1

รายงานฉบบสมบรณ

อนาคตของเมองเชยงใหม : ในการขบเคลอนการพฒนาโดยภาคประชาสงคม

สามารถ สวรรณรตน

2

สารบญ

เรอง หนา

สารบญ 2 สารบญตาราง 4 สารบญรป 5 สารบญแผนท 7 สารบญแผนภม 8 สารบญแผนผง 9 บทสรปผบรหาร 11 เกรนน า 19 บทท 1 23

1.1 พฒนาการความเปนเมองของเมองเชยงใหม 24 1.2 อตลกษณของเมองเชยงใหม และมโนทศนตวตน ”คนเมอง” เชยงใหม 34 1.3 สภาพปญหาของเมองเชยงใหมในปจจบน 57

บทท 2 66 2.1 พฒนาการ และปจจยทท าใหเกดกระบวนการพฒนาเมองเชยงใหม 67

โดยภาคประชาสงคม บทท 3 92

3.1 ภาคคนฮกเมองเชยงใหม 92 3.2 มลนธสถาบนพฒนาเมอง 94 3.3 โฮงเฮยนสบสานภมปญญาลานนา 95 3.4 ภาคฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม 97 3.5 เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม 98 3.6 ชมรมชาวนมมานเหมนท 99 3.7 กลมสถาปนก คน.ใจ.บาน 100

3.8 กลมเครอขายเชยงใหมเขยว สวย หอม 102 3.9 กลมละครกบไฟ 103 3.10 การพจารณา แผนพฒนากลมจงหวดภาคเหนอ แผนพฒนาเทศบาล 107

นครเชยงใหม แผนยทธศาสตรจงหวดเชยงใหม

3

สารบญ (ตอ)

เรอง หนา

บทท 4 112

4.1 เปาหมายของการด าเนนงาน 112 4.2 ความสอดคลองกบประเดนความเรงดวนในการพฒนาเมอง 114 4.3 รปแบบการด าเนนงาน และกลไก 115 4.4 ผลสมฤทธ การยกระดบสวาระของเมอง และความยงยน 119

บทท 5 121

5.1 ทางเลอกและแนวทางการพฒนาเมองเชยงใหมโดยาภาคประชาชน 122 5.2 ขอเสนอแนะอนาคตเมองเชยงใหมในการขบเคลอนการพฒนา 123

โดยภาคประชาสงคม

บรรณานกรม 127

4

สารบญตาราง ตารางท หนา ก. แผนการด าเนนงานตลอดโครงการวจย 21 1.1 แสดงความคดเหนของคนเชยงใหมตอตวตน “คนเมอง” 55 1.2 ปรมาณขยะจากชมชนในเขตเทศบาลนครเชยงใหม 64 2.1 สรปพฒนาการการเคลอนไหวภาคประชาสงคม 87

3.1 เปาหมายการด าเนนงานกรณศกษากลมองคกรภาคประชาสงคมเมอง 105 เชยงใหม ป พ.ศ. 2588

3.2 ยทธศาสตรและแผนการพฒนากลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 107 (พ.ศ.2557-2560) 3.3 ประเดนยทธศาสตรในการพฒนาจงหวดเชยงใหม ประเดนยทธศาสตร 108 การพฒนา 5 ประเดน แผนพฒนาจงหวดเชยงใหม 4 ป (พ.ศ.2558-2562) 3.4 ยทธศาสตรการพฒนาและแนวทางการพฒนาเทศบาลนครเชยงใหม 109 (พ.ศ. 2558-2560)

5

สารบญรป (1) รปท หนา 1.1 แสดงพฒนาการสณฐานเมองเกา 24 1.2 แสดงแนวคดการตงถนฐานเมองเชยงใหม 25 1.3 แสดงแนวคดการตงถนฐานเมองเชยงใหม และการใชพนทในเขตเมอง (พ.ศ.1835-1839) 25 1.4 แสดงความเปลยนแปลงทางกายภาพ และสงคมของเมองเชยงใหม (พ.ศ.1839-2317) 27 1.5 แสดงทต งของกลมคนในเมองเชยงใหม (พ.ศ.2317-2400) 28 1.6 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหม ในชวงกอนแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 1 30 1.7 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหม ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 1-3 30 1.8 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหม ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 4-6 31 1.9 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหม ในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 7-11 33

1.10 แผนทเมองเกาเมองเชยงใหม 36 1.11 ประตทาแพ 36 1.12 แจงศรภม (ปอม) 36 1.13 ขวง (ลาน) อนสาวรยสาม 36 1.14 คเมองเชยงใหม 36 1.15 พนทสเขยวรมคเมอง 36 1.16 สวนบวกหาด 36 1.17 วดเกาในเขตเมองเกา 37 1.18 บานเกา 37 1.19 ตลาดเกา 37 1.20 คลองแมขา 37 1.21 คนดน (ก าแพงดน) ชนนอก 37 1.22 อตลกษณดานกายภาพของเมองเชยงใหม 44 1.23 พฒนาการของมโนทศนตวตน “คนเมอง” เชยงใหม 56

1.24 การเปลยนแปลงของความรอนในเขตเมองเชยงใหม 61 2.1 การสรางถนนขนดอยสเทพ น าโดยครบาเจาศรวชย พ.ศ. 2477-78 69

6

สารบญรป (2) รปท หนา

2.2 บตรเรยกรองการจดตงมหาวทยาลยในภมภาค ทจงหวดเชยงใหม 70 2.3 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2470-2520) 74 2.4-2.6 ภาพบรรยากาศการเดนขบวนคดคานการสรางกระเชาไฟฟา

โดยกลมพลเมองชาวเชยงใหม ในวนท 24 พฤษภาคม 2529 76 2.7-2.9 ภาพบรรยากาศกจกรรมการคดคานการสรางคอนโดมเนยม ของชมรมเพอเชยงใหม 76 2.10 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2530-2540) 78 2.11 ภาพอาคารศาลาบาตร ภายในวดเกต อาคารเกาหลงแรกทไดการบรณะ 80 2.12 ภาพอโบสถเงนวดศรสพรรณ 80 2.13 ภาพสลาชางเงนวดศรสพรรณ 80 2.14 ภาพการคดคานการขยายถนนในพนทวดเกต 82

2.15 ภาพความขดแยงกลมเสอเหลอง-แดง เชยงใหม 82 2.16 ภาพการประชมภาคคนฮกดอยหลวงเชยงดาว 82 2.17 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2540-2550) 83 2.18 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2550-2558(ปจจบน)) 86 3.1-3.3 ภาพหนงสอไมรกไมบอก 94 3.4-3.6 ภาพบรรยากาศงานวนเดกในสถาบนพฒนาเมองเชยงใหม 95 3.7-3.9 ภาพการเยยมชมจากคณะครและนกเรยนโรงเรยนบานปลาดาว 95 อ าเภอแมแตง จ านวน 63 คน 3.10-3.11 ภาพบรรยากาศกจกรรมเสวนาหวขอ “จากคมสคอก จากคอกส?” 95 3.12-3.14 ภาพบรรยากาศการเขารวมกจกรรมเรยนร ประวต ต านาน 96

ความเชอ ประเพณยเปง 3.15-3.16 ภาพบรรยากาศการเรยนรจากผท สนใจ 96 3.17-3.18 ตวอยางโปสเตอรเชญชวนผทสนใจเขารวมกจกรรมตางๆ 97 3.19-3.20 กจกรรมฟอนเจงฟอนดาบ 98 3.21-3.22 กจกรรมหองสมดฟนบาน ยาน เวยง 98

7

สารบญรป (3) รปท หนา 3.23-3.25 ภาพบรรยากาศงานไหวสาพญามงราย ณ ขวงอนสาวรยสามกษตรย 99

ในวนท 12 เมษายน58 3.26 -3.28 ภาพบรรยากาศการอบรมนกเลาเรองเมองเกา 99 3.29 -3.31 ภาพบรรยากาศการ อบรมศลปะการแสดงพนบานลานนา 99 3.32-3.34 ภาพบรรยากาศการประชม ประเดน'จราจร' 100 และ 'มลภาวะทางเสยง' ตงแตทมต ารวจทกคนน าโดย 3.35-3.37 งานออกแบบ และการมสวนรวมของชมชน 102

โครงการฟนฟสภาพแวดลอมรมคลองแมขา ล าสาขา 3.38-3.39 งานฟนฟชมชนในเมองเกา โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม 102 3.40 -3.42 ภาพบรรยากาศการท างานของหมอตนไม 103 3.43 -3.44 โปสเตอรประชาสมพนธการเขารวมเวรกชอปตางๆ 103

ของเครอขายเขยวสวยหอม 3.45 ทมอาสาสมครกรนเรนเจอรสงผกปลอดสารและไขสดอนทรย 103 3.46 ภาพบรรยากาศการเรยนรละครชมชนเรองนกนอยหดบน 104 3.47–3.48 ภาพบรรยากาศเทศกาลละคร ศลปะ และวฒนธรรม”ACT festival 104

8

สารบญแผนท แผนทท หนา ก. แผนทพนทศกษา 22 1.1 ต าแหนงเมองเกาขนาดเลก (เวยง) ในปรมณฑลเมองเชยงใหม 39 1.2 จนตภาพการใชประโยชนทดนในเขตเมองเชยงใหมปจจบน 45 1.3 ต าแหนงอาคารสงในเมองเชยงใหม 63

9

สารบญแผนภม แผนภมท หนา

1.1 สถตรถยนตใหม (ปายแดง) พ.ศ.2551-2555 59 1.2 สถตจ านวนรถจดทะเบยนสะสม พ.ศ.2551-2555 59

10

สารบญแผนผง แผนผงท หนา

4.1 เปาหมายการด าเนนงานของกลมองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม 112 ป พ.ศ.2558

4.2 เปาหมายการด าเนนงานขององคกรภาคประชาสงคมภายในเมองเชยงใหม 123 ทง 3 ระยะ

4.3 กลมประเดนการด าเนนงานขององคภาคประชาสงคมภายในเมองเชยงใหม 114 ทง 3 ระยะ

5.1 ผงการท างานองคกรภาคประชาสงคม และกลไกกลาง 124

11

บทสรปผบรหาร

พฒนาการการความเปนเมองเชยงใหม โดยภาพรวมความเปลยนแปลงจากสงคมชนบทสสงคมเมองของเมองในเขตภาคเหนอตอนบน

มลกษณะคลายคลงกน คอเปนผลมาจากการปรบเปลยนโยกยายฐานอ านาจการปกครองเดมสอ านาจทางเศรษฐกจใหม จากเจาผครองนครสชนชนสง ไปสกลมนายทน ภายใตฉากหลงของการปรบปรงรปแบบและโครงสรางการปกครองหวเมองประเทศราช สจ งหวดหนงในสยาม และประเทศไทยตามล าดบ ซงเปนปรากฏการณทเกดขนกบเมองอนๆตามภมภาคทวประเทศ

เชยงใหม ในฐานะราชธานแหงอาณาจกรลานนา และหนงในหวเมองส าคญทางเหนอของสยามคอตวอยางของการเปลยนแปลงของสภาพสงคมชนบทสการเปนสงคมเมองทชดเจน ตามรองรอยความเปลยนแปลงส าคญๆ ทปรากฏในประวตศาสตรเมองเชยงใหมในหวง 100 ป ทผาน อาท การเปลยนแปลงระบบเศรษฐกจจากสงคมเกษตรกรรมทมงผลตเพอบรโภคภายในพนท สการผลตเพอจ าหนายและสงขายกบเมองอนเปนส าคญ การเปลยนแปลงสกลเงน และรปแบบการเกบภาษทเคยใชจายดวยแรงงาน และทรพยากรทผลตไดเปลยนเปนเงนตรา ทมาพรอมกบความรงเรองของอตสาหกรรมการคาไมกบตางชาตทชวยดงดดผคน แรงงานตางชาตและการพฒนาในรปแบบอนๆ การพฒนาโครงขายการคมนาคมขนสง ทงระบบราง และระบบถนน ยงผลใหเกดความเปลยนแปลงในทกมต ในทางกายภาพทเหนเดนชดไดแก การเปลยนแปลงการใชทดน จากพนทเกษตรในเขตปรมณฑลเมองเกาปรบเปลยนเปนยานการคา และชมชนใหมๆ ตามแนวถนนทเชอมโยงระหวางเมองกบสถานรถไฟสถานขนสง และถนนในแนวรศมทพงออกจากเมอง พรอมไปกบการเปลยนแปลงทางดานสงคมทงระบบเศรษฐกจ ทเมองตองพงพาระบบการคา และการน าเขาทรพยากรจากภายนอกมากขน ความตองการแรงงานในภาคธรกจมากขน น ามาสการหลงไหลของผคนจากชนบทในอ าเภอรอบนอกเขามาหางานท าในเขตเมอง เรมจากการท างานเปนแรงงานชวคราวในชวงเวลาวางหลงฤดเกบเกยว เปลยนเปนแรงงานประจ าในเขตเมอง เปนผลท าใหความตองการทอยอาศยในพนทมเพมขน ซงกลายเปนปจจยเรงส าคญทท าใหเกดการพฒนาทดนประเภททอยอาศย และการเปลยนโฉมหนาของเมองในอดต สการเปนเมองใหญททนสมย ตามนโยบายการพฒนาทม งหวงใหเชยงใหมเปนเมองหลก และศนยกลางของภมภาคภาคเหนอตอนบน อตลกษณของเมอง และ”คนเมอง” เชยงใหม

แมรปแบบการพฒนาเมองของเมองเชยงใหมอาจไมแตกตางจากเมองอนๆ ตามภมภาคของประเทศไทย แตภายใตกระแสความเปลยนแปลงดงกลาว เมองเชยงใหมกลบมความโดดเดนทไดรบการศกษา ไดรบการกลาวถงอยเสมอ และเปนประเดนทเกยวของสมพนธกบการก าหนดแนวทางการ

12

พฒนาเมอง และการเคลอนไหวของภาคประชาชนตอการพฒนาเมองอยางมนยยะส าคญอย 2 ประเดน ไดแก 1) อตลกษณทางกายภาพของเมองเกา ยานเกา และยานชมชนในพนทขยายตว 2) ความรสกรวมตอตวตน “คนเมอง” เชยงใหม ทมความเขมแขง ทงอตลกษณทางวฒนธรรม และปฏสมพนธตอสงคมและเมองโดยภาพรวม

จากประวตศาสตรอนยาวนานกวา 719 ป (เมองเชยงใหมสรางขนในปพ.ศ.1839) ปจจบนเมองเชยงใหมยงคงหลงเหลอแหลงโบราณสถานและโบราณคดทแสดงออกถงคณลกษณะของการเปนเมองเกาอยางครบถวนคอ การมคน า คนดน ก าแพงเมอง และประตเมอง ทยงคงสภาพบางสวนใหเหนรปทรงของเมองในลกษณะสเหลยมเกอบจตรส มมมเมอง (แจง) หรอปอมทงสมม และประตเมอง 5 ประต รวมไปถงการมเมองบรวารขนาดเลก และแหลงโบราณคดส าคญรายรอบปรมณฑลเมอง ทยงปรากฏรองรอยขอบเขตใหเหนชดเจน เชน เวยงกมกาม ตงอยทางทศตะวนออกเฉยงใต หางจากเมองเกาเชยงใหมเพยง 5 กม. เวยงเจดรน เมองหนาดานทางตะวนตกเฉยงเหนอหางจากเมองเการาว 2 กม. เวยงสวนดอก เปนเวยงศาสนาส าหรบพระสงฆอยหางจากเมองเการาว 1 กม.ทางทศตะวนตก และเวยงเฉยงโฉม (ปจจบนไมปรากฏแนวคน า คนดนแลว เหลอเพยงวดเฉยงโฉมซงสนนษฐานกนวา เปนวดทตงอยศนยกลางเวยง) ตงอยทางทศเหนอของหางจากเมองเการาว 1 กม. และหนองน าโบราณขนาดใหญ หนองบวเจดกอ ดานทศตะวนออกเฉยงเหนอของเมองใกลแจงศรภม ซงปจจบนไดตนเขนเนองจากการทมดนเพอปรบพนทเปนทอยอาศย และสรางถนน นอกจากนภายในเมองเกาเชยงใหมยงคงหลงเหลอวดโบราณอยถง 38 วดในพนทเมองเกาทมขนาดเพยง 3.2 ตร.กม.

ในพนทรอบเขตปรมณฑลเมองเกายงปรากฏยานเกา และชมชนดงเดมทมประวตศาสตรเกยวของกบการพฒนาเมอง และมคณคาทงทางประวตศาสตรรวมสมย และความผกพนทางใจของผคนในยาน เชน ยานชมชนเกาในเขตก าแพงเมองชนนอก ยานชมชนเการมน า อยางยานกาดหลวง และยานวดเกต รวมถงยานอาคารพาณชยรมถนน เชน ยานชางมอย ยานทาแพ ยานสนปาขอย และยานสถานรถไฟ เปนตน ยานเกาเหลานสวนใหญยงคงท าการคา และมผอยอาศย แตในปจจบนมสภาพซบเซาลงไปและไมคกคกอยางเชนในอดต เนองจากตลาดสด หางสรรพสนคา ตางทยอยกนเปดจ านวนมากในสวนของยานชมชนขยายตวแถบชานเมอง จดตดของถนนรศม และถนนวงแหวนรอบเมอง นอกจากลกษณะความเปนเมองใหมทกอรางสรางตวบนฐานกายภาพของเมองเกาทยงมความสมบรณ และมความโดดเดนเปนอตลกษณของเมองทส าคญแลว ความรสกรวมของคนในสงคมถงตวตน “คนเมอง” เชยงใหม กเปนอกประเดนทผกโยงกบการพฒนาเมองอยางเหนยวแนน และเปนทนาส งเกตอยางยงวา ภายใตความหลากหลายของกลมชาตพนธ และกลมวฒนธรรมทถกกวาดตอน หรอถกดงดดใหเขามาอยอาศยในเขตเมอง นบจากครงการปลดแอกจากการเปนเมองขนของพมา ราวปพ.ศ. 2310 โดยการน าของพระยากาวละ ผทรงรเรมการฟนฟเมองเชยงใหมทในสภาพทรดโทรมจากภยสงครามดวยแนวคด “เกบผกใสซา เกบคาใสเมอง” หรอการกวาดตอนเอากลมคนทอยรายรอบเมองเชยงใหม หรอเมองใกลเคยงอยางเขามารวมไวในเมองเชยงใหม การอพยพเขามาตามแรงดงดดทางเศรษฐกจ

13

การคาของกลมพอคาชาวจน ชาวอนเดย ชาวปากสถาน ตามเสนทางการคาทางน า การอพยพเขามาเปนแรงงานกบอตสาหกรรมการคาไมของกลมคนพมา มอญ ฯลฯ ความหลากหลายดงกลาวกลบถกหลอหลอมใหคนเชยงใหมโดยทวไปตางมส านก ความเปนกลมกอนภายใตมโนทศน “คนเมอง” รวมกนอยางเหนยวแนน ผานการแสดงออกทางภาษา วถชวต และวฒนธรรม มส านกรกทองถน มความหวงแหนเมองเกา และมรดกทางวฒนธรรม และมความพรอมในการแสดงออกตามวาระโอกาสทตนสามารถเขาไปมสวนรวมได คอมโนทศนและส านกรท กลายเปนแรงขบเคลอนส าคญในการแกไขปญหา และการพฒนาเมองของภาคประชาชน ทงผานระบบการเมองเชน การเลอกตง การแสดงออกทางการเมองอยาง กลมคนเสอแดงเชยงใหม 51 หรอกลมอนๆ รวมถงการรวมตวในฐานะภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมเพอเรยกรองหรอคดคานการพฒนาทไมเหมาะสม ปรากฏใหเหนเดนชดตามชวงเวลาตงแตชวงปลายป พ.ศ.2400 จนถงปจจบน สภาพปญหาของเมองเชยงใหมในปจจบน

ปจจบนเมองเชยงใหมก าลงประสบปญหาส าคญ และเปนปญหาทอยในความสนใจของภาคประชาสงคมไดแก ปญหาการจราจร ดวยขอจ ากดของการเปนเมองเกา และยานเกาทมถนนทแคบ มโครงขายเชอมตอกนไมสมบรณ และการมจดตดกระแสจราจรจ านวนมาก ถนนหลายจดมสภาพเปนขอขวด จงเปนเหตใหเกดปญหาทงการจราจรตดขด และอบตเหตตามจดเสยงตางๆ

ปญหามลพษทางอากาศ ในเมองเชยงใหม ดวยสภาพทต งทมลกษณะเปนเมองในหบเขา ท าใหมลพษทางอากาศจะวนเวยนปกคลมอยในเมองตลอดเวลา ผนวกกบปญหาตอเนองทเกดจากปญหาการจราจรตดขดซงผลตควนพษจ านวนมหาศาล การกอสรางอาคารสงทไมมระเบยบกดขวางทศทางลมท าใหการระบายอากาศของเมองไมด รวมไปถงการเกดภาวะหมอกควนปกคลมเมองในชวงฤดแลงเหตจากการเผาเศษวสดทางการเกษตร และไฟปาในชวงฤดแลง ท าใหสขภาพคนในเมองเชยงใหมย าแย และเปนวกฤตปญหาทเกดขนทกป

ปญหาโดมความรอนในเขตเมอง ผลจากการขยายตวของเมองและการปรบเปลยนพนทสเขยวเปนไปเปนพนทปลกสรางอาคาร ถนน และสงปลกสรางอนๆ สงผลใหอณหภมผวพนของพนทในเขตเมองสงกวาพนทรอบนอกโดยเฉลยถง 1-2 องศา และมแนวโนมทจะสงขนทกป

ปญหาอาคารสง ผลกระทบจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 และฉบบท 5 ซงก าหนดใหเชยงใหมเปนเมองหลกของภาคเหนอ เปนเหตใหเกดแรงดงดดการอพยพเขาเมอง ประกอบกบทดนในเขตเมอง และปรมณฑลมราคาสงขน และนกลงทนดานอสงหารมทรพยจงหนมาใหความสนใจในการสรางอาคารสง พรอมไปกบกระแสความตองการทพก และบานแหงท 2 หรอ 3 ในเชยงใหมของคนกรงเทพฯ หลงเหตน าทวมใหญพ.ศ.2554 ยงสงผลใหเกดการขยายตวของโครงการอสงหารมทรพยเพมมากขน การสรางอาคารสงนอกจากจะบดบงทศนยภาพของเมองแลว ยงสงผลใหเกดปรากฏการณเกาะความรอนในเขตเมองทวความรนแรงขน

14

ปญหาขยะ จากการประมวลขอมลทางสถตพบวาในเขตเทศบาลนครเชยงใหมมปรมาณขยะเฉลยตอวนอยทประมาณ 300 ตนตอวน (สวท.เชยงใหม, 2557) ซงเปนขยะปรมาณมากและในบางชวงเวลา ระบบการจดการขยะทมอยสามารถไมรองรบและจดการไดเทาทน จงท าใหเกดปญหาขยะลนเมองอยบอยครง รวมถงเกดปญหา “ขยะพเนจร” คอ การลกลอบน าขยะจากในเมองไปทงตามปา พนทดอย และในเขตอ าเภอรอบนอก

พฒนาการภาคประชาสงคมกบการพฒนาเมองเชยงใหม จากการศกษา รวบรวมขอมลทเกยวของกบภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม พบวาหลายตอหลายครงมการอางองถงจดเรมตนการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมทมลกษณะเปนรปธรรม และสรางแรงกระเพอมตอสงคมโดยรวม จนกลายสภาพเปนวาทกรรม ทหยบมาใชและกลาวถงในเชงสญลกษณอยบอยครง คอ เหตการณครงการสรางถนนขนดอยสเทพ ในปพ.ศ. 2477-78 โดยมครบาเจาศรวชยเปนประธานพรอมดวยพลตรเจาแกวนวรฐ เจาปกครองเมองเชยงใหม และหลวงศรประกาศ ผวาราชการคนแรกของจงหวดเชยงใหม การสรางถนนขนดอยในระยะทาง 11 กโลเมตร ใชระยะเวลาเพยง 5 เดอนเศษ โดยไมใชงบประมาณของรฐ และไมมเครองมอหนก แตอาศยการระดมแรงงานผคนจากทกสาระทศทการรวมมอของประชาชนในครงนนประสบความส าเรจลงไดอยางนาชนชม แมภายหลงจะมการจบกมครบาศรวชย ในขอหาปลกระดมมวลชนใหบกรกพนทปาสงวนฯ และตงตนเปนผวเศษเรยไรเงนชาวบาน จนเกดการรวมตวของภาคประชาชนเดนขบวนเรยกรอง และการปลอยตวครบาฯในทายทสด การรวมตวของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมทมความชดเจน เปนรปธรรม และสงผลตอการพฒนาเมองในชวงถดมาไดแก การเรยกรองมหาวทยาลยเชยงใหม ระหวางป 2493-2503 โดยกลมชนชนกลางผมการศกษา เชน กลมนกการเมองทองถน กลมนกหนงสอพมพ และกลมทนตระกลนมมาน เหมนท กอนจะขยายตวอยางรวดเรวไปสประชาชนคนทวไปดวย การพมพเอกสารเผยแพรปลกระดมใหคนเชยงใหมรวมเปนสวนหนงในกนเรยกรอง จนเกดเปนกระแสสงคม และไดรบการสนองตอบจากรฐสวนกลางในรปแบบนโยบายเรงดวน จนเปนทมาของการจดตงมหาวทยาลยเชยงใหมในป 2503 และเปดท าการเรยนการสอนในป 2507 ตามล าดบ ในหวงวกฤตการณเมองไทยในป 2516-19 ภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมมการขบเคลอนดานการเมองอยางชดเจน เหตการณคลายคลงกบการลอมปราบกลมนกศกษาทมหาวทยาลยธรรมศาสตร กเกดขนกบนกศกษา และประชาชนทตองการเรยกรองประชาธปไตยเชนเดยวกน แมเหตการณไมใหญโตเทากบทลานโพธมหาวทยาลยธรรมศาสตร และทองสนามหลวง แตกความรนแรงถงข นมผเสยชวต ซงถอวาเปนขาวดงไปทวเมอง นอกจากกลมการเมองทมความเคลอนไหวในชวงดงกลาว พนทในจงหวดเชยงใหมยงมการรวมตวของคนหนมสาว ในนาม‘กลมหนมสาวเชยงใหม’ ราวป 2515 เปนการรวมตว

15

เพอกจกรรมสาธารณะประโยชน และกจกรรมทเกยวของกบพทธศาสนา โดยอาศยฐานศรทธาวดภายกลมชมชนของคนในหนมสาว เชอมโยงเปนเครอขายภาคประชาชนในระดบจงหวด และยงคงด าเนนงานดานศาสนาและวฒนธรรมจนถงปจจบน อกหนงปรากฏการณในชวงป พ.ศ.2500-20 คอการรวมกลมของนกวชาการ ผมการศกษา ทมความสนใจดานลานนาคด น าโดยนายไกรศร นมมานเหมนท ผรเรมกอตง ‘ชมรมจนลาบ’ เพอเปนกลมชมนมกนของผทสนใจเรองราวดงกลาว โดยมนกวชาการ และบคคลส าคญเขารวม อาท นายทว วชยขทคะ นายมณ พะยอมยงค นายดษฐ ตนไพบลย นายอดม รงเรองศร นายสงฆะ วรรณศย เปนตน ตอมาชมรมดงกลาวไดเปลยนชอเปน ‘ชมรมลานนาคด’ มบทบาทส าคญในการกระตนสงคมคนเชยงใหมใหหนกลบมาใหความส าคญกบคณคา และมรดกของเมองเชยงใหม รวมถงวางรากฐานลานนาคดศกษาใหกวางสการโลกการศกษาสมยใหม เหตการณการรวมตวครงส าคญในล าดบตอมาของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม เกดขนราว พ.ศ.2529 ดวยความกงวลของคนเชยงใหมหลากหลายกลมทมตอโครงการกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพของรฐสวนกลาง ตามแผนแมบทการพฒนาการทองเทยวเมองเชยงใหม ความรสกไมเหนดวยตอโครงการดงกลาวของกลมนกวชาการจากมหาวทยาลยเชยงใหม และพลเมองโดยทวไปน าไปสการรวมกลมกอนมวลชน โดยการน าของ อ.ศรช ย นฤมตรเรขการ สถาปนก และอาจารยสาขาสถาปตยกรรม คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม นายวรศกด นมานนท อดตนกการเมองทองถน และเจาคณโพธรงส รองเจาคณะจงหวด และเจาอาวาสวดพนตองขณะนน ไดรวบรวมผคนเดนขบวนประทวงคดคานโครงการดงกลาวจนเปนผลส าเรจ และโครงการไดถกระงบการด าเนนการในทายทสด ความส าเรจในคดคานโครงการของรฐในครงนน คอ ตนก าเนดของการรวมตวกลมองคกรภาคประชาสงคมทมบทบาทในการขบเคลอนการพฒนาเมองเชยงใหมกวา 10 ปอยาง ‘ชมรมเพอเชยงใหม’ ชมรมฯไดเปนแกนหลกส าคญในการคดคานการสรางคอนโดสงบรเวณพนทรมน าปง โดยอาศยแนวทางการท างานในรปแบบเดม คอ การเปนจตอาสา และอาศยการสรางกจกรรมใหคนไดเขามามสวนรวม เชน การเดนขบวนรณรงค การปราศรย การประกอบพธกรรมทางศาสนา และพธกรรมสาปแชงตามความเชอของคนลานนา เปนตน นอกจากการกอตงชมรมเพอเชยงใหมแลว ในระยะเวลาไลเลย ไดเกดกลมองคกรภาคประชาสงคมทมความสนใจประเดนเรองการพฒนาเมองเกดขนอกจ านวนหนง อาท ‘ศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหม’ โดยกลมนกวชาการ น าโดยดร.ธเนศ เจรญเมอง ‘ชมรมจกรยานวนอาทตย’โดยการน าของ พ.ต.ต.อน เนนหาด ซงด ารงต าแหนงรองสารวตรจราจรฝายเหนอขณะนน พรอมไปกบการเกดขนของเวทภาคประสงคมเมองเชยงใหมในประเดนตางๆทเกยวของกบการพฒนาเมอง เชน การคดคานการขยายถนนซปเปอรไฮเวยทบโบราณสถานวดเจดยอด การเตรยมความพรอมและการจดงานสมโภชอายเมองเชยงใหมครบ 700 ป ความพยายามในการจดตง ‘ประชาสงคมเชยงใหม’ และ‘สภาเวยง

16

พงค’ ในนยยะของการเปนพนทกลางใหเกดการพดคยปรกษาหารอระหวางกลมภาคประชาสงคม และภาคสวนอนๆในประเดนการพฒนาเมอง (ซงภายหลงสลายตวไปดวยความไมพรอมหลายๆดาน) ทศวรรษ 2540 การขบเคลอนขององคกรภาคประชาชนเมองเชยงใหม มแนวโนมคกคกขนดวยแรงสงของงานฉลองสมโภชอายเมองเชยงใหม 700 ป ประเดนการด าเนนงานทเหนเดนชดมอยดวยกน 2 กลม คอ 1. ประเดนวาดวยการอนรกษ และสบสานมรดกทางวฒนธรรมลานนา ซงมการท างานรวมกนของเครอขายนกวชาการ นกพฒนาเอกชน เครอขายครภมปญญา จนสามารถคบเคลอนการจดตง‘โฮงเฮยนสบสานลานนา’ ในป 2545 นอกจากเคลอนตวของกลมนกวชาการแลว ในกลมชาวบานในเขตเมองเชยงใหม กมการจดตงกลมอยาง ‘กลมอนรกษวดเกต’ ในราวปพ.ศ. 2542 เพอด าเนนการอนรกษอาคารทมคณคาทางสถาปตยกรรม อกกลมคอ ‘ชมรมหตถศลปวดศรสพรรณ’ เปนการรวมตวกนของกลมบานชางโลหะดนลายยานววลาย ในประเดนท 2. การเคลอนไหวของกลมภาคประชาสงคมในประเดนการคดคานโครงการพฒนาโครงสรางพนฐานโดยภาครฐ อาท การสรางทางยกระดบบรเวณทางแยกถนนมหดล โครงการสรางอาคารเทศบาลนครเชยงใหมซงมความสงถง 22.9 เมตร บนพนทตดรมฝงแมน าปง และโครงการสรางกระเชาไฟฟาขนดอยหลวงเชยงดาว รวมถงการคดคานการขยายถนนตามรางประกาศผงเมองป 2550 เปนตน ในชวงทายของทศวรรษป 2540 ไดมการกอตง ‘ภาคคนฮกเจยงใหม’ ขนในปพ.ศ.2548 เพอเชอมโยงเครอขายภาคประชาสงคมในการขบเคลอนการคดคานโครงการขนาดใหญของรฐทมการวางแผนไววางจะด าเนนการกอสรางในอนาคต อาท โครงการไนทซาฟาร โครงการกระเชาลอยฟา และโครงการเมกะโปรเจคอนๆ นอกจากนยงมปญหาเรองความขดแยงในทางความคดทางการเมองของคนในพนท จนบางปลายไปสการใชความรนแรงระหวางภาคประชาชน 2 กลมคอ กลมคนเสอเหลอง และกลมคนเสอแดง อนเปนชนวนเหตใหเกดความขดแยงราวลกในกลมภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม และความเคลอนไหวในเรองการพฒนาเมองทเคยคกคกเปนอนตองซบเซา และยตบทบาทลงเพราะความเปราะบางของสถานการณบานเมอง และการแบงฝกแบงฝายของคนในพนท ป 2550-ปจจบน ดวยมลเหตความขดแยงทางการเมองทงในระดบทองถน และในระดบประเทศน ามาสภาวการณเปลยนถายจากการด าเนนกจกรรมในลกษณะการขบเคลอนรวมกนเปนเครอขายขนาดใหญ กลมภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมไดหนกลบไปจบประเดนเฉพาะทางอยางประเดนการอนรกษมรดกทางวฒนธรรม การดแลรกษาชมชนขนาดเลก การณรงคเรองสงแวดลอม และพนทสเขยวในเขตเมอง พรอมไปกบการเกดขนของกลมองคกรภาคประชาสงคมรนใหม อาท เครอขายเชยงใหม เขยว สวย หอม, ชมรมชาวนมมานเหมนท, กลมสถาปนกคนใจบาน,สถาบนการจดการทางสงคม, โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม, และ เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม โดยกลมองคกรภาคประชาสงคมทงหมดอาศยพนฐานการท างานแบบจตอาสา และสวนใหญรบเงนอดหนนจากหนวยงานองคกรภาครฐ ทงสวนกลาง และสวนทองถน

17

ทางเลอกในการพฒนาเมองเชยงใหมโดยภาคประชาสงคม จากการศกษาพบวา รปแบบพฒนาการ และการเคลอนตวของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม

มการสงทอดตองานกนในแตละชวงเวลา ผานบทบาทการน าขบวนโดยกลมคนในสงคมทมบทบาทและสถานะแตกตางกนไปในชวงแรกของการพฒนาเมอง (ระยะท 1 ปพ.ศ. 2470-2520) คอ กลมชนชนน า อาท นกการเมองทองถน พอคา คหบดผมการศกษา และกลมทนของชนน าในสงคม โดยมเปาหมายเพอการพฒนาความเจรญ และโอกาสใหแกเมองเชยงใหม และฐานความสนใจในประเดนดานวชาการทเกยวของกบเมอง สระยะท 2 (พ.ศ.2520-49) เปนการน าของขบวนภาคประชาสงคมโดยกลมปญญาชน ผมการศกษา และนกวชาการจากมหาวทยาลย โดยมเปาหมายในการผลกดนองคความรดานวชาการ ใหมบทบาทในการตดสนใจ ออกแบบ และก าหนดความเปลยนแปลงของเมอง รวมไปถงการจดการปญหาทเกดขนจากการพฒนาเมองอยางไรทศทาง และการอนรกษคณคาของเมองในดานประวตศาสนา และมรดกทางวฒนธรรม ระยะท 3 (พ.ศ.2550- ปจจบน) เปนการน าขบวนโดยกลมภาคประชาสงคมทไมอาจมองหาหวขบวนทมลกษณะคลายคลงกบ 2 ระยะแรก ซงหมายถงคนทวไปในเมอง ไมวาจะเปนชาวบานในชมชนขนาดเลก นกวชาการ พระสงฆ หรอแมแตกลมเยาวชนคนรนใหม ทมความสนใจในเรองการพฒนาเมอง สามารถลกขนมามบทบาทส าคญในการเปนผน าในการขบเคลอนการพฒนาเมองในประเดนทตนเองสนใจ ซงมความหลากหลายและเฉพาะทางมาขน อยางไรกดการด าเนนงานยงคงเนนย าการรวมไมรวมมอ การมสวนรวม การตอรองทางอ านาจ ทมงไปสการพฒนาเมองพรอมไปกบความพยายามสรางแนวระนาบทเทาเทยม และเลอนไหลเชอมตอหากน เทาทนกนในทกประเดน เปนการพงพาอาศยกนมากกวาการเรยกรอง หรอคดคานดงเชนแตกอน ท าใหบทบาทและหนาทตามทสงคมใหกรอบเอาไว จงเรมเหนกลมคนทท าหนาทหรอมบทบาทรบผดชอบเชน เจาหนาทรฐ เรมเขามามสวนรวมในฐานะปจเจกในการเขารวมกจกรรม ตามแรงขบความสนใจสวนบคคล อนน าไปสการรวมกลมในฐานะปจเจกบคคลกบปจเจกบคคลทมอดมการณ และความคดเหนรวมกนทเรมชดเจน และมพลงมากขน ยงผลใหเมองเชยงใหมปจจบนเตมไปดวยกลมพลเมองอาสา (Active Citizen) ตงแตระดบชมชนขนาดเลกไปจนถงเครอขายขนาดใหญทเชอมโยงกนผาน ความสมพนธสวนบคคล และการรวมงานกนตามวาระโอกาสซงมไมบอยครงนก สายสมพนธ และการรวมตวกนไดตามวาระและประเดนถอไดวาเปนผลดตอการท างานเคลอนไหวการพฒนาเมองในระดบหนง เหตดวยกลมภาคประชาสงคมสวนใหญสามารถตดตอประสานงาน และแสวงหาความรวมมอ และการสนบสนนไดอยางรวดเรว และคลองตว จงเปนผลดยงตอการแกไขปญหาเฉพาะหนา รวมไปถงโอกาส และความเปนไปไดในการก าหนดนโยบายการพฒนาเมองตอไปในอนาคต จากภาวการณดงทกลาวมาขางตน สงทขาดพรองไปในการด าเนนงานขบเคลอนภาคประชาสงคมกบการพฒนาเมองเชยงใหมปจจบน คอ โอกาส และพนทกลางในเชอมรอยกลมคนพลเมองอาสา และองคกรหลากหลายขนาดทมอยท วไปดวยใหเกดเปนรปธรรม และตอเนอง การท างานในลกษณะประเดนเฉพาะทาง หรอปลกยอยในชมชน หรอในมมของตนเองนนมขอดอยคอ ความเขมแขงทงใน

18

เรองคณภาพงาน และการสรางเครอขายในพนทเปาหมาย เพยงแตประเดนพฒนาในภาพรวมของเมองเชยงใหมยงคงไมถกขบเคลอน หรอลงมอท า ดงนนหากจะพจารณาเรองการพฒนาเมองเชยงใหม โดยตงเอาการขบเคลอนการพฒนาโดยภาคประชาสงคมเปนโจทยหลก ทางเลอกของการพฒนาเมอง กคงมอยเพยงทางเลอกเดยว คอ การพฒนาพนทกลางในการท างานในระนาบทเทาเทยมกน และการพฒนากลไกการท างานรวมกนของทกฝายทเกยวของกบงานการพฒนาเมอง ใหเกดขนจรง และเขมแขง ปราศจากปญหาเรองผลประโยชน และการเมอง พนทกลางในการท างานดงกลาวควรประกอบขนจากกลไกททกฝายมสวนรวมในการจดการทง คณะท างาน, ทน, รปแบบการท างาน, การเพมศกยภาพดานความร และขยายขดความสามารถของสมาชก พรอมไปกบการตระหนกถง ทศทางการท างานในอนาคต ผานการวางแผน และการด าเนนงานดานการพฒนาเมองอยางมวาระ ภายใตความรสกเปนเจาของรวมกน และทกฝายตางมบทบาทในการก าหนดวสยทศน และการปฏบตการพฒนาเมองในระดบภาพรวมของเมองเชยงใหม

19

เกรนน า

ทมาและความส าคญ

จากนโยบายการพฒนาประเทศนบจากการมแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต พ.ศ. 2504 เมองหลกในภมภาคตางถกผลกดนใหไดร บการพฒนา ทงดานกายภาพ สงคมและเศรษฐกจ เมองเชยงใหม คอ หนงในเมองหลกของภมภาคทไดรบผลกระทบจากนโยบายดงกลาวโดยตรง และก าลงจะตองเผชญหนากบกาวยางส าคญของการพฒนาในระดบภมภาค จากนโยบายเพอมงขยายความรวมมอกบเมองอนๆในประเทศเพอนบาน ซงจะเกดขนในอนาคตอนใกลจากนโยบาย และโครงการพฒนา อาท การเปดความรวมมอทางเศรษฐกจในกลมประเทศอาเซยน (AEC) การพฒนาโครงขายการคมนาคมภายในภมภาคเพอรองรบโลจสตกสทถกก าหนดตามแนวระเบยงเศรษฐกจเหนอใต และความเปลยนแปลงของสงคมอนเกดจากการพฒนาอยางกาวกระโดดของเทคโนโลยการตดตอสอสาร บทบาทหนาทของเมองหลกในภมภาคอยางเมองเชยงใหมจงมความส าคญ และมทวความซบซอนยงขน สอดคลองกบการพฒนากลไกของรฐในเรองการกระจายอ านาจ บทบาทขององคการปกครองสวนทองถน และความเคลอนไหวของภาคประชาสงคม ทเรมปรากฏรปรอยการด าเนนงาน และผลสมฤทธท งดานนโยบาย และความเปลยนแปลงทเกดกบทองถนอยางเปนรปธรรม อยางทไมเคยเปนมากอน อยางไรกด ความเจรญและบทบาทจากการกระจายอ านาจสสวนทองถนทเรมเหนผลมากยงขน ยงคงเปนค าถามทนาสนใจ ถงความเหมาะสมในเรองของสมดลระหวางการพฒนา กบการอนรกษดแลรกษาตนทนของเมองใหคงอย เปนค าถามทเมองเชยงใหม และคนเชยงใหมในทกภาคสวนตางพยายามคนหา ในภาวะทเมองถกพฒนาอยางรวดเรวและรนแรง จนหลายฝายทคลกคลและเฝาสงเกตการเตบโตของเมองถงกบมมมมองวา เมองเชยงใหมไดเดนทางมาถงจดทการพฒนาและความเปลยนแปลงเกดขน “แบบรงไมหยด ฉดไมอย” ตวอยางการเตบโตและพฒนาเมองทเหนเดนชด เชน การเตบโตของธรกจอสงหารมทรพย ทงโครงการบานจดสรร และคอนโดมเนยมตามแนวรศมถนนรอบตวเมอง การผดขนของหางสรรพสนคาขนาดใหญในทกทศทกทาง การอพยพยายพนทของผคนทมองหาทอยอาศยในลกษณะบานหลงทสอง การหลงไหลของแรงงานตางชาต รวมถงคลนนกทองเทยวเอเชยทท ายอดสงขนในชวงสองถงสามปทผานมา แมความเปลยนแปลงบางอยางดงทกลาวมา อาจสงผลกระทบทางบวกแกภาพรวมทางเศรษฐกจของจงหวด แตในขณะเดยวกนผลกระทบทางลบทเกดขนกบสภาพแวดลอมทางกายภาพ และการเปนอยของผคนในเขตเมอง เชน ปรากฏการณการจราจรตดขดเปนเวลานานในชวโมงเรงดวน ปญหาเรองการก าจดขยะ สภาพแวดลอมโดยรวมของเมองแยลง และการสญเสยอตลกษณ วถชวต สายสมพนธทางสงคมไปกบความเปนเมองใหญ ฯลฯ ปญหาทเกดขนไดสงผลกระทบอยางกวางขวางแก

20

คณภาพชวตของคนเชยงใหม โดยเฉพาะพนทเมองเกาเชยงใหม และปรมณฑล ซง เปนพนททมความส าคญดวยคณคา และความหมายในดานคณคาทางประวตศาสตร คณคาทางมรดกทางวฒนธรรมทสบถอดกนมาแตอดต คณคาในดานการเปนทอยอาศย และศนยกลางธรกจทเตบโตอยางตอเนอง

การศกษาครงนจงมงเพอทจะศกษาและประมวลพฒนาการความเปนเมองของเมองเชยงใหม เพอท าความเขาใจพนทท งในเชงคณคาทางกายภาพ คณคาในดานสงคม และเศรษฐกจในเชงบทบาทหนาทของเมอง และความเปลยนแปลงทเกดขนตามมาอนเนองมาจากนโยบาย และการพฒนาทสงผลกระทบตอประชาชนทอยอาศยในเมอง การศกษาครงนยงมงทจะรวบรวม และสงเคราะหสภาวะการ พฒนาการรวมตว การขบเคลอน และกอรางสรางแนวคดการพฒนา และกระบวนการดแลเมองโดยภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม เพอน าขอมลทไดมาวเคราะห และเสนอแนะแนวทางพฒนาเมองเชยงใหมในอนาคตโดยการผลกดนจากภาคประชาสงคมตอไป

วตถประสงค

1) ศกษา และประมวลพฒนาการความเปนเมองของเมองเชยงใหมแตครงอดตจนถงปจจบน เพอสงเคราะห และสรปความเปลยนแปลง ผลกระทบทเกดขนกบเมอง และผท อยอาศย

2) ศกษาพฒนาการภาคประชาสงคมกบการมสวนรวมในการพฒนาเมองเชยงใหม 3) เสนอแนะแนวทางการพฒนาเมองโดยการขบเคลอนการพฒนาโดยภาคประชาสงคม

ระยะเวลา

ระยะเวลาด าเนนการ 5 เดอน (24 พฤศจกายน 2557 ถง 24 เมษายน 2558)

21

ตารางท ก. แผนการด าเนนงาน

ขอบเขตการวจย

การวจยครงนไดก าหนดขอบเขตการวจยไวดงน ขอบเขตดานกายภาพ คอ พนทเทศบาลนครเชยงใหม ครอบคลมพนท 40.21 ตร.กม. ครอบคลมพนทท งหมด 15 ต าบล มจ านวนครวเรอนทงหมด 81,025 หลงคาเรอน และเทศบาลต าบลชางเผอก รวมถงบางสวนของพนทเทศบาลต าบลสเทพ และเทศบาลต าบลปาแดด ขอบเขตดานเนอหา คอ มงศกษาประเดนทเกยวของกบพฒนาการความเปนเมองของพนทเมองเชยงใหม ซงการศกษาครงนไดใหนยามค าวาพนทเมองเชยงใหม หมายถง พนทในเขตเทศบาลนครเชยงใหม และพนปรมณฑลเมอง ผลการวจยในชวง 2 เดอนแรก ผวจยไดท าการศกษาตามวตถประสงคงานวจย โดยการทบทวนวรรณกรรม และการเกบขอมลภาคสนามในประเดนตอไปน

1) การพฒนาความเปนเมองของเชยงใหมจากอดตทผานมา (จากแผนพฒนาเศรษฐกจแหงชาต ฉบบท 1 / 2504 จนถงปจจบน)

2) อตลกษณของเมองเชยงใหม และมโนทศนตวตน”คนเมอง” เชยงใหม 3) สภาพปญหาของเชยงใหมในปจจบน

แผนการด าเนนงานวจย เดอน

ธ.ค. 57 ม.ค.58 ก.พ. 58 ม.ค. 58 เม.ย.58

1. การทบทวนเอกสาร ผลการศกษาและก าหนด

แผนการวจย เพอศกษาการพฒนาความเปนเมอง

ของเชยงใหม

2. ส ารวจเกบขอมลภาคสนาม

สงปลกสราง และพนทมรดกทางวฒนธรรม และ

หลกฐานการพฒนาเมองเชยงใหม

3 สมภาษณหนวยงาน องคกร

หรอผทมสวน เกยวของกบ การพฒนาเมอง

เชยงใหมโดยภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม

4. การประมวลผลและวเคราะหขอมล

5. จดท ารางรายงานวจย

6. การจดท า และสงรายงานวจยฉบบสมบรณ

22

4) แผนการด าเนนงานในขนตอนตอไป แผนท ก. พนทศกษา ขนาด 93.08 ตร.กม. (58,178 ไร)

(เทศบาลนครเชยงใหม เทศบาลต าบลชางเผอก บางสวนของเทศบาลต าบลสเทพ และเทศบาลต าบลปาแดด)

แผนทท ก พนทศกษา

23

บทท 1

พฒนาการเมอง สภาพปจจบน และตวตนคนเมองเชยงใหม

1.1 พฒนาการความเปนเมองของเมองเชยงใหม

จากการทบทวนวรรณกรรม เพอการศกษา คนควา และการท าความเขาใจในประเดนการพฒนาเมองเชยงใหมจากอดตจนถงปจจบน นกวจยพบวา ประเดนพฒนาการความเปนเมองของเมองเชยงใหม มการศกษาไวอยางครอบคลม และรอบดาน โดยนกวชาการทองถนซงมบทบาทตอการพฒนาเมองเชยงใหมในหวงเวลา 20 ปทผานมา ผลการศกษาสวนใหญ แสดงใหเหนถงความเปลยนแปลงดวยปจจยส าคญ 2 อยาง 1.ความสมพนธของอ านาจทางการเมอง ทมผลตอการก าหนดนโยบายอนจะน าไปสการเปลยนแปลงของเมอง และ 2.ผลพวงจากโครงการพฒนาทกระตนใหเกดความเปนเมอง และการเปลยนแปลงองคประกอบทางกายภาพของเมอง ทงทเปนรปแบบทเกดขนเอง ปราศจากการควบคมในระยะตน และเรมถกจ ากด และควบคมดวยมาตรการกลไกทางกฎหมาย ความเปลยนแปลงอนมตนเหตจากปจจยขางตน แสดงผลลพธใหเหนทงในดานกายภาพ และสงคม ปรากฏการณทเหนเดนชดในดานกายภาพเมอง ไดแก การตงถนฐานใหม รปแบบการตงยาน ชมชน และเมองตามองคความร ความเชอ และวตถประสงคตามยคสมย การสราง และการปรบปรงลกษณะกายภาพเดมตามนโยบายของผน า และการขยายตวของการใชทดนรปแบบตางๆตามนโยบายการพฒนาเมอง ในดานสงคม ไดแก การยายถนของกลมคน การแตงงานขามชาตพนธ หรอระหวางคนตางพนทตางวฒนธรรมอนน าไปสการปะทะสงสรรค และการเปลยนแปลงทางสงคม และวฒนธรรม การเกดขน และเปลยนแปลงของโครงสรางเศรษฐกจ ซงสงผลตอวถชวต ความคด และมโนทศนของคนในเมอง ตอคณคาและความหมายของชวต และสงรอบๆตว จากการประมวล และสงเคราะห เนอหาวาดวย พฒนาการความเปนเมองของเมองเชยงใหม ผวจยพบวาเมองเชยงใหมมพฒนาการความเปนเมอง ซงสามารถถกแบงไดเปน 4 ชวงเวลา ดงน

1.1 ชวงท 1 : กอตงเมองเชยงใหม (พ.ศ.1835-1839) ตามต านานการสรางเมองเชยงใหม พระญามงราย ปฐมกษตรยแหงราชวงศมงราย ทรง

สรางเมองเชยงใหมใหเปนราชธานในป พ.ศ.1839 พฒนาการทส าคญของความเปนเมองของเมองเชยงใหมในชวงการกอตงเมองอยท การวางบทบาทของเมองในฐานะราชธานใหม ใหเปนทงศนยกลางทงในดานการปกครอง และการคา ปจจยสนบสนนส าคญทชวยสงเสรมบทบาทของเมองเชยงใหม คอ การมชยภมทด มลกษณะสอดคลองกบความเชอ และคณลกษณะทางกายภาพทโดดเดน ซงชวยสงเสรมการพฒนาเมองในยคตอมา อาท ท าเลทต งอยบนทราบขนาดใหญ ท าใหเมองสามารถขยายตว

24

ไดงายในอนาคต ตวเมองอยบนทดอนไมมปญหาเรองน าทวม มลกษณะลาดเทจากตะวนตก ไปตะวนออก มล าหวยและคลองหลายสายเปนพนทรบน า เพราะตงอยระหวางภเขา(ดอยสเทพ) และแมน าสายใหญ(แมน าปง) เออประโยชนทงในเรองการจดสรรทรพยากร น า ปา การเกษตร รวมถงเออประโยชนในดานการคมนาคม และความมนคงในเชงยทธศาสตรการทหาร การจดการทดนในเขตเมอง ถกวางไวอยางเปนระบบตามความเชอเรองทศมงคล ความเชอเรองเมองเปนสงมชวต และการปองกนเมอง เชน ในเขตเมองเชยงใหมทมลกษณะเปนรปสเหลยมผนผาตามคตการสรางเมองทไดรบอทธพลจากอนเดยและเขมร ภายในเขตก าแพงเมองเปนพนทประทบของกษตรย และขาราชบรพารใกลชด รวมถงตลาดการคาทต งอยในพนทขวง(ลานโลงสาธารณะ) ไมไกลจากทประทบ สวนภายนอกซงเปนพนทต ากวา ถกจดวางใหเปนพนทอยอาศยของไพร และพนทท าการเกษตร เปนตน

รปท 1.1 แสดงพฒนาการสณฐานเมองเกา

25

รปท 1.2 แสดงแนวคดการตงถนฐานเมองเชยงใหม

รปท 1.3 แสดงแนวคดการตงถนฐานเมองเชยงใหม และการใชพนทในเขตเมอง (พ.ศ.1835-1839)

26

1.2 ชวงท 2 : เมองเชยงใหมในราชวงศมงราย และภายใตการปกครองของพมา

(พ.ศ.1839-2317)

หลงจากการตงเมอง เมองเชยงใหมไดรบการพฒนา และเสอมถอยตามยคสมย ยคทรงเรอง

ทสด คอ รชสมยของพระเจาตโลกราช (พ.ศ.1985-2030)ดวยพระราชอาณาจกรของพระองคขยาย

ออกไปจนถงเมองทางใตของสาธารณรฐประชาชนจนปจจบน บางสวนในลาว และพมา อกทงยงม

การสงคยานาพระไตรปฎกครงท 8 ทวดเจดยอด ความรงเรองของศาสนาเปนตวสะทอนแสดงออกถง

ภาวะอยดกนดของคนในเมอง และในยคสมยของพระองคไดมการสรางก าแพงเมองชนนอกเพอปองกน

ศตร เปนหลกฐานอนมานไดวา พนทอยอาศยทมความส าคญและมบทบาทกบเมองไดขยายตวออกไป

จากเขตเมองเกา และเปนสวนทควรไดรบการปกปองจากภยสงคราม

หลงจากรชสมยของพระญาตโลกราชความเขมแขงของราชวงศมงรายในการดแล

ราชอาณาจกรเรมเสอมถอยลงตามล าดบ ท าใหเมองเชยงใหมถกตแตกดวยทพพมา น าโดยพระเจา

บเรงนองในราวป พ.ศ.2101 การเขาครองเมองเชยงใหมของพมาครงน นยงสงผลใหเกดความ

เปลยนแปลง และการซมซบรบเอาวฒนธรรมของพมาไวหลากหลายอยาง อาท มการสรางเจดยรปแบบ

ผสมศลปะพกามและศลปะลานนาไวเปนจ านวนมากทงในเขตเมอง และศาสนาสถานส าคญทวจงหวด

การรบเอางานพทธศลปแบบพกามเขาประดบตกแตงวดวา รวมไปถงรปแบบของภาษา และวฒนธรรม

อาหาร

รปท 1.4 แสดงความเปลยนแปลงทางกายภาพ และสงคมของเมองเชยงใหม (พ.ศ.1839-2317)

27

1.3 ชวงท 3 : หลงการเปนเอกราชจากพมา ยคเกบผกใสซา เกบขาใสเมอง (พ.ศ.2317-2400)

หลงจากการรบขบไลพมาออกจากเมองรวมกบกรงธนบร เมองเชยงใหมมสภาพทรดโทรม

เสยหายอยางหนกยากตอการฟนฟ เมองจงถกละทงปลอยใหด ารงอยตามสภาพ จนในรชสมยสมเดจ

พระเจาพทธยอดฟาจฬาโลกขนครองราชย ไดด าเนนการปกครองเชยงใหมในฐานะหวเมองประเทศราช

และมอบหมายใหพระยากาวละเจาเมองล าปางไปครองเมองเชยงใหมราวป พ.ศ.2325 ในฐานะเจาผ

ครองนคร พระยากาวละไดด ารนโยบาย “เกบผกใสซา เกบขาใสเมอง” โดยการยกทพไปตหวเมองทาง

เหนอในเขตสบสองปนนา และกวาดตอนผคนมาเทครวเพอการฟนฟเมอง เกดการตงถนฐานของคน

กลมใหมในพนทเขตเมองเกาชนนอก และพนทโดยรอบเขตเมอง โดยคดเลอกใหชมชนทมองคความร

เชงชางไดอยใกลๆ แนวก าแพงเมองเผอความสะดวกในการใชสอย กลมคนดงกลาวเปนกลมชาตพนธไท

ไดแก ไทลอ ไทขน ไทยอง ทแมจะอพยพมาจากบานเกดแตกยงคงรกษาภมปญญาและองคความรเชง

ชาง และตงชอหมบานตามชอหมบานเดม เหตการณดงกลาวสงผลใหเมองเชยงใหม เกดคณลกษณะ

ของการเปนเมองทมความหลากหลาย และรมรวยทางวฒนธรรม ความเชอ และองคความร งานชาง

ทมาพรอมกบกลมคนเหลานกลายเปนตนทนดานหตถกรรม และการทองเทยวในยคปจจบน

รปท 1.5 แสดงทต งของกลมคนในเมองเชยงใหม (พ.ศ.2317-2400)

28

1.4 ชวงท 4 : เมองเชยงใหมในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

สภาวการณกอนแผนพฒนาฯ ฉบบท 1 (พ.ศ.2400-2500) จากสถานะหวเมองประเทศราช สมณฑลเทศาภบาล เมองเชยงใหมยงคงมความส าคญใน

ฐานะเมองศนยกลางอ านาจการปกครองในพนทภาคเหนอตอนบน เมอเปลยนสระบบมณฑลเทศาภบาล

ไดมการสงขาราชการจากสยามเขามาด าเนนการบรหารแทนเจาผครองนคร มการเลกทาส ท าใหระบบ

ไพร และศกดนาทดน ทเคยเออประโยชน และสรางบทบาทใหชนชนปกครองเรมส นคลอน มการออก

เอกสารสทธและซอขายทดนโดยการรบรองจากรฐสยาม รวมถงการใหสมปทานปาไมในเขตภาคเหนอ

กบกลมทนตางชาตทอาศยการคมนาคมขนสงทางน าในการคาขาย เปนผลใหเกดการพฒนายานการคา

รมน า และการจดสรรพนทบรเวณพนทฝ งตะวนออกของแมน าปงใหกบชาวตางประเทศ เชน

มชชนนารจากสหรฐอเมรกา พอคาไมจากบรษทองกฤษ และชาวจนโพนทะเลทมาท าการคา

ครงหลงของหวงป 2400 เกดการพฒนาการคมนาคมทางบกทงถนนระหวางจงหวด และ

ทางรถไฟสายเหนอ ซงมาถงเชยงใหมป พ.ศ.2464 กระตนใหเกดความเฟองฟของยานการคาใหม

จากเดมจะกระจกตวอยบรเวณรมแมน าปง เชน บรเวณทาน ายานวดเกต ยายไปทถนนเจรญเมอง และ

มการสรางโรงแรมรถไฟใกลสถานรถไฟ เปนอาคารสง 5 ชนหลงแรกของเชยงใหมเพอรองรบ

นกทองเทยว ขาราชการ และพอคา เปนตน

แผนพฒนาฯ ฉบบท 1-3 (พ.ศ.2506-2519)

การกาวเขาสการปกครองในประชาธปไตยใน พ.ศ.2475 ท าใหเชยงใหมถกลดบทบาทลงเปน

เพยงจงหวดหนงในประเทศไทย จากหวงเวลาการเปลยนแปลงระบบการปกครองภายในหวเมอง

ประเทศราชถงการจดตงจงหวด ประเดนความไมเขาใจระหวางรฐไทย กบชาวเชยงใหมเกดขนเปนระยะ

กระแสการไมยอมรบ ความขดแยง และตวตน ศกดศรคนเมองเชยงใหมทเคยรสกเปนไท คอประเดนท

ออนไหว ดงดดความสนใจและสรางความเคลอนไหวของภาคประชาชนไดเปนอยางด เหตการณส าคญ

ในเรองการเคลอนไหวของภาคประชาชนในเรองการพฒนาเมองเชยงใหมทเกดขนในหวงเวลาน ทม

ลกษณะความเปนทองถนนยมชดเจน และกลายเปนบรรทดฐานความรสก และความเขาใจของ

กระบวนการพฒนาโดยภาคประชาชนในทองถน คอ การน าประชาชนสรางถนนขนดอยสเทพของคร

บาศรวชยโดยไมอาศยเงนจากภาครฐ ในป พ.ศ.2477-78 และการเรยกรองใหมการจดตงมหาวทยาลย

ภมภาคท จ.เชยงใหม ในป พ.ศ.2507 โดยมงหวงใหลกหลานคนเหนอไดมการศกษาเพอพฒนาทองถน

รวมถงการตอตานการโครงการสรางกระเชาขนดอยสเทพ(ครงท1) ในป พ.ศ.2508

ในชวงป 2507-10 บทบาทของถนนระหวางอ าเภอ และจงหวดเรมมมากขน และป 2510 เรมม

การกอสรางถนนทางหลวงหมายเลข 11 เชอมระหวาง จ.เชยงใหม-จ.ล าปาง และเรมมรถขนสงรบจาง

29

ขนสงคน และสนคา ระหวางอ าเภอและจงหวดมากขนเรอยๆ เปนบรการขนสงทไดรบพฒนาจนกลายมา

เปนการขนสงทงรถบรรทก และรถทวรในปจจบน การสรางถนนสายใหมๆเพมขนเรอยๆท าใหการ

คมนาคมโดยรถไฟลดบทบาทลง อยางการคารมสองฝากถนนเจรญเมองกคอยๆเรมซบเซาไปดวย

ถนนกมสวนกระตนใหเกดการขยายตวของการตงถนฐานออกไปนอกเขตเมองเกา และการกระจายตว

เพมมากขนของโครงการบานจดสรรตามแนวถนนทขยายตวเชอมตอสอ าเภอรอบนอก

การสรางถนนสายใหม และการเปดสนามบนเชยงใหมในป พ.ศ.2487 คอ รากฐานการเตบโต

ของอตสาหกรรมทองเทยวในเขตเมองเชยงใหม ปจจบน ผนวกกบเรมมการจดงานทเกยวของกบ

การทองเทยว เชน การจดงานประชมการทองเทยวนานาชาต (PATA) ทเมองเชยงใหม ท าใหเชยงใหม

เรมเปนทรจกในโลกของธรกจการทองเทยว การเกดขนของยานการคาและบรการการทองเทยง เชน

ยานชางคลาน โดยเฉพาะดานหลงตลาดอนสาร ซงแตเดมมลกษณะเปนแผงลอยและเรหาบถกพฒนา

เปนยานไนทบาซารมงจ าหนายของทระลกใหแกนกทองเทยว ขยายออกไปทางทศใตจนถงยานระแกง

และยานประตทาแพ มการเปดธรกจรานอาหาร และโรมแรงใหบรการนกทองเทยวอยเปนจ านวนมาก

รปท 1.6 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหมในชวงกอนแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 1

30

รปท 1.7 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหมในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 1-3

แผนพฒนาฯ ฉบบท 4-6 (พ.ศ.2520-2534)

แผนพฒนาฉบบท 4 และ 5 คอ หมดหมายส าคญของการพฒนาเมองเชยงใหม ดวยนโยบาย

การพฒนาเมองหลก และเมองรองในภมภาค เชยงใหมจดใหอยในกลมเมองทจะถกพฒนาเปนเมองหลก

โดยรฐใหการสนบสนนดานงบประมาณในการพฒนาสาธารณปโภค และสาธารณปการ อาท โครงการ

สรางทางระบายน าเสยออกจากเขตเทศบาล โครงการตดถนนสายใหม (ถนนรตนโกสนทร) เชอมพนท

ดานนอกเมองเกาในทศตะวนออกเฉยงเหนอซงเปนพนทหนองน าโบราณ หนงในชยมงคลทปรากฏ

แตครงราชวงศมงราย ซงภายหลงสงผลกระทบตอเมองในเรองการระบายน า และน าทวมในฤดฝน

มการตดถนนเชอมตอกบทางหลวงหมายเลข 11 เกดเปนถนนวงแหวนรอบเมองรอบท 1

ในดานเศรษฐกจ และการพฒนาการทองเทยว มการลงทนในดานการโรงแรม และการบรการ

การทองเทยวเพมมากขน การทองเทยวกลายเปนแหลงรายไดส าคญของจงหวด และเรมมการขยาย

กจกรรมทเกยวของออกสพนทรอบๆเขตเมอง เชน การขยายแหลงอตสาหกรรมหตถกรรมไปสพนทใหม

เชน ยานถนนเชยงใหม-สนก าแพง และยานบานถวาย ถนนเชยงใหม-หางดง

31

รปท 1.8 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหมในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 4-6

แผนพฒนาฯ ฉบบท 7-10 (พ.ศ.2535-2544) จากนโยบายการสงเสรมใหเชยงใหมเปนเมองหลก ตามดวยมต ครม.ในโครงการพฒนา

ลมน าโขงตอนบนทก าหนดใหเชยงใหมเปนเมองศนยกลาง ท าใหเมองเชยงใหมมลกษณะเปนเมอง

โตเดยว และแผนพฒนาฉบบท 7-8 (พ.ศ.2535-2544) กถอไดวาเปนแผนพฒนาฯทมการด าเนนการตาม

แนวนโยบายดงกลาว และเหนผลลพธทเปนรปธรรมความเปลยนแปลงกบเมองเชยงใหมอยางชดเจน

เชน การกระจกตว และการยายเขามาของหนวยงานราชการทงหนวยงานสวนกลาง และภมภาค อกทง

เมองเชยงใหมเรมมโครงการพฒนาขนาดใหญจากภาครฐถกด าเนนการ อาท การจดสรางสนามกฬา

สมโภชเชยงใหม 700 ป การจดการแขงขนกฬาซเกมสครงท 18 การเตรยมงานสมโภชเชยงใหมมอาย

ครบ 700 ป และยงมโครงการปรบปรงและพฒนาภมทศนของเมองอกจ านวนหนง เชน โครงการ

ปรบปรงสภาพแวดลอมรมคลองแมขา โครงการปรบปรงสภาพแวดลอมรมคเมอง โครงการพฒนาศาลา

กลางหลงเดมใหเปน หอศลปวฒนธรรมเมองเชยงใหม

หวงเวลาเชยงใหมครบรอบ 700 ป เกดกระแสส านกรกบานเกด และการอนรกษฟนฟอตลกษณ

ของเมองเชยงใหม อยางจรงจง ดวยการผลกดนของนกวชาการทองถน เครอขายองคกรภาค

32

ประชาสงคม และเครอขายชมชน ผานกจกรรม เชน การเตรยมงานสมโภชเชยงใหม 700 ป การ

เรยกรองใหพฒนาศาลากลางหลงเดมเปนพพธภณฑ รวมถงอาคารในพนทตอเนอง การตอตานทาง

ยกระดบ และทางลอดถนนวงแหวน การตอตานการสรางกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพ ซงเปนการตอส

คดคานยดเยอ ตงแตครงแรกใน พ.ศ. 2508 ครงทสอง ชวงป พ.ศ. 2511 -2512 ครงทสาม ชวงป

พ.ศ. 2528 และครงลาสด ในชวงรฐบาล พ.ต.ท. ทกษณ ชนวตร ในป พ.ศ. 2547

กลมนกวชาการทองถน และเครอขายภาคประชาสงคมทรวมกนเคลอนไหวในหวงเวลาน จนถง

ปจจบน ไดแก ชมรมเพอเชยงใหม ศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหม (ปจจบนใชชอวา มลนธสถาบน

พฒนาเมอง) เครอขายองคกรชมชนจงหวดเชยงใหม โฮงเฮยนสบสานลานนา ภาคคนฮกเมองเชยงใหม

กลมภาคประชาสงคมขางตน ไดรบการเรยกขานกนในหมนกพฒนา และกลมคนท างานภาคประชา

สงคมเชยงใหมวา “กลมรนหนง หรอรนแรก” ปจจบนสมาชกของกลมตางๆยงคงท างานเรองการพฒนา

เมองอยางตอเนอง โดยมกลมคนรนกลาง และคนรนใหมเขาไปชวยหนนเสรมการท างาน

แผนฉบบท 9-11 (พ.ศ.2545-2557) การพฒนาดานเศรษฐกจและการทองเทยวยงเปนสงส าคญทขบเคลอนเมองเชยงใหม พรอมไป

กบโอกาสทเพมมากขน กบจ านวนโครงการขนาดใหญ (Mega Projects) ตามด ารของนายกฯคนเหนอ

พ.ต.ท. ดร.ทกษณ ชนวตร และนางสาวยงลกษณ ชนวตร อาท งานมหกรรมพชสวนโลก โครงการ

เชยงใหมไนทซาฟาร และศนยประชมและแสดงสนคานานาชาต เปนตน

นอกจากโครงการขนาดใหญ ระบบการคมนาคมขนสงกไดรบการพฒนาเชนกน ไดแก การสราง

ถนนวงแหวนรอบเมอง (รอบท 2-3) การสรางทางยกระดบ และทางลอด บรเวณจดตดของถนนวงแหวน

การขยายสนามบนนานาชาตเชยงใหม เปนตน สงผลใหเกดการขยายตวของธรกจอสงหารมทรพย

ทงโครงการบานจดสรร และคอนโดมเนยม ซงเพมมากขนอยางนาตกใจ

33

รปท 1.9 แสดงสภาวการณของเมองเชยงใหมในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจฯฉบบท 7-11

การพฒนาเมองเชยงใหม เกดขนและด าเนนไปในระยะแรกดวยแรงขบจากด ารการพฒนาของ

กษตรย และใชระบบศกดนาไท เปนกลไกทางสงคมทชวยสนบสนนใหเมองและเศรษฐกจเตบโต ตามมา

ดวยแรงขบเคลอนจากนโยบายของรฐสยาม ทมาพรอมการยกเลกกลไกเดม และกระบวนการลดอ านาจ

เจาผครองนคร และพฒนากลไกและมาตรการใหม รวมถงการสรางโครงขายคมนาคมเพอดงทรพยากร

และผลประโยชนจากพนท พรอมไปกบการพฒนาเมองเพอรองรบการเตบโตของสงคมและเศรษฐกจ

หลงจากเรมมแผนพฒนาเศรษฐกจ เมองเชยงใหมถกพฒนาไปอยางรวดเรวในบทบาทของการเปนเมอง

หลกของภมภาค เกดการขยายตวของเมอง และการเปลยนแปลงการใชทดนอยางรนแรง ดวยปจจย

หนนทงทางนโยบาย และการเตบโตของเศรษฐกจระดบภมภาค อยางไรกด แรงเหวยงกลบในรปแบบ

ของการตงค าถาม และการคดคานเรมเกดขนอยางชดเจน จากการตนตวของชนชนน าในทองถน

โดยเฉพาะในแวดวงนกวชาการ ความเปนทองถนนยม และส านกรกษบานเกด กลายเปนประเดน

ขบเคลอน และสงเสรมใหเกดการรวมกลมของภาคประชาสงคมอยางนาสนใจโดยเฉพาะหลงจาก

พ.ศ. 2530 เปนตนมา การเคลอนไหวของภาคประชาชนอยางมนยเพอการรกษาเมองเชยงใหม ท าให

34

เกดการเปลยนแปลงทงในระดบนโยบาย และโครงการพฒนาเมองหลายๆโครงการ ซงเปนประเดนท

ผวจยจะไดกลาวถงในหวขอตอๆไป (สรปความจาก ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง, 2548,

สมโชต อองสกล, 2549 และเพมเตมขอมลใหม จากเอกสารวชาการตางๆ)

1.2 อตลกษณของเมองเชยงใหม และมโนทศนตวตน ”คนเมอง” เชยงใหม 1.2.1 อตลกษณเมองเชยงใหม

หากพจารณาเนอเมองเชยงใหมทางดานกายภาพโดยรวม พบวา พนทเขตเทศบาลนครเชยงใหม เทศบาลชางเผอก และบางสวนของพนทเทศบาลต าบลสเทพ เปนพนทมคณลกษณะเปน “เมอง” คอ พนทท มประชากรตงถนฐานอยอยางหนาแนนเปนชมชน เปนศนยกลางทางดานการบรหารการปกครอง การคาขายเศรษฐกจ การศกษา และการคมนาคม ตดตอสอสาร

จนตภาพโดยรวมของเมองเชยงใหม แบงไดออกเปน 3 สวน 1) เมองเกาเชยงใหม 2) ชมชนเมองโดยรอบเมองเกา 3) ชมชนเมองในสวนขอบเขตการขยายตว

เมองเกา เมองเกาเชยงใหม

ในปจจบนยงหลงเหลอลกษณะทางกายภาพทบงบอกขอบเขตของเมองไดชดเจน ดวยก าแพงเมอง คเมอง ปอมปน (แจงเมอง) ประตเมอง และคนดน ทรายลอมพนท สณฐานของเมองเกาชนในมรปทรงเปนสเหลยมจตรส ซงไดรบอทธพลตามคตการสรางเมองแบบสโขทย พนทภายในเขตเมองเกาชนในมอาณาบรเวณประมาณ 3.2 ตารางกโลเมตร ภายในมวดเกาทยงใชงานตงเรยงรายตามแนวแกนถนนเหนอใต และกลมชมชนจ านวน 38 วด มพนททมความส าคญทางประวตศาสตร เชน วดเกา คมเจา ขวง(พนทโลง) และอาคารประวตศาสตรอนซงจะตงเกาะกลมกนอยบรเวณกงกลางเมองคอนไปทางทศเหนอ นอกจากนยงมอาคารรวมสมยอนๆ อาท โรงเรยน สวนราชาการ อาคารพาณชยกระจายตวปะปนไปกบกลมทอยอาศย ซงเปนชมชนดงเดม ซงปจจบนจดตงเปนชมชนทไดรบการรบรองจากเทศบาลจ านวน 13 ชมชน ชมชนทงหมดทม วถชวต ส านก และความทรงจ ารวมกน เปนสายสมพนธทางสงคม บาน วด ตลาด โรงเรยน ทยงคงมใหเหน พรอมกบมรดกทางวฒนธรรมทจบตองได และจบตองไมไดภายในเมองเกา

ส าหรบเมองเกาชนนอก คอ พนทดานนอกเขตเมองเกาชนใน ดานทศตะวนออกและทศใต มแนวคนดนโบราณ(ก าแพงดน) และคลองขดรปเสยววงเดอนลอมรอบประกอบดวยคลองส าคญ 2 สาย คอ คลองแมขา ซงตงอยในทศตะวนออกของเมอง และคลองล าคไหวดานทศใตของเมองเกา เมองเกา

35

ชนนอกมอาณาบรเวณประมาณ 4.5 ตารางกโลเมตร ประกอบไปดวยแนวอาคารรานคา อาคารพาณชย ทเปนยานการคาซงเตบโตตามแนวถนนตะวนออก-ตะวนตก เชอมเมองเกากบ พนทรมน า(ทาน า) แมน าปง และสถานรถไฟ และเชอมเมองเกากบชมชนนอกเมองในสวนของทศใต นอกจากรานคาแลว ในพนทยงประกอบไดดวยวดเกา กลมบานทอยอาศยโดยมกลมชมชนดงเดมทมองคความรเชงชาง และหนวยงานรฐ รวมถงสถาบนการศกษาทแทรกตวอยภายในพนท บรเวณพนทแนวคนดนโบราณ และรมคลองแมขา และล าคไหว ปรากฏชมชนทอพยพเขามาเพอขายแรงงานในชวงปพ.ศ. 2520 อาศยพนทต งบานเรอนอยอยางแออด

การใชประโยชนทดนในเขตเมองเกาในในปจจบน (พ.ศ.2558) สามารถแบงกจกรรมการใชพนทไดเปน 3 ประเภทใหญๆ 1) ทอยอาศย ซงเกาะกลมและกระจายตวกนหนาแนนในพนทเมองเกาชนในฝงตะวนตก และพนทเมองเกาชนนอกดานทศใต 2) พาณชยกรรม พบในพนทรมถนน ถนนเสนหลกตามแนวแกนตะวนตก-ออกมงสแมน าปง (ถนนชางมอย ถนนทาแพ ถนนลอยเคราะห และถนนศรดอนไชย) และพนทเมองเกาชนในฝงตะวนออก หรอทเรยกกนวายานทาแพ ซงมหางรานสวนใหญด าเนนธรกจทเกยวของกบการทองเทยว 3) พนทอนๆ เชน พนทวด พพธภณฑ โรงเรยน และพนทสาธารณะ เชน ขวง(ลานโลงสาธารณะ) หรอสวนสาธารณะ บรเวณใจกลางเมองเกาชนใน คอพนทท เปนสวนของเจาเมองมากอนประกอบดวย คมเจา และอาคารขนาดใหญ ซงภายหลงถกใชเปนทตงของหนวยงานภาครฐดานการบรหารและการปกครอง เชน ศาลากลางจงหวด กลมอาคารดงกลาวถกปรบปรงและทยอยเปดใชงานตงแตป พ.ศ.2538 เพอเปนพพธภณฑประจ าเมอง ปจจบนเปนกลมอาคารทใชเปนพพธภณฑบรหารจดการโดยเทศบาลนครเชยงใหม ประกอบไปดวย หอศลปวฒนธรรมเมองเชยงใหม พพธภณฑพนถนลานนา และหอประวตศาสตรลานนา นอกจากนขวง (ลานโลงสาธารณะ) บรเวณดานหนาอาคารหอศลปวฒนธรรมเมองเชยงใหม ปจจบนไดถกปรบปรงและเปดใชเปนลานอเนกประสงค ใชส าหรบงานวฒนธรรม ประเพณ และงานส าคญๆของเมอง และมพนทสเขยวประชาชนและนกทองเทยวไดพกผอนโดยรอบ

นอกจากพนทกลางเวยงทเปนพนทสาธารณะแลว ในเขตเมองเกาชนในยงมพนทสาธารณะและเปนพนทสเขยวอก อาท สวนบวกหาด สวนสาธารณะแหงแรกของจงหวดเชยงใหมเชยงใหม ตงอย ณ พนทมมเมองชนในทศตะวนตกเฉยงใต สวนกาญจนาภเษกบรเวณจดเรมตนแนวคนดน (ก าแพงดนชนนอกทศตะวนตก และพนทวางรมคเมองซงเตมไปดวยตนไมใหญ และสนามหญา เปนพนทชวยผลตออกซเจน และกรองฝ นในเขตเมองไดเปนอยางด

36

รปท 1.10 แผนทเมองเกาเมองเชยงใหม

ทมา: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

รปท 1.11 ประตทาแพ รปท 1.12 แจงศรภม (ปอม) รปท 1.13 ขวง (ลาน) อนสาวรยสามกษตรย

รปท 1.14 คเมองเชยงใหม รปท 1.15 พนทสเขยวรมคเมอง รปท 1.16 สวนบวกหาด

เมองเกาชนใน

เมองเกาชนนอก

37

รปท 1.17 วดเกาในเขตเมองเกา รปท 1.18 บานเกา รปท 1.19 ตลาดเกา

รปท 1.20 คลองแมขา รปท 1.21 คนดน (ก าแพงดน) ช นนอก

เมองเกาขนาดเลกในปรมณฑลเมองเชยงใหม1 ในพนทใกลเมองเกาเชยงใหมปรากฏเมองเกาขนาดเลกทยงคงปรากฏหลกฐานทางกายภาพ

เปนคน า หรอคนดน ไดแก เวยงสวนดอก เวยงสวนดอก สรางโดยพญากอนา (พ.ศ.1898-1928) โปรดใหสรางเวยงสวนดอกขนทางดาน

ทศตะวนตกของเมองเชยงใหม บนเสนทางระหวางเมองเชยงใหมไปดอยสเทพ โดยมวตถประสงคเพอใชเปนเมองทางศาสนา ภายในเปนพระราชอทยานทเตมไปดวยตนดอกพะยอม และทรงสรางวด บปผาราม (วดสวนดอกไม) มเจดยเพอบรรจพระบรมธาตแบงเปนสองสวน สวนหนงประดษฐานไว ณ เจดยประธานทรงระฆงของวดบปผาราม อกสวนหนงน าไปประดษฐานในเจดยทสรางขนบนดอยสเทพ เวยงสวนดอก สรางขนตามแนวคดของพทธศาสนา ฝายอรญวาสทตองอยหางจากบานหรอชมชนเมอง

เวยงเจดลน เวยงเจดลน หรอเวยงละเมง หรอเวยงเจดลน สนนษฐานวาเปนเวยง(เมอง)ของชาวลวะ กลม

ชาตพนธทอยอาศยกอนในพนท กอนการตงเมองเชยงใหม (ปรานอม และวทยา, 2557) ตงอยนอก

1 ประวตโดยยอของเมองเกาขนาดเลกในปรมณฑลเมองเกาเชยงใหม สรปความ และเพมเตมขอมล จากตนฉบบเรอง “แนวคดการตงถนฐานและการบรหารจดการเมอง เพอสรางองคความรในการพฒนาเมองและทองถน: กรณเมองเชยงตง เชยงรง และ” โดย สดารตน อทธารตน และคณะ, 2557

38

ก าแพงเมองออกไปทางดานทศตะวนตกเฉยงเหนอประมาณ 3 กโลเมตร สณฐานเมองเปนวงกลม ขนาดเสนผานศนยกลางประมาณ 900 เมตร มคนดน (ก าแพงดน) ลอม 2 ชน พนทเวยงเจดรนปจจบนเปนทตงของมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา และพนทบางสวนของสวนสตวเชยงใหม และมหาวทยาลยเชยงใหม

เวยงเชยงโฉม เวยงเชยงโฉม หรอเวยงบว ตงอยหางจากเมองเกาไปทางทศเหนอประมาณ 700-800 เมตร

สนนษฐานวาอาณาเขตของเมองนาจะกนอาณาบรเวณโดยรอบวดเจดยปอง และมรปทรงเปนสเหลยมเชนเดยวกบเวยงสวนดอก สรางขน สรางขนในสมยพญาสามฝงแกน (พ.ศ.1945-1984) โปรดใหใชเปนวงทประทบ เวยงเชยงโฉมปจจบนคอพนบางสวนของมหาวทยาลยราชภฎเชยงใหมบรเวณดานทศตะวนตกตดกบถนนชางเผอก บรเวณถนนชางเผอก และบรเวณกลมบานระหวางถนนเวยงบว และถนนเจดยปอง

ยงมเมองเกาอกจ านวนหนงซงกระจดกระจายอยในเขตปรมณฑลของเมองเชยงใหม แตไมได

อยในเขตเมองเชน เชน เวยงกมกาม ซงตงอยในเขตเทศบาลต าบลทาวงตาล อ าเภอสารภ อยหางจากเมองเการาว 2 กโลเมตร เปนเมองทพระญามงรายโปรดใหสรางกอนจะประสบอทกภยครงใหญ พระองคจงยายบรวารมาสรางเมองใหม ณ เมองเชยงใหม

39

แผนทท 1.1 ต าแหนงเมองเกาขนาดเลก (เวยง) ในปรมณฑลเมองเชยงใหม

40

ชมชนเมองโดยรอบเมองเกา จากคตการตงเมองแตครงอดตของพระญามงราย ซงทรงไดพจารณาคณลกษณะทางกายภาพ และก าหนดการวางตวเมองอนใหสอดรบ และใชประโยชนจากคณลกษณะนน ท าใหเมอง และชมชนโดยรอบมพฒนาการเปนไปตามลกษณะทางกายภาพทเอออ านวย และยงคงหลงเหลอใหเหนบทบาทหนาทของพนทดงกลาวจนถงปจจบน อาท ตวเมองเกาเชยงใหม ซงมความส าคญในฐานะศนยกลางการบรหารจดการเมองถกจดวางใหตงอยบนทดอน ไมมปญหาเรองน าทวม และยงสามารถใชประโยชนไดจากคเมองขด และล าคลองโดยรอบทงในดานการอปโภคบรโภค และเกษตรกรรม อกทงยงชวยระบายน าในชวงฤดน าหลาก ส าหรบพนทปรมณฑลรอบเมองเกาทางตอนเหนอ และใต เปนทลมมล าหวยหลายสาย น าน าจากดอยสเทพไหลผานสแมปงในแนวตะวนตกสทลมตะวนออก พนทจงมความเหมาะสมแกการท าเกษตรกรรม ในขณะทพนทฝงตะวนออกของเมองไปจนจรดแมน าปง คอ เสนทางคมนาคม จากตวเมองไปสทาน า และยานการคารมน าในยคทการคมนาคมทางน ายงเปนเสนทางคมนาคมสายหลก พนทบรเวณดงกลาวจงปรากฏยานการคา และตลาด อาท ยานวดเกต ตลาดตนล าไย และตลาดวโรรส และถงแมรปแบบการคมนาคมจะเปลยนแปลงไปสการใชรถยนต รถไฟ หรอ เครองบน การคมนาคมขนสง และยานการคารมทางกยงเปนคณลกษณะของพนทดงกลาวมาจนถงปจจบน ดงจะเหนไดจากถนนทกสายทมงออกจากเมองเกาในทศตะวนออกสทาน า ทงถนนชางมอย ถนนทาแพ ถนนลอยเคราะห และถนนศรดอนไชย รวมถงถนนสายอนๆทเชอมตอกบถนนเหลานในอกฝากของแมน าปงเชน ถนนเจรญเมอง ซงมงตรงไปสสถานรถไฟ กอนจะไปบรรจบกบถนนซปเปอรไฮเวยสายเชยงใหม -ล าปาง ในยคสมยทการขนถายสนคานยมใชบรการรถไฟ ถนนสายนคอยานการคาทมเคยรงเรอง และเชนเดยวกบถนนแกวนวรฐ ซงมงตรงไปสสถานขนสงจงหวดเชยงใหมแหงท 2 (อาเขต) กอนจะไปบรรจบกบถนนซปเปอรไฮเวยสายเชยงใหม-ล าปาง นอกจากสถานขนสงทงสองแหง ซงเปนปจจยส าคญในการพฒนาพนทดงกลาวแลว การจดวางพนทตามด ารของเจาเมองในราชวงศทพยจกรเมอครงตดตอคบคากบตางชาต เชน ธรกจขนสง และการคาไม กมผลท าใหพนทรมฝงแมน าปง (ฝงตะวนออก) ทถกจดสรรใหชาวตางชาตตงถนฐาน โรงเรยน โรงพยาบาล และโบสถ ไดรบการพฒนาไปดวย ทงในเรองเสนทางการคมนาคม และการพฒนาดานการคาการลงทน บรเวณพนทดานทศใตของเมองเกา ตงแตแยกประตหายยาไป มงไปตามถนนทพยเนตรไปจนถงบรเวณสแยกสนามบน และรมถนนสายเชยงใหม-หางดง (ทางหลวงหมายเลข 108) แตเดมเปนพนทเกษตรกรรมโดยเจาของทดนสวนใหญคอ คนในชมชนทอยอาศยในเขตเมองเกา ความเปลยนแปลงการใชทดนของพนทนเรมเกดขนเมองมการสรางสนามบนเชยงใหม เดมชอสนามบนสเทพ และเปดใชงานเมอป พ.ศ.2446 และตองปดตวลงเพราะเหตการณสงครามโลก กลบมาเปดบรการอกครงเมอป พ.ศ. 2503 (ส านกหอสมดมหาวทยาลยเชยงใหม, ออนไลน) ท าใหพนทดงกลาว และพนทรม

41

ถนนทพยเนตร เชอมตอกบชวงตนทางหลวงหมายเลข 108 ถกปรบเปลยนเปนพนทเพอพาณชยกรรม และพนทอยอาศยในรปแบบการจดการพนทแบบทดนจดสรร และบานจดสรรจ านวนมาก พนทบรเวณนถกเรยกกนวายานแอรพอรต มาจากชอหางสรรพสนคาแอรพอรตพลาซา หากขามแยกสนามบน และถนนมหดลไปแลวพนทบางสวนอยในความดแลของกองบน 41 และสวนทเหลอ โดยเฉพาะพนทฝงตะวนออกของถนนสาย 108 เปนพนทของเอกชน นอกจากในพนทจะมหางสรรสนคาแอรพอรตพลาซาแลวยงมหางสรรพสนคาเทสโกโลตส และวทยาลยนอรทเชยงใหม บรเวณนยงมสะพานลอย หรอทางยกระดบ ทเชอมโยงถนนมหดลมงสสนามบน เพอหลกเลยงปญหาการจราจร เปนโครงการหนงของรฐทด าเนนการแลวเกดการคดคานจากภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมอยางแขงขนในชวงตนป พ.ศ.2540 เนองจากท าใหเกดทศนะอดจาด บดบงทวทศนดอยสเทพ (ปรานอม และวทยา, 2556 :149) พนทดานทศตะวนตกของเมองเกา ในสมยราชวงคมงรายมการตงเวยงสวนดอก ซงเปนเวยงทางศาสนา ตงอยนอกเขตเมองเกาประมาณ 500 เมตร เสนทางทศตะวนตกจงเปนแนวทศเพอการปฏบตศาสนกจของกษตรยในสมยนน เรมจากวดพระสงห ผานประตสวนดอก มงสวดส าคญทตงอยในพนท ป า เชงดอย เชน ว ด อโมงค ว ดปาแดง และวดพระธาตดอยส เทพ หลงจากการต งมหาวทยาลยเชยงใหมในปพ.ศ.2507 พนทไดรบการพฒนา ทงการจดสรรทดน และการวางผงพนทดวยแนวคดผงเมองแบบตะวนตก ดงปรากฏใหเหนรปแบบการวางถนนลกษณะตาราง (Grid) หรอมลกษณะเปนบลอคขนาดใหญ (Super Block) (ปรานอม และวทยา, 2556: 142) ในพนทยานนมมานเหมนท พรอมไปกบการขยายตวของหนวยธรกจตามแนวรมถนน และบานทอยอาศยภายตงอยภายในถนนขนาดเลกถดเขาไปจากถนนใหญ ทมงไปจรดพนทมหาวทยาลยทงดานหนา บนถนนหวยแกว และดานหลง คอ ถนนสเทพ ในปจจบนเกดความเปลยนแปลงดานภมทศนของถนนทงสองสายอยางเขมขน ทงการกอสรางอาคารพาณชย และอาคารสง เกดขนอยสม าเสมอ เชน บรเวณจดตดระหวางถนนนมมานเหมนทกบถนนหวยแกว บรเวณสแยกรนค า ทเพงมการสรางอาคารขนาดใหญ และอาคารสง เปนหางสรรพสนคา และโรงแรม หรอบรเวณพนททเคยเปนปาใกลละเมาะในซอยวดอโมงค ดานหลงมหาวทยาลยเชยงใหม ซงปจจบนไดถกปรบเปลยนเปนอาคารทพกอาศย เชน หอพก และอาคารพาณชยจ านวนมาก เพอรองรบและใหบรการนกศกษาทมความตองการเชาทพก และใชสงบรการอ านวยความสะดวกทใกลมหาวทยาลยฯ เปนตน ในพนทดานทศเหนอของเมองเกา ตงแตบรเวณประตชางเผอก ไปตามเสนทางถนนชางเผอกจนถงสแยกขวงสงห แตเดมมสภาพเปนกลมบาน ตงเปนชมชนตามชาตพนธและความเชอทางศาสนา เชน พนทใกลตลาดชางเผอกจะเปนชมชนมสลม บรเวณวดโลกโมฬเปนชมชนคนเมอง และบรเวณ วดกเตา วดเชยงยน และวดปาเปา เปนชมชนชาวไทใหญ ปจจบนลกษณะทางสงคมแบบกลมบานและชมชนยงคงมอยดวยระบบศรทธาวด และศาสนพธทชวยหลอหลอมและยดเหนยวผคนเขาไวดวยกน บรเวณพนทรมถนน ถอไดวาเปนยานการคาทพฒนาขนหลงป พ.ศ. 2520 ดวยปจจยเรองการพฒนา การตงตลาดธานนทร ตลาดอาหารปรงส าเรจ และการขยายตวของวทยาลยคร (มหาวทยาลยราชภฎ

42

เชยงใหม) ทงจ านวนนกศกษา และการสรางอาคารเพมเตม เปนผลใหสภาพปจจบนของพนทรอบมหาวทยาลยราชภฎเชยงใหม ก าลงเผชญสภาพคลายคลงกบพนทชมชนวดอโมงค ด านหลงมหาวทยาลยเชยงใหม ทเรมแออดไปดวยหอพก และอาคารพาณชย ปญหาเรองการจราจรตดขด และปญหาเรองทจอดรถ การขยายตวของความเปลยนแปลงดงกลาวยงเกดขนกบพนทตอเนองอยางยานสนตธรรม ซงเปนอกหนงทดนจดสรรรนราวคราวเดยวกบยานนมมานเหมนท ซงในชวงเวลา 10 ปทผานมาเกดความเปลยนแปลงอยางรวดเรว และรนแรง เชน มการตงตลาดแหงใหม ยานทเคยมสภาพเปนทอยอาศยของคนดงเดม เรมมคนนอกเขามาอยอาศย และประกอบธรกจมากขน ยานทเคยไดชอวาเปนพนทสถานบนเทง และสถานประกอบการผดกฎหมายในเรองการคาประเวณ ถกปรบเปลยนเปนการประกอบการรปแบบอนๆทมงรองรบ และใหบรการลกคากลมนกศกษา และคนวยท างานมากขน จากพฒนาการ และความเปลยนแปลงของเนอเมองในสวนปรมณฑลของเมอง จะเหนไดวามการซอนทบกนอยของกลมการพฒนา 2 กลม กลมแรกคอ กลมชมชน คอกลมคนทอยอาศยมาแตดงเดม มประวตศาสตรและความผกพนกบพนทผานการยดโยงตวตน วถชวต ศาสนา และสายสมพนธทางสงคม กลมการพฒนาทสอง คอ กลมคนนอกทเขามาพฒนาเพอทดวยวตถประสงคตางๆ อาท การตงหนวยงาน องคกร สถาบน และองคกรทางธรกจ การพฒนาของทงสองกลมสะทอนภาพรวมของเมองเกาเชยงใหม และพนทปรมณฑลไดเปนอยางด ในประเดน “คนในยายออก-คนนอกยายเขา” แมจะยงไมมการศกษาวจย และตวเลขทางสถตบงชเดนชด แตปรากฏการณเชงประจกษ และการเกบขอมลชมชน การประชมรวมกบตวแทนชมชนในพนท โดยผวจยพบวา อตราสวนระหวางทอยอาศย และพาณชยกรรมมอตราสวนทแตกตางกน ในสดสวน 40% ตอ 60% หรออาจแตกตางกนมากกวาถง 20% ตอ 80% ในพนททเปนยานการคาทถกพฒนาขนใหมอยางยานลอยเคราะห สนตธรรม และนมมานเหมนท ภาวการณดงกลาว สงผลกระทบแกเมองในหลายดานๆ อาท แมการเพมขนของหนวยธรกจ แสดงออกถงความตองการของตลาดยงคงมอยมาก และท าใหรายไดของเมองจากภาคธรกจเพมมากตามไปดวย แตในทางกลบกน รายได และการพฒนาพนทท เกดขนสมเสยงตอการเกดผลกระทบทางสงแวดลอม ทงกายภาพของเมองทเสอมโทรมลง ปญหามลภาวะในทกรปแบบ และสภาพสงคมทกลายเปนสงคมเมองเตมรปแบบ ทชวตของผอยอาศยตางเรงรบ ดวยคาครองชพทสงขน คนเหนแกตวมากขน และแลงน าใจ รวมถงสายสมพนธทางสงคมกนในลกษณะชมชน และส านกรวมคอยชวยเหลอดแลเมองคอยๆจางหาย ฯลฯ ปรากฏการณดงกลาวเปนสงทเกดขนทกเมองใหญทวโลก และเมองเชยงใหมก าลงเผชญกบปญหาดงกลาวในปจจบน

ชมชนเมองในสวนเขตการขยายตว ไดแกพนทรอบนอกจากถนนวงแหวนรอบท 1 หรอ ถนนซปเปอรไฮเวยเชยงใหม-ล าปาง และทางหลวงหมายเลข 1141 หรอถนนมหดล ขยายออกไปเปนแนวรศมจนถงถนนวงแหวนรอบท 3 หรอถนนรอบเมองเชยงใหม (ทางหลวงหมายเลข 121) จนตภาพของลกษณะการใชทดนในพนทนบรเวณทอยตดกบเขตปรมณฑลเมองเชยงใหม ตามรมถนนสายส าคญทงสองสายจะปรากฏหางสรรพสนคา

43

ขนาดใหญ รานคาสงขนาดใหญ โรงพยาบาล โรงเรยน และรานขายสนคาประเภทเครองจกร ชนสวนอะไหล และโรงแรม โดยเฉพาะบรเวณจดตดหรอทางแยกทเกดจากถนนสายหลกในแนวรศมทพงออกจากตวเมองเชยงใหม ดานหลงพนทรมถนนจะพบการใชประโยชนทดนประเภททอยอาศย เปนกลมชมชนทมลกษณะทางกายภาพ และสงคมแตกตางกนอย 2 กลม 1) ชมชนดงเดม ทต งบานเรอนมากอนการตดถนน หรอขยายถนน เปนชมชนทมรปแบบสงคม และวถ ตามกลมศรทธาวด เชน ชมชนวดเจดยอด ชมชนบานทอ-เมองลง ชมชนสนผเสอ ชมชนบวกครกนอย ชมชนบวกครกหลวง ชมชนบานทาศาลา เปนตน ชมชนเหลานนอกจากจะมวดประจ าชมชนตงอยแลว บางแหงมโรงเรยนในสงกดเทศบาลของตนเอง และชมชนไดรบการยกระดบใหเปนเทศบาล 2) ชมชนบานและทดนจดสรร เปนกลมชมชนทตงขนภายหลง แทรกตวอยปะปน และอาศยสาธารณปโภคและสาธารณปการเชน ถนน ไฟฟา และน าประปาจากชมชนชนดงเดม พนทท กลมชมชนนตงอยเปนทดนเกษตรกรรมเดมของชมชน ทเคยเปนนาขาว และสวนล าไย ถกขายไปใหกบนายทนเพอท าการปรบปรงพนทใหเปนบาน หรอทดนจดสรรส าหรบคนภายนอกชมชน หรอผมก าลงซอ และตองการบานทอยใกลเมองเขามาซออยอาศย พฒนาการในระยะแรกของกลมชมชนบาน และทดนจดสรรทขยายตวออกไปอยางรวดเรว มแนวโนนจะท าใหเมองเชยงใหมเกดภาวะ Urban Sprawl เน องจากศนยกลางการใหบรการของหนวยงานภาครฐ สถาบนการศกษา โรงพยาบาล และสงอ านวยความสะดวกตางๆกระจกตวอยในเขตเมอง และปรมณฑล เปนปจจยส าคญทท าใหผคนทอยอาศยในสวนขยายตวของเมอง และนอกเขตเมอง ทเปนกลมบานและทดนจดสรร ตองเดนทางทไกลเพอเขาสตวเมอง และตองใชรถสวนบคคลเนองจากระบบขนสงสาธารณะของเมองเชยงใหมยงไมสามารถรองรบ และใหบรการไดเตมท น ามาสปญหาการจราจรตดขดในชวงชวโมงเรงดวน ปจจบนพนทชมชนเมองในสวนการขยายตวของเมอง นอกจากจะเปนรอยตอระหวางลกษณะการใชประโยชนทดนในรปแบบชมชนเมอง และชนบทแลว พนทแหงนยงกลายเปนพนททก าลงเตบโตทางเศรษฐกจการคา เนองจากมการตงตลาดสด และหางสรรพสนคา ในรปแบบ community mall เกดขนในแทบทกจดตดของถนนสายส าคญ เพอใหบรการกลมคนทอยบานจดสรร การขยายตวของชมชน และสงบรการในพนทเขตการขยายตวของเมองยงน ามาซงอกปญหาส าคญ คอ การสญเสยทดนทมศกยภาพเหมาะสมส าหรบการเกษตร เปนการใชประโยชนทดนผดประเภท และไมเหมาะสม

44

รปท 1.22 อตลกษณดานกายภาพของเมองเชยงใหม

45

[Grab your reader’s attention with a

great quote from the document or

use this space to emphasize a key

point. To place this text box

anywhere on the page, just drag it.]

แผนท 1.2 จนตภาพการยานชมชนและการใชประโยชนทดนในเขตเมองเชยงใหมปจจบน

ยานทอยอาศย ยานธรกจ ยานสถาบนการศกษา

46

1.2.2 มโนทศนตวตน ”คนเมอง” เชยงใหม

จดเรม และการนยามความหมายของ “คนเมอง” การศกษาเรองความหมาย และนยยะของค าวา “คนเมอง” และบรบททางสงคมวฒนธรรม ทแวดลอมบนพนทนยามความเปน “เมอง” ไดรบความสนใจอยางกวางขวาง เมอระบบการปกครองจากสวนกลางเรมเขามามบทบาทกบพนทในดนแดนภาคเหนอ รปแบบการเคลอนตวทงในดานการนยาม และการองอาศยนยามดงกลาวเปนเครองมอในการพฒนาสงคม เศรษฐกจ และการเมองของคนทองถนในดนแดนวฒนธรรมลานนา สามารถจดแบงรปแบบการเคลอนไหวไดเปน 2 กลมใหญ คอ 1) การเคลอนไหวเชงวชาการ 2) การเคลอนไหวในเชงส านกรวมทางสงคม การเคลอนทง 2 รปแบบมนยยะเปาหมายทแตกตางกน แตเกอหนนสงเสรมกนบนพนทการพฒนาเมองดวยเครองมอทางสงคม การเคลอนไหวเชงวชาการตอ ค าวา “คนเมอง” และความเปน “เมอง” ไดรบการศกษา คนควา และเปนประเดนทไดรบการพดคยถกเถยงกนในกลมนกวชาการทองถน และนกวชาการจากภาคกลาง มาเปนเวลานาน กระแสการศกษาเรองความหมายและตวตน “คนเมอง” ปรากฏใหเหนชดเจนใน 2 ชวงส าคญ คอ ชวงป พ.ศ. 2480-2525 ในมตของการรกษา และประกอบสรางความเปนตวตน อตลกษณ ภายใตกระแสการพฒนาประเทศแบบรวมศนย และการทองเทยวทเรมเขามามบทบาทในดานการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของเมองเชยงใหม และชวงท 2 คอ ชวงตนป พ.ศ.2540 ในมตของกระแสการฟนฟศลปวฒนธรรมในวาระเมองเชยงใหมครบอาย 700 ป (ป พ.ศ.2539) อนน ามาสการสบคนเรองราวทเกยวของกบเมองเชยงใหม ทงในดานประวตศาสตร ส งคม เศรษฐกจ ตวตน และอตลกษณคนเมอง ในบรรยากาศของการสงเสรมอนรกษศลปวฒนธรรมทองถน การตนตวของภาคประชาสงคม และการกระจายอ านาจสทองถนภายใตรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2540

งานวชาการทเกยวของกบการสรางทศนะตอ คนเมอง สามารถแบงออกไดเปน 2 กลมใหญ ตามการพจารณา และการสรางหลกการและเหตผลขนมาสนบสนนทศนะดงกลาว คอ (1) การกลาวถงอตลกษณ คนเมอง ในมตของการก าหนดกลมชาตพนธทสมพนธกบพนท และ (2) การกลาวถงอตลกษณ คนเมอง ในมตของการเมอง โดยเนอแทมตท งสองมความเกยวของและเชอมโยงกนอย ทปรากฏเหนไดเดนชดคอ การนยามชอเรยก ในการแสดงนยยะการก าหนดความแตกตางของ การเปนคนเหนอ (คนเมอง) และไมเปนคนเหนอ (คนเมอง)

ในมตของการก าหนดกลมชาตพนธ อนสมพนธกบพนทต ง ธเนศวร เจรญเมอง ไดน าเสนอการวเคราะหเอาไวในหนงสอ คนเมอง ประวตศาสตรลานนาสมยใหม (พ.ศ.2317-2553) สรปประเดนไดวา ค าวา คนเมอง ถกใชครงแรกในชวงป พ.ศ. 2416 เพอสรางอตลกษณของคนทองถนทมนยยะทางวฒนธรรม และการเมองควบคกนไป (ธเนศวร, 2554: 19) โดยระยะแรก ค าวา คนเมอง หมายถง คนยวน และหมายรวมคนในทองถนทอยอาศยในเขตเมองเชยงใหมทงหมด ซงหมายรวมไปถง ชาวลวะ กะเหรยง(ยาง) และคนในกลมชาตพนธไททถกกวาดตอนมาอยในเมองเชยงใหม และพนทโดยรอบ

47

เปนกลมคนทสามารถพดค าเมอง และตองเผชญกบการเปลยนแปลงจากระบบภาษอากรแบบใหม รวมไปถงนโยบายทมนยยะการลดรอนสทธจากเจานายฝายเหนอ และระบบทมมาแตเดมในสงคม ธเนศวร สรปวาปรากฏการณการเรยกตนเองของ คนในดนแดนอาณาจกรลานนาเดมวา คนเมอง นาจะแพรกระจายออกไปโดยมจดเรมตนทเมองเชยงใหม เนองจากเปนเมองศนยกลางของอาณาจกรเดม ท ณ เวลาดงกลาว ก าลงเกดปญหาความขดแยงระหวางคนทองถน กบขาราชการสยาม ค าวา คนเมอง จงถกใชเรยกตนเองแทนในเชงคดคานอ านาจการปกครองของสยาม และภายหลงเปนการตอสทางการเมอง และวฒนธรรมผานการใหความหมายคนทองถนวา เปนคนเมอง ไมยอมรบการนยามของขาราชการสยามทมกเรยกคนทองถนวา คนลาว ดงปรากฏค าทใชเรยกหวเมองทางเหนอวา หวเมองเฉยงลาว สงวน โชตสขรตน กลาวไวในหนงสอ ไทยยวน-คนเมอง จดพมพเมอปพ.ศ. 2516 ซง ธเนศวร ไดยกมาอางองสนบสนนแนวคดของตน โดยกลาววา สงวนไดใหความหมายตอค าวา คนเมอง คอ คนไตยวนทเคยอยอาศยในเขตเมองเชยงใหม ในสวนทพมาเขายดครองคนไทยยวนกลมนจงไดอพยพลภยไปอยในปา ถอวาตนเองเปนกลมคนผมวฒนธรรม ไมใชผคนปาเถอน และไมไดเปนคนพมา(มาน) (อางโดย ธเนศวร,2554: 7)

ในมตของการเคลอนไหวทางสงคม ธเนศวร ไดใหความเหนสนบสนนเพมเตมวา แทจรงแลว ค าวา คนเมอง มนยยะของการผกสมพนธ สรางพนธมตร ระหวางกลมคนตางชาตพนธท อยอาศยในเขตเมองเชยงใหม ซงในหวงเวลาการเปนด ารงสถานะเปนเมองประเทศราชของสยามนน เมองเชยงใหม ถอไดวาเปนเมองทมความหลากหลายทางชาตพนธสง ดวยกลมชาตพนธเดมอยางคนยวนทเคยมจ านวนมากในเมองเชยงใหมในชวงเมองเชยงใหมและอาณาจกรลานนายงรงเรอง ไดลดจ านวนลงจากภาวะภยสงครามภย และการฟนฟเมองขนมาใหมในครงนน และพระยากาวละไดด าเนนนโยบาย เกบผกใสซา เกบขาใสเมอง กวาดตอนกลมคนชาตพนธอนๆเขามาอยอาศย ค าวา คนเมอง จงแฝงมตการผกสมพนธระหวางคนเหลาน เพอแสดงออกและก าหนดความเปนอนหนงอนเดยวกนใหเหนตอสายตาขาราชการสยาม (เนอหอม, 2557: 82)

การนยามความหมายโดยมนยยะการแบงแยก มงน าเสนอความแตกตางระหวางคนทองถน กบคนสยามดงกลาว มผใหความคดสนบสนนไวจ านวนหนงอาท สเทพ สนทรเภสช ซงใหความเหนวาการพฒนาของค าวา คนเมอง เปนปรากฏการณการเคลอนไหวทางวฒนธรรมการเมอง เปนส านกรวมทมนยยะเรยกรองความเปนไท ในความแตกตาง และตอตานแนวคด และระบบอ านาจรวมศนยของผการปกครองจากสยาม การสรางอตลกษณโดยการนยามดงกลาว อาศยการพ งพงความเปนมา ในประวตศาสตร ภาษา วถชวต และวฒนธรรมเปนเครองมอในการบงชวา “ใชคนเมอง มใชคนเมอง” แนวคดดงกลาวสอดคลองกบ ขอเสนอของ เนอออน ขรวทองเขยว ทมองวา การเรยกรองและการนยามตนเองของคนลานนาวาตนเปนคนเมอง เปนผลมาจากความรสกแบงแยก และความรสกวาตนเองไดรบ

48

การดถกเหยยดหยาม ทงในดานการเมอง สงคม และวฒนธรรม กลายเปนแรงกระเพอมทางสงคมสการรวมตว และการนยามเพอสรางอตลกษณบางประการ ในฐานะเครองมอขบเคลอนทางสงคม เพอตอตานการดถก และการใชอ านาจอยางไมเปนธรรม อกทงยงเปนเครองมอในการตอรองอ านาจทางการเมอง บนพนททางสงคม และวฒนธรรม ซงเปนรปแบบการตอรองอ านาจแบบใหมกบผถออ านาจ ซงถกเปลยนไปสคนอน(สยาม) นอกสงคมลานนา

จากอดตจนถงปจจบน การนยามความเปน “คนเมอง” ในมตของการเคลอนไหวทางสงคม โดยมนยยะของการตอรองทางอ านาจ และการจดสรรใหอ านาจมาสคนทองถน กลายเปนหวใจส าคญตอวาทกรรรม คนเมอง กบการพฒนาเมอง ปรากฏการณดงกลาวเกยวของกบคณคาทางจตใจทเรยกวา “จตส านกรก(ษ)บานเกด” อนเปนคณคาทปรากกฎใหเหนชดเจนในการขบเคลอนงานพฒนาจากรากฐานคนในทองถน จตส านกรก(ษ)บานเกด คอ องคประกอบส าคญ ทถกพฒนาในระดบปจเจกบคคล น าไปเชอมโยงและพฒนาในลกษณะความรสกรวมของกลมคน เปนความรสก และความเขาใจถงการมตวตนในพนทหนงๆ มความรถงการเปนเจาของ รสกหวงแหน รสกเดอดเนอรอนใจ และไมยอมรบการเปลยนแปลงหรอการกระท าใดๆทจะท าใหเกดความเปลยนแปลง ทสงผลเสยตอพนททตนเองผกพน เปนคณคาทสงใหเกดแรงขบดนการเคลอนไหวทงในระดบปจเจกบคคล และระดบมวลชน ในรปแบบและความเขมขนทหลากหลาย จากการมสวนรวมในการเสนอความคดเหน การเขาไปเปนสวนหนงในการปฏบตการ จนถงการเปนผมอ านาจในการควบคมและด าเนนการ

ส าหรบการเคลอนไหวในเชงส านกรวมทางสงคม ตอค าวา “คนเมอง” และความเปน “เมอง” นนผกโยงกบมโนทศนตอตวตน และตอสงคม ผานเครองมอทางวฒนธรรม อาท ภาษา การแตงกาย อาหาร จารต ขนบ ประเพณ รวมไปถงความรสกรวมของการเปนคนเมอง ทถกใชเปนเครองมอในการสรางสรรคการพฒนา และการขบเคลอนดานสงคม เศรษฐกจ และการเมอง อยางหลากหลาย เปนปรากฏการณทเกดขนตอเนองเปนสายธารทมรายละเอยด และความซบซอน ทตองอาศยการศกษาเชงลก อยางไรกดการศกษาครงนจงจะน าเสนอบทสรปความเคลอนไหว และปรากฏการณส าคญทชใหเหนถงบทบาทของ “คนเมอง” ภายใตบรบทของเมองเชยงใหม ซงไดมการศกษา รวบรวมไวโดยนกวชาการทองถนจ านวนหนง และเปนปรากฏการณความเคลอนไหวทสงผลใหเกดการเปลยนแปลง และการพฒนาสงคมเมองเชยงใหมชดเจนและเปนรปธรรม ดงน

คนเมอง กบการเผยแพรนยามคนเมอง การรบรถงนยามความหมาย และการใหคาความส าคญตอสาธารณะ คนเมอง และ เมองเหนอ

คอหนงในความเคลอนไหวส าคญทท าใหเกดฐานความคดรวมกนของคนในพนท แมอาจไมหวงผลในทางตรง แตผลลพธทไดกลบมสวนส าคญในการสรางคณคาและความหมาย ตวตนคนเหนอ “คนเมอง” ใหปรากฏใหแจมชดขน ราวป พ.ศ. 2470 เปนตนมา การตนตวในเรองการศกษาทองถน และการผลตสรางอตลกษณทางวฒนธรรม กลายเปนกระแสสงคม โดยเฉพาะกบคนเหนอ (คนเมอง) ชนชนกลาง

49

ระดบสง ผมการศกษา มฐานะ เปนทยอมรบทงในทองถน และสวนกลาง เชน จากการตงสมาคมชาวเหนอในกรงเทพเมอราว ปพ.ศ. 2483 การสถาปนาองคความรในบรบทของคนเหนอ หรอในทางวชาการเรยกวา “ลานนาคด” และตวตนคนเมอง ผานการจดพมพเอกสาร หนงสอ ออกเผยแพรจ านวนมากอยางไมเคยมมากอน เชน การน าต านานวดออกมาตพมพเพอเผยแพร อาท ผลงานการรวบรวมของ สงวน โชตสขรตน ต านานวดพระสงห นครเชยงใหม(2497) ต านานเมองเหนอ (2498) (ภญญพนธ พจนะลาวณย, 2556: 33) การกอตงมหาวททยาลยเชยงใหมในป พ.ศ.2507 ซงเปนอกหนงปจจยทท าใหการศกษาวจย และการเรยนการสอนดานลานนาคดในหลากหลายมตไดรบการดแล และเตบโตอยางเปนระบบ นอกจากเครองมอทางวชาการแลว เทคโนโลยดานสงพมพยงเขามามบทบาทอยางสง ในเรองสงพมพสาธารณะ ในชวงพ.ศ.2470-2500 อาจเรยกไดวาเปนยคกอก าเนดสงพมพในภาคเหนอ ดวยชวงเวลาดงกลาวมหนงสอพมพทองถนเกดขนมากถง 15 ฉบบ แจกจ าหนายครอบคลมทงในจงหวดเชยงใหม และจงหวดอนๆ ในเขตภาคเหนอตอนบน ตวอยางสงพมพทเปนทนยมในวงกวางไดแก 1) หนงสอพมพศรเชยงใหม เรมตนในปพ.ศ. 2470 2)หนงสอพมพ ชาวเหนอ พ.ศ.2490 ออกราย 10 วนและมผลสลากกนแบง 3) เชยงใหมรายวน ตพมพฉบบแรก พ.ศ.2490 เปนหนงสอพมพทองถนรายวนฉบบแรก 4) หนงสอพมพคนเมอง เปนหนงสอพมพทจ าหนายครอบคลมหลายจงหวด เชน เชยงใหม เชยงราย ล าพน ล าปาง แพร และนาน ฉบบแรกออกวางในป พ.ศ. 2496 ด าเนนการโดย ไกรศร นมมานเหมนท และคณะ (สรสวด, 2553: 587) หนงสอพมพเหลานนอกจากจะน าเสนอเหตบานการเมอง และความเปนไปทางดานสงคมแลว ยงมบทบาทในการน าเสนอ และจดประเดนทางดานสงคม วฒนธรรม และตวตนคนเหนอ (คนเมอง) ไดเปนอยางด เชนกรณ หนงสอพมพคนเมอง ทมบทบาทส าคญในการรณรงคใหมการจดตงมหาวทยาลยภมภาค ผานการผลตสงพมพ และบทความในหนงสอพมพ สงผลใหเกดเปนกระแสการเรยกรองทกวางขวางในสงคมเมองเชยงใหม เปนตน

ภายใตการขบเคลอนดานวชาการ ตวตนดานวฒนธรรมของคนเหนอ กเรมถกน าไปผกโยงกบการทองเทยว ในบทบาทของการเปนภาพลกษณ เปนเสนห และอตลกษณทชวยสรางการจดจ า ตวอยางงานวฒนธรรมทเปนกรณศกษา และถกกลาวถงเสมอๆ ไดแก กรณการจดเลยงขนโตกดนเนอร และการแตงทใหผชายใสเสอหมอหอม ผหญงมวยผม และนงผาซน ในงานเลยงทนายไกรศร นมมานเหมนท จดขนตอนรบขาราชการและแขกบานแขกเมอง จนเปนทเขาใจโดยทวไปวาการแตงกายลกษณะน คอ ชดแตงกายของคนเมอง หรอชดพนเมองมาตรฐาน(สรสวด, 2553: 596) ภาพลกษณ คนเมอง ทไกรศรไดผลตขนผานงานเลยงขนโตกดนเนอร อาจมองไดวาเปนปฏกรยาหนงตอทศทางของนโยบายของรฐทเรมพฒนาความเขาใจ และหาแนวทางก าหนดการพฒนาทควรจะเปนไปในแตละพนทในสมยนน ดงท ภญญพนธไดน าเสนอผานการศกษากระแสทองถนนยมทเรมเปลยนแปลง และปรากฏชดเจนภายใตการปกครองแบบรฐรวมศนย ในชวงปพ.ศ. 2480 -2500 โดยสงเกตจากเนอหาปาฐกถาของผแทนราษฎรเกยวกบสภาพของจงหวดตางๆเปนการกลาวถงในเชงการใหขอมลเพอน าไปวางนโยบาย

50

การพฒนาแฝงดวยเนอหาใจความทแสดงออกถงความพยายามในการสรางนยามความหมายของตวตนชาวเหนอ(คนเมอง) และเมองเหนอ(ภญญพนธ, 2556: 32) ไดชดเจน อาท การเปนแหลงทองเทยวอนมมนตเสนห ทางวฒนธรรม เปนดนแดนแหงผหญงงาม ดอกไมสวย อากาศหนาว จนตภาพดงกลาวไดถกสงตอ แพรหลาย และเปนชดความคดทถกเขาใจตามกนไปทวประเทศ เปนภาพลกษณและนยามความหมายของคนเหนอ (คนเมอง) และเมองเหนอ ทถกผลตซ าจนกลายเปนภาพลกษณดาษดนทถกใชเพอการสอสารในวงกวาง ทงในบทเพลง ภาพยนตร สอโฆษณา และการทองเทยว เปนตน

คนเมอง กบการอนรกษวฒนธรรมคนเมอง การสงตอของแรงกระเพอมทางสงคมอยางตอเนอง ในประเดน ตวตนอตลกษณของคนเมอง และส านกรวมของคนในสงคม อนเปนผลมาจากความเคลอนไหวดานวชาการ ผานพนทการศกษาอยางมหาวทยาลยเชยงใหม ผานสอทองถน และกลมนกวชาการทองถนในชวงปพ.ศ. 2470- 2500 ไดแผวเบาลงดวยปญหาการเมอง และดานความมนคง เชน ปญหาการยดอ านาจเบดเสรจของรฐบาลทหาร ปญหาความมนคงตามจงหวดชายแดน อนเปนผลจากความเคลอนไหวของพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยทเคยด าเนนการเคลอนไหวใตดน ยกระดบสการตอสโดยใชอาวธประกอบกบปญหาความขดแยงของการเมองระดบประเทศในประเดนปราสาทพระวหาร ทบานปลายสการฟองรองตอศาลยตธรรมระหวางประเทศในปพ.ศ.2502 รวมถงการลกฮอของขบวนการนกศกษาและประชาชนในเหตการณเดอนตลาปพ.ศ.2516-2519 เมอปญหาเรองภยคอมมวนสตเรมคลคลายหลงประกาศค าส งนายกรฐมนตรท 66/2523 โดยพลเอกเปรม ตณสลานนท นายรฐมนตรในสมยนน วาดวยการปฏบตตอผกอการรายคอมมวนสต ทมเนอหาประนประนอมมากขน ท าใหบรรยากาศการพฒนาเมองในภมภาคเรมผอนคลาย และนโยบายการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมเรมถกด าเนนการ เมองเชยงใหมจงไดรบการพฒนาในฐานเมองหลก และกลายเปนศนยกลางการศกษาดานลานนาคดไปโดยปรยาย ท าใหเกดกระแสการศกษาคนควา และการเคลอนไหว และด าเนนงานดานการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมอยางคกคก เชน การบรณะก าแพงเมองเชยงใหม การสรางประตทาแพขนใหม การขดคนโบราณสถานเวยงกมกาม การรวมตวของภาคประชาสงคมรวมกนตอตานการสรางกระเชาลอยฟาขนพระธาตดอยสเทพ หรอการช าระค าวา “ลานนา” และ “ลานนา” ในชวงปพ.ศ. 2530 โดยนกวชาการทงภายในทองถน และจากกรงเทพฯ ความเปนคนเมอง และจตส านกรวมตอเมองเชยงใหม แสดงพลงและตวตนปรากฏชดเจนในชวง เมองเชยงใหมใกลวาระอายเมองครบ 700 ป ในปพ.ศ.2538 ดวยเกดความตนตว และเตรยมการทงในสวนของภาครฐ และประชาชน ในการรวมกนพฒนาเมองในหลากหลายมต เชน งานดานวชาการ การปรบปรงและพฒนากายภาพของเมองเกา และการเตรยมงานสมโภช งานเขยนของ สมโชต “งานสมโภชเชยงใหม 700 ป : ความเปนมาและความเคลอนไหวซงจดพมพโดย คณะอนกรรมการดานวชาการงานสมโภชเชยงใหม ในปพ.ศ.2538 ” เปดเผยถงจ านวน

51

รายละเอยด และผลลพธของ โครงการ และกจกรรมมากมายทเกดขนภายในชวงเวลากอนปพ.ศ. 2538 อาท

- ในปพ.ศ. 2512 ไดมความคดจะตระเตรยมการเฉลมฉลองวาระสมโภช โดยเปนความคดรวมกนระหวางคณะนกวชาการน าโดย อาจารย ไกรศร นมมานเหมนทร (2455-2535) ประธานชมรมลานนาคด และ นายชยยา พนสวสด ผวาราชการจงหวดเชยงใหมในขณะนน รวมไปถงความคดทจะเฉลมฉลองสมโภชอายเวยงกมกามทจะครบรอบ 700 ปในพ.ศ. 2537

- นาย ชยยา พนศรวงศ ด ารงต าแหนงผวาราชการจงหวด (1 ตลาคม พ.ศ. 2523 - 30 กนยายน พ.ศ. 2530) ไดด าเนนการบรณะก าแพงเมอง แจงทงสมม การรอประตทาแพทถกสรางขนใหมโดยเทศบาลนครเชยงใหม หลงจากมการสบคนหลกฐานทยนยนรปแบบประต การปดถนนทเคยผานประตทาแพสการเปนทโลง

- ในสมยของผวาฯ ไพรตน เดชะรนทร (ด ารงต าแหนง 1 ตลาคม พ.ศ.2530 – 26 พฤษภาคม พ.ศ.2534) ไดมการตงคณะกรรมการสอบคนดวงเมอง และสอบคนต านานเมองเชยงใหม โดยความรวมมอของชมรมลานนาคด มอาจารยไกรศร นมมานเหมนท เปนประธาน และศาสตราจารย ดร.ประเสรฐ ณ นคร

- ในสมยผวาฯ นายชนะศกด ยวบรณ (ด ารงต าแหนง 16 มถนายน พ.ศ. 2534 - 18 ตลาคม พ.ศ.2536) บรรดาโครงการอนรกษ และโครงการพฒนาขนาดใหญตางเรมด าเนนโครงการ อาท โครงการเตรยมการจดแขงขนกฬาซเกมส และการจดสรางสนานกฬาสมโภช 700 ปเชยงใหม การขยายสนามบนนานาชาตเชยงใหม และการขยายถนนซปเปอรไฮเวย รวมถงโครงการทเกยวของกบการอนรกษเมอง เชน โครงการจดท าแผนการจดการและอนรกษสภาพแวดลอมเมองเกาเมองเชยงใหม โครงการปรบปรงสภาพแวดลอมรอบคเมอง หนาวดส าคญในเขตเมอง และการปรบปรงศาลากลางหลงเดมใหเปนหอศลปวฒนธรรมเมองเชยงใหม เปนตน และในกลางป 2536 ภาครฐไดมการเปดโอกาสใหประชาชนทวไปมสวนรวมในการเสนอกจกรรมเพอสมโภชเชยงใหม 700 ป โดยมผเสนอกจกรรมเพมจากเดม 50 รายการเปน 395 รายการ ซงถอวาเปนตวเลขทสง และแสดงออกถงความตนตว การมส านกรวม และตองการมสวนกบงานดงกลาวไดเปนอยางด

ผลลพธจากงานสมโภชเมองเชยงใหมอายครบ 700 ป นอกจากจะท าใหเกดการเปลยนแปลงดานกายภาพของเมองเกา และการพฒนาสาธารณปโภคโดยรอบปรมณฑลของเมองเชยงใหมแลว กระแสธารการอนรกษและการพฒนาเมองโดยภาคประชาชน ในประเดนการอนรกษอตลกษณ ตวตนคนเมอง ยงผลดอกออกผลใหเหนมาจนถงปจจบน ตวอยางทเปนรปธรรมและยงคงมการด าเนนงานอย เชน

52

โฮงเฮยนสบสานลานนา ซงกอตงขนในป พ.ศ.2540 จากความรวมมอของเครอขายครภมปญญาดานลานนาคด องคกรภาคประชาสงคม นกวชาการ คนรนใหมทสนใจดานการอนรกษ และสบสานภมปญญา สถาบนแหงนจงกลายเปนศนยกลางรวบรวมองคความรภมปญญาของลานนา และเชยงใหมเอาไวอยางเขมขน มการเกบรกษาขอมลองคความร การจดกจกรรมถายทอดองคความรสคนรนหลง และการผลตและเผยแพรเอกสารตางๆ ถอไดวาเปนหมดหมายส าคญของวงวชาการดานลานนาคดศกษา เปนการสถาปนา และรกษาอตลกษณ ตวตนคนเมองเอาไว และสรางบทบาท รวมถงเปดพนทการพฒนาเมองโดยภาคประชาสงคมทส าคญของเมองเชยงใหม

คนเมอง กบการเมองรวมสมย แมไมอาจจะสรปเปนประเดนไดชดเจนถงแรงเหวยงของการสญเสยอ านาจในการปกครองตนเองใหแกสยามในหวงการถกลดบทบาทและผนวกรวมเขาเปนจงหวด ซงอาจท าใหเกดแรงสะทอนกลบทปรากฏรปในลกษณะของความตองการอ านาจจดการตนเองกลบคนสคนทองถน อยางไรกดประเดนดงกลาวกถกหยบยกมากลาวถง และถกหยบใชเปนวาทกรรมในการขบเคลอนทางสงคมโดยกลมภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม อาท การเคลอนไหวเรยกรองการจดการตนเองของเครอขายเชยงใหมจดการตนเองเมอป พ.ศ.2555-2556 ในการเรยกรองพระราชบญญตเชยงใหมจดการตนเอง หนงในประเดนทเปนทสนใจ และมการพดถงกนมากคอ การผลกดนใหทองถนมอ านาจในการเลอกตงผวาราชการจงหวดของตนเอง แฝงนยยะและความหมายทแสดงถงความตองการอ านาจตดสนใจโดยผน าทองถน ผน าทเขาใจบรบทของพนท และความเปน คนเมอง(เชยงใหม) ยอนกลบไปเมอราวป พ.ศ.2543-2544 การใชความหมายของคนเมอง ในพนทสาธารณะถกขยายออกจากขอบเขตจากพนทการเคลอนไหวดานสงคม และวชาการ สพนทการเมองระดบทองถน และประเทศวาทะกรรม “คนเมอง” ในฐานะนยามทชวยเรยกความนยม และสนบสนนการประกอบสรางภาพลกษณของพรรคการเมอง และผสมครทมฐานเสยง และมภมล าเนาอยในเขตภาคเหนอโดยเฉพาะในพนทจงหวดเชยงใหม อยาง พรรคไทยรกไทย พรรคพลงประชาชน และพรรคเพอไทย อนน ามาซงการชนะเลอกตงทง 3 ครง ปพ.ศ.2544 พ.ศ.2548 และ พ.ศ.2554 การกาวสต าแหนงนายกรฐมนตรของ พ.ต.ท. ดร. ทกษณ ชนวตร และนางสาวยงลกษณ ชนวตร ตามล าดบ “พรรคคนเมอง” และ “นายกคนเมอง” จงเปนวาทกรรมทไดถกน ามาประชาสมพนธเพอจงใจคนในทองถนภาคเหนอโดยเฉพาะ เปนนยยะสอความหมายมความวา หากผน าเปนคนทองถนยอมเขาใจทองถน และจดการใหทองถนไดรบการพฒนาทเหมาะสม โดยเฉพาะกบพนทจงหวดเชยงใหมอนเปนบานเกดของ พ.ต.ท. ดร.ทกษณ และนางสาวยงลกษณ ชนวตร นอกจากนเนอหาสาระวาทกรรมดงกลาวยงถกหยบใชโดยผสมครในจงหวดอนๆในเขตภาคเหนอ ดงจะเหนจากปายประชาสมพนธหาเสยงท มกมภาพ พ.ต.ท. ดร.ทกษณ และนางสาวยงลกษณเคยงคก บผสมคร พรอมนยยะความหมายทวา เลอกผสมครคนเมอง เลอกพรรคคนเมอง ไดนายกคนเมอง

53

ในงานวจยของ ชนภทร สมทรทย เรองทองถนนยมและกบชยชนะของพรรคไทยรกไทยในการเลอกตงผแทนราษฎร พ.ศ.2544 ในจงหวดเชยงใหม ไดอางองแหลงขาวจ านวนมากทรายงานและวเคราะหความเคลอนไหวของการหาเสยงในหวงเวลาดงกลาว เชน ขาวในหนาหนงสอพมพกรงเทพธรกจโดย โดม สราวลย (กรงเทพธรกจ 1 มกราคม 2544 :6) ไดใหความเหนวา พนทภาคเหนอถอเปนพนทของไทยรกไทยเพราะเปนพนทท "ตระกลชนวตร" ดงนนพรรคไทยรกไทยจงทมเทการหาเสยงในพนทภาคเหนอมากกวาภมภาคอนๆ โดยเฉพาะการชนโยบาย "นายกรฐมนตรคนเหนอ" ทภายหลงกลายเปนกระแส "ฟเวอร" จากประชาชนชาวเหนอ เคยงขางสโลแกน "คดใหมท าใหม" ซงผสมครพรรคไทยรกไทยในหลายๆพนทในเขตภาคเหนออาศยผลประโยชนตอเตมประเดนเพมเตม เชน "เลอก พ.ต.ท.ทกษณ เปนนายกฯ กจะมรฐมนตรกระทรวงตางๆ เปนคนเหนอเชนกน " (ชนภทร, 2544 : 3) นอกจากน ชนภทร ไดท าการศกษาในประเดนการรบรและความรสกถงอ านาจตอรองของทองถนและรฐสวนกลางผานการเลอกตง กบผสมคร และพรรคการเมองทเปนคนทองถน โดยอาศยเครองมอแบบสอบถามความคดเหนของประชาชนในจงหวดเชยงใหม ซงเมอไดวเคราะหผลลพธแลว ค าตอบทไดชใหเหนถงความคดเชงทองถนนยม ภายใตอทธพลของวาทะกรรม คนเมอง ไดอยางชดเจน เชน ในค าถามท 1 นโยบายหาเสยงของพรรคไทยรกไทยทส อสารตอสาธารณะวา หากเลอกพรรคไทยรกไทยเพอพ.ต.ท.ดร.ทกษณ จะไดด ารงต าแหนงนายกรฐมนตร คนเหนอ หรอคนเชยงใหม ผลปรากฏวาผตอบแบบสอบถามมทศนคตทดตอนโยบายและการสนบสนนใหการหาเสยงน าประเดนนายกรฐมนตร คนเหนอเปนประเดน และอาจคาดหวงวาหากนายกฯเปนคนเชยงใหม หรอคนเหนอ เชยงใหมจะไดรบการพฒนาใหดข นในอนาคต ผลพวงจากการเมองตงแตยค พ.ต.ท. ดร.ทกษณ ชนวตร เปนตนมา ความเปลยนแปลงในเรองการตนตวทางดานการเมองของภาคประชาชนในทองถนถอไดวาเปนปรากฏการ ณส าคญของประวตศาสตรการเมองไทย ส าหรบภาคเหนอ และจงหวดเชยงใหม ปรากฏการณดงกลาวยงสองสะทอนถงวาทะกรรม คนเมอง ทถกยดโยงเปนแกนหลกในการเชอมรอยคนกลมตางๆเขาดวยกน จนเกดเปนจตส านกทางการเมองรวมกนภายใตการเคลอนไหวของกลมคนเสอแดง ซงกลายเปนความเคลอนไหวทางการเมองทแพรกระจายไปทวทงจงหวดในเขตภาคเหนอ และภาคอสาน

จากงานวจยเรอง “พฒนาการจตส านกและปฏบตการทางการเมองของชาวเสอแดงในจงหวดเชยงใหม” โดย ปนแกว เหลองอรามศร และคณะ ไดกลาวถงชดความคด ทองถนนยม และวรบรษ(ฮโร)ทองถน (Local Heroism) ซงแทจรงแลวมนยยะเบองหลงยดโยงกบวาทะกรรม คนเมอง และการชวงชงพนทอ านาจโดยคนทองถนแฝงอยอยางมนยยะส าคญ ในบทท 3 ทวาดวยเรองการกอตวและเคลอนไหวของกลมสนก าแพงรกประชาธปไตย (ในเครอขายกลมคนเสอแดง ในพนทจงหวดเชยงใหม) โดยวเคราะหมโนทศนของกลมดงกลาว พรอมไปกบการท าความเขาใจปรากฏการณความนยมทมตอ พ.ต.ท. ดร.ทกษณ และพรรคไทยรกไทย เชอมโยงไปถงความรสกภาคภมใจในระดบปจเจก และระดบกลม ถงการมนายกคนเมอง ผานการสมภาษณกลมแมคาทเปนแกนน าการกอตงกลมสนก าแพงรกประชาธปไตย “ทกษณเปนคนบานเรา เราเรยกเขาวาอาย....ตอนเดกๆ ขายหวานเยนอยทตลาดน

54

(ตลาดสนก าแพง สถานทเดยวกนกบแมคาผใหสมภาษณ) ” “พอเปนคนบานเรา เรากเลอกตลอด” (ปนแกว เหลองอรามศร และคณะ, 2553: 28-29) จะเหนไดวาคณคาและความหมายของการเปน คนบานเรา คนเมองเหมอนกน มอทธพลตอการตดสนใจเลอกสนบสนน พ.ต.ท. ดร.ทกษณ ซงเปนหนงในปจจยส าคญประกอบรวมกบความนยมในผลงานการบรหารประเทศดวยนโยบายทสงผลกระทบ ถงประชาชนในทกระดบไดอยางไมเคยมมากอน ทงหมดจงเปนสาเหตของการตดสนใจเขารวมการเคลอนไหวทางการเมองเพอสนบสนน พ.ต.ท. ดร.ทกษณ หลงการเกดรฐประหาร

ในปจจบนวาทกรรม “นายกคนเมอง” กบแนวคดทองถนนยมยงถกใชงานอยางตอเน องโดยเฉพาะในการขบเคลอนทางการเมองโดยภาคประชาชนของกลม พ.ต.ท. ดร.ทกษณ เชน การพดถงความส าเรจของการด าเนนนโยบายของ พ.ต.ท. ดร.ทกษณ ในรายการวทยชมชน ทางรายการตางๆ ในสถานโทรทศนชองดาวเทยม หรอในสออนๆ ทงในหวงเวลาของการเลอกตง และการขบเคลอนมวลชนในการเรยกรองทางการเมองของกลมเสอแดงเพอตอตานรฐบาลทบรหารโดยพรรคประชาธปตย การท ารฐประหาร และรฐบาลทแตงตงโดยคณะรฐประหาร ในปพ.ศ. 2550 การสนบสนนการเลอกตง และน าพาใหพรรคเพอไทย ทน าโดยนางสาวยงลกษณ ชนวตร ชนะการเลอกตงในป พ.ศ.2554 กอนจะถกคณะรกษาความสงบแหงชาต(คสช.) ท าการรฐประหารในเดอนพฤษภาคมป พ.ศ.2557 การเคลอนไหวทางการเมองของกลมคนเสอแดงภาคเหนอจงคอยๆลดระดบลงจนไมมการเคลอนไหว (กมภาพนธ พ.ศ.2558) ดวยการประกาศราชกจานเกศาฉบบท 7 /2557 โดยคณะรกษาความสงบแหงชาตเรองการหามการชมนมทางการเมอง (ส านกงานวชาการ ส านกเลขาธการสภาผแทนราษฎร, ออนไลน) และประกาศฉบบอนๆทงเรองการเรยกบคคลทมสวนในการเคลอนไหวทางการเมองเขารายงานตว และการเผยแพรขาวสารในสอทกรปแบบ เปนตน

มโนทศนคนเมอง ในมมองของคนเชยงใหมในปจจบน จากการศกษา และทบทวนวรรณกรรมทเกยวของพบวา พลงของการตระหนกรถงตวตน และจตส านกความเปนคนเมอง ผลการศกษาเบองตนจากโครงการวจ ยเรอง การจดการมรดกทางวฒนธรรมในเมองเกาโดยกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาชน กรณศกษาเมองเชยงใหม โดย สามารถ สวรรณรตน พบวาจากการส ารวจโดยใชแบบสอบถามจ านวน 430* ชด กบตวแทนประชากรศกษาทอยอาศย ประกอบอาชพในเขตเมองเกาเชยงใหมช นในและนอก ไดใหความเหนตอนยาม “คนเมอง(เชยงใหม)” ไววา

55

ตารางท 1.1 แสดงความคดเหนของคนเชยงใหมตอตวตน “คนเมอง” ทานคดวาองคประกอบของการเปน คนเมอง(เชยงใหม) (ตอบไดกวา 1 ขอ)

ชมชนในเขตเมองเกา

เชยงใหม

เกดในตวเมอง

เชยงใหม

มบานอยในเมองเชยงใหม

พ านกในเมอง

เชยงใหม 10ป ขนไป

พ านกในเมอง

เชยงใหมมากกวา

20 ป ขนไป

พดค าเมอง

ทานอาหารพนเมอง

แตงกายพนเมอง

ท าตามจารต

ประเพณของเมองเชยงใหม

ท าประโยชนใหเมองเชยงใหม

อนๆ

เมองเกาชนใน (13 ชมชน) 97 86 63 113 183 124 110 192 101 71 เมองเกาชนนอก (14 ชมชน) 110 73 61 136 220 162 106 221 102 91

รวม 207 159 124 249 403 286 216 413 203 162

รอยละ 48.14 36.98 28.84 57.91 93.72 66.51 50.23 96.05 47.21 37.67

อนดบ 6 9 10 4 2 3 5 1 7 8 (*จ านวนตวแทนประชากรทมความเชอมนทรอยละ 95 โดยใชสตรค านวณทางสถตของ TaroYamane กบจ านวนประชากร(หลงคาเรอน) ในเขตเมองเกาชนใน-นอกป พ.ศ.2557 (เทศบาลนครเชยงใหม, 2557) จ านวน 7,146 หลง )

คณลกษณะของคนเมองเชยงใหม ทประชากรกลมตวอยางของผอยอาศยในเขตเมองเกาเชยงใหมช นใน และนอกแสดงความคดเหนระบวา คณลกษณะทบงบอกชดเจนวาเปนคนเมองเชยงใหม อนดบท 1 คอ บคคลนนตองปฏบตตามจารตประเพณของเมองเชยงใหม คดเปนรอยละ 96.05 ของจ านวนประชากรกลมตวอยาง อนดบท 2 คอ บคคลนนตองใชค าเมองในการสอสาร คดเปนรอยละ 93.72 ของจ านวนประชากรกลมตวอยาง อนดบท 3 คอ บคคลนนตองรบประทานอาหารพนเมอง คดเปนรอยละ 66.51 ของจ านวนประชากรกลมตวอยาง อนดบท 4 คอ บคคลดงกลาวตองพ านกอาศยอยในเมองเชยงใหม มากกวา 20 ปขนไป คดเปนรอยละ 57.91 ของจ านวนประชากรกลมตวอยาง และอนดบท 5 คอ บคคลนนตองแตงกายชดพนเมอง คดเปนรอยละ 50.23 ของจ านวนประชากรกลมตวอยาง

ผลลพธจากการส ารวจกลมประชากร ชใหเหนถงคณลกษณะส าคญของคนเมองเชยงใหม ทเปนทยอมรบกนโดยทวไปวา คอ คนผปฏบตตนตามวถวฒนธรรมทเปนทรบรรวมกนของคนในสงคมวา นคอ วถ จารต ประเพณ ภาษาพด อาหาร และเครองแตงกาย ของคนเมองเชยงใหม และจารต

56

ประเพณ ธรรมเนยมปฏบต คอเครองหมายส าคญของการแสดงตนตอสงคมวาเปนคนเมองเชยงใหม เชน เดยวกบภาษาพด และอาหารการกน

จากผลสรปการศกษาดงกลาว ยงมอกหลายประเดนทนาสนใจ ควรไดรบการศกษาตอ เชน เหตใดการมชาตก าเนดพนเพในทองถนหรอการพ านกในพนทเปนเวลานาน จงมส าคญสามารถบงบอกความเปนคนเชยงใหมไดนอยกวา ประเดนจารตประเพณ และธรรมเนยมวถปฏบต เหตผลทพอจะอนมานไดจากประสบการณของนกวจยเอง พอจะน าเสนอไดวา ในกรณของชาวจน หรอ ชาวมสลม เชอสายอนเดย แมจะอยอาศยในเมองเชยงใหมมานาน หรอบางสวนเกดและเตบโตในเมองเชยงใหม คนเชยงใหมกมไดใหความหมายรวมเขาเปน “คนเมอง(เชยงใหม)” เชนกน เพราะจารตประเพณ วถ และคานยมทแตกตางกน

รปท 1.23 พฒนาการของมโนทศนตวตน “คนเมอง” เชยงใหม

จากการประมวลพฒนาการ และแงมมการนยามความหมาย คนเมอง(เชยงใหม) พบวานยามดงกลาวประกอบไปดวยมมมองหลก 2 ประการ คอ มมมองจากภายในทมงท าความเขาใจตวตน และ ขบเนนนยามผานเครองมอทางวชาการ และการเคลอนไหวของภาคประชาสงคม โดยผใชนยามมเปาหมายเพอหยบเอาพลงของนยามดงกลาว ไปเพอเปาหมายตามแตวาระโอกาส เชน การสรางความเขาใจใหเกดขนในสงคม ถงความแตกตางของอตลกษณกลมคนในพนท การสถาปนาองคความรทาง

57

วชาการทเกยวกบคนเมองในทกมต การผลกดนความคดเหนทมตอโครงการสาธารณะภายใตโลกทศนแบบคนเมอง

มมมองท 2 เปนมมมองจากภายนอกสงคมคนเมอง สวนหนงมากจากผลพวงการมองพนทและผคนในอาณาจกรลานนาเดม หรอภาคเหนอตอนบน ภายใตกรอบอ านาจการบรหารจดการแบบรวมศนย ทงในแงมมของการปกครอง และการพฒนา อกสวนหนงมาจากกระแสการพฒนาการทองเทยวทภาคเอกชนเขามามสวนในการพฒนาภาพลกษณ และมโนทศนความเปนคนเมอง เพอการขบเคลอนธรกจ การนยามดงกลาวในระยะเรมแรกเกดขนควบคไปกบนโยบายการพฒนาจากสวนกลาง แตภายหลงเปนกระบวนการทเกดขนทงจากภายนอก และภายในสงคมคนเมองเอง โดยยงคงเปาหมายในการแสวงหาประโยชนทางเศรษฐกจเชนเดม

1.3 สภาพปญหาของเมองเชยงใหมในปจจบน การขยายตวของเมองเชยงใหม ภายหลงปพ.ศ.2500 เปนตนมา สงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพของเมองอยางเขมขน ทงความหนาแนนของประชากรในเขตเมองทเพมมากขน จ านวนมอาคารสง และอาคารขนาดใหญเพมขน ตนไม และพนทสเขยวในเขตเมองลดลง ถนนหนทางทไมสามารถรองรบจ านวนรถทเพมมากขนทกป และการเปดพนทเกษตรกรรมเพอรองรบการขยายตวของเมอง ความเปลยนแปลงดงกลาวเปนไปเพราะการเจรญเตบโตของเมองอยางเปนธรรมชาต ซงตองการการวางแผนและด าเนนการควบคมอยางงรดกม ผานเครองมอทางผงเมอง การบงคบ และการปฏบตตามกฎหมาย อยางไรกดเปนทยอมรบกนอยางกวางขวางวา สถานการณ และสภาพปญหาปจจบนทเมองเชยงใหมก าลงเผชญอย ล าพงเพยงแคเครองมอทางผงเมอง และเจาพนกงานของรฐกมอาจดแล ควบคมไดทวถง และเทาทนการเปลยนแปลงทเกดขนอยทกขณะ ตองอาศยเครองมอทางสงคม อาท การสรางจตส านกรวมของคนในสงคม และการขบเคลอนนโยบายการพฒนาโดยภาคประชาสงคม ใหเขามามบทบาทส าคญในการดแลแกไขปญหาของเมองททวความซบซอน และตองการการแกไขเชงบรณาการความรวมมอกนของกลมคนทกภาคสวน

ปญหาปจจบนทเปนทก าลงอยในความสนใจของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม และเปนสภาวการณปญหาทเมองเชยงใหมก าลงเผชญอยไดแก

1) ปญหาการจราจร สภาพปญหาการจราจรในเขตเมองเชยงใหมสวนหนงมากจากลกษณะและรปแบบถนนใน

เขตเมอง คอ เปนถนนทแคบ มโครงขายเชอมตอกนไมสมบรณ และการมจดตดกระแสจราจรจ านวนมาก ถนนหลายจดมสภาพเปนขอขวด พนทถนนไมเพยงพอในการรองรบการจราจร แมจะมความพยายามในการเพมถนน ทางยกระดบ และทางลอด ในเขตปรมณฑล และชานเมอง หรอสวนขยายของ

58

เมอง แตกไมสามารถชวยแกไขปญหาได และยงปรากฏภาวะจราจรตดขดในชวโมงเรงดวนทงเชา-เยน บรเวณแยกส าคญทใชเขาออกเมอง เหตมาจากเมองเชยงใหมยงคงเปนศนยรวมของการบรการตางๆ และดงดดใหคนตองเดนทางเขา-ออกเมองเปนประจ าทกวน อกทงระบบขนสงมวลชนของเมองเชยงใหมยงขาดประสทธภาพไมสามารถรองรบ และสนองตอบความตองการของผบรโภคได คนเชยงใหมจงนยมใชรถสวนตว ทงจกรยาน และรถยนตมากขนทกป จากสถตสะสมของรถยนตททะเบยน ณ ส านกงานขนสงจงหวดเชยงใหมแสดงใหเหนถงแนวโนมการเพมขนของจ านวนรถยนตอยางสม าเสมอในทกป (ดแผนภม 3-1: สถตจ านวนรถจดทะเบยนสะสม พ.ศ.2551-2555) ในป พ.ศ. 2555 ทเพมขนจาก 977,087 ในป พ.ศ.2554 เปน 1,039,265 หรอขนเพมราว 50,000 คนทกป หากเปรยบเทยบยอนกลบไปชวงกอนป พ.ศ.2553 ทจะเพมขนปละประมาณ 30,000 คน เชนเดยวกบสถตการจ านวนรถยนตออกใหม(ปายแดง) ในป พ.ศ.2555 เพมขน ราว 8,738 คนจากปพ.ศ. 2554 ซงถอวาเปนตวเลขทสงเมอเทยบกบจ านวนทเพมขนของปกอนๆหนา

การเพมขนอยางกาวกระโดดของจ านวนรถยนตใหม และรถยนตสะสมในปพ.ศ.2554-55 อาจมผลมาจากนโยบายรถคนแรกของรฐบาลพรรคเพอไทยทไดรบความนยมจากคนไทยอยางมาก และด าเนนการสนบสนนผซอรถตงแตไตรมาสท 4 ของปพ.ศ.2554 จนถงไตรมาสท 2 ของปพ.ศ.2559 (ภาวน, 2557)

ส าหรบเมองเชยงใหม ปญหาจราจรเปนปญหาทเรอรง และมความพยายามแกไขนบครงไมถวน แตกไมสามารถแกไขใหสถานการณดขน ปญหาและอปสรรคในการจดการปญหาดงกลาวแทจรงแลวอยท วธการด าเนนงาน เนองจากการด าเนนนโยบายแกไขปญหาจราจร และการขนสงในเขตเมองเชยงใหมถกด าเนนการภายใตขอจ ากดภายขององคกรตางๆทเกยวของ เปนปญหาทมาจากโครงสรางขององคกร ความซ าซอนของการด าเนนงาน ความไมเปนเอกภาพ ท าใหการจดการปญหาไมคลองตว ด าเนนการลาชา ขอจ ากดดานงบประมาณ การขาดการสนบสนนอยางตอเนอง และจรงจงของหนวยงานภาครฐ อกทงเกดการแทรกแซงทางการเมองในการด าเนนโครงการส าคญตางๆ จงท าใหการน านโยบายไปปฏบตไมประสบความส าเรจเทาทควร (ศรพร, 2552)

59

แผนภมท 1.1 สถตรถยนตใหม(ปายแดง) พ.ศ.2551-2555 (ทมา: ส านกงานขนสงจงหวดเชยงใหม, 2555)

แผนภมท 1.2 สถตจ านวนรถจดทะเบยนสะสม พ.ศ.2551-2555

2) ปญหามลพษทางอากาศ

ปญหามลพษทางอากาศในเมองเชยงใหม เปนปญหาตอเนองทเกดจากปญหาการจราจรตดขด ปญหาการกอสรางสงปลกสรางทขาดระเบยบขวางทศทางลมท าใหการระบายอากาศของเมองไมด กจกรรมทางอตสาหกรรม และปญหาหมอกควนจากการเผาเศษวสดทางการเกษตร และไฟปาในชวงฤดแลง ปจจยทเปนตวเรงใหปญหาดงกลาวทวความรนแรงมากขนมาจากสภาพทตง และสภาพภมศาสตรของเมองเชยงใหม ทมลกษณะเปนเมองในหบเขา หรอในแองกระทะ ท าใหมลพษทางอากาศ วนเวยนปกคลมอยในเมองตลอดเวลาโดยเฉพาะเมองเชยงใหม และล าพน ปญหามลพษทางอากาศของเมองเชยงใหม สวนหนงมาจากจ านวนรถในเขตเมองทมากขน และปญหาการจราจรตดขด แมจะมการสรางโครงขายถนนวงแหวนจนครบวงจรเพมขนในพนทชานเมอง

60

แตกไมอาจบรรเทาปญหาดงกลาวได เน องจากเมองเชยงใหมยงขาดระบบขนสงสาธารณะทมประสทธภาพ ประชาชนยงนยมใชรถสวนบคคล ยอมจงท าใหเกดปญหาจราจรตดขด เกดมลพษทางอากาศจากควนเสยและความรอนทออกมาจากเครองยนต รวมถงการใชพลงงานเชอเพลงมากขน นอกจากนการเพมเทยวบนอก 3 เทาจากจ านวนเดม ตามโครงการทก าหนดใหเมองเชยงใหมเปนศนยกลางการบน ยงสงผลใหเกดการคมนาคมขนสง และมลพษทเพมมากขนอกดวย (ดวงจนทร, 2548)

นอกจากมลพษทางอากาศทเกดขนในตวเมองแลวในชวงเดอนธนวาคมถงเดอนมนาคมของทกป พนทในภาคเหนอตอนบน โดยเฉพาะจงหวดทตงอยในแองกระทะ อยางเชยงใหมและล าพน มกประสบปญหาหมอกควนปกคลมรนแรง เชน สถานการณวกฤตหมอกควนในเดอนมนาคม พ.ศ. 2550 พบวามปรมาณฝ นละอองทมขนาดเลกกวา 10 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร (ไมครอน) (Particulate Matter 10 : PM 10) สงกวาปทผานมาอยางมาก และเปนคาทเกนคามาตรฐานทก าหนดไว คอ ตองไมเกน 120 ไมครอน ซงหากพบปรมาณฝ นละอองทมากกวานถอไดวาเปนระดบทไมปลอดภยตอสขภาพและสงแวดลอม โดยคาPM 10 เดอนมนาคม พ.ศ. 2550 ใน 4 จงหวดภาคเหนอทมคาสงสด จงหวดเชยงใหม ตดอนดบหนงมคาฝ นละอองอยท 383 ไมครอน รองลงมาเปนแมฮองสอน 340 ไมครอน ล าปาง 259 ไมครอนและเชยงราย 212 ไมครอน

สาเหตหลกของการเกดปญหาหมอกควน และฝ นละออง เกดจากการเผาปา ไฟปา อนมผลสบเนองจากภาวะโลกรอน ซงท าใหอณหภม และฤดกาลธรรมบดเบอนไป ท าใหฤดหนาวของภาคเหนอในชวงปพ.ศ. 2549 ตอ ตนปพ.ศ.2530 เกดภาวะแหงแลงรนแรง สวนสาเหตรองจากการเผาตามวถชวตชาวบานทมมาตงแตอดต เชน การเผาในกระบวนการท าการเกษตร การเผาขยะ/เศษไม การเผาปาแพะ หรอปาเสอมโทรมเพอหาของปาโดยเฉพาะเหดเผาะ และผกหวาน

จะเหนไดวา ปญหามลพษทางอากาศของเมองเชยงใหม มใชเพยงปญหาในระดบเมอง หรอ จงหวด แตเปนปญหาเชอมโยงในระดบภมภาค และระดบโลก โดยเฉพาะปญหาเรองภาวะโลกรอน และภาวะเรอนกระจก (Greenhouse effect) ซงนอกจากจะท าใหอณหภมของโลกสงขนแลว ในระดบพนทอยางเมองเชยงใหม ภาวการณดงกลาวยงมสวนในการเกบกกสารพษไมใหสารพษในอากาศสามารถจะลอยออกไปยงเบองบนได แตจะกลบลอยตวเตยๆอยใกลพนผวโลก ซงมสารพษอนตรายปะปนอยหลายตว และเปนอนตรายตอสขภาพ

3) ปญหาโดมความรอนในเขตเมอง ผลจากการขยายตวของเมอง ทตองอาศยการปรบเปลยนพนทสเขยวเปนไปเปนพนทปลกสรางอาคาร ถนน และสงปลกสรางอนๆ สงผลใหอณหภมผวพนของพนทดงกลาวสงขน โดยเฉพาะพนทในเขตเมอง ส าหรบเมองเชยงใหม ทก าลงเตบโตดวยการพฒนาเศรษฐกจ และการสงเสรมดานการทองเทยว อาคารพาณชย อาคารสง ทพดขนรองรบความเตบโตดงกลาว เปนปจจยส าคญทท าใหเกด

61

ภาวะโดมความรอนในเขตเมองรนแรง ประกอบกบสภาพทางภมศาสตรของการเปนเมองแองกระทะ ยงท าใหการระบายอากาศออกจากตวเมองไมดนก สงผลใหปญหาโดมความรอนทวความรนแรงมากขน จากการวจยเรองการวเคราะหผลกระทบของลกษณะเชงพนทกบการขยายตวของเมองตอปรากฏการณเกาะความรอนเมองในเขตเมองเชยงใหมของ มานส ศรวณช ในปพ.ศ. 2553 ดวยวธการประยกตใชเทคโนโลยดานการส ารวจระยะไกล (Remote Sensing) รวมกบระบบสารสนเทศภมศาสตร หรอ Geographic Information System (GIS) และการหาความสมพนธระหวางดชนผลตางพชพรรณ , ดชนผลตางน า, ความหนาแนนอาคาร, อตราสวนพนทอาคารรวมตอพนทดน และอตราสวนพนทอาคารปกคลมดนตอพนทดน กบอณหภมพนผวในเขตเมองเชยงใหม ผลปรากฏวา การขยายตวของอาคารสงปลกสรางจากปพ.ศ. 2543 และป พ.ศ.2549 เพมขนโดยเฉพาะในพนทชานเมอง (พนทการขยายตวของเมอง) หรอ พนทอ าเภอขางเคยงกบอ าเภอเมองเชยงใหม สงผลตอการเปลยนแปลงภมอากาศของเมอง ไปในทศทางทมอณหภมสงขน จากป พ.ศ.2543 อณหภมพนผวในภาพรวมของจงหวดเชยงใหมเมองอยท ประมาณ 20.73 องศาเซลเซยส และขยบเพมขนอกประมาณ 6 องศาเซลเซยส เปน 26.80 องศาเซลเซยส ในขณะทอณหภมเฉลยของพนทในเขตเมองในป พ.ศ. 2549 สงถง 27.68 องศาเซลเซยส ซงสงกวาคาเฉลยโดยรวมประมาณ 1 ถง 2 องศาเซลเซยส ความสมพนธของการเพมขนของอาคารและสงปลกสราง ทงในเรองของขนาดและความหนาแนน ตลอดจนการลดลงของพนทสเขยว เปนสาเหตและปจจยทสงผลใหเกดการเพมขนของอณหภมพนผว และอาจเปนตวแปรทสงผลตอความรนแรงของปรากฏการณเกาะความรอนของพนทเมองเชยงใหม

รปท 1.24 การเปลยนแปลงของความรอนในเขตเมองเชยงใหม

(ทมา: มานส ศรวณช, 2553)

62

4) ปญหาอาคารสง ผลกระทบจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 และฉบบท 5 ซงก าหนดให

เชยงใหมเปนเมองหลกของภาคเหนอ ไดท าใหเชยงใหมกลายเปนเมองศนยกลางทงเศรษฐกจ การปกครอง และสงคมวฒนธรรมของภมภาค ท าใหเกดอปสงค และแรงดงดดใหมผตองการมาประกอบกจการ และตงรกรากในจงหวดเชยงใหมมากขน สงผลใหราคาทดนในเขตเมองเกา และปรมณฑลซงมสาธารณปโภคพรงพรอมมราคาเพมสงขน เมอทดนในเขตเมองเกา และปรมณฑลเพมสงขน แตความตองการพนททมท าเล และสงอ านวยสะดวกดานสาธารณปโภคทด ประกอบกบราคาทดนทสงขน ผประกอบ และนกลงทนดานอสงหารมทรพยจงใชความคดทจะหนมาสรางตกสง เพอขยายพนทไปในแนวดง และหวงใหการขยายดงกลาวจะท าใหไดประโยชนกลบมาสงสดทดแทนเงนทเสยไปจากการซอทดนทซ อมา

ส าหรบเมองเชยงใหมซงตงอยในเขตรอนชน มลกษณะภมประเทศทเปนภเขาลอมรอบ การระบายอากาศออกจากตวเมองไมดนก การมอาคารสงจ านวนมากยงท าใหเกดภาวการณปดกนการเคลอนไหวของลมทจะพดเขาออกเมอง ดวยสาเหตดงกวายงท าใหความรนแรงของปรากฏการณโดมความรอนในเขตเมองทวความเขมขนขน นอกจากนอาคารสงยงจ าเปนตองตดตงเครองปรบอากาศเปนจ านวนมาก ท าใหตองใชพลงงานไฟฟาเปนจ านวนมาก ประกอบกบการคายความรอนของเครองปรบอากาศออกมาสสงแวดลอมทเพมมากขน กยงท าใหปญหาอณหภมทสงขนโดยเฉพาะในเขตพนทเมอง หรอปรากฏการณโดมความรอนทวความรนแรงของ และสรางมลพษใหแกเมอง และสงผลตอสขภาพของผอาศยเพมมากขนดวย (ดนย กลาวแลว, 2546)

63

แผนทท 1.3 ต าแหนงอาคารสงในเมองเชยงใหม

5) ปญหาขยะ

จากการประมวลขอมลทางสถตจากงานวเคราะหคณภาพ สวนชางสขาภบาล ส านกการชาง ส านกงานเทศบาลนครเชยงใหม งานวจย และเอกสารทเกยวของพบวาปรมาณขยะในเขตเทศบาลนครเชยงใหม มปรมาณขยะเฉลยตอวนเพมขนทกปอยทประมาณ 300 ตนตอวน (สวท.เชยงใหม, 2557) นอกจากนในเขตเมองเชยงใหมยงพบปญหาขยะลนเมองอยางตอเนอง อาท เมอปพ.ศ.2556 เกดปญหาเรองการขาดแคลนทก าจดขยะ จนเปนเหตใหเทศบาลตองน าขยะกวา 1 แสนตนกองสมรวมไวในสสานหายยา และสสานบานเดน ซงอยพนทเขตปรมณฑลของเมอง ท าใหเกดปญหามลภาวะตามมาแกชมชนโดยรอบจนเปนขาวตามหนาหนงสอพมพ และเกดขบวนการ “ขยะพเนจร” คอ การลกลอบขยะไปทงตามปา และพนทดอย ในเขตอ าเภอรอบนอก (ไทยรฐ, 2556: ออนไลน)

64

ตารางท 1.2 ปรมาณขยะจากชมชนในเขตเทศบาลนครเชยงใหม

ป พ.ศ. ปรมาณขยะชมชน

เฉลยตอวน

2549 318.36

2550 323.15

2553 284.00

2556 286.24

2557 287.72

(ทมา: รายงานการทบทวนวรรณกรรม การเผาขยะในทโลงแจงและการจดการ, ศนยวจยและจดการคณภาพอากามหาวทยาลยเชยงใหม,2554 และรายงานขอมลขยะมลฝอย ณ สถานขยะมลฝอยเทศบาลนครเชยงใหม, 2557)

แมปจจบนปญหาการจดการขยะในเขตเทศบาล และเขตเมองเชยงใหมจะไมเปนทพดถงคกโครม แตกเปนหนงในปญหาทผรบผดชอบตางเรงหาทางวางแผน เพอจดการขยะทจะเกดขนในอนาคต หากสถานทก าจดขยะในปจจบนไมสามารถรองรบปรมาณขยะทคอยขยบเพมขนทกป การทปญหาขยะในเมองเชยงใหมลนเมอง สวนหนงมาจากพฤตกรรมการไมแยกขยะตงแตตนทาง ท าใหขยะทยงมคณภาพ อาท ขยะพลาสตก ขวดแกว และขยะอเลคทรอนกสบางสวน ทสามารถน ามาผานกระบวน รไซดเคล หรอขยะทเปนเศษวสดธรรมชาต เชน กงไม ใบไมแหง ทสามารถน ามาเปนวตถดบท าปย หรอถานหงตม กลบถกทงปะปนกบขยะพลาสตก และขยะทวไปทจนไมสามารถน ามาใชงานใดๆไดอก เปนผลใหปรมาณขยะทสามารถถกลดปรมาณไดตงแตตนทาง และในการกระบวนการคดแยก และก าจดไมสามารถท าไดโดยงาย เปนผลใหขยะในเมองยงคงปรมาณสง

จากขอมลรายงานขยะมลฝอย ณ สถานขยะมลฝอยเทศบาลนครเชยงใหม พบวาจากจ านวนขยะทเกบไดในเขตเทศบาลนครเชยงใหมในป พ.ศ.2550 อยทวนละประมาณ 318 ตน หรอ ราว 9,000 ตนตอเดอน ปจจบนสถตปรมาณขยะในปพ.ศ. 2557 เรมลดลงอยท 287.72 ตนตอวนหรอประมาณ 8,800 ตนตอเดอน แมไมจะมปจจยแวดลอมอกมากมายทท าใหปรมาณขยะลดลง แตหนงในมาตรการทเทศบาลนครเชยงใหมเรมน ามาใชตงแตปพ.ศ.2553 คอ การคดแยกขยะอนตราย ขยะตดเชอ ขยะรไซดเคล และการน าขยะพวกเศษผก ผลไม ใบไมและกงไม น ามาท าเปนปยหมกบรรจถงแจกคอใหกลบชมชน

จากการศกษาผานการทบทวนวรรณกรรม จากเอกสารวชา และขอมลในรปแบบสอชนดอนๆท

เกยวของพบวานอกจากปญหาส าคญทง 6 ประเดนเมองเชยงใหม ยงมประเดนปญหาทเปนประเดนรอง

65

และอยในความสนใจของคนในสงคมทวไป อาท ปญหาน าทวม ซงลาสดเกดขนรนแรงเมอป พ.ศ.2548 และ 2549 ปญหาประชากรแฝงกบการบรหารจดการ เชน นกเรยนนกศกษาทอยอาศยตามหอพกใกลมหาวทยาลย มไดลงทะเบยนราษฎรกบเทศบาลทหอพกตงอย ท าใหทองถนตองรบภาระหนกทไมสอดคลองกบงบประมาณทไดรบ หรอกลมแรงงานไทใหญจากพมาทก าลงเพมสงขน โดยยงขาดแคลนมาตรการดแล และควบคม ปญหาอาคารสงทเพมมากขนในเขตชานเมอง รวมถงปญหาการสญเสยทดนทเหมาะสมกบการเกษตรเพอการสรางบาน และทดนจดสรรใหมในเขตชานเมองสวนขยายเปนตน

66

บทท 2

พฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคม ในการพฒนาเมองเชยงใหม

การมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม โดยเนอแทแลวปรากฏอยในสงคมเมอง

มาเนนนาน ในรปแบบทงทเปนทางการ ผานกจกรรม และโครงการพฒนาทเกยวด าเนนการโดยภาครฐ หรอกลมสงคมทมการรบรองทางกฎหมาย เชน การเลอกตง การท าประชาพจารณา และเวทแสดงความคดเหนเพอการวางแผนในระดบตางๆทเปดโอกาสใหประชาชนเขาไปมสวนรวมมากนอยแลวแตกตางกนไปเปนตน ซงเปนการมสวนรวมตามสทธและหนาทพลเมองเบองตนทบญญตไวตามรฐธรรมนญ และรปแบบการปกครองทมงเนนการกระจายอ านาจ และการมสวนรวมของคนในทองถนส าหรบรปแบบการมสวนรวมแบบไมเปนทางการมากนก หรอการมสวนรวมตามวถ และจารตของสงคม เกดขนผานการรวมตวเพอด าเนนกจกรรม หรองานดานการพฒนาทองถนในประเดนทเกยวของกบวถชวต วฒนธรรมการเปนอย และความเชอทางศาสนาอาท การจดการเหมองฝาย การเอามอ (ลงแขก) ฮอม (รวมลงแรง หรอทนทรพย) เพองานกอสราง บรณะ หรอปรบปรงอาคาร หรอพนทเพอสาธารณะประโยชน หรออาคารศาสนสถาน รปแบบการมสวนรวมดงกลาวด ารงอย และปฏบตการโดยอาศยพนฐาน ของการพงพา ผานระบบสายสมพนธเครอญาต ศรทธาวด หรอสมาชกรวมกลมบาน ชมชน หรอสมาชกผใชและไดรบประโยชนจากทรพยากรบางอยางรวมกน อาท ปาชมชน หรอล าหวยทน าน าเขาสพนทชมชน เพอการกสกรรม และการบรโภค

ในสงคมเมองเชยงใหมปจจบน แมจะกาวเขาสสภาวะการเปนเมองใหญ เชน กรงเทพฯ หรอเมองใหญอนๆทวโลก ซงมลกษณะพงพาการมสวนรวมของประชาชนในแบบทางการ เพอเปนเครองมอในการก าหนดการพฒนาเมอง แตอยางไรกด บทบาทของการมสวนรวมตอสงคมในรปแบบไมเปนทางการ ซงอาจถกมองอยางผวเผนวาเปนรปแบบทไมนาจะสงผลตอบทบาท และความส าคญในการพฒนาเมองเชยงใหม แตในความเปนจรงแลว สงทปรากฏชดในบรบทของเมองเชยงใหมตงแตอดตถงปจจบน คอ การมสวนรวมในรปแบบดงกลาว มความส าคญยงยวดในฐานะรากฐานส าคญในการยดโยง และการพฒนาเครอขาย ภายใตความรสก ความศรทธา และความเขาอกเขาใจถงคณคาและความหมายรวมบางอยางของกลมประชาชน ซงน าไปสการเกาะกลมรวมตวเปนภาคประชาสงคมทมเปาหมายในการขบเคลอนแนวคดของกลม มการสรางพนทปะทะสงสรรคระหวางสมาชก มการก าหนดทาททมตอสงคม และประเดนทสนใจอยางมแบบแผน รวมถงมแนวปฏบตในการขบเคลอน ซงปรากฏผลลพธตอสงคมเมองเชยงใหมอยางมนยยะส าคญเสมอมา

สงทประเดนส าคญตอการศกษาการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม เพอวเคราะหโอกาสในการพฒนาเมองตอไปในอนาคต คอ

อะไรคอ ปจจยส าคญ หรอความคดเบองหลงรากฐานการมสวนรวมในรปแบบดงกลาว

67

อะไรคอแนวปฏบต และเครองมอในการสรางเครอขาย และการเคลอนไหวของภาคประชาสงคม ในฐานะการเปนค าตอบหนงในการขบเคลอนการพฒนาเมองทเหมาะสมกบบรบทแตละยคสมย

โอกาสในการพฒนาเมองเชยงใหมในอนาคต คออะไร มแนวทางใดบาง การศกษาเพอตอบค าถามดงกลาว อาศยการศกษาวจยกลมการรวมตวของภาคประชาสงคมทด าเนนงานเกยวของกบการพฒนาเมองในหวงปพ.ศ. 2530 – ปจจบน ประกอบไปดวยกลมภาคประชาสงคม ดงตอไปน

1) ภาคคนฮกเมองเชยงใหม 2) มลนธสถาบนพฒนาเมอง (ศนยสรางสรรคเมองเชยงใหม) 3) โฮงเฮยนสบสานลานนา 4) ภาคฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม 5) เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม 6) ชมรมชาวนมมานเหมนท 7) กลมสถาปนก คน.ใจ.บาน 8) กลมเครอขาย เชยงใหมเขยว สวย หอม 9) กลมละครกบไฟ

2.1 พฒนาการ และปจจยทท าใหเกดกระบวนการพฒนาเมองเชยงใหมโดยภาคประชาสงคม นอกจาก 9 กลมกรณศกษาทจะกลาวถงในการศกษาครงนแลว การพจารณากระบวนการพฒนาเมองเชยงใหมโดยภาคประชาสงคมควรไดรบการกลาวยอนไปถงเหตการณการเคลอนไหวในอดต จนถงปจจบนเพอท าความเขาใจ ปจจย รปแบบและพฒนาการภายใตบรบทสงคมแตละยคสมย ซงสงผลตอการขบเคลอนของภาคประชาสงคม ทงในรปแบบการสงตอความร แนวปฏบต และมมมองตอโลกทศนการพฒนาเมองเชยงใหมมาจนถงทกวนน

การเคลอนไหวของภาคประชาสงคมทเปรยบประหนงหมดหมายส าคญแหงการรเรม และมกจะถกหยบยกขนมาพดถง จนกลายสภาพเปนวาทกรรม ทหยบมาใชและกลาวถงในเชงสญลกษณอยบอยครง คอ เหตการณครงการสรางถนนขนดอยสเทพ ในปพ.ศ. 2477-78 โดยมครบาเจาศรวชยเปนประธานพรอมดวยพลตรเจาแกวนวรฐ เจาปกครองเมองเชยงใหม และหลวงศรประกาศ ผวาราชการคนแรกของจงหวดเชยงใหม

การสรางถนนสายดงกลาว มตนเหตมาจากหลวงศรประกาศ และเจาแกวนวรฐมประสงคจะประดบประดาดวงไฟใหเปนแนวตงแตเชงดอยไปจนถงดอยสเทพ เพอสงเสรมการทองเทยว และไดน าความคดดงกลาวไปปรกษาครบาเจาศรวชย แตครบาฯไดแนะน าใหสรางถนนขนดอยสเทพแทนการประดบไฟดงกลาวเพอใหคนทวไปสามารถขนไปสกการะพระธาตไดสะดวกขน งานสรางถนนตามด ารของครบาฯเปนงานใหญ ตองใชงบประมาณสง ทางรฐในขณะนนกไมมงบประมาณสนบสนนจงเปนทมาของการประกาศขาวขอความรวมไมรวมมอจากคนเชยงใหม และจงหวดใกลเคยงใหมารวมแรงกนสราง

68

ถนน เกดเปนปรากฏการณคลนมหาชนหลงไหลจากทกสารทศ มท งคนทองถน คนจากตางอ าเภอ และตางจงหวด รวมถงกลมชาตพนธตามภดอยตางๆ เขามารวมดวยแรงศรทธาในครบาเจาศรวชย และความเชอในเรองการท าบญทเกยวของกบการท านบ ารงพระพทธศาสนาจะเพอเปนกศลหนกแกตนเอง ถนนความยาวกวา 11 กโลเมตรจากเชงดอยไปจนถงบนใดนาคทางขนดอยสเทพจงแลวเสรจภายในระยะเวลา 5 เดอนเศษ โดยไมใชงบประมาณของรฐ ภายหลงการเฉลมฉลองถนนขนดอยสายใหมทมการจดขน 10 กวาวน ครบาเจาศรวชยจงถกจบกมตวไปด าเนนคดโดยเจาหนาทรฐ ในความผดฐาน อกอาจปลกระดมมวลชนใหบกรกพนทปาสงวนฯ และตงตนเปนผวเศษเรยไรเงนชาวบานอนผดวนยสงฆ ครงนนทางการไดน าตวครบาฯไปกกบรเวณทวดศรดอนไชย จงไดเกดขบวนประชาชนซงพรอมใจกนไปรวมตวบรเวณลานวดจนแนนขนด ตางรวมกนดาทอคณะสงฆทรบค าส งจากมหาเถรสมาคมและเจาคณะจงหวด มอบมวลชนในครานนสรางความหวาดกลวแกคณะสงฆผด าเนนการ จงมด ารใหยายตวครบาฯลงไปกกขงทกรงเทพฯแทน เพอลดแรงกดดนจากคนในทองถน อาจกลาวไดวาเหตการณน นาจะเปนจดเรมของขบวนการภาคประชาชน (เพญสภา สขคตะ ใจอนทร, สอออนไลน)

หากพจารณาเหตการณการสรางถนนขนดอยครงนน ในแงมมของการสรางคณคาและความหมายบางอยางแกสงคมเมองเชยงใหม จะพบวามประเดนส าคญๆ ทสรางบรรทดฐานบางอยางในสงคม และความเปนคนเมอง กลาวคอ

1. เปนการรวมแรงรวมใจของคนเชยงใหมครงทเขมแขงอยางไมเคยปรากฏมากอน ผานความรวมมอจากผคนหลากหลายเชอชาต ตางบทบาท และสถานะ ทงคนเมอง คนจน แขก และชาวเขา ทงภกษ เจาผครองนคร ผวาราชการ พอคา คหบด และประชาชนทวไป คอ ครงแรก และครงเดยวของการท างานรวมกนโดยความสมครใจในโครงการขนาดใหญระดบภมภาค

2.เปนโครงการทใชงบประมาณจากภาคประชาชนมลคามหาศาล และประเมนคามได คอทนทหลงไหลมาจากผคนทวสารทศทงในจงหวดเชยงใหม และจงหวดใกลเคยง เปนทงทนทรพย และก าลงแรงทบรจาค และใหกนตามจตศรทธา

3.การสรางถนน และการรวมตวกนของภาคประชาชนเพอคดคานการจบกมด าเนนคดกบครบาเจาศรวชย สงผลในทางปลกเราใหเกดมวลชนเปนกลมกอน และสะเทอนถงความไมพอใจทมตออ านาจและผปกครองอยางเจานายและขาราชการทมาจากสยาม ยดโยงไปถงการสรางส านกตวตนคนเมอง (คนเหนอ) และความรสกแบงแยกระหวาง คนเมอง กบคนไทย (คนภาคกลาง)

ส านกในตวตน และความแตกตางระหวางคนเมอง กบคนไทย เปนประเดนทเกดขนจากความไมพอใจระหวางผปกครองกบผอยใตอาณตมาเนนตงแตรฐสยามเรมเขาแทรกแซงกจการภายในของเมองประเทศราช และเปนชนวนของการรวมตวกนของภาคประชาชนในทองถน แมจะผานแกนน าทางสงคมอยางเจาผครองนครกตาม การแทรกแซงดานนโยบายการปกครอง และเศรษฐกจทเกดขนเปนล าดบ ไดแก การท าสญญาสมปทานปาไม สญญาเชยงใหม 1 และ 2 ทสยามท ากบบรษทคาไมจากองกฤษราวทศวรรษ 2420 ตามมาดวยแผนการปฏรประบบการปกครอง ทสงผลตอเจานายฝายเหนอผเคยมอ านาจเบดเสรจในการดแลจดการพนท การปฏรปการปกครองของสยามไมไดมงทจะยดอ านาจ

69

การปกครองจากเจานายเทานน หากยงตองการรายไดรปแบบตางๆ เพอน าสงรฐบาลสวนกลาง ดงนนการปฏรปส าคญจงไมใชเพยงการปฏรปโครงสรางการบรหารราชการ แตเปนการปฏรปภาษทมการใชเงนตราเปนภาษเบย แทนภาษผลผลตอยางหมากและพลซงมผลกระทบตอประชาชนมากทสด (รตนาพร เศรษฐกล, 2552) และท าใหเกดการตอตานอยางไมเคยเกดขนมากอนในลานนา ความพยายามของรฐสยามในการแทรกแซงการปกครองและเศรษฐกจในลานนา โดยเฉพาะเมองเชยงใหมนนสงผลใหเกดปฏกรยาตอบโต และทาทายอ านาจ เชน กรณกบฏพญาปราบสงคราม (พ.ศ. 2432) และกบฏเงยวเมองแพร(พ.ศ. 2445) ยงผลใหเกดรฐไทยท าการลดบทบาท และไมใหมการสบต าแหนงเจาครองนครตอภายหลงการสวรรคตของพลตรเจาแกวนรฐ

รปท 2.1 การสรางถนนขนดอยสเทพ น าโดยครบาเจาศรวชย พ.ศ. 2477-78

ทมา : ภาคคนฮกเชยงใหม และเวบไซต(http://www.watkoh.com/forum/showthread.php?3633-มหามหามหานกบญแหง-ครบาศรวชย, เขาถงเมอวนท 26 ม.ค.2558)

กระแสการพฒนาของประเทศเรมเปนไปในทศทางรวมศนยมากขนภายหลงทศวรรษ 2490 ภายใตอ านาจอยางสฤษด ธนะรชต การพฒนาทองถนทประชาชนเขาไปมสวนรวมและก าหนดในยคนตองอาศยระบบขาราชการ และผลกดนขนไปสผน าประเทศ ตวอยางความส าเรจของการผลกดนนโยบายทมาจากความตองการของภาคประชาชนท เหนเ ดนชดเ ปนรปธรรมคอ การต งมหาวทยาลยเชยงใหม มหาวทยาลยภมภาคแหงแรกในภาคเหนอ มลเหตความคดการกอตงมหาวทยาลยในจงหวดเชยงใหม เกดจากความตองการของกลมมชชนนารคณะอเมรกนเพรสไบทเรยนทเปนก าลงหลกในการพฒนาการแพทย และการศาสนาในเขตจงหวดภาคเหนอ โดยเฉพาะจงหวดเชยงใหม ไดร บเงนทนจากตางประเทศ ส าหรบการจดตงมหาวทยาลยในเอเชยอยจ านวนหนงแหง ความคดดงกลาวถกน าไปปรกษาชนชนน าดานเศรษฐกจ และถอเปนกลมปญญาชนยคแรกๆ ซงเปนผไดรบการศกษาจากภายนอก มฐานก าลงทางเศรษฐกจ และเปนทนบหนาถอตาในจงหวดเชยงใหมอยางนายก และแมนางกมฮอ นมมานเหมนทและอาจารยไกรศร นมมานเหมนท แตดวยรฐบาลขณะนนมมตไมอนมต เนองจากหากมการใหประเทศมหาอ านาจเชน สหรฐอเมรกา เขามาตงมหาวทยาลยในประเทศไทย อาจท าใหประเทศคายคอมมวนสตเรยกรองขอตงมหาวทยาลยได อยางไรกดในปพ.ศ.2493 ทองด อสราชวน สมาชกสภาผแทนราษฎรจงหวดเชยงใหม ไดตงกระทถามรฐบาลในการประชมสภาผแทนราษฎรเรองมหาวทยาลยใน จงหวดเชยงใหม เพอทวงสงทรฐบาลเกาเคยใหนโยบายไวตงแตกอนสงครามโลกครงท 2 ขณะทหนงสอพมพทองถนอยาง ชาวเหนอ ซงมนายสงด บรรจงศลป เปนบรรณาธการ ไดเสนอขาวการตงกระทถามของทองด เรองมหาวทยาลย

70

ในจงหวดเชยงใหม พรอมทงเชญชวนใหประชาชนแสดงความคดเหนผานหนงสอพมพ ซงประเดนนถกขยายผลอยางกวางขวาง(ภญญพนธ พจนะลาวณย, 2556) และในป พ.ศ. 2495 การสนบสนนจากกลมทนสายตระกลนมมานเหมนท และคหบดเมองเชยงใหมน าโดย นายไกรศร นมมานเหมนท เจาของกจการ และมหนสวนทมความสามารถดานการท าขาว และงานบรรณาธการอยาง นายสงด บรรจงศลป และนายวจตร ไชยวณณ รวมกนด าเนนการผลตหนงสอพมพรายวนฉบบแรกของเชยงใหม ชอ หนงสอพมพคนเมอง (ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง,2548) ทไดรบความนยม หนงสอพมพ และสงพมพจงกลายเปนสวนส าคญในการรณรงคเรยกรอง ผานการใชสอประชาสมพนธพมพแจกกระจายไปทวเมอง อาท บตรวงกลมสแดงทแสดงขอความ “ในภาคเหนอ เราตองการมหาวทยาลย” ขอความบนแสตมปทเขยนวา “เราตองการมหาวทยาลยประจ าลานนาไทย” ตลอดจนการผลตฟลมสไลดเขยนขอความ “จงสสดใจขาดดนเพอมหาวทยาลยแหงลานนาไทย” และ “เราตองการมหาวทยาลยประจ าลานนาไทย” ออกแจกจายแกโรงภาพยนตรทกแหง เปนตน การรณรงคเรยกรองมหาวทยาลยในภาคเหนอของหนงสอพมพ “คนเมอง” ซงไดรบความรวมมออยางดจากประชาชนทวภาคเหนอ มการรวมเดนรณรงค และการพดคย พบปะ ประชมของเหลาปญญาชนจนกลายเปนกระแสในระดบภมภาคจนกระทงรฐบาลจอมพลถนอม กตตขจร ไดแถลงนโยบายเกยวกบการศกษาในป พ.ศ. 2501 วา “จะด าเนนการพฒนาการศกษาในสวนภมภาค ตลอดถงการศกษาชนสง ” และในวนท 29 มนาคม พ.ศ. 2503 คณะรฐมนตรมค าส งใหจดตงมหาวทยาลยเชยงใหมขน โดยก าหนดใหเปดสอนในปการศกษา 2507 และในปดงกลาวมการเปดท าการเรยนการสอนทงหมด 3 คณะทเปดการเรยนการสอนคอ คณะวทยาศาสตร คณะสงคมศาสตรและคณะมนษยศาสตร อกหนงปตอมา โรงเรยนแพทยซงเปดรบนกศกษาแพทยตงแตป พ.ศ. 2501 ไดโอนยายมาเปนคณะแพทยศาสตร เปนคณะท 4 ของมหาวทยาลยเชยงใหมนบแตนนเปนตนมา (หอประวตศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม, ออนไลน)

รปท 2.2 บตรเรยกรองการจดตงมหาวทยาลยในภมภาค ทจงหวดเชยงใหม

เวบไซตและฐานขอมลหอประวตศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม (หอศลปปน มาลา) (http://library.cmu.ac.th/pinmala/index.php, เขาถงเมอวนท 26 มนาคม 2558)

การเรยกรองใหตงมหาวทยาลยเชยงใหม จนประสบความส าเรจ มผใหความเหนไวอยางนาสนใจวามปจจยส าคญซงเกยวของกบการเคลอนไหวภาคประชาชนอย 2 ประการ

1) ดวยการเรยกรองครงนถกผลกดนจากกลมชนชนน า (Elite)ในพนท ท งนกการเมอง คหบดทมชอเสยง ทมาพรอมเครอขายทางสงคม และทนในการสนบสนนการประชาสมพนธ

71

2) เปนนโยบายของรฐทเรงดวนอยางไมเคยเปนมากอน อาจเพราะประเทศก าลงอยในระหวางการเผชญภยความขดแยงจากลทธการเมองทแตกตาง การบกเบกเพอสรางความเจรญใหกบทองถน คอ การสถาปนา และลงหมดปกหลกทางการเมองการปกครอง และการดงมวลชนเขามาสฝายตนเอง เปนอกกลยทธหนงของรฐบาลไทยทมงรกษาความมนคงของพนทนนๆเอาไว

อกขอสงเกตประการหนงทถอไดวาเปนจดเปลยนของการขบเคลอนงานพฒนาเมอง โดยขอสงเกตน ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมองไดระบไววา การเคลอนไหวทประกอบดวยคหบด หรอชนชนสงของเชยงใหม ไดสนสดลงในการเคลอนไหวครงน และในยคตอมาแกนน าในการเคลอนไหวใหแกเมองเชยงใหมจะมเพยงแตกลมนกวชาการ และชนชนกลางทสนใจเรยกรองการพฒนา และแกไขปญหาใหเมองเทานนทออกมาแสดงบทบาท(ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง,2548) ในหวงทศวรรษ 2510 ความเคลอนไหวของภาคประชาชนในพนทจงหวดเชยงใหม ถกชกพาไปดวยกระแสการเมอง เชนการแยงชงมวลชนระหวางรฐไทย และพรรคคอมมวนสตแหงประเทศไทยในพนทชายขอบของจงหวด และพนทตดชายแดนเพอนบาน ส าหรบในเขตพนทเมองสภาวการณไมไดแตกตางกบสถานการณความรนแรงทเกดขนในชวงเหตการณตลาคม 2519 ดวยปฏบตการขวาพฆาตซายทนอกจากจะเกดการปราบปรามกลมนกเรยน นกศกษาทธรรมศาสตร และทองสนามหลวงแลว ทมหาวทยาลยเชยงใหม และบางพนทในจงหวดกไดเกดเหตการณความรนแรง อาท การรวมตวกนของกลมประชาชน และความรนแรงในมหาวทยาลยเชยงใหม โดยชนวนเหตมาจากเมอเดอนกมภาพนธ 2518 ประเสรฐ (ขอสงวนนามสกล) นกศกษาคณะสงคมศาสตร ปท4 ม.เชยงใหม ถกจบก มโดยถกกลาวหาวาใชชอลกขดขอความบรเวณพลบพลาทประทบในหลวง บรเวณศาลาอางแกว ในวนพระราชทานปรญญาบตร ม.เชยงใหม ท าใหในวนท 10 กมภาพนธ นกศกษาและประชาชนเชยงใหม 500 คน ชมนมโจมต ประเสรฐ และขฆานกศกษาฝายซายในมหาวทยาลยเชยงใหมใหหมด เดอนมถนายน 2518 เกดเหตชาวเชยงใหมกลมหนงบกเผารถและปดลอมโรงเรยนตวแทนชาวนาชาวไร ณ รร.บานตนแกว อ.หางดง เชยงใหม เดอนกรกฎาคม 2518 อนถา ศรบญเรอง ประธานสหพนธชาวนาชาวไรแหงประเทศไทย ถกลอบสงหารทบานพก อ.สารภ เชยงใหม(เกรยงศกด เชษฐพฒนวนช อางองโดย ภญญพนธ พจนะลาวณย, 2556) ประวตศาสตรการเมองในสมยนนยงบอกเราดวยวา เชยงใหมเคยมสมาชกสภาผแทนทสงกดพรรคสงคมนยมแหงประเทศไทยชอวา อนสอน บวเขยว ทด ารงต าแหนงส.ส.ตงแตมกราคม 2518 (ภญญพนธ พจนะลาวณย, 2556)

การเคลอนไหวเพอสวนรวมตอประเดนสาธารณะในชวงปลายทศวรรษ 2490 คอ การเคลอนไหวจดตงกลมหนมสาว โดยผรเรมคอนายอ าเภอดอยสะเกดขณะนน นายสวรรณ กฤตธรรม โดยเรมจากการชกชวนกลมคนหนมคนสาวใหเขารวมจดตงกลมทมช อวา กลมยวพทธ เปนกลมทรวมตวกนเพอปฏบตพธกรรมทางศาสนาในวนส าคญ และสงเสรมใหสมาชกหมนปฏบตตามค าสอนของพระพทธศาสนาโดยการรกษาศล 5 ภายหลงจากความส าเรจของกลมหนมสาวในอ าเภอดอยสะเกดทสามารถลดเหลาไดเปนปรากฏการณ และมการรวมไมรวมมอกนอยางดในงานดานศาสนา การจดตงกลมหนมสาวจงเกดขนทวไปตามอ าเภอตางๆทวจงหวดเชยงใหม จนในป 2512 มกลมหนมสาวบาง

72

กลมเลงเหนวาหากสามารถรวมกลมหนมสาวทมอยจ านวนมากใหท างานรวมกนไดกจะเปนประโยชนตอการชวยเหลอทองถนไดเปนอยางด จงมการผลกดนใหมการรวมตวกนจนในป 2515 ไดมการจดตง ‘กลมหนมสาวจงหวดเชยงใหม ’ โดยมนายวโรจน ประกอบกจเปนประธานกลม มส านกงานอยทหองสมดประชาชนเดมในวดพนอน มการประกาศเปาหมายทสรปเปนประเดนไดวา กลมหนมสาวจะรวมตวกนเพอสงเสรมและท ากจกรรมตางๆทเกยวของกบงานดานศาสนา ประเพณ วฒนธรรม และงานสาธารณประโยชน โดยไมยงเกยวกบการเมอง (วรพทย มมาก,2531) งานของกลมหนมสาว ในการเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองเชยงใหมนน ไมเดนชดมากนก เพราะงานของกลมจะเปนการสงเสรมใหสมาชกเขารวมกจกรรมทางประเพณ และพธกรรมทางศาสนาไปเสยมาก อยางไรกดสมาชกกลมหลายคนไดมบทบาทในการเปนคณะกรรมการชมชน ผใหญบาน และต าแหนงในทางการปกครอง ซงหลายคนไดมสวนรวมในการดแลและพฒนาชมชน และทองถนของตน ปจจบนกลมหนมสาวจงหวดเชยงใหมยงคงท างานอยางตอเนองโดยเนนหนกไปทงานดานศาสนา เชน การจดเทศนพเศษ ภายใตชองาน ‘รถดวนขบวนพเศษ’ โดยงานนจะมการนมนตพระนดเทศนเดนทางสญจรไปเทศนตามวดส าคญ และเชญสมาชกกลมและผสงอายเขารวมฟง งานดงกลาวจดเปนประจ าทกป

อกหนงปรากฏการณในชวงป พ.ศ.2500-20 คอการรวมกลมของนกวชาการ ผมการศกษา ทมความสนใจดานลานนาคด ทงในดานภมปญญา และประวตศาสตร น าโดยนายไกรศร นมมานเหมนท ผรเรมกอตง “ชมรมจนลาบ” เพอเปนกลมชมนมกนของผท สนใจเรองราวดงกลาว โดยมนกวชาการ และบคคลส าคญเขารวม อาท นายทว วชยขทคะ อดตสรรพกรจงหวดเชยงใหม นายมณ พะยอมยงค (ตอมาไดร บการยกยองเปนศาสตราจารยเกยรตคณ) นายดษฐ ตนไพบลย นายอดม รงเรองศร นายสงฆะวรรณศย เปนตน ตอมาชมรมดงกลาวไดเปลยนชอเปน “ชมรมลานนาคด” มบทบาทส าคญในการกระตนสงคมคนเชยงใหมใหหนกลบมาใหความส าคญกบคณคา และมรดกของเมอง เชน การเสนอโครงการตางๆใหหนวยงานภาครฐ ไมวาจะเปนการเสนอใหจดงานสมโภชอายเมองครบ 700 ป เสนอ ใหมการสบคนดวงเมอง และสนบสนนการศกษาดานวชาการทเกยวของกบเมองเชยงใหมอยางจรงจง รวมไปถงขอเสนอเรองการฟนฟพนทส าคญของเมอง เชน การเสนอใหยายคกหญงออกไปจากพนทเวยงแกวกลางเมองเกาเชยงใหม การเสนอใหฟนฟหนองบวเจดกอ หนงในชยมงคลของเมองเชยงใหมซงในยคนนยงมความเปนไปไดเนองจาก ยงไมมการตดถนน และสรางบานเรอนทบพนทหนองอยางทกวนนส าหรบการท างานของชมรมลานนาคดไดยตลงเมอนายไกรศร เสยชวต ในปพ.ศ.2535 อยางไรกดในชวงทศวรรษ 2520 ยงมการเคลอนไหวของกลมนกวชาการจากมหาวทยาลยเชยงใหม และนกวชาการจากกรงเทพ ไดรวมกนจดเสวนาเรองแนวทางอนรกษเมองเกา โดยมขอเสนอทนาสนใจ และภายหลงถกน าไปปฏบตจรง คอ แนวคดของ อ.แสงอรณ รตกสกร ในการควบคมความสงอาคาร เพอรกษาภมทศน และปลกตนไมเพมเตมใหเปนวนานครคลายกบทสงคโปรเพอเปนการบรรยากาศเมองเกา อกแนวคดทนาสนใจ คอ การซอคนพนทเพอการรกษาและสงเสรมภมทศนเมองเกา ซงถกเสนอโดย อ.นจ หญชระนนทน โดยอ.นจไดเสนอเงนทนกอนแรก( seed money ) ส าหรบซอตกแถวบรเวณ

73

ดานหนาวดพนเตา เพอเปดใหเปนพนทโลง อนจะชวยเพมความสงางามใหกบวหารวดพนเตา โดยมเงอนไขวาเทศบาลนครเชยงใหมจะตองมสวนรวมในการสนบสนนเงนสมทบกบเงนบรจาคจากประชาชน อยางไรกดโครงการดงกลาวไมประสบความส าเรจเนองจากคนเชยงใหมยงมองไมเหนความส าคญ จงมไดมการเคลอนไหวเพอระดมทนตอไป พนทดงกลาวจงถกพฒนาเปนตกแถวอยางทเหนในปจจบน(ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง,2548) จากปรากฏการณการเรยกรองใหมการจดตงมหาวทยาลย การรวมตวของกลมนกวชาการ และการสนบสนนขวอ านาจทแตกตางทางแนวคด และการแสดงออกทางการเมองของประชาชน คอเครองบงชถงพฒนาการการมสวนรวม รปแบบการเคลอนไหว และแนวทางการปฏส มพนธกบองคาพยพอนๆในการพฒนาเมอง ซงสรปไดวา ในระยะแรก (ทศวรรษ 2470-2520) ของการเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองโดยภาค ประชาสงคม กลมคนทเขามามบทบาทในฐานแกนน า และเปนผจดประกายการเคลอนไหวคอกลมคนชนชนสง ทมความร เขาถงทรพยากร เปนพลเมองทมวสยทศนกวางไกลมองเหนโอกาสในการพฒนาเมอง มรปแบบการปฏสมพนธกบองคาพยพอนๆอยางคลองตว ผานรปแบบของการอาศยความสมพนธสวนบคคล ผานการยอมรบและเหนชอบตอประโยชนทจะเกดขนจากเปาหมายทรวมกนขบเคลอน และจะสงเกตไดวามบางการเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองทองอาศยอ านาจรฐ ในการเออประโยชนในดานงบประมาณ เปนชองทางในการแสวงหาโอกาส และการยอมรบ พรอมไปกบการสถาปนาชดความเขาใจใหภาครฐสวนกลางไดรบรรบทราบและน าพจารณาในการวางนโยบาย การเคลอนไหวในระยะแรกจงมลกษณะการผสมผสานความเปนทางการและไมเปนทางการไปรวมกน มลกษณะเปนการขบเคลอนแนวคดและโครงการพฒนาทตนเองสนใจ เปนการน าเสนอ และประกอบสรางขนของสงใหม ผานระบบระเบยบความคดอยางผมการศกษา ภายใตความเชอ มโนทศน และการใหความหมาย และคณคาตอ อตลกษณของเมอง ผคน สงคม รวมถงองคความรในโลกแวดลอมของคนเมองททกคนมรวมกน และใชความรสกรก และหวงแหนทองถนน ามาเปนเครองมอในการขบเคลอน ผานการใชสอสงพมพ และสอในรปแบบอนๆเพอสรางความรความเขาใจ และชวยกระตนใหเกดกระแสการมสวนรวมจากมวลชนทวไปซงยงมความร และความเขาใจเพยงพอทจะมองเหนผลประโยชนทจะเกดขนกบการพฒนาเมองในอนาคต เปนผลท าใหบางโครงการไดรบการสนบสนนเปนอยางด และบางโครงการตองลมเหลว เพราะความเขาใจ และโลกทศนของมวลชนทเปนเงอนไขส าคญของความส าเรจ ยงไมสามารถไตระดบไปถงภาพฝนทกลมพลเมองจตอาสาดงกลาวไดวางเอาไว

74

รปท 2.3 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2470-2520)

ทศวรรษ 2530 คอชวงผลบานของพลเมอง และกลมภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม พรอมไป

กบสภาพของเนอเมองททวความซบซอนทงทางกายภาพ และบทบาทในฐานะการเปนเมองหลกของภมภาค ภาวการณกระจกของความตองการแรงงานทงภาคอตสาหกรรม และภาคบรการเปนเหตท าใหเกดกระแสการอพยพเขามาของคนจากตางอ าเภอ การปฏรปทดนเมอทศวรรษทผานมา และผนวกกบนโยบายการกระตนเศรษฐกจ และความหวนเกรงตอปญหาดานความมนคงตามแนวชายแดนลดลง ท าใหเกดการขยายตวของเนอเมองในเขตปรมณฑลเพอรองรบกจกรรมทางเศรษฐกจ และผคน รวมถงการเตบโตในอนาคต ปรากฏการณดงกลาวสงผลเสยใหกบเมองเชยงใหมอยางรนแรง และอกนยยะหนงสภาพการณดงกลาวกลายเปนปจจยส าคญยงยวดทท าใหเกดการพฒนาการมสวนรวม และความเคลอนไหวของภาคประชาชนในเขตเมอง ในรปแบบ และคณลกษณะทแตกตางออกไปจาก 2 ทศวรรษทผานมา จากความเคลอนไหวของกลมชนชนน าของจงหวด หนาทการเคลอนไหวถกเปลยนถายไปสกลมนกวชาการ และกลมนกพฒนาเอกชนตามล าดบ ตวแปรส าคญในการเปลยนถายคอความสลบซบซอนของปญหาทเกดขนกบเมอง เปนตวก าหนดวาเครองมอทเหมาะสมในการขบเคลอนซงสามารถตแผ และสรางความเขมแขง และความนาเชอถอใหกบแนวคดในการเคลอนไหว คอ งานวชาการ ซงในความเปนจรงแลวจรตหรอคณลกษณะดงกลาวไดถกวางรากฐานมาแลวผานรปแบบการท างานของชมรมลานนา

75

คด และการขบเคลอนเรองวนานคร ประจวบเหมาะกบการผลดอกออกผลของมหาวทยาลยเชยงใหมทไดสรางกลมนกวชาการทองถนซงเปนชนชนกลางเกดขนใหกบทองถนจ านวนมาก คนกลมนสวนใหญตางมประสบการณชวตในชวงการเบงบานของขบวนการนกศกษา ผานเหตการณเดอนตลา และมแนวคดไปในทางทองถนนยม พรอมจตส านกรกษถนฐานอนเปยมลน และก าลงวงชาอยางคนรนใหม ความเคลอนไหวของการพฒนาเมอง และการรวมกลมสรางองคกรภาคประชาสงคม และการเขามามบทบาทส าคญอยางยงตอการพฒนาเมอง จงเปนหวงเวลาส าคญของหนาประวตศาสตรการพฒนาเมองเชยงใหม ทงในแงมมของการศกษา การผลตงานวชาการ และการเคลอนไหวของภาคพลเมอง รวมกบองคกรภาคประชาสงคม แรงสงทท าใหเกดปรากฏการณดงกลาวชดเจนเรมตนขนราว พ.ศ.2529 ดวยโครงการกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพของรฐสวนกลาง ตามแผนแมบทการพฒนาการทองเทยวเมองเชยงใหม ท ดร.สเมธ สมชาย และคณะไดน าเสนอพรอมกบโครงการพฒนาอนๆ ความรสกไมเหนดวยตอโครงการดงกลาวของกลมนกวชาการจากมหาวทยาลยเชยงใหม และพลเมองโดยทวไปน าไปสการรวมกลมกอนมวลชน โดยการน าของ อ.ศรชย นฤมตรเรขการ2 สถาปนก และอาจารยสาขาสถาปตยกรรม คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม นายวรศกด นมานนท3 อดตนกการเมองทองถน และเจาคณโพธรงส4รองเจาคณะจงหวด และเจาอาวาสวดพนตองขณะนน (ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง,2548) การรวมตวของกลมพลเมองครงนนมการเคลอนไหวทนาสนใจไมนอย ดวยเปนการเคลอนไหวเพอการคดคานโครงการของรฐบาล โดยอาศยการรวมตวกนของคนหลายฝาย ผานการด าเนนกจกรรมหลากหลายอาท การเดนขบวนถอปายคดคาน การลาลายเซนผไมเหนดวยเพอยนประกอบจดหมายสงไปถงหนวยงานรฐสวนกลาง การลงขาวในหนงสอทงในทองถน และสวนกลาง การจดแถลงการณ คลายคลงกบการไฮดปารคทางการเมองโดยมสอมวลชนคอยท าขาวบรเวณลานอนสาวรยสามกษตรย และมการประกอบพธกรรมทางศาสนาโดยกลมคณะสงฆ ชาวบานคนเฒาคนแก และเดกนกเรยนนกศกษา นอกจากด าเนนกจกรรมตางๆแลว ยงมการระดมทนเพอสนบสนนการเคลอนไหว ผานการขายสตกเกอรเขยนค าวา ฉน ดอยสเทพ ผลจากความเหนพองตองกนถงความไมเหมาะสมของการสรางกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพ ทงผลเสยทจะเกดขนกบธรรมชาต และความเชอเรอง ‘ขด’ เพราะเปนการขามหวครบาฯแลว การเคลอนไหวดงกลาวทสามารถรวบรวมผคนไดหลากหลายอาชพ และวย ท าใหเกดภาพของกลมพลเมองชาวเชยงใหมทหวงใย และตองการมสวนรวมในการพฒนาเมอง อยางชดเจนและไมเคยเปนมากอน ทายทสดโครงการดงกลาวกเปนอนถกสงระงบ5 เหตการณในครงนนนอกจากจะเปนการแสดงพลงของพลเมองชาวเชยงใหมแลว ยงเปนตนก าเนดของการรวมตวกลมองคกรภาคประชาสงคมทมบทบาทใน 2

ตอมาไดรบดษฎบณฑตกตตมศกดจากมหาวทยาลยเชยงใหม, ปจจบนเสยชวตแลว 3

ปจจบนเสยชวตแลว 4

ปจจบนเสยชวตแลว 5

โครงการกระเชาขนดอยสเทพถกน ากลบมาปดฝ นและเสนอใหสรางอยเปนระยะแมจะถกคดคานจากคนเชยงใหมครงแลวครงเลา เชนในปพ.ศ.2547 และ 2557 ตามล าดบ

76

การขบเคลอนการพฒนาเมองเชยงใหมกวา 10 ปอยาง ชมรมเพอเชยงใหม ทภายหลงจากการเรยกรองคดคานการสรางกระเชาขนดอยสเทพแลว ชมรมฯไดเปนแกนหลกส าคญในการคดคานการสรางคอนโดสงบรเวณพนทรมน าปง โดยอาศยแนวทางการท างานในรปแบบเดม คอ การเปนจตอาสา และอาศยการสรางกจกรรมใหคนไดเขามามสวนรวม เชน การเดนขบวนรณรงค การปราศรย การประกอบพธกรรมทางศาสนา และพธกรรมสาปแชงตามความเชอของคนลานนา เปนตน การเคลอนไหวคดคานเปนผลกบคอนโดมเนยม และอาคารสงรมแมน าปงบางโครงการ แตยงมโครงการอาคารสงอกหลายแหงทอาศยชองวางทางกฎหมายในการสรางอาคารจนส าเรจ เชน การหนทดนทจะใชท าโครงการออกเปนแนวยาวเลกๆรมถนนเพอเลยงขอหามการสรางตกสงรมถนน เปนตน

รปท 2.4-2.6 ภาพบรรยากาศการเดนขบวนคดคานการสรางกระเชาไฟฟาโดยกลมพลเมองชาวเชยงใหม

ในวนท 24 พฤษภาคม 2529 ทมา : ภาคคนฮกเจยงใหม, 2558

รปท 2.7-2.9 ภาพบรรยากาศกจกรรมการคดคานการสรางคอนโดมเนยมของชมรมเพอเชยงใหม

ทมา : ภาคคนฮกเจยงใหม, 2558

นอกจากการกอตงชมรมเพอเชยงใหมแลว ในระยะเวลาไลเลยกนกลมนกวชาการจากสถาบนตางๆโดยการน าของ ดร.ธเนศ เจรญเมอง และกลมพลเมองชาวเชยงใหมสวนหนงไดรวมกนกอตง ‘ศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหม’ โดยมวตถประสงคเพอศกษา และตดตามความเปลยนแปลงของเมองเชยงใหม รวมถงไดเผยแพรงานวชาการจ านวนมาก ในเรองประวตศาสตร การพฒนาเมอง และลานนาคด ในปเดยวกนมการกอตง ‘ชมรมจกรยานวนอาทตย ’ โดยการน าของ พ.ต.ต. อน เนนหาด ซงด ารงต าแหนงรองสารวตรจราจรฝายเหนอ ในขณะนน มวตถประสงคเพอเชญชวนคนเชยงใหมใหหนมาใชจกรยาน และลดการใชรถ หรอยานพาหนะทใชเครองยนตเพอแกไขปญหามลพษทางอากาศของเมองเชยงใหม โดยมกจกรรมการปนจกรยานเปนหมคณะทกเชาวนอาทตย นดหมายรวมตวกนทขวงประตทาแพ

77

การรวมตวครงใหญในทศวรรษ 2530 ของภาคประชาชน และองคกรภาคประชาสงคมเกดขนอกครงในชวงปพ.ศ.2537 เมอมการวางแผนเตรยมทจะด าเนนโครงการขยายถนนซปเปอรไฮเวย วงแหวนรอบท 1 จากเดม 2 เลนเปน 4 เลน โครงการนเปนหนงในหลายๆโครงการหนงในโครงการพฒนาเมองเชยงใหมในวาระเฉลมฉลองสมโภชเมองเชยงใหมอายครบ 700 ป และเปนเพยงหนงโครงการทพลเมองชาวเชยงใหมออกมาคดคานกนอยางหนก โดยการน าของชมรมเพอเชยงใหม และพนธมตร ดวยโครงการนจะสงผลเสยตอพนทโบราณสถานวดเจดยอด เนองจากแนวถนนทจะขยายมแนวพาดผานเจดยกแกวซงเปนโบราณสถานในเขตวด หากตองการขยายถนนจะตองด าเนนการรอเจดยดงกลาวออกไป แตอยางไรกด ผลจากการเคลอนไหวของพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมท าใหมการปรบแนวถนนเสยใหมใหออมออกไปจากบรเวณทเจดยต งอย นอกจากการคดคานโครงการตางๆ องคกรภาคประชาสงคม และพลเมองชาวเชยงใหมยงรวมกนจดกจกรรมทเกยวของกบการพฒนา และแกไขปญหาของเมอง อาท การจดประชมเพอหาทางออกใหกบปญหาวกฤตคณภาพแมน าปง ทก าลงเปนขาวครกโครมในเวลานน รวมไปถงความพยายามในการสรางประชาสงคม ในลกษณะเวทการพดคยปรกษาหารอกน เปนเวทสาธารณะเพอประชาชนอยางเชนสภาพเวยงพงค ในรปแบบสภาเมองของประชาชน แตความพยายามดงกลาวกไมประสบความส าเรจเนองจากกลมสมาชกผกอการตางตดภารกจ จงไมไดเคลอนไหวภายใตชอสภาเวยงพงค

ภายหลงการกอตงกลม เชนเดยวกบความพยายามจดตง ‘ประชาคมจงหวดเชยงใหม’ ทกอตงขนจากการรวมตวของภาคประชาสงคม แตดวยการไมมคณะท างานทเขมแขง และไมมประเดนทขบเคลอนชดเจนจงเปนผลงานของกลมไมมบทบาทอะไรมากนก และสลายตวไปในทายทสด (ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง,2548) ความพยายามในการจดตงสภาเวยงพงค และประชาสงคมจงหวดเชยงใหม เปนแนวทางหนงทอาศยภาวะสขงอมทางความคดและการเคลอนไหวของมวลชนอยางตอเนอง ดวยปรมาณ และการเกาะกลมกนเปนพนธมตร มาเปนปจจยส าคญทชวยสนบสนน และผลกดนใหเกดแนวคดการสรางพนทกลางในเชงนามธรรมใหพลเมอง และภาคประชาชนไดเขามาพดคย ปรกษาหารอกนอยางสม าเสมอ โดยมวาระเรองตางๆของเมองททกฝายหวงใยเปนศนยกลาง นยหนงกเพอสรางกระบวนทศนรวมทชดเจนของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมตอประเดนตางๆ อกนยหนงกเพอสรางความรวมไมรวมมอในการขบเคลอนแนวคด และการพฒนาใหเปนไปในทศทางเดยวกนมใชตางคนตางท า แมความพยายามดงกลาวยงไมบรรลผลในหวงเวลานน แตระยะตอมาจนถงปจจบนกยงมความพยายามจากภาคประชาสงคมในการสรางพนทนามธรรมดงกลาวใหเกดขนผานวาระการประชม ตวอยางทชดเจนไดแก ความพยายามในการจดตงสภาพลเมอง ของกลมเชยงใหมจดการตนเอง ซงไดด าเนนการเปดเวทสภาพลเมองพดคยประเดนปญหาของเมองเชยงใหมไปแลวทงหมด 3 ครงในชวงตนปพ.ศ.2557 และไดรบเสยงตอบรบ ความสนใจ และการเขารวมจากพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมเปนอยางด แตปจจบนการขบเคลอนเวทสภาพลเมองไดหยดชะงกลง และยงไมมการเคลอนไหวทชดเจน หรอมทาทวาจะด าเนนงานอยางไรตอไปในอนาคต

78

นาสงเกตไมนอยทบรบทของหวงเวลาในชวงทศวรรษ 2530 ไดน ามาซงลกษณะการเคลอนไหวและการรวมตวทมลกษณะคลายคลงกน เกดขนทเมองนานอยางภาคคนฮกเมองนาน และเมองแพร อยางเครอขายลกหลานเมองแพร เปนตน

รปท 2.10 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2530-2540)

ทศวรรษ 2540 การขบเคลอนขององคกรภาคประชาชนเมองเชยงใหม มแนวโนมคกคกขนดวยแรงสงของงานฉลองสมโภชอายเมองเชยงใหม 700 ป ซงมการตระเตรยมงานตงแตปพ.ศ.2536 พรอมไปกบการผดขนของโครงการพฒนาจ านวนมากทใชวาระดงกลาวมาชวยหนนเสรมในการตงโครงการและของบประมาณ การเคลอนไหวของพลเมอง และภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม มรปแบบใหเหนเดนชดในประเดนใน 2 ประเดนหลก 1) ประเดนวาดวยการอนรกษ และสบสานมรดกทางวฒนธรรมลานนา โดยเมอป พ.ศ.2539 องคกรตางๆ ทงภาครฐและเอกชน องคกรภาคธรกจ สถาบนการศกษา กลมนกเขยน ศลปน กลมคร ภมปญญาบาน รวมกบองคกรพฒนาเอกชน และองคกรชมชน ไดหารอเพอหาแนวทางในการจดกจกรรมการสบทอดศลปวฒนธรรมลานนาและภมปญญาทองถนขนโดยการจดงาน “สบสานลานนา” ในเดอนเมษายน ปพ.ศ.2540 เพอน าองคความร ภมปญญาของชาวลานนาในทกๆดานมาน าเสนอเผยแพรตอประชาชนคนรนใหมใหรจกรากเหงาของตนเองโดยภายในงานมการน าเสนอวถชวตของผคนหลากหลายชาตพนธโดยการจ าลองทอยอาศยของคนแตละกลม การด าเนนชวตในลกษณะของ

79

พพธภณฑมชวตและน าเสนอองคความรและภมปญญาพนบานของชาวลานนาในประเดนตางๆ ทงการสาธตศลปวฒนธรรม ศลปหตถกรรม ศลปะการแสดงพนบาน ภมปญญาดานการแพทยแผนโบราณ ฯลฯ การจดงานดงกลาวเปนการจดปละ 1 ครง และไดด าเนนการจดงานตอเนองเปนเวลา 4 ป จนกระทงถงปพ.ศ.2545 ทางคณะกรรมการฯ เหนวาการจะสบสานศลปวฒนธรรมใหแกคนรนหลงนน การจดกจกรรมเพยงปละครงจะไมย งยน ควรจะหาวถทางทย งยนจงมมตตงมลนธโฮงเฮยนสบสานลานนาขนมาและจดการเรยนการสอนวชาภมปญญาพนบาน(http://www.lannawisdoms.com,ออนไลน) การด าเนนงานของกลมสมาชกโฮงเฮยนสบสานกลายเปนตนแบบการเคลอนไหวงานพฒนาเมองทางดานศลปวฒนธรรม และการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมทประสบความส าเรจ และยงด าเนนงานอยจนถงปจจบน นอกจากการรวมตวกนในเครอขายงานสบสานลานนาแลว การรวมตวกนในระดบชมชนส าหรบงานดานการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมในเขตเมองเชยงใหม ยงมอก 2 ชมชนทไดรบการยอมรบวาเปนตนแบบดานการอนรกษมรดกทางวฒนธรรม และมการรวมตวกนท างานเพอประโยชนของชมชนจนเปนทรบร และยอมรบในฐานะชมชนเขมแขง ไดแก ชมชนวดเกต (กลมอนรกษวดเกต หรอกลมรกษบานรกษเมอง) และชมชนหมนสารบานววลาย ชมชนวดเกต คอ ชมชนดงเดมทต งอยรมฝงตะวนออกของแมน าปง ผคนในชมชนมการรวมตวกนเปนกลมอนรกษวดเกตซงกอตงขนราวปพ.ศ. 2542 ดวยการผลกดนจากหลายฝายใหชมชนเกบอาคารศาลาบาตร ทมคณคาทางสถาปตยกรรมไว และดวยค าแนะน าของนกวชาการ กลมคนในพนท และการสนบสนนในระยะแรกจากการทองเทยวแหงประเทศไทย ส านกงานเขตท 1 ในการเชอเชญนกวชาการมารวมปรกษาหารอกบคนในชมชน จนขยบไปสการซอมอาคารหลงดงกลาว และการจดตงพพธภณฑวดเกต รวมถงการท ากจกรรมอกหลากหลายประเภทตามก าลงสนบสนนและความตองการของคนในชมชน และแรงสนบสนนจากหนวยงานภายนอกอาท ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจแหงชาต สถาบนพฒนาองคการชมชน มลนธชมชนไท และส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ เพอการรกษาสภาพทางกายภาพ และวถชวตความเปนอยอยางชมชนดงเดมทมคณคาใหคงอยยนนาน ส าหรบชมชนหมนสารบานววลาย คอชมชนดงเดมทตงอยในเขตเมองเกาชนนอกดานทศใต มองคความรและภมปญญาในการผลตเครองเงน ภายในชมชนมกจกรรมการตเครองเงน และรานคาขายเครองเงนทเรยงรายกนอยรมถนน จากขอมลในปพ.ศ. 2548 มจ านวนรานถง 17 ราน ปจจบนเหลอไมถง 10 ราน อยางไรกดกจกรรมการอนรกษองคความรดานการผลตเครองเงนยงคงด าเนนตอไปผานการท างานของเครอขายกลมรกษหตถกรรมเครองเงนและแผนภาพอลมเนยมบานววลาย ชมรมหตถศลปวดศรสพรรณ ซงภายในวดศรสพรรณไดมการเปดอบรมหลกสตรระยะสนส าหรบผท สนใจ มรานขายสนคาทระลก และอโบสถเงน เชนเดยวกบทวดหมนสาร

80

รปท 2.11 อาคารศาลาบาตร ภายในวดเกต อาคารเกาหลงแรกทไดการบรณะ

ทมา : http://www.oknation.net/blog/print.php?id=205521, รายงานพเศษ(1) วบตเชยงใหม : “ถนน” ก าลงทบ “วฒนธรรม”: 2556, เขาถงเมอวนท 20 มกราคม 2557

รปท 2.12-2.13 อโบสถเงนและสลาชางเงน วดศรสพรรณ เขาถงเมอวนท 28 เมษายน 2558

2) ประเดนทเกยวของกบการพฒนาเมอง ทงในเรองโครงสรางพนฐาน และการแกปญหาจาก

การขยายตวของเมองเชยงใหม ในชวงตนปพ.ศ.2540 มการเคลอนไหวของกลมภาคประชาสงคมในประเดนการคดคานโครงการพฒนาโครงสรางพนฐานโดยภาครฐ อาท การสรางทางยกระดบบรเวณทางแยกถนนมหดล ซงเปนเสนทางมงสสนามบน โครงการสรางอาคารเทศบาลนครเชยงใหมซงมความสงถง 22.9 เมตร บนพนทตดรมฝงแมน าปง และโครงการสรางกระเชาไฟฟาขนดอยหลวงเชยงดาว การเคลอนไหวคดคานโครงการดงกลาวด าเนนการโดยกลมพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคม กลมเดมๆทด าเนนงานเปนพนธมตรกนมาในทศวรรษทผานมา อาท ชมรมเพอเชยงใหม ศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหม เปลยนสถานะเปนมลนธสถาบนพฒนาเมองในปพ.ศ.2543 (http://udif.org,ออนไลน) มลนธวายเอมซเอเพอการพฒนาภาคเหนอ และองคกร ชมรมทต งโดยภาคประชาชนอกจ านวนหนง รวมไปถงหนวยงานในสถาบนการศกษา อยางสถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม นอกจากความเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองเชยงใหมแลว กลมพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมเชยงใหม ยงมการรวมตวกนเพอคดคานการพฒนาโครงการขนาดใหญภายนอกเขตเมองเชยงใหม อยางโครงการกระเชาขนดอยหลวงเชยงดาว โดยการน าของ นายนคม พทธา ผประสานงานมลนธสตวปาและพรรณพชแหงประเทศไทย น.พ.รงสฤษฎ กาญจนะวนชย ประธานชมรมอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมลานนา หรอทรจกทวไปในชอ ชมรมดนก รวมไปถงกลมนกเขยน และศลปนทพ านกอยในเมองเชยงใหม และกลมสอมวลชน เชน กลมสนตประชาธรรม เปนตน ในระยะเวลาไลเลยกนในเขตพนทเมองเชยงใหม เกดการเคลอนไหวของคนในชมชนในประเดนแผนการขยายตามรางผงเมองรวมเมองเชยงใหม โดยชมชนวดเกต ผานกลมอนรกษวดเกต-กลมรกษบานรกษเมองไดเขามามบทบาทส าคญในการเปนชมชนแหงแรกผเรมจดประกายประเดนการคดคานการขยายถนนในเมองเชยงใหม เปนการรเรมจนน ามาสความรวมไมรวมมอของชมชนอนๆในเขตเมองเชยงใหมทถนนภายในชมชนถกวางแผนใหขยายถนนตามรางแผนดงกลาว (คณะท างานชาวบานยานวดเกต,ออนไลน)

81

ความเคลอนไหวทนาสนใจ และเปนปรากฏการณส าคญของเครอขายภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม ในทศวรรษน คอความพยายามทจะสรางพนทกลางในการท างานรวมกนของพลเมอง และกลมองคกรภาคประชาสงคมเรมเปนผล โดยมการจดตง ‘ภาคคนฮกเจยงใหม’ ขนในปพ.ศ.2548 โดยมวตถประสงคเพอรวบรวมพลงพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคม โดยมเจตจ านงเพอการเคลอนไหวรวมกนในการปกปกรกษาดอยสเทพ และแมน าปง รวมถงการเคลอนไหวเพอทกทวงโครงการขนาดใหญของรฐทมการวางแผนไววางจะด าเนนการกอสรางในอนาคต อาท โครงการไนทซาฟาร โครงการกระเชาลอยฟา และโครงการเมกะโปรเจคอนๆ ปลายทศวรรษ 2540 ความขดแยงทางการเมองเรมเขาแทรกแซงการเคลอนไหวเพอการพฒนาโดยภาคประชาสงคม ดวยสงครามการแยงมวลชน และบรรยากาศของสงคมทบบคนใหผคนรสกวาตนเองจ าเปนตองเลอกขางระหวางข วคดแยงทเกด หรอไมกอาจเพลยงพล าถกคนกลมอนในสงคมตตราใหเปนกลมการเมองกลมใดกลมหนง ชนวนทน าไปสความขดแยงระหวางกลมคนเสอแดง และคนเสอเหลองภายในเมองเชยงใหม และสงผลตอการเคลอนงานของภาคประชาสงคม คอ การจดเวทสญจรของรายการเมองไทยรายสปดาหของนายสนธ ลมทองกล เมอวนท13 ส.ค.2549 จนน าไปสการออกใบปลวโจมตกลมพนธมตรประชาชนเพอการปฏรปการเมอง จ.เชยงใหมจ านวน 8 คนไดแก กลมแกนน าเครอขายพนธมตรฯ 8 คนทถกโจมตประกอบดวย 1.สรยนต ทองหนเอยด 2.ทพ.อทยวรรณ กาญจนกามล 3.ชยพนธ ประภาสวตร 4.นคม พทธา 5.สนทรย เวชานนท 6.บณรส บวคล 7.สบสวสด สนทวงศ และ ศ.เฉลมพล แซมเพชร ซงบคคลเหลานสวนใหญคอ บคคลทท างานเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองในฐานะพลเมอง และกลมองคกรภาคประชาสงคม ลวนแลวแตเปนผมบทบาทส าคญในการขบเคลอนงาน กอนหนาทจะมการแจกใบปลวดงกลาว เหตการณความรนแรงระหวางคขดแยง ไดเรมขนครงมการกอตวของกลมประชาชนใน จ.เชยงใหมทเพยงแคอยากรบรขอมลขาวสารทรอบดาน รวมตวกนเพอด ASTV ในมหาวทยาลยเชยงใหม (อานภาพ นนสง,2549) บรรยากาศการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมทงในประเดนเรองการพฒนาเมอง ประเดนการคดคานโครงการของรฐ และประเดนทางการเมอง ทเกดขนและเปนไปอยางคกคกตอเนอง กลายเปนโฉมหนาและปรากฏการณส าคญของงานเคลอนไหวภาคประชาสงคมเชยงใหม คอฐานประสบการณส าคญทชวยสรางความเชอมนในการเคลอนไหว และการเขามามสวนรวมของคนทวไป ถงแมเปนเพยงคนธรรมสามญ แตหากมการรวมตวกนเหนยวแนน และชดเจนกจะไดรบความสนใจจากสอ และหนวยงานภาครฐ หรอเอกชนทเกยวของ ซงผลลพธจากการเรยนร และประสบการณดงกลาวไดแสดงออกใหเหนเดนชดในทศวรรษ 2550 ดวยการขยบสงถายการเคลอนไหวไปสการเคลอนไหวของมวลชนคนในชมชนมากขน

82

รปท 2.14 ภาพการคดคานการขยายถนนในพนทวดเกต

ทมา http://www.oknation.net เขาถงเมอวนท 20 มนาคม 2558 รปท 2.15 ภาพความขดแยงกลมเสอเหลอง-แดง เชยงใหม

ทมา http://kunginternews.blogspot.com เขาถงเมอวนท 28 เมษายน 2558 รปท 2.16 ภาพการประชมภาคคนฮกดอยหลวงเชยงดาว

ทมา http://board.trekkingthai.com เขาถงเมอวนท 28 เมษายน 2558 ในระยะท 2 (2530-2549) คอชวง 20 ปแหงการเตบโตอยางเตมทของพลเมอง และภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม ปรากฏทงการเคลอนไหว และการจดตงองคกรภาคประชาสงคม มความหลากหลายของลกษณะประเดน อาท การคดคานโครงการรฐ การน าเสนอ และสรางสรรคโครงการหรอ กจกรรมทชวยสงเสรมการพฒนาเมอง และกจกรรมการรณรงคปลกจตส านกใหความร การเคลอนไหวเพอแสดงพลงและจดยนทางการเมอง และความพยายามทจะรวมกนคด วางแผนและน าเสนออนาคตของเมองเชยงใหม รากฐานของภาพความส าเรจ และการตนขนของพลเมอง มปจจยมาจากบรบทสงคมทงในระดบประเทศ และภายในเมองเชยงใหมเอง รวมไปถงประสบการณ และองคความรเรองการมสวนรวมและบทบาทการพฒนา โดยการมสวนรวมของภาคประชาชนมาถงจดทเตบโตเตมท ในระดบปจเจกบคคลจะเหนวากลมคนทเขามามสวนเกยวของ และมบทบาทในการเคลอนไหวสวนใหญจะเปนนกวชาการ และอาจารยจากมหาวทยาลย หรอเปนคนในหนวยงานองคกรภาครฐ ทมองเหนความขาดพรอง ปญหา และโอกาสในการรวมมอกนเพอลงมอปฏบตการบางอยาง เพอสงเสรมใหเมองถกพฒนาในทศทางทเหมาะสม กลมคนเหลานนอกจากจะมระดบการศกษาทสงแลว ยงเปนกลมคนทผานประสบการณการมสวนรวมกบการเมองระดบชาตในชวงเหตการณเดอนตลา เหตการณพฤษภาทมฬ และมสวนส าคญในการเรยกรองผลกดนการเพมอ านาจ และสทธเสรภาพแกประชาชน รวมถงการผลกดนรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2540 ซงเปดโอกาสการมสวนรวม และเรงรดการกระจายอ านาจสทองถนอยางเขมขน ในระดบทองถนนน ปจจยเสรมทไดกลาวไปแลวคอ บรรยากาศการเฉลมฉลองสมโภชอายเมองเชยงใหมครบ 700 ปในปพ.ศ.2539 ซงเปนตวกระตนใหเกดการศกษาคนควาเพอฟนฟองคความรทเกยวของกบเมองเชยงใหม และวฒนธรรมลานนาอยางคกคก และดวยวาระดงกลาวยงเปนปจจยดงดดใหเกดโครงการพฒนาตางๆจากสวนกลางในเขตเมองเชยงใหมเปนจ านวนมาก ซงถอไดวาเปนแรงผลกใหภาคประชาชนไดเขามาแสดงบทบาทการมสวนรวมในฐานะพลเมอง เพอทวงถาม คดคาน และเสนอแนะแนวทาง เชน การคดคานการสรางทางยกระดบ จนน าไปสการปรบแบบการกอสรางทางยกระดบในบรเวณจดตดของถนนไฮเวยรอบเมองเชยงใหม ใหเปนทางลอด เปนตน

83

รปท 2.17 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2540-2550)

ป 2550-ปจจบน เหตการณความรนแรงทางการเมอง และปรากฏการณความแตกแยกในสงคมไทย นอกจากจะสงผลเสยตอพนทในเขตกรงเทพมหานครทมการชมนมแลว ความตงเครยดภายในสงคม การตตรา จดกลม ตามภาวการณแบงฝกแบงฝายของขวขดแยงทางการเมอง ยงสงผลตอการเคลอนไหวดานการพฒนาเมองเชยงใหมโดยภาคประชาสงคมอยางรนแรง สาเหตมาจากพลเมองทเปนสมาชกองคกรภาคประชาสงคมกลมหลกๆทเคยมบทบาทส าคญๆตอการเคลอนไหวเรองการพฒนาเมอง อยางมลนธสถาบนพฒนาเมอง ภาคคนฮกเมองเจยงใหม และกลมคณาจารย นกวชาการจากมหาวทยาลย และนกพฒนาเอกชน ตางมสมาชกบางสวนทมบทบาทส าคญในการขบเคลอนความคดทางการเมอง การขบเคลอนมวลชนในขวการเมอง หรอบางสวนแสดงออกถงจดยนทางการเมองอยางตรงไปตรงมา เปนสาเหตท าใหบรรยากาศการเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองอยางเขมแขง มพลง ผานการสานสมพนธกนเปนเครอขายเชนใน 3 ทศวรรษทผานมาซงอาศยระบบสายสมพนธสวนบคคล และการนบถออดมการณทแตละคนมรวมกน เรมถกสนคลอน ดวยความคาดหวง และค าถามทตางฝายตางมตอกนจนบางครงน าไปสววาทะและความขดแยงกนในแนวคดทางการเมอง เกดเปนความไมเขาใจ การตงค าถาม และสถานะทไมอาจท างานรวมอดมการณกนไดอยางเชนทเคยเปนมา ภาวการณดงกลาวน าไปสสภาพการชะลอตวของการเคลอนไหว และหยดชะงก บางกลมทยงคงท างานอยางตอเนองกไดเรมตนในการจบประเดนอนๆ ทมภาพลกษณชดเจนวาไมเกยวของกบการเมอง เชน ประเดนดานสงแวดลอม และประเดนทางดานวฒนธรรม กลายเปนกลมประเดนงานการพฒนาเมองโดยภาคประชา

84

สงคมทคอยๆเตบโต และไดรบความสนใจมากขนเรอยๆ ประเดนเหลานไดแก การรณรงคเรองการเพมพนทสเขยว และการอนรกษตนไมใหญในเขตเมอง การลดปรมาณขยะโดยการน ากลบมาใชใหม หรอการน ามารไซเคล การอนรกษมรดกทางวฒนธรรมในชมชนเขตเมองเกา และการรณรงคใหใชจกรยานในเขตเมอง เปนตน

การจดตงองคกรภาคประชาสงคมเพอด าเนนงานในประเดนดงกลาวมกลมตางๆทกอตงขนใหม และยงคงด าเนนงานจนถงปจจบน ดงน

- ป พ.ศ. 2550 เครอขายเชยงใหม เขยว สวย หอม พฒนาขนจากฐานชมรมเชยงใหมสเขยวซงเปนหนงในชมรมทมสมาชกสวนใหญท างานใหกบภาคคนฮกเมองเจยงใหม

- ป พ.ศ.2551 กอตงชมรมชาวนมมานเหมนท คอการรวมตวกนของกลมผอยอาศยในยานนมมานเหมนท ทมวตถประสงค และความตองการรวมกนทอยากจะเหนยานนมมานฯนาอย เหมาะสมส าหรบการเปนยานทอยอาศยแบบผสม ทงทอยอาศย และรานคาอยรวมกนอยางเปนมตร และเพอลดปญหาทเกดขนจากการประกอบกจการ และการหลงไหลของการลงทน รวมถงผใชบรการยานทมจ านวนมากขนเรอยๆในแตละวน

- ป พ.ศ. 2552 กลมสถาปนกคนใจบาน เปนกลมสถาปนกทมความสนใจดานงานพฒนาทอยอาศย งานดานการอนรกษและพฒนาเมอง ไดกอตงขน และรเรมโครงการพฒนาสภาพแวดลอมรมคลองแมขา โดยการสนบสนนจากสถาบนพฒนาองคชมชน องคกรมหาชน

- ป พ.ศ. 2554 สถาบนการจดการทางสงคม ไดเรมผลกดนแนวคดจงหวดจดการตนเอง โดยรเรมโครงการเชยงใหมจดการตนเอง ท าการเชอมรอยกลมภาคประชาชนทงในเขตพนทเมอง และชนบทเขาดวยกนภายใตการรณรงคสงเสรม และใหความรดานการจดการตนเอง และการทดลองจดตงสภาพลเมองเพอกระตนใหเกดการพดคยแลกเปลยนกนในกลมพลเมองในประเดนทเกยวของกบการพฒนาเมอง และประเดนอนๆทเปนทสนใจของกลมพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคม

- ป พ.ศ. 2554 โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม เกดจากการรวมตวของกลมนกวชาการ พนกงานเทศบาล กลมนกวชาชพ และองคกรพฒนาเอกชน เพอรวมกนด าเนนโครงการการอนรกษเมองเกาอยางมสวนรวม

- ป พ.ศ. 2555 โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหมไดเสนอขอรบทนจากสถาบนพฒนาองคกรชมชน เพอด าเนนการจดตงกองทนฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม เพอความคลองตว และความยงยนของในการด าเนนงานดานการอนรกษ และพฒนาชมชน โดยมตวแทนชมชนเปนคณะกรรมการเปนสดสวนส าคญ

- ป พ.ศ. 2556 เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม กอตงขนจากกลมแกนน าชาวบานจากชมชนในเขตเมองเกาซงท างานรวมกบโครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม และระหวางป 2556-ปจจบนเครอขายไดด าเนนกจกรรมส าคญๆทไดรบความรวมมอจากกลมสมาชกซงเปนมาจากตวแทนชมชนในเขตเมองเกาเชยงใหมรวม 27 ชมชน ไดแก กจกรรมยอสวยไหวสา พระญามงราย (งานปใหมเมอง) จดตดตอกนมาเปนปท 3 กจกรรมจดผางปะตดสองฟา รกษาเมอง (งานประเพณลอยกระทง) จดขน

85

ตดตอมาเปนปท 3 และเครอขายฯรวมกนเคลอนไหวในการสนบสนนการปรบพนททณฑสถานหญงใหเปนขวง ตามโครงการพฒนาขวงหลวงเวยงแกว จงหวดเชยงใหม

- ปพ.ศ. 2557 เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม ไดรเรมจดโปรแกรมการทองเทยวโดยชมชนเพอหารายไดสนบสนนการท างานของชมชน และเกบสะสมเพอสมทบใหกองทนฟนบานฯ เพอใหเงนสมทบในกองทนงอกเงยเพมพน เพอเปนการเพมโอกาสใหกบตวแทนชมชนอนๆ ไดน าทนดงกลาวไปใชในการอนรกษ และพฒนาชมชนตอไป

ในระยะท 3 (พ.ศ.2550-ปจจบน) จากผลกระทบของวกฤตการเมองทสงพลตอสภาพสงคมโดยภาพรวม ไมเวนแมแตเมองเชยงใหม ซงหากมองผวเผนจะเขาใจไดวาพนทในเขตเมองเปนฐานเสยงของนกการเมองเพยงกลมใดกลมหนงเทานน แตในความเปนจรงภายใตภาพลกษณดงกลาว แทจรงแลวยงมความขดแยงทน าไปสความรนแรงหลายตอหลายครง เชน กรณความขดแยงระหวางกลมเสอแดงและกลมเสอเหลอง ซงมแกนน าบางสวนอยในกลมพลเมองทมบทบาทในการเคลอนไหวในประเดนการพฒนาเมองตามทไดกลาวไปแลว และความขดแยงภายในกลมกอนของคนเสอแดงดวยกนเอง เชน ความไมลงรอย และน าไปสการแยกกลมกนเคลอนไหวในทายทสด ของกลมแนวรวมประชาธปไตยตอตานเผดจการแหงชาต หรอ นปช. กบกลมเสอแดงเชยงใหม 51 เปนตน หวงเวลากอนการยดอ านาจการบรหารราชการแผนดนโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต หรอคสช. ในกลางป พ.ศ.2557 เมองเชยงใหม ยงคงมอยในสภาพวกฤตดวยยงคงมการจดการชมนมของกลมข วการเมองทงสองฝาย และมความสมเสยงตอการความขดแยง และการประทะเปนระยะ สภาพการณดงกลาวท าใหกลมพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคม ไดรเรมคนหาแนวทางใหมๆเพอการปฏบตงานตอไปในพนท ประจวบเหมาะกบมกลมพลเมองคนรนใหมทมความสนใจในงานดานการพฒนาเมองเขามาหนนเสรมก าลงคนรนกอน แนวทางการท างานจงเปนไปในรปแบบทแยกตวออกจากการเคลอนไหวดานการเมอง แตมงเนนการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนในการดแลรกษา และพฒนาเมอง ในประเดนทไมสมเสยงและลอแหลม เชน ประเดนเรองพนทสเขยว การพฒนาสภาพแวดลอมและทอยอาศยในเขตชมชนทมสภาพแออด และประเดนการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมในเขตเมองเกาเมองเชยงใหม ซงในกลมพลเมอง และองคกรพฒนาเอกชนมกจะเรยกกนตดปากวา ประเดนการท างานดงกลาววาเปน “ประเดนเยน” คณลกษณะเฉพาะอนเปนวตถประสงคหลกๆของหลายๆกลมคอ การเชอมรอยกลมผคนในชมชน และในเขตเมองเขามารวมไมรวมมอกนในประเดนทตนเองสนใจ และตองการขบเคลอน โดยองคกรภาคประชาสงคมเหลานท งหมดท างานอยบนพนฐานของการเปนอาสาสมคร มบางสวนทไดร บงบประมาณจากหนวยงานองคกรของรฐทมบทบาทในการสนบสนนสงเสรมใหชมชนและสงคมมความเขมแขง หรอสภาพแวดลอมของเมองดขน เชน ส านกงานสงเสรมสขภาพแหงชาต หรอสสส. และสถาบนพฒนาองคกรชมชน หรอพอช. เปนตน นอกจากการเคลอนไหวดานการพฒนาเมองในรปแบบดงกลาว ในปจจบนยงสามารถพบเหนการเคลอนไหวในลกษณะคดคานโครงการของรฐคลายคลงกบเมอทศวรรษทผานมาเชน การคดคานการน าหมขาว และเพนกวนมาจดแสดงทสวนสตวเชยงใหม โดยมแกนน าจากชมรมอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอม

86

ลานนา(ชมรมดนก) เปนผรเรมการขบเคลอน หรอการคดคานโครงการสรางกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพ ซงมพลเมองหลากหลายกลมเขารวมการรบน าเสนอโครงการเมอปลายปพ.ศ.2557 เปนตน

รปท 2.18 สรปพฒนาการการมสวนรวมของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม (พ.ศ.2550-2558(ปจจบน))

จากการศกษาพฒนาการของกลมพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมในเมองเชยงใหมตงแตชวงปลายทศวรรษท 2470 จนถงปจจบนพบวา พฒนาการของภาคประชาสงคมเชยงใหมมการเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองแบงไดเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 ปลายทศวรรษพ.ศ.2470-2520 มการเคลอนไหวโดยมชนชนสงเปนแกนน าหรอผมบทบาทส าคญ ในการผลกดนประเดน ลงชกชวนคนเชยงใหมใหเขารวมปฏบตการ อาศยรปแบบการด าเนนงานดวยพลงเครอขาย พรอมไปกบการด าเนนการตามโครงสรางของรฐ ทงเพอใหไดรบการยอมรบ และการรองของบประมาณสนบสนน ระยะท 2 ตงแตทศวรรษ 2530-ปพ.ศ.2549 คอหวงเวลาทนกวชาการเขามามบทบาทในการชน าสงคม รบบทน าในการเคลอนไหว มการจดเสวนาใหความร กจกรรมรณรงค การเดนขบวน และจดตงองคกรภาคประชาสงคมในรปแบบ ชมรม กลม และมลนธ ระยะท 3 ตงแตป 2550-ปจจบน คอหวงเวลาทกระแสความขดแยงทางการเมองไหลบาทวมทบสงคมไทย เกดความแตกแยกของคนในชมชนทงในระดบภาพกวางของสงคม ไปจนถงระดบครวเรอน การเคลอนตวของกลมพลเมอง และภาคประชาสงคมจงตองมภาพลกษณ และการสอสารทชดเจนวาวตถประสงค และการด าเนนงานแยกขาดออกจาก

87

ประเดนความขดแยงทางการเมองอยางชดเจน แตแทจรงแลวประเดนและทาททน ามาใชสวนใหญตางมงเนนสงเสรมความเขมแขงของในคน พรอมไปกบการใหความร และมงเนนการเชอมรอยผคนเขาไวดวยกนผานเครองมอ และประเดนการท างานทมความสมเสยงทจะท าใหเกดความขดแยงนอยทสด พรอมไปกบการมทาทแสวงหา และผสานความรวมไมรวมมอกบหนวยงานองคกรภาครฐ และเอกชนในระดบทองถนมากขน พฒนาการการเคลอนไหวของพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมยงมเรองราวทตองกลาวถงในเชงวเคราะหและสงเคราะหหาจดแขง และโอกาสในการท างาน รวมไปถงการเสนอภาพอนาคตเมองเชยงใหมทเกดจากการมสวนรวมของภาคประชาชน ซงทงหมดจะถกกลาวถงผานการศกษากลมตวอยางซงเปนกลมพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมทก าลงด าเนนงานเคลอนไหว และงานพฒนาเมองเชยงใหมในปจจบน โดยเนอหาทงหมดจะถกน าเสนอในบทท 3 และ 4 ตอไป ตารางท 2.1 สรปพฒนาการการเคลอนไหวภาคประชาสงคม

พ.ศ. เหตการณ ชอภาคประชาสงคม 2477-78 การสรางถนนขนดอยสเทพ เกดการรวมแรงรวมใจเงนบรจาคจาก

ผคนหลากหลายเชอชาต เพอการสรางถนนทางขนดอยสเทพ เสรจสนภายในระยะเวลาเพยง 5เดอนเศษ ครบาฯจงถกน าตวไปกกขงทกรงเทพดวยสาเหตเรยไรเงนจากชาวบานอนผดวนยสงฆ ท าใหเกดขบวนประชาชนทพรอมใจกนรวมตวตอสเพอความถกตอง

ขบวนศรทธาจากประชาชน ชาวเชยงใหม และจงหวดใกลเคยง

2495 มชชนนารคณะอเมรกนเพรสไบทเรยนมความคดทจะกอตงมหาวทยาลยในจงหวดเชยงใหมขน โดยไดรบความรวมมอจากผทมฐานก าลงทางเศรษฐกจและเปนทนบหนาถอตาในเชยงใหมและ ในป 2495 เกดความรวมมอจากภาคประชาสงคมผลกดนใหเกดมหาวทยาลยในเชยงใหม ดวยความรวมมอจากภาคสอ โดยการพมพหนงสอ สงพมพ บตรวงกลม รวมทงจดท าแสตมปทเขยนขอความวา"เราตองการมหาวทยาลยแหงลานนา"

ภาคประชาสงคม

2503 รฐบาลจอมพลถนอม กตขจร ไดแถลงการณ คณะรฐมนตรมค าส งใหจดตงมหาวทยาลยเชยงใหม โดยมก าหนดเปดสอนในปการศกษา 2507 ท าการสอนทงหมด 3 คณะ ไดแก คณะวทยาศาสตร คณะสงคมศาสตรและคณะมนษยศาสตร

ภาคประชาสงคม

88

พ.ศ. เหตการณ ชอภาคประชาสงคม 2500-20 มการกอตง "ชมรมจนลาบ" โดยมนกวชาการและบคคลส าคญเขารวม

ตอมาไดถกเปลยนชอเปน "ชมรมลานนาคด" ซงมบทบาทส าคญในการกระตนสงคมคนเชยงใหมใหหนกลบมาใหความส าคญกบคณคาและมรดกของเมอง

ชมรมลานนาคด

2518 นกศกษามหาวทยาลยเชยงใหม ถกจบกมตวเพราะถกกลาวหาวาใชชอลกขดขอความบรเวณพลบพลาทประทบในหลวง เกดการรวมตวของนกศกษาและประชาชนกวา 500 คนชมนมโจมต

กลมประชาชนและนกศกษา

2520 เกดการเคลอนไหวของกลมนกวชาการจากมหาวทยาลยเชยงใหม และนกวชาการจากกรงเทพ รวมกนจดเสวนาเรองแนวทางอนรกษเมองเกาโดยมขอเสนอทนาสนใจและภายหลงไดถกน าไปปฏบตจรง

กลมนกวชาการ

2529 คดคานโครงการกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพ เกดการรวมกลมพลเมองทเหนวาไมเหมาะสมในการสราง เนองจากจะเกดผลเสยขนกบธรรมชาตแลวยงเปนความเชอเรอง ‘ขด’ เพราะเปนการท าขามหว ครบาฯ

กลมพลเมองชาวเชยงใหม การรวมตวกนจากประชาชนหลากหลายอาชพ

2529 เกดการเดนขบวนรณรงคคดคานการสรางคอนโดมเนยม ตกสงบรเวณพนทรมน าปง แตกยงมโครงการอาคารสงอกหลายแหงทอาศยชองวางทางกฎหมายในการสรางจนส าเรจ

ชมรมเพอเชยงใหม (ภาคคนฮกเมองเชยงใหม)

2533 ศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหม กอตงเพอศกษาและตดตามความเปลยนแปลงของเมองเชยงใหมรวมถงเผยแพรงานวชาการในเรองประวตศาสตร การพฒนาเมองและลานนาคด ตอมาเปลยนชอเปนมลนธสถาบนพฒนาเมองในป 2543

มลนธสถาบนพฒนาเมอง

2537 เกดภาคประชาสงคมคดคานโครงการขยายถนนซปเปอรไฮเวยวงแหวนรอบ 1 เปน 4 เลน น าโดยชมรมเพอเชยงใหมและพนธมตร ดวยโครงการนสงผลเสยตอวดเจดยอด ผลจากการเคลอนไหว ท าใหมการปรบแนวถนนใหมใหออมออกจากบรเวณเจดยทต งอย

ชมรมเพอเชยงใหม (ภาคคนฮกเมองเชยงใหม)

89

พ.ศ. เหตการณ ชอภาคประชาสงคม 2540 มการจดงานสบสานลานนาคดขน ในเดอนเมษายนของทกป เพอ

เผยแพรใหประชาชนคนรนใหมใหรจกรากเหงาของตนเอง จนกระทงป 2545 ทางคณะกรรมการเหนควรหาวถทางทย งยน โดยมมตจดตงโฮงเฮยนสบสานลานนาขนและจดการเรยนการสอนวชาภมปญญาพนบาน

โฮงเฮยนสบสานภมปญญาลานนา

2541 ชมรมจกรยานวนอาทตย กอตงขนเพอเชญชวนคนเชยงใหมหนมาใชจกรยานและลดการใชเครองยนต เพอแกปญหาการจราจร มลพษทางอากาศ โดยมกจกรรมปนจกรยานเปนหมคณะทกเชาวนอาทตย นดหมายกนทขวงประตทาแพ

ชมรมจกรยานวนอาทตย

2540 เกดการเคลอนไหวของภาคประชาสงคมในประเดนการคดคานโครงการพฒนาของภาครฐ เชน การยกระดบบรเวณทางแยกถนนมหดล โครงการสรางอาคารเทศบาลนครเชยงใหมบนพนทตดรมฝงแมน าปง และโครงการสรางกระเชาไฟฟาขนดอยหลวงเชยงดาว

ชมรมเพอเชยงใหม (ภาคคนฮกเมองเชยงใหม) มลนธสถาบนพฒนาเมอง มลนธวายเอมซเอเพอการพฒนาภาคเหนอ สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม และภาคประชาสงคม

2542 เกดการรวมตวคนในชมชนเปนกลมอนรกษวดเกต เพอผลกดนหลายฝายใหเกบอาคารศาลาบาตรทมคณคาทางสถาปตยกรรมไว จนขยบขยายไปสการจดตงพพธภณฑวดเกตขน

กลมอนรกษวดเกต

2548 การจดตง ภาคคนฮกเจยงใหมขน โดยมวตถประสงคเพอรวบรวมพลงพลเมองและองคกรภาคประชาสงคม เพอเคลอนไหวรวมกนในการปกปองรกษาดอยสเทพและแมน าปง รวมถงเคลอนไหวเพอทกทวงโครงการขนาดใหญของรฐ โครงการเมกะโปรเจคตางๆ

ภาคคนฮกเมองเชยงใหม

2549 จากความขดแยงระหวางกลมเสอแดงและคนเสอเหลองภายในเมองเชยงใหม สงผลใหเกดการเคลอนไหวของภาคประชาสงคม การจดเวทสญจรของรายการเมองไทยรายสปดาหของนายสนธ จนน าไปสการออกใบปลวโจมตกลมพนธมตรประชาชนเพอการปฏรปการเมองจงหวดเชยงใหม จ านวน 8 คน ซงบคคลเหลานนสวนใหญเปนคนท างานเคลอนไหวเพอการพฒนาในฐานะพลเมอง

ภาคประชาสงคม

90

พ.ศ. เหตการณ ชอภาคประชาสงคม 2550 เครอขายเชยงใหมเขยว สวย หอม พฒนาขนจากชมรมเชยงใหมส

เขยว ซงเปนสวนหนงของการท างานใหกบภาคคนฮกเมองเจยงใหม เครอขายเชยงใหมเขยว สวย หอม

2551 กอตงชมรมชาวนมมานฯ เกดจากการรวมตวกนของกลมผอยอาศยในยาน อยากจะเหนยานนาอย รานคาอยรวมกนอยางเปนมตร

ชมรมชาวนมมานเหมนท

2552 กอตงสถาปนกคน.ใจ.บาน กลมทมความสนใจดานงานพฒนาทอยอาศยงานดานการอนรกษและพฒนาเมอง กอตงขนโดยรเรมโครงการพฒนาสภาพแวดลอมรมคลองแมขา

สถาปนกคน.ใจ.บาน

2554 กอตงโครงการเชยงใหมจดการตนเอง มสวนในการเชอมรอยกลมภาคประชาสงคมในเขตพนทเมองและชนบทเขาดวยกน โดยหลกการรณรงคสงเสรมและใหความรดานการจดการตนเอง มการทดลองจดตงสภาพลเมองเพอกระตนประเดนใหเกดการพดคยแลกเปลยนกนในกลม

โครงการเชยงใหมจดการตนเอง

2554 กอตงโครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม เกดจากการรวมตวของกลมนกวชาการ พนกงานเทศบาล กลมนกวชาชพและองคกรพฒนาเอกชน รวมกนอนรกษเมองเกาอยางมสวนรวมของประชาชนภายในเขตพนทเมองเกาเชยงใหม

โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม

2555 โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม ด าเนนการจดตงกองทน ฟนบานฯ เพอความคลองตวและยงยนในการอนรกษและพฒนาชมชน โดยไดรบทนจากสถาบนพฒนาองคกรชมชน

โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม

2556 กอตงเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม จากแกนน าชาวบานจากชมชนในเขตเมองเกาซงท างานรวมกบโครงการฟนบานฯ โดยไดรบความรวมมอจากกลมสมาชกซงมาจากตวแทนชมชนทงสน 27 ชมชน

เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม

91

พ.ศ. เหตการณ ชอภาคประชาสงคม 2557 เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม ไดเรมจดโปรแกรมการทองเทยว

โดยชมชน เพอหารายไดสนบสนนการท างานของชมชนและเกบสะสมเพอสมทบใหกองทนฟนบานฯ และเพอเปนการเพมโอกาสใหกบตวแทนชมชนอนๆ ไดน าทนดงกลาวไปใชในการอนรกษและพฒนาชมชนตอไป

เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม

2557 หวงเวลากอนการยดอ านาจการบรหารราชการแผนดนโดยคณะรกษาความสงบแหงชาต หรอคสช. เมองเชยงใหม ยงคงมอยในสภาพวกฤตดวยยงคงมการจดการชมนมของกลมข วการเมองทงสองฝาย ประจวบเหมาะกบมกลมพลเมองคนรนใหมทมความสนใจในงานดานการพฒนาเมองแนวทางการท างานจงเปนไปในรปแบบทแยกตวออกจากการเคลอนไหวดานการเมอง แตมงเนนการเสรมสรางความเขมแขงของชมชนในการดแลรกษา และพฒนาเมอง ในประเดนทไมสมเสยงและลอแหลม เชน ประเดนเรองพนทสเขยว การพฒนาสภาพแวดลอมและทอยอาศยในเขตชมชนทมสภาพแออด และประเดนการอนรกษมรดกทางวฒนธรรมในเขตเมองเกาเมองเชยงใหม

กลมการเมอง ทมฐานมากจากพลเมองผตนตวทางการเมอง

2557 เกดการเคลอนไหวคดคานโครงการของรฐคลายคลงกบเมอทศวรรษทผานมา เชน การคดคานการท าหมขาวและแพนกวนมาจดแสดงทสวนสตวเชยงใหม โดยแกนน าจากชมรมรกษธรรมชาตและสงแวดลอมลานนา(ชมรมดนก)

ชมรมรกษธรรมชาตและสงแวดลอมลานนา (ชมรมดนก)

2557 ความพยายามในการจดตงสภาพลเมอง ของกลมเชยงใหมจดการตนเอง ซงด าเนนการเปดเวทสภาพลเมองพดคยประเดนปญหาของเมอง และไดรบเสยงตอบรบเปนอยางด แตปจจบนการขบเคลอนเวทสภาพลเมองไดหยดชะงกลง และไมมการเคลอนไหวทชดเจน

กลมเชยงใหมจดการตนเอง

92

บทท 3

กรณศกษา กลมคน องคกรภาคประชาสงคม ทด าเนนงานดานการพฒนาเมองเชยงใหม ในปจจบน

จากการศกษา และรวบรวมพฒนาการการด าเนนงานของกลมพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมในบททผานมา ซงท าใหเหนภาพรวมการด าเนนงาน ประเดน เปาหมาย และวธการอยางคราวๆแลวในบทน จะท าการรวบรวมขอมล และแสดงผลการศกษาการด าเนนงานของกลมภาคองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมทด าเนนงานอยในปจจบน เพอประโยชนในการท าความเขาใจรปแบบการท างานทเปลยนแปลงไปตามบรบทของสงคม และถอดประสบการณจากค าบอกเลาของบคลากรในแตละกลมตองานทตนเองไดท า เพอเปนขอมลส าหรบการวเคราะหแนวทางการท างาน โอกาส และขอจ ากดในบทตอไป กลมคน และองคกรภาคประชาสงคมทถกคดเลอกใหเปนกรณศกษาในครงน เปนกลมภาคประชาสงคมทยงด าเนนงานอยในปจจบน เปนทยอมรบ และรจกในแวดวงการท างานเคลอนไหวเพอการพฒนาสงคมเมองเชยงใหม ซงมท งหมด 9 กลมไดแก 3.1 ภาคคนฮกเมองเชยงใหม จากชมรมเพอเชยงใหมทกอตงเมอครงการคดคานกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพเมอปพ.ศ.2529 สการผลกใหมการจดตงภาคคนฮกเมองเชยงใหมเมอปพ.ศ.2548 ถอไดวาเปนหนงในกลมองคกรภาคประชาสงคมทด าเนนงานมายาวนาน และสมาชกยงเกาะกลมท างานกนอยางตอเนอง แรกเรมเมอครงชมรมเพอเชยงใหมย งด าเนนงาน กลมสมาชกสวนใหญเปนคณาจารย และนกวชาการจากมหาวทยาลยเชยงใหม ตอมาเมอมการขยายความรวมมอ ดวยมวตถประสงคเพอรวบรวมกลมภาคประชาสงคมทมอยหลากหลายกลมเขามารวมกนเคลอนไหวงานดานการพฒนาเมองเฉพาะประเดน จงเปนทมาของจดตงภาคคนฮกเมองเชยงใหม กลมสมาชกภาคตางทมองเหนและใหความส าคญรวมกนในเรองการพฒนาเชยงใหมทควรไดรบการด าเนนงานไปในแนวทางทถกทควร โดยการมสวนรวมภาคประชาชนและยงคงเกบรกษาไวซงทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม และวฒนธรรม เมอครงรวมตวกนและมการท างานอยางคกคกในชวงปพ.ศ.2548-50 องคกรมประชาชนเขารวมจากทกสาขาวชาชพ ไมวาจะเปน พระสงฆ นกธรกจ เกษตรกร นกวชาการ นกพฒนาเอกชน ศลปน-นกเขยน กลมเยาวชน นกเรยน-นกศกษา ฯลฯ จ านวนกวา 40 องคกร แตในปจจบนเหลอตวแทนทยงท างาน และพบปะกนราว 10 กวาคน ภาคคนฮกเมองเชยงใหมไมมส านกงานหรอสถานทท างานเปนหลกแหลงแต

93

อาศยการนดหมายพดคยกนตามวาระสะดวก ทอยส าหรบการตอตอผประสานงานอยทบานเลข 16 ถ.เทพสถตย ต.สเทพ อ.เมอง จ.เชยงใหม 50200 โทร 08-4041-5096 ส าหรบวตถประสงคในการด าเนนงาน มการประกาศเจตจ านงรวมกนเมอพ.ศ.2548 บรเวณลานครบาศรวชย และความคดรวบยอดของการด าเนนงานตามแนวคดนนกยงด ารงอย คอการท างานเพอรวมกนปกปองรกษาทรพยากรธรรมชาต ประเพณ วฒนธรรมอนดของจงหวดเชยงใหมดวยสนตวธ เรยกรองหาความรวมมอจากทกภาคสวนอยางสมานฉนท มขอวตกกงวลตอแนวทางการพฒนาเมองเชยงใหมทก าลงด าเนนอยในปจจบนทเปนไปโดยขาดการมสวนรวมในโครงการพฒนาเมอง ซงภาคประชาชนควรมสทธอนชอบธรรมตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย แตดวยภาวการณขาดการรบรขอมลขาวสารทเกยวของกบการพฒนาโครงการจงเปนทมาของการเรยกรอง ทวงถาม และเคลอนไหวเรยกรอง โดยประเดนและพนทท ภาคใหความสนใจ และใหความส าคญคอ การดแลภาพรวมของเมองเชยงใหม ในเรองของสงแวดลอม สอดแทรกไปกบเรองศลปวฒนธรรมลานนา ท าหนาทเปนหเปนตาคอยตดตามตรวจสอบกจกรรม/โครงการตางๆทจะสงผลกระทบตอการพฒนาเมองเชยงใหม พรอมไปกบการท างานดานการสอสารใหประชาชนไดรบร เขาใจ และเขามามสวนรวมแสดงความคดเหนในโครงการตางๆผานการจดเสวนา การเคลอนไหวยนหนงสอแกหนวยราชการ การรวมงานกบพนธมตรภาคประชาสงคมอนๆ เมอเกดประเดนปญหาจากการพฒนาเมอง เชนในอดตทผานมการเคลอนไหวในประเดนตางๆดงน 1) แนวทางการพฒนาลานครบาศรวชย เพอการสรางสถานกระเชาไฟฟา และการสรางกระเชาไฟฟาขนดอยสเทพ 2) การด าเนนการโครงการไนทซาฟาร เนองจากมขอกงวลจากโครงการดงกลาวอยหลายประการ คอ ปญหาเรองการใชน า โดยทราบวาจะมการสบน าจากคลองชลประทานไปใชจ านวนหนง เกรงจะกระทบกบเกษตรกรผใชน าในตอนลาง จงตองการใหผรบผดชอบโครงการมการชแจงเรองการใชน าและใหค ามนสญญาเรองการใชน าเพอการเกษตรกรรมทจะไมสงผลกระทบตอประชาชนผใชน าตอนลาง 3) ปญหาการจดการตอปญหาน าทวม ปญหาเรองฝายกนน าของราษฎรซงเปนภมปญญาในการจดการน าของลานนา ซงทางรฐเหนวาเปนสวนหนงทท าใหเกดปญหาน าทวม 4) มสวนรวมอนรกษถนนสายประวตศาสตรทบรเวณหนาวดเกตการาม ใหรอดพนจากการทบท าลายตามนโยบายขยายพนทถนน รวมถงการจดท าแผนทและขนทะเบยนตนไมใหญ ทตอยอดมาจากโครงการปาเมองและการส ารวจตนไมในเชยงใหม ส าหรบรปแบบการด าเนนงาน ประธานภาคคนฮกเมองเชยงใหมคนปจจบน คอ ศาสตราจารยเฉลมพล แซมเพชร สมาชกภาคเปนกลมนกวชาการเปนหลก ซงมาจากการรวมตวกนอยางเปนอสรภาพท างานดวยระบบอาสาสมครไมมเรองของผลประโยชนใดๆ และแมปจจบนการเคลอนงานเชงประเดนในฐานะการเปนหเปนตาใหกบเมอง (Watch dog)(ศาสตราจารย เฉลมพล แซมเพชร,

94

สมภาษณเมอวนท 20 เมษายน 2558) จะไมเขมขนอยางเชนในชวงปลายป 2548-2550 แตปจจบนสมาชกภาคยงคงมการพบปะกนอยเปนประจ า และยงคงมกจกรรมทท าอยรวมกนทกปเชน การออกหนงสอ “ไมรกไมบอก” เปนหนงสอเลมเลก ซงตงใจหยบยกประเดนเรองการอนรกษมาน าเสนอภายใตรปแบบของการตนนารกๆ ผสมผสานไปกบลายแทงรานอาหารในเมองเชยงใหมไดอยางชาญฉลาด ถอเปนคมอส าหรบนกทองเทยวผท ช นชอบ ตามรอยรานอาหารอรอยในเชยงใหม ซงมจ าหนาย เลมละ 45 บาทหาซอไดตามรานหนงสอทวไป โดยเฉพาะ"รานเลา" ทถนนนมมานเหมนท

รปท 3.1-3.3 ภาพหนงสอไมรกไมบอก

ทมา : http://www.tcdc.or.th,เขาถงเมอวนท 27 เมษายน 58 3.2 มลนธสถาบนพฒนาเมอง จากศนยศกษาปญหาเมองเชยงใหมทกอตงในชวงการเตบโตและเบงบานขององคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม สการขยบสถานะเปนมลนธสถาบนพฒนาเมองเชยงใหมในปพ.ศ.2543 ปจจบนด าเนนงานดานการพฒนาเมอง โดยอาคารทตงมลนธฯเปนแหลงการเรยนรนอกหองเรยนน าเสนอนทรรศการเหมาะสมส าหรบเดก เยาวชนและคนทวไป ทสนใจเรองราวของเมองเชยงใหม อาณาจกรลานนา การน าเสนอแนวทางการจดการเมองอยางย งยน การจดการขยะโดยการเพมมลคา การน าขยะไปสรางบานดน ขอมลทเกยวของการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ความหลากหลายของพชพนถน ฯลฯ โดยหวงวาผเขาชมจะเขาใจเมองเชยงใหมและประเดนตางๆ มากขน และมจตส านกทจะชวยกนดแลและปรบปรงเมองเชยงใหมใหนาอย มลนธสถาบนพฒนาเมองเชยงใหมเปนองคกรไมแสวงหาก าไร (Non-profit Organization) มรายไดจากการขายหนงสอวชาการทมเรองราวเกยวของกบเมองเชยงใหม และคาสมาชกจากนตยสารรายเดอน นอกจากการด าเนนงานในดานการเปนแหลงเรยนรส าหรบผท สนใจเรองราวของเมองเชยงใหมแลว คณะกรรมการ และสมาชกของมลนธฯยงรวมกน ตดตาม ศกษา และวจยความเปลยนแปลง และปญหาตางๆทเกดขนในเมองเชยงใหมอยางตอเนองมาเกอบ 3 ทศวรรษ มการจดกจกรรมเสวนาเพอเผยแพรองคความร และระดมความคดเหนในประเดนทเกยวของกบการพฒนาเมองเชยงใหมเปนระยะ ทงยงมบทบาทส าคญในการผลกดนใหมการเปลยนแปลงในระดบนโยบาย และการแกปญหาทเปนรปธรรมโดยมประชาชนมสวนรวม อาท การเปนผรเรมแนวคดใหมการรอยายทณฑสถานหญงออกไปจากพนทเวยงแกวเดม จนเปนผลส าเรจ

95

ส าหรบรปแบบการด าเนนงาน มประธานมลนธสถาบนพฒนาเมองเชยงใหมคนปจจบนคอ ดร.ศภวตร ภวกล และคณะกรรมการสวนใหญเปนนกวชาการมหาวทยาลย ซงคณะกรรมการทกคนเปนอาสาสมครท างานโดยไมไดรบคาตอบแทน

รปท 3.4-3.6 ภาพบรรยากาศงานวนเดกในสถาบนพฒนาเมองเชยงใหม

รปท 3.7-3.9 ภาพการเยยมชมจากคณะครและนกเรยนโรงเรยนบานปลาดาว

อ าเภอแมแตง จ านวน 63 คน

รปท 3.10-3.11 ภาพบรรยากาศกจกรรมเสวนาหวขอ “จากคมสคอก จากคอกส?”

ทมา: เวบไซตมลนธสถาบนพฒนาเมอง, http://udif.org/#, เขาถงเมอวนท 10 เมษายน 2558

3.3 โฮงเฮยนสบสานภมปญญาลานนา ตงอย ณ 35 ถ.ร ตนโกสนทร ต.วดเกต อ.เมอง จ.เชยงใหม เปนโรงเรยนสอนดานศลปวฒนธรรมทเปนตนแบบความส าเรจจากการรวมตว และผลกดนของภาคประชาสงคมสายวฒนธรรม ทสามารถรวมตวกน และจดตงเปนสถาบนการศกษา ภายใตความรวมไมรวมมอขององคกรตางๆทงภาครฐ องคกรปกครองทองถน ภาคธรกจ สถาบนวชาการ นกเขยน ศลปน กลมศลปวฒนธรรม องคกรพฒนาเอกชนและองคกรชมชน เรมตนจากการจดงาน ตลาดวฒนธรรม ในชองาน “สบสานลานนา” ในชวงตนเดอนเมษายนของทกป เพอมงใหเกดการเรยนรสบทอดศลปวฒนธรรม และภมปญญาทองถนจากรนส โดยการจดงานไดด าเนนมาตอเนองจากปพ.ศ.2540-44 ตดตอกนมาเปนเวลา

96

4 ป งานดงกลาวไกรบความสนใจเปนอยางมากโดยเฉพาะจากเดกและเยาวชนคนรนใหม ทใหความสนใจอยากเรยนรศลปวฒนธรรมภมปญญา และเขามาสอบถามขอมล และแจงความประสงคตองการสมครเรยนกบครภมปญญาเปนจ านวนมาก คณะกรรมการจดงานสบสานลานนาจงหารอรวมกนวาควรใหมการจดการเรยนการสอนตามความประสงคของผเรยน โดยคณะผจดงานจะอ านวยความสะดวก จนเปนทมาของการกอตง ‘โฮงเฮยนสบสานภมปญญาลานนา’ ขนในปพ.ศ.2543 (ชชวาล ทองดเลศ,สมภาษณ เมอวนท 2 เมษายน 2558) โดยมวตถประสงคเพอศกษารวบรวมขอมล องคความรพนบานออกมาในรปแบบต าราทคนรนใหมสามารถศกษาไดงาย รวบรวมผร พอคร แมคร ชางพนบานในแขนงตาง ๆ ทมอยในชมชนลานนา จดท าหลกสตร และจดอบรมระยะสน อาท การทอผา การตดกระดาษตดตง ท าโคม ดนตรพนบาน ฟอนร าพนบาน การวาดรปลานนา อาหารพนบาน แกะสลก จกสาน และงานปน โดยมการเปดเรยนการสอนเปนประจ าทกชวงปดภาคเรยน การเรยนการสอนดงกลาวถอไดวาเปนงานดานการพฒนาเยาวชน และคนรนใหม ทส าคญมากในดานการปลกฝงส านกรกษบานเกด และการรคณคาของมรดกทางวฒนธรรม และคณคาของเมองเชยงใหม

รปท 3.12-3.14 ภาพบรรยากาศการเขารวมกจกรรมเรยนร ประวต ต านาน ความเชอ ประเพณยเปง

รปท 3.15-3.16 ภาพบรรยากาศการเรยนรจากผทสนใจ

97

รปท 3.17-3.18 ตวอยางโปสเตอรเชญชวนผทสนใจเขารวมกจกรรมตางๆ

ทมา: เวบไซตโฮงเฮยนสบสานลานนา http://www.lannawisdoms.com/blog/?page_id=1162, เขาถงเมอวนท 20 เมษายน 2558

3.4 ภาคฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม ฟนบาน ยาน เวยง เชยงใหม เปนภาคทท างานรวมกนในการรณรงคใหเกดการฟนฟรกษาใน

เขตเมองเกาเชยงใหม โดยการด าเนนกจกรรมตางๆ รวมทงรณรงคใหประชาชนในพนทมสวนรวมในกระบวนการและเกดเครอขายของประชาชนทสนใจมสวนรวมในการฟนฟรกษาเมองเกาตอไป

เรมตนจากความรวมมอในการท างานจากหนวยงานตางๆ ทง เทศบาลนครเชยงใหม สถาบนการศกษา นกวชาการ องคกรภาคประชาสงคม และชาวชมชนเวยงเกา โดยมพนทกลางคอ หอศลปวฒนธรรมเมองเชยงใหม เปนพนทในการด าเนนกจกรรมกลางเวยง เกด เปนพนทพดคยแลกเปลยนความคดเหนกนในหลายวาระ รวมด าเนนกจกรรมความรวมมอจากคนในชมชนทตางมจตใจอาสาเขารวม และมงหวงทจะฟนฟความสมพนธของคน สภาพแวดลอมในบาน ยานชมชน และเมองเกาเชยงใหมใหกลบมามชวตชวา และงดงามตามอตลกษณของชมชนลานนา และความสวยงามของกายภาพเมองเกาทควรจะไดรบการดแลรกษาทงตวกายภาพ สงคม และมรดกทางวฒนธรรมทยดโยงความรสกของทองถนเขาไวดวยกน

โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม มทท าการตงอยทหอศลปวฒนธรรมเมองเชยงใหม ถ.พระปกเกลา ต.ศรภม อ.เมอง จ.เชยงใหม ทท าการดงกลาวไมไดอยในรปแบบของส านกงาน แตเปนสถานทนดหมาย ใชเปนสถานทประชม และจดกจกรรมตามวาระ และเนองจากพนทมสถานะเปนสวนราชการตงอยกลางเวยงเชยงใหม มสงอ านวยความสะดวกพรงพรอมส าหรบการจดกจกรรม ภาคโครงการจงใชสถานทแหลงนเปนพนทในการท างาน

ส าหรบวตถประสงคหลกของโครงการ คอ เพอสนบสนนการด าเนนกจกรรมทมงเนนสงเสรมใหคนทองถนและนกทองเทยวไดเรยนรและเขาใจในลกษณะการตงถนฐานของคนเชยงใหมทมมาตงแตอดต รวมถงสภาพแวดลอมและสถานท ซงสะทอนคณคาทางประวตศาสตร ขนบประเพณ สงคม เศรษฐกจ การปกครอง และสถาปตยกรรม ซงกคอคณคาทแสดงออกถงอตลกษณตวตนของเมองเชยงใหม แนวความคดดงกลาวถกผลกดนผานกจกรรมหลากหลายรปแบบ เชน การส ารวจชมชนรวมกบชมชน การอบรมความรดานภมปญญา หตถกรรมและนาฏศลปลานนา การสงเสรมการดแล

98

ตนไมใหญ การรณรงคใหเลกใชภาชนะโฟมในถนนคนเดน นอกจากนยงมกจกรรมทเนนสงเสรมใหผคนตระหนกในคณคาทางสถาปตยกรรมและศลปกรรมของอาคาร บานเรอน โดยการใหค าแนะน าในการออกแบบอาคาร การอนรกษอาคารส าคญ และการระดมเพอการบรณะอาคารเหลานน หรอปรบปรงอาคารในเขตเวยงเกาเชยงใหม ใหมความสอดคลองกบอาคารสงกอสรางทมคณคาอยกอน รวมทงสงเสรมภมทศนวฒนธรรมของเวยงเกาเชยงใหม ใหอนรกษความเปนอตลกษณเรอง “เมองในสวน” ของเชยงใหมเอาไว

รปท 3.19-3.20 กจกรรมฟอนเจงฟอนดาบ

รปท 3.21-3.22 กจกรรมหองสมดฟนบาน ยาน เวยง

ทมา : เฟซบคฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม, เขาถงเมอวนท 14 เมษายน 58

3.5 เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหมเกดขนจากการรวมตวชาวชมชน เนองจากไดรบผลกระทบ

ความเดอนรอนมลพษทางเสยงจากผบ บารในพนทชมชนชางมอย เกดความเคลอนไหวโดยมการรวมตวกบกลมลอยเคราะห เจเจมารเกต ทรายมล(กลมทไดรบผลกระทบในพนท) ไดรวมตวกนหาขอมล ปรกษากบนกวชาการ ต ารวจ และสงตอเรองไปยงรฐมนตร เรมไดรบความรวมมอจากเทศบาลนครเชยงใหมในการเขามาตรวจตรารานเหลานบอยขน เรมแรกภาคด าเนนกจกรรมตางๆในเขตพนทชางมอย เนองจากมปญหาดานมลพษทางเสยง ตอมาเรมด าเนนกจกรรมตางๆภายในเขตเมองเกาเชยงใหม ในประเดนการอนรกษเมอง วฒนธรรมและประเพณตางๆ

ทงยงท าหนาทประสานความรวมมอและเชอมโยงกจกรรมของแตละชมชนในเมองเชยงใหมเพอสรางความสมพนธระหวางผอยอาศยและชมชน มงหาวธการแกไขและทางออกของประเดนปญหาเมอง ผลกดนนโยบายของเมองทสามารถปฏบตไดอยางเปนรปธรรม โดยไมฝกใฝต าแหนงทางการเมอง การตดสนใจในเรองตางๆ จะตองผานการกลนกรองความรขอมลตางๆ ขอเทจจรงทเกดขนเชงประจกษ

99

และความคดเหนโดยฉนทามตของผมสวนเสยตอเรองนนๆ และความคดเหนของสมาชกเครอขาย โครงสรางเครอขายประกอบดวยประธานชมชนภาคเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหมและคณะกรรมการจ านวน 5 คน ซงคดเลอกจากประธานชมชนภาคเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม มหนาทด าเนนการจดการรบฟงความคดเหนจากประธานชมชนและประชาชนในพนทชมชนภาคเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม เพอท าการยกรางธรรมนญเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม และสมาชกในเครอขายกมาจากชาวชมชนในเขตพนทเมองเกาเชยงใหม

รปท 3.23-3.25 ภาพบรรยากาศงานไหวสาพญามงราย ณ ขวงอนสาวรยสามกษตรย ในวนท 12 เมษายน58

รปท 3.26 -3.28 ภาพบรรยากาศการอบรมนกเลาเรองเมองเกา

รปท 3.29 -3.31 ภาพบรรยากาศการ อบรมศลปะการแสดงพนบานลานนา

ทมา : เฟซบคเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม https://www.facebook.com/Rakchiangmainetwork, เขาถงเมอวนท 20 เมษายน 2558

3.6 ชมรมชาวนมมานเหมนท

ชมรมชาวนมมานเหมนท เปนการรวมตวกนของผอยอาศย ผประกอบการ ผทรกนมมานฯ เพอใหยานแหลงทองเทยวนมมานเหมนทเปนยานทคนทอยอาศย การประกอบธรกจและผมาเยอนไดชนชมวาเปนยานท"นาอย-นาเทยว ซงมความหลากหลายทนสมยนามอง ซงทกคนตองรวมมอกนท าใหสงเหลานเกดขน รวมถงจดตงเพอเปนชองทางในการสอสารกนในกลม และสอสารใหผมาเยอนยาน

100

นมมานฯ ไดทราบความเคลอนไหวของยานน ดวยทางชมรมมความหวงทจะเหนนมมานฯ เปนยานทผอยอาศยและผประกอบการรานคา รานอาหาร อยรวมกนอยางสรางสรรค มความเขาใจกน ไมเบยดเบยนกน อนเปนพลงใหยานนมมานฯของเรามเสนห นาคนหา เปนสวนหนงของจงหวดเชยงใหมทงดงาม ชมรมชาวนมมานเหมนทเปนการรวมตวกนระหวางผท อาศยในยานนมมานฯในรปแบบจตอาสาไมมการแตงตงประธานและคณะท างาน รวมตวกนโดยธรรมชาต ชวยกนในเรองทตนเองถนด และใชเครองมอขบเคลอนทางสงคมผาน Social Network เพอกระตนใหสงคมกลบมามองถงปญหาเลกๆใหมากขน รวมทงถอเปนการสอสารบอกกลาวประสบการณ ประเดนตางๆทก าลงเกดขนใหคนทวไปไดทราบ เรองของมลพษทางเสยงภายในแหลงทองเทยว เรองมลภาวะทไดรบผลกระทบจากการจราจรตดขด ปายไฟบนทางเทาปญหาหมอกควนเมองเชยงใหม ปญหามลภาวะทางเสยงจากเครองบน ปญหาโคมลอยในเทศกาลลอยกระทง รวมถงเรองตางๆทกระทบตอความสงบสขของคนทอยอาศยในพนท

รปท 3.32-3.34 ภาพบรรบรรยากาศการประชม ประเดน'จราจร' และ 'มลภาวะทางเสยง' ตงแตทมต ารวจทกคนน าโดย พล.ต.ต.มนตร สมบณณานนท, ตวแทนเทศบาลฯ คณประสาน, อ.ปรดาและทมงานจากวศวกรรมโยธา มช. และชมรมชาวนมมานฯ ทมา : เฟซบคชมรมชาวนมมานเหมนท https://www.facebook.com/NimmanClub/photos_stream,

เขาถงเมอวนท 14 เมษายน 2558

3.7 กลมสถาปนก คน.ใจ.บาน

กอตง เมอปพ.ศ.2552 ดวยการรวมกนของกลมพนองสถาปนกรนเยาวทเพงจบจากมหาวทยาลยเชยงใหม โดยการน าของศภวฒ บญมหาธนากร สถาปนกผมประสบการณการท างานในเรองการพฒนาทอยอาศยส าหรบคนจนในกลมประเทศเอเชย ในฐานะสถาปนกประจ ามลนธพฒนาทอยอาศยแหงเอเชย การท างานทอาศยกระบวนการมสวนรวมกบชมชนผมรายไดนอย ตงแตการส ารวจการวางผงชมชน ไปจนถงการออกแบบอาคาร ท าใหศภวฒเชอวางานพฒนาทอยอาศย และงานดานการพฒนาเมอง โดยอาศยกระบวนการออกแบบอยางมสวนรวม พรอมไปกบการหนนเสรมก าลง(Empowerment)กบชมชน นาจะท าไดเชนกนกบเมองเชยงใหมบานเกด ในชวงเวลาหยดพกสนๆเขาจงเชญชวนเพอนพอง และรนนองทสนใจอยากทดลองเรยนรการท างานในรปแบบดงกลาว พรอมไปกบการไดทดลองน าองคความรดานการออกแบบ และสถาปตยกรรม ไปชวยแกปญหาดานกายภาพของเมองรวมกน จงไดกอตงกลมสถาปนกคน.ใจ.บาน ขนเพอเปนพนทแหงการเรยนร การพฒนาทกษะวชาชพ และการพฒนาตนเอง ภายหลงกลมสถาปนกคน.ใจ.บาน เรมมสมาชกเพมมากขนจาก และทก

101

คนเหนพองกนวาตองการท างานในรปแบบดงกลาวอยางจรงจง จงเปนทมาของการขอทนสนบสนนจากสถาบนพฒนาองคกรชมชน องคกรมหาชน (พอช.) เพอสนบสนนการท างานภายใตโครงการการปรบปรงสภาพแวดลอมรมคลองแมขา ล าสาขา โดยเรมด าเนนโครงการในชวงตนปพ.ศ.2553 เสรจสนในปลายปพ.ศ.2554 โดยมวตถประสงคเพอใชการฟนฟสภาพแวดลอมทมปญหาของพนทรมคลองแมขา ซงมสภาพเปนชมชนแออด เปนเครองมอในการชกชวนผคนรมสองฝงคลองไดหนหนามารวมไมรวมมอดแลคลอง และทอยอาศยของตนรวมกน ภายหลงจากการด าเนนโครงการดงกลาว กลมสถาปนกคน.ใจ.บานไดมโอกาสรวมงานกบเครอภาคประชาสงคมในเมองเชยงใหมอกหลากหลายกลม ภายใตโครงการทเกยวของกบการอนรกษเมองเกา และการพฒนาเมองใหมสภาพดขนทงในดานกายภาพ และสงคม ไดแก

- โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม (ป 1-2 ระหวางป 54-58) - โครงการพฒนาพนทสขภาวะเพอการมชวตทสรางสรรค รวมกบบางกอกฟอรม (ต.ค.56 –เม.ย.57) - โครงการพฒนาศกยภาพชมชนวฒนธรรมสรางสรรคเพอสนบสนนเชยงใหมเมองสรางสรรค

สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม ( ต.ค.56 –เม.ย.57) รปแบบการด าเนนงานของกลมคน.ใจ.บาน ในระยะแรก อาศยการส ารวจชมชนในเขตเมอง

เชยงใหมกอนน าขอมล มาปรกษาหารอกนภายในกลมสมาชกถงโจทยทมความนาสนใจในพนท โอกาสในการพฒนา และปญหาในพนท รวมถงความตองการของคนในชมชน แลวจงน าโจทยดงกลาวประเดนตงตน และหาลทางในการหาประมาณมาสนบสนน ในระยะหลงโครงการทเกยวของกบการพฒนาเมอง จะเขามาจากเครอขายและพนธมตรทเคยรวมงานกนเปนผแนะน า

อยางไรกดกลมคน.ใจ.บาน นอกจากจะด าเนนงานดานการพฒนาเมอง ภายใตแนวคดกระบวนการออกแบบอยางมสวนแลว กลมสถาปนกคน.ใจ.บาน ยงมสวนรวมในบทบาทผประสานและกองเลขาสนบสนนการด าเนนงานกองทนฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม และสนบสนนงานของเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม พรอมไปกบการรบงานออกแบบทวไปโดยมลกษณะงานทมงเนนการใชเทคโนโลยทเปนมตรกบธรรมชาต รวมไปถงงานดานการฟนฟสภาพแวดลอม และการวางผงชมชนตามทกษะวชาชพอยางสถาปนก

102

รปท 3.35-3.37 งานออกแบบ และการมสวนรวมของชมชน โครงการฟนฟสภาพแวดลอมรมคลองแมขา ล าสาขา

รปท 3.38-3.39 งานฟนฟชมชนในเมองเกา โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม

3.8 กลมเครอขายเชยงใหมเขยว สวย หอม

เครอขายภาคประชาชนเพอสงแวดลอมเมองเชยงใหมเชยงใหม เขยว สวย หอม ตงอยท 77/ 1

หม 5 ต.สเทพ อ.เมอง, 50200 เชยงใหม เปนองคกรพฒนาเอกชนทท างานดานสงแวดลอมเมอง

เชยงใหม โดยการท างานเนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนทเกยวของกบเรองสงแวดลอม และท า

หนาทในการประสานงานเพอใหเกดความรวมมอในการท าใหเมองเชยงใหม เขยว สวย หอม

วตถประสงคเพอดแลอนรกษตนไมเกาและพนทสเขยวภายในเมองเชยงใหม เพมประสทธภาพการอนรกษตนไมใหญ และ จดการพนทสเขยวเมองเกาเชยงใหม ตามแนวคดนเวศประวตศาสตรอยางมสวนรวมรวมทงการสรางความมนคงทางอาหารเมองผานการปลกผกอนทรยในเมอง

103

รปท 3.40 -3.42 ภาพบรรยากาศการท างานของหมอตนไม

เครอขายเขยว สวย หอม จดกจกรรมเขยวชมเมอง สงเสรมการเทยวรอบเมองดวยจกรยาน กจกรรมเขยวกนไดเวรกชอปการปลกตนไม เพอปลกฝงใหคนในเมองรกษตนไม รวมทงกรนเรนเจอรทมเดกรนใหมอาสาสมครสงผกปลอดสารและไขสดอนทรย ทสงตรงถงบาน

รปท 3.43 -3.44 โปสเตอรประชาสมพนธการเขารวมเวรกชอปตางๆของ เครอขายเขยวสวยหอม รปท 3. 45 ทมอาสาสมครกรนเรนเจอรสงผกปลอดสารและไขสดอนทรย พรอมสงถงทบาน

ทมา : เวบไซดเครอขายเขยว สวย หอม http://www.greenbeautyscented.org/, เขาถงเมอ 25 เมษายน 58

3.9 กลมละครกบไฟ

เพอเรมท าโครงการทดลองสรางกลมละครทองถนกลมใหมๆ ทนอกเหนอจากกลมละครทกรงเทพฯ และเหนวาจงหวดเชยงใหม มศกยภาพความพรอมและความลงตวทนาจะสามารถสรางกลมองคกรละครใหเกดขน ในระยะยาวได เมอไดเงนทนสนบสนน จงเปดรบสมครเดกและเยาวชน ทวไปในเขต อ.เมอง ทสนใจการแสดงเขารวมกจกรรมโครงการดงกลาว เขารวมอบรม จงไดเกดอาสาสมครคนรนใหมทสนใจเขารวมงานละครเรในขณะนน และแลวเรองราวการเดนทางของกลม จงเกดขนจนกอรางตงเปนองคกรในเวลาตอมา

ดวยมวตถประสงคเพอเสรมพลง และสนบสนนศกยภาพทมอยของบคคลหรอชมชนดวยสอการละคร สอศลปะและวฒนธรรม กจกรรมทกษะชวต หรอสอทางเลอกทสรางสรรคเหมาะสมรณรงคสราง

104

พนทการแลกเปลยน เรยนรก บสาธารณะชน สงคม หรอกลม เ ปาหมายดวยส อทาง เลอก เพอน าไปสความร ความเขาใจ ความตระหนก หรอการมสวนรวมอยางสรางสรรคสนบสนนหรอประสานพลงขบวนภาคประชาชน หนวยงานพนธมตร หรอเพอการปฏบตงานผลกดนนโยบายสาธารณะทเปนประโยชนตอสทธเสรภาพในดานตางๆ ทงระดบประเทศหรอสากล โครงสราง เปนองคกรพฒนาเอกชนดานสอระดบยอย ปราศจากเรองกลมการเมอง และกลมทนนยมใดๆ มาครอบง า ท างานโดยใชกระบวนการละครชมชน ศลปะ วฒนธรรมรวมสมย สอทางเลอกและกจกรรมสรางสรรคอนๆ เพอเสรมพลง ศกยภาพ สรางทางเลอกหรอสรางพนท และเพอขยายพนทสอภาคประชาชนในการเขามามสวนรวมทางสงคมมากขน เนองจากมประสบการณเดนทางจดแสดงงานทวประเทศไทย รวมทงสน 45 จงหวดจงมผลงานมากมาย

ละครชมชน Community theatre ผเขารวมจะไดเรยนรแลกเปลยนและฝกฝนทกษะความรความเขาใจเกยวกบศลปะการแสดงละครรปแบบตางๆ และยงเปนการฝกฝนตนเอง เรยนรเรองราวใกลตว ครอบครว ชมชน และสงคม ถอเปนการฝกเยาวชนใหกลาแสดงออก ความคดสรางสรรคการฝกแตละครงจะจ ากดไมเกน 15-30 คน

ละครชมชนเรองนกนอยหดบน สรางความตระหนกรการปองกนภยคามนษยส าหรบเดก และเสรมสรางความเขาใจประเดน และเพ อใหเดกรเทาทนการเขาสกระบวนการการคามนษย พนทเปาหมาย 6 อ าเภอ เชยงใหม และเชยงราย (แมสาย , สนปาตอง , เปยงหลวง , ฝาง , แมอาย , เมอง)

โครงการเทศกาลละครและสอวฒนธรรมชมชน เกดขนเพอสงเสรมใหมพนทสอภาคประชาชน ในการแสดงออกดวยสทธเสรภาพทเทาเทยมอยางสนต เสรมสรางพลงอ านาจใหกบศลปน เพอลดชองวาง ระหวางเมอง-ชนบท และเพอชวยเหลอเกอกลกนของประชาชน ทมความหลากหลายในการอยรวมกนอยางสนตสข เปนการสรางพนทในการแสดงออก พบปะ เรยนรแลกเปลยนในศลปะการแสดงและศลปะแขนงตางๆ ระหวางศลปนเดก-เยาวชน สอพนบาน ศลปนอสระในเมอง

รปท 3.46 ภาพบรรยากาศการเรยนรละครชมชนเรองนกนอยหดบน รปท 3.47 – 3.48 ภาพบรรยากาศเทศกาลละคร ศลปะ และวฒนธรรม”ACT festival

ทมา : เวบไซดกลมละครกบไฟ http://www.gabfai.com/activities.html, เขาถงเมอวนท 23 เมษายน 58

105

ตารางท 3.1 เปาหมายการด าเนนงานกรณศกษากลมองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม ป พ.ศ. 2588

รณรงคสรางความเขาใจ คณคาของเมองและ

สภาพแวดงลอม

สงเสรมชมชนเขมแขง สรางกจกรรมเปนพนทแลกเปลยนเรยนรรวมกน

ศกษาปญหาเมองและใชกจกรรมเพอแกปญหา

สรางเครอขาย ประสานงานระหวาง

ชมชน-รฐ-เอกชน

คดคานโครงการรฐและเอกชน

ภาคคนฮกเมองเชยงใหม

มลนธสถาบนพฒนาเมอง(ศนยสรางสรรคเมองเชยงใหม)

โฮงเฮยนสบสานลานนา

ภาคฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม

เครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม

รายชอภาคประชาสงคม

เปาหมายการด าเนนงานกรณศกษากลมองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม ป พ.ศ. 2558

จดเสวนา เดนขบวน แถลงขาวใหความรแกประชาชน

ปลกระดมสรางความเขมแขงใหคนในพนท อนรกษ หวงแหนในสงท ตนมอย

โครงการ Mega Project ตางๆของภาครฐ เชน การสรางกระเชาไฟฟา โครงการไนทซาฟาร

จดการเสวนาแลกเปลยนความคดเหน และถอศนยขอมลดานเมองเชยงใหม

สถานทเย ยมชม เรยนรขอมลเมองเชยงใหมโดยมอาสาสมครเปนวทยากรบรรยายาย

การจดการเมองอยางย งยน การจดการขยะโดยการเพมมลคา เปนหนงโครงการท สรางช อเสยง

โครงการ Mega Project ตางๆของภาครฐ รวมกบภาคคนฮกเชยงใหม

การอบรม/กจกรรม เรยนรภมปญญาพนบานแขนงตาง ๆ โดยปราชญชมชน

การอบรมความรทางดานภมปญญา วฒนธรรม ผานรปแบบกจกรรมตางๆ

ประสานเครอขายท งภาครฐ เอกชน ในการด าเนนกจกรรมท เก ยวของตาง

จดการอบรม เสวนา เวรกชอปท งระยะสนและระยะยาว

เกดการท างานระหวางตวแทนของชมชนตางๆใน เมองเกา เพอรวมกนดแล เมองเชยงใหม

เปนพนท กลางในการด าเนนกจกรรมตางๆของชมชนและเหลาภาค

มกลมการท างานรวมกบภาครฐ เอกชน และโดยเฉพาะชมชนเปนหลก

ด าเนนกจกรรมวฒนธรรม ประเพณ ไมใหสญหายไป

ด าเนนกจกรรมเพอสรางพลเมองท เขมแขงน าไปสเมองท ย งยน

จดกจกรรมเพอเผยแพรทางดานภมปญญาลานนา แกผท สนใจเขารวม

มงหาวธการแกไขประเดนปญหาเมอง ผลกดนนโยบายท สามารถปฏบตไดอยางเปนรปธรรม

มกลมการท างานรวมกบภาครฐ เอกชน และโดยเฉพาะชมชนเปนหลก

โครงการปายแอลอด ยกษ รมถนนทาแพ ของเทศบาลนครเชยงใหม

บอกเลา แบงปน จดการประชมเพอระ บอกเลา แบงปน

106

ตารางท 3.1 เปาหมายการด าเนนงานกรณศกษากลมองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม ป พ.ศ. 2588 (ตอ)

รณรงคสรางความเขาใจ คณคาของเมองและ

สภาพแวดงลอม

สงเสรมชมชนเขมแขง สรางกจกรรมเปนพนทแลกเปลยนเรยนรรวมกน

ศกษาปญหาเมองและใชกจกรรมเพอแกปญหา

สรางเครอขาย ประสานงานระหวาง

ชมชน-รฐ-เอกชน

คดคานโครงการรฐและเอกชน

ชมรมชาวนมมานเหมนท

กลมสถาปนก คน.ใจ.บาน จดประชมระดมความคดเหนและบอกเลา

เรองราวคณคาของพนท

และสภาพแวดลอม

จดประชมระดมความคดเหนในการสรางผง

มอ และแผนทมรดกเพอ

ความเขาใจรวมกนของชมชน

จดกจกรรมโครงการน ารองทดลองการปฏบตการ

เพอปรบปรงสภาพแวดลอม

และงานอนรกษ

จดกระบวนการมสวนรวมเพอระดมความคดเหน

จากชมชน

กลมเครอขายเชยงใหมเขยว สวย หอม

กลมละครกบไฟ

รายชอภาคประชาสงคม

เปาหมายการด าเนนงานกรณศกษากลมองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม ป พ.ศ. 2558

อยางเปนรปธรรม

บอกเลา แบงปนเรองราวlสถานการณท เกดข นในพนท ผานชองทาง SocialNetwork

จดการประชมเพอระดมความคดเหนของคนในพนท เพอรวมมอกนฟนฝาปญหาตางๆ

คดคานและตอตานสถานประกอบการภาคเอกชนทท าใหเกดมลพษทางเสยง

บอกเลา แบงปนเรองราวlสถานการณท เกดข นในพนท ผานชองทาง SocialNetwork

การจดเสวนา อบรม และกจกรรมตางๆ เนนการมสวนรวมจากทกภาคสวนทเกยวของกบเรองสงแวดลอม

ปลกระดมสรางความเขมแขงใหคนในพนท อนรกษสงแวดลอม หวงแหนในสงท ตนมอย

แบงปนการสรางพนท สเขยวอบยางงายๆ ท าไดในบานของตนเอง

จดการพนท สเขยวเมองเกาเชยงใหม โดยจดกจกรรมใหคนมาซมซบการรกตนไม

ท าหนาทในการประสาน งานท งภาครฐ เอกชน และชมชน เพอใหเกดความรวมมอในการท าใหเมองเชยงใหม เขยว สวย หอม

เปนพนทท ากจกรรมทกษะชวต เพอน าไปสความร ความเขาใจ ความตระหนกหรอการมสวนรวมอยางสรางสรรค

สรางงานละครเรรณรงคเพอยตการคาประเวณเดก ลดความรนแรงในครอบครว สทธหญงชายเทาเทยม

สรางกระบวนการเรยนรเพอสรางคน ผานโครงการละครชมชน

รณรงคสรางพนท การแลกเปลยนเรยนรกบสาธารณะชน สงคม หรอกลมเปาหมายดวยสอทางเลอก

107

3.10 การพจารณา แผนพฒนากลมจงหวดภาคเหนอ แผนพฒนาเทศบาลนครเชยงใหม แผนยทธศาสตรจงหวดเชยงใหม

จากภาพรวมการท างานของกลมองคกรภาคประชาสงคมขางตน ปรากฏแนวคด และโครงการหลายชนทมสวนงานสอดคลองกบยทธศาสตร และแผนการพฒนาทงในระดบกลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 1 ยทธศาสตร และแผนพฒนาจงหวด รวมถงแผนพฒนาเทศบาลนครเชยงใหม ซงไดน าศกษา สรปใจความส าคญ และน ามาวางไวในตาราง 3.1-3.3 เพอใชในการพจารณาในบทท 4 ตอไป

ตารางท 3.2 ยทธศาสตรและแผนการพฒนากลมจงหวดภาคเหนอตอนบน 1 (2557-2560)

ประเดนยทธศาสตรการพฒนา แนวทางการพฒนา 1. สงเสรมการฟนฟและอนรกษแบบองครวม

เพอสรางสรรคบรรยากาศ ทสวยงามมเสนห

- ก าหนดอตลกษณของทองถนโดยการมสวนรวมของชมชน

- สรางสรรคและปรบแตงอตลกษณของทองถนใหมความชดเจนและโดดเดนเพอให เกดความอดมสมบรณ สวยงาม และมเสนห

- ถายทอดอตลกษณอยางเปนรปธรรม 2. สงเสรมการสรางสรรคสนคาและบรการให

โดดเดนและมคณคา มงเนน ผลตภณฑเพอสขภาพ หตถสรางสรรค ศลปวฒนธรรม การทองเทยว

- สรางบรรยากาศกระตน ใหเกดการพฒนาสนคาและบรการอยางสรางสรรค

- สงเสรมการพฒนาผลตภณฑใหมคณคาและมลคาเพม

- การสรางโอกาสและชองทางการตลาดเชงรกทงในและตางประเทศ

3. ยกระดบการพฒนาการคาการลงทน มงเนน อตสาหกรรมสขภาพ อตสาหกรรมการจดประชมและนทรรศการ (MICE) อตสาหกรรมบรการการศกษา และ อตสาหกรรมเกษตรแปรรป เพอรองรบการทองเทยว และการเขาสประชาคมเศรษฐกจ อาเซยน(AEC)

- การเตรยมความพรอมเพอรองรบการคาการลงทนในอตสาหกรรมเปาหมาย

- สงเสรมใหเกดการเพมฐานธรกจการคาและรปแบบการลงทนแบบใหมใน อตสาหกรรมเปาหมาย

- ยกระดบธรกจการคาการลงทนบรการและพฒนาการตลาดเชงรกใหแขงขนไดใน ระดบสากล

ทมา : http://www.osmnorth-n1.moi.go.th/admin/st/25.pdf, เขาถง เมอวนท 20 เมษายน 2558

108

ตารางท 3.3 ประเดนยทธศาสตรในการพฒนาจงหวดเชยงใหม ประเดนยทธศาสตรการพฒนา 5 ประเดน แผนพฒนาจงหวดเชยงใหม 4 ป(2558-2562)

ประเดนยทธศาสตรการพฒนา แนวทางการพฒนา 1. การพฒนาเศรษฐกจอยางสมดลและยงยน - ยกระดบหวงโซอปทานอาหารใหมความ

เชอมโยงกบสนคาเกษตรในพนท - สรางและพฒนาปจจยแวดลอมใหเออตอ

การคาการลงทนทมมลคาเพมสงและเชอมโยงกบธรกจในชมชนและทองถน

- สงเสรมการทองเทยวทมศกยภาพตอบสนองความตองการของกลมเปาหมาย

- สงเสรมและพฒนาการใชภมปญญาทองถนสการผลตเชงสรางสรรค

2. การสรางสงคมแหงวฒนธรรม ความร ภมปญญา จตสาธารณะ และพฒนาศกยภาพคนใหพรอมรบกบการเปลยนแปลง

- สรางความเปนเลศดานการศกษาและการเรยนรตลอดชวต

- สงเสรมวฒนธรรมและภมปญญาทมศกยภาพ

- สงเสรมคณธรรม จรยธรรมและจตสาธารณะ

- พฒนาคณภาพคนและสขภาวะใหเหมาะสมตามชวงวย และความหลากหลายของประชากร

3. การจดการทรพยากรธรรมชาตพลงงานและสงแวดลอมเพอเปนฐานการพฒนาอยางย งยน

- สงเสรมการมสวนรวมในการอนรกษ ฟนฟ ปองกนและการใชประโยชนทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมอยางย งยน

- สงเสรมความรวมมอและเครอขายในการปองกน ควบคม ลดและขจดมลพษ

- พฒนาเทคโนโลยและเพมประสทธภาพ การอนรกษพลงงานและการใชพลงงานทดแทนใหเหมาะสมและยงยน

4. การสรางความมนคง ปลอดภย และความสงบสขของประชาชน

- บรณาการแกไขปญหาดานความมนคงและอาชญากรรม

- เสรมสรางความมนคงพนทชายแดนและ

109

ประเดนยทธศาสตรการพฒนา แนวทางการพฒนา ความสมพนธกบประเทศเพอนบาน

- การปองกนและแกปญหายาเสพตด 5. การพฒนาระบบบรหารจดการภาครฐและ

การใหบรการประชาชนทมประสทธภาพ โปรงใส และเปนธรรม

- พฒนาขดสมรรถนะและคณธรรมจรยธรรมของบคลากรในการปฏบตงาน

- เสรมสรางการบรหารงานอยางมสวนรวมกบเครอขายการพฒนาจากทกภาคสวน

- สงเสรมการขบเคลอนยทธศาสตรเชงรกและพรอมรบกบการเปลยนแปลง

- เสรมสรางระบบการท างานทมประสทธภาพ ทนสมย และสามารถใหบรการอยางรวดเรวและทวถง

ทมา : เวบไซดจงหวดเชยงใหม http://www.chiangmai.go.th/stategy/str2/plan_full.pdf , เขาถงเมอวนท 20 เมษายน 2558

ตารางท 3.4 ยทธศาสตรการพฒนาและแนวทางการพฒนาเทศบาลนครเชยงใหม พ.ศ. 2558-2560

ประเดนยทธศาสตรการพฒนา แนวทางการพฒนา 1. ยทธศาสตรการพฒนาดานโครงสราง

พนฐาน - การพฒนาการใชประโยชนทดนใหเปนไป

ตามผงเมอง - การพฒนาสงอ านวยความสะดวกพนฐาน

แกประชาชนในทองถน - การพฒนาระบบการจราจรและการขนสง

ใหมประสทธภาพ - การปรบปรงสภาพภมทศนของเมอง

โดยรวมใหเปนระเบยบเรยบรอย สวยงาม 2. ยทธศาสตรการจดการสงแวดลอมชมชน

เมองอยางมสวนรวม - การปลกจตส านกในการอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม - การเพมประสทธภาพการควบคมและลด

มลพษทางอากาศและเสยง - การเพมประสทธภาพการจดการขยะ

มลฝอย สงปฏกลและของเสย - การปองกนปญหาน าขงและปรบปรง

คณภาพน า

110

ประเดนยทธศาสตรการพฒนา แนวทางการพฒนา - การเพมพนทสเขยวของเมองและการ

อนรกษพลงงาน 3. ยทธศาสตรการพฒนาคณภาพชวตและ

จตส านกดานศลปวฒนธรรม - การพฒนาสขภาพและสรางสงคมแหง

สขภาวะ - การพฒนาการศกษาและการเรยนรอยางม

คณภาพ - การสงเสรมความเขมแขงของชมชนและ

สงคม - การสงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรม

เพอสรางโอกาสทางเศรษฐกจ - การสงเสรมศาสนา ศลปวฒนธรรมและ

เอกลกษณความเปนลานนา 4. ยทธศาสตรการเสรมสรางความปลอดภย

และบรรเทาสาธารณภย - การปองกนและรกษาความสงบปลอดภย

ในชมชน - การเพมประสทธภาพในการปองกนและ

บรรเทาสาธารณภย 5. ยทธศาสตรการบรหารจดการและพฒนา

องคกร - การสงเสรมประชาธปไตยและ

กระบวนการมสวนรวมของทกภาคในการพฒนาเทศบาล

- การพฒนาประสทธภาพในการใหขอมลขาวสารแกประชาชน

- การพฒนาและเพมประสทธภาพการบรหารและการใหบรการแกประชาชน

- การเพมประสทธภาพการบรหารจดการดานการคลง การพาณชยและงบประมาณ

- การเสรมสรางบคลาการของเทศบาลใหพรอมบรการอยางเตมใจและทมเท

ทมา : เวบไซดเทศบาลนครเชยงใหม http://www.cmcity.go.th/cmcity/images/document/cmcityplandoc/plan58-60/Summarize58-60.pdf, เขาถงเมอวนท 20 เมษายน 2558

111

จากรปแบบการด าเนนงานดงกลาว จะเหนไดวาการท างานของกลมองคกรภาคประชาสงคมทก าลงด าเนนงานอยในปจจบนใหความส าคญกบงานรณรงค และการสรางจตส านกของคนสงคมตอคณคาของเมองโดยรวม ซงสะทอนออกมาในรปแบบของกจกรรมรณรงคในลกษณะเฉพาะประเดนใดประเดนหนง ซงไมอาจกลาวไดวาครอบคลมประเดนการพฒนาเมองทก าลงเปนประเดนปญหา และ มความตองการในการแกไขเรงดวน เชน ปญหาจราจร และระบบขนสงมวลชน ปญหาคณภาพน า และปญหามลพษทางอากาศ เปนตน อยางไรกด จากการเกบขอมล และสมภาษณพลเมองตวแทนจากกลมองคกรภาคประชาสงคม ผมบทบาทส าคญในการด าเนนงานเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองพบวา ความส าคญของการรเรมและจดประกาย ดวยการเรมตนกบกจกรรมทมลกษณะเปดกวางใหคนทสนใจไดเขามามสวนรวม และมการสอสารสสาธารณะบอยๆ ครง น าไปสการเกดขนของกลมคนทมจตอาสา และการเกดของเครอขายอนจะน าไปสโอกาสของการพฒนาเมองจากระดบชมชน สสงคมเมองเชยงใหม ซงการพฒนาเมองเชยงใหมโดยการมสวนรวมจากพลเมอง และภาคประชาสงคมยงจะตองอาศยทรพยากร ความร กลไก และการสนบสนนอกมาก ซงการวเคราะห และสงเคราะหโอกาสในการพฒนาเมองดวยการมสวนรวมของพลเมอง และองคกรภาคประชาชนจะถกน าเสนอในบทท 4 ตอไป

112

บทท 4

โอกาส และขอจ ากดในการขบเคลอนการพฒนาเมองเชยงใหมโดยภาคประชาสงคม

การวเคราะหโอกาสและขอจ ากดในการท างานของกลมภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม จะพจารณาจากกลมประเดนทองคกรภาคประชาสงคมในปจจบนก าลงด าเนนงานเพอไปใหถงเปาหมาย ความสอดคลองกบประเดนความเรงดวนในการพฒนาเมอง รปแบบการด าเนนงาน กลไก และผลสมฤทธท เกดขน กบการยกระดบสการเปนวาระของเมอง หรอการขยายตวทางความคดซงเปนตวก าหนดความยงยนในการด าเนนงาน โดยประเดนตางๆเหลานถกด าเนนการสงเคราะหจากการขอมลทตตยภมทท าการศกษามา ประกอบกบขอมลทไดจากสมภาษณตวแทนคณะท างานองคกรภาคประชาสงคมในกลมตวอยาง 4.1 เปาหมายของการด าเนนงาน ภาพรวมของเปาหมายททกกลมพยายามด าเนนการอยในปจจบน ของกลมองคกรภาคประชาสงคมทง 8 กลมสามารถสรปไดดงแผนภาพดงตอไปน

แผนผงท 4.1 เปาหมายการด าเนนงานของกลมองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมปพ.ศ.2558

ภาพรวมของเปาหมายการด าเนนงานของกลมองคกรภาคประชาสงคมดงแผนภาพดานบน มนยยะส าคญอยางมากในการแสดงออกถงสภาพการด าเนนงานของภาคประชาสงคมในบรบทของสงคมนนๆ รวมไปถงแนวโนนการขบเคลอนงาน และอนาคตของเมองภายใตการผลกดนและขบเคลอนโดยภาคประชาสงคม ส าหรบเมองเชยงใหม จากขอมลทไดท าการศกษาและอธบายไวในบทท 2 เรองพฒนาการการเคลอนของภาคประชาสงคม จะเหนไดวาตลอดระยะการพฒนาเมอง เปาหมายในการด าเนนงานของพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมทง 3 ระยะมความเหมอน และแตกตางกนดงแผนภาพท 4.2 (หนาถดไป) ทแสดงออกถงการใหความส าคญของเปาหมาย(แทนดวย

การคดคาน และเรยกรอง ความไมเหมาะสมของโครงการพฒนาเมองทงจากภาครฐ และเอกชน

เปาหมายการด าเนนงาน

เพอการสรางสรรคแนวทางการพฒนาหรอแกไขปญหาในเมอง ผานกจกรรมในรปแบบตางๆ

พฒนาองคความร ทกษะ และความเขาใจของคนในเมอง

113

ขนาดของวงกลม) ในการด าเนนงานซงอนมานไดถงความพยายามในการตอบค าถามเรองการพฒนาเมอง ทพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมใหความส าคญในแตละระยะ

การคดคาน และเรยกรอง ความไมเหมาะสมของโครงการพฒนาเมองทงจากภาครฐ และเอกชน

เปาหมายการด าเนนงาน ในระยะท 1

(พ.ศ.2470-2520)

เพอการสรางสรรคแนวทางการพฒนาหรอแกไขปญหาในเมอง ผานกจกรรมในรปแบบตางๆ

พฒนาองคความร ทกษะ และความเขาใจ และการรวมกลม ของคนในเมอง

เปาหมาย ระยะท 1 (พ.ศ.2470-ทศวรรษ 2520)

เพอการพฒนาองคความร ความเขาใจของคนในทองถน

เปาหมาย ระยะท 2 (พ.ศ.2530-2549)

เพอการพฒนาองคความร ความเขาใจของคนในเมอง

การคดคาน และเรยกรอง ความไมเหมาะสมของโครงการพฒนาเมองทงจากภาครฐ และเอกชน

เปาหมายการด าเนนงาน ในระยะท 2

(พ.ศ.2530-2549)

เพอการสรางสรรคแนวทางการพฒนาหรอแกไขปญหาในเมอง ผานกจกรรมในรปแบบตางๆ

พฒนาองคความร ทกษะ และความเขาใจ และการรวมกลม ของคนในเมอง

เปาหมายการด าเนนงาน ในระยะท 3

(พ.ศ.2550-2558)

การคดคาน และเรยกรอง ความไมเหมาะสมของโครงการพฒนาเมองทงจากภาครฐ และเอกชน

เพอการสรางสรรคแนวทางการพฒนาหรอแกไขปญหาในเมอง ผานกจกรรมในรปแบบตางๆ

พฒนาองคความร ทกษะ และความเขาใจ และการรวมกลม ของคนในเมอง

เปาหมาย ระยะท 3 (พ.ศ.2550-2558)

เพอสรางแนวทางพฒนาหรอแกไขปญหาเมอง

แผนผงท 4.2 เปาหมายการด าเนนงานขององคกรภาคประชาสงคมภายในเมองเชยงใหม ทง 3 ระยะ

114

ส าหรบเปาหมายในระยะท 3 (2550-2558) หรอระยะปจจบน สามารถอนมานไดวากระบวนสภาพการณในการพฒนาเมองเชยงใหมมอปสงคจากคนในพนทท ตองการโครงการพฒนา แนวทางการพฒนา หรอกจกรรมทน ามาสการแกไขปญหาในพนทอยางจรงจง รองลงมาเปนการด าเนนงานทมงเปาหมายเพอพฒนาองคความร ทกษะ และการสงเสรมการรวมกลมของคนในเมอง และสดทายคอเปาหมายเพอการเรยกรองคดคานโครงการพฒนาของภาครฐและเอกชน นอกจากแผนผงดงกลาวจะอธบายถงเปาหมายทบงบอกอปสงคของคนในเมองเชยงใหม แลวการลดจ านวนความเขมขนลงของเปาหมายการด าเนนเพอการเรยกรองและคดคานกอาจแสดงใหเหนถงภาวะความสนใจของคนในสงคมเมองทใหความส าคญกบเรองราวการเคลอนไหวของการพฒนาเมองนอยลงไปดวย

4.2 ความสอดคลองกบประเดนความเรงดวนในการพฒนาเมอง

เมอท าการศกษาเปาหมายลงลกในรายประเดนของการท างานจะพบวากลมองคกรภาคประชาสงคมทง 8 กลมมรายละเอยดตามแผนผงการด าเนนการดงตอไปน

ภาคคนฮกเมองเชยงใหม มลนธสถาบนพฒนาเมอง โครงการฟนบานฯ ชมรมชาวนมมานฯ เขยว สวย หอม กลมสถาปนกคน.ใจ.บาน เครอขายชมชนฯ โฮงเฮยนสบสานฯ

เปาหมายการด าเนนงาน ในระยะท 3

(พ.ศ.2550-2558)

การคดคาน และเรยกรอง ความไมเหมาะสมของโครงการพฒนาเมองทงจากภาครฐ และเอกชน

เพอการสรางสรรคแนวทางการพฒนาหรอแกไขปญหาในเมอง ผานกจกรรมในรปแบบตางๆ

พฒนาองคความร ทกษะ และความเขาใจ และการรวมกลม ของคนในเมอง ภาคคนฮกเมองเชยงใหม

มลนธสถาบนพฒนาเมอง ชมรมชาวนมมานฯ เครอขายชมชนฯ

ภาคคนฮกเมองเชยงใหม มลนธสถาบนพฒนาเมอง โครงการฟนบานฯ ชมรมชาวนมมานฯ เขยว สวย หอม กลมสถาปนกคน.ใจ.บาน เครอขายชมชนฯ โฮงเฮยนสบสานฯ

เปาหมาย ระยะท 3 (พ.ศ.2550-2558)

เพอสรางแนวทางพฒนาหรอแกไขปญหาเมอง

แผนผงท 4.3 กลมประเดนการด าเนนงานของ องคภาคประชาสงคมภายในเมองเชยงใหม ทง 3 ระยะ

= จ านวนโครงการ และกจกรรม

115

จากแผนผงท 4.3 จะพบวา กลมเปาหมาย เพอการสรางสรรคหรอแนวทางในการแกปญหา คอกลมทมจ านวนกลมองคกรภาคประชาสงคมอยเปนจ านวนมาก และมจ านวนโครงการกจกรรมทด าเนนอยจ านวนมากเชนกน ซงสามารถแจกแจงในรายละเอยดในเชงประเดนไดดงน กลมท 1 กลมการเคลอนไหวบนฐานวชาการเขมขน ไดแกงานของกลมภาคคนฮกเมองเชยงใหม มลนธสถาบนพฒนาเมอง โดยทงสองกลมอาศยงานการศกษาคนควาเชงวชาการ มาสนบสนนการเคลอนไหวเพอตอบปญหาหรอประเดนการพฒนาทเปนประเดนรอนในแตละหวงเวลา ไมวาจะเปนการผลตหนงสอ เชยงใหมปรทศน ของมลนธสถาบนพฒนาเมอง หรอ เอกสารเผยแพร ในรปแบบตางๆ ของภาคคนฮกเมองเจยงใหม รวมไปถงการจดสมมนาวชาการ หรอการเคลอนไหวของชมรมชาวนมมานฯซงอาศยคนในยานทเปนผมการศกษาในระดบสง เปนอาจารย เปนนกวชาการ เขามาท างานขบเคลอนแกไขปญหาความเดอดรอนจากผลกระทบของการพฒนาธรกจทเกดขนกบคนในยาน งานของกลมนมความสอดคลองกบภาวการณปจจบนสง และเปรยบเสมอนการท าหนาทเปนกญแจไขค าตอบใหแกสงคมบนฐานงานวชาทมหลกการ มความนาเชอถอ และมบทบาทเหมาะสมในการตอบค าถาม หรอเปนทางออกใหแกประเดนปญหาทเกดขนในสงคม ตวอยางเชน การหนนเสรมกลมรกบานรกเมอง (สมาชกจากกลมอนรกษวดเกต) ในการใหค าปรกษากรณการไดร บผลกระทบจากแผนการขยายถนนตามรางผงเมองรวมเมองเชยงใหม (ฉบบปรบปรงครงท 3) ปพ.ศ.2550

กลมท 2 กลมงานพฒนาเชงพนท และเชงประเดนทไมใชประเดนเรงดวน ไดแก งานของ โฮงเฮยนสบสานฯ โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม และงานบางสวนของเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม ทมงเนนการท างานดานการฟนฟมรดกทางวฒนธรรม การชกชวนผคนในชมชนทงในระดบจงหวด และพนทเฉพาะอยางเขตเมองเกาเชยงใหม ใหเขามามสวนรวมผานการจดกจกรรม และการรณรงคสงเสรมงานดานการอนรกษ หรองานของเครอขายเชยงใหมเขยว สวย หอม ทมงการสงเสรม และดแลรกษาพนทสเขยวในเขตเทศบาลนครเชยงใหม การรกษาตนไมใหญในเขตเมองเกาเชยงใหม หรองานของกลมสถาปนกคน.ใจ.บาน ทมงเนนการท างานในพนทเมองทมสภาพปญหาในเรองสงแวดลอม สภาพทอยอาศย หรอความตองการในการปรบปรงอาคารเกา บรณะอาคารเกา ซงตองการทกษะของนกออกแบบ และนกวชาชพเฉพาะเขาไปท ากจกรรมรวมกบชาวชมชน

งานของกลมนมความยดหยนไมขนอยกบความเรงดวนมากเทากบกลมแรก และมเงอนไขแวดลอมมากมายตามบรบทของพนท ทจ าเปนตองใชการท างานภาคสนาม และการปฏบตการใกลชดกบชมชนเปนอยางมาก เปนงานทกลมภาคประชาสงคมเรยกกนวาเปนงานเยน ไมใชประเดนรอน และมความสมเสยงในระดบนอยมาก ทจะเผชญความขดแยงทางการเมองและผลประโยชนทจะเกดขนระหวางการท างาน

ส าหรบกลมเปาหมายเพอการพฒนาองคความร และทกษะ ความเขาใจ และการรวมกลมของคนในเมอง เปนกลมงานท องคกรภาคประชาสงคมทกกลมตองมงานในลกษณะนมากบางนอยบาง

116

แลวแตการวางแผนโครงการของแตละกลม ตวอยางทเหนรปแบบและการด าเนนงานตามเปาหมายนไดแก งานของโฮงเฮยนสบสานฯ งานของโครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม และงานของเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม ทมลกษณะงานเปนงานเชงอบรม การพฒนาทกษะ หตถกรรม นาฏศลป และงานในหมวดภมปญญาทองถน เชน งานประเพณ ทมนยยะทงฝกทกษะ และสงตอองคความร เพอหวงผลในการสบทอด และการปลกจตส านกใหรกและหวงแหนคณคาของพนท และอตลกษณของวฒนธรรมพนถน ตวอยางทปรากฏ เชน งานสบสานลานนา งานอบรมแกะพระไม งานยอสวยไหวสา พระญามงราย งานตามผางปะตดสองฟารกษาเมอง เปนตน

งานของกลมนมลกษณะเปนงานสงเสรมวฒนธรรม และคณภาพของการอยรวมกนเปนสงคม ถอไดวาเปนงานเยน ทมศกยภาพสงในการดงผคนเขามามสวนรวม เนองจากประเดนทน าเสนอไมใชประเดนรอนทจะน าไปสความขดแยง หรอการสรางคขดแยงในทางผลประโยชน ทงในเรองการเมอง และเรองเศรษฐกจ งานของกลมนถอไดวาเปนงานหนงทสอดคลองกบปญหาของเมองเชยงใหม ในเรองการสญเสยอตลกษณทางวฒนธรรม และวถสงคม แตดวยกระบวนการแกไข หรอท าใหสถานการณของปญหาเปนไปในทางดขน จะตองใชกจกรรมในการปลก และปลกจตส านกในระดบปจเจก งานกลมนจงมลกษณะทจะถกมองเหนเปนรปธรรมจบตองไดนอยกวางานดานการพฒนา และแกไขปญหาในพนท จะรบร และเขาใจไดกตอเมอมการรวมตวกนจดงาน ซงงานสวนใหญมกจะจดขนปละครง และเปนการยากหากจะวดผลเรองการพฒนาจตส านก ไปสรปธรรมทชดเจนโดยเฉพาะเมองใหญอยางเชยงใหมซงมความซบซอนในเชงสงคมสง กลมเปาหมาย เพอการคดคาน เรยกรอง ความไมเหมาะสมของโครงการพฒนาเมอง เปนกลมงานทเคยมการเคลอนไหวอยางคกคกตลอดชวง 2 ทศวรรษกอนปพ.ศ.2550 งานในดานนซบเซาลงไปเนองดวยจากปจจบนโครงการขนาดใหญในเขตเมองเชยงใหมมไมมากเชนในอดต อาจเปนเพราะตวเมองและปรมณฑลมเนอเมองทแนน และเตมไปดวยกจกรรมมากมาย จนไมมพนทส าหรบการพฒนาโครงการใหมๆ อยางไรกด งานกลมนยงคงปรากฏอยประปลายในชมชนขนาดเลก เชน ยานนมมาน เหมนทซงชาวชมรมนมมานฯ รวมตวกนเรยกรองตอเจาหนาทรฐ ไปจนถงการฟองศาลปกครองในประเดนเจาหนาทรฐละเลยการปฏบตหนาท ในกรณความเดอดรอนทเกดกบคนในชมชนจากเสยงดงรบกวนทมตนตอมาจาก pub bar และรานอาหารทผดขนในยานจ านวนในระยะ 5 ปทผานมา (ขรรคจต คมสอน สมาชกชมรมชาวนมมานเหมนท, ส มภาษณ 2 เมษายน 2558) ปญหาดงกลาวเกดขนเชนเดยวกนทยานชางมอย จนเปนจดก าเนดใหเกดการรวมตวของชมชนในละแวกดงกลาว และชมชนอนๆทอยในเขตเมองเกาทไดรบผลกระทบเชนเดยวกนรวมตวเปนเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม โดยในชวงแรกเครอขายไดใชเครองมอการเรยกรองไปทเจาหนาทของรฐใหเขามาดแล มการสงจดหมายเปดผนกถงขาราชการ และเจาพนกงานทมสวนเกยวของ มสอมวลชนมาท าขาว มการขนโรงขนศาล

117

ปกครองโดยมจ าเลยเปนเจาพนกงานรฐและโจทยเปนชาวบานผพกอาศยอยใกลกบรานอาหาร และ pub

bar (เสาวคนธ ศรบญเรอง ผประสานงานเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม, สมภาษณ 30 มนาคม 2558) งานกลมนมความสอดคลองกบประเดนปญหาของเมอง ในลกษณะปญหาเฉพาะประเดน และเฉพาะจด แตดวยการพฒนาเครอขาย โดยเฉพาะของกลมชาวบานทไดรบความเดอดรอนคลายคลงกนจงน าไปสการยกระดบการท างาน ในเชงแลกเปลยนเรยนร และหนนเสรมกนเมอจะตองเขาเรยกรอง คดคาน หรอการขนศาล และเรองตวบทกฎหมาย 4.3 รปแบบการด าเนนงาน และกลไก รปแบบการด าเนนงานของกลมองคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหมจากการศกษากลมกรณศกษาพบวา มรปแบบการท างานใน 2 ลกษณะ 1) จตอาสา 2) รบเงนคาจางในอตราต ากวาวฒ โดยภาพรวมของรปแบบการท างานทง 2 กลมอาจแบงเหตผลเบองหลงรปแบบการท างานดงกลาวไดวา พนฐานแลวพลเมองทเขามารวมกลมท างานเพอเคลอนไหวงานพฒนาเมองเชยงใหม ทกคนตางเขามาดวยจตอาสา ส าหรบสมาชกทมงานท าเปนหลกแหลง มเงนเดอนพอใช ซงสวนใหญจะเปนผอาวโส และอายวยกลางคนขนไปทมความมนคงในชวต และการงานระดบหนง สมาชกกลมนมกจะไมขอรบคาตอบแทน หรอคาจางใดๆ สวนสมาชกทเปนคนรนใหม อายยงนอย และเพงจบการศกษา สมาชกกลมนจะไดรบคาตอบแทนในหลายรปแบบ บางคนรบเปนเงนเดอนซงเมอเทยบกบวฒการศกษา และอตราเงนเดอนทควรไดตามวฒ กยงถอวาคนกลมนไดรบเงนคาตอบแทนนอยกวา คนทวไปทท างานประจ า หรอบางครงการจายคาตอบแทนจะเปนในรปแบบคาสนบสนนการเดนทางหรอคาอาหารใหอาสาสมคร เปนตน ทงนรปแบบการด าเนนงานทง 2 รปแบบกมความแตกตาง ตามเงอนไขของโครงการ และองคกร อาท มลนธสถาบนพฒนาเมอง มนโยบายทจะไมเขยนโครงการเสนอแหลงทนเพอน าเงนมาจายใหกบบคลากร แตจะอาศยเงนบรจาค หรอเงนทไดเกบจากการขายหนงสอวชาการแทน (สภาภรณ อาภาวชรตม, ประธานมลนธสถาบนพฒนาเมอง) รปแบบการด าเนนงานทมยนบนพนฐานจตอาสา มทงขอดทเปนโอกาส ส าหรบคนท างานสามารถเขามารวมตามก าลง เวลา และทรพยากรทตนม ซงการท างานดวยแนวคดนกลมคนท างานจะไดบคลากรทเอาใจใส และเอาใจมารวมท างาน ซงจะเปนผลดกบบรรยากาศการท างาน และความรวมไมรวมมอ แตจะเปนขอจ ากดส าหรบงานทตองการความจรงจง และตอเนอง ซงอาจเกดขอตดขดส าหรบคนทมงานประจ าอย ซงอาจไมมเวลาใหกบงานจตอาสาอยางเตมท ปญหาขอนไดรบการกลาวถงโดยสมาชกแทบจะทกกลม เปนปญหาทแกไขไดยาก และทกคนตางยอมรบรวมกนวาทนทรพยเปนสงทจ าเปนอยางมากในการด าเนนโครงการหรอกจกรรม นอกจากจะชวยท าใหไดอปกรณ และสงทจ าเปนจะตองใชในการท างานแลว คาตอบแทนทเหมาะสมส าหรบคนท างาน ในจ านวนทใหคนท างานสามารถเลยงตวเองอยได กเปนเรองส าคญเพอแกปญหาทเกดขนจากขอจ ากดในการท างานแบบจตอาสา

118

กลไกในการด าเนนงานของภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม จากกลมตวอยางกลไกภายในกลมการท างานอาศยวฒนธรรมองคกรทยนอยบนฐานของความสมพนธสวนบคคล ซงเปนทนทางสงคมเดมทพลเมอง ในเครอขายตางน ามาเปนเครองมอในการท างาน จากจตอาสา และวฒนธรรมการชวยเหลอพงพาสการรวมกลม ดงนนกลไกภายในจงอาศยฐานความสมพนธระหวางบคคล และการพดคยปรกษาหารอ ทงในการวางแผน การแบงงาน และการสนบสนนซงกนและใหแตละบคคลสามารถไปถงเปาหมายทต งความหวงเอาไว หรอใหผลกดนใหไดใชแรงขบ และศกยภาพ และความสนใจ ไปสการเคลอนไหวเพอสงเสรมงานการพฒนาเมองขององคกรในทางใดทางหนง ซงถอเปนโอกาส และจดแขงทดขององคกรภาคประชาสงคมเมองเชยงใหม โดยเฉพาะกบเยาวชนคนรนใหมทมจตอาสา และเรมเขามาเรยนรการท างานในลกษณะน ตวอยางทชดเจน อาท เครอขายเขยว สวย หอม ในปนไดร บการสนบสนนงบประมาณในการด าเนนงานโครงการทเกยวของกบการสงเสรมการเพมพนทสเขยวในเขตเทศบาลนครเชยงใหม ซงมพนทคอนขางกวาง คณะท างานอาศยการเปดรบอาสาสมคร โดยเฉพาะกลมเดกนกศกษาใหไดเขามาเรยนรการท างาน พรอมไปกบการคนหาความชอบ และความถนดของตนเอง ซงกลมเดกเหลานมกจะไดรบการแนะน าจากรนพรนนองทเคยรวมงานกบเขยว สวย หอม หรอเคยฝกอบรมเชงปฏบตการรวมกบคณะท างาน และเกดความสนใจ จงมาเขารวมในฐานะอาสาสมคร และคณะท างาน ในดานกลไกภายนอกทเกยวของกบการเชอมโยงประสานงานกบผทมสวนเกยวของ ส าหรบกลมภาคประชาสงคม และกลมพลเมองจตอาสา วฒนธรรมการ ‘เอามอ’ ของคนเมอง และการชวยเหลอพงพาอาศยกนยงคงเปนกลไก และเครองทชวยใหงานเคลอนไหวเพอการพฒนาเมอง ในแวดวงคนท างานภาคประชาสงคม ยงคงคกคกทกครงเมอมการจดงาน และขอความรวมมอ ส าหรบการเชอมโยงกบหนวยงานภาครฐและเอกชน ปจจบนยงไมมกลไก หรอพนทกลางในรปแบบนามธรรม ทน าพาผคนตางสถานะ ตางความสนใจ และตางวงการมาพบปะกน ซงปรากฏการณความขาดแคลนดงกลาวถอไดวาเปนจดออน และขอจ ากด ในเรองการพฒนากลไกเชอมรอยผคนเขามารวมท างาน หรอแลกเปลยนขอมลขาวสาร และความคดเหนในภาพรวม แตในสวนของแตละองคกรตางมกลไก และวธการเชอมรอยกลมเปาหมาย หรอพนธมตรภายนอก ดวยตนเอง เชน มลนธสถาบนพฒนาเมอง เมอตองการจดงานวนเดก หรองานไหวสา เพยงแคสงจดหมาย หรอโทรศพทนดหมายไปถงองคกรส าคญๆของเมองเชยงใหม กมกจะไดรบความสนบสนนอยางสม าเสมอ หรออยางกรณเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม ตองการจดงาน หรอกจกรรมทเกยวของกบทางประเพณวฒนธรรม เครอขายประธานและคณะกรรมการชมชนในเขตเมองกจะเขามามสวนรวมในการด าเนนงานเมอไดรบแจง รวมไปถงการเขาไปน าเสนอโครงการกบหนวยงานภาครฐสวนทองถนซงในระยะ 2 ปทผานมาไดรบ การตอบรบทงในเรองการอ านวยความสะดวก และการอดหนนงบประมาณจากหนวยงานตางๆในทองถนเปนอยางด เชน งานยอไหวสาพระญามงรายในวนท 11-12 เมษายน พ.ศ. 2558 ทผานมา ทางเครอขายไดรบการสนบสนนจากองคการบรหารสวนจงหวด เทศบาลนครเชยงใหม และการทองเทยวแหงประเทศไทยส านกงานท 1

119

เปนเงนรวม 200,000 กวาบาท (เสาวคนธ ศรบญเรอง ผประสานงานเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม, สมภาษณ 30 มนาคม 2558) จากผลการตอบรบอยางดในรปแบบความชวยเหลอและการสนบสนนจากหลายๆกลมองคกรทสงตอใหกลมองคกรภาคประชาสงคม ดวยความเชอมน และความตองการอยากจะเปนสวนหนงของการเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองขององคกรตางๆ ท าใหตวแทนกลมองคกรภาคประชาสงคมทใหสมภาษณมองวากลไก และการเชอมรอย กบหนวยงานภาครฐ และเอกชน นาจะมโอกาสในการขยายตวมากขน ประเดนส าคญอยท ทศนคตตอเปาหมาย และการท างานรวมกบกลมองคกรทมความแตกตางกน ซงกลมองคกรทใหความส าคญในเรองนอยาง โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม ไดกลาวเนนย าวา ยคสมยปจจบนเปนยคแหงความรวมไมรวมมอทเทาเทยม และหนวยยอยๆอยางกลมชาวบาน หรอคนท างานจะตองมความสามารถ และเขาใจการจดการกลไก ทงภายในและภายนอก เพอรบมอกบสภาพสงคมเมองทซบซอนมากยงขน ดงนนการเปดรบ และผสานความรวมไมรวมมอกบภาครฐ และเอกชนจงเปนสงส าคญในการเคลอนงานพฒนาเมองในภาพรวม (สวาร วงกองแกว, ผจดการกองทนฟนบานฯ สมภาษณเมอวนท 17 มกราคม 2558) 4.4 ผลสมฤทธ การยกระดบสวาระของเมอง และความยงยน

จากการตดตาม การประเมนผลผานการเขารวมกจกรรม และการสมภาษณพบวาผลสมฤทธ ของกระบวนการท างานทไดรบอยในเกณฑทคนท างานรสกพงพอใจ และเกดผลดในบางจดอยางชดเจน ซงกลายเปนจดแขงของกลมการท างานภาคประชาชนโดยภาพรวม คอ

- การท างานโดยใชหลกและขอมลวชาการในการสนบสนน

- มกระบวนการส ารวจ และประเมนพนทท างาน กอนการปฏบตการ เพอใหทราบถงสภาพปจจบน ปญหา โอกาส ศกยภาพ และความตองการของคนในชมชน

- เปนการท างานทเนนกระบวนการมสวนรวม จงมการลงพนทท างานรวมกบ ชาวชมชน เยาวชนพระสงฆ รวมไปถงเจาพนกงานจากหนวยงานทเกยวของ เชน เทศบาลนครเชยงใหม องคการบรหารสวนจงหวดเชยงใหม ส านกงานต ารวจภธรภาค 5 เปนตน

- องคภาคประชาชนสวนใหญสามารถท างานรวมกบหนวยงานภาครฐ ไดอยางกลมกลน - มการจดกจกรรมทงในเชงรณรงค การอบรม และงานสรางสรรคทเปดใหคนทวไปหรอคนทสนใจ

เขารวมได เปนประจ า

- มการเผยแพรขอมลประชาสมพนธผานสอตางๆ - มการท างานรวมกนเปนพนธมตร เมอองคกรใดมการจดงาน องคอนๆจะเขาไปมสวนรวมในการ

จดงานอยางสม าเสมอ

- มการสนบสนนใหชาวบานในพนท รวมตวกนเปนกลมองคกรภาคประชาสงคม และคอยตดตามผล ใหค าแนะน า รวมถงสนบสนนแรงงาน และงบประมาณ ในบางครง

120

จากจดแขงและขอดดงกลาวท าใหองคกรภาคประชาสงคมในปจจบน สามารถรวมตวท างานรวมกนไดอยางเขมแขง เปนทรจกของคนในเมองเชยงใหม และมกจะมกจกรรมทท ารวมกนอย อยางตอเนอง เปนตนทนทางสงคม และทนประสบการณทด ท าใหการท างานของกลมมศกยภาพ และโอกาสในการทจะยกระดบการท างานสการเคลอนไหวเพอการพฒนาเมองในระดบเมอง ระดบจงหวด รอเพยงโอกาสและจงหวะทเหมาะสม ทงนการรวมตวกนเปนเครอขายภาคประชาสงคม ไดมการทดลองท ากบโครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม ซงเปนการรวมกนของกลมภาคประชาสงคมจ านวน 8 กลมซงมความสามารถและความสนใจทหลากหลาย หลากหลายกลม แตการท างานยงเปนไปในลกษณะของการท าโครงการรวมกน ยงไมปรากฏการสรางกลไก หรอพนทกลางมาเชอมรอยกลมตางๆเขาไวดวยกน อยางไรกดดวยการเลงเหนอนาคตของการรวมตวกนของภาคประชาสงคม และความยงยนในการด าเนนงานในอนาคต เมอป พ.ศ.2556 โครงการฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม ไดรวมกบเครอขายชาวบานในเขตเมองเกาเมองเชยงใหมกอตง กองทนฟนบาน ยาน เวยงเชยงใหม โดยการสนบสนนของสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช.) โดยกองทนดงกลาวมนยยะในการเปนพนทกลาง และกลไกใหชาวบาน และภาคประชาสงคมในเมองเชยงใหมใชเปนเครองมอในการท างานรวมกน (สวาร วงคกองแกว, สมภาษณเมอวนท 17 มกราคม 2558) กองทนดงกลาวนอกจากจะมงบประมาณสวนหนงใหกบพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมเขามารวมบรหารจดการแลว ยงมงหวงใหการท างานดงกลาวชวยสรางพนทกลาง ในการท างานรวมกน การเรยนรแลกเปลยน และการสานสายสมพนธเปนเครอขายกน รวมกนขบเคลอนงานการพฒนาเมองรวมกนตอไป และชวยกนบรหารจดการใหเกดความยงยนในเรองของเงนทนการท างานตอไปในอนาคต

อยางไรกด การเคลอนงานพฒนาเมองของภาคประชาชนยงมขอจ ากด และสงทตองการการพฒนาอยางเรงดวน เชน การเพมเตมกจกรรมทเกยวของกบปญหาของเมองทมความเรงดวนเขาไปในเนองาน ความตอเนองในการท างานทยงขาดในบางชวงทงบประมาณสนบสนนจากโครงการ ซงมกจะขอจากสวนกลาง ขาดแคลน ก าลงและแรงงานทเปนอาสาสมครจตอาสาสวนใหญเปนผสงอาย และอยในวยกลางคนตอนปลาย ในขณะทมก าลงคนรนใหมทเขามาชวยเสรมการท างานอยในจ านวนนอย และคนรนใหมสวนใหญไมมความสนใจในเรองจตอาสาและการพฒนาเมอง รวมไปถงปญหาความไมเขาใจกนระหวางกลมองคกรภาคประชาชน และองคกรภาครฐทมโอกาสเกดขนได เนองจากประเดนการท างานทคาบเกยวกน เปนตน

ในบทตอไปจะกลาวถง ขอเสนอแนะ และแนวทางการขบเคลอนอนาคตเมองเชยงใหม ภายใตแรงขบเคลอนทมาจากพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมทมอยในปจจบน และจนตภาพการท างานเพอพฒนาเมองเชยงใหมในอนาคต

121

บทท 5

ขอเสนอแนะอนาคตเมองเชยงใหมในการขบเคลอนการพฒนาโดยภาคประชาสงคม

จากอดตจนถงปจจบน คงไมอาจปฏเสธไดวาบทบาทและหนาทของเมองเชยงใหมทถกออกแบบมาแตครงการตงเมองในรชสมยของพระญามงราย ราว 719 ป ทแลว คอความสอดคลองของกระแสการพฒนาศกยภาพทเกดขนจากความเขาใจ คณคาชยภมของพนท การมวสยทศนกวางไกล และการวางแผนอนชาญฉลาด จงท าใหเมองแหงน คอยๆถกพฒนาขนอยางสมฐานะอยางเมองทไดรบเชดชใหเปนเมองศนยกลางของอาณาจกร เมองทาคาขาย และเมองหลกของภมภาค จนกระทงการเปลยนแปลงรปแบบการปกครอง และการจดการสงคมใหม ภายใตระบอบการปกครอง กลไกทางสงคม และการบรหารจดการเศรษฐกจ ซงถกปรบเปลยนถายโอนไปสการเปนสงคมสมยใหม ตามนโยบายของรฐสยาม และรฐไทยตามล าดบ

จะเหนไดวาศกยภาพของการเปนศนยกลางทงทางสงคมและเศรษฐกจของเมองเชยงใหม นบวนจะยงถกขบเนน และสงเสรม ดวยการพฒนาโครงสรางพนฐาน การพฒนาการจดการทรพยากรภายในพนท ทงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม รวมถงทรพยากรมนษย ผานการจดการศกษาตงแตระดบประถม จนถงระดบอดมศกษา เปนภาพรวมการพฒนาพนททมใชเพยงการพฒนาคณภาพชวต แตเปนการพฒนาทมงเนนการแขงขน และการผลกดนใหจงหวด และตวเมองกาวเขาสการเปนศนยกลางของอนภมภาคลมน าโขงตอนบนอยางเตมตว

ผลกระทบจากการพฒนาเมองภายหลงการวางเมองเชยงใหมใหเปนเมองหลกตงแตแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 4 (พ.ศ.2520-2524) เรมสงผลใหเหนเดนชด ทงจากการพฒนาโครงสรางพนฐาน ทมงพฒนาศกยภาพการอ านวยความสะดวกในเรองคมนาคมขนสง น ามาซงการพฒนาเศรษฐกจ การคา การลงทน โดยเฉพาะในภาคการทองเทยว รปแบบเศรษฐกจ และสงคมแบบเมองใหญ กลายเปนปจจยผลกใหเกดการไหลบาของทรพยากรจากพนทรอบนอกเขาสเมอง และการเพมขนของการบรโภคภายในเขตเมอง และการขยายตวของทอยอาศย การบกเบกพนทใหม รวมไปถงการสญเสยทดนทเหมาะสมส าหรบการท าเกษตรกรรม และการสงวนเปนพนทปา ในพนทปรมณฑลรอบเขตเมอง พรอมไปกบการเพมขนในดานความรนแรง ความซบซอน และผลกระทบของปญหาดานสงแวดลอมทคอยๆปรากฏชดเจนมากขนเรอยๆในเมองเชยงใหม อาท ปญหาขยะลนเมอง ปญหามลพษทางอาการ การจราจร ความแออดและไรระเบยบของอาคารสงปลกสราง การสญเสยอตลกษณของเมองเกา และสภาพแวดลอมทรมรนนาอย รวมไปถงสภาพสงคม และโลกทศนของคนเมองเชยงใหมทแปรเปลยนไปจากคณคา และความหมายดงเดม เปนตน

122

การเตบโตของภาคประชาสงคมในเขตเมองเชยงใหม จงเหมอนเปรยบไดกบภาพสะทอนตวตนของคนในเมองใหญทก าลงประสบปญหาอนเปนผลกระทบจากการพฒนา เปนความพยายามทจะท าความเขาใจสภาพตวตนในปจจบน บอกเลา และชแนะใหสงคมไดรบร และรวมไมรวมมอลงมอปฏบตการบางสงบางอยาง เพอใหเกดความเปลยนแปลง หรอทศทางใหม อนเปนทางเลอกของการพฒนาเมอง ทมยอมใหนโยบาย หรอสภาพเศรษฐกจ และสงคมทเปนอย และก าลงกาวไปในอนาคต ไดลากถความบกพรอง และปญหาทเกดขนหมกหมม จนเปนสภาพสงคม และสงแวดลอมของเมองสญเสยไปจนไมอาจหวนกลบคน

จากพฒนาการของพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคม ทเตบโตตอเนอง และเปนขบวนรปชดเจน จากการครงเคลอนไหวเพอการเรยกรองมหาวทยาลยเชยงใหมในชวงรอยตอระหวางป พ.ศ. 2490-2500 เปนตนมา ไดแสดงออกถงคณลกษณะ และแนวทางทคอยๆปรบเปลยนไปตามบรบทของยคสมยแตยงคงสงวนไวซงคณคาทเปนแกนกลางส าคญของการขบเคลอนคอ ‘ส านกร รก ตอคณคา

ในตวตน และพนทเมองเชยงใหม’

จากการเคลอนตวของกลมชนชนน าในสงคมทก าลงซดสายหาชองทางการพฒนาทเปนแนวทางของตนเอง สการน าของขบวนปญญาชน ผมการศกษา และนกวชาการจากมหาวทยาลย บนฐานขอมลวชาการ การเฝาระวงปญหา การเผยแพรขอมล และกระตนชกชวนผคนใหรส านก คดตาม ดวยวสยทศนทกวางไกล และหวงใย จนมาถงในปจจบนทไมอาจมองหาหวขบวน และการชน าโดยใครคนใดคนหนงไดชดเจนเหมอนแตกอน แตกลบกลายสลายรปไปสการรวมไมรวมมอ การตอรอง กนในแนวระนาบ อยางเทาเทยมและเลอนไหลเชอมตอหากน และเทาทนกนในทกประเดน บทบาทและหนาทตามทสงคมใหกรอบเอาไว เรมพลาเลอนหากพจารณาตามแนวคดอ านาจนยม หรอการสงการจากบนลงลาง กลบกลายเปนความสนใจ และแรงขบภายในสวนบคคล อนน าไปสการรวมกลมในฐานะปจเจกบคคลกบปจเจกบคคลทมอดมการณ และความคดเหนรวมกน เรมชดเจน และมพลงมากขน ยงสงผลใหเมองเชยงใหมปจจบนเตมไปดวยกลมพลเมอง (Active Citizen) ตงแตระดมชมชนขนาดเลกไปจนถงเครอขายขนาดใหญทเชอมรอยผคน ตางบทบาท หลากหลายทมาเขามารวมไวดวยกน ในระดบเมอง และระดบจงหวด ซงถอไดวาเปนผลดตอการท างานเคลอนไหวการพฒนาเมอง

และผลดยงตอการแกไขปญหา รวมไปถงการก าหนดนโยบายการพฒนาเมองตอไปในอนาคต

5.1 ทางเลอกและแนวทางการพฒนาเมองเชยงใหมโดยภาคประชาชน ในโมงยามปจจบน อาจจะกลาวไดวา ความพยายามของกลมภาคประชาสงคมทก าลงขบเคลอนอยในเวลาน อยในชวงเวลาของการพฒนาความเขมแขงของพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคม รวมไปถงการพฒนากลไกการพฒนาเมองรวมกนภายในกลม และการเชอมโยงกบหนวยงานอนๆในพนท

123

ดงนนหากจะพจารณาสภาพเมองเชยงใหม โดยตงเอาการขบเคลอนการพฒนาโดยภาคประชาสงคมเปนโจทยหลก ทางเลอกของการพฒนาเมอง กคงมอยเพยงทางเลอกเดยว คอ การพฒนาพนทกลางในการท างานในระนาบทเทาเทยมกน และการพฒนากลไกการท างานรวมกนของทกฝายทเกยวของกบงานการพฒนาเมอง ใหเกดขนจรง และเขมแขง ปราศจากปญหาเรองผลประโยชน และการเมอง ซงขณะนระนาบหรอกลไกดงกลาวก าลงกอตวขนบนฐานการขบเคลอนการพฒนาเมองโดยภาคประชาสงคม ภายใตหวเรองการจดการมรดกทางวฒนธรรมเมองเชยงใหม ใหคงรกษาคณคา และด ารงอยอยางย งยน จากการเกบขอมล ผนวกกบประสบการณการท างานทเกยวของกบภาคประชาสงคมของผวจยพบวา ความเคลอนไหวของการพฒนาเมองโดยภาคประชาสงคมผานหวเรองดงกลาว คอ เครองมอส าคญในการดงดดผคนในหลากหลายสถานะ และบทบาทใหเขามาท างานดวยกนไดงาย และมพลง ดวยแนวทางการท างานทมงเนนการรวมผคนทมความแตกตางหลากหลาย ใหกลบมารวมกนท างาน รกษาสงทเปนแกนกลาง และคณคาส าคญ ดวยการท าความเขาใจ ลดละ และปรบเปลยน อคตบนหนาทความรบผดชอบ และบทบาททางสงคมทตนมใหเบาบาง จนสามารถพดคย และท างานรวมกนได บทพสจนความคดขางตนไดเกดขนแลวกบการเคลอนงานของ เครอขายชมชนรกษเชยงใหม ซงด าเนนงานมารวมเขาปท 5 ภายใตการน าของเครอขายประธาน คณะกรรมการชมชน และพลเมองจตอาสาจากหลากหลายอาชพ ผานการท ากจกรรมทางประเพณ และงานสรางสรรคใหกบเมอง เชน งานยอสวยไหวสา พระญามงราย งานตามถางประตดสองฟา รกษาเมอง การเคลอนไหวเรองการลดมลภาวะทางเสยงจากพบ บาร และรานอาหารในชมชน และการขบเคลอนเรยกรองการเดนหนาโครงการพฒนาขวงหลวงเวยงแกว ซงทงหมดไดรบความรวมมอเปนอยางดจากกลมตวแทนชมชนในเขตเมองเกาเชยงใหม ช นใน และนอกจ านวน 27 ชมชน พรอมไปกบความรวมมอจากพลเมอง และองคกรภาคประชาสงคมอนๆ ทเขามาเปนพนธมตร และปรากฏการณส าคญ คอ การขยบเขามาท างานรวมกบเครอขายภาคประชาสงคมของภาครฐในทองถน ไมวาจะเปนเทศบาลนครเชยงใหม องคการบรหารสวนจงหวดเชยงใหม และส านกงานจงหวดเชยงใหม การทองเทยวแหงประเทศไทย ส านกงานท 1 จงหวดเชยงใหม รวมไปถงองคกรและหนวยงานอนๆ เชน วด โรงเรยน ต ารวจ สถาบนการศกษา และภาคเอกชน 5.2 ขอเสนอแนะอนาคตเมองเชยงใหมในการขบเคลอนการพฒนาโดยภาคประชาสงคม

จากสถานการณปจจบนทกลาวในขางตน ความขาดพรอง และการตอเตมทควรจะเกดขน ส าหรบการพฒนาศกยภาพขององคกรภาคประชาสงคมโดยรวม คอควรใหม การพฒนากลไกกลาง ทคอยชวยสนบสนนการท างานบนพนทกลางดงกลาวใหสามารถด าเนนงานไดอยางราบรน และตอเนอง พรอมไปกบการเพมศกยภาพดานความร และขยายขดความสามารถของสมาชกในกลม ทงหมดจะชวยท าใหการขบเคลอนงานดานการพฒนาเมองโดยภาคประชาสงคมมความเขมแขง มประสทธภาพ มความยงยน และมความพรอมในการท างานตอไปในอนาคต

124

1) การพฒนากลไกกลาง ประเดนเรองการพฒนาพนทหรอกลไกกลาง เปนประเดนกลมพลเมอง และภาคประชาสงคม

เมองเชยงใหม ตางเลงเหนความส าคญและมความพยายามในการจดตงกลไก หรอกลมการท างานดงกลาวขน เชน สภาเวยงพงค ประชาคมเชยงใหม ราวปพ.ศ.2540 ภาคคนฮกเชยงใหม พ.ศ.2548 สภาพลเมอง พ.ศ. 2557 ทงหมดถกกอตงขนภายใตมโนทศนตอกลไกกลางทมลกษณะคลายคลงกน เชน เปนพนทกลางทภาคประชาสงคม สามารถใชเปนพนทพดคย แจงขาว ปรกษาหารอ ตามวาระ และประเดนทมการน าเสนอขนมา โดยมกลมผประสานงานกลาง เปนตน

แผนผงท 5.1 ผงการท างานองคกรภาคประชาสงคม และกลไกกลาง

แตส าหรบกลไกกลางในบรบทเมองเชยงใหมทมบรบทแตกตางไปจากในอดต กลมภาคประชา

สงคมจากกรณศกษาไดใหความเหน และขอเสนอแนะไวหลากหลาย สามารถสรปไดวา กลไกกลางควรประกอบขนดวย 3 สวนส าคญ

1) คณะท างานกลาง เปนคณะท างานทท าหนาทคลายกองเลขา มบคลกทสามารถพดคย และเขารวมท างานไดกบกลมคนทกกลมทงชมชน ภาคประชาสงคม ภาครฐ และเอกชน มความสามารถในการรอยเรยงและจบประเดน เรองราวทเกดการพดคยกน หรอเรองราวทเปนประเดนส าคญของเมอง สามารถสอสารและน าพาประเดนดงกลาวไปสการสอสารเผยแพรในวงกวาง พรอมกบกระบวนการในการชกชวน และเปดใหกลมคนตางๆไดมาเขารวม มการตดตามประเดน และการบนทกผลการพดคย การท างานของกลมทกกลมทมสวนเกยวของ

ประเดนการพฒนาในพนทชมชน และเมอง

ศกษาใหเขาใจบรบทพนท

ก าหนดรปแบบ และแนวทางการท างานดวยกระบวนการมสวนรวม

ลงมอปฏบตการ ดวยความรวมมอของทกฝาย

ถอดบทเรยน และปรบปรงกระบวนการ

สรางกลไก และแนวทางปฏบตเพอความยงยน

ขนตอนการด าเนนงานขององคกร

ภาคประชาสงคม

องคกรภาคประชาสงคม กลไกกลาง

กลไกกลาง

125

2) ทนทรพย ในทนหมาย ทน 2 อยาง คอ ทนส าหรบการด าเนนงานของคณะท างานกลาง ซงไมจ าเปนจะตองเปนคาตอบแทน แตเปนเงนทชวยสนบสนนใหการด าเนนงานมความคลองตว และเปนคาอปกรณ หรอของใชส านกงานทจ าเปน ทนท 2 คอ ทนส าหรบเปดใหมการบรหารจดการตามเงอนไขและขอตกลงกนของภาคประชาสงคม คอทน ทมลกษณะคลายคลงกบ กองทน (Trust) ทท าหนาทเปนเงนตงตนในการท างานส าหรบประเดนรอน ประเดนเรงดวนทอยในความสนใจ หรอประเดนทกลมภาคประชาสงคมมความเหนรวมกนวาควรไดรบการขบเคลอน เปนเงนตงตน (Seed money) เพอการรเรมโครงการทเกยวของกบการพฒนาเมอง รวมไปถงเปนทนทรพยทสามารถใชส าหรบการลงทนในลกษณะของธรกจทสนบสนนใหเมองดขน หรอแกไขปญหาของเมองดวยแนวทางใหม มการบรหารจดการแบบ บรรษทพฒนาเมอง หรอ ผประกอบการทางสงคม (Social Enterprise) เพอประโยชนในการพฒนาเมองพรอมไปกบสรางความยงยนใหกบกองทนดงกลาววาจะน าไปหมนเวยนใชในกจกรรมของกลไกกลาง และงานอนๆทมมตจากภาคประชาสงคมโดยรวมใหมการจดขนตามวาระโอกาส หรอจดขนประจ าทกป

3) รปแบบการท างาน เปนรปแบบการท างานส าหรบกลไกกลางทภาคประชาสงคมมสวนรวมในการออกแบบ เชนโครงสรางการท างาน คณะกรรมการ และมการผลดเปลยนกนเขามามสวนรวมในการเปนคณะท างานกลาง และผผลกดนประเดน โดยมเปาหมายสงสดเพอใหเกดการผสานความรวมมอระหวางภาคประชาสงคม และระหวางภาคประชาสงคมกบหนวยงานองคกรอนๆ

2) การเพมศกยภาพดานความร ความสามารถ ของสมาชกในกลมการท างาน เปนหนงในแนวทางทควรไดรบการพฒนาทงภายในองคกรภาคประสงคมเอง และอาจจดท าหรอ

ด าเนนการจดขนใหกบภาคประชาสงคมโดยรวม หรอผท สนใจ โดยผบรหารจดการอาจเปนคณะท างานจากกลไกกลาง หรอกลมตวแทนภาคประชาสงคมทเขามารวมกนท างานเพอประโยชนในการพฒนาบคลากร จากการเกบขอมลสมภาษณเครอขายชาวบานในเขตเมองเกาชยงใหม พบวาประเดนการพฒนาศกยภาพบคลากร เปนเรองทก าลงอยในความสนใจของคนในชมชน ดวยเหตทชมชนเองตองการทจะทราบ และเขาใจเกยวกบกฎหมาย หรอขอบญญตพนฐานทเกยวของกบการอยอาศยในเขตเมอง ทงในเรองขอหาม แนวปฏบตทเหมาะสม โดยมเปาหมายเพอน าองคความรดงกลาวไปใชในการดแลชมชนของตนเอง

อนาคตเมองเชยงใหมทควรจะเปนเมองทมการพฒนาเครอขายองคกรภาคประชาสงคมแลว

การวางแผน และการด าเนนงานดานการพฒนาเมอง ตองเปดโอกาส หรอสรางวาระใหพลเมอง และภาคประชาสงคมไดเขาไปมสวนรวมในฐานะเจาของพนท ผซงมสวนไดสวนเสย และสมควรไดรบขอมลขาวสารทเกยวของกบการวางแผน หรอการจดท าโครงการดานการพฒนา และจ าเปนตองเขาไปมสวนรวมในฐานะคณะกรรมการทมสวนในการตดสนใจ ใหค าแนะน า และมอ านาจการเสนอความคดเหนซงตองมน าหนกความส าคญตอการด าเนนการใดๆของโครงการหรอแผนงาน เชน ชมชนควรมอ านาจ

126

และสทธเพมขนในการรวมตดสนใจตอการเปลยนแปลง หรอการออกแบบสภาพสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม ภายในชมชน ตวอยางเชน ชมชนสามารถก าหนดสดสวนพนทอยอาศย ตอพนทสถานบรการ หรอหนวยธรกจทอาจสงผลกระทบตอชมชน กจกรรมใดๆ โดยเฉพาะสงปลกสรางใหมๆในเขตเมองทจะเกดขนตองไดรบความเหนชอบจากชมชน และเครอขายภาคประสงคม เปนตน

และจากจดเลกๆทชมชน และภาคประชาสงคมสามารถเปนผก าหนด มบทบาท และไดรวมกนลงมอปฏบต งานดานการพฒนาเมองในสวนพนทขนาดเลก ควรไดรบการขยายพนท และแนวคดตอไปในระดบเมอง โดยเรมจากการพฒนา “วสยทศนเมองเชยงใหม” เปนเขมทศในการก าหนดอนาคตเมองเชยงใหม เปนแผนทส าหรบการแกไขปญหา และท าการพฒนาเมองตามประเดนทมความส าคญและเรงดวน ซงตองมทมาจากรากฐานการท างานของภาคประชาสงคม ผานการพจารณาของกลไกพนทกลาง ทผสานเอานโยบาย ขอจ ากด และแนวโนมทศทางการพฒนาจากหนวยงานภาครฐ และเอกชนเขาไวดวยกน เพอบรณการมโนทศนของกลมคนหลากหลายในสงคมใหมภาพทชดเจนรวมกน มความเขาใจรวมกน และมค ามนสญญา ร รบผดชอบตอโครงการ และแนวทางทเหนชอบรวมกน รวมถงการมพนธะสญญาทจะเขามารวมไมรวมมอกน เมอเกดประเดนปญหาขนกบเมอง พรอมไปกบการวาดหวง และวางแผนอนาคตเมองเชยงใหมทควรจะเปนรวมกน อยางเปนรปธรรม และสามารถด าเนนงานไดบนพนฐานศกยภาพตามบทบาทหนาทของทกฝาย และเพ อเปาหมายสงสดคอการพฒนาเมองใหนาอยอยางย นยนตอไป

127

บรรณานกรม

คณะท างานชาวบานยานวดเกต, กลมรกษบาน-รกษเมองเชยงใหม” เปดแถลงขาว”ผงเมองรวมเมองเชยงใหม,2550, สอออนไลน, https://watket.wordpress.com/2008/2008/02/26/“กลมรกษบาน-รกษเม/#more-27

คณะอนกรรมการดาน วชาการ งานสมโภชเชยงใหม 700 ป, 2538. ___________. ผงเมองเชยงใหมในฐานะเมองประวตศาสตรทมชวต: อดตและอนาคต. ในสบ

ชนภทร สมทรทย. 2544. ทองถนนยมและกบชยชนะของพรรคไทยรกไทยในการเลอกตงผแทนราษฎร พ.ศ.2544 ในจงหวดเชยงใหม. เชยงใหม: บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเชยงใหม

ดวงจนทร อาภาวชรตม เจรญเมอง. (2548). เมองย งยนในเชยงใหม: แนวคด และประสบการณของเมองในหบเขา. เชยงใหม: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม

ไทยรฐออนไลน. (2556).ป 2556 วกฤตขยะลนเมอง รอการแกไข!. www.thairath.co.th/content/317075. เขาถงเมอวนท 25 มกราคม 2558

ธเนศวร เจรญเมอง. (2554). คนเมอง: ประวตศาสตรลานนาสมยใหม(พ.ศ.2317-2553). กรงเทพฯ:สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยจฬาลงกรณมหาวทยาลย

เนอหอม ขรวทองเขยว. (2557). ไทยเหนอ ไทยใต คนเมอง : รองรอยความขดแยงระหวางลานนากบสยาม. กรงเทพฯ: นยตสาร ศลปวฒนธรรม. ปท 35. ฉบบท 7 พฤษภาคม 2557

ปรานอม ตนสขานนท และวทยา ดวงธมา. (2557). แนวทางการพฒนาความเปนยานหลากมตของเมองเชยงใหม. เชยงใหม: คณะสถาปตยกรรมศาสตรและการออกแบบสงแวดลอม มหาวทยาลยแมโจ2556.

ปลายออ ชนะนนท. นายทนพอคา กบการกอและขยายตวของระบบทนนยมในภาคเหนอของไทย พ.ศ. 2464-2523. กรงเทพฯ: สถาบนวจยสงคม จฬาลงกรณมหาวทยาลย และส านกพมพสรางสรรค, 2530

ปลายออ ชนะนนท. 2529. บทบาทนายทนพอคาทมตอการกอและขยายตวของทนนยมภาคเหนอของประเทศไทย พ.ศ. 2464 – 2523 . วทยานพนธปรญญาเศรษฐศาสตรมหาบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ปนแกวเหลอง อรามศร และคณะ. (2555). พฒนาการจตส านกและปฏบตการทางการเมองของชาวเสอแดงในจงหวดเชยงใหม. รายงานการวจยในชดโครงการทบทวนภมทศนการเมองไทย. กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.) , แผนงานสรางเสรมการเรยนรกบ

128

สถาบนอดมศกษาไทย เพอการพฒนานโยบายสาธารณะทด (นสธ.) , สถาบนศกษานโยบายสาธารณะ มหาวทยาลยเชยงใหม (PPSI). 2555.

ปฏบตการเชยงใหมเอยมดานผงเมอง.เชยงใหม, 2553. ภาวน ศรประภานกล.(2557). ผลกระทบจากโครงการรถยนตคนแรก. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการ

พฒนาประเทศไทย (TDRI). http://tdri.or.th/tdri-insight/kt16/: เขาถงเมอวนท 20 มกราคม 2558

ภญญพนธ พจนะลาวณย. ไทย-ลานนา ลานนา-ไทย: ประวตศาสตรนพนธ สถาปตยกรรมลานนา (พทธศตรวรรษท 25- พ.ศ.2549). กรงเทพฯ: วารสารหนาจว วาดวยประวตศาสตรสถาปตยกรรมและสถาปตยกรรมไทย (ไมทราบปท พมพ)

รตนาพร เศรษฐกล. เศรษฐกจชมชนภาคเหนอยคปรบเปลยนสระบบทนนยม (พ.ศ. 2442-2504) ใน โครงการเศรษฐกจ ชมชนหมบานไทย : โครงการยอยท 8 หนงศตวรรษเศรษฐกจชมชนหมบานภาคเหนอ (เชยงใหม: ส านกงานกองทน สนบสนนการวจย, 2545)

_____________. ประวตศาสตรเศรษฐกจวฒนธรรมแองเชยงใหม-ล าพน, ซลเวอรม: เชยงใหม, 2552. ______________. หนงศตวรรษเศรษฐกจชมชนหมบานภาคเหนอ (พ.ศ. 2442-2542).เชยงใหม: ส านกงานกองทน สนบสนนการวจย, 2545 รายงานฉบบสมบรณโครงการศกษาเพอจดท าแผนยทธศาสตรการพฒนาภาคเหนอตอนบน,2542 วรวทย มมาก, การศกษาเพอพฒนานโยบายและแผนงานทางวฒนธรรมในการอนรกษวฒนธรรม: ศรพร รอเ รอง . ( 2553) . การบรหารจดการและการขนส ง ใน เมอง เชยงใหม . เชยงใหม :

มหาวทยาลยเชยงใหม

ศกษาเฉพาะกรณกลมหนมสาวจงหวดเชยงใหม, 2531, ส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต สถานวทยกระจายเสยงแหงประเทศไทย จ.เชยงใหม (สวท.เชยงใหม). (2557).เทศบาลนครเชยงใหม

ก าจดขยะอยางถกวธ น าขยะไปคดแยกท าปยหมกชวภาพและถาน ไวใชในพนทสาธารณะเขตเทศบาลและแจกชมชน แกปญหามลพษหมอกควน. ส านกขาว กรมประชาสมพนธ. http://thainews.prd.go.th/centerweb/News : เขาถงเมอวนท 25 มกราคม 2558

สมโชต อองสกล. งานสมโภชเชยงใหม 700 ป ความเปนมาและความเคลอนไหว.เชยงใหม:

สดารตน อทธารตน และคณะ. (2557).แนวคดการตงถนฐานและการบรหารจดการเมอง เพอสรางองคความรในการพฒนาเมองและทองถน: กรณเมองเชยงตง เชยงรง และเชยงใหม.กรงเทพฯ: ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

129

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2539). รายงานแผนหลกการพฒนา โครงการเมองแฝด เชยงใหม-ล าพน.

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2542. โครงการศกษาเพอจดท าแผนยทธศาสตรการพฒนา ภาคเหนอตอนบนระยะ 10 ป (พ.ศ. 2542 – 2551). ภาคผนวกท 2 แผนงาน/โครงการ จงหวดเชยงใหม, รายงาน ฉ บ บ ส ม บ ร ณ . เ ช ย ง ใ ห ม : มหาวทยาลยเชยงใหม.

ส านกจดการคณภาพอากาศและเสยงกรมควบคมมลพษ . รายงานสถานการณและการจดการประจ าป 2554.กรงเทพ: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2554.

ส านกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม . แผนจดการคณภาพสงแวดลอมพ.ศ.2555-2559 . กรงเทพฯ: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, 2554.

อน เนนหาด. “ซะปะเรองเกา.” หนงสอพมพไทยนวส, 14 พฤศจกายน 2546: 5 _________. ยานเจรญประเทศ. เชยงใหม: นพบรการพมพ, 2555: หนา 198-201 อรรถจกร สตยานรกษ. การเปลยนแปลงทางสงคม วฒนธรรม และพฒนาการทางการเมองใน

ภาคเหนอ หลงสงครามโลก ครงท 2. เชยงใหม : ภาควชาประวตศาสตร คณะมนษยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 2534

อานภาพ นนสง.2549. ผไมหวงดกบการพฒนาเมองเชยงใหม ?.(ระบบออนไลน).แหลงทมา:ผจดการออนไลนhttp://www.manager.co.th/Politics/ViewNews.aspx?NewsID=9490000106829. สบคนวนท 5 กมภาพนธ 2557.

อสรา กนแตง. การศกษาลกษณะเฉพาะและพฒนาการของโครงขายการสญจรและพนทปลกสรางในบรเวณนคร เชยงใหม. วทยานพนธ (การวางแผนภาคและเมองมหาบณฑต), บณฑตวทยาลย จฬาลงกรณมหาวทยาลย: กรงเทพ, 2533.

โ ฮ ง เ ฮ ย น ส บ ส า น ล า น น า . 2 5 4 8 . ป ร ะ ว ต โ ฮ ง เ ฮ ย น ส บ ส า น . ( ร ะ บ บ อ อ น ไ ล น ) http://www.lannawisdoms.com/blog/ สบคนวนท 20 เมษายน 2557

130

สมภาษณ ขรรคจต คมสอน สมาชกชมรมชาวนมมานเหมนท สมภาษณเมอวนท 2 เมษายน 2558 เฉลมพล แซมเพชร ประธานภาคคนฮกเชยงใหม สมภาษณเมอวนท 20 เมษายน 2558 ชชวาลย ทองด ประธานมลนธโฮงเฮยนสบสานลานนา สมภาษณเมอวนท 2 เมษายน 2558 ลกขณา สหงส ผประสานงานเครอขาย เชยงใหม เขยว สวย หอม

สมภาษณเมอวนท 15 มกราคม 2558 เสาวคนธ ศรบญเรอง ผประสานงานเครอขายชมชนเมองรกษเชยงใหม

สมภาษณเมอวนท 30 มนาคม 2558 สวาร วงศกองแกว ผจดการกองทนฟนบานฯ และคณะกรรมการโครงการฟนบาน ยาน เวยง เชยงใหม

สมภาษณเมอวนท 17 มกราคม 2558 อมรนทร เปลงรศม หวหนากลมละครกบไฟ สมภาษณเมอวนท 14 มกราคม 2558 อดม สรยเดช อดตประธานชมรมชาวนมมานเหมนท สมภาษณเมอวนท 1 เมษายน 2558