงมใชเปนการจ าลองจากชวตจรงมา เพอการวจยอยางทมกกระท ากนในหองทดลองของการวจยทางวทยาศาสตร กลาวคอ ผเขามสวนรวมในการวจยจะตองเอาการด าเนนชวตทตนกระท าอยเปนปกตธรรมดาเปน”เดมพน” และจะเปน ผมสวนรวมไดสวนเสยในกจกรรมครงน

การมสวนรวมตอการด าเนนกจกรรมหรอโครงการพฒนานน มหลากหลายวธ สามารถจ าแนกออกไดเปนมตตางๆ (ทวทอง หงสววฒน, 2527) ประกอบดวย

(1) รวมศกษาและวเคราะหปญหา ซงเปนการทประชาชนเขามามสวนรวมใน การศกษาชมชน วเคราะหชมชน คนหาปญหาและสาเหตของปญหาภายในชมชนรวมกน และม สวนในการจดล าดบความส าคญของความตองการดวย เปนการกระตนใหประชาชนไดเรยนรสภาพ ของชมชน วถชวต สงคม ทรพยากร และสงแวดลอมเพอใชเปนขอมลเบองตนในการจดท าและ ประกอบการพจารณาวางแผนงานวจย

(2) รวมวางแผน เปนการวางแผนการพฒนาหลงจากไดขอมลเบองตนของ ชมชนแลว และน าขอมลมาวเคราะหหาปญหา สาเหตของปญหาเรยบรอยแลว กน ามาอภปราย แสดงความคดเหนรวมกนเพอก าหนดนโยบายและวตถประสงคของโครงการ การก าหนดวธการ และแนวทางการด าเนนงาน ตลอดจนก าหนดทรพยากรและแหลงทรพยากรทจะใชเพอการวจย

20

(3) รวมด าเนนการ เปนการมสวนรวมของประชาชนในการด าเนนการพฒนา หรอเปนขนตอนปฏบตการตามแผนการวจยทไดวางไว ขนตอนนเปนขนตอนทประชาชนมสวน รวมในการสรางประโยชนใหกบชมชน โดยการสนบสนนดานเงนทน วสดอปกรณ และแรงงาน รวมทงการเขารวมในการบรหารงาน การประสานขอความชวยเหลอจากภายนอกในกรณทมความ จ าเปน

(4) รวมรบผลประโยชน โดยประชาชนตองมสวนรวมในการก าหนดการ แจกจายผลประโยชนจากกจกรรมการวจยในชมชนในพนฐานทเทาเทยม เสมอภาคกน

(5) เปนการมสวนรวมตดตามประเมนผลการด าเนนงานวจย และผลของการ พฒนาจากการด าเนนการไปแลววาส าเรจตามวตถประสงคหรอไม มปญหาอปสรรค และขอจ ากด อยางไร เพอแกไขปญหาตางๆ ทเกดขนไดทนท และน าขอผดพลาดไปเปนบทเรยนในการ ด าเนนการตอไป การเปดใหประชาชนหรอชาวบานทเกยวของไดมโอกาสเขารวมกระบวนการวจย นน นบไดวาเปนคณคาโดยแทของการวจยเชงปฏบตการแบบน ซงกอใหเกดรากฐานแหงความ ยงยนของการพฒนา

3.7 ข นตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ไพโรจน ชลารกษ (2549) อธบายขนตอนการวจยปฏบตการแบบมสวน รวม ดงตอไปน (1) ขนการศกษาบรบท ในขนน นกวจยจะท าการก าหนดพนทหรออาณาบรเวณ ทจะ

ท าการศกษาวจยเพอท าประชาคม โดยมนกพฒนาประชาสมพนธชกชวนใหชาวบานเขารวม และชาวบานเขารวมกจกรรมการวจย

(2) ขนก าหนดปญหา ในขนตอนน นกวจยสรปค าถามหรอปญหา รวมทง อธบายเปาหมายและวตถประสงคของการแกไขปญหาใหทกฝายทเกยวของไดเหนภาพและเกด ความเขาใจตรงกน สวนนกพฒนาท าความเขาใจประเดนปญหาและมองถงผลของการวจยไดอยาง ชดเจน และครอบคลมสวนเกยวของอนๆ และชาวบานไดเขารวมกจกรรมเพอใหขอมล และแสดง ความคดเหน/ความตองการ ขนการก าหนดปญหารวมกบชาวบานในชมชน จงเปนเรองส าคญท ผวจยจะตองด าเนนการใหเกดผลอยางแทจรง กอนจะเรมด าเนนงานในขนตอนอน

(3) ขนการวางแผนปฏบตงานวจย ในขนตอนน นกวจยจดท าขนตอนการปฏบต งานวจยใหชดเจน รวมทงระบดวยวาผมสวนเกยวของกบการท าวจยแตละฝายจะมสวนรวมอะไร และอยางไร เมอใดบาง พรอมทงแผนการปรบปรงหรอปรบเปลยนวธการวจย สวนนกพฒนาจะเขา รวมปฏบตการวจยโดยตดตามผลการด าเนนงานวจยทกขนตอน และคอยตรวจสอบผลของการ ด าเนนงานวามสงใดทผดพลาด หรอไมเปนไปตามแผนหรอเปาหมาย หรอมสงใดทเกดแทรกซอน ขนมาหรอไม โดยชาวบานนน จะเขามสวนรวมลงมอในการปฏบตงานวจยตามแผน และ ตรวจสอบผลวาพงพอใจหรอไม

(4) ขนการตดตาม ตรวจสอบและปรบปรง รวมทงการแกไขระหวางการปฏบต งานวจย ในขนน นกวจยทสวนรวมโดยการพจารณาหาทางปรบปรงแกไขการปฏบตการวจยแบบม สวนรวม โดยอาศยขอมลจากทกฝาย แลวน ามาท าการปรบเปลยนใหเหมาะสมเพอใหการ ด าเนนงานบรรลเปาหมาย โดยนกพฒนาจะเขามสวนรวมดวยการตรวจสอบผลการปฏบตงานวจย และประเมนวาผลทเกดขนเปนไป

21

ตามเปาหมายหรอไม เปนตน และประชาชนหรอชาวบานจะเขา รวมดวยการรบรถงการปรบเปลยนการปฏบตงานตามทนกวจยก าหนด รวมทงใหขอมลยอนกลบ (feedback) ทแสดงถงความพงพอใจและความส าเรจของการด าเนนการวจย

(5) ขนการสรปผลการวจย ในขนตอนน นกวจยจะท าการสรปผลการวจย และ เรยบเรยงเปนรายงานการวจยออกเผยแพร นกพฒนามสวนรวมดวยการรบทราบและตรวจสอบ ประเมนผลการวจยวาประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด มปญหาและอปสรรคอยางไรบาง โดย ชาวบานเขามสวนรวมดวยการใหขอมลยอนกลบผลของการวจยวาพงพอใจและไดผลตามทคาดหวงไวหรอไม และแสดงความคดเหนอนประกอบขอมลดวยวาเพราะเหตใด

จากขนตอนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมดงกลาวสรปไดวา การน า ประโยชนของการวจยในการคนความค าตอบมขอมลทจรงมการปฏบตในการมสวนรวมโดยเนน การใหความส าคญของประชาชนในการมสวนรวมตดสนใจในการพฒนาเพอเปนการปกปอง ผลประโยชน ในเชงทฤษฎแลวมหลากหลายในการในกระบวนการวจย เชน การรวมศกษา วเคราะหปญหา รวมวางแผน รวมด าเนนการ รวมรบผลประโยชน และตดตามประเมนผลของการ วจย เปนตน โดยใหมการท าประชาคมเชญชวนประชาชนเขามาก าหนดปญหาตางๆในการวาง ขนตอน ตอไป

อรณรง บญธนนตพงค (2549) ไดใหมมมองในเรองขนตอนในการ ด าเนนงานวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมไวไมแตกตางกนมากนก ซงผเขยนขอหยบยกมา กลาวถงดงน

(1) ระยะเตรยมการวจย (pre-research phase) ในระยะน เปนการเตรยมชมชน เพอใหมความพรอมเขามสวนรวมใน กระบวนการวจย ซงเปน

เรองส าคญและเปนแกนแกนหลกของการวจยแบบน โดยการด าเนนงาน ขนตอนนมจดมงเนนส าคญทจะใหเกดสมพนธภาพทดระหวางผวจย ผน าชมชน ชาวบาน รวมถง เจาหนาทหนวยงานตางๆ ทจ าเปนตองเกยวของ ในขนเตรยมการน ประกอบดวยขนตอนยอย กลาวคอ

(1.1) การสรางความสมพนธกบชมชน (build-up rapport) โดยวธการสราง ความสมพนธกบชมชนทดทสดคอการปฏบตตวของนกวจยทสอดคลองกบวถชวตของคนในชมชน ทงน นกวจยควรรวมกจกรรมทกอยางของชมชนซงเปนเครองชวยใหนกวจยสามารถท า ความเขาใจโลกทศนของชาวบานไดดมากขน โดยทวไปแลว ผวจยจะลงพนทเพอไปพบกบบคคล ตางๆ ในชมชนทมสวนส าคญและเกยวของกบการด าเนนงานวจย หรอเปนประชาชนกลมเปาหมาย ของการวจย พดคยแนะน าตวเองเพอใหทกฝายไดทราบถงวตถประสงค เปาหมายและความตองการ สวนรวมของชาวบานในกจกรรมการวจย อนจะชวยใหชาวบานเกดความไววางใจ นอกจากน ผวจยยงจะสามารถท าการวเคราะหคาดหมายสภาพการณและปญหาของการด าเนนงานวจยทอาจ เกดขน และสามารถเตรยมรบมอไดอยางมประสทธภาพ

(1.2) การส ารวจ ศกษาชมชน (surveying and studying community) เปน ขนตอนของการศกษาขอมลทเปนลกษณะทางกายภาพ และแหลงทรพยากรตางๆ ภายในชมชน รวมถงการศกษา

22

ขอมลพนฐานดานประชากร สงคม เศรษฐกจ วฒนธรรมและการเมอง ซงโดยมาก แลว ผวจยจะใชแบบสงเกต สมดบนทก และถายภาพสถานทตาง ๆ รวมถงการศกษาขอมลจาก เอกสารหลกฐานจากหนวยงานราชการหรอจากองคกรพฒนาทเกยวของ นอกจากน ยงมบาง โครงการวจย ใชวธการสมภาษณผน าชมชน หรอผสงอายเพอทราบประวตความเปนมาของชมชน ดวย สวนการจดเลอกชมชนนน

(1.3) คดเลอกชมชน (selecting community) ไดเสนอความเหนไววา โดยทวไปแลว การคดเลอกชมชนจะยดหลกการเลอกชมชนทดอยโอกาสในการพฒนา (disadvantage community) เพอเปาหมายในการยกระดบคณภาพชวตและสรางโอกาสความเทา เทยมในการพฒนากบชมชนอน อยางไรกดงานวจยจ านวนมากคดเลอกชมชนโดยยดเอาประเดน ชองปญหาทเกดขนในชมชนและจ าเปนตองไดรบการแกไขเยยวยาโดยเรงดวน หรอบางกรณการ วจยมงหมายกระท าตอชมชนทประชาชนมสวนรวมในการพฒนาอยางแขงขน เพอเปนชมชน ตนแบบของการท าวจย และการพฒนาใหกบชมชนอนดวยเชนกน

(1.4) การเขาสชมชน (entering community) ขอมลชมชนนบเปนสงส าคญ และเปนประโยชนอยางยงตอการน ามาประกอบการพจารณาตดสนใจก าหนดพนทด าเนนการ ซง ขอมลดงกลาวควรเปนขอมลทมรอบดาน ส าหรบแหลงขอมลในขนตอนนอาจมาจากสวนราชการ เชน ขอมลความจ าเปนขนพนฐานขอมลจ านวนประชากรและบคคลทเปนปราชญชาวบาน หรอคร ภมปญญาทองถน เปนตน และอาจเปนขอมลทองคกรพฒนาเอกชนรวบรวมไวหรอนกวจยจะ ด าเนนการเกบขอมลเองโดยการส ารวจชมชน (community surveying) กได

(1.5) การเตรยมคนและเครอขายความรวมมอ ในขนตอนน มกถกก าหนดให เปนขนตอนสดทายของระยะกอนการวจย โดยมงหมายใหเกดความพรอมในการด าเนนการวจยซง เปนระยะตอไปและกอใหเกดการประสานงานทดเพอความสะดวกตอการด าเนนงานวจย ในสวนของการเตรยมคนนน เปนการเตรยมความพรอมใหกบชาวบานเพอเปนแกนน าในการปฏบต งานวจยรวมกบนกพฒนาและคณะผวจย ซงในทางปฏบตแลว มกจะมการเตรยมคน 3 กลม คอ เตรยมคนในชมชน คณะนกวจยมกจะลงพนทเพอจดประชมในชมชน โดยมจดมงหมายเพอให ชาวบานรจกและคนเคยกบกระบวนการและการด าเนนงานวจยแบบมสวนรวมอยางชดเจนและ รวดเรว เตรยมนกพฒนา ดวยการประชมรวมกบนกพฒนาซงโดยทวไปแลวคนกลมนหมายถง ผน าชมชน พฒนากรอ าเภอหรอพฒนาการอ าเภอประจ าต าบล และเจาหนาทหนวยงานอน เชน ปลด องคการบรหารสวนต าบล และองคกรพฒนาภายนอกทมความสนใจศกษารวมกน กจกรรมส าคญ ของการด าเนนงานในขนตอนนคอการประสานความรวมมอ การสรางความเขาใจในกรอบของการ ท างานวจย และการหารอแนวทางพฒนาชมชน ซงมกจะรวมถงการประสานงานเรองการใช สถานทด าเนนการประชมดวย และเตรยมนกวจย ดวยการประชมปรกษากนเพอใหเกดความรและ ความเขาใจตรงกนในบทบาทหนาทของแตละฝายในการท างานวจย

23

สวนการเตรยมเครอขายความรวมมอนน งานวจยเชงปฏบตการแบบมสวน รวมหลายชนไดใชวธการใหครผวจย/นกวจยท าการประสานกบองคกรภาครฐและหรอองคกร พฒนาเอกชนเพอใหเกดเครอขายความรวมมอเพอการด าเนนงานวจย การเตรยมเครอขายความ รวมมอทมประสทธภาพ จะเปนสงส าคญทจะชวยใหกระบวนการวจยด าเนนไปไดดวยด ในขนน ปญหาของการวจยมกเปนประเดนเกยวกบการเขาถงชาวบาน กลมเปาหมายรวมถงการสอสารการท าวจยในแงมมตางๆ เชนขนตอนและผลประโยชนทชาวบาน จะไดรบของคณะนกวจย พงท าความเขาใจวา โดยทวไปนน งานวจยแบบมสวนรวมมกจะเปน “ของใหม” ทในสายตาของชาวบานแลวชวนใหเขารวมไมนอย และชาวบานสวนมากกมกจะ ตนเตนกบการเขามาท างานเพอหาแนวทางแกไขปญหาของเขาจากบคคลหรอหนวยงานภายนอก แตกระนน ชาวบานกมกจะไมมเวลามากนก การด าเนนกระบวนการวจยจงตองเปนไปอยางกระชบ เพราะยงกระบวนการทอดออกยาวมากเทาใด การมสวนรวมของชาวบานกจะลดลงไปตามสวน เทานน (2) ระยะด าเนนการวจย (research phase) ประกอบดวยขนตอนยอยคอ

(2.1) การศกษาและวเคราะหปญหาชมชน (problem identification and diagnosis) ในชนน เนนการศกษาวเคราะหชมชนและการใหการศกษากบชมชน (community education participation-CEP) โดยเนนไปทกระบวนการเรยนรดวยการปฏบต โดยวธการจะใชการ อภปรายถกปญหา (dialogue) เพอแลกเปลยนความคดเหนกบชาวบาน ทงทเปนการสนทนา แลกเปลยนระดบบคคลและระดบกลมบคคล เพอเปนการประเมนปญหาและความตองการของ ชมชน (need assessment) พรอมไปกบการประเมนความเปนไปไดในดานทรพยากร (resource assessment) ทมอยในนชมชน ทงทเปนทรพยากรมนษย โดยเฉพาะภมปญญาทองถน และ ทรพยากรธรรมชาตเพอทจะน าทรพยากรมาใชในการก าหนดแผนเพอการจดโครงการตอไป

(2.2) การพจารณาความเหมาะสมและความเปนไปไดของโครงการ (project appraisal and identification) เมอมการวเคราะหโครงการโดยการประเมนความตองการของชมชน หาแนวทางในการแกไขปญหานในความเปนจรงมกจะมหลายแนวทาง ชาวบานและนกวจยจะตอง พจารณารวมกนวาวธการแกไขปญหาใดทเหมาะสมกบทองท หรอมความเปนไปได โดยชาวบาน ควรมบทบาทหลกเขามสวนรวมใหมากยงขน และก าหนดโครงการหรอกจกรรมทจะด าเนนการ

(2.3) การก าหนดแผนงานโครงการและการจดการ (planning phase) กจกรรมในชวงนจะเปนกระบวนการตดสนใจรวมกนเพอคดเลอกโครงการและกจกรรมทจะตอง ด าเนนการ ดงนน เพอความมนใจวาโครงการทไดรบการตดเลอก เปนโครงการและกจกรรทตอง ด าเนนการ ดงนน หลงจากทผานขนตอน 2.1 มาแลว ผวจยควรจะตองใชวธการกระตนใหชาวบาน มบทบาทหลกในการแกไขปญหา การก าหนดโครงการ และกจกรรมทจะด าเนนการ

24

(2.4) การปฏบตตามโครงการ (implementation phase) เปนขนตอนทส าคญ อกขนตอนหนง โดยค าถามทผวจยจะตองใชถามกนในกลมหรอในคณะท างานเพอการด าเนนการ ในชนนคอ ใคร ท าอะไร ทไหน เมอไร และอยางไร ในแงปญหาอปสรรคทอาจเกดขนในขนตอนน โดยทวไปมกเปนประเดนการมสวน รวมของชาวบานในกระบวนการวจย พบวา ความไมสนใจเขามสวน รวมของชาวบานจ านวนไมนอย นอกเหนอไปจากการขาดความรความเขาใจอนดตอกระบวนการ และผลประโยชนของการท าวจยแลว ยงปรากฏดวยวา ชาวบานมกมองเหนการวจยเปนเรองทาง เทคนคทตองอาศยความรเชยวชาญเฉพาะ และไมเกยวอะไรนกกบปากทองทจะตองท ามาหากนเปนประจ าวน ประกอบกบธรรมชาตของการวจยแบบนทมกไมมการจายตอบแทนเปนเงนใหแก ผเขารวมกจกรรมการวจยดวยแลว การมสวนรวมในกระบวนการวางแผนการวจย โดยเฉพาะอยาง ยงการน าผลของการวจยไปสการปฏบตแลวกยงหางไกลจากบรบทชวตประจ าวนของเขาออกไป มากขน การเขารวมงานวจยของชาวบาน จงเปนไปโดยเนนการรบฟงสงทผวจย และนกพฒนาพด เปนหลก ผลสบเนองประการตอมาคอ บคคลทสนใจเขารวมกจกรรมการวจยเชงปฏบตการ กมกจะ ไดชาวบานทเปนพวก “ขาประจ า” ทมกอยในวงขายอทธพล (sphere of influence) ของเจาหนาท ภาครฐหรอการเมองทองถน มาเขารวมกจกรรม และสงผลใหสดทายแลว ผลของการวจยเปนสงท ชวยสรางความชอบธรรมใหแกการด าเนนกจกรรม/โครงการพฒนาของภาครฐดงทไดกลาวไปแลว ขางตน (3) ระยะการตดตามและประเมนผลโครงการ (monitoring and evaluation phase) เปนขนตอนทเกยวกบการการวดผลส าเรจของโครงการ ซงหากโครงการม สามารถด าเนนการไดอยางเหมาะสมและอยางตอเนอง กอาจจะเปนขอพสจนถงความไมประสบ ผลส าเรจของโครงการได ในขนตอนน โดยมากแลวคณะผวจยจะรวมกบชาวบานทเปนผรวมงาน วจย ท าการตรวจสอบขอมลทเปนผลของการวจยวาครบถวนถกตองหรอไม จากนนจะมการจดท า รายงานการวจยฉบบสมบรณ และจดเวทชาวบาน เพอน าเสนอผลการวจยเพอเรยนรรวมกนระหวาง คณะผวจยกบชมชน รวมถงการสานตอใหชาวบานน าผลของการวจยไปด าเนนการแกไขปญหา หรอพฒนาชมชนตอไป อยางไรกด ระยะของการท าวจยและขนตอนของการท าวจยเชงปฏบตการ แบบมสวนรวมนน อาจมความแตกตางกนไปบางในรายละเอยด ซงไมถอวาเปนเรองผดหรอถก หากแตเปนความเหมาะสมในบรบทของการด าเนนงานวจยทอาจมขอจ ากดทคณะผวจยจ าเปนตอง รวมกจกรรมหลายกจกรรมไวด าเนนการในในคาบเวลาทใกลเคยงกน หรอเปนความตองการของ ชมชนเองทจะกระชบขนตอนของการด าเนนงานวจย เพอมใหกระทบตอการด ารงชวตประจ าวน ขนตอนการด าเนนการวจยจะสนหรอยาว มรายละเอยดมากหรอนอยเพยงใดจงอาจจะไมใชเรอง ใหญ หากแตการมงตอบสนองความตองการและขอจ ากดของชมชน รวมถงการท าใหชมชนได มองเหนปญหาของตนเอง เกดความตองการอยางแขงขนและมงมนมสวนรวมทงในการปฏบต งานวจยและการน าผลของการวจยไปใชเพออปรบปรงชมชนใหดขนนนเอง นบเปนเรองทส าคญ มากกวา

25

ในขนตอนนยงคงตองอาศยการมเขาใจทถกตอง และการมสวนรวมอยาง สรางสรรคและกระตอรอรนของฝายตางๆ โดยเฉพาะชาวบานไมนอยไปกวาขนตอนกอนหนา การ มความเขาใจทถกตอง การสรางชองทางการตรวจสอบงานวจยและการมเครองมอประเมนผลการวจยวาประสบความส าเรจมากนอยเพยงใด มปญหาและอปสรรคอยางไรบางนเอง จะท าให ทกฝายคาดหมายไดวา ผลลพธของการวจยจะปรากฏออกมาสอดคลองกบความตองการพฒนาหรอ สามารถใชไดกบการแกไขปญหาอยางตรงจด และเขารวมกระบวนการวจยอยางตอเนองและบงเกด ผลประโยชนในภาพรวม

สรป การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory Action Research-PAR) นบเปนการวจยเพอพฒนาและแกไขปญหาสงคมและชมชนทไดรบความสนใจอยางแพรหลายในปจจบน โดยเปนงานวจยทเรมตนจากชมชน สนบสนนใหชาวบานหรอตวแทนในชมชนเปนคนสรางองคความรใหมใหกบตนเองและชมชน โดยการศกษาเรยนรหาขอมล การศกษาวเคราะหถงปญหารวมทงการแกไขปญหาทก าลงประสบอย โดยการรวมกนวางแผน และก าหนดการด าเนนงานตามแผนหรอโครงการ พรอมทงการปฏบตตามแผน เพอใหบรรลเปาหมายในการแกไขปญหาไดถกตองตรงตามความตองการ และมนกวจยภายนอก ท าหนาทเปนผเอออ านวยใหกระบวนการวจยบงเกดผลสอดคลองกบเปาหมายอนนบไดวาการวจยไดชวยสรางคณลกษณะของการเรยนรแบบพหภาค พรอมกบกอใหเกดผลพลอยไดทเปนจตส านกตระหนกในปญหา หนาท และรวมกนแกปญหาทางเศรษฐกจ สงคม และการเมอง สงเสรมกจกรรมกลม ท างานรวมกนทงแกปญหา และพฒนาอยางตอเนองยงยนของชมชน 4. กระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control)

เทคนคการท างานรวมกน (AIC) เทคนคในการท างานรวมกนในปจจบนมมากมายแตท นยมนคอเทคนคทเรยกวา “AIC” ซงเปนเทคนคหรอแนวทางทจะสงเสรมใหสมาชกองคกรมารวม กนเรยนรในกจกรรมเพอสงเสรมการท างานและพฒนารวมกน “AIC” เปนวธการและเทคนคใน การน าสมาชกส าหรบองคกร ทจะท างานรวมกนทงหมดในระบบใดระบบหนงเขามาประชมเชง ปฏบตการ (workshop) โดยมการด าเนนการใน 3 ขนคอ (ธนพรรณ ธาณ, 2540)

ขนท 1 A = Appreciation ขนท 2 I = Influence ขนท 3 C = Control

ข นท 1 APPRECIATION (A) คอ การท าใหทกคนใหการยอมรบ และชนชม คนอน โดยไมรสกหรอแสดงการตอตานหรอวพากษวจารณ ในกระบวนการขนน ทกคนจะมโอกาส แสดงออกอยางทดเทยมกนดวยภาพ ขอเขยน และค าพดวาเขาเหนสถานการณในปจจบนเปน อยางไร และเขาอยากจะเหนความส าเรจในอนาคตเปนอยางไร ซงจะท าใหทกคนไดมโอกาสใชทง ขอเทจจรง เหตผล และความรสกตลอดจนการแสดงออกในลกษณะตางๆ ตามทเปนจรง เมอทกคน ไดแสดงออก โดยไดรบการยอมรบจากคน อนๆ จะท าใหทกคนมความรสกทด มความรก มความ อบอน และเกด “พลงรวม” ขน

26

ในระหวางคนทประชมดวยกน ในขนตอนนจะมการใช “จนตนาการ (imagination)” อยางไมจ ากดจนเกดเปน “วสยทศน (vision)” ไดงายขน และจะ กลายเปนวสยทศนรวม (shared vision) หรออดมการณรวม (shared ideal) เกดขน

ข นท 2 : INFLUENCE (I) คอ การใชความคดรเรมสรางสรรคทแตละคนมอยมาชวยกน ก าหนดวธการส าคญคอ “ยทธศาสตร” (strategy) ทจะท าใหบรรล “วสยทศนรวม” หรอ “อดมการณ รวม” (shared ideal) ของกลม (ทมาประชม) ไดอยางดทสด ในขนน ทกคนยงมโอกาสทดเทยมกนท จะใชขอคดเหนวา วธการส าคญทท าใหบรรล “วสยทศนรวม” หรอ “อดมการณรวม” นน ประกอบดวยอะไรบาง เมอทกคนไดแสดงความคดเหนแลว จะน า “วธการ” ทเสนอแนะทงหมดมา จดหมวดหมแยกแยะ และพจารณารวมกน จนกระทงได “วธการส าคญ” ทกลมเหนพองกนวา จะ น าไปสความส าเรจตามทกลมตองการ ในการพจารณาเลอก “วธการส าคญ” ดงกลาว สมาชกกลม จะม “ปฏสมพนธ” (influence หรอ interaction) ซงกนและกนสง รวมถงการถกเถยงโตแยงดวย ทงนเพอใหได “วธการ” ทกลมเหนรวมกนวาดทสด อยางไรกดเนองจากเปนการถกเถยงโตแยงใน ระดบ “วธการ” โดยทยงม “เปาหมาย หรอ อดมการณ” รวมกน ฉะนน กลมจะยงมแนวโนมทจะ รกษาความรกความสามคคไวโดยไมยากนก ทงนขนอยกบการควบคมสถานการณของวทยากร กระบวนการ (facilitator)

ข นท 3 : CONTROL (C) คอ การน า “วธการส าคญ” มาก าหนดเปน “แผนปฏบตการ”

(action plan) อยางละเอยดวา ท าอะไร มหลกการและเหตผลอยางไร มเปาหมายอยางไร มวธการ หรอขนตอนในรายละเอยดอยางไร มก าหนดเวลาอยางไร ใครรบผดชอบเปนหลก ใครตองให รวมมอ จะตองใชงบประมาณคาใชจายเทาไร จากแหลงใด จะมรายไดจากการด าเนนการดงกลาว หรอไม ถาม ประมาณวาเทาไร และรายละเอยดอนๆ ตามทเหนวาควรระบได ในขนน สมาชกกลมแตละคนจะเลอกเองวา สมครใจจะเปนผรบผดชอบหลกในเรองใด จะเปนผใหความรวมมอในเรอง ใด จะเปนผรวมคด

APPRECIATION IMAGINATION VISION

INFLUENCE = INTERACTION

27

แผนปฏบตการขอใด เปนการก าหนด “ขอผกพน” (commitment) ใหความ รวมมอในเรองใด จะเปนผรวมคดแผนปฏบตการขอใด เปนการก าหนด “ขอผกพน” (commitment) ใหตนเอง เพอ “ควบคม” (control) ใหเกดการกระท าอนจะน าไปสการบรรลผลทเปนเปาหมายหรอ อดมการณรวมกนของกลมในทสด นอกจากการรบผดชอบหรอใหความรวมมอตาม “แผนปฏบตการ” ทกลมรวมกน ก าหนดขนแลว สมาชกกลมแตละคนยงอาจก าหนด “ขอผกพนเฉพาะตว (personal commitment)” ไดอกดวย เพอเปนการใชพลงในสวนของตนเองแตละคนใหเกดผลในทางสรางสรรคมากทสด

สรปกระบวนการ AIC กระบวนการ AIC จะสรางพลงสรางสรรคขนเมอฝายตางๆ เขามาท ากจกรรมรวมกน ดวยความ

รก ความเมตตา ตว “A” (appreciation) นนคอ ธรรมะอยางสง ไดแก ความรกและความ เมตตาคนอน ตองรบฟง อดทน และยอมรบฟงความคดเหนของคนอน ซงตรงกบหลกของ พระพทธศาสนา เพราะฉะนน “A” ท าใหเกดพลงความดเขามาอาจเรยกวา “การพฒนาทางจต วญญาณ” (spirtual development) พอคนทเขามารวมกจกรรมมความรกความเมตตาตอกนแลว กจะ เกดการเรยนรรวมกนจากการท างานดวยกนทเรยกวา “Interactive learning through action” จงท า ใหการพฒนาประสบความส าเรจเพราะท าใหเกด “การเรยนร” ทแทจรง เพราะฉะนน “การพฒนา” ตองการ “เรยนร” อยางมากของทกฝาย นนคอ ตองม “I” (influence) ไดแก การเรยนรรวมกนใหเกด พลง และตองม “C” (control) ซงไดแก “การจดการ” (management) และ “แผนปฏบตการ” (action plan) ทก าหนดวาใคร จะท าอะไร อยางไร เมอใด มคาใชจายเทาไร จะไดเงนจากไหน ถาไมพอจะ ท าอยางไร เปนตน 5. แนวความคดเกยวกบความพงพอใจ

5.1 ความหมายของความพงพอใจ การศกษาถงความพงพอใจมกนยมศกษากนใน 2 มต คอ มตในดานความพงพอใจของ

ผปฏบตงาน (job satisfaction) หรอ ผใหบรการ (service provider) และมตในดานความพงพอใจใน การรบบรการ (service satisfaction) หรอ ผรบบรการ (customer) โดยมผใหความหมายของความพงพอใจไว ดงน

CONTROL = COMMITTENT ACTION

28

Oskamps (1984 อางใน อรวรรณ เมฆทศน, 2543) ไดใหความหมายของความพง พอใจไว 3 นย คอ

1).ความพงพอใจ หมายถง สถานการณทเปนผลจากการปฏบตการจรง ไดเปนไปตามทบคคลทคาดหวงไว

2). ความพงพอใจ หมายถง ระดบของความส าเรจทเปนไปตามความตองการ 3). ความพงพอใจ หมายถง การทงานไดเปนไปตามหรอสนองตอคณคาของบคคล อทยพรรณ สดใจ (2545) ความพงพอใจ หมายถง ความรสกหรอทศนคตของบคคลทมตอสงใด

สงหนงโดยอาจจะเปนไปในเชงประเมนคา วาความรสกหรอทศนคตตอสงหนงสงใดนนเปนไปในทางบวกหรอทางลบ

อฎธพร มาข า (2543) ไดใหความหมายวา ความพงพอใจ หมายถง ทศนคตหรอระดบความพงพอใจของบคคลตอกจกรรมตางๆ ซงสะทอนใหเหนถงประสทธภาพของกจกรรมนนๆโดยเกดจากพนฐานของการรบร คานยมและประสบการณทแตละบคคลไดรบ ระดบของความพงพอใจจะเกดขนเมอกจกรรมนนๆ สามารถตอบสนองความตองการแกบคคลนนได

Tiffin and McCormick (1965 อางใน ลดาวลย ทรพยอย, 2543) กลาววาความพงพอใจเปนแรงจงใจของมนษยทตงอยบนความตองการขนพนฐาน (basic needs) ทมความหมายเกยวของกนอยางใกลชดกบผลสมฤทธและแรงจงใจ (incentive) และพยายามหลกเลยงสงทไมตองการ

พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 ไดใหความหมายของค าวา “พง” หมายความถง สงทควรจะเปน การยอมตาม ความจ าเปน ค าวา “พอใจ” หมายความถง ควรแกความตองการ เตมทเทาทจ าเปน สมใจ

ดงนนสรปไดวาความพงพอใจคอ สงทควรจะเปนไปตามความตองการ ความพงพอใจจงเปนผลของการแสดงออกของทศนคตของบคคลอกรปแบบหนง ซงเปนความรสกเอนเอยงของจตใจทมประสบการณทมนษยเราไดรบ อาจจะมากหรอนอยกได และเปนความรสกทมตอสงใดสงหนง ซงเปนไปไดทงทางบวกและทางลบ แตถาเมอใดสงนนสามารถตอบสนองความตองการหรอท าใหบรรลจดมงหมายได กจะเกดความรสกทางบวกเปนความรสงทพงพอใจ แตในทางตรงกนขาม ถาสงนนสรางความรสกผดหวงไมบรรลจดมงหมาย กจะท าใหเกดความรสกทางลบเปนความรสกไมพงพอใจ

5.2 ทฤษฎเกยวกบความพงพอใจ 5.2.1 ทฤษฎทวไปเกยวกบการจงใจของมาสโลว ทฤษฎทวไปเกยวกบการจงใจของมาสโลว (Maslow’s general theory of human

motivation) เปนทฤษฎล าดบขนของความตองการของมนษย โดยตงสมมตฐานวา มนษยมความตองการอยเสมอไมมสนสดเมอความตองการไดรบการตอบสนองหรอพงพอใจอยางหนงอยางใดแลว

29

ความตองการสงอน ๆ กจะเกดขนมาอก ความตองการของมนษยมลกษณะเปนล าดบขนจากต าสดไปหาสงสด ซงแบงเปน 5 ขนตอน คอ

1. ความตองการความสมหวงในชวต (Self-Actualization Needs) 2. ความตองการชอเสยง ยกยอง (Self-esteem Needs) 3. ความตองการดานสงคม ความรก ความพอใจ (Belongingness and Love Needs) 4. ความตองการความปลอดภย (Safety Needs) 5. ความตองการดานรางกาย (Physiological Needs)

ซงมรายละเอยดดงตอไปน 1. ความตองการดานรางกาย (Physiological needs) เปนความตองการเบองตนเพอความ

อยรอด เชน ความตองการในเรองอาหาร น า ทอยอาศย เครองนงหม ยารกษาโรค ความตองการพกผอน และความตองการทางเพศ เปนตน ความตองการทางดานรางกาย จะมอทธพลตอพฤตกรรมของคนกตอเมอความตองการทางดานรางกายยงไมไดรบการตอบสนองเลย

2. ความตองการความปลอดภย (Safety need) ถาหากความตองการทางดานรางกายไดรบการตอบสนองตามสมควรแลว มนษยยงมความตองการสงในขนตอไป คอ ความตองการทางดานความปลอดภยหรอความมนคงตางๆ ความตองการทางดานความปลอดภยจะเปนเรองเกยวกบการปองกนเพอใหเกดความปลอดภยจากอนตรายตางๆ ทเกดขนจากรางกาย ความสญเสยทางดานเศรษฐกจ

3. ความตองการทางดานสงคม ความรก ความพอใจ (Belongingness and love needs) ภายหลงจากทตนไดรบการตอบสนองในสองขนดงกลาวแลว กจะมความตองการ ทสงขน คอ ความตองการทางดานสงคม จะเรมเปนสงจงใจทส าคญตอพฤตกรรมของคน ความตองการทางดานนเปนความตองการเกยวกบการอยรวมกนและการไดรบการยอมรบ จากบคคลอน และมความรสกวา ตนเองนนเปนสวนหนงของกลมทางสงคมอยเสมอ

4. ความตองการชอเสยงยกยอง (Self-esteem needs) ความตองการขนตอมาจะเปน ความตองการทประกอบไปดวยสงตาง ๆ คอ ความมนใจในตนเองในเรองความสามารถ ความรและความส าคญในตวของตวเอง รวมตลอดทงความตองการทจะมฐานะเดนเปนท ยอมรบของบคคลอน หรออยากใหบคคลอนยกยองสรรเสรญในความรบผดชอบในหนาท การงาน การด ารงต าแหนงทส าคญในองคการ

5. ความตองการความสมหวงในชวต (Self-actualization needs) ความตองการ สงสดของมนษย คอ ความส าเรจในชวตตามความนกคดหรอความคาดหวงความทะเยอทะยาน ความใฝฝน ภายหลงจากทมนษยไดรบการสอบสนองความตองการทง 4 ขนอยางครบถวนแลว ความตองการในขนนจะเกดขนและมกจะเปนความตองการทเปนอสระเฉพาะแตละคน ซงตางกมความนกคดใฝฝนอยากทจะประสบผลส าเรจในสงทตนคาดฝนไวอยางสงสงในทศนะของตน

30

5.2.2 ทฤษฏสองปจจย (Two Factors Theory) ทฤษฏสองปจจยเปนทฤษฏจงใจของเฮอรเบอรก (Frederick Hertzberg) ซงไดกลาวถงความพงพอใจและไมพงพอใจในงานทท า เฮอรซเบอรก เมาสเนอรและสไนเดรแมน (อางถงใน พรมมล ธวสนธ, 2538) ไดศกษาเกยวกบทศนะทมตองานของวศวกรและบญช 200 คน จากอตสาหกรรม 11 แหงในบรเวณเมอง Pittsburgh มลรฐ Pennsylvania สหรฐอเมรกา ไดขอสรปวา มปจจยส าคญ 2 ประการทสมพนธกบความรสกวาชอบหรอไมชอบงานของ แต ละคน ปจจยดงกลาวเฮอรเบอรกเรยกวา ปจจยจงใจ (Motivation factor) และปจจยค าจน (Maintenance factor) หรออาจเรยกอกอยางหนงวา ปจจยสขอนามย(Hygienic factor)

ปจจยจงใจ (Motivation factor) เปนปจจยทเกยวของกบงานโดยตรง เปนปจจยทจงใจใหคนชอบและรกงาน เปนตวการสรางความพงพอใจใหบคคลในองคการปฏบตงาน ไดอยางมประสทธภาพมากยงขน ปจจยดงกลาวมองคประกอบอย 5 ประการคอ

1. ความส าเรจในการท างานของบคคล (Achievement) คอ การทบคคลสามารถท างานใหเสรจสนและประสบผลส าเรจเปนอยางด มความสามารถในการแกปญหาตางๆ การรจกปองกนปญหาทจะเกดขน ครนผลงานส าเรจเขาจงเกดความรสกพอใจและปลมใจในผลส าเรจของงานนนเปนอยางด

2. การไดรบการยอมรบนบถอ (Recognition) คอ การไดรบการยอมรบนบถอไมวาจากผบงคบบญชา จากเพอน จากผมาขอรบค าปรกษาหรอจากบคคลในหนวยงาน การยอมรบนอาจจะอยในรปของการยกยองชมเชย การแสดงความยนด การใหก าลงใจ หรอการแสดงออกอนใดทบอกถงการยอมรบในความสามารถเมอไดท างานอยางใดอยางหนงบรรลผลส าเรจ การยอมรบนบถอจะแฝงอยในความส าเรจของงานดวย

3. ลกษณะของงานทปฏบต (The work itself) คอ งานทนาสนใจ งานทตองอาศย ความคดรเรมสรางสรรคทาทายใหลงมอปฏบต เปนงานทสามารถท าตงแตตนจนจบได โดยล าพง

4. ความรบผดชอบ (Responsibility) คอ ความพงพอใจทเกดขนจาการไดรบการมอบหมายใหรบผดชอบงานใหมๆ และมอ านาจในการรบผดชอบไดอยางเตมท โดยไมมการตรวจสอบหรอควบคมอยางใกลชด

5. ความกาวหนา (Promotion) คอการไดรบการเลอนขน เลอนต าแหนงใหสงขนของบคคลในองคการ การมโอกาสศกษาเพอหาความรเพมเตมหรอไดรบการฝกอบรม

ปจจยค าจน (Maintenance factor) คอปจจยทจะค าจนใหแรงจงใจในการท างานของบคคลมอยตลอดเวลา ถาไมมหรอมในลกษณะทไมสอดคลองกบบคคลในองคการกจะเกดความไมชอบงาน ปจจยค าจนประกอบดวย

1. เงนเดอน (Salary) เงนเดอนและการเลอนขนเงนเดอนในหนวยงานเปนทพอใจของบคลากรทท างาน

2. โอกาสทจะไดรบความกาวหนาในอนาคต (Possibility of growth) ซงเปนสถานการณทบคคลสามารถไดรบความกาวหนาในทกษะวชาชพ

31

3. ความสมพนธกบผบงคบบญชา ผใตบงคบบญชา เพอนรวมงาน (Interpersonal relations with superior, subordinate, peers) คอการตดตอกนโดยทางกายหรอวาจาทแสดงถงความพนธอนดตอกน สามารถท างานรวมกน มความเขาใจซงกนและกนอยางด

4. สถานะทางอาชพ (Status) คออาชพนนเปนทยอมรบนบถอของสงคม มเกยรตและมศกดศร 5. นโยบายและการบรหารงาน (Company policy and administration) คอ การจดการ

และการบรหารงานขององคการ การตดตอสอสารภายในองคการ 6. สภาพการท างาน (Working conditions) คอสภาพทางกายภาพของงาน เชน แสง เสยง

ชวโมงการท างาน รวมทงลกษณะสงแวดลอมอนๆ เชน อปกรณเครองมอตางๆ 7. ความเปนอยสวนตว (Personal life) คอ ความรสกทดหรอไมดขน เปนผลทไดรบจากงานใน

หนาทของเขา เชน การทบคคลถกยายไปท างานในแหงใหม ซงหางไกลจากครอบครวท าใหเขาไมมความสขและไมพอใจกบงานในทแหงใหม

8. ความมนคงในงาน (Security) คอความรสกของบคคลทมตอความมนคงในการท างาน ความยงยนของอาชพหรอความมนคงขององคการ

9. วธการปกครองบงคบบญชา (Supervision technical) คอความสามารถของผบงคบบญชาในการด าเนนงานหรอความยตธรรมในการบรหาร

ปจจยค าจนเปนเพยงขอก าหนดเบองตนเพอปองกนไมใหคนไมพอใจในงานทท าเทานนเอง สวนปจจยจงใจกไมไดเปนปจจยทเปนสาเหตทท าใหคนเกดความไมพอใจใน

5.3 ความส าคญของความพงพอใจ สาโรช ไสยสมบต (2534) กลาวถง ความส าคญของความพงพอใจวา ความพงพอใจเปนปจจย

ส าคญทชวยใหงานประสบ ผลส าเรจโดยเฉพาะอยางยงงานเกยวกบการใหบรการ ซงเปนปจจยส าคญประการแรกท เปนตวบงชถงความเจรญกาวหนาของงานบรการกคอจ านวนผมาใชบรการ ดงนนผบรหารทชาญฉลาดจงควรอยางยงทจะตองศกษาใหลกซงถงปจจยและองคประกอบตางๆ ทจะท าใหเกดความพงพอใจทงผปฏบตงานและผมาใชบรการ เพอใชเปนแนวทางใน การบรหารองคกรใหมประสทธภาพและเกดประโยชนสงทสดจากความส าคญดงกลาว

สรปไดวาหากบคคลมความพงพอใจยอมสงผลตอความเจรญกาวหนาของหนวยงานตลอดจนท าใหเกดความศรทธาในหนวยงานตอไป

5.4 ลกษณะของความพงพอใจ ความพงพอใจในการบรการมความส าคญตอการด าเนนงานบรการเปนไปอยางมประสทธภาพ

ซงลกษณะทวไปมดงน (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2535) 5.4.1 ความพงพอใจเปนการแสดงออกทางอารมณและความรสกในทางบวกของบคคลตอสง

หนงสงใด บคคลจ าเปนตองปฏสมพนธกบสงแวดลอมรอบตวการตอบสนอง ความตองการสวนบคคลดวยการโตตอบกบบคคลอนและสงตาง ๆ ในชวตประจ าวน ท าใหแตละคนมประสบการณการเรยนร สง

32

ทจะไดรบตอบแทนแตกตางกนไปในสถานการณการบรการกเปนเชนเดยวกน บคคลรบรหลายสงหลายอยางเกยวกบการบรการไมวาจะเปนประเภทของการบรการหรอคณภาพของการบรการ ซงประสบการณทไดรบจากการสมผสบรการตางๆ หากเปนไปตามความตองการของผรบบรการโดยสามารถท าใหผรบบรการไดรบสงทคาดหวงกยอมกอใหเกดความรสกทดและพงพอใจ

5.4.2 ความพงพอใจเกดจากการประเมนความแตกตางระหวางสงทคาดหวงกบสงทไดรบจรงในสถานการณบรการ กอนทประชาชนจะมาใชบรการใดกตามมกจะมความคาดหวงในการทจะไดรบจากบรการนนๆ กอนเสมอจากลกษณะของความพงพอใจดงกลาวสรปไดวา ความพงพอใจมอย 2 ลกษณะ คอ ความพงพอใจทเกดจากอารมณในขณะทเขารบบรการ และความพงพอใจทตองพจารณาในหลายๆ ดาน

5.5 ปจจยทท าใหเกดความพงพอใจ ปจจยทเกยวของกบความพงพอใจนนสามารถพจารณาไดจากแนวคดเกยวกบหลกการของการ

ใหบรการสาธารณะ ดงนนความพงพอใจเปนปจจยส าคญประการหนงทชวยท าใหงานประสบผลส าเรจ โดยเฉพาะอยางยงถาเปนงานทเกยวกบการใหบรการ นอกจากผบรการจะด าเนนการใหผท างานเกดความพงพอใจในการท างานแลว ยงจ าเปนตองด าเนนการทจะท าใหผมาใชบรการเกดความพงพอใจดวย เพราะความเจรญกาวหนาของงานบรการ ปจจยทส าคญประการหนงทเปนตวบงชคอ จ านวนผมาใชบรการ ดงนนผบรการทชาญฉลาดจงควรอยางยงทจะศกษาใหลกซงถงปจจยและองคประกอบตางๆ ทจะท าใหเกดความพงพอใจทงผปฏบตงานและผมาใชบรการ เพอทจะไดใชแนวทางในการบรการองคกรใหมประสทธภาพและเกดประโยชนสงสด ซงในการใหบรการเปาหมายส าคญของบรการ คอ การสรางความพงพอใจในการใหบรการ มลเลท (1954) ไดใหทศนะวา ความพงพอใจของประชาชนทมตอบรการของหนวยงานของรฐวา ควรพจารณาจากสงตางๆ เหลานคอ

1.1 การใหบรการอยางเสมอภาค (Equitable service) หมายถง ความยตธรรมในการบรหารงานภาครฐทมฐานคตทวาคนทกคนเทาเทยมกน ดงนนประชาชนทกคนไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกนในแงมมของกฎหมาย ไมมการแบงแยกกดกนในการใหบรการเดยวกน

1.2 การใหบรการทตรงเวลา (Timely service) หมายถง การใหบรการจะตองมองวาใหบรการสาธารณะจะตองตรงเวลา ผลการปฏบตงานของหนวยงานภาครฐ จะถอวาไมมประสทธภาพเลยถาไมมการตรงเวลาซงจะสรางความไมพงพอใจใหแกประชาชน

1.3 การใหบรการอยางเพยงพอ (Ample service) หมายถงการใหบรการสาธารณะตองมลกษณะ มจ านวนการใหบรการ และสถานทใหบรการอยางเหมาะสม (Ample service) หมายถง การใหบรการสาธารณะตองมลกษณะ มจ านวนการใหบรการและ สถานทใหบรการอยางเหมาะสม (The right quantity at the right geographical location) นอกจากน มลเลท ยงเหนวาความเสมอภาคหรอการตรงเวลาจะไมมความหมายเลยถาม จ านวนการใหบรการทไมเพยงพอ และสถานทตงทใหบรการสรางความไมยตธรรมแกผมารบบรการ

33

1.4 การใหบรการอยางตอเนอง (Continuous service) หมายถง การใหบรการสาธารณะทเปนไปอยางสม าเสมอ โดยยดประโยชนของสาธารณะเปนหลก ไมใชยดความพอใจของหนวยงานทใหบรการวาจะใหหรอหยดบรการเมอใดกได

1.5 การใหบรการอยางกาวหนา (Progressive service) หมายถง การใหบรการสาธารณะทมการปรบปรบคณภาพและผลการปฏบตงาน กลาวอกนยหนงคอ การเพมประสทธภาพหรอสามารถทจะท าหนาทไดมากขนโดยใชทรพยากรเทาเดม

ส าหรบในการวจยครงน ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ หมายถง ความรสกนกคด ความคดเหนของประชาชนเกยวกบการใชบรการธนาคารขยะ ซงประกอบดวย ความพรอมในการใหบรการ สถานทในการรบซอขยะ ราคาขยะทรบซอ ระบบการสมครสมาชก วน เวลาเปดด าเนนการ การประชาสมพนธ ขนตอนการใหบรการ และวสดอปกรณ 6 การจดต งธนาคารขยะ (กรมควบคมมลพษ, 2550)

กจกรรมธนาคารขยะมเปาหมาย เพอใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดกจกรรมแกไขปญหาขยะของชมชน และเสรมสรางจตส านกในการคดแยกมลฝอย รวมทงสรางนสยการออมทรพย ลกษณะของกจกรรมเรมจากการรบสมครสมาชก แลวน าวสดรไซเคลมาชงน าหนกและค านวณเปนจ านวนเงน บนทกลงสมดคฝากโดยใชราคาทไดประสานกบรานรบซอของเกาเปนเกณฑในการก าหนดราคา รายไดของกจกรรมมาจากผลตางของราคาทคณะท างานก าหนด กบราคาทสามารถขายใหกบรานรบซอ ซงตองมการหกคาใชจายอนๆ วตถประสงค

1) เพอปลกจตส านกในการจดการขยะและการรกษาสงแวดลอมภายในชมชน 2) เปนการชวยลดปรมาณขยะและเสรมสรางความรในเรองการคดแยกขยะทถกตองเหมาะสม 3) เพอน าผลพลอยไดจากการตงธนาคารขยะมาตงเปนกองทนสนบสนนกจกรรมตางๆ ใน

ชมชน 4) เพอเปนการสรางรปแบบการจดการขยะโดยการมสวนรวมของชมชนในการด าเนนงาน

อปกรณ 1) เครองชงน าหนก 2) สถานทเกบรวบรวมวสดรไซเคล 3) สมดคฝากและเอกสารบญช

การจดต งธนาคารขยะ การจดตงธนาคารขยะ เพอใหประชาชนสามารถน าขยะกลบมาใชใหม และสรางรายไดใหกบชมชน เปลยนขยะเปนเศรษฐกจ โดยชมชนเขามามสวนรวมในการด าเนนงาน ซงขนตอนในการจดตงธนาคารขยะ ดงตอไปน

34

1. การจดโครงสรางบคลากร ประกอบไปดวย - ผจดการธนาคาร จ านวน 1 คน รบผดชอบการด าเนนงานใน ภาพรวมของธนาคารขยะ โดย

ตองควบคมดแลการท างานของฝายปฏบตการและฝายควบคม - ผชวยผจดการธนาคาร จ านวน 1 คน รบผดชอบการด าเนนงาน ตามท ผจดการธนาคาร

มอบหมาย - เจาหนาทฝายทะเบยนสมาชกและบนทกขอมล จ านวน 1 – 2 คน รบผดชอบในการรบสมคร

สมาชก และบนทกขอมลทเกยวของ - เจาหนาทฝายการเงนและบญช จ านวน 1 – 2 คน รบผดชอบการเทยบกบราคาทก าหนดและ

คดจ านวนเงน ของสนคาทสมาชกน ามาฝาก รบผดชอบการฝาก-ถอน เงนของสมาชก รบผดชอบเอกสารตางๆ ทเกยวของกบการเงน เชน สรปยอดเงนฝากของสมาชก สรปยอด รายรบ-รายจายของธนาคารขยะ และบนทกรายละเอยดและยอดคงเหลอของสนคาตาม ประเภท ปรมาณ ราคา โดยตองท าการบนทกทกวนทเปดท าการ และรบผดชอบควบคมการเงน ของธนาคารขยะ รายรบรายจาย การเบกจายเงนเพอน าไปใชในกจกรรม การเบกจายเงนของสมาชกธนาคารขยะใหสามารถตรวจสอบได

- เจาหนาทฝายจดการ จ านวน 2 – 3 คน รบผดชอบการคดแยกขยะ และจดเกบในสถานทเกบ พรอมทงบนทกรายละเอยดเกยวกบสมาชก ไดแก ชอ-สกล เลขท ประเภทและปรมาณวสดรไซเคล เพอสงตอเจาหนาทฝายการเงนและบญช นอกจากนยงมหนาทส ารวจราคาขยะ การปรบเปลยนราคา การประสานงานกบรานรบซอของเกา และน าขยะไปขาย

- ทปรกษา มหนาทรบผดชอบเรองการควบคมการด าเนนงาน การประสานรานรบซอของเกาเพอขายวสดรไซเคล และดแลเกยวกบการเงนของโครงการ พรอมทงดแลเอกสารการเบกจายเงนของสมาชกธนาคารขยะใหสามารถตรวจสอบได

2. ข นตอนการด าเนนการ มดงตอไปน

2.1 ประชมชแจง เพอชแจงใหกบชมชนทราบถงจดประสงคในการจดท าโครงการธนาคารขยะ และการประชม

ของคณะกรรมการ เพอการส ารวจรานรบซอของเกา ทมอยในชมชน ราคา ประเภทของขยะรไซเคลทรบซอ การประสานงานรานรบซอของเกาใหเขา รวมโครงการธนาคารขยะรไซเคล ราคาทจงใจ ซงสวนใหญคดท 30 % ของราคาทไดมาจากรานรบ ซอของเกา ก าหนดระยะเวลาทจะเขามารบซอวางแผน ก าหนดวน เวลา เปดธนาคารขยะรไซเคลทเหมาะสม 2.2 มอบหมายภารกจ เพอมอบหมายหนาทใหแกเจาหนาทในคณะท างานไปปฏบตงานในเบองตนดงน

- จดหาสถานททใชในการจดเกบขยะรไซเคลกอนน าไปขาย - จดหาอปกรณทจ าเปนในการจดท าธนาคารขยะ เชน เครองชง

35

- จดท าสมดคฝาก สมดฝาก สมดถอน และเอกสารในการท าบญชทจ าเปน - ตดตอประสานงานกบรานคาของเกาในเรองเกยวกบราคาขยะรไซเคล

ประเภทตางๆ เพอจดท าเปนตารางเปรยบเทยบราคาขยะรไซเคลแตละประเภท (ราคาสามารถเปลยนแปลงได) พรอมทงก าหนดวนทเขามารบซอจากธนาคาร ส าหรบการจดเตรยมสถานทท าการธนาคาร และสถานทเกบรวบรวมขยะ (แยกประเภท) โดยยดหลกใหผรวมโครงการ สามารถตดตอไดโดยงาย มปาย ระบประเภทและ ราคาของขยะรไซเคลทรบซอ สามารถเกบรวบรวมขยะรไซเคล ซงตองปองกนฝน หรอน าทวมได มการแยกประเภทขยะรไซเคลอยางชดเจน อยางนอยแบงออกเปน 4 ชองส าหรบจด ไดแก กระดาษ แกว โลหะ/อโลหะ และพลาสตก กรณทไมมสถานทเกบรวบรวม ตองสามารถใชวธการ ซอตอนเชา และใหรานรบซอของเกามารบซอในตอนเยน

2.3 การประชาสมพนธ เปนการเผยแพรความร ความเขาใจ เพอใหเกด ความรวมมอจากทกฝาย ควรประชาสมพนธผานสอทม วทยกระจายเสยง และรถกระจายเสยง 2.4 การเปดด าเนนการธนาคาร เปนการรบสมครสมาชกของธนาคาร โดยใหผทสนใจกรอกรายละเอยดในใบสมคร เจาหนาทธนาคารให เลขทสมาชก พรอมสมดคฝาก โดยธนาคารจะเปนผเกบรวบรวมสมดคฝากๆไว สมาชกสามารถมาขอดไดในวนทธนาคารเปดท าการ เจาหนาทธนาคาร ลงรายละเอยดสมาชก ใน ทะเบยนลกคา คดเปนจ านวนเงนโดยเทยบกบใบ ราคาทไดมาจากรานรบซอของเกา ลงบนทกในใบน าฝาก เจาหนาทบนทกรายละเอยดเลขทสมาชก ประเภทขยะรไซเคล จ านวนเงน ลงในเอกสาร ใบสรปการน าฝาก บนทกลงในสมดคฝาก เพอเกบ เปนหลกฐานการฝากถอนของสมาชก ถาสมาชกตองการถอนเงน ใหเขยนรายละเอยดใบถอนเงน แลวใหกบเจาหนาท ภายหลงการเปดธนาคารเสรจสน เจาหนาทตองท าการรวบรวมรายรบ รายจาย และทะเบยนคมเจาหนของธนาคาร ในแตละวน เพอความสะดวกในการตรวจสอบ การลงคาใชจาย การซอขายขยะรไซเคลลงในสมดเงนสด เพอสามารถตรวจสอบการ ขาดทน – ก าไร ควรมการ สรปผลการด าเนนงานในแตละเดอน และ แจงแกสมาชกของธนาคารโดยการตดบอรดไวบรเวณท ท าการมการแยกประเภทขยะรไซเคลอยางชดเจน อยางนอยแบงออกเปน 4 ชองส าหรบจด ไดแก กระดาษ แกว โลหะ/อโลหะ และพลาสตก กรณทไมมสถานทเกบรวบรวม ตองสามารถใชวธการซอตอนเชา และใหรานรบซอของเกามารบซอในตอนเยน

2.5 การตดตามประเมนผล โดยพจารณาจาก จ านวนสมาชกทเขารวมกจกรรม ปรมาณขยะรไซเคลทรวบรวมได และก าไรจากการซอขาย 7 ขอมลทวไปของพ นทศกษา

บานหวหนอง หมท 10 ต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม ประวตความเปนมาของหมบาน

36

ประวตศาสตรของบานหวหนอง ม.10 ต. ขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จ.มหาสารคาม เดมทหมบานนมราษฎร อพยพมาอยในราว พ.ศ. 2345 โดยอพยพมาจากจงหวดกาฬสนธ มาประมาณ 5-6 ครอบครวเพราะวาพนทแหงหนอดมสมบรณ โดยกลมหนงตงอยทางทศตะวนออกของหนองขามจงมการตงชอวาบานหนองขามและกลมหนงประมาณ 5-6 ครอบครวมาตงบานเรอนอกดานหนงทางทศตะวนตกของหนองขามเลยตงชอวาบานหวหนองมการปกครองเปนหมบานเลอยมาปรากฏเหลาของคนเฒาคนแกในหมบานวามผน าหมบานหรอผใหญบานมชอวา 1 นายบญม ไมทราบนามสกล 2 นายทน ไชยอาลา 3 นายเสน วรรณโยธา 4 นายชวง กนดลย 5 นายช วรรณโยชน 6 นายเพง จนทะลน 7 นายบญชน วรรณโยชน 8 นายจ านง กนดลย 9 นายบวศร กนดลย 10 นายบญช วงพรมบตร

แตกอนบานหวหนองอยในเขตการปกครองของต าบลคนธารราษฎร คอ หมท 25 และตอมาบานทาขอนยางไดแยกออกมาเปนต าบล คอต าบลทาขอนยาง บานหวหนองจงตกอยในเขตการปกครองของต าบลทาขอนยาง คอหมท 19 และตอมาเมอ พ.ศ. 2516 ต าบลขามเรยงไดแยกการปกครองออกจากต าบลทาขอนยาง เปนต าบลขามเรยงบานหวหนองจงตกอยในเขตการปกครองของต าบลขามเรยง หมท 10 จนถงปจจบน สภาพทวไป ลกษณะภมประเทศ บานหนองหวหนอง หมท 10 มพนททงหมด 1,533 ไร

- เปนทอยอาศย 100 ไร - ทท าการเกษตร 1,490 ไร

- ทสาธารณะประโยชน 96 ไร ลกษณะหมบานมพนทสวนใหญเปนทราบลม ดนรวนปนทราย เปนทงนาสวนใหญ หางจากทวาการอ าเภอกนทรวชย ระยะทาง 9 กโลเมตร หางจากต าบล 5 กโลเมตร

37

มอาณาเขตตดตอกนดงน

ทศเหนอ ตดตอกบ บานลาด ต าบลศรสข ทศใต ตดตอกบ บานโนนแสบง ต าบลขามเรยง ทศตะวนออก ตดตอกบ บานหนองขาม ต าบลขามเรยง ทศตะวนตก ตดตอกบ บานหนองอม ต าบลนาสนวน

พนทดนสาธารณะวางเปลา 4 แหง ไดแก 1. โคกโนรง มพนท 57 ไร ใชประโยชนในการเลยงสตว 2. โคกปาชา มพนท 11 ไร ใชประโยชนในการเลยงสตว 3. โนนหวนา มพนท 3 ไร ใชประโยชนในการเลยงสตว 4. ทหนาวด มพนท 3 งาน สาธารณปโภค

มไฟฟาใช 111 ครวเรอน มประปาภมภาค / หมบาน. 1 .แหง โทรศพทสาธารณะ 1 แหง สระน า 3 แหง ไดแก - สระหนองขาม 12 ไร

- หนองขามเหยน 5 ไร - หนองขามโกน 3 ไร ประชากร/ครวเรอน

จ านวนครวเรอน 111 ครวเรอน

38

จ านวนประชากร 484 คน เพศชาย 242 คน เพศหญง 242 คน จ านวนผสงอาย 43 คน ผพการ 9 คน ผดอยโอกาส - คน ผยากจน - คน ผวางงาน - คน สภาพเศรษฐกจ

การประกอบอาชพ ท านา 95 ครวเรอน เลยงสตว 57 ครวเรอน คาขาย 16 ครวเรอน บรการ 7 ครวเรอน รบจาง 24 ครวเรอน รบราชการ 1 ครวเรอน ท างานประจ าจางเอกชนบรษท/โรงงาน 24 ครวเรอน สถานทส าคญในชมชน

โรงเรยน 1 แหง ไดแก โรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค วด/มสยด/โบสถ/แมพระ 1 แหง ไดแก วดสระแกวบานหวหนอง ตลาด 1 แหง ไดแก ตลาดกลางบาน สถานวทย / หอกระจายขาว 1 แหง ไดแก หอกระจายขาวกลางบานหวหนอง สนามกฬา 1 แหง ไดแก ทสนามกฬา ร.ร. หนองขามหวหนองสามคค ศนยการเรยนร 1 แหง ไดแก ศาลากลางบานหวหนอง

ประเพณ วฒนธรรม - ประเพณบญมหาชาต - ประเพณบญบงไฟ - ประเพณลอยกระทง - ประเพณงานสงกรานต - ประเพณฮต 12 ครอง 14 8 งานวจยทเกยวของ

กรรณการ บตรเอก สวมล แกวเงา และ ปยะดา วชระวงศกร (2555) ไดศกษาสถานการณการจดการขยะมลฝอยของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม มวตถประสงคเพอศกษาปรมาณและองคประกอบของขยะมลฝอย ระบบการจดการขยะมลฝอยปญหาการจดการขยะมลฝอย และการมสวนรวมในการลดปญหาขยะมลฝอยของประชาชนในมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม (สวนทะเลแกว) จงหวดพษณโลก พบวา ขยะมลฝอยทงหมดมปรมาณเฉลย 684.85 กโลกรม/วน โดยหอพกนกศกษา

39

ทะเลแกวนเวศมขยะมลฝอยเกดขนมากทสดเฉลย 168.20 กโลกรม/วน ส าหรบองคประกอบขยะ มลฝอยทพบมากทสด คอ ขยะอนทรย มปรมาณเฉลย 293.07 กโลกรม/วน หรอคดเปนรอยละ 42.79 รองลงมา ไดแก ขยะทวไป ขยะรไซเคล ขยะตดเชอและขยะอนตราย คดเปนรอยละ 37.55, 15.15, 3.41 และ 1.10 ตามล าดบ ส าหรบระบบการเกบรวบรวมขยะมลฝอยจะใชระบบถงใบเดยวในการรองรบขยะมลฝอยจงท าใหไมมการคดแยกขยะมลฝอยกอนน าไปก าจด แตไดมการแยกขยะรไซเคลภายในตวอาคารกอนรวบรวมน าไปก าจดทง ปญหาขยะมลฝอยทเกดขนมผลมาจากขาดประสทธภาพในการจดการทงในเรองของปรมาณและคณภาพถงรองรบขยะ การเกบรวบรวมและการก าจดขยะ ส าหรบการมสวนรวมของประชาชนตอการลดปญหาขยะมลฝอย พบวาประชาชนสวนใหญอยากมสวนรวมในการแกปญหาขยะในมหาวทยาลยฯ คดเปนรอยละ 92.2 และเหนดวยกบการน าขยะทเคยใชแลวกลบมาใชประโยชนอกครงและการใชของใชทท าจากวสดธรรมชาตจะชวยลดปรมาณขยะมลฝอยทยอยสลายยาก คดเปนรอยละ 91.2 และ 91.0 ตามล าดบ และการใหประชาชนทอยในมหาวทยาลยฯ เขามามสวนรวมในการจดการขยะ โดยท าใหเกดความส านกและตระหนกถงปญหาทจะเกดขนดวยการเสรมสรางกจกรรมสงเสรมและปลกจตส านกใหดแลรกษาสงแวดลอมและการจดการขยะมลฝอย เชน กจกรรมการทงขยะลงถง กจกรรมขยะรไซเคล เปนตน กจะเปนการชวยใหปญหาขยะมลฝอยและการจดการขยะภายในมหาวทยาลยฯ มประสทธภาพมากขน

ทวช ยะปะนนท (2555) ไดด าเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการสรางรปแบบการจดการขยะของเทศบาลต าบลสอง อ าเภอสอง จงหวดแพร พบวา การวจยครงนไดเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยในชมชนไดรบรขอมลขาวสาร วเคราะหปญหา และแสดงความคดเหน และสรางรปแบบการจดการขยะมลฝอย ซงไดรปแบบ 3 รปแบบ คอ การจดตงธนาคารขยะชมชน การจดตงกลมน าหมกชวภาพ และการเปลยนแปลงรปแบบการรวบรวมขยะจากถงเปนการใชถงขยะ โดยปรมาณขยะทเกดขนในครวเรอนประมาณวนละ 1.00 – 2.00 กโลกรม มการคดแยกขยะกอนน าไปทงถงขยะ ปฏบตเปนประจ ารอยละ 36.50 โดยประเภทขยะตาง ๆ เชน กระปอง/พลาสตก/ขวดแกว/กระดาษ/เศษอาหาร ปฏบตเปนประจ า รอยละ 51.20 การจดตงธนาคารขยะในรปแบบของคณะท างานเพอเปนแกนกลางในการประสานกบชมชนในแตละครวเรอนเพอนดน าขยะทคดแยกแลวมาขายทวดจากนนประสานงานกบรานรบซอของเกาเพอมารบซอขยะจากทางกลม การแยกขยะทสามารถขายไดน าไปขายทกเดอน สวนประเภทขยะทยอยสลายไดใหน าไปท าน าหมกชวภาพ

อมรสทธ เทยนชบ (2553) ไดศกษาการจดการธนาคารขยะส าหรบชมชน กรณศกษา ชมชนอยเจรญบญมา เขตดอนเมอง กรงเทพมหานคร มวตถประสงคเพอศกษาการจดการธนาคารขยะส าหรบชมชนและเพอพฒนาคมอฝกอบรมใหประชาชนมความตระหนก ความรความเขาใจ ทกษะ เจตคตและการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะส าหรบชมชน โดยการศกษาจากครวเรอนในชมชนอยเจรญบญมา การเกบขอมลขยะครวเรอนของกลมตวอยางจ านวน 50 ครวเรอน พบวาขยะทประชาชนทงสวนใหญเปนขยะรไซเคลมปรมาณมากทสดคดเปนรอยละ 59.20 รองลงมาไดแกขยะยอยสลายไดคดเปน

40

รอยละ 34.37 ขยะทวไปคดเปนรอยละ 4.87 และนอยทสดคอขยะอนตรายคดเปนรอยละ 1.56 การจดการธนาคารขยะชมชนมการบรหารจดการเปนเสมอนธนาคารออมทรพย เปดด าเนนงานทกวนเสาร โดยมคณะท างาน 8 คน ท าหนาทรบซอ เกบรวบรวม คดแยกและขายขยะ จากการซอขายขยะพลาสตกมก าไรสงสด 23.07% รองลงมาคอเหลกและกระดาษเทากนคอ 20% อลมเนยม 17.65% และราคาซอขายขยะจะเปลยนแปลงไปตามตลาด ซงมลเหตจงใจในการจดตงธนาคารขยะ เพราะตองการจดการสงแวดลอมเมองโดยชมชนและเครอขายและเพมรายไดใหกบประชาชนในชมชนท าใหชมชนมกจกรรมทหลากหลาย การมสวนรวมเรมจากการทประชาชนคดแยกขยะแลงน าขยะไปขายทธนาคารขยะเจาหนาทจะชงน าหนก คดราคา จะรบเปนเงนสดหรอน าเงนเขาบญชออมทรพยเพอรบเงนปนผลสนป คณะท างานจะน าขยะทซอมาคดแยกขยะแตละประเภท เพอทจะน าไปขายตอทศนยรบซอขยะรไซเคล มรายไดกลบมาสชมชน โดยก าไรของธนาคารขยะมาจากผลตางของราคาทคณะท างานก าหนดกบราคาทขายใหกบรานรบซอของเการายไดนใชเปนทนหมนเวยนและจดตงเปนกองทนเพอใชในกจกรรมตาง ๆ ของการพฒนาชมชน ซงสงผลดในการแกปญหาสภาพแวดลอมของชมชนใหเปนชมชนทนาอยและเกดความรวมมอตอสวนรวมจากทก ๆ คน อปสรรคและปญหาทพบคอ ปจจยทางตลาด เชน การแขงขนของรานรบซอของเกาบรเวณใกลเคยง ราคารบซอไมแนนอน

กนกรตน นาวการ พรทพย หนกแนน สวทย จตรภกด และอนนต ปญญาศร (2552) ไดศกษาพฤตกรรมและความคดเหนการจดการขยะของประชาชนในพนทเกาะลบง จงหวดตรง พบวา พบวา กลมตวอยางสวนใหญมความรความเขาใจอยในระดบสงรอยละ 81.00 มเจตคต และความตระหนกอยในระดบสงรอยละ 72.00 มพฤตกรรมในการคดแยกขยะกอนทงรอยละ 62.00 โดยแยกเปนขยะทวไป ขยะรไซเคล และขยะอนทรย ซงสวนใหญก าจดขยะโดย ขยะทวไปน าไปเผารอยละ 37.75 ขยะรไซเคลน าไปทงรอยละ 35.10 ขยะอนทรยน าไปทงรอยละ 42.75 และขยะอนตรายสวนใหญมนอยจงก าจดดวยวธการฝงกลบ สวนความคดเหนในเรองการจดการปญหาขยะอยางยงยน กลมตวอยางสวนใหญเหนวา ทกคนในชมชนควรใหความรวมมอในการแกปญหา เชน ทงขยะลงถง ลดการใชถงพลาสตก และคดแยกขยะกอนทง อกทงควรจดตงกลมในการจดการขยะ เชน โรงปยหมกขยะอนทรย ส าหรบความตองการใหหนวยงานทองถนเขามามบทบาทในการจดการขยะของชมชนนน กลมตวอยางสวนใหญเหนวาหนวยงานทองถนควรมการจดการอบรมใหความร สนบสนนโครงการตางๆ เชน โรงปยหมกขยะอนทรย จดตงธนาคารขยะ จดวางถงขยะใหเพยงพอ และก าจดขยะอยางถกวธ สวนศกยภาพและรปแบบการจดการขยะชมชน พบวา ชมชนมศกยภาพในการจดการขยะชมชนได โดยสามารถใหความรวมมอในการคดแยกขยะในครวเรอนรอยละ 86.50 ซงสามารถคดแยกเปน 3 ประเภทคอ ขยะอนทรย ขยะรไซเคล และขยะทวไป รวมทงกลมตวอยางสวนใหญยงใหความรวมมอในการจดตงธนาคารขยะและโรงปยหมกขยะอนทรยรอยละ 78.00 และ 83.50 ตามล าดบ ขอเสนอแนะในการบรหารจดการปญหาขยะของหนวยงานทองถน ไดแก จดใหชาวบานไดรบการอบรมใหความรในการคดแยกขยะ

41

รณรงคและประชาสมพนธเรองการทงขยะใหลงถง และการคดแยกขยะเปนประจ า จดตงธนาคารขยะและโรงปยหมกขยะอนทรย และมรถเกบขยะ และจางคนงานมาชวยเกบขยะตามจดตางๆ ทกสปดาห ศรณยพร หงศาลา (2551) ไดศกษาการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล เทศบาลต าบลพนมไพร อ าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด พบวา ประชาชนสวนใหญทราบการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล โดยทราบจากเสยงตามสายเทศบาล ประชาชนเหนวาปรมาณขยะในเขตเทศบาลเมอเทยบกบอดต มมากขนและ สวนใหญในครวเรอนมการคดแยกขยะโดยรวมเฉลยแลวราคาซอขยะรไซเคลเทากบ 10.60 บาท ราคาขายขยะ รไซเคล เทากบ 14.36 บาท และก าไร เทากบ 3.76 บาท โดยรวมเฉลยยอดขายขยะรไซเคลเทากบ 979.83 บาท ยอดรบฝากขยะรไซเคลเทากบ 609.74 บาทและก าไรทไดจากการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคลเทากบ 369.95 บาท ประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล โดยรวมและรายดาน 3 ดานไดแก ดานการสงเสรมการคดแยกขยะ ดานการใหความสะดวกบรการฝาก-ถอนกจกรรมธนาคารขยะรไซเคล และดานความพงพอใจตอการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคลอยในระดบมาก สวนดานการประชาสมพนธอยในระดบปานกลาง นอกจากนประชาชนไดแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปรบปรง การด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล คอ ตองการใหมการประชาสมพนธมากกวานตองการใหเจาหนาทใหความรเพมเตมกบสมาชกในการคดแยกขยะรไซเคล ควรมการก าหนดวน เวลาฝาก-ถอนใหแนนอน และขยายเครอขายใหมากขนทวถงทกหมบาน สถานอนามยบานดอนมล ต าบลดใต อ าเภอเมอง จงหวดนาน (2551) ไดศกษาประสทธผลของการจดตงธนาคารขยะในชมชน บานดอนมลพฒนา ต าบลดใต อ าเภอเมองนาน จงหวดนาน พบวา สถานอนามยบานดอนมลรวมกบชมชนไดใชแนวทางการมสวนรวม เพอปลกฝงส านกความรบผดชอบใหเยาวชนโดยมผลการด าเนนงาน 3 ดานคอ มการคดแยกทถกวธ มการน าไปใชประโยชนทเหมาะสม มการก าจดทถกวธ โดยการแยกขยะในชมชน ไดด าเนนการคดแยกสวนทเปนขยะเปยกทสามารถน าไปใชประโยชนอกประเภทหนงประมาณ เกนกวารอยละ 50 ของขยะแหงทสามารถน ามาเขาสระบบธนาคารขยะได โดยการจดท าเปนปยชวภาพ สวนขยะทผานเขามาสระบบธนาคารขยะจะถกน าไปใชประโยชน คอใชในงานประดษฐ ไดแก กระดาษบางสวนน าไปท าดอกไมประดษฐ โลหะบางชนดสามารถดดแปลงเปนของใช ของเลนได นอกจากนพบวา ระบบธนาคารขยะยงเปนศนยการเรยนรในเรองการบรหารจดการใหแกเยาวชนผทท าหนาทในการบรหารกจกรรมของธนาคารขยะในครงนดวย

สชาดา ไชยสวสด ชมพนท เทพบตรด และ อญชล ฉมพาล (2551) ไดศกษาเรองระบบบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคลมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร เพอใหเกดการจดการขยะภายในมหาวทยาลยทเปนระบบอยางเหมาะสม และมการน าขยะมาใชประโยชนไดอยางครบถวน มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรจงไดพฒนาระบบบรหารจดการธนาคารขยะรไซเค ลขนภายในมหาวทยาลยโดยองตามมาตรฐานตงแตป 2548 และน าระบบไปสการปฏบตภายในมหาวทยาลยใหเปนรปแบบเดยวกนตงแตป 2548 จนถงปจจบน ระบบบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคลทพฒนาขน

42

นมการด าเนนการใน 6 ขนตอนหลก ประกอบดวย การคดแยกขยะชมชนใน มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร การจดตงธนาคารขยะรไซเคล การคดแยกและวเคราะหขยะรไซเคล การจดหาผรบซอขยะ การขายขยะและการบนทก และการจดท ารายงานและการตรวจสอบระบบ ผลจากการศกษาพบวาปรมาณขยะชมชนทผลตขนภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรในชวงป 2548-2551 มปรมาณทงสน 1,899,844 กโลกรม คดเปนขยะทน ากลบมาใชประโยชนผานธนาคารขยะรไซเคลได 41.43% โดยชนดของขยะทมการซอขายผานธนาคารขยะรไซเคลสงสด 5 อนดบแรกภายในมหาวทยาลยประกอบดวย กระดาษขาว 36.83%, เศษกระดาษ 21.08 % , กระดาษลง 10.74 % , ขวดพลาสตกใส 6.74 % , กระดาษหนงสอพมพ 4.49 % ตามล าดบ มลคาการซอขายในธนาคารขยะเฉลย 613,537 บาท/ป ผลจากการพฒนาระบบบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคลขนภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรครงนเปนไปตามเปาหมายทวางไว ซงนอกเหนอจากการน าขยะมาใชใหเกดประโยชนถง 41.43% แลวยงกอใหเกดการสรางรายได ลดคาใชจายในการจดการขยะ ลดการกอมลพษตอสงแวดลอมและชมชนและลดผลกระทบตอสขภาพของนกศกษาและบคลากรภายในมหาวทยาลย

สชาดา ไชยสวสด อทย ฉนทวทย นนทพร นนทะ เพญประภา บวลอย และ นฤมล เฉลยถอย (2551) ไดศกษาเรองการพฒนาระบบการบรหารจดการขยะในโรงเรยนโดยการจดตงธนาคารขยะ พบวา มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรไดพฒนาระบบบรหารจดการขยะแบบครบวงจรโดยมการจดตงธนาคารขยะขนภายในมหาวทยาลย และประสบผลส าเรจในการปฏบตโดยพบวาสามารถน าขยะภายในมหาวทยาลยมาใชใหเกดประโยชนไดมากกวา 40% โดยความตองการทจะขยายผลการใชระบบบรหารจดการขยะตอไปยงโรงเรยนซงเปนหนวยงานทมความส าคญล าดบตนในการทจะปลกฝงจตส านกและวธการจดการขยะทดใหกบนกเรยนเพอขยายผลตอเนองไปถงครอบครวและชมชน มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรจงไดพฒนาระบบการบรหารจดการขยะในโรงเรยนโดยการจดตงธนาคารขยะขน และคาดหวงทจะใหโรงเรยนน าระบบไปปฏบตในรปของโรงเรยนน ารอง โดยตงเปาหมายใหเกดโรงเรยนน ารอง ทน าระบบบรหารจดการขยะในโรงเรยนโดยการจดตงธนาคารขยะไปปฏบตจ านวน 5 แหงในปงบประมาณ 2549 ซงไดเชญโรงเรยนในกรงเทพมหานครจ านวน 17 แหงเขารวมโครงการและมหาวทยาลยไดด าเนนการถายทอดวธการบรหารจดการขยะโดยการจดตงธนาคารขยะซงมแกนน านกเรยนและครพเลยงโรงเรยนละสบคนเขารวมฝกอบรมเชงปฏบตการดานการจดการขยะในโรงเรยนโดยการจดตงธนาคารขยะ ตอจากนนแกนน านกเรยนไดจดนทรรศการและฝกอบรมเชงปฏบตการขนในภายในโรงเรยนเพอขยายผลตอโดยน าระบบทไดจากการฝกอบรมมาประยกตใหเหมาะสมกบการปฏบตภายในโรงเรยนโดยมมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรเปนพเลยง ระบบทพฒนาขนนก าหนดใหมการคดแยกขยะในโรงเรยนและจดตงธนาคารขยะของโรงเรยนขน โดยมงเนนใหเกดกจกรรมดานการใหความรและปลกจตส านก ตลอดจนลงมอปฏบตดานการลดปรมาณขยะ การน าขยะมาใชใหม การน าขยะมารไซเคลและใชใหเกดประโยชนโดยผานธนาคารขยะ ซงผลการ

43

ด าเนนโครงการในสามเดอนแรกพบวามโรงเรยนน ารองในเขตกรงเทพมหานครไดน าระบบไปปฏบตโดยมการคดแยกขยะ จดตงธนาคารขยะในโรงเรยนและอยในชวงด าเนนการเกบขอมลแลว 5 แหง ซงมการรบฝากขยะแลวในชวง 300-600 กโลกรมตอโรงเรยน การประเมนการน าระบบไปปฏบตในชวงตนไดด าเนนการโดยศนยการจดการดานพลงงานสงแวดลอมความปลอดภยและอาชวอนามยพบวาการมสวนรวมของนกเรยนและอาจารยในโรงเรยนเปนปจจยส าคญทกอใหเกดการปฏบตการตามระบบใหประสบความส าเรจและเสนอแนะใหมการจดนทรรศการและสงเสรมการปฏบตตามระบบในโรงเรยนน ารองอยางตอเนองและขยายผลไปยงครอบครวและชมชนรอบขาง กอใหเกดการลดปรมาณขยะและการน าขยะมาใชประโยชนอยางตอเนอง อนเปนวธการหนงในการจดการสงแวดลอมทดและเกดการจดการทยงยนในโรงเรยนและชมชนไดตอไปในอนาคต

สมศกด ศรหลา นรมต คณานวฒน และ ภวนา เผานอย (2549) ไดท าการศกษา เรองการประเมนโครงการธนาคารขยะของโรงเรยนเทศบาล อ าเภอพล จงหวดขอนแกน โดยใชรปแบบการประเมนรปแบบซปป (CIPP Model) พบวา ผลการประเมนโครงการธนาคารขยะโรงเรยนเทศบาลพลประชานกลโดยภาพรวมอยในระดบมากทสดและทกดาน คอ ดานบรบท ดานกระบวนการ ดานปจจยเบองตน และดานผลผลต อยในระดบมากทสด เรยงล าดบจากมากไปหานอยดงน ดานบรบท ดานกระบวนการ ดานปจจยเบองตนและดานผลผลต โดยพบวามบางประเดนทกลมตวอยางมสวนรวมในการด าเนนการนอย เชน คร บคลากร และผมสวนเกยวของมสวนรวมนอยในการก าหนดวตถประสงคเปาหมายของโครงการ การประสานงานกบเจาของรานรบซอของเกาไมตอเนอง และมขอเสนอแนะใหมการจดอบรมเชงปฏบตการถายทอดองคความรการน าของเหลอใชมาประดษฐสงของใหเกดประโยชน และเปนการเพมมลคาของขยะอกดวย การด าเนนโครงการธนาคารขยะควรเนนการท าประชาสมพนธเพอสรางความเขาใจอนดระหวางโรงเรยนและผทมสวนเกยวของในชมชน และคณะกรรมการด าเนนโครงการธนาคารขยะ ควรประสานงานกบรานซอของเกา เพอแยกขยะทมราคาแตกตางกน การจ าหนายจะท าไดสะดวกและก าหนดราคาขยะไดเหมาะสม อนงคฤทธ แขงแรง เกยรตศกด ศรประทป กรสน ชยมล และนดา ศลแสน (2549) ไดศกษาแนวทางการจดการขยะมลฝอยของจงหวดมหาสารคาม พบวา ประชาชนสามารถก าจดขยะเองโดยการเผา และขดหลมฝงกลบ ส าหรบปญหาการจดการขยะทพบคอ ขาดระบบการจดการขยะทชดเจน ไมมสานททงขยะ จ านวนถงขยะไมเพยงพอ ท าใหขยะลนถงเกดสภาพไมนาด จ านวนรถและพนกงานเกบขนขยะไมเพยงพอ ท าใหขยะตกคาง ส าหรบแนวทางแกไขคอ ใหความรแกประชาชนใหตระหนกถงปญหาของขยะ ด าเนนการคดแยกขยะ จดตงระบบรบซอของเกาในชมชน จดโครงการธนาคารขยะในโรงเรยนและชมชน และจากการสอบถามประชาชนเกยวกบพฤตกรรมการทงขยะ และการน าของใชแลวกลบมาใชอก พบวา สวนใหญใชวธการลดปรมาณขยะโดยการลดการใชถงพลาสตก การใชโฟม สวนของทใชแลวน ากลบมาใชอก ไดแก กระดาษ ถงพลาสตก ขวดพลาสตก บางรายน าขยะไปขาย ซงไดรายจากการขายตอครงประมาณ 10 บาท อตราการขายเฉลย 1-2 เดอนตอครง

44

นภา ดอกพกล (2548) การศกษาเรอง การมสวนรวมของประชาชนในการจดการมลฝอย : ศกษาเฉพาะกรณเทศบาลเมองรงสต อ าเภอธญบร จงหวดปทมธานน ผลการศกษาพบวา ประชาชนเขามามสวนรวมนอยมากในการจดการมลฝอยรวมกบเทศบาลเมองรงสตในทกขนตอนของการจดการ โดยรปแบบของการมสวนรวมเปนลกษณะของการใหขอมล เพอรณรงคสรางจตส านกในการรกษาสงแวดลอม วธการคอจดการอบรมใหความรดานสงแวดลอมกบผน าชมชน รณรงคประชาสมพนธใหประชาชนในชมชนมการคดแยกขยะมลฝอยรไซเคลเพอใหเกดการลดปรมาณมลฝอย ณ แหลงก าเนดและการน ากลบมาใชประโยชนรวมถงสาธตการก าจดมลฝอยเปยกโดยการแปรรปเปนปยน าจลนทรย แตประชาชนมไดมการน าความรมาสการปฏบตจรงในชมชนแตอยางใด

พรธดา เวยงสงค (2548) ไดศกษาการด าเนนงานธนาคารขยะของเยาวชนบานหนองกลาง ต าบลชอนสมบรณ อ าเภอหนองมวง จงหวดลพบร พบวา สภาพการด าเนนงานธนาคารขยะของเยาวชนบานหนองกลาง ดานการรบฝากขยะมการคดแยกขยะและลงบนทกไมถกตอง ขาดการตรวจสอบขอมลการประชาสมพนธไมทวถงเนองจากคณะกรรมการและสมาชกขาดทกษะการด าเนนงานธนาคารขยะทงดานความรความเขาใจและทกษะดานการคดแยกขยะ การบนทกขอมลและการสอสารประชาสมพนธดงนน คณะกรรมการสมาชกและผมสวนเกยวของจงรวมกนแสวงหาแนวทางพฒนาการด าเนนงานธนาคารขยะของเยาวชนบานหนองกลาง โดยใชยทธศาสตรการเสรมทกษะการด าเนนงานธนาคารขยะในการพฒนารวม 4 วธการส าคญ คอ 1.การประชม 2.การประชาสมพนธ 3.การศกษาดงาน 4.การฝกอบรมเชงปฏบตการ ผลการพฒนา คอ คณะกรรมการและสมาชกทกคนสามารถก าหนดการประชมรวมกนไดเดอนละ 1 ครงมแผนงานโครงการจดหาวสดอปกรณและสถานทรวบรวมขยะเพอขอรบการสนบสนนจาก อบต.ชอนสมบรณ

ณรงค เลาอลงกรณ (2547) ไดศกษาการพฒนาการด าเนนงานโครงการธนาคารขยะและวสดเหลอใช ในโรงเรยนบานส านกตะครอ กงอ าเภอเทพารกษ จงหวดนครราชสมา พบวา หลงจากไดด าเนนการพฒนาด าเนนงานโครงการธนาคารขยะและวสดเหลอใชตามขนตอนของการวจยเชงปฏบตการโดยการอบรม การศกษาเอกสาร การด าเนนการตามโครงการ ท าใหผรวมศกษามความรความเขาใจ สามารถพฒนาการด าเนนงานโครงการดงกลาวตามขนตอนเปนอยางด ปญหาทตองน าไปปรบปรงเพมเตมคอครยงไมเขาใจระบบบญชเทาทควรรวมทงการประชาสมพนธยงไมทวถงชมชนจงไดใหกลมผรวมศกษาและผใหขอมลไปศกษาดงานโรงเรยนตนแบบ เพอใหมความรเพมเตมจากการพฒนาด าเนนงานโครงการธนาคารขยะและวสดเหลอใชในโรงเรยนบานส านกตะครอ ผรวมศกษาทกคนมสวนรวมคด รวมท ารวมปรบปรงแกไขและรวมกนพฒนาแลกเปลยนเรยนรรวมกน สงผลให คร นกเรยนตระหนกและเหนความส าคญ ชวยสรางใหเกดนสยการคดแยกขยะการอนรกษพลงงานและสงแวดลอม สรางความสมดลใหเกดขนในสงคมโลกเปนการปลกฝงคานยม ดานการประหยดและการออมทรพยรกษาความสะอาด บคลากรท างานรวมกนอยางมความสข พฒนางานใหเปนแหลงเรยนรของคร นกเรยนและชมชนอยางมประสทธภาพตอเนอง และยงยน

45

กรณา กลดเนนกลม (2546) ไดศกษากระบวนการด าเนนงานธนาคารขยะของชมชนรวมกนสราง เขตบางกะป กรงเทพมหานคร มวตถประสงคเพอศกษาถงกระบวนการด าเนนงานของธนาคารขยะชมชน คนหาปญหาในการด าเนนงานของธนาคารขยะชมชน และแนวทางในการแกไขปญหาของธนาคารขยะของชมชน โดยใชวธการสมภาษณแบบเจาะลก (indepth interview) ในการเกบรวบรวมขอมล ผลการศกษาพบวา ธนาคารขยะชมชนรวมกนสรางไดเปดด าเนนการรบซอขยะรไซเคล โดยจะด าเนนการในทก ๆ วนอาทตยตงแตเวลา 13.00 น. เปนตนไป มลเหตจงใจในการจดตงธนาคารขยะชมชนรวมกนสราง เพราะตองการจดการสงแวดลอมเมองโดยชมชน และเครอขาย เพมรายไดใหกบประชาชนในชมชน ท าใหชมชนมกจกรรมทหลากหลาย ท าใหประชาชนไดเขาไปมสวนรวม การด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชนรวมกนสราง ปญหาในการด าเนนงานของธนาคารขยะชมชนรวมกนสราง คอ สถานทตงคบแคบ ไมสะดวกในการด าเนนการ ประชาชนไมเหนความส าคญของธนาคารขยะ แนวทางการแกไขปญหาการด าเนนการธนาคารขยะชมชนรวมกนสรางจะตองเรมจากการปรบปรงโครงสรางขององคการใหกวางขวางขน เพอใหประชาชนไดรบบรการอยางเตมท และควรมการรณรงคปลกจตส านกใหประชาชนในชมชนเหนถงความส าคญของธนาคารขยะ ซงจะเปนการชวยแกปญหาสภาพแวดลอมของชมชน ใหเปนชมชนทนาอย

ธญญาทพย ไชยวรรณ (2546) ไดศกษาแนวทางการแกไขปญหาขยะแบบมสวนรวมโรงเรยนอนบาลเชยงราย (สนทรายราษฏรดรณานเคราะห) พบวา ผเขารบการอบรมทกคนมความรความเขาใจเนอหาเปนอยางด และมความรหลงการอบรมสงกวากอนการอบรม การประชมเชงปฏบตการพบวา สมาชกทกคนทกกลมไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนอยางกระตอรอรน ชวยกนพจารณาเลอกและก าหนดเปนแนวทางการปฏบตของกลมตนเอง คณะครเหนวาควรใหความรใหผเรยนอยางตอเนอง มการบรณาการ เรอง ขยะไวในกจกรรมการเรยนการสอบทกกลมประสบการณและทกชนเรยนควรมการวางแผน/โครงการในการแกปญหาขยะรวมกนอยางจรงจง องคการบรหารสวนต าบลสนทรายควรจดสรรงบประมาณในการแกไขปญหาขยะของโรงเรยนใหเพยงพอ ควรจะมศนยต าบลทจะใหขอมลและความรแกประชาชนในเรอง การก าจดขยะมลฝอยทถกสขลกษณะการน าแนวทางการแกปญหาแบบมสวนรวมไปปฏบตจรงในโรงเรยน ขณะปฏบตมการเกบรวบรวมขอมลจากหลกฐาน รองรอยการปฏบตตามแนวทางการแกปญหาขยะไดแกบนทกการประชม แผนงานโครงการด าเนนการภาพถายการปฏบตงานตามโครงการและแบบสมภาษณชนดมโครงสรางเกยวกบการแกปญหาขยะในโรงเรยนพบวาคณะครไดจดท าเปนแผนการเรยนรเรองขยะไมเปนพษถาคดสรางสรรค ใชท าการสอนในภาคเรยนท 2 ปการศกษา 2545 สวนนกเรยนมการแบงหนาทรบผดชอบในการเกบเศษขยะมลฝอยโดยจดแบงตามสภาลกเสอ-ยวกาชาดมการคดแยกขยะกอนทงมการตดตามประเมนผลทกวนสรปรายงานเสนอคณะกรรมการสภาเปนรายสปดาห โรงเรยนไดด าเนนการถมกลบททงขยะบอเดมแลวขดบอทงขยะใหม กอก าแพงกนโดยรอบ มการจดททงขยะแยกประเภทอยางพอเพยงไวในสถานททเหมาะสมและไดเสนอของบประมาณเพอแกไขปญหาขยะในโรงเรยนดวยการสรางเตาเผาขยะ และธนาคารขยะตอองคการ

46

บรหารสวนต าบล การประเมนผลสภาพการด าเนนการแกไขปญหาขยะ พบวา ในดานการวางแผนในภาพรวมมการปฏบตอยในระดบปานกลางโดยผมสวนเกยวของทกฝายใหความส าคญและจดท าแผนการก าจดขยะรวมกนมการปฏบตอยในระดบมาก สวนการเปดโอกาสใหภมปญญาทองถนมสวนรวม ในการเสนอแนวทางการแกปญหาขยะโรงเรยนมการปฏบตนอย ในดานการปฏบตตามแผนการแกไขปญหาขยะนน พบวา โรงเรยนไดมการอบรมเรองการก าจดขยะแกนกเรยนกอนเขาหองเรยนอยระดบมาก มการพบปญหาทเกดขนในระหวางด าเนนโครงการนอย สวนในดานการประเมนผล พบวา ผตอบแบบสอบถามมความพอใจตอระบบการแกไขปญหาขยะของโรงเรยนมาก

รตมา ใชไหวพรบ (2546) ไดศกษาความส าเรจของการมสวนรวมของชมชนวดกลาง เขตบางกะป กรงเทพมหานคร ในการคดแยกขยะเพอหมนเวยนกลบมาใชประโยชนในรปแบบของธนาคารขยะ ผลการวจยพบวา ผปกครองสมาชกธนาคารขยะทมอายต ากวา 11 ป สวนใหญประกอบอาชพคาขาย และสมาชกธนาคารขยะทมอาย 11-14 ป เปนนกเรยน สมาชกทง 2 กลมมความตระหนกในการลดปรมาณขยะในระดบสง เมอเขารวมเปนสมาชกธนาคารขยะ สมาชกสามารถคดแยกขยะเพอหมนเวยนกลบมาใชประโยชนไดมากกวาการขายใหกบรถรบซอของเกา สภาพการมสวนรวมในกจกรรมของธนาคารขยะ พบวาสวนใหญไมไดท าเลยมากกวารอยละ 50 โดยเฉพาะในกจกรรมการตดตามประเมนผลและมสวนรวมมากในกจกรรมการรบผลประโยชน ผลการทดสอบสมมตฐาน พบวา ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมในกลมผปกครองสมาชกธนาคารขยะทมอายต ากวา 11 ป ประกอบดวยความเชอถอในตวผน า จ านวนสมาชกในครวเรอนทเปนสมาชกธนาคารขยะ และรายไดของครวเรอน ปจจยทมความสมพนธกบการมสวนรวมในกลมของสมาชกธนาคารขยะทมอาย 11-14 ป ประกอบดวย ความเชอถอในตวผน า ความถในการขายขยะ และความตระหนกในการลดปรมาณขยะ ส าหรบตวดชนทบงบอกถงความส าเรจของธนาคารขยะชมชนวดกลาง เขตบางกะป คอ การเพมขนตวดชนตอไปน 1) จ านวนสมาชกธนาคารขยะ 2) เงนทนหมนเวยนของธนาคารขยะ 3) ความถในการคดแยกขยะ 4) ปรมาณขยะทไดรบการคดแยก

สมาน อารย (2546) ศกษาวาการมสวนรวมของชมชนในการแกไขปญหามลฝอย : กรณศกษา ต าบลศรสขส าราญ อ าเภอวงหน จงหวดศรสะเกษ ผลการศกษาพบวา หลงจากทมการจดกจกรรมพบวา ทศนคตเกยวกบการคดแยกขยะและการก าจดขยะมลฝอยอยในระดบด สวนการแกไขปญหาในการก าจดขยะมลฝอยของชมชนไมมการก าจดและแยกขยะมลฝอย คอ (1) การขาดความรความเขาใจในการก าจดและการคดแยกขยะ (2) ไมมภาชนะในการเกบรวบรวมขยะมลฝอย (3) ไมทราบประโยชนของการก าจดและการคดแยกขยะ (4) ไมทราบวธการน ามลฝอยมาใชใหม (5) ไมมหนวยงานของรฐหรอองคกรปกครองสวนทองถนมารบผดชอบ (6) ขาดยานพาหนะในการเกบขนและขาดสถานททงและก าจดมลฝอย ซงปญหาดงกลาว ชมชนไดรวมกนก าหนดแนวทางการแกไขคอ การจดอบรมและประชาสมพนธใหชาวบานไดรบทราบอยางตอเนอง การศกษาดงานวธการน าขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชนใหม การตงกฎระเบยบและขอบงคบของหมบาน และการรบการสนบสนนทงทางดานวชาการ

47

และงบประมาณจากภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถนทเกยงของ จากผลการด าเนนการแกไขปญหาซงเกดจากกจกรรมกระบวนการมสวนรวม พบวา ชมชนมการน าขยะมลฝอยพวกทสามารถยอยไดน ามาท าปยหมก รอยละ 56.5 ท าน าหมกชวภาพ รอยละ 74.10 มการจดตงกองทนรบซอของเกาจ านวน 1 แหง และมชาวบานเขารวมเปนสมาชกกองทนดงกลาว รอยละ 82.40

บณฑต เอ อวฒนานกล และไพฤทธ สขเกด (2544) ไดศกษาความส าเรจของชมชนในการมสวนรวมจดการขยะมลฝอย กรณศกษาโครงการศนยวสดรไซเคลและธนาคารขยะของคณะกรรมการจดการสงแวดลอมชมชน เขตบางกะป โดยสรปวาปจจยทเกยวของ คอ ศกยภาพและความพรอมของชมชนซงประกอบไปดวยคณลกษณะของผน าชมชน ความสมพนธของชมชน ปจจยทางดานเศรษฐศาสตร ปจจยทางดานการจดการนโยบายของภาครฐ ซงประกอบไปดวยนโยบายของผบรหารทองถนและกฎหมายตางๆทเกยวของ อยางไรกตาม ยงมปจจยอนๆ ทเปนอปสรรคตอการมสวนรวมของประชาชนและการสรางชมชนเขมแขง อาท การขาดความตอเนองในการตดตามโครงการจากหนวยงานทเกยวของ เรองผลประโยชนของบคคลบางกลม เรองเงนทนหมนเวยน และเรองความรวมมอของคนในชมชน

รวกานต แสนไชย (2544) ไดศกษาการมสวนรวมของชมชนในการจดการแบบยงยนกรณศกษาธนาคารขยะชมชนวดกลาง เขตบางกะป กรงเทพมหานคร ผลการศกษา พบวา รปแบบการจดการธนาคารขยะชมชนวดกลาง เปนการใชการมสวนรวมของสมาชกในชมชนเพอแกไขปญหาขยะทเกดขนในชมชนเปนการจดการแบบยงยน เพราะมความสมพนธระหวางสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ส าหรบการมสวนรวมของสมาชก ในชมชนจะตองเกดจากความสมครใจ เรมตงแตขนตอนคดรเรมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาชมชน วางแผนด าเนนกจกรรมลงทนและปฏบตงาน และตดตามและประเมน ผลการด าเนนงาน ปจจยทท าใหสมาชกในชมชนวดกลางเขามามสวนรวมในโครงการธนาคารขยะม 11 ประการ คอ รปแบบของโครงการ การประชาสมพนธ สอมวลชน ความพรอมของประชาชนในชมชน การสนบสนนภายนอกผบรการโครงการ ความเขมแขงของชมชน ความตองการแกไขปญหาของชมชน ผลประโยชนทคาดวาจะไดรบความตองการการยอมรบจากสงคม และความตองการอนรกษทรพยากรธรรมชาตไวใหชนรนหนา สวนรปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะชมชนวดกลาง เปนกลยทธหนงของการจดการขยะมลฝอยทดและเหมาะสมส าหรบชมชนในระดบทองถนทงในกรงเทพมหานครและตางจงหวด

สนย มลลกะมาลย และ นนทพล กาญจนวฒน (2543) ไดท าการศกษาเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะชมชน โดยไดเสนอแนวทางการด าเนนการ 2 ประการเพอใหประชาชนมสวนรวมในการคดแยกขยะกอนทง คอ ( 1) การใชกลไกทางการศกษา โดยใหนกเรยนและครเปนผมสวนรวมในการคดแยกขยะ ส าหรบขยะทขายสงทจะไดรบตอบแทนเรยกวาคะแนนความด ซงจะสะสมไวในธนาคารความด ( 2 ) การใชกลไกทางชมชน โดยการรณรงค ประชาสมพนธ และใหความรแกคนในชมชนใหท าการคดแยกขยะอยางตอเนอง โดยราชการสวนทองถนสนบสนนการคดแยกขยะดวยการ

48

จดหาอปกรณจดเกบขยะและเกบขนขยะใหถกประเภททไดคดแยกไว ซงผลการวจยนสรปไดวา การคดแยกขยะกอนทงสามารถลดปรมาณขยะลงไปได ทงน การมสวนรวมของประชาชนในชมชน ชมชน คร และนกเรยนเปนปจจยส าคญทกอใหเกดประสทธผล

อรพน ตรรตนชวลต (2543) ไดท าการประเมนโครงการดานสภาวะแวดลอม ชมชนวดกลางเขตบางกะป กรงเทพมหานคร พบวา ชมชนวดกลางมประชากรอาศยอยเปนจ านวนมาก และมความสมพนธอนดภายในชมชน ตลอดจนความตองการมรายไดเสรมเปนปจจยทท าใหโครงการประสบความส าเรจ และจากการประเมนผลกระทบ พบวา โครงการธนาคารขยะชมชนวดกลางสงผลกระทบในทางบวกแกชมชนและสงคมภายนอก กลาวคอ ท าใหชมชนเขมแขงขน และมความสมพนธอนด สวนสงคมภายนอกมความตนตวของการจดการขยะโดยชมชนเพมขน และมขอเสนอแนะวา การขยายเวลาเปดท าการธนาคารขยะจาก 15.00-18.00 น. เปน 12.00-18.00 น. เพอลดความหนาแนนของสมาชกทมาใชบรการและสามารถบรการไดอยางทวถง และควรจดกจกรรมเสรมเพอ ใหสอดคลองกบวตถประสงคทวางไว เชน จดนทรรศการถาวร เผยแพรความรใหแกเยาวชนและประชาชนในเรองการคดแยกขยะประเภทของขยะรไซเคล และประโยชนของขยะรไซเคล

วรรณภา ฐตธนานนท (2542) ศกษาเชงเศรษฐศาสตร ในการสงเสรมใหการแยกขยะมลฝอยกอนน าไปทงในเขตเทศบาลนครเชยงใหม ในการศกษาใชแบบสอบถามเพอสมภาษณประชาชนในเขตเทศบาลนครเชยงใหมจ านวน 400 ตวอยาง และแบบสมภาษณผบรหารทรบผดชอบดานการจดการขยะมลฝอยของเทศบาลนครเชยงใหมจาก 4 แขวง ไดแก แขวงกาวละ แขวงนครพงค แขวงเมงราย และแขวงศรวชย ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางสวนใหญน าขยะออกทงทกวนคดเปนรอยละ 49.50 ซงกลมตวอยางสวนใหญทงขยะรวมกนในถงเดยวกน โดยไมไดท าการคดแยกกอนทงถงรอยละ 72.20 สวนของความรความเขาใจของกลมตวอยาง พบวา พบวา กลมตวอยางมระดบความรความเขาใจ เกยวกบสงแวดลอมทางดานขยะมลฝอยในระดบปานกลาง นอกจากนจากการศกษาปจจยทมอทธพลตอการแยกขยะประเภทมลฝอย พบวากลมตวอยางทมอายมากจะมพฤตกรรมการแยกขยะมากกวากลมทมระดบอายนอย กลมตวอยางทมรายไดเฉลยตอเดอนสงจะคดแยกนอยกวากล มทมรายไดนอย และครวเรอนทมสมาชกมากจะคดแยกมากกวาครวเรอนทมสมาชกนอยกวา การด าเนนงานคอ จดเวทประชาคมเพอสรางความตระหนกในการก าจดขยะใหกบสมาชกในหมบาน แตงตงคณะกรรมการอ านวยการด าเนนโครงการ ก าหนดใหโรงเรยนเปนศนยกลางจดตงธนาคารขยะ ธนาคารขยะจดท างบประมาณรายไดและท าก าไรปนผลใหกบผทมสวนรวมในการด าเนนการตามขอตกลงทวางไว ผลทไดรบอยางเปนรปธรรม ไดแก ชมชนสะอาดนาอยขน เพราะปราศจากมลพษ แตละครวเรอนมรายไดเสรมจาการขายขยะ อตราการปวยดวยโรคไขเลอดออก รวมทงปญหาโรคอจจาระรวงหมดไป องคการบรหารสวนต าบลบานแฮะใหการสนบสนนดานเงนงบประมาณอยางเตมท โดยจดซอทดนส าหรบท าหลมขยะฝงกลบ รวมทงซอรถเกบขยะมาใชเพอการแกปญหา นกเรยนสามารถน าความรและประสบการณไปประยกตใชในชวตประจ าวนจรงไดทนท ผลท ไดรบในรปแบบของนาม ไดแก ความ

49

รวมมอของสมาชกในชมชนทมมากขนกอใหเกดความภาคภมใจกบหมสมาชกในชมชน หมบาน และโรงเรยน กรณขอพพาทของสมาชกในชมชนเกยวกบเรองขยะหมดไป พชต พลอามาตย (2541) ไดศกษาถงการสงเสรมการคดแยกขยะในครวเรอน โดยเกบรวบรวมขอมลจาก สมาชกในครวเรอน พนทชมชนเกาจาน 1 ต าบลหมากแขง เขตเทศบาลนครอดรธาน จงหวดอดรธาน จ านวน 294 ครวเรอน โดยท าการศกษาเปรยบเทยบความร ทศนคตและการปฏบตการคดแยกขยะของครวเรอน กอนและหลงการจดกจกรรมแทรกแซง 4 ประการ คอ 1) การฝกอบรมอาสาสมครเชงปฏบตการ 2) การจดตงกองทนหมนเวยนขยะกลบมาใชประโยชนใหม 3) การจดท าสอเผยแพรขาวสาร และ 4) การตดตามประเมนผล ผลการศกษาพบวากจกรรมการแทรกแซงมผลตอพฤตกรรมการแยกขยะของครวเรอนตวอยาง กลาวคอ ครวเรอนมความร ความตระหนกถงประโยชนของการคดแยกขยะ เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม สามารถคดแยกขยะไดอยางถกตอง และคดแยกขยะไดมากขน โดยมจ านวนครวเรอนน าขยะไปใหกองทนหมนเวยนขยะกลบมาใชประโยชนใหมเพมขนรอยละ 52.6 เพราะกองทนฯสามารถด าเนนการใหเปนไปตามวตถประสงคของกองทนฯ กลาวคอ รบซอขยะจากครวเรอนทคดแยก ส าหรบรายไดจากการขายขยะแตละประเภทของครวเรอน หลงจากใสกจกรรมแทรกแซงผานไปแลว 6 เดอนครวเรอนมรายไดจากการขายขยะทคดแยกประเภท โลหะ แกว และพลาสตก เพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 ผลการศกษาแสดงวา การคดแยกขยะของครวเรอนท าใหมรายไดจากการขายขยะทคดแยกเพมขน ซงเปนมลเหตทจงใจทท าใหครวเรอนคดแยกขยะหลงใสกจกรรมแทรกแซง ทงนไมนบมลเหตทจงใจทเกยวของกบความตองการในการลดปรมาณขยะในควเรอนซงคดเปนรอยละ 28.2 และมลเหตรองลงมา คอ การมองวาการคดแยกขยะเปนการชวยแกปญหาสงแวดลอม ซงมถงรอยละ 20.7 ภายหลงใสกจกรรมแทรกแซงครวเรอนสามารถแยกขยะไดทงสน6,557 กโลกรม และขายขยะไดเปนเงนรวมทงสน 4,951.25 บาท คณสสน ศภวตวรคณ (2540) ศกษาแนวทางความรวมมอพหภาคตอการจดการขยะของชมชนทองถน กรณศกษา : ชมชนสาคล อ.เสนา จ.พระนครศรอยธยา โดยเกบรวบรวมขอมลจากผมบทบาทหลกใน 5 ภาคทเกยวของกบการจดการปญหาขยะในชมชน ไดแก ผน าชมชนรวมถงชาวบาน นกธรกจ นกวชาการ ขาราชการ และองคกรพฒนาเอกชน ผลการศกษาพบวา ความรวมมอในเชงพหภาคในการจดการขยะชมชน จ าเปนตองอาศยกระบวนการของความรวมมอภายในชมชนกนเอง ใหมความเขมแขงในระดบหนงกอน โดยมผน าชมชนทเขมแขง องคกรชมชนทเขมแขง และกลมครในชมชนทมส านกรวมกน ประกอบกบการมโครงการสรางความสมพนธในแนวราบทเออใหผคนมส านกความเปนพลเมอง อนเปนองคประกอบส าคญทผลกดนใหภาคอนๆเขามาใหความรวมมอในเชงพหภาค ในการจดการขยะชมชน และการสรางสรรคชมชนในดานอนใหมความนาอยมากขนตอไป

Brueck (1995) ไดท าการศกษาเรองการน าบรรจภณฑหมนเวยนกลบมาใชใหมในประเทศเยอรมน ซงพบวา การมสวนรวมของประชาชนในการรวมมอแกไขปญหามลฝอยเปนสงจ าเปนและควรสรางจตส านกใหแกประชาชนในระยะยาว โดยเรมตงแตเยาววยหรอตงแตชนประถมศกษา เพราะจะท า

50

ใหนโยบายการลดปรมาณมลฝอยและการน ากลบมาใชซ า หรอการหมนเวยนกลบมาใชใหม เปนมาตรการททนสมยบงเกดผลไดอยางสมบรณแทจรง

Carolina Armijo de Vega, Sara Ojeda-Benitez and Ma. Elizabeth Ramirez-Barreto (2003) ไดศกษาเกยวกบ สถาบนการศกษาของชาวแมกซกนกบโปรแกรมการจดการขยะมลฝอย : กรณศกษาเปนมหาวทยาลย ผลการศกษา สรปไดวา ประเทศแมกซกนมโอกาสในการจดการขยะมลฝอยใหมความยงยนไดยากมาก สงทสถาบนศกษาควรปฏบต การจดอบรมใหอาจารยมความรและวธการในการจดการขยะมลฝอยและรไซเคล มการจดกจกรรมการลดปรมาณขยะมลฝอยภายในสถาบน การแยกขยะมลฝอยในสถาบนมการรณรงคใหนกศกษาไดมสวนรวมในโครงการทมกจกรรมการรไซเคลและการลดปรมาณขยะมลฝอย สนบสนนและจดใหนกศกษาไดมโอกาสเยยมชมศนยการรไซเคลและสถานทฝงกลบขยะมลฝอยของเมอง เปนตน

9. กรอบแนวคดในการวจย

ตวแปรตน ตวแปรตาม

ภาพท 1 กรอบแนวคดในการวจย

1. สถานการณการจดการขยะในชมชน 2.การมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะ

1. ความพงพอใจในการใชบรการ ธนาคารขยะ 2. การใชประโยชนจากธนาคารขยะ 3. ผลกระทบทเกดจากการจดต ง ธนาคารขยะในชมชน

บทท 3 วธการด าเนนงานวจย

1. รปแบบการวจย การวจยแบบมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชน บานหวหนอง ต าบลขามเรยง อ าเออกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม เปนการวจยเชงปฏบตการโดยใชเทคนคการวจยแบบมสวนรวม ซงด าเนนการเกบขอมลทงเชงคณอาพและเชงปรมาณ 1.1 การออกแบบการวจย การวจยครงนใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (participatory action research) ทเปดโอกาสใหผทมผลประโยชนรวม (stakeholder) เขามามสวนรวมในทกขนตอน ส าหรบกระบวนการจดการธนาคารขยะแบบมสวนรวมของชมชน บานหวหนอง ต.ขามเรยง อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม โดยผวจยไดด าเนนการตามขนตอนของกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 1. ขนการศกษาบรบทพนททจะท าการศกษาวจย คอ บานหวหนอง หมท 10 ต. ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม

2. ขนตอนการก าหนดปญหา คอ ปญหาการจดการขยะในชมชน ปญหาการจดการธนาคารขยะของชมชน ซงท าการสรปค าถามหรอปญหา โดยการอธบายเปาหมายและวตถประสงคของการแกไขปญหาใหทกฝายทเกยวของไดเหนอาพ และเกดความเขาใจ

3. ขนการวางแผนปฏบตงานวจย คอ การจดท าขนตอนการปฏบตงานวจยใหชดเจน รวมทงระบดวยวาผมสวนเกยวของกบการท าวจยแตละฝายจะมสวนรวมอะไร และอยางไร เมอ ใดบาง พรอมทงแผนการปรบปรงหรอปรบเปลยนวธการวจย สวนผวจยจะเขารวมปฏบตการวจย โดยตดตามผลการด าเนนงานวจยทกขนตอน และคอยตรวจสอบผลของการด าเนนงานวามสงใดทผดพลาด หรอไมเปนไปตามแผนหรอเปาหมาย หรอมสงใดทเกดแทรกซอนขนมาหรอไม โดยชมชนนนจะเขามสวนรวมลงมอในการปฏบตงานวจยตามแผน และตรวจสอบผลวาพงพอใจ หรอไม

4. ขนการตดตาม ตรวจสอบและปรบปรง รวมทงการแกไขระหวางการปฏบตงานวจย ในขนนผวจยและชมชนทมสวนรวมท าการพจารณาหาทางปรบปรงแกไขการปฏบตการวจยแบบมสวนรวม โดยอาศยขอมลจากทกฝาย แลวน ามาท าการปรบเปลยนใหเหมาะสมเพอใหการ ด าเนนงานบรรลเปาหมาย

5. ขนการสรปผลการวจย ในขนตอนนผวจยจะท าการสรปผลการวจย และเรยบเรยง เปนรายงานการวจยออกเผยแพรตอสาธารณชนและหนวยงานอาครฐทเกยวของ 2. ประชากรและกลมตวอยางทศกษา 2.1 ประชากรทศกษา

52

- ประชาชนบานหวหนอง ต. ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม - ผน าชมชน และกรรมการหมบาน - เจาหนาทจากกองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลต าบลขามเรยง เกณฑในการคดเลอกตวอยาง (การคดเลอกประชาชนบานหวหนอง)

1. เปนสมาชกธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง 2. มอายระหวาง 15-60 ป 3. สามารถอานออก เขยนได

4. ยนยอมในการเขารวมการศกษา 2.2 กลมตวอยางทศกษา - ประชาชนบานหวหนองทผานเกณฑในการคดเลอกตวอยาง จ านวน 46 คน - ผน าชมชน และกรรมการหมบาน จ านวน 5 คน

- เจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ เชน กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขอาพต าบลขามเรยง และโรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค จ านวน 3 คน 3. ระยะเวลาด าเนนการวจย ตงแต เดอนมถนายน – กนยายน 2556

4. ระยะเวลาด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ตงแตเดอนกรกฎาคม – สงหาคม 2556 5. เครองมอทใชในงานวจย

เครองมอทใชในการศกษาครงน คอ 1. การสมอาษณขอมลจากผเกยวของ (Stake holders)

2. การประชมระดมสมองดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) 3. การสงเกตแบบมสวนรวม 4. แบบสอบถาม (Questionnaires) 5.1 การสมภาษณขอมลจากผเกยวของ (Stake holders) โดยใชวธการสมอาษณเชงลก ในกลมผน าชมชน และเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของ ซงม

ประเดนการสมอาษณเกยวกบปญหาและสถานการณการจดการขยะในชมชนบานหวหนอง โดยทมผวจยไดใชเทคนคการสมอาษณแบบไมเปนทางการ (Informal interview) โดยมอปกรณเสรม ไดแก สมดจดบนทก เครองบนทกเสยง กลองถายอาพ ซงผวจยไดขออนญาตใชอปกรณเหลานจากผรวมวจยกอนใชทกครง

53

5.2 การประชมระดมสมองดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) เทคนค AIC น เปนการเปดโอกาสใหประชาชน ผน าชมชน และผแทนของกลมองคกรตางๆ ท

อยในชมชนทองถนเขามามสวนรวมและรบผดชอบในการก าหนดรปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะ การรวมด าเนนกจกรรมของธนาคารขยะ รวมตดสนใจอนาคตของธนาคารขยะวาจะสามารถพฒนาใหมนคงอยางไร และรวมรบผลประโยชนทเกดขนจากธนาคารขยะ พรอมวธการตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ โดยมอปกรณเสรม ไดแก กระดาษแผนพลก ปากกาเสนใหญ หรอดนสอส กระดาษ A4 เปนตน

5.3 การสงเกตแบบมสวนรวม (participation observation) ซงเปนการสงเกตโดยทมผวจยไดเขาไปรวมในกจกรรมการด าเนนงานของธนาคารขยะรวมกบ

คณะกรรมการของธนาคารขยะ ตงแต การเปดรบสมาชก การรบซอ การคดแยกขยะ การรวบรวมขยะ การท าบญช และการขายขยะ ซงจะสงเกตในประเดนรปแบบการด าเนนงาน การมสวนรวมในกจกรรมของสมาชกธนาคารขยะ ปญหา อปสรรค และการวางแผนแกไขปญหาของคณะกรรมการและสมาชกธนาคารขยะ 5.4 แบบสอบถาม (Questionnaires)

สวนท 1 แบบสอบถามปญหาและสถานการณการจดการขยะในชมชน จ านวน 13 ขอ ไดแก ขอมลทวไปของประชาชน (เพศ อาย อาชพ สถานอาพในชมชน ระดบการศกษา) แหลงขอมลทไดรบเกยวกบการจดการขยะมลในชมชน ปญหาเกยวกบการจดการขยะ วธการก าจดขยะ การคดแยกขยะกอนทง ประเอทของขยะทคดแยก วธการลดปรมาณขยะ การใชประโยชนจากขยะ ความรเพมเตมทประชาชนตองการเกยวกบการจดการขยะ

สวนท 2 แบบสอบถามการมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ จ านวน 25 ขอ ไดแก การมสวนรวมในการวเคราะหปญหา การมสวนรวมในการวางแผน การมสวนรวมในการด าเนนงาน การมสวนรวมในผลประโยชน และการมสวนรวมในการตดตามประเมนผล มลกษณะเปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา ใหเลอกตอบ 5 ระดบ คอ“มสวนรวมมากทสด” “มสวนรวมมาก” “มสวนรวมปานกลาง” “มสวนรวมนอย” และ “มสวนรวมนอยทสด”

สวนท 3 แบบสอบถามความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ จ านวน 10 ขอ ลกษณะเปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา ใหเลอกตอบ 5 ระดบ คอ“พอใจมากทสด” “พอใจมาก” “พอใจปานกลาง” “พอใจนอย” และ “พอใจนอยทสด”

สวนท 4 แบบสอบถามการใชประโยชนจากธนาคารขยะ จ านวน 10 ขอ ลกษณะเปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา ใหเลอกตอบ 5 ระดบ คอ“เหนดวยมากทสด” “เหนดวยมาก” “เหนดวยปานกลาง” “เหนดวยนอย” และ “เหนดวยนอยทสด”

54

สวนท 5 แบบสอบถามผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน จ านวน 10 ขอ ลกษณะเปนแบบวดมาตราสวนประมาณคา ใหเลอกตอบ 5 ระดบ คอ“เหนดวยมากทสด” “เหนดวยมาก” “เหนดวยปานกลาง” “เหนดวยนอย” และ “เหนดวยนอยทสด” 6. การตรวจสอบคณภาพของเครองมอ

เครองมอทใชในการศกษาครงน เปนแบบสอบถามทผวจยสรางขนจากแนวความคดและทฤษฎทไดจากการทบทวนวรรณกรรมทเกยวของใหสอดคลองกบวตถประสงคทตองการศกษาโดยผานการตรวจสอบความตรงตามโครงสรางและครอบคลมเนอหา (Validity) โดยผ เชยวชาญ และน าแบบสอบถามตางๆไปทดลองใช (Try Out) ในประชาชนบานหนองขาม ต.ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม จ านวน 30 คน คน แลววเคราะหหาคาความเชอมน (Reliability) โดยใชสตรสมประสทธแอลฟาของครอนบราช (Cronbach’s coefficient ) ไดคาความเชอมนดงน

1. การมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ เทากบ 0.94 2. ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ เทากบ 0.89 3. การใชประโยชนจากธนาคารขยะ เทากบ 0.88 4. ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน เทากบ 0.91

7. ขนตอนการวจย

วธการด าเนนการวจย ใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory action research) ตามวงจร PAOR ของ Kemmis และ McTaggart (อางในสวมล วองวานช, 2548) 1. การวางแผน (planning) ประกอบดวย การสรางเครองมอการวจย การก าหนดเปาหมาย วางแผนการด าเนนการวจย และด าเนนการตางๆ ดงน

1.1 ส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการจดการขยะในชมชน ของประชาชนและ หนวยงานทเกยวของ

1.2 ส ารวจขอมลผเกยวของ (Stake holders) ทมบทบาทในการด าเนนการจดการขยะในชมชน เชน ผน าชมชน และหนวยงานอนๆทเกยวของ เชน เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขอาพต าบลขามเรยง โรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค

1.3 การจดประชมดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) เพอ ระดมความคดเหนจากผเขารวมประชมเพอสรปปญหา สถานการณการจดการขยะในชมชน โดยใชขอมลจากการส ารวจเบองตนเกยวกบการจดการขยะในชมชน และการสมอาษณขอมลจากผเกยวของ (Stake holders)

1.4 การประชมระดมสมองเพอวางรปแบบการจดการและวธการด าเนนงานของ ธนาคารขยะของชมชน โดยการมสวนรวมของชมชนและหนวยงานตางๆ

55

2. การปฏบตการ (action) เปนกระบวนการของการด าเนนงานธนาคารขยะในชมชน โดยการมสวนรวมของคนในชมชน และมการเกบขอมลและตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะเปนระยะๆ

3. ขนสงเกต (observation) เปนการเกบขอมลจากการสงเกตและการสมอาษณ โดยคณะผวจยด าเนนการสงเกตการแบบมสวนรวมในการด าเนนการของธนาคารขยะ และการสอบถามประชาชน และผเกยวของ เกยวกบการมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ การใชประโยชนและผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน

4. การสะทอนผล (reflection) เปนการจดขอมลทเกบรวบรวมได เพอถอดบทเรยน และสรปผลการด าเนนงานธนาคารขยะในชมชน โดยมการแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางประชาชน ชมชน และหนวยงานทเกยวของ เพอวเคราะหปญหา อปสรรค จากการด าเนนงาน และวางแผนในการแกไขการด าเนนงานตอไป

5. รวบรวมขอมล วเคราะห และสรปผลการวจย

8. การเกบรวบรวมขอมล การเกบขอมลด าเนนการ 2 ขนตอน คอ 8.1 ขนตอนเตรยมการเกบรวบรวมขอมล

1. ประชมชแจง รายละเอยดและแนวทางการด าเนนการโครงการวจย แกผรวมวจย และผประสานงาน

2. ประสานงานกบผน าชมชน ประชาชน และเจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ เชน กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขอาพต าบลขามเรยง และโรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค เพอชแจงวตถประสงคของการวจย วธการด าเนนการวจย และวธการเกบรวบรวมขอมล 3. เตรยมอปกรณและแบบสอบถามทใชในการเกบรวบรวมขอมล 8.2 ขนตอนด าเนนการเกบรวบรวมขอมล

8.2.1 การเกบรวบรวมขอมลเชงคณภาพ การวจยครงนด าเนนการเกบขอมลเชงคณอาพ โดยการสมอาษณขอมลจากผเกยวของ (Stake

holders) และการประชมระดมสมองดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) 8.2.1.1 การสมภาษณขอมลจากผเกยวของ (Stake holders) ซงมกลมเปาหมายท

ใหขอมล ไดแก ผน าชมชน และกรรมการหมบาน จ านวน 5 คน และเจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ เชน กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขอาพต าบลขามเรยง และโรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค จ านวน 3 คน โดยใชเทคนคการ

56

สมอาษณเชงลกดวยทมวจย ถงประเดน สถานการณการจดการขยะในชมชน และปญหาการจดการขยะของชมชน

8.2.1.2 การเกบขอมลจากการประชมดวยกระบวนการ AIC ซงมกลมเปาหมายท ใหขอมล ไดแก - ประชาชนบานหวหนองทผานเกณฑในการคดเลอกตวอยาง จ านวน 46 คน - ผน าชมชน และกรรมการหมบาน จ านวน 5 คน

- เจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ เชน กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขอาพต าบลขามเรยง และโรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค จ านวน 3 คน มวธการ ดงน

1. ฝกอบรมการจดประชมดวยกระบวนการ AIC ใหกบทมผชวย เพอใหมความเขาใจเทคนค ดงกลาวเชนเดยวกน

2. ด าเนนการประชมดวยกระบวนการ AIC ในกลมเปาหมาย พรอมกบทมผชวย เพอระดม ความคดเหนจากผเขารวมประชม ในการหาขอสรปของปญหาและสถานการณการจดการขยะในชมชน โดยใชขอมลจากการส ารวจเบองตนเกยวกบการจดการขยะในชมชน และการสมอาษณขอมลจากผเกยวของ (Stake holders) และรวมกนวางรปแบบวธการด าเนนงาน วธการตดตามและประเมนผลการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชนรวมกน

3. สรป และวเคราะหขอมลทไดจากการประชมเกยวกบรปแบบการด าเนนการของธนาคารขยะของชมชน เพอใชเปนแนวทางในการจดตงธนาคารขยะตอไป

8.2.1.3 การสงเกตการแบบมสวนรวม (participation observation) โดยทม วจยไดมการเกบขอมลและตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะทกๆ 2 สปดาห ทมการเปดรบซอขยะ โดยเขาไปรวมกบคณะกรรมการของธนาคารขยะ ตงแตการเปดรบสมาชก การรบซอ การคดแยกขยะ การรวบรวมขยะ การท าบญช และการขายขยะ พรอมทงสงเกตวธการด าเนนการ ปญหา อปสรรค และการวางแผนแกไขปญหาของคณะกรรมการและสมาชกธนาคารขยะในแตละครง ซงเมอสงเกตแลวกมการซกถามและการจดบนทกขอมล (note taking) ดวย

8.2.2 การเกบรวบรวมขอมลเชงปรมาณ โดยผวจยไดสรางแบบสอบถามการศกษาแนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของซงประกอบดวย

5 สวน ดงน สวนท 1 แบบสอบถามปญหาและสถานการณการจดการขยะในชมชน สวนท 2 แบบสอบถามการมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ สวนท 3 แบบสอบถามความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ สวนท 4 แบบสอบถามการใชประโยชนจากธนาคารขยะ

57

สวนท 5 แบบสอบถามผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน โดยท าการเกบขอมลจากประชาชนบานหวหนอง จ านวน 50 คน แลวน าแบบสอบถามทไดมา

ตรวจสอบความครบถวนสมบรณเพอเตรยมการวเคราะหขอมล แลวบนทกขอมลลงในคอมพวเตอรประมวลผลและวเคราะหขอมล โดยใชโปรแกรมส าเรจรป

การวเคราะหขอมล

1. ขอมลเชงปรมาณ น าขอมลทเกบรวบรวมไดจากแบบสอบถามตางๆ มาตรวจสอบความสมบรณของขอมล จากนนประมวลผลและวเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป และใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ในการวเคราะห ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน

2. ขอมลเชงคณภาพ น าขอมลมาเรยบเรยง และจดกลมเพอสรปรายละเอยดเนอหา ตามประเดนตางๆ ไดแก

- ปญหาและสถานการณการจดการขยะในชมชน - รปแบบการด าเนนการของธนาคารขยะของชมชน -สรปผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ -ปญหา อปสรรคในการด าเนนงานของธนาคารขยะ และการวางแผนแกไขปญหา

บทท 4 ผลการวจย

การวจยเรอง การวจยแบบมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชน บานหวหนอง ต าบลขามเรยง อ าเออกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม เพอศกษาสถานการณการจดการขยะในชมชน การมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง ด าเนนการศกษาระหวางเดอนมถนายน – กนยายน 2556 ผวจยขอเสนอผลการศกษาตามวธการด าเนนการวจย ใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory action research) ตามวงจร PAOR ของ Kemmis และ McTaggart

มรายละเอยดดงน

สวนท 1 การวางแผน (planning) 1.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 1.2 สถานการณการจดการขยะในชมชน 1.3 รปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะ

สวนท 2 การปฏบตการ (action) 2.1 การตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ

สวนท 3 ขนสงเกต (observation) 3.1 การมสวนรวมในกจกรรมของสมาชกธนาคารขยะ 3.2 ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ 3.3 การใชประโยชนจากธนาคารขยะ 3.4 ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน

สวนท 4 การสะทอนผล (reflection) 4.1 สรปผลการด าเนนงานธนาคารขยะ 4.2 ปญหา อปสรรค และการวางแผนแกไขปญหา

สวนท 1 การวางแผน (planning)

เปนการก าหนดเปาหมาย วางแผนการด าเนนการวจย เพอวางแผนใหชมชนไดมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชน โดยมส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการจดการขยะในชมชน ส ารวจขอมลผเกยวของ (Stake holders) ทมบทบาทในการด าเนนการจดการขยะในชมชนการจดประชมดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) เพอระดมความคดเหนจากผเขารวมประชม

59

เพอสรปปญหา สถานการณการจดการขยะในชมชน และการประชมระดมสมองเพอวางรปแบบการจดการและวธการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชน ไดรายละเอยดดงน

1.1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง จากการสอบถามประชาชนซงเปนสมาชกของธนาคารขยะ จ านวน 46 คน พบวา เปนเพศชาย

19 คน (รอยละ 41.30) เพศหญง 27 คน (รอยละ 58.69) สถานอาพในชมชนสวนใหญ เปนประชาชน รอยละ 54.34 สมาชกกลมในชมชน รอยละ 36.95 อาสาสมครสาธารณสขประจ าหมบาน รอยละ 4.34 กรรมการชมชน รอยละ 4.34 ตามล าดบ สวนใหญประกอบอาชพท านา รอยละ 56.52 รองลงมาคอ รบจาง รอยละ 15.21 คาขาย รอยละ 13.04 แมบาน รอยละ 10.86 บรษท/เอกชน รอยละ 2.17 รบราชการ/รฐวสาหกจ รอยละ 2.17 ตามล าดบ การใชบรการธนาคารขยะของหมบาน พบวา เคยใช 1 ครง รอยละ 56.52 เคยใช 2 ครง รอยละ 19.56 เคยใช 3 ครง รอยละ 6.52 และเคยใช 4 ครง รอยละ 2.17 ตามล าดบ

1.2 สถานการณการจดการขยะในชมชน จากการสมอาษณเชงลก ในกลมผน าชมชน และเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของ เชน ผน า

ชมชน และหนวยงานอนๆทเกยวของ เชน เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขอาพต าบลขามเรยง โรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค เกยวกบปญหาและสถานการณการจดการขยะในชมชนบานหวหนอง และจากการส ารวจสถานการณการจดการขยะในชมชนโดยใชแบบสอบถาม พบวา ประชาชนก าจดขยะโดยวธใหเทศบาลน าไปก าจด (รอยละ 72.37) มากทสด รองลงมาคอ การเผา (รอยละ 9.21) การน าไปเลยงสตว (รอยละ 9.21) การฝงกลบ (รอยละ 2.63) การถม (รอยละ 1.32) และวธอนๆ (รอยละ 5.26 เชน น าไปท าปยหมก แยกไวขาย) ประชาชนมการคดแยกขยะกอนทง (รอยละ 77.42) ประเอทของขยะทคดแยก ไดแก ขวดพลาสตก ขวดแกว กระปอง เหลก กระดาษ ถานไฟฉาย และเศษอาหาร ผกผลไม โดยขยะทคดแยกไดสวนใหญจะน าไปขาย หมกท าปย เลยงสตว เปนตน สวนการลดปรมาณขยะ พบวา พยายามหลกเลยงการใชถงพลาสตกหรอกลองโฟม (รอยละ48.27) การน าขยะเปยกไปท าปยหมก (รอยละ 34.92) มการใชถงผาหรอใชตะกราไปจายตลาด (รอยละ 33.87) สวนการใชประโยชนจากขยะ พบวา น าไปขาย (รอยละ 53.75) ท าปย (รอยละ 23.59) เลยงสตว (รอยละ 22.47) และน าวสดเหลอใชมาประยกตใชใหม (รอยละ 4.49) ปญหาเกยวกบการจดการขยะในชมชน ไดแก ถงขยะมจ านวนไมเพยงพอ เทศบาลเกบขนไมสม าเสมอท าใหขยะเนา สงกลนรบกวน มน าเสยจากขยะ มสตวคยเขย เปนตน สวนความรเพมเตมทประชาชนตองการเกยวกบการจดการขยะ ไดแก วธการท าปยหมกชวอาพ /น าหมกชวอาพ (รอยละ 32.50) วธการคดแยกขยะอยางถกวธ (รอยละ 21.25) วธการลดปรมาณขยะ (รอยละ 22.50) การน าวสดเหลอใชมาประยกตใชใหม (รอยละ 22.50) และพบวาถามการจดตงธนาคารขยะในชมชนประชาชนจะเขารวม รอยละ 90.32

60

1.3 รปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะ จากการประชมระดมสมองดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) เพอ

พฒนารปแบบของธนาคารขยะ โดยการมสวนรวมของชมชนและหนวยงานตางๆ เพอระดมความคดเหนในการวางแผนการด าเนนงานของธนาคารขยะ ซงการจดตงธนาคารขยะท าใหเกดการคดแยกขยะอยางเปนระบบ โดยการน าขยะทคดแยกมาฝากธนาคารลกษณะเดยวกบธนาคารทวไป ซงจะมรานรบซอของเกามารบซอขยะจากธนาคารอกทหนงหรอบางครงอาจจะน าไปขายเอง โดยผลการประชม สรปไดดงน

- การแตงตงคณะกรรมการด าเนนการ ซงประกอบดวยตวแทนชมชน นสต และหน วยงานทเกยวของ โดยม คณนชนาฏ อดวงจตร นกวชาการสขาอบาล จากเทศบาลต าบลขามเรยง เปนทปรกษา

- การก าหนดขนตอนการด าเนนการธนาคารขยะ ไดแก การรบสมครสมาชก การส ารวจรานรบซอของเกาทมอยในชมชน ราคา ประเอทของขยะรไซเคลทรบซอ การก าหนดวน เวลา เปด ธนาคารขยะ (ซงก าหนดการรบซอทกๆ 2 สปดาห) ก าหนดขนตอนในการรบซอ

- สถานททใชในการจดเกบขยะรไซเคล ซงทประชมระบใหใชสถานททบานผใหญบาน แตถากรณไมมสถานทจดเกบรวบรวม หรอสถานทไมเพยงพอกสามารถใชวธการซอตอนเชา แลวตอนบายน าไปขายทรานรบซอของเกา

- จดหาอปกรณทจ าเปนในการจดตงธนาคารขยะ เชน เครองชง ถงมอ หนากาก ถงส าหรบใสขยะ เปนตน

- ระบบเอกสารบญช เชน การเปดบญช ใบน าฝาก ใบถอนเงน สมดคฝาก การรวบรวมรายรบรายจาย ของธนาคารในแตละวน เพอความสะดวกในการตรวจสอบ ผลการด าเนนงาน ก าไร-ขาดทนของธนาคาร เปนตน

- การจดตงกองทนธนาคารขยะ ซงจากการประชมประชาชนบอกวาเมอน าขยะมาขาย กอยากไดเงนกลบไปเลย ไมอยากฝากไวกบธนาคาร ดงนนธนาคารขยะควรมทนตงตนในการด าเนนการ และทนหมนเวยนตอไป ซงจากแนวคดนทางหลกสตรฯ ไดสนบสนนเงนทนตงตนใหกบธนาคารขยะ และจะมการจดกจกรรมในการระดมทน เชน การท าผาปากองทนธนาคารขยะบานหวหนอง

สรปปญหาทไดจากการระดมความคดแลกเปลยนความคดเหนรวมกน

กบคนในชมชนเพอทจะจดหารปแบบของธนาคาร

61

รปแบบธนาคารขยะรไซเคล บานหวหนอง ต. ขามเรยง อ. กนทรวชย จ. มหาสารคาม โดยรปแบบของธนาคารขยะนนจะเปนการทสมาชกของธนาคาร น าขยะมาฝากขายในวนท

ทางธนาคารเปดรบ ซงจะมการก าหนดราคารบฝากตามประเอทของขยะทแตกตางกนออกไป โดยทกๆในการน าขยะมาฝากขายแตละครงนน จะมการบนทกรายการการฝากในสมดคมอ และสมาชกสามมารถถอนจ านวนเงนไดตามทบนทกไวในสมดคมอไดตามความตองการ

กรรมการการด าเนนงาน

1. นายบญช วงพรมบตร (ผใหญบาน) ประธานกรรมการ 2. นางจ านง นามวชา รองประธานกรรมการ 3. นายสมโอช กลางอนเดช รองประธานกรรมการ 4. นางทองจนทร กลางอนเดช กรรมการ 5. นางคมผน กลางอนเดช กรรมการ

6. นายยทธนา ทบสมบต กรรมการ (นสต) 7. นางสาววรารตน ทองจรส กรรมการ (นสต) 8. นางสาวจนทมา บวคง กรรมการ (นสต) 9. นางสาวมลฤด มาตรา กรรมการ (นสต) 10. นางสาวรชนวรรณ อประเสรฐ กรรมการ (นสต) 11. นางสาววนดา ใหมคาม กรรมการ (นสต)

สรปปญหาทเกดขนจากการแลกเปลยนความคดเหนจากประชาชน

รปแบบของธนาคารทประชาชนตองการ

1. ประชาชนในชนชนขาดความรในการจดเกบ

และคดแยกขยะ 2. ถงขยะในการจดเกบขยะอายในชมชนไม

เพยงพอตามความตองการของประชาชน 3. ไดรบความไมเปนท าจากพอคาอายนอก ท

เขามารบซอขยะรไซเคลในชมชน 4. 4. ขาดผดแลและรบผดชอบชวงตอของการ 5. ด าเนนการธนาคารขยะ ท าใหขาดความ 6. ตอเนองของโครงการทเคยจดท ามาในอดต

1. มรปแบบและรายละเอยดทชดเจนของ

โครงการ 2. จดหาผมผดแลโครงการ และโครงการ

ตองมความตอเนองเหนเปนรปประธรรมทแทจรง

3. ไดรบความเปนธรรมคาตอบแทน หรอผลก าไรจากการขายขยะทสงกวาเอกชน

4. มกองทนธนาคารขยะรไซเคลของชมชน

62

12. นางสาวมรนต นาทนเรม กรรมการ (นสต) 13. นายวชรนทร โพธมา กรรมการ (นสต) 14. นายนต เบญจมาศ กรรมการ (นสต) 15. นางสาวพรอไล ถนอมสงด กรรมการ (นสต) 16. นายนรวชญ ราช า กรรมการ (นสต) 17. นางสาวพจตรา นาคค า กรรมการ (นสต) 18. นางสาวอนสรา อนแกว กรรมการ (นสต) 19. นางสาวสกานดา แรนพมาย กรรมการ (นสต) 20. นายนนทศกด หารด กรรมการ (นสต) 21. นายกรต หายหดถ กรรมการ (นสต) 22. นายรณฤทธ มายร กรรมการ (นสต) 23. นางสาวประกายวรรณ ปลอดกระโทก กรรมการ (นสต) 24. นางสาวกฤตยา ทบแกว กรรมการ (นสต) 25. นางสาวนตยา ศรกรง กรรมการ (นสต) 26. นายสวรรค ธตสทธ ผชวยสอน 27. นางสาวสณรตน ยงยน อาจารยรบผดชอบโครงการ

การมอบหมายหนาทรบผดชอบ 1. ผจดการธนาคาร ไดแก นายบญช วงพรมบตร

รบผดชอบการด าเนนงานใน อาพรวมของธนาคารขยะ โดยตองควบคมดแลการท างานของฝายปฏบตการและฝายควบคม 2. ผชวยผจดการธนาคาร ไดแก นายสมโอช กลางอนเดช

รบผดชอบการด าเนนงาน ตามท ผจดการธนาคารมอบหมาย 3. เจาหนาทฝายทะเบยนสมาชกและบนทกขอมล ไดแก

นางจ านง นามวชา นางสาวสกานดา แรนพมาย นายยทธนา ทบสมบต นางสาววรารตน ทองจรส นางสาวจนทมา บวคง นางสาวมลฤด มาตรา

63

นางสาวรชนวรรณ อประเสรฐ นางสาววนดา ใหมคาม นางสาวมรนต นาทนเรม นายวชรนทร โพธมา นายนต เบญจมาศ รบผดชอบในการรบสมครสมาชก และบนทกขอมลทเกยวของ

4. เจาหนาทฝายการเงนและบญช ไดแก

นายสมโอช กลางอนเดช นางทองจนทร กลางอนเดช นางสาวพรอไล ถนอมสงด นายนรวชญ ราช า นางสาวพจตรา นาคค า นางสาวอนสรา อนแกว นางสาวสกานดา แรนพมาย รบผดชอบการเทยบกบราคาทก าหนดและคดจ านวนเงน ของสนคาทสมาชกน ามาฝาก

รบผดชอบการฝาก-ถอน เงนของสมาชก รบผดชอบเอกสารตางๆ ทเกยวของกบการเงน เชน สรปยอดเงนฝากของสมาชก สรปยอด รายรบ-รายจายของธนาคารขยะ และบนทกรายละเอยดและยอดคงเหลอของสนคาตาม ประเอท ปรมาณ ราคา โดยตองท าการบนทกทกวนทเปดท าการ และรบผดชอบควบคมการเงน ของธนาคารขยะ รายรบรายจาย การเบกจายเงนเพอน าไปใชในกจกรรม การเบกจายเงนของสมาชกธนาคารขยะใหสามารถตรวจสอบได 5. เจาหนาทฝายจดการ ไดแก

นางคมผน กลางอนเดช นายนนทศกด หารด นายกรต หายหดถ นายรณฤทธ มายร นางสาวประกายวรรณ ปลอดกระโทก นางสาวกฤตยา ทบแกว นางสาวนตยา ศรกรง นายสวรรค ธตสทธ

64

รบผดชอบการคดแยกขยะ และจดเกบในสถานทเกบ พรอมทงบนทกรายละเอยดเกยวกบสมาชก ไดแก ชอ-สกล เลขท ประเอทและปรมาณวสดรไซเคล เพอสงตอเจาหนาทฝายการเงนและบญช นอกจากนยงมหนาทส ารวจราคาขยะ การปรบเปลยนราคา การประสานงานกบรานรบซอของเกา และน าขยะไปขาย 6. ทปรกษา ไดแก

นางสาวนชนาฏ อดวงจตร นกวชาการสขาอบาล จากเทศบาลต าบลขามเรยง นางสาวสณรตน ยงยน อาจารยรบผดชอบโครงการ รบผดชอบเรองการควบคมการด าเนนงาน การประสานรานรบซอของเกาเพอขายวสดรไซเคล

และดแลเกยวกบการเงนของโครงการ พรอมทงดแลเอกสารการเบกจายเงนของสมาชกธนาคารขยะใหสามารถตรวจสอบได

สถานทในการด าเนนงานและใหบรการ

บรเวณบานของผใหญบาน ชมชนบานหวหนอง หมท 10 ต าบลขามเรยง อ าเออกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม

ระยะเวลาในการเปดท าการ 2 ครงตอหนงเดอน โดยจะก าหนดใหเปนวนเสาร

ขนตอนการใหบรการ

65

การก าหนดราคาการรบซอ ไดขอมลจากการส ารวจรานรบซอของเกาทมอยในชมชน ทงดานราคา และประเอทของขยะ รไซเคลทรบซอ

การใชประโยชนจากขยะทไดจากการรบฝาก สวนท 1. น าไปขายตอใหแกหางรานเอกชน เพอหาผลก าไรทมากขน สวนท 2. น ามาประยกตคดคน แปรรปเพอเพมมลคา และน ามาใชประโยชนไดอก

การด าเนนงานในระยะนท าใหชมชนสามารถใชประโยชนจากขยะอยางเปนรปธรรมโดยมการจดตงธนาคารขยะรไซเคลของชมชนขน ซงแนวทางหนงทท าใหประชาชนไดมสวนรวมในการก าจดขยะในชมชน และเกดการเรยนรและการบรหารจดการธนาคารขยะรวมกน โดยไดมการจดตงคณะกรรมการซงมทงในสวนของตวแทนนสต ผน าชมชน และประชาชน และไดจดท าคมอธนาคารขยะรไซเคล ขนเพอเปนแนวทางการด าเนนงานของธนาคารขยะ

66

สวนท 2 การปฏบตการ (action) เปนกระบวนการของการด าเนนงานธนาคารขยะในชมชน โดยการมสวนรวมของคนในชมชน 2.1 การตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ จากการตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะเปนระยะๆ โดยทมวจยเขาไปรวม

ด าเนนการกบคณะกรรมการของธนาคารขยะ ตงแตการเปดรบสมาชก การรบซอ การคดแยกขยะ การรวบรวมขยะ การท าบญช และการขายขยะ พรอมทงสงเกตวธการด าเนนการ ปญหา อปสรรค และการวางแผนแกไขปญหาของคณะกรรมการและสมาชกธนาคารขยะในแตละครง สรปผลดงน

ครงท 1 มการเปดท าการของธนาคารขยะ อยางเปนทางการ ในวนท 29 มถนายน 2556 ซงทางคณาจารย และนสต ไดรวมกบกรรมการธนาคารขยะรไซเคล บานหวหนอง ซงม นายบญช วงพรมบตร (ผใหญบานหวหนอง) เปนประธานกรรมการพรอมดวยกรรมการฝายตางๆ ซงมกจกรรมไดแก การเปดรบสมครสมาชกธนาคารขยะ การรบซอขยะรไซเคลจากประชาชน และการสาธตการแยกขยะ เพอใหประชาชนสามารถแยกขยะไดอยางถกตองกอนน ามาขายใหกบธนาคาร หลงจากนนทางคณะกรรมการไดน าขยะไปขายใหแกรานรบซอของเกา พบวาขายไดจ านวนเงน 1,178 บาท ซงไดสมทบทนในกองทนธนาคารขยะตอไป ซงจากกจกรรมดงกลาวท าใหเกดการเรยนรรวมกนระหวางอาจารย นสต ผน าชมชน และประชาชน เกยวกบการด าเนนการของธนาคาร ไดแก

- การคดแยกขยะ เนองจากประชาชนบางคนไมไดแยกขยะกอนน ามาขาย จงตองมการสาธตการแยกขยะ เพอทจะสามารถขายขยะไดราคามากขน

- การจดหาอปกรณเพมในการรบซอ เชนถงมอ หนากาก ถงส าหรบใสขยะ - การจดเตรยมทรองรบขยะ เนองจากเปนการรบซอวนแรกยงไมสามารถคาดประมาณ

ปรมาณขยะทประชาชนจะน ามาขายได จงท าใหทรองรบทเตรยมไวไมเพยงพอ และยงไมมการเตรยมอปกรณ เชน ถงส าหรบใสขยะไวเพม

- การวางแผนการขายขยะใหแกรานรบซอของเกา จากการตดตอ พบวาบางรานไมสามารถมารบซอขยะทธนาคารขยะได ทางธนาคารขยะตองน าไปขายเอง ท าใหตองวางแผนการจดหารถส าหรบขนขยะไปขาย ซงไดรบความอนเคราะหรถจากผใหญบานและผชวยผใหญบาน

- ก าหนดชวงเวลาในการรบซอขยะ ซงก าหนดการรบซอทกๆ 2 สปดาห - การจดตงกองทนธนาคารขยะ ในการรบซอขยะในวนแรกทางหลกสตรฯ ไดสนบสนน

เงนทนในการรบซอแกธนาคารขยะ ซงตอไปอาจจะตองหาวธการจดหาทนเพมเตม เชน การท าผาปากองทนธนาคารขยะ

นอกจากนในชวงทน าขยะไปขายใหแกรานรบซอของเกา ไดเรยนรวธการแยกขยะอยางมออาชพพนกงานของทางรานเพอจะสามารถขายขยะไดราคาเพมขน และยงพบวาราคาการรบซอ

67

เปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนกอนชวงทธนาคารจะเปดการรบซอในแตละสปดาหควรส ารวจราคากอนการรบซอทกครง

ครงท 2 (วนท 13 ก.ค. 56) ไดมการส ารวจราคาขยะทจะรบซอใหม จากรานรบซอของเกาในเขตต าบลขามเรยง และไดท าการตดตอกบทางรานใหเขามารบซอทธนาคารขยะ แตการรบซอขยะในวนนของธนาคารขยะ พบวา มปรมาณขยะทประชาชนน ามาขายนอยกวาเมอครงทผานมา (วนท 29 ก.ค. 56) ทงนเพราะในชวงสปดาหทธนาคารขยะไมไดเปดท าการ ไดมรถรบซอของเกาเขามารบซอขยะรไซเคลในหมบานดวย ท าใหธนาคารขยะเรมมคแขงในการรบซ อ จงไดวางแผนรวมกนกบคณะกรรมการธนาคารขยะปรบระบบการจดซอใหม โดยตองไปส ารวจราคาขยะทรานรบซอทกครงกอนทธนาคารจะเปดรบซอ เพอจะไดรราคาทเปลยนแปลงไป จะไดน ามาปรบราคาในการรบซอแตละครง และใหคณะกรรมการธนาคารขยะประชาสมพนธเชญชวนใหประชาชนเอาขยะมาขายใหธนาคารอยางตอเนอง และผลก าไรทไดจะน าเขาสมทบทน การจดตงกองทนฌาปนกจหมบานตอไป ซงการด าเนนงานในวนน เนองจากปรมาณขยะทรบซอไดมนอย จงตองหาทรวบรวมขยะไวกอน โดยคณะกรรมการธนาคาร นสต และอาจารย ไดประชมรวมกน และไดขอตกลงใหจดท าทรวบรวมขยะทบานผใหญบาน เมอท าการรบซอไดมากพอจงแจงใหทางรานรบซอของเกาเขามารบซอจากธนาคารอกทอดหนง

ครงท 3 (วนท 27 ก.ค. 56) พบวาไดปรมาณนอยกวาครงท 2 ของการเปดท าการของธนาคาร (13 ก.ค. 56) เพราะมฝนตกชก ท าใหประชาชนไมสามารถน าขยะมาขายใหกบทางธนาคารได และในการด าเนนงานครงน กรรมการของธนาคารขยะ ไดน าผลก าไรสวนหนงจากการขายขยะในครงท 1 (29 ม.ย. 56) ไปจดซอตาขายเพอกนพนทส าหรบจดเกบขยะ ซงใชบรเวณบานของผใหญบาน เพอใหมสถานทรองรบขยะทเปนสดสวน และเปนระเบยบมากยงขน

ครงท 4 (วนท 10 สงหาคม 2556) เปนการรบซอขยะครงท 4 พบวา ประชาชนใหความสนใจ โดยน าขยะมาขายใหกบธนาคารเพมมากขน ซงในครงนไดรวบรวมขยะไวในสถานทรองรบขยะในบรเวณบานของผใหญบาน เพอรอตดตอใหรานรบซอของเกาเขามารบซอตอไป

จากการด าเนนงานของธนาคารขยะ 4 ครง สามารถสรปผล ไดดงน มสมาชกธนาคารขยะ จ านวน 46 คน ปรมาณขยะทรบซอ จ านวน 691.3 กโลกรม

จ านวนเงนทขายได จ านวน 2,690 บาท ทน จ านวน 1,060 บาท ก าไร จ านวน 1,630 บาท

68

สวนท 3 ขนสงเกต (observation) เปนการเกบขอมลจากการสงเกตและการสมอาษณ โดยคณะผวจยด าเนนการสงเกตการแบบม

สวนรวมในการด าเนนการของธนาคารขยะ และการสอบถามประชาชนเกยวกบการมสวนรวมในการด าเนนการของธนาคารขยะ ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ การใชประโยชนและผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน ไดรายละเอยดดงน

3.1 การมสวนรวมในกจกรรมของสมาชกธนาคารขยะ - การมสวนรวมในการวเคราะหปญหา พบวา ประชาชนมสวนรวมมากทสดในประเดน ได

รวมเสนอใหมการจดตงกองทนธนาคารขยะของชมชน รอยละ 41.3 ตามล าดบ และมสวนรวมมาก ในประเดน รวมเสนอแนวทางแกไขปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะในปทผานมา รอยละ 45.7 รองลงมาคอ รวมเสนอความคดเหนเกยวกบสอาพปญหาขยะในชมชน รอยละ 43.5 รวมสรปปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะในปทผานมา รอยละ 41.3 รวมเสนอวธก าจดขยะในชมชน รอยละ 39.1 ตามล าดบ ดงตาราง 1

- การมสวนรวมในการวางแผน พบวา ประชาชนมสวนรวมมาก ในประเดน รวมแสดงความคดเหนในการวางแผนแกไขปญหาของธนาคารขยะ รอยละ 52.2 รองลงมาคอ มสวนรวมในการคดเลอกคณะกรรมการธนาคารขยะ รอยละ 47.8 การใหขอมลของชมชนเพอเลอกกจกรรมทเหมาะสมส าหรบธนาคารขยะ รอยละ 43.5 รวมวางแผนรปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะ รอยละ 41.3 มสวนรวมในวางแผนการน าเงนทนของธนาคารขยะมาใชในกจกรรมของชมชน รอยละ 30.4 ตามล าดบ ดงตาราง 1

- การมสวนรวมในการด าเนนงาน พบวา ประชาชนมสวนรวมมากทสด ในประเดนมสวนรวมในการคดแยกขยะของธนาคารขยะ รอยละ 47.8 รวมเสนอใหมการปรบเปลยนราคารบซอขยะของธนาคารขยะใหมความเหมาะสม รอยละ 43.5 มสวนรวมในการรบซอ-ขายขยะ ของธนาคารขยะ รอยละ 41.3 ชกชวนใหผอนเขารวมเปนสมาชกธนาคารขยะ รอยละ 39.1 ตามล าดบ และมสวนรวมมาก ในประเดน รวมเสนอความคดเหนในการจดหาทรวบรวมขยะ รอยละ 43.5 ดงตาราง 1

- การมสวนรวมในผลประโยชน จากการเขารวมกจกรรมธนาคารขยะ พบวาประชาชนมสวน รวมในผลประโยชนมากทสด ในประเดน ท าใหสามารถคดแยกขยะไดถกตองมากขน รอยละ 52.2 รองลงมาคอ มรายไดเพมขนจากการขายขยะใหกบธนาคารขยะ รอยละ 47.8 ปรมาณขยะในครวเรอนลดลง รอยละ 41.3 ตามล าดบ และมสวนรวมมาก ในประเดน สามารถลดคาใชจายในการก าจดขยะได รอยละ 56.5 สามารถใชประโยชนจากขยะไดมากขน รอยละ 47.8 ตามล าดบ ดงตาราง 1

- การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล พบวา ประชาชนมสวนรวมมาก ในประเดน เคยรวมประชมกบคณะกรรมการธนาคาร เพอประเมนผลวาการท ากจกรรมของธนาคารเปนไปตามแผนทวางไวหรอไม รอยละ 56.5 รองลงมาคอ ไดรวมแสดงความคดเหนในการปรบปรงขนตอนการท ากจกรรมของธนาคารขยะกบคณะกรรมการธนาคาร รอยละ 47.8 เคยปรกษาหารอกบเพอนสมาชกเพอ

69

ทบทวนผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ รอยละ 47.8 เคยตดตามและตรวจสอบการด าเนนงานของคณะกรรมการธนาคาร เชน ตรวจสอบยอดเงน การเบก-จายเงน รอยละ 39.1 ตามล าดบ ดงตาราง 1

ตาราง 1 การมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ

ขอความ ระดบการมสวนรวม (รอยละ)

มากทสด มาก

ปานกลาง

นอย นอยทสด

การมสวนรวมในการวเคราะหปญหา

1. ทานรวมเสนอความคดเหนเกยวกบสอาพปญหาขยะในชมชน

32.6 43.5 23.9 0.0 0.0

2. ทานรวมเสนอวธก าจดขยะในชมชน 28.3 39.1 32.6 0.0 0.0 3. ทานรวมสรปปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะในปทผานมา

23.9 41.3 32.6 2.2 0.0

4. ทานรวมเสนอแนวทางแกไขปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะในปทผานมา

23.9 45.7 30.4 0.0 0.0

5. ทานรวมเสนอใหมการจดตงกองทนธนาคารขยะของชมชน

41.3 34.8 21.7 2.2 0.0

การมสวนรวมในการวางแผน

6. ทานรวมวางแผนรปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะ

28.3 41.3 23.9 6.5 0.0

7. ทานใหขอมลของชมชนเพอเลอกกจกรรมทเหมาะสมส าหรบธนาคารขยะ

21.7 43.5 28.3 6.5 0.0

8. ทานมสวนรวมในการคดเลอกคณะกรรมการธนาคารขยะ

34.8 47.8 15.2 2.2 0.0

9. ทานมสวนรวมในวางแผนการน าเงนทนของ ธนาคารขยะมาใชในกจกรรมของชมชน

34.8 30.4 30.4 4.3 0.0

10. ทานรวมแสดงความคดเหนในการวางแผนแกไขปญหาของธนาคารขยะ

26.1 52.2 17.4 4.3 0.0

70

ตาราง 1 การมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ (ตอ)

ขอความ ระดบการมสวนรวม (รอยละ) มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

การมสวนรวมในการด าเนนงาน

11. ทานมสวนรวมในการรบซอ-ขายขยะ ของธนาคารขยะ 41.3 41.3 15.2 2.2 0.0 12. ทานชกชวนใหผอนเขารวมเปนสมาชกธนาคารขยะ 39.1 37.0 19.6 4.3 0.0 13. ทานมสวนรวมในการคดแยกขยะของธนาคารขยะ 47.8 26.1 21.7 4.3 0.0 14. ทานรวมเสนอใหมการปรบเปลยนราคารบซอขยะของธนาคารขยะใหมความเหมาะสม

43.5 40.4 17.4 6.5 0.0

15. ทานรวมเสนอความคดเหนในการจดหาทรวบรวมขยะ 30.4 43.5 21.7 4.3 0.0 การมสวนรวมในผลประโยชน 16. ทานมรายไดเพมขนจากการขายขยะใหกบธนาคารขยะ 47.8 37.0 13.0 4.3 0.0 17. ปรมาณขยะในครวเรอนของทานลดลง จากการเขารวมกจกรรมของธนาคารขยะ

41.3 39.1 19.6 0.0 0.0

18. ท าใหทานสามารถคดแยกขยะไดถกตองมากขน จากการเขารวมกจกรรมธนาคารขยะ

52.2 34.8 13.0 0.0 0.0

19. ทานสามารถใชประโยชนจากขยะไดมากขน จากการเขารวมกจกรรมธนาคารขยะ

41.3 47.8 8.7 2.2 0.0

20. ทานสามารถลดคาใชจายในการก าจดขยะได หลงจากการเขารวมกจกรรมธนาคารขยะ

32.6 56.5 10.9 0.0 0.0

การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล 21. ทานไดรวมแสดงความคดเหนในการปรบปรงขนตอนการท ากจกรรมของธนาคารขยะกบคณะกรรมการธนาคาร

26.1 47.8 21.7 4.3 0.0

22. ทานเคยน าเอาปญหา อปสรรคทพบรวมถงขอเสนอแนะในการท ากจกรรมของธนาคารขยะมารายงานใหคณะกรรมการธนาคารทราบ เพอน าไปปรบปรงตอไป

23.9 41.3 28.3 2.2 4.3

23. ทานเคยตดตามและตรวจสอบการด าเนนงานของคณะกรรมการธนาคาร เชน ตรวจสอบยอดเงน การเบก-จายเงน

37.0 39.1 21.7 0.0 2.2

71

ตาราง 1 การมสวนรวมในการด าเนนการธนาคารขยะ (ตอ)

ขอความ ระดบการมสวนรวม (รอยละ) มากทสด

มาก ปานกลาง

นอย นอยทสด

24. ทานเคยปรกษาหารอกบเพอนสมาชกเพอทบทวนผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ

26.1 47.8 21.7 2.2 2.2

25. ทานเคยรวมประชมกบคณะกรรมการธนาคาร เพอประเมนผลวาการท ากจกรรมของธนาคารเปนไปตามแผนทวางไวหรอไม

21.7 56.5 19.6 2.2 0.0

3.2 ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ จากการด าเนนการของธนาคารขยะ ไดมการส ารวจความพงพอใจตอการใชบรการธนาคารขยะ

ของประชาชนทเปนสมาชก พบวา สวนใหญมความพงพอใจมากทสด ในประเดน ราคาในการรบซอขยะมความเหมาะสม รอยละ 54.3 รองลงมาคอ ระบบการสมครสมาชก การฝากถอน ไมยงยาก ซบซอน รอยละ 50.0 มระบบการคดแยกขยะแตละประเอททชดเจน รอยละ 50.0 คณะกรรมการ และทมงานมความพรอมในการใหบรการ รอยละ 47.8 ขนตอนการใหบรการเปนระบบ ไมยงยาก รอยละ 45.7 มการประชาสมพนธขอมลการเปดท าการของธนาคาร และขอมลรบซออยางตอเนอง รอยละ 43.5 มอปกรณในการด าเนนการครบถวน รอยละ 43.5 ตามล าดบ และพงพอใจมาก ในประเดน วน เวลาเปดด าเนนการของธนาคารมความเหมาะสม รอยละ 45.7 สถานทเกบขยะเปนสดสวน มความเปนระเบยบ รอยละ 43.5 สถานทในการรบซอขยะกวางขวาง เปนระเบยบ รอยละ 41.3 ตามล าดบ ดงตาราง 2

ตาราง 2 ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ

ขอความ ระดบความพอใจ (รอยละ)

พอใจมากทสด

พอใจมาก

พอใจปานกลาง

พอใจนอย

พอใจนอยทสด

1. คณะกรรมการ และทมงานมความพรอมในการใหบรการ

47.8 45.7 6.5 0.0 0.0

2. สถานทในการรบซอขยะกวางขวาง เปนระเบยบ 39.1 41.3 19.6 0.0 0.0 3. ราคาในการรบซอขยะมความเหมาะสม 54.3 32.6 13.0 0.0 0.0

72

ตาราง 2 ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ (ตอ)

ขอความ ระดบความพอใจ (รอยละ) พอใจ

มากทสด

พอใจมาก

พอใจปานกลาง

พอใจนอย

พอใจนอยทสด

4. ระบบการสมครสมาชก การฝากถอน ไมยงยาก ซบซอน

50.0 43.5 6.5 0.0 0.0

5. วน เวลาเปดด าเนนการของธนาคารมความเหมาะสม

39.1 45.7 15.2 0.0 0.0

6. มการประชาสมพนธขอมลการเปดท าการของธนาคาร และขอมลรบซออยางตอเนอง

43.5 34.8 21.7 0.0 0.0

7. ขนตอนการใหบรการเปนระบบ ไมยงยาก 45.7 37.0 17.4 0.0 0.0 8. สถานทเกบขยะเปนสดสวน มความเปนระเบยบ 37.0 43.5 17.4 2.2 0.0 9. มอปกรณในการด าเนนการครบถวน 43.5 39.1 15.2 2.2 0.0 10. มระบบการคดแยกขยะแตละประเอททชดเจน 50.0 28.3 19.6 2.2 0.0

3.3 การใชประโยชนจากธนาคารขยะ จากการสอบถามประชาชนทเปนสมาชกธนาคารขยะ พบวา ประโยชนทไดรบจากธนาคารขยะ

มากทสด คอ ชวยลดปรมาณขยะในครวเรอน รอยละ 58.7 รองลงมาคอ ประชาชนมสวนรวมในการก าจดขยะในชมชน รอยละ 50.0 สามารถน าเอาวสดเหลอใชกลบมาท าเปนของใชใหมได รอยละ 50.0 ชวยฝกนสยการออมทรพยของประชาชนได รอยละ 50.0 ไดเรยนรกระบวนการท างานทเปนระบบเปนขนตอน รอยละ 41.3 และไดประโยชนระดบมาก ในประเดน มรายไดเพมขนจากการขายขยะ รอยละ52.2 มทกษะในการประกอบอาชพคดแยกขยะ (รบซอของเกา) ได รอยละ 52.2 สมาชกในครอบครวมสวนรวมในการคดแยกขยะรวมกน รอยละ 50.0 บตร หลานไดใชเวลาวางใหเกดประโยชน และเหนคณคาของเศษวสดเหลอใช รอยละ 47.8 มความรเกยวกบการคดแยกขยะเพมขน รอยละ 45.7 ตามล าดบ ดงตาราง 3

73

ตาราง 3 การใชประโยชนจากธนาคารขยะ

ขอความ ระดบคดเหน (รอยละ)

เหนดวยมากทสด

เหนดวยมาก

เหนดวยปานกลาง

เหนดวยนอย

เหนดวยนอยทสด

1. ทานมรายไดเพมขนจากการขายขยะ 43.4 52.2 4.3 0.0 0.0 2. ทานมความรเกยวกบการคดแยกขยะเพมขน 43.5 45.7 8.7 2.2 0.0 3. ชวยลดปรมาณขยะในครวเรอน 58.7 37.8 6.5 0.0 0.0 4. ประชาชนมสวนรวมในการก าจดขยะในชมชน 50.0 45.7 4.3 0.0 0.0 5. ไดเรยนรกระบวนการท างานทเปนระบบเปนขนตอน

41.3 39.1 17.4 2.2 0.0

6. สามารถน าเอาวสดเหลอใชกลบมาท าเปนของใชใหมได

50.0 32.6 13.0 4.3 0.0

7. ชวยฝกนสยการออมทรพยของประชาชนได 50.0 32.6 15.2 2.2 0.0 8. สมาชกในครอบครวมสวนรวมในการคดแยกขยะรวมกน

32.6 50.0 15.2 2.2 0.0

9. บตร หลานไดใชเวลาวางใหเกดประโยชน และเหนคณคาของเศษวสดเหลอใช

23.9 47.8 26.1 2.2 0.0

10. มทกษะในการประกอบอาชพคดแยกขยะ (รบซอของเกา) ได

23.9 52.2 19.6 4.3 0.0

3.4 ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน จากการจดตงธนาคารขยะในชมชน พบวา ประชาชนเหนดวยมากทสด เกยวกบผลกระทบท

เกดขนกบประชาชน ในประเดน ท าใหลดปรมาณขยะท าใหชมชนสะอาด นาอย รอยละ 60.9 รองลงมาคอ ลดแหลงเพาะพนธสตวและแมลงน าโรคในชมชน รอยละ 56.5 ลดมลพษดานสงแวดลอมของชมชน รอยละ 52.2 ลดปญหาสตวคยเขยขยะ รอยละ 50.0 สรางจตส านกในการคดแยกขยะใหกบประชาชน รอยละ 47.8 ท าใหเกดการแปรรปขยะใหเปนมลคา รอยละ 47.8 เปนตวอยางใหแกชมชนอนในการคดแยกขยะมลฝอย รอยละ 45.7 ผลก าไรจากธนาคารสามารถน าไปจดตงกองทน หรอสนบสนนกจกรรมอนๆ ของชมชนได รอยละ 45.7 ชมชนสามารถจดการเรองสงแวดลอมดวยคนในชมชนเอง รอยละ 41.3 เกดศนยการเรยนรของชมชนดานการก าจดขยะมลฝอย รอยละ 39.1 ตามล าดบ ดงตาราง 4

74

ตาราง 4 ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน

ขอความ ระดบคดเหน (รอยละ)

เหนดวยมากทสด

เหนดวยมาก

เหนดวยปานกลาง

เหนดวยนอย

เหนดวยนอยทสด

1. ลดปรมาณขยะท าใหชมชนสะอาด นาอย 60.9 39.1 0.0 0.0 0.0 2. ลดปญหาสตวคยเขยขยะ 50.0 43.5 6.5 0.0 0.0 3. ผลก าไรจากธนาคารสามารถน าไปจดตงกองทน หรอสนบสนนกจกรรมอนๆ ของชมชนได

45.7 32.6 21.7 0.0 0.0

4. สรางจตส านกในการคดแยกขยะใหกบประชาชน 47.8 41.3 10.9 0.0 0.0 5. ท าใหเกดการแปรรปขยะใหเปนมลคา 47.8 39.1 10.9 2.2 0.0 6. ลดมลพษดานสงแวดลอมของชมชน 52.2 30.4 17.4 0.0 0.0 7. ลดแหลงเพาะพนธสตวและแมลงน าโรคในชมชน 56.5 32.6 10.9 0.0 0.0 8. เกดศนยการเรยนรของชมชนดานการก าจดขยะมลฝอย

39.1 37.0 21.7 2.2 0.0

9. ชมชนสามารถจดการเรองสงแวดลอมดวยคนในชมชนเอง

41.3 37.0 19.6 2.2 0.0

10. เปนตวอยางใหแกชมชนอนในการคดแยกขยะมลฝอย

45.7 34.8 19.6 0.0 0.0

สวนท 4 การสะทอนผล (reflection) ด าเนนกจกรรมประชมเพอถอดบทเรยน และสรปผลการด าเนนงานธนาคารขยะในชมชน โดยม

การแลกเปลยนเรยนรรวมกนระหวางประชาชน ชมชน และหนวยงานทเกยวของ 4.1 สรปผลการด าเนนงานธนาคารขยะ ประชาชนในหมบานมความพงพอใจตอการจดตงธนาคารขยะของหมบาน โดยประโยชนท

ไดรบชวยลดปรมาณขยะในชมชน ประชาชาชนรจกวธคดแยกขยะไดอยางถกตอง มสวนรวมในการจดการปญหาขยะของชมชนและสรางรายไดใหกบประชาชน นอกจากนก าไรจากธนาคารขยะสามารถน ามาใชสนบสนนกจกรรมตางๆ ในชมชนได เชน รวมท าบญในงานศพ คาสวสดการในงานกฬาชมชน เปนตน สวนผลกระทบทเกดขนท าใหประชาชนมจตส านกในการคดแยกขยะ ลดแหลงเพาะพนธสตว

75

และแมลงน าโรคในชมชน ใหชมชนสะอาด นาอย และมความคาดหวงรวมกนวานาจะมการพฒนาใหเปนศนยการเรยนรของชมชนดานการก าจดขยะมลฝอยและเปนตวอยางใหแกชมชนอนในการคดแยกขยะมลฝอยตอไป ซงความส าเรจขนตนนเปนผลมาจาก การทประชาชนในชมชนไดรวมในการจดตงธนาคารขยะของชมชนเอง มผน าชมชนทเขมแขงใหความส าคญกบปญหาสงแวดลอมของชมชนและนโยบายในการจดการดานสงแวดลอมของเทศบาลต าบลขามเรยง ทสงเสรมใหทกชมชนจดท าโครงการหรอกจกรรมในการแกไขปญหาสงแวดลอมของชมชนดวยคนในชมชนเอง ดงขอมลการประชมกลม

พอผใหญบญช วงพรมบตร “การมธนาคารขยะในหมบาน ท าใหชาวบานตนตวในการคดแยกขยะเพอน ามาขาย บางบานกใหบตร หลาน เอามาขาย” “แตเดมบานเรากมการจดตงธนาคารขยะ แตการด าเนนงานไมตอเนอง เพราะไมมทมงาน และไมรวธการบรหารจดการ แตตอนนเรมไดเรยนรรวมกบอาจารย และนสต ซงคาดหวงวา เราจะสามารถด าเนนงานธนาคารขยะของชมชนเราไดอยางตอเนอง”

แมบญม ไชยผา “ อยากใหมธนาคารขยะตอไปตลอด” 4.2 ปญหา อปสรรค และการวางแผนแกไขปญหา ปญหาอปสรรคของการด าเนนงานทผานมา คอ มพอคาจากอายนอกมารบซอขยะดวยและให

ราคาสงกวาทธนาคารบซอ ท าใหประชาชนบางสวนขายขยะใหกบพอคาแทนทจะน ามาขายใหกบทางธนาคาร และสถานทรบซอไมกวางขวาง ดงขอมลการประชมกลม

แมบญเตม เหลาโพธแดง “มรถพอคามารบซอขยะในหมบานบอย ใหราคาสงกวา ธนาคารอก” แมทองด กางอนเดช “ไมทราบราคาทธนาคารบซอ เวลาพอคามาซอเลยขายใหพอคากอน” แมสบน นามวชา” สถานทรบซอขยะของธนาคาร คบแคบ แออด เวลามคนเอาขยะมาขาย พรอมๆกน ไมมทจะวาง” ขอเสนอแนะ คอ อยากใหธนาคารรบราคารบซอขยะใหสงขน และนอกจากน าขยะมาขายเปน

เงนแลว อาจจะน าขยะมาแลกเครองอปโอค-บรโอค ดวย ระยะหางของชวงเวลารบซอขยะในแตละครงใหก าหนดเวลานานขน ประชาชนไดมเวลาสะสมขยะใหมปรมาณมากพอกอนน ามาขายใหกบธนาคาร ดงขอมลการประชมกลม

พสมโภช กรรมการของธนาคาร “ อาจจะตองมการปรบราคารการรบซอทกครงกอนเปดรบซอขยะจากชาวบาน เพอจะไดรบซอในราคาทเหมาะสม แขงกบรถพอคาทมารบซอได”

แมบญหนก แสนพงษ “ บางทเอาขยะมาขาย ไมอยากไดเปนเงน ถาเปลยนเปนเอาขยะมาแลกไข สบ แชมพ ผงซกฟอก แทนจะไดไหม”

พจ านง กรรมการของธนาคาร” ชวงหางเวลาทธนาคารเปดรบซอ จากเดม ทก 2 สปดาห ถาปรบใหนานกวานจะดไหม เพราะประชาชนจะไดมเวลาในการเกบสะสมขยะกอนน ามาขาย แลวทาง

76

ธนาคารเรากจะไดมขยะปรมาณมากพอ กอนจะตดตอใหรานรบซอของเกามารบซอถงท เพราะถามนอยเกรงวารานรบซอจะไมออกมาซอ

แมบญม ไชยผา “อยากใหธนาคารรบซอในราคาสงกวาพอคาภายนอก” ความตองการในอนาคต คอ ตองการใหมการด าเนนกจกรรมของธนาคารขยะอยางตอเนอง ม

ปายประกาศราคารบซอชดเจน ก าไรจากธนาคารอยากใหจดเปนสวสดการหรอสนบสนนการด าเนนงานกองทนอนๆ ในหมบานดวย เชน น าไปซอถงขยะ เพราะถงขยะทเทศบาลจดหามาใหไมเพยงพอ

แมบญเตม เหลาโพธแดง “อยากใหธนาคารเอาก าไรจากการขายขยะไปซอถงขยะมาไวในหมบาน เพราะในหมบานมถงขยะนอย”

แมสบน นามวชา “อยากใหธนาคารด าเนนการตอไปเรอยๆ” พสมโภช กรรมการของธนาคาร “ผลก าไรทได อาจจะน าไปเปนสวสดการส าหรบสมาชกกอน

เชน ชวยท าบญตางๆ ซงจะไดจงใจใหชาวบานคนอนๆ มาสมครเปนสมาชกของธนาคารมากขน”

แผนพฒนาการด าเนนงานของธนาคารขยะ จากการวจยครงน ทมผวจยไดวางแผนระบบการจดการธนาคารใหแกกรรมการธนาคาร เชน ระบบการสมครสมาชก ระบบบญช การรบซอ การขายขยะโดยตดตอรานรบซอของเกาเพอใหมารบซอขยะจากธนาคารอยางตอเนอง รวมทงการสอบถามราคารจากรานรบซอของเกา กอนทธนาคารจะเปดรบซอขยะจากประชาชนในแตละครง สวนการจดการเกยวกบก าไรทไดเพอน าไปใชประโยชนในการจดสวสดการ หรอสนบสนนการด าเนนกจกรรมตางๆ ของชมชน ไดมอบหมายใหผใหญบานและกรรมการของธนาคาร ด าเนนการประชมรวมกบประชาชนเพอก าหนดเกณฑในการน าผลก าไรไปใชตอไป

บทท 5 สรป อภปรายผล ขอเสนอแนะ

การวจยครงนเปนเปนการวจยเชงปฏบตการโดยใชเทคนคการวจยแบบมสวนรวม เพอศกษาสถานการณการจดการขยะและการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม กลมผรวมวจยประกอบดวย ผน าชมชน กรรมการหมบาน ประชาชนบานหวหนอง และเจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ ระยะเวลาศกษาตงแต เชน กองสาธารณสขและสงแวดลอม เทศบาลต าบลขามเรยง โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพต าบลขามเรยง และโรงเรยนบานหนองขามหวหนองสามคค จ านวนทงสน 54 คน เครองมอทใชศกษา ไดแก การสมภาษณเชงลก การประชมระดมสมองดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) การสงเกตแบบมสวนรวม และแบบสอบถาม (Questionnaires) เกบขอมลทงเชงคณภาพและเชงปรมาณ ใชสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics) ในการวเคราะห ไดแก ความถ รอยละ คาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ด าเนนการวจยตงแต เดอนมถนายน – กนยายน 2556

สามารถสรปผลการศกษาไดดงน 1. สรปผลการศกษา

สวนท 1 การวางแผน (planning) ผวจยไดมการส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการจดการขยะในชมชน ของประชาชนและ

หนวยงานทเกยวของ สรปผลดงน ประชาชนก าจดขยะโดยวธใหเทศบาลน าไปก าจด (รอยละ 72.37) มการคดแยกขยะกอนทง (รอยละ 77.42) ประเภทของขยะทคดแยก ไดแก ขวดพลาสตก ขวดแกว กระปอง เหลก กระดาษ ถานไฟฉาย และเศษอาหาร ผกผลไม โดยขยะทคดแยกไดสวนใหญจะน าไปขาย การใชประโยชนจากขยะ พบวา น าไปขาย (รอยละ 53.75) ท าปย (รอยละ 23.59) เลยงสตว (รอยละ 22.47) และน าวสดเหลอใชมาประยกตใชใหม (รอยละ 4.49) ปญหาเกยวกบการจดการขยะในชมชน ไดแก ถงขยะมจ านวนไมเพยงพอ เทศบาลเกบขนไมสม าเสมอท าใหขยะเนา สงกลนรบกวน มน าเสยจากขยะ มสตวคยเขย เปนตน จากนนทมวจยไดรวมประชมเชงปฏบตการเพอพฒนารปแบบธนาคารขยะในชมชน กบผน าชมชน และกรรมการหมบาน เจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ และประชาชนบานหวหนอง ดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) เพอระดมความคดเหนจากผเขารวมประชมเพอสรปปญหา สถานการณการจดการขยะในชมชน โดยใชขอมลจากการส ารวจขางตน และการสมภาษณขอมลจากผเกยวของ เพอวางรปแบบการจดการและวธการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชนโดยการมสวนรวมของชมชนและหนวยงานตางๆ โดยแนวคดของการจดตงธนาคารขยะ คอการใหสมาชกน าขยะทคดแยกมาฝากธนาคารลกษณะเดยวกบธนาคารทวไป จากนนจะมรานรบซอของเกามารบซอขยะจากธนาคารอกทหนงหรอบางครงอาจจะน าไปขายเอง

78

สวนท 2 การปฏบตการ (action) ผวจยไดเกบขอมลโดยการสงเกตการแบบมสวนรวม โดยทมผวจยไดเขาไปรวมในกจกรรมการ

ด าเนนงานของธนาคารขยะรวมกบคณะกรรมการของธนาคารขยะ พบวาในการเปดท าการของธนาคารขยะ ประชาชนใหความสนใจอยางมาก และกรรมการของธนาคารได สาธตการแยกขยะ เพอใหประชาชนสามารถแยกขยะไดอยางถกตองกอนน ามาขายใหกบธนาคาร นอกจากนกรรมการของธนาคารยงไดรวมกนทบทวนการด าเนนงานของธนาคารในแตละครงของการเปดท าการ พบวา มประเดนหลายๆอยาง ทจะตองเตรยมพรอมในการด าเนนงานเพมเตม ไดแก การจดหาอปกรณเพมในการรบซอ เชนถงมอ หนากาก ถงส าหรบใสขยะ การจดเตรยมทรองรบขยะ เนองจากเปนการรบซอวนแรกยงไมสามารถคาดประมาณปรมาณขยะทประชาชนจะน ามาขายได จงท าใหทรองรบทเตรยมไวไมเพยงพอ และยงไมมการเตรยมอปกรณ เชน ถงส าหรบใสขยะไวเพม การวางแผนการขายขยะใหแกรานรบซอของเกา การส ารวจราคารบซอขยะทกครงกอนเปดรบซอในแตละสปดาห เพอจะไดปรบราคาใหเหมาะสม และการจดหาสถานทองรบขยะใหเปนสดสวนและเปนระเบยบมากยงขน

สวนท 3 ขนสงเกต (observation) จากการสอบถามประชาชนเกยวกบการมสวนรวมในการด าเนนการของธนาคารขยะ ความพง

พอใจในการใชบรการธนาคารขยะ การใชประโยชนและผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน สรปได ดงน

การมสวนรวมในการด าเนนการของธนาคารขยะ พบวา การมสวนรวมในการวเคราะหปญหานน ประชาชนมสวนรวมมากทสด คอการเสนอใหมการจดตงกองทนธนาคารขยะของชมชน รอยละ 41.3 การเสนอแนวทางแกไขปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะในปทผานมา รอยละ 45.7 รองลงมาคอ การเสนอความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาขยะในชมชน รอยละ 43.5 การมสวนรวมในการวางแผน พบวา ประชาชนมสวนรวมระดบมาก คอ การแสดงความคดเหนในการวางแผนแกไขปญหาของธนาคารขยะ รอยละ 52.2 รองลงมาคอ มสวนรวมในการคดเลอกคณะกรรมการธนาคารขยะ รอยละ 47.8 การมสวนรวมในการด าเนนงาน พบวา ประชาชนมสวนรวมมากทสด คอ การคดแยกขยะของธนาคารขยะ รอยละ 47.8 การปรบเปลยนราคารบซอขยะของธนาคารขยะใหมความเหมาะสม รอยละ 43.5 การมสวนรวมในผลประโยชน พบวาประชาชนมสวนรวมในผลประโยชนมากทสด คอ สามารถคดแยกขยะไดถกตองมากขน รอยละ 52.2 รองลงมาคอ มรายไดเพมขนจากการขายขยะใหกบธนาคารขยะ รอยละ 47.8 การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล พบวา ประชาชนมสวนรวมระดบมาก คอ เคยรวมประชมกบคณะกรรมการธนาคาร เพอประเมนผลวาการท ากจกรรมของธนาคารเปนไปตามแผนทวางไวหรอไม รอยละ 56.5

ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ พบวา ประชาชนสวนใหญมความพงพอใจมากทสด ในประเดน ราคาในการรบซอขยะมความเหมาะสม รอยละ 54.3 รองลงมาคอ ระบบการสมครสมาชก การฝากถอน ไมยงยาก ซบซอน รอยละ 50.0 มระบบการคดแยกขยะแตละประเภททชดเจน

79

รอยละ 50.0 คณะกรรมการ และทมงานมความพรอมในการใหบรการ รอยละ 47.8 ขนตอนการใหบรการเปนระบบ ไมยงยาก รอยละ 45.7 การใชประโยชนจากธนาคารขยะ พบวา ประโยชนทไดรบจากธนาคารขยะมากทสด คอ ชวยลดปรมาณขยะในครวเรอน รอยละ 58.7 รองลงมาคอ ประชาชนมสวนรวมในการก าจดขยะในชมชน รอยละ 50.0 สามารถน าเอาวสดเหลอใชกลบมาท าเปนของใชใหมได รอยละ 50.0 ชวยฝกนสยการออมทรพยของประชาชนได รอยละ 50.0 ไดเรยนรกระบวนการท างานทเปนระบบเปนขนตอน รอยละ 41.3 ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน พบวาประชาชนเหนดวยมากทสด เกยวกบผลกระทบทเกดขนกบประชาชน ในประเดน ท าใหลดปรมาณขยะท าใหชมชนสะอาด นาอย รอยละ 60.9 รองลงมาคอ ลดแหลงเพาะพนธสตวและแมลงน าโรคในชมชน รอยละ 56.5 ลดมลพษดานสงแวดลอมของชมชน รอยละ 52.2 ลดปญหาสตวคยเขยขยะ รอยละ 50.0 สรางจตส านกในการคดแยกขยะใหกบประชาชน รอยละ 47.8 ท าใหเกดการแปรรปขยะใหเปนมลคา รอยละ 47.8

สวนท 4 การสะทอนผล (reflection) จากกจกรรมประชมเพอถอดบทเรยน ประชาชนในหมบานมความพงพอใจตอการจดตง

ธนาคารขยะของหมบาน โดยประโยชนทไดรบชวยลดปรมาณขยะในชมชน ประชาชาชนรจกวธคดแยกขยะไดอยางถกตอง มสวนรวมในการจดการปญหาขยะของชมชนและสรางรายไดใหกบประชาชน ท าใหประชาชนมจตส านกในการคดแยกขยะ ชมชนสะอาด นาอย ปญหาอปสรรค คอ มพอคาจากภายนอกมารบซอขยะดวยและใหราคาสงกวาทธนาคารบซอ ท าใหประชาชนบางสวนขายขยะใหกบพอคาแทนทจะน ามาขายใหกบทางธนาคาร และสถานทรบซอไมกวางขวาง แนวทางการพฒนา คอ อยากใหธนาคารรบราคารบซอขยะใหสงขน และนอกจากน าขยะมาขายเปนเงนแลว อาจจะน าขยะมาแลกเครองอปโภค-บรโภค ดวย ระยะหางของชวงเวลารบซอขยะในแตละครงใหก าหนดเวลานานขน ตองการใหมการด าเนนกจกรรมของธนาคารขยะอยางตอเนอง มปายประกาศราคารบซอชดเจน ก าไรจากธนาคารอยากใหจดเปนสวสดการหรอสนบสนนการด าเนนงานกองทนอนๆ ในหมบานดวย 2. อภปรายผล

2.1 สถานการณการจดการขยะ จากผลการศกษาครงนพบวา ประชาชนก าจดขยะโดยวธใหเทศบาลน าไปก าจด (รอยละ

72.37) การเผา (รอยละ 9.21) การน าไปเลยงสตว (รอยละ 9.21) ประชาชนมการคดแยกขยะกอนทง (รอยละ 77.42) ประเภทของขยะทคดแยก ไดแก ขวดพลาสตก ขวดแกว กระปอง เหลก กระดาษ ถานไฟฉาย และเศษอาหาร ผกผลไม โดยขยะทคดแยกไดสวนใหญจะน าไปขาย การใชประโยชนจากขยะ พบวา น าไปขาย (รอยละ 53.75) ท าปย (รอยละ 23.59) เลยงสตว (รอยละ 22.47) และน าวสดเหลอใชมาประยกตใชใหม (รอยละ 4.49) สอดคลองกบการศกษาของ กนกรตน นาวการ (2555) ได

80

ศกษาพฤตกรรมและความคดเหนการจดการขยะของประชาชนในพนทเกาะลบง จงหวดตรง พบวา ประชาชนมพฤตกรรมในการคดแยกขยะกอนทงรอยละ 62.00 โดยแยกเปนขยะทวไป ขยะรไซเคล และขยะอนทรย และการศกษาของ อนงคฤทธ แขงแรง (2549) ไดศกษาแนวทางการจดการขยะมลฝอยของจงหวดมหาสารคาม พบวา ประชาชนสามารถก าจดขยะเองโดยการเผา และขดหลมฝงกลบ และสวนใหญใชวธการลดปรมาณขยะโดยการลดการใชถงพลาสตก การใชโฟม สวนของทใชแลวน ากลบมาใชอก ไดแก กระดาษ ถงพลาสตก ขวดพลาสตก แตแยงกบการศกษาของ วรรณภา ฐตธนานนท (2542) ไดศกษาเชงเศรษฐศาสตร ในการสงเสรมใหการแยกขยะมลฝอยกอนน าไปทงในเขตเทศบาลนครเชยงใหม พบวากลมตวอยางสวนใหญน าขยะออกทงทกวนคดเปนรอยละ 49.50 ซงกลมตวอยางสวนใหญทงขยะรวมกนในถงเดยวกน โดยไมไดท าการคดแยกกอนทงถงรอยละ 72.20 และการศกษาของ สมาน อารย (2546) ไดศกษาการมสวนรวมของชมชนในการแกไขปญหามลฝอย : กรณศกษา ต าบลศรสขส าราญ อ าเภอวงหน จงหวดศรสะเกษ พบวา การก าจดขยะมลฝอยของชมชนไมมการก าจดและแยกขยะมลฝอย เพราะประชาชนการขาดความรความเขาใจในการก าจดและการคดแยกขยะ ไมมภาชนะในการเกบรวบรวมขยะมลฝอย ไมทราบประโยชนของการก าจดและการคดแยกขยะ และผลการศกษาครงนพบวาประชาชนบานหวหนอง พบปญหาเกยวกบการจดการขยะในชมชน ไดแก ถงขยะมจ านวนไมเพยงพอ เทศบาลเกบขนไมสม าเสมอท าใหขยะเนา สงกลนรบกวน มน าเสยจากขยะ มสตวคยเขย ซงสอดคลองกบการศกษาของ กรรณการ บตรเอก (2555) ไดศกษาสถานการณการจดการขยะมลฝอยของมหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม พบวา สภาพปญหาในการจดการขยะในมหาวทยาลย ไดแก ปญหาดานแมลงและสตวน าโรค ปญหาดานการเกบรวมรวมและเกบขนขยะมลฝอย เชน พนกงานเกบขนขยะไปไมหมด ท าใหเหลอขยะมลฝอยตกคางอยบรเวณรอบถง และภายในถง และยงเกดการตกหลนของขยะมลฝอยจากการเกบขนของพนกงาน ปญหาถงรองรบขยะไมเพยงพอท าใหเกดการลนของขยะมลฝอย บรเวณจดทงขยะมลฝอยมสภาพสกปรกและมกลนเหมนรบกวน และการศกษาของ อนงคฤทธ แขงแรง (2549) พบวา ปญหาการจดการขยะทพบคอ ขาดระบบการจดการขยะทชดเจน ไมมสานททงขยะ จ านวนถงขยะไมเพยงพอ ท าใหขยะลนถงเกดสภาพไมนาด จ านวนรถและพนกงานเกบขนขยะไมเพยงพอ ท าใหขยะตกคาง เชนกน

2.2 การด าเนนการธนาคารขยะ ในการศกษาครงนรปแบบการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง ไดอาศยการ

มสวนรวมของชมชนและหนวยงานตางๆ เพอระดมความคดเหนในการวางแผนการด าเนนงานของธนาคารขยะ ซงการจดตงธนาคารขยะท าใหเกดการคดแยกขยะอยางเปนระบบ โดยการน าขยะทคดแยกมาฝากธนาคารลกษณะเดยวกบธนาคารทวไป ซงจะมรานรบซอของเกามารบซอขยะจากธนาคารอกทหนงหรอบางครงอาจจะน าไปขายเอง สอดคลองกบการศกษาของ สถานอนามยบานดอนมล (2551) ไดศกษาประสทธผลของการจดตงธนาคารขยะในชมชน บานดอนมลพฒนา ต าบลดใต อ าเภอเมองนาน จงหวดนาน พบวา สถานอนามยบานดอนมลรวมกบชมชนไดใชแนวทางการมสวนรวมเพอ

81

ปลกฝงส านกความรบผดชอบใหเยาวชนโดยมผลการด าเนนงาน 3 ดานคอ มการคดแยกทถกวธ มการน าไปใชประโยชนทเหมาะสม มการก าจดทถกวธ และการศกษาของ ทวช ยะปะนนท (2555) ไดด าเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการสรางรปแบบการจดการขยะของเทศบาลต าบลสอง อ าเภอสอง จงหวดแพร พบวา การวจยครงนไดเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยในชมชนไดรบรขอมลขาวสาร วเคราะหปญหา และแสดงความคดเหน และสรางรปแบบการจดการขยะมลฝอย ซงไดรปแบบ การจดตงธนาคารขยะในรปแบบของคณะท างานเพอเปนแกนกลางในการประสานกบชมชนในแตละครวเรอนเพอนดน าขยะทคดแยกแลวมาขายทวดจากนนประสานงานกบรานรบซอของเกาเพอมารบซอขยะจากทางกลม การแยกขยะทสามารถขายไดน าไปขายทกเดอน สวนประเภทขยะทยอยสลายไดใหน าไปท าน าหมกชวภาพ และการศกษาของ รวกานต แสนไชย (2544) ไดศกษาการมสวนรวมของชมชนในการจดการแบบยงยนกรณศกษาธนาคารขยะชมชนวดกลาง เขตบางกะป กรงเทพมหานคร ผลการศกษา พบวา รปแบบการจดการธนาคารขยะชมชนวดกลาง เปนการใชการมสวนรวมของสมาชกในชมชนเพอแกไขปญหาขยะทเกดขนในชมชน ซงการมสวนรวมของสมาชก ในชมชนจะตองเกดจากความสมครใจ เรมตงแตขนตอนคดรเรมคนหาปญหาและสาเหตของปญหาชมชน วางแผนด าเนนกจกรรมลงทนและปฏบตงาน และตดตามและประเมน ผลการด าเนนงาน จะเหนไดวาจากงานวจยตางๆขางตน สวนใหญการด าเนนการของธนาคารขยะจะใชการมสวนรวมของประชาชน และชมชน เขามารวมด าเนนการทงนเพราะ การมสวนรวมของประชาชนกอใหเกดกระบวนการ และโครงสรางทประชาชนสามารถทจะแสดงออกซงความตองการของตน เปนกระบวนการกระท าทประชาชนมความสมครใจเขามามสวนในการก าหนดการเปลยนแปลงเพอประชาชนเอง โดยใหประชาชนไดมสวนในการตดสนใจเพอตนเอง ซงการจดการขยะในชมชนทเนนการมสวนรวมของประชาชนโดยเรมจากการคดแยกขยะกอนทง น าขยะทยงใชประโยชนไดไปขายใหธนาคารขยะหรอน าขยะไปแปรรปเปนผลตภณฑ เครองใชใหม การใหความร ฝกอบรมท าใหประชาชนเกดจตส านกทดในการตระหนกถงปญหาและชวยกนแกปญหาขยะ ท าใหเกดผลดตอประชาชนและชมชนโดยรวมเชน ประชาชนมจตส านกทด ใหความรวมมอด รจกใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคา มการพฒนางานและมรายไดเพมขน ดงการศกษาของ คณสสน ศภ-วตวรคณ (2540) ไดศกษาแนวทางความรวมมอพหภาคตอการจดการขยะของชมชนทองถน กรณศกษา : ชมชนสาคล อ.เสนา จ.พระนครศรอยธยา พบวา ความรวมมอในเชงพหภาคในการจดการขยะชมชน จ าเปนตองอาศยกระบวนการของความรวมมอภายในชมชนกนเอง ใหมความเขมแขงในระดบหนงกอน โดยมผน าชมชนทเขมแขง องคกรชมชนทเขมแขง ประกอบกบการมโครงการสรางความสมพนธในแนวราบทเออใหผคนมส านกความเปนพลเมอง อนเปนองคประกอบส าคญทผลกดนใหภาคอนๆเขามาใหความรวมมอในเชงพหภาค ในการจดการขยะชมชน และการสรางสรรคชมชนในดานอนใหมความนาอยมากขนตอไป

จากผลการศกษาครงน พบวา ประชาชนบอกวาเมอน าขยะมาขาย กอยากไดเงนกลบไปเลย ไมอยากฝากไวกบธนาคาร ดงนนธนาคารขยะควรมทนตงตนในการด าเนนการ และทนหมนเวยนตอไป

82

และการด าเนนการทผานมายงขาดความชดเจนในการจดการผลก าไรทจะเกดจากธนาคารขยะ วาจะน าไปใชประโยชนอยางไร และมวธการบรหารจดการอยางไร และในการรบซอแตละครง ตองไปส ารวจราคาขยะทรานรบซอของเกาทกครงกอนทธนาคารจะเปดรบซอ เพอจะไดรราคาท เปลยนแปลงไป จะไดปรบราคารบซอทเหมาะสม สอดคลองกบการศกษาของ บณฑต เออวฒนานกล และไพฤทธ สขเกด (2544) ไดศกษาความส าเรจของชมชนในการมสวนรวมจดการขยะมลฝอย กรณศกษาโครงการศนยวสดร ไซเคลและธนาคารขยะของคณะกรรมการจดการส งแวดลอมชมช น เขตบางกะป กรงเทพมหานคร พบวา ปญหาอปสรรคจากการด าเนนการธนาคารขยะ คอการขาดความตอเนองในการตดตามโครงการจากหนวยงานทเกยวของ และขาดเงนทนหมนเวยน แตแยงกบการศกษาของ อมรสทธ เทยนชบ (2553) ไดศกษาการจดการธนาคารขยะส าหรบชมชน กรณศกษา ชมชนอยเจรญบญมา เขตดอนเมอง กรงเทพมหานคร พบวา ธนาคารขยะไดมการวางแผน โดยก าไรของธนาคารขยะมาจากผลตางของราคาทคณะท างานก าหนดกบราคาทขายใหกบรานรบซอของเกา จะน ารายไดนใชเปนทนหมนเวยนและจดตงเปนกองทนเพอใชในกจกรรมตาง ๆ ของการพฒนาชมชน

2.3 การมสวนรวมในการด าเนนการของธนาคารขยะ จากผลการศกษาครงนพบวา ประชาชนมสวนรวมในการด าเนนการของธนาคารขยะ โดยการม

สวนรวมในการวเคราะหปญหา คอการเสนอใหมการจดตงกองทนธนาคารขยะของชมชน รอยละ 41.3 การเสนอแนวทางแกไขปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะในปทผานมา รอยละ 45.7 และการเสนอความคดเหนเกยวกบสภาพปญหาขยะในชมชน รอยละ 43.5 ซงสอดคลองกบการศกษาของ กรณา กลดเนนกลม (2546) ไดศกษากระบวนการด าเนนงานธนาคารขยะของชมชนรวมกนสราง เขตบางกะป กรงเทพมหานคร พบวามลเหตจงใจในการจดตงธนาคารขยะชมชนรวมกนสราง เพราะตองการจดการสงแวดลอมเมองโดยชมชนและเครอขาย เพมรายไดใหกบประชาชนในชมชน และชมชนมกจกรรมทหลากหลาย ท าใหประชาชนไดเขาไปมสวนรวมการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชนรวมกนสร าง และการศกษาของ พรธดา เวยงสงค (2548) ไดศกษาการด าเนนงานธนาคารขยะของเยาวชนบานหนองกลาง ต าบลชอนสมบรณ อ าเภอหนองมวง จงหวดลพบร พบวาคณะกรรมการ สมาชกและผมสวนเกยวของ ไดรวมกนแสวงหาแนวทางพฒนาการด าเนนงานธนาคารขยะของเยาวชนบานหนองกลาง โดยใชยทธศาสตรการเสรมทกษะการด าเนนงานธนาคารขยะในการพฒนารวม 4 วธการส าคญ คอ 1.การประชม 2.การประชาสมพนธ 3.การศกษาดงาน 4.การฝกอบรมเชงปฏบตการ ผลการพฒนา คอ คณะกรรมการและสมาชกทกคนสามารถก าหนดการประชมรวมกนไดเดอนละ 1 ครงมแผนงานโครงการจดหาวสดอปกรณและสถานทรวบรวมขยะเพอขอรบการสนบสนนจาก อบต.ชอนสมบรณ และการศกษาของ กรรณการ บตรเอก (2555) พบวาการมสวนรวมของประชาชนตอการลดปญหาขยะมลฝอยนน ประชาชนสวนใหญอยากมสวนรวมในการแกปญหาขยะในมหาวทยาลยฯ รอยละ 92.2 และเหนดวยกบการน าขยะทเคยใชแลวกลบมาใชประโยชนอกครงและการใชของใชทท าจากวสดธรรมชาตจะชวยลดปรมาณขยะมลฝอยทยอยสลายยาก รอยละ 91.2 และ 91.0 ตามล าดบ

83

การมสวนรวมในการวางแผน จากการศกษาครงนพบวา ประชาชนสวนใหญมสวนรวมในการแสดงความคดเหนในการวางแผนแกไขปญหาของธนาคารขยะ รอยละ 52.2 และมสวนรวมในวางแผนการน าเงนทนของธนาคารขยะมาใชในกจกรรมของชมชน รอยละ 30.4 สอดคลองกบการศกษาของธญญาทพย ไชยวรรณ (2546) ไดศกษาแนวทางการแกไขปญหาขยะแบบมสวนรวมโรงเรยนอนบาลเชยงราย (สนทรายราษฏรดรณานเคราะห) พบวาพบวา สมาชกทกคนทกกลมไดมสวนรวมในการแสดงความคดเหนอยางกระตอรอรน ชวยกนพจารณาเลอกและก าหนดเปนแนวทางการปฏบตของกลมตนเอง คณะครเหนวาควรใหความรใหผเรยนอยางตอเนอง มการบรณาการ เรอง ขยะไวในกจกรรมการเรยนการสอบทกกลมประสบการณและทกชนเรยนควรมการวางแผน/โครงการในการแกปญหาขยะรวมกนอยางจรงจง โดยการวางแผนในภาพรวมมการปฏบตอยในระดบปานกลางโดยผมสวนเกยวของทกฝายใหความส าคญและจดท าแผนการก าจดขยะรวมกนมการปฏบตอยในระดบมาก และการศกษาของ สมาน อารย (2546) ไดศกษาวาการมสวนรวมของชมชนในการแกไขปญหามลฝอย : กรณศกษา ต าบลศรสขส าราญ อ าเภอวงหน จงหวดศรสะเกษ พบวา ชมชนไดรวมกนก าหนดแนวทางการแกไขปญหามลฝอยคอ การจดอบรมและประชาสมพนธใหชาวบานไดรบทราบอยางตอเนอง การศกษาดงานวธการน าขยะมลฝอยกลบมาใชประโยชนใหม การตงกฎระเบยบและขอบงคบของหมบาน และการรบการสนบสนนทงทางดานวชาการและงบประมาณจากภาครฐและองคกรปกครองสวนทองถนทเกยงของ และการศกษาของ อมรสทธ เทยนชบ (2553) ไดศกษาการจดการธนาคารขยะส าหรบชมชน กรณศกษา ชมชนอยเจรญบญมา เขตดอนเมอง กรงเทพมหานคร พบวา ธนาคารขยะไดมการวางแผน โดยก าไรของธนาคารขยะมาจากผลตางของราคาทคณะท างานก าหนดกบราคาทขายใหกบรานรบซอของเกา จะน ารายไดนใชเปนทนหมนเวยนและจดตงเปนกองทนเพอใชในกจกรรมตาง ๆ ของการพฒนาชมชน การมสวนรวมในการด าเนนงาน จากการศกษาครงนพบวา ประชาชนมสวนรวมมากทสด ในประเดนมสวนรวมในการคดแยกขยะของธนาคารขยะ รอยละ 47.8 รวมเสนอใหมการปรบเปลยนราคารบซอขยะของธนาคารขยะใหมความเหมาะสม รอยละ 43.5 สอดคลองกบการศกษาของ สมศกด ศร-หลา นรมต คณานวฒน และ ภวนา เผานอย (2549) ไดท าการศกษาเรองการประเมนโครงการธนาคารขยะของโรงเรยนเทศบาล อ าเภอพล จงหวดขอนแกน พบวา สมาชกธนาคารไดใหขอเสนอแนะการด าเนนโครงการธนาคารขยะวาควรเนนการท าประชาสมพนธเพอสรางความเขาใจอนดระหวางโรงเรยนและผทมสวนเกยวของในชมชนและคณะกรรมการด าเนนโครงการธนาคารขยะ ควรประสานงานกบรานซอของเกา เพอแยกขยะทมราคาแตกตางกน การจ าหนายจะท าไดสะดวกและก าหนดราคาขยะไดเหมาะสม และการศกษาของ กรรณการ บตรเอก (2555) พบวาการมสวนรวมของประชาชนในการจดการปญหาขยะ สวนใหญมสวนรวมในการลดปญหาขยะมลฝอยโดยการทงขยะลงถงทกครง คดเปนรอยละ 61.5 ส าหรบการมสวนรวมในการลดปญหาขยะมลฝอยจากการคดแยกขยะ เชน เศษขวดพลาสตก กระดาษ เศษเหลก ขวดแกว ไปขาย หรอน ากลบมาใชใหม การคดแยกขยะกอนทงลงถง และการคดแยกเศษอาหาร ไปใชประโยชนได เชน เลยงสตว ท าปย ซงท าเปนบางครงคดเปนรอยละ 54.7

84

และ 71.7 ตามล าดบ และการศกษาของ สมาน อารย (2546) พบวาจากผลการด าเนนการแกไขปญหามลฝอยซงเกดจากกจกรรมกระบวนการมสวนรวม พบวา ชมชนมการน าขยะมลฝอยพวกทสามารถยอยไดน ามาท าปยหมก รอยละ 56.5 ท าน าหมกชวภาพ รอยละ 74.10 มการจดตงกองทนรบซอของเกาจ านวน 1 แหง และมชาวบานเขารวมเปนสมาชกกองทนดงกลาว รอยละ 82.40

การมสวนรวมในผลประโยชน จากการศกษาครงน พบวาประชาชนมสวนรวมในผลประโยชนมากทสด ในประเดนท าใหสามารถคดแยกขยะไดถกตองมากขน รอยละ 52.2 รองลงมาคอ มรายไดเพมขนจากการขายขยะใหกบธนาคารขยะ รอยละ 47.8 ปรมาณขยะในครวเรอนลดลง รอยละ 41.3 สอดคลองกบการศกษาของ สนย มลลกะมาลย และ นนทพล กาญจนวฒน (2543) ไดท าการศกษาเรองการมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะชมชน พบวาการมสวนรวมของประชาชนในชมชน ชมชน คร และนกเรยนเปนปจจยส าคญทกอใหเกดประสทธผล โดยการคดแยกขยะกอนทงสามารถลดปรมาณขยะลงไปได และการศกษาของ พชต พลอามาตย (2541) ไดศกษาถงการสงเสรมการคดแยกขยะในครวเรอน โดยเกบรวบรวมขอมลจาก สมาชกในครวเรอน พนทชมชนเกาจาน 1 ต าบลหมากแขง เขตเทศบาลนครอดรธาน จงหวดอดรธาน พบวากจกรรมการแทรกแซงมผลตอพฤตกรรมการแยกขยะของครวเรอนตวอยาง กลาวคอ ครวเรอนมความร ความตระหนกถงประโยชนของการคดแยกขยะ เกดการเปลยนแปลงพฤตกรรม สามารถคดแยกขยะไดอยางถกตอง และคดแยกขยะไดมากขน โดยมจ านวนครวเรอนน าขยะไปใหกองทนหมนเวยนขยะกลบมาใชประโยชนใหมเพมขนรอยละ 52.6 ส าหรบรายไดจากการขายขยะแตละประเภทของครวเรอน หลงจากใสกจกรรมแทรกแซงผานไปแลว 6 เดอนครวเรอนมรายไดจากการขายขยะทคดแยกประเภท โลหะ แกว และพลาสตก เพมขนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

การมสวนรวมในการตดตามประเมนผล จากการศกษาครงน พบวา ประชาชนมสวนรวมมาก ในประเดน เคยรวมประชมกบคณะกรรมการธนาคาร เพอประเมนผลวาการท ากจกรรมของธนาคารเปนไปตามแผนทวางไวหรอไม รอยละ 56.5 รองลงมาคอ ไดรวมแสดงความคดเหนในการปรบปรงขนตอนการท ากจกรรมของธนาคารขยะกบคณะกรรมการธนาคาร รอยละ 47.8 สอดคลองกบการศกษาของ อรพน ตรรตนชวลต (2543) ไดท าการประเมนโครงการดานสภาวะแวดลอม ชมชนวดกลางเขตบางกะป กรงเทพมหานคร จากการประเมนผลกระทบ พบวา โครงการธนาคารขยะชมชนวดกลางสงผลกระทบในทางบวกแกชมชนและสงคมภายนอก ท าใหชมชนเขมแขงขน และมความสมพนธอนด สวนสงคมภายนอกมความตนตวของการจดการขยะโดยชมชนเพมขน และมขอเสนอแนะวา การขยายเวลาเปดท าการธนาคารขยะจาก 15.00-18.00 น. เปน 12.00-18.00 น. เพอลดความหนาแนนของสมาชกทมาใชบรการและสามารถบรการไดอยางทวถง และการศกษาของ ศรณยพร หงศาลา (2551) ไดศกษาการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล เทศบาลต าบลพนมไพร อ าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด พบวาประชาชนไดแสดงความคดเหนและขอเสนอแนะแนวทางการแกไขปรบปรง การด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล คอ ตองการใหมการประชาสมพนธมากกวานตองการใหเจาหนาท

85

ใหความรเพมเตมกบสมาชกในการคดแยกขยะรไซเคล ควรมการก าหนดวน เวลาฝาก-ถอนใหแนนอน และขยายเครอขายใหมากขนทวถงทกหมบาน แตแยงกบการศกษาของ รตมา ใชไหวพรบ (2546) ไดศกษาความส าเรจของการมสวนรวมของชมชนวดกลาง เขตบางกะป กรงเทพมหานคร พบวาสภาพการมสวนรวมในกจกรรมของธนาคารขยะ พบวาสวนใหญไมไดท าเลยมากกวารอยละ 50 โดยเฉพาะในกจกรรมการตดตามประเมนผล 2.4 ความพงพอใจในการใชบรการธนาคารขยะ

จากการศกษาครงน พบวาประชาชนสวนใหญมความพงพอใจมากทสด ในประเดน ราคาในการรบซอขยะมความเหมาะสม รอยละ 54.3 รองลงมาคอ ระบบการสมครสมาชก การฝากถอน ไมยงยาก ซบซอน รอยละ 50.0 มระบบการคดแยกขยะแตละประเภททชดเจน รอยละ 50.0 คณะกรรมการและทมงานมความพรอมในการใหบรการ รอยละ 47.8 พงพอใจมาก ในประเดน วน เวลาเปดด าเนนการของธนาคารมความเหมาะสม รอยละ 45.7 สถานทเกบขยะเปนสดสวน มความเปนระเบยบ รอยละ 43.5 สอดคลองกบการศกษาของ ศรณยพร หงศาลา (2551) พบวาประชาชนมความพงพอใจตอการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล โดยรวมและรายดาน 3 ดานไดแก ดานการสงเสรมการคดแยกขยะ ดานการใหความสะดวกบรการฝาก-ถอนกจกรรมธนาคารขยะรไซเคล และดานความพงพอใจตอการด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคลอยในระดบมาก แตแยงกบการศกษาของ กรณา กลดเนนกลม (2546) พบวา ปญหาในการด าเนนงานของธนาคารขยะชมชนรวมกนสราง คอ สถานทตงคบแคบ ไมสะดวกในการด าเนนการ และการศกษาของ พรธดา เวยงสงค (2548) พบวา สภาพการด าเนนงานธนาคารขยะของเยาวชนบานหนองกลาง ดานการรบฝากขยะมการคดแยกขยะและลงบนทกไมถกตอง ขาดการตรวจสอบขอมลการประชาสมพนธไมทวถงเนองจากคณะกรรมการและสมาชกขาดทกษะการด าเนนงานธนาคารขยะทงดานความรความเขาใจและทกษะดานการคดแยกขยะ 2.5 การใชประโยชนจากธนาคารขยะ จากการศกษาครงน พบวาประชาชนสวนใหญระบถงประโยชนทไดรบจากธนาคารขยะมากทสด คอ ชวยลดปรมาณขยะในครวเรอน รอยละ 58.7 รองลงมาคอ ประชาชนมสวนรวมในการก าจดขยะในชมชน รอยละ 50.0 สามารถน าเอาวสดเหลอใชกลบมาท าเปนของใชใหมได รอยละ 50.0 ชวยฝกนสยการออมทรพยของประชาชนได รอยละ 50.0 และไดประโยชนระดบมาก ในประเดน มรายไดเพมขนจากการขายขยะ รอยละ52.2 สอดคลองกบการศกษาของ ณรงค เลาอลงกรณ (2547) ไดศกษาการพฒนาการด าเนนงานโครงการธนาคารขยะและวสดเหลอใช ในโรงเรยนบานส านกตะครอ กงอ าเภอเทพารกษ จงหวดนครราชสมา พบวาผรวมศกษาทกคนมสวนรวมคด รวมท ารวมปรบปรงแกไขและรวมกนพฒนาแลกเปลยนเรยนรรวมกน สงผลให คร นกเรยนตระหนกและเหนความส าคญ ชวยสรางใหเกดนสยการคดแยกขยะการอนรกษพลงงานและสงแวดลอม เปนการปลกฝงคานยมดานการประหยดและการออมทรพย และการศกษาของ สชาดา ไชยสวสด ชมพนท เทพบตรด และ อญชล ฉมพาล (2551) ไดศกษาเรองระบบบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคลมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลา

86

ธนบร พบวาผลจากการพฒนาระบบบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคลขนภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบรครงนเปนไปตามเปาหมายทวางไว ซงนอกเหนอจากการน าขยะมาใชใหเกดประโยชนถง 41.43% แลวยงกอใหเกดการสรางรายได ลดคาใชจายในการจดการขยะ ลดการกอมลพษตอสงแวดลอมและชมชนและลดผลกระทบตอสขภาพของนกศกษาและบคลากรภายในมหาวทยาลย และการศกษาของ รตมา ใชไหวพรบ (2546) พบวาเมอเขารวมเปนสมาชกธนาคารขยะ สมาชกสามารถคดแยกขยะเพอหมนเวยนกลบมาใชประโยชนไดมากกวาการขายใหกบรถรบซอของเกา 2.6 ผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะในชมชน

จากการศกษาครงน พบวาประชาชนเหนดวยมากทสด เกยวกบผลกระทบทเกดขนกบประชาชน ในประเดน ท าใหลดปรมาณขยะท าใหชมชนสะอาด นาอย รอยละ 60.9 รองลงมาคอ ลดแหลงเพาะพนธสตวและแมลงน าโรคในชมชน รอยละ 56.5 ลดมลพษดานสงแวดลอมของชมชน รอยละ 52.2 สรางจตส านกในการคดแยกขยะใหกบประชาชน รอยละ 47.8 ท าใหเกดการแปรรปขยะใหเปนมลคา รอยละ 47.8 เกดศนยการเรยนรของชมชนดานการก าจดขยะมลฝอย รอยละ 39.1 สอดคลองกบการศกษาของ พชต พลอามาตย (2541) พบวา การคดแยกขยะเปนการชวยแกปญหาสงแวดลอม ซงมถงรอยละ 20.7 การศกษาของ กรรณการ บตรเอก (2555) พบวา การใหประชาชนทอยในมหาวทยาลยฯ เขามามสวนรวมในการจดการขยะ โดยท าใหเกดความส านกและตระหนกถงปญหาทจะเกดขนดวยการเสรมสรางกจกรรมสงเสรมและปลกจตส านกใหดแลรกษาสงแวดลอมและการจดการขยะมลฝอย เชน กจกรรมการทงขยะลงถง กจกรรมขยะรไซเคล เปนตน กจะเปนการชวยใหปญหาขยะมลฝอยและการจดการขยะภายในมหาวทยาลยฯ มประสทธภาพมากขน การศกษาของ อมรสทธ เทยนชบ (2553) พบวา การจดตงธนาคารขยะ ท าใหคนในชมชนมกจกรรมท ารวมกน เกดความสมพนธทดตอกน ทงเดก เยาวชนและผใหญ นอกจากนยงท าใหเกดการเรยนรการออมและรจกใชทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด และการศกษาของ สถานอนามยบานดอนมล (2551) พบวา ขยะทผานเขามาสระบบธนาคารขยะจะถกน าไปใชประโยชน คอใชในงานประดษฐ ไดแก กระดาษบางสวนน าไปท าดอกไมประดษฐ โลหะบางชนดสามารถดดแปลงเปนของใช ของเลนได นอกจากนพบวา ระบบธนาคารขยะยงเปนศนยการเรยนรในเรองการบรหารจดการใหแกเยาวชนผทท าหนาทในการบรหารกจกรรมของธนาคารขยะในครงนดวย 3. ขอเสนอแนะ ขอเสนอแนะจากผลการศกษา 1. ในการจดการธนาคารขยะโดยการมสวนรวมของประชาชนในดานตางๆ เชน ไดรวมเสนอใหมการจดตงกองทนธนาคารขยะของชมชน การเสนอแนวทางแกไขปญหาการด าเนนงานของธนาคารขยะ การแสดงความคดเหนในการวางแผนแกไขปญหาของธนาคารขยะ การเสนอใหมการปรบเปลยนราคารบซอขยะของธนาคารขยะใหมความเหมาะสม และการรวมประเมนผลวาการท ากจกรรมของธนาคาร เปนตน กจกรรมดงกลาวถอไดวาเปนการสงเสรมใหชมชนมจตส านกตอปญหาและประโยชน

87

รวมกน ซงการมสวนรวมในการจดการเปนปจจยทส าคญ ถาทกคนมโอกาสเขามามสวนรวมในทกขนตอนกจะสงผลใหเกดการสรางกลมคนทสามารถพฒนาการจดการขยะใหมประสทธภาพมากยงขน 2. จากการศกษาพบวาผลกระทบทเกดขนกบประชาชนจากการจดตงธนาคารขยะ นนท าใหลดปรมาณขยะท าใหชมชนสะอาด นาอย ลดแหลงเพาะพนธสตวและแมลงน าโรคในชมชน สรางจตส านกในการคดแยกขยะใหกบประชาชน และผลก าไรจากธนาคารสามารถน าไปจดตงกองทน หรอสนบสนนกจกรรมอนๆ ของชมชนได ดงนนจะเหนไดวาการจดตงธนาคารขยะนอกจากเปนการจดการปญหาสงแวดลอมโดยคนในชมชนเองแลว ก าไรซงเปนผลพลอยไดยงสามารถน าไปใชในกจกรรมตางๆของชมชนหรอสงคม ถอไดวาเปนการชวยเหลอสงคมอกหนทางหนง 3. จากการศกษาพบวา ประโยชนทไดรบจากธนาคารขยะ ท าใหประชาชนมรายไดเพมขนจากการขายขยะ รอยละ52.2 และมทกษะในการประกอบอาชพคดแยกขยะ (รบซอของเกา) ได รอยละ 52.2 จะเหนไดวากจกรรมดงกลาวสามารถน าไปพฒนาเพอประกอบอาชพ หรอเปนอาชพทางเลอกอกอาชพหนงตอไปได 4. การจดธนาคารขยะในชมชน ท าใหประชาชนสามารถคดแยกขยะ เพอน าฝากธนาคารขยะ ซงเปนการฝกนสยการออมทรพยของประชาชนไดอกวธหนง 5. จากผลการศกษาผลกระทบทเกดจากการจดตงธนาคารขยะ พบวา ท าใหชมชนสามารถจดการเรองสงแวดลอมดวยคนในชมชนเอง 41.3 เปนตวอยางใหแกชมชนอนในการคดแยกขยะมลฝอย รอยละ 45.7 เกดศนยการเรยนรของชมชนดานการก าจดขยะมลฝอย 39.1 ซงหากมการพฒนาอยางตอเนองกจะท าใหเกดการถายทอดเทคโนโลยในการจดการปญหาดานสงแวดลอมของชมชน ซงเปนตนแบบแกชมชนอนๆ ได ขอเสนอแนะการศกษาครงตอไป

1. ปจจยอนๆ ทมผลตอการเขามามสวนรวมของประชาชนชมชนในการจดการธนาคารขยะ 2. การศกษาปจจยทสงผลใหโครงการประสบผลส าเรจ และปจจยทเปนอปสรรคตอการ

ด าเนนงานโครงการธนาคารขยะ

เอกสารอางอง กนกรตน นาวการ พรทพย หนกแนน สวทย จตรภกด และอนนต ปญญาศร. การศกษาพฤตกรรมและ

ความคดเหนการจดการขยะของประชาชนในพนทเกาะลบง จงหวดตรง. วารสารวจย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย 2552; 1(2) : 54-61.

กระทรวงสาธารณสข. พระราชบญญตสาธารณสข พ.ศ. 2535. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.moph.go.th/ops/minister_06/Office2/public%20health%20law.pdf เขาถงวนท 23 มถนายน 2556.

กรณา กลดเนนกลม. การด าเนนการของธนาคารขยะชมชนรวมกนสราง. ปญหาพเศษ รป.ม. ชลบร : มหาวทยาลยบรพา, 2546. กรมควบคมมลพษ. สถานการณมลพษของประเทศไทย ป 2555. [ออนไลน]. แหลงทมา

http://www.pcd.go.th/public/News/GetNewsThai.cfm?task=lt2009&id=16848 เขาถงวนท 23 มถนายน 2556.

กรมควบคมมลพษ. คมอแนวทางการลด คดแยก และใชประโยชนขยะมลฝอยส าหรบอาสาสมครพทกษ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมหมบาน. พมพครงท 1 . กรงเทพมหานคร: รงศลปการพมพ (1977) จ ากด, 2551.

กรมควบคมมลพษ. คมอประชาชนเพอการลด คดแยกและใชประโยชนขยะมลฝอยชมชน. พมพครงท 2. กรงเทพมหานคร: หางหนสวนจ ากด กชกร พบลชชง, 2550.

กรมสงเสรมการปกครองทองถน. มาตรฐานการจดการขยะมลฝอยและสงปฏกล. กรงเทพมหานคร : กระทรวงมหาดไทย, 2550. กรรณการ บตรเอก สวมล แกวเงา และ ปยะดา วชระวงศกร. สถานการณการจดการขยะมลฝอยของ มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม.วารสาร Rajabhat Journal of Science, Humanities &

Social Sciences 2554;12(2) :74-90. คณสสน ศภวตวรคณ. การศกษาแนวทางรวมพหภาคตอการจดการมลฝอยของชมชนทองถนกรณศกษา

: ชมชนสาคล อ าเภอเสนา จงหวดพระนครศรอยธยา. [วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต]. นครปฐม : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล; 2540.

ทวช ยะปะนนท. การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในการสรางรปแบบการจดการขยะ ของเทศบาลต าบลสอง อ าเภอสอง จงหวดแพร. [การศกษาดวยตนเองสาธารณสขศาสตรมหา

บณฑต]. พะเยา: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยพะเยา; 2555.

89

ณรงค เลาอลงกรณ. การพฒนาการด าเนนงานโครงการธนาคารขยะและวสดเหลอใชในโรงเรยนบาน ส านกตะครอ กงอ าเภอเทพารกษ จงหวดนครราชสมา. การศกษาคนควาอสระ กศ.ม.

มหาสารคาม : มหาวทยาลยมหาสารคาม, 2547. ทวทอง หงษววฒน. การมสวนรวมของประชาชน. กรงเทพมหานคร: ศนยศกษานโยบายสาธารณสข

มหาวทยาลยมหดล, 2527. ธนพรรณ ธาน. (2540). การศกษาชมชน. ขอนแกน: บรษทเพญพรนตง; 2540. ธญญาทพย ไชยวรรณ. แนวทางการแกไขปญหาขยะแบบมสวนรวมโรงเรยนอนบาลเชยงราย (สนทราย

ราษฏรกรณานเคราะห). [วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต]. เชยงราย : บณฑตวทยาลย สถาบนราชภฏเชยงราย; 2546.

นตยา เงนประเสรฐศร.การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม. วารสารสงคมศาสตร, 2544. นภา ดอกพกล. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการมลฝอย: ศกษาเฉพาะกรณเทศบาลเมองรงสต

อ าเภอธญบร จงหวดปทมธาน. [วทยานพนธรฐศาสตรมหาบณฑต]. ปทมธาน: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร; 2548.

นรนดร จงวฒเวศย. แนวทางการสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในงานพฒนาชมชน. กรงเทพมหานคร: ศกดโสภาการพมพ; 2527.

บณฑต เออวฒนานกล และไพฤทธ สขเกด. การมสวนรวมของชมชน กรณศกษาศนยวสดรไซเคลชมชน และธนาคารขยะเขตบางกะป กรงเทพ. รายงานการศกษา ฉบบท 2 ส านกวจยและพฒนา สถาบนพระปกเกลา. นนทบร: ธรรมกมลการพมพ, 2544.

พชต พลอามาตย. การสงเสรมการคดแยกขยะโดยครวเรอน.[วทยานพนธวทยาศาสตรมหา บณฑต]. ขอนแกน : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน; 2541. พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542. กรงเทพมหานคร: นามมบคส, 2546 พรธดา เวยงสงค. พรธดา เวยงสงค. การพฒนาการด าเนนงานธนาคารขยะของเยาวชนบานหนองกลาง

ต าบลชอนสมบรณ อ าเภอหนองมวง จงหวดลพบร. [วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต]. ลพบร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏเทพสตร; 2548.

พรพมล ธวสนธ. ปจจยทมผลตอความพงพอใจในการปฏบตงานบรหารงานฝกอบรม: ศกษาเฉพาะ หนวยงานฝกอบรมในเขตกรงเทพมหานคร. [ภาคนพนธหลกสตรบรหารศาสตรมหาบณฑต โครงการบณฑตศกษาการพฒนาทรพยากรมนษย]. กรงเทพมหานคร: สถาบนบณฑตพฒน

บรหารศาสตร; 2538. พชร ไกรแกว. พฤตกรรมการจดการขยะมลฝอยในครวเรอนของแมบาน กรณศกษา:แมบานเขตเทศบาล

ต าบลบางป อ าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ. กรงเทพมหานคร.[วทยานพนธสงคมศาสตร มหาบณฑต สาขาสงแวดลอม]. กรงเทพมหานคร :บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล ; 2550.

90

พนธทพย รามสตร. การวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวม. กรงเทพมหานคร: สถาบนพฒนาการ สาธารณสขอาเซยน มหาวทยาลยมหดล, 2540. ไพรตน เดชะรนทร. นโยบายและกลวธการมสวนรวมของชมชนในยทธศาสตรการพฒนาปจจบนในการ มสวนรวมของประชาชนในการพฒนา. กรงเทพมหานคร: ศกดโสภาการพมพ; 2527. ไพโรจน ชลารกษ. (2549). การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม. วารสารราชภฎตะวนตก 2549; (1):

17-23. มนส สวรรณ และคณะ.การตรวจสอบขององคกรภาคประชาชนในระบบการบรหารงานและกจการ สาธารณะของทองถน: รายงานฉบบสมบรณ โครงการวจย. เชยงใหม: คณะสงคมศาสตร

มหาวทยาลยเชยงใหม, 2546. มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. เอกสารการสอนชดวชาองคการและการจดการงานบคคล.

กรงเทพมหานคร : ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, 2535. ยวฒน วฒเมธ. หลกการพฒนาชมชนและการพฒนาชนบท. กรงเทพมหานคร: ห.ส.น. ไทย-อนเคราะห ไทย; 2526. รวกานต แสนไชย. การมสวนรวมของชมชนในการจดการแบบยงยน: กรณศกษาธนาคารขยะชมชน

วดกลาง เขตบางกะป กรงเทพมหานคร. [วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา รฐศาสตร]. กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยรามค าแหง; 2544.

รตมา ใชไหวพรบ. ความส าเรจของการมสวนรวมของชมชนวดกลาง เขตบางกะปในการจดการขยะเพอ หมนเวยนกลบมาใชประโยชนในรปแบบธนาคารขยะ. [วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต].

กรงเทพฯ : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร; 2546. ลดาวลย ทรพยอย. ความพงพอใจของนกศกษาตอสภาพแวดลอมของสถาบนบณฑตพฒนบรหาร

ศาสตร. กรงเทพมหานคร: คณะพฒนาสงคม สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร; 2543. วรรณภา ฐตธนานนท. การศกษาเชงเศรษฐศาสตรในการสงเสรมใหมการแยกประเภทขยะมลฝอยกอน น าทง ในเขตเทศบาลนครเชยงใหม. [วทยานพนธเศรษฐศาสตรมหาบณฑต สาขาวชา เศรษฐศาสตร]. เชยงใหม : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม; 2545. ศรณยพร หงศาลา. การด าเนนโครงการธนาคารขยะรไซเคล เทศบาลต าบลพนมไพร อ าเภอพนมไพร

จงหวดรอยเอด. [วทยานพนธวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการบรหารจดการสงแวดลอม]. มหาสารคาม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาสารคาม; 2551.

สถานอนามยบานดอนมล ต าบลดใต อ าเภอเมอง จงหวดนาน. ประสทธผลของการจดตงธนาคารขยะ ในชมชน บานดอนมลพฒนา ต าบลดใต อ าเภอเมองนาน จงหวดนาน. [ออนไลน]. แหลงทมา http://wwwnno.moph.go.th/web_ssj/km/Research/Sanitation/2551/25104.pdf เขาถงวนท 20 กรกฎาคม 2556.

91

สมาน อารย. การมสวนรวมของชมชนในการแกไขปญหามลฝอย: กรณศกษาต าบลศรส าราญ อ าเภอ วงหน จงหวดศรสะเกษ. [วทยานพนธสาธารณสขศาสตรมหาบณฑต]. ขอนแกน : บณฑต วทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน; 2546.

สาโรช ไสยสมบต. ความพงพอใจในการท างานของครอาจารยโรงเรยนมธยมศกษาสงกดกรมสามญ ศกษา จงหวดรอยเอด. [วทยานพนธการศกษามหาบณฑต สาขาการบรหารการศกษา]. มหาสารคาม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ; 2534.

สชาดา ไชยสวสด ชมพนท เทพบตรด และ อญชล ฉมพาล. การบรหารจดการธนาคารขยะรไซเคล ภายในมหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร. [ออนไลน]. แหลงทมา

http://sustainable.kmutt.ac.th/wp-content/uploads/2012/10/RECYCLABLE- WASTE-BANK-MANAGEMENT-SYSTEM-WITHIN-KMUTT.pdf เขาถงวนท 20 กรกฎาคม 2556.

สชาดา ไชยสวสด อทย ฉนทวทย นนทพร นนทะ เพญประภา บวลอย และ นฤมล เฉลยถอย. การ พฒนาระบบการบรหารจดการขยะในโรงเรยนโดยการจดตงธนาคารขยะ. [ออนไลน]. แหลงทมา http://sustainable.kmutt.ac.th/wp- content/uploads/2012/10/DEVELOPMENT-OF-MUNICIPAL-WASTE-MANAGEMENT- SYSTEM-IN-SCHOOL-WITH-RECYCLABLE-WASTE-BANK-.pdf เขาถงวนท 20 กรกฎาคม 2556.

สนย มลลกะมาลย และนนทพล กาญจนวฒน. การมสวนรวมของประชาชนในการจดการขยะชมชน, รายงานการวจย, สถาบนวจยระบบสาธารณสข. กรงเทพมหานคร, 2543.

สรยา วรวงศ. (2538). การศกษาสงคมและเศรษฐกจของชมชนในพนทแนวกนชนของเขตรกษา พนธสตวปาหวยขาแขง. กรงเทพมหานคร: สถาบนวจยสงคมแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2538.

สวมล วองวาณช. การวจยปฏบตการในชนเรยน. พมพครงท 8. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2548. สมศกด ศรหลา นรมต คณานวฒน และ ภวนา เผานอย. การศกษา การประเมนโครงการธนาคารขยะ

ของโรงเรยนเทศบาลพลประชานกล. [ออนไลน]. แหลงทมา http://www.dusit.ac.th/sdu/ epublication/pdfContent/pdf_00077.pdf เขาถงวนท 22 กรกฎาคม 2556.

ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข. การมสวนรวมของประชาชน. เอกสารแจกประกอบการประชม วนท 21 กนยายน 2549 กลมพฒนาระบบบรหาร, 2549.

ส านกมาตรฐานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. (2549). กระบวนการสรางเครอขาย งานพฒนาสงคมและสวสดการในชมชน. กรงเทพมหานคร: กระทรวงการพฒนาสงคม และความมนคงของมนษย, 2549.

92

อนงคฤทธ แขงแรง เกยรตศกด ศรประทป กรสน ชยมล และนดา ศลแสน. แนวทางการจดการขยะ มลฝอยของจงหวดมหาสารคาม. วารสารวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลย มหาสารคาม 2549;25(1) 19-24.

อมรวชช นาครทรรพ และ ดวงแกว จนทรสระแกว. การวจยเชงปฏบตการอยางมสวน รวม: ขอคด แนวทาง และประสบการณของผชวยศาสตราจารย ดร.อลศรา ชชาต. บทความประกอบการ ประชมปฏบตการเรอง “การวจยเชงปฏบตการอยางมสวน รวม”. กรงเทพมหานคร: ส านกงาน กองทนสนบสนนการวจย, 2541.

อมรสทธ เทยนชบ การจดการธนาคารขยะส าหรบชมชน กรณศกษา ชมชนอยเจรญบญมา เขตดอน เมอง กรงเทพมหานคร การประชมวชาการเพอน าเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา ครงท 6

2553: 390-403. อรณรง บญธนนตพงศ. ไมใชเรองงายกบการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม. วารสารวจยราชภฎ

พระนคร 2549; (1) : 19 - 26. อทยพรรณ สดใจ. ความพงพอใจของผใชบรการทมตอการใหบรการขององคการโทรศพทแหงประเทศ

ไทยจงหวดชลบร. [วทยานพนธสงคมวทยาประยกต]. กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร; 2545.

อรพน ตรรตนชวลต. การประเมนโครงการธนาคารขยะชมชนวดกลาง. รายงานประกอบวชาการ บรหารโครงการสงแวดลอม สาขาวชาการจดการสงแวดลอม. กรงเทพมหานคร: ส านกพฒนา บณฑตศกษา สถาบนพฒนบรหารศาสตร, 2543.

อรวรรณ เมฆทศน.ความพงพอใจของนกศกษาตอการใหบรการของมหาวทยาลยรามค าแหง. [วทยานพนธศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาพฒนาสงคม]. กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย สถาบนบณฑตพฒนบรหารศาสตร; 2543.

อฎธพร มาข า. ความพงพอใจในงานของต ารวจสายตรวจรถจกรยานยนตในสงกด กองบงคบการ ต ารวจภธรจงหวดปทมธาน. [วทยานพนธการศกษามหาบณฑต]. กรงเทพมหานคร: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร; 2543.

Brueck, S., M. Kousis., D. Richardson., and S. Young. The politics of sustainable

development: Theory, policies, and Practices within the European union, Great Britain:Creative print and Design, 1977.

Carolina Armijo de Vega, Sara Ojeda-Benitez and Ma. Elizabeth Ramirez-Barreto (2003). Mexican educational institutions and waste Management programmes a Universitcase study. Resources, Conservation and Recycling Vol. 39, Issue 3. October. p. 283-296.

94

ภาคผนวก ก ภาพกจกรรม

กจกรรมระยะท 1 การลงนามความรวมมอกบชมชนในการด าเนนโครงการ 1 หลกสตร 1 ชมชน และส ารวจสถานการณการจดการขยะในชมชน (ด าเนนการเมอวนท 8 มถนายน 2556)

กจกรรมระยะท 2 กจกรรม การประชมเชงปฏบตการเพอพฒนารปแบบธนาคารขยะในชมชน (ด าเนนการเมอวนท 15 มถนายน 2556)

95

กจกรรมระยะท 3 เปดโครงการอบรมแกนน าเฝาระวงอนามยสงแวดลอมในชมชน และเปดธนาคารขยะ รไซเคล การจดนทรรศการดานอนามยสงแวดลอม การสาธตการประดษฐผลตภณฑจากวสดเหลอใช การตอบปญหาดานอนามยสงแวดลอมชงรางวล การตรวจสขภาพประชาชน (ด าเนนการเมอวนท 22 มถนายน 2556)

เปดโครงการ มอบอปกรณแกธนาคารขยะรไซเคล

96

รบสมครสมาชกธนาคารขยะ ผลตภณฑจากวสดเหลอใช

การสาธตการท าผลตภณฑจากวสดเหลอใช

97

การอบรมการเฝาระวงคณภาพอาหาร ดวยการสาธตการตรวจหาสารปนเปอนในอาหาร (สารกนรา สารฟอกขาว ฟอรมาลน และบอแรกซ โคลฟอรมแบคทเรย)

เลนเกมสและตอบปญหาดานอนามยสงแวดลอมชงรางวล

98

กจกรรมระยะท 4 การด าเนนงานธนาคารขยะ และตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ

ทมงานรบซอขยะรไซเคล วนเปดท าการธนาคารวนแรก ในวนท 29 ม.ย. 56

การรบสมครสมาชกธนาคารขยะรไซเคล

99

ประชาชนน าขยะมาขายใหกบธนาคารขยะ

ขนตอนการรบซอ

100

ฝากเงนเขาบญช

การคดแยกขยะ

101

เตรยมน าขยะไปขายทรานรบซอของเกา

ไดรบความอนเคราะหรถจากคณะกรรมการธนาคารขยะ เพอน าขยะไปขายทรานรบซอของเกา

102

เรยนรวธการคดแยกขยะทรานรบซอของเกาดวย

เงนจากการขายขยะ ไดสมทบทนในกองทนธนาคารขยะของชมชน

103

กจกรรมท 5 การถอดบทเรยนเพอแลกเปลยนเรยนรรวมกนกบชมชนเกยวกบกจกรรมตางๆของโครงการ และการถอดบทเรยนการจดการธนาคารขยะของชมชน การสรปและประเมนผลโครงการ (ด าเนนการ วนท 17 สงหาคม 2556)

รวมประชมระดมสมอง สรปผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ ปญหาอปสรรค แนวทางแกไข สงทตองการพฒนา

104

น าเสนอผลการประชมระดมสมอง

105

นายบญช วงพรมบตร ผใหญบานหวหนอง กลาวสรปการด าเนนงานธนาคารขยะ

110

ภาคผนวก ค บทความเพอเผยแพรใหกบสาธารณะชน

การด าเนนการวจย เรองการวจยแบบมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชน บานหวหนอง

ต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม

โดย ผศ. สณรตน ยงยน และคณะ คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม

การวจยครงเปนการวจยเชงปฏบตการโดยใชเทคนคการวจยแบบมสวนรวม ซงด าเนนการรวมกบโครงการหนงหลกสตรหนงชมชน ของหลกสตรอนามยสงแวดลอมและอาชวอนามย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม ภายใตโครงการอนามยสงแวดลอมสดใส ใสใจสขภาพประชาชน ระยะท 2 บาน- หวหนอง หมท 10 ต าบลขามเรยง อ าเภอกนทรวชย จงหวดมหาสารคาม ซงมวตถประสงคเพอศกษาสถานการณการจดการขยะในชมชน และการมสวนรวมในการจดการธนาคารขยะของชมชนบานหวหนอง ต.ขามเรยง อ.กนทรวชย จ. มหาสารคาม ซงกลมผรวมวจยประกอบดวย ผน าชมชน กรรมการหมบาน ประชาชนบานหวหนอง และเจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ ระยะเวลาศกษาตงแต เดอนมถนายน – กนยายน 2556

การด าเนนการวจย ไดมการส ารวจขอมลเบองตนเกยวกบการจดการขยะในชมชน ของประชาชนและหนวยงานทเกยวของ จากนนทมวจยไดรวมประชมเชงปฏบตการเพอพฒนารปแบบธนาคารขยะในชมชน (ด าเนนการเมอวนท 15 มถนายน 2556) กบผน าชมชน และกรรมการหมบาน เจาหนาทจากหนวยงานอนๆทเกยวของ และประชาชนบานหวหนอง ดวยกระบวนการ AIC (Appreciation Influence Control) เพอระดมความคดเหนจากผเขารวมประชมเพอสรปปญหา สถานการณการจดการขยะในชมชน โดยใชขอมลจากการส ารวจเบองตนเกยวกบการจดการขยะในชมชนและการสมภาษณขอมลจากผเกยวของ เพอวางรปแบบการจดการและวธการด าเนนงานของธนาคารขยะของชมชนโดยการมสวนรวมของชมชนและหนวยงานตางๆ โดยแนวคดของการจดตงธนาคารขยะ คอการใหสมาชกน าขยะทคดแยกมาฝากธนาคารลกษณะเดยวกบธนาคารทวไป จากนนจะมรานรบซอของเกามารบซอขยะจากธนาคารอกทหนงหรอบางครงอาจจะน าไปขายเอง ซงรปแบบของธนาคาร คอ

- การแตงตงคณะกรรมการด าเนนการ ซงประกอบดวยตวแทนชมชน นสต และหนวยงานทเกยวของ โดยม คณนชนาฏ ภดวงจตร นกวชาการสขาภบาล จากเทศบาลต าบลขามเรยง เปนทปรกษา

111

- การก าหนดขนตอนการด าเนนการธนาคารขยะ ไดแก การรบสมครสมาชก การส ารวจรานรบซอของเกาทมอยในชมชน ราคา ประเภทของขยะรไซเคลทรบซอ การก าหนดวน เวลา เปด ธนาคารขยะ (ซงก าหนดการรบซอทกๆ 2 สปดาห) ก าหนดขนตอนในการรบซอ

- สถานททใชในการจดเกบขยะรไซเคล ซงทประชมระบใหใชสถานททบานผใหญบาน แตถากรณไมมสถานทจดเกบรวบรวม หรอสถานทไมเพยงพอกสามารถใชวธการซอตอนเชา แลวตอนบายน าไปขายทรานรบซอของเกา

- จดหาอปกรณทจ าเปนในการจดตงธนาคารขยะ เชน เครองชง ถงมอ หนากาก ถงส าหรบใสขยะ เปนตน

- ระบบเอกสารบญช เชน การเปดบญช ใบน าฝาก ใบถอนเงน สมดคฝาก การรวบรวมรายรบรายจาย ของธนาคารในแตละวน เพอความสะดวกในการตรวจสอบ ผลการด าเนนงาน ก าไร-ขาดทนของธนาคาร เปนตน

- การจดตงกองทนธนาคารขยะ ซงจากการประชมประชาชนบอกวาเมอน าขยะมาขาย กอยากไดเงนกลบไปเลย ไมอยากฝากไวกบธนาคาร ดงนนธนาคารขยะควรมทนตงตนในการด าเนนการ และทนหมนเวยนตอไป ซงจากแนวคดนทางหลกสตรฯ ไดสนบสนนเงนทนตงตนใหกบธนาคารขยะ และจะมการจดกจกรรมในการระดมทน เชน การท าผาปากองทนธนาคารขยะบานหวหนอง

การตดตามผลการด าเนนงานของธนาคารขยะ (ด าเนนการ วนท 29 ม.ย. 56 , 13,27 ก.ค. 56 และ 10 ส.ค. 56 ) โดยทมวจยไดเกบขอมลโดยการสงเกตการแบบมสวนรวม โดยทมผวจยไดเขาไปรวมในกจกรรมการด าเนนงานของธนาคารขยะรวมกบคณะกรรมการของธนาคารขยะ ตงแตการเปดรบสมาชก การรบซอ การคดแยกขยะ การรวบรวมขยะ การท าบญช และการขายขยะ ซงจะสงเกตในประเดนรปแบบการด าเนนงาน การมสวนรวมในกจกรรมของสมาชกธนาคารขยะ ปญหา อปสรรค และการวางแผนแกไขปญหาของคณะกรรมการและสมาชกธนาคารขยะ โดยจากการตดตามผลการด าเนนงาน สรปไดดงน

ครงท 1 วนท 29 มถนายน 2556 ไดเปดท าการของธนาคารขยะ อยางเปนทางการ ซงทางคณาจารย และนสต ไดรวมกบกรรมการธนาคารขยะรไซเคล บานหวหนอง ซงม นายบญช วงพรมบตร (ผใหญบานหวหนอง) ผจดการธนาคารขยะพรอมดวยกรรมการฝายตางๆ ไดเปดรบสมครสมาชกธนาคารขยะ รบซอขยะรไซเคลจากประชาชน และสาธตการแยกขยะ เพอใหประชาชนสามารถแยกขยะไดอยางถกตองกอนน ามาขายใหกบธนาคาร หลงจากนนทางคณะกรรมการไดน าขยะไปขายใหแกรานรบซอของเกา พบวาขายไดจ านวนเงน 1,178 บาท ซงไดสมทบทนในกองทนธนาคารขยะตอไป ซงจากกจกรรมดงกลาวท าใหเกดการเรยนรรวมกนระหวางอาจารย นสต ผน าชมชน และประชาชน เกยวกบการด าเนนการของธนาคาร ไดแก

- การคดแยกขยะ เนองจากประชาชนบางคนไมไดแยกขยะกอนน ามาขาย จงตองมการสาธตการแยกขยะ เพอทจะสามารถขายขยะไดราคามากขน

112

- การจดหาอปกรณเพมในการรบซอ เชนถงมอ หนากาก ถงส าหรบใสขยะ - การจดเตรยมทรองรบขยะ เนองจากเปนการรบซอวนแรกยงไมสามารถคาดประมาณ

ปรมาณขยะทประชาชนจะน ามาขายได จงท าใหทรองรบทเตรยมไวไมเพยงพอ และยงไมมการเตรยมอปกรณ เชน ถงส าหรบใสขยะไวเพม

- การวางแผนการขายขยะใหแกรานรบซอของเกา จากการตดตอ พบวาบางรานไมสามารถมารบซอขยะทธนาคารขยะได ทางธนาคารขยะตองน าไปขายเอง ท าใหตองวางแผนการจดหารถส าหรบขนขยะไปขาย ซงไดรบความอนเคราะหรถจากผใหญบานและผชวยผใหญบาน

- ก าหนดชวงเวลาในการรบซอขยะ ซงก าหนดการรบซอทกๆ 2 สปดาห - การจดตงกองทนธนาคารขยะ ในการรบซอขยะในวนแรกทางหลกสตรฯ ไดสนบสนน

เงนทนในการรบซอแกธนาคารขยะ ซงตอไปอาจจะตองหาวธการจดหาทนเพมเตม เชน การท าผาปากองทนธนาคารขยะ

นอกจากนในชวงทน าขยะไปขายใหแกรานรบซอของเกา ไดเรยนรวธการแยกขยะอยางมออาชพพนกงานของทางรานเพอจะสามารถขายขยะไดราคาเพมขน และยงพบวาราคาการรบซอเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ดงนนกอนชวงทธนาคารจะเปดการรบซอในแตละสปดาหควรส ารวจราคากอนการรบซอทกครง

ครงท 2 วนท 13 กรกฎาคม 2556 เปนการเปดรบซอขยะของธนาคาร ครงท 2 ซงไดมการส ารวจราคาขยะทจะรบซอใหม จากรานรบซอของเกาในเขตต าบลขามเรยง และไดท าการตดตอกบทางรานใหเขามารบซอทธนาคารขยะ แตการรบซอขยะในวนนของธนาคารขยะ พบวา มปรมาณขยะทประชาชนน ามาขายนอยกวาเมอครงทผานมา (วนท 29 ก.ค. 56) ทงนเพราะในชวงสปดาหทธนาคารขยะไมไดเปดท าการ ไดมรถรบซอของเกาเขามารบซอขยะรไซเคลในหมบานดวย ท าใหธนาคารขยะเรมมคแขงในการรบซอ จงไดวางแผนรวมกนกบคณะกรรมการธนาคารขยะปรบระบบการจดซอใหม โดยตองไปส ารวจราคาขยะทรานรบซอทกครงกอนทธนาคารจะเปดรบซอ เพอจะไดรราคาทเปลยนแปลงไป จะไดน ามาปรบราคาในการรบซอแตละครง และใหคณะกรรมการธนาคารขยะประชาสมพนธเชญชวนใหประชาชนเอาขยะมาขายใหธนาคารอยางตอเนอง และผลก าไรทไดจะน าเขาสมทบทน การจดตงกองทนฌาปนกจหมบานตอไป ซงการด าเนนงานในวนนเนองจากปรมาณขยะทรบซอไดมนอย จงตองหาทรวบรวมขยะไวกอน โดยคณะกรรมการธนาคาร นสต และอาจารย ไดประชมรวมกน และไดขอตกลงใหจดท าทรวบรวมขยะทบานผใหญบาน เมอท าการรบซอไดมากพอจงแจงใหทางรานรบซอของเกาเขามารบซอจากธนาคารอกทอดหนง

ครงท 3 วนท 27 กรกฎาคม 2556 เปนการรบซอขยะครงท 3 พบวาไดปรมาณนอยกวาครงท 2 ของการเปดท าการของธนาคาร (13 ก.ค. 56) เพราะมฝนตกชก ท าใหประชาชนไมสามารถน าขยะมาขายใหกบทางธนาคารได และในการด าเนนงานครงน กรรมการของธนาคารขยะ ไดน าผลก าไรสวนหนง

113

จากการขายขยะในครงท 1 (29 ม.ย. 56) ไปจดซอตาขายเพอกนพนทส าหรบจดเกบขยะ ซงใชบรเวณบานของผใหญบาน เพอใหมสถานทรองรบขยะทเปนสดสวน และเปนระเบยบมากยงขน

ครงท 4 วนท 10 สงหาคม 2556 เปนการรบซอขยะครงท 4 พบวา ประชาชนใหความสนใจ โดยน าขยะมาขายใหกบธนาคารเพมมากขน ซงในครงนไดรวบรวมขยะไวในสถานทรองรบขยะในบรเวณบานของผใหญบาน เพอรอตดตอใหรานรบซอของเกาเขามารบซอตอไป

การถอดบทเรยน ในวนท 17 สงหาคม 2556 ไดจดกจกรรมถอดบทเรยนเพอแลกเปลยนเรยนรรวมกนกบชมชนและหนวยงานทเกยวของ เกยวกบการจดการธนาคารขยะของชมชน ซงสามารถสรปผลดงน

ประชาชนในหมบานมความพงพอใจตอการจดตงธนาคารขยะของหมบาน โดยประโยชนทไดรบชวยลดปรมาณขยะในชมชน ประชาชาชนรจกวธคดแยกขยะไดอยางถกตอง มสวนรวมในการจดการปญหาขยะของชมชนและสรางรายไดใหกบประชาชน นอกจากนก าไรจากธนาคารขยะสามารถน ามาใชสนบสนนกจกรรมตางๆ ในชมชนได เชน รวมท าบญในงานศพ คาสวสดการในงานกฬาชมชน เปนตน สวนผลกระทบทเกดขนท าใหประชาชนมจตส านกในการคดแยกขยะ ลดแหลงเพาะพนธสตวและแมลงน าโรคในชมชน ท าใหชมชนสะอาด นาอย และมความคาดหวงรวมกนวานาจะมการพฒนาใหเปนศนยการเรยนรของชมชนดานการก าจดขยะมลฝอยและเปนตวอยางใหแกชมชนอนในการคดแยกขยะมลฝอยตอไป ซงความส าเรจขนตนนเปนผลมาจาก การทประชาชนในชมชนไดรวมในการจดตงธนาคารขยะของชมชนเอง มผน าชมชนทเขมแขงใหความส าคญกบปญหาสงแวดลอมของชมชนและนโยบายในการจดการดานสงแวดลอมของเทศบาลต าบลขามเรยง ทสงเสรมใหทกชมชนจดท าโครงการหรอกจกรรมในการแกไขปญหาสงแวดลอมของชมชนดวยคนในชมชนเอง

106

ภาคผนวก ข การน างานวจยหรองานสรางสรรคไปใชอนกอใหเกดประโยชน

107

108

109

114

ภาคผนวก ง ขอเสนอโครงการทไดรบจดสรรทน