ความพอเพียง : ฐานคิดการรักษา...

35Journal of Management Science Chiangrai Rajabhat UniversityVol.12 No.1 (January - June 2017)

ความพอเพยง : ฐานคดการรกษามรดกทางวฒนธรรมในภาคอสาน

สการทองเทยวโดยชมชนอยางยงยนSufficiency Thinking: Principle of Conserving Cultural Heritage of North-Eastern Region toward Sustainability

of Community Based Tourism

ณฏฐน ทองด*

บทคดยอ

การทองเทยวโดยชมชนเปนรปแบบการทองเทยวทางเลอกทมรากฐานมาจาก

แนวคดของการจดการทองเทยวอยางย งยนและแนวคดของสทธมนษยชนโดยค�านงถง

ความรบผดชอบของนกทองเทยวทมตอการรกษามรดกทางภมปญญาและมรดกทาง

ธรรมชาตอนเปนตนทนของการจดการทองเทยวการทองเทยวโดยชมชนนไดถกกลาวถง

อยางมากในประเทศไทยปจจบนโดยพจารณาไดจากนโยบายการพฒนาการทองเทยว

และแผนยทธศาสตรการทองเทยวโดยชมชนพ.ศ.2559-2563ทรฐบาลน�ามาเปนแนวทาง

การพฒนาการทองเทยว ในภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสานเปนภมภาคทม

ความโดดเดนในทรพยากรทเปนมรดกทางวฒนธรรมทโดดเดนเปนเอกลกษณประกอบกบ

มพนทขนาดใหญทสดในประเทศไทยไดมการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนขนจ�านวน

หลายชมชนในหลายจงหวดและไดน�ามรดกทางวฒนธรรมมาเชอมโยงกบการทองเทยว

ดงนนในการจะสรางความยงยนใหกบการทองเทยวและการรกษามรดกทางวฒนธรรม

ของภาคอสานไวใหคนรนตอไปไดนนจงจ�าเปนตองอาศยแนวคดส�าคญแหงความพอเพยง

การเดนทางสายกลางตามหลกพทธศาสนาตามทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช

รชกาลท9ไดทรงมอบไวเปนหลกคดกบประชาชนชาวไทย

ค�าส�าคญ:ความพอเพยง,การทองเทยวโดยชมชน,มรดกทางวฒนธรรม,ความยงยน

*ปรชญาดษฏบณฑต(ปร.ด.)สาขาการจดการมรดกทางสถาปตยกรรมกบการทองเทยวมหาวทยาลยศลปากร(2550)

ปจจบนเปนอาจารยประจ�าหลกสตรอตสาหกรรมทองเทยวคณะวทยาการจดการมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

36 วารสารวทยาการจดการ มหาวทยาลยราชภฎเชยงรายปท 12 ฉบบท 1 (มกราคม - มถนายน 2560)

Abstract

CommunityBasedTourism(CBT)isonetypeofalternativetourismwhichisbased

onsustainable tourismandhumanrightsconcept.Thiscommunitybased tourismfocus

ontouristresponsibilitytosocialcapitalbothofnaturalheritagebasedandculturalheritage

basedwhichis tourismmanagementcapital.At thepresent time,Thailandisconcerned

indevelopingcommunitybasedtourismasevidentinthenation’stourismpolicyandCBT

the strategicplanyear2016-2020of thegovernmentpolicy.North–eastern regionof

Thailandisdiverseintermsofculturaldiversity,identity,anditssignificanceasacultural

heritageland.North-easternregionorE-sanregionisthegeographicallythebiggestregion

inThailand.Asaresult,thisregionhasdevelopedcommunitybasedtourisminmanyareas

andusedculturalheritageas tourismcapitalandresource.Thus, trendsofsustainability

in tourismandconservingofculturalheritage for thenextgeneration shouldbebased

on themiddlepathofBuddhismwhich isdirectly related to sufficiencyphilosophy

ofHisMajestyKingBhumibolAdulyadej.

Keywords: Sufficiency,Community-BasedTourism,CulturalHeritage,Sustainability

บทน�า

แนวคดของความพอเพยงนบไดวาเปนของขวญจากพอหลวงของแผนดนไทยท

มอบใหกบของประชาชนชาวไทยและชาวโลกมาเปนเวลา20ปแลวนบตงแตเกดเหตวกฤต

เศรษฐกจตมย �ากงขนในประเทศไทยจากหนงสอSufficiencyThinking:Thailand’sgift

to an unsustainableworldของศาสตราจารยดร.แกลย ซ เอเวอรและศาสตราจารย

ดร.ฮาราลดเบรกสไตเนอรเปนบรรณาธการและมการตพมพเปนภาษาองกฤษครงแรกในป

พ.ศ.2559(www.technologychaoban.com)หลกการส�าคญของปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

อยบนฐานคด3ประการคอความพอประมาณความมเหตผลและความมภมคมกนผสมผสาน

กบการด�าเนนการใน2เงอนไขคอฐานของความรและความมคณธรรมของผปฏบต

การทองเทยวแหงประเทศไทย (2544) ไดกลาวถงการทองเทยววาหมายถง

การเดนทางเพอผอนคลายเครยดแสวงหาประสบการณแปลกใหม โดยมเงอนไขวา

การเดนทางนนจะตองเปนการเดนทางชวคราวผเดนทางตองไมถกบงคบใหเดนทาง

ซงสอดคลองกบความหมายขององคการสหประชาชาตไดก�าหนดความหมายของการทองเทยว


ในการประชมวาดวยการเดนทางและทองเทยวณกรงโรมวา “การทองเทยว”หมายถง

กจกรรมทมเงอนไขทเกยวของอย 3ประการ คอ เปนการเดนทางจากทอยอาศยปกต

ไปยงทอนเปนการชวคราว เปนการเดนทางดวยความสมครใจ และเปนการเดนทาง

ดวยวตถประสงคใดๆกตามทมใชเพอประกอบอาชพ(นศาชชกล.2550:1-5)

ปจจบนอตสาหกรรมทองเทยวมบทบาทส�าคญในมตเศรษฐกจ มตสงคมและ

วฒนธรรมและมตการเมองการปกครองและความสมพนธระหวางประเทศอยางไรกตาม

ทผานการทองเทยวไดสรางผลกระทบตอทรพยากรทางธรรมวฒนธรรมตลอดจนวถชวต

ของคนในสงคมอยมากตลอดจนพฤตกรรมนกทองเทยวและนกเดนทางในปจจบน

กเปลยนแปลงไปอนเนองมาจากหลายปจจยอาทเทคโนโลยโครงสรางทางเศรษฐกจและ

สงคม ระบบการศกษาท�าใหนกทองเทยวหนมาใหความส�าคญกบความรบผดชอบ

ตอแหลงทองเทยวและชมชนทองเทยวมากขน ในปจจบนอตสาหกรรมทองเทยวมการ

พฒนารปแบบการทองเทยวมากมายอาทการทองเทยวเชงประวตศาสตร (Historical

Tourism)การทองเทยวงานวฒนธรรมและประเพณ(CulturalandTraditionalTourism)

การทองเทยวเชงวถชวตชนบท (RuralTourism/VillageTourism)การทองเทยวเชงกฬา

(SportTourism)การทองเทยวเชงสขภาพทางวฒนธรรม (CulturalHealthTourism)

การทองเทยวเชงนเวศ(Ecotourism)การทองเทยวเชงเกษตรและฟารม(Agrotourism/Farm

Tourism)รวมไปถงรปแบบการทองเทยวทใหความส�าคญกบการมสวนรวมของชมชน

และสทธของชมชนและทรพยากรชมชนคอการทองเทยวโดยชมชน(CommunityBased

Tourism)(องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางย งยน,2558)

ในชวง2ทศวรรษทผานมาการจดการการทองเทยวโดยชมชน(CommunityBased

TourismManagement)หรอCBT เขามามบทบาทส�าคญในการจดการการทองเทยวท

มงเนนการมความส�าคญของการมสวนรวมของชมชนในการจดการกบทรพยากรและมรดก

ทางธรรมชาตและวฒนธรรมของชมชนตนเองนอกจากการใหความส�าคญกบการมสวน

รวมแลวนนCBTยงเปนรปแบบการจดการทองเทยวทใหความส�าคญกบความเชอมโยง

ของสงคมและพฒนาศกยภาพของทนมนษยในชมชนตลอดจนเปนการทองเทยวทถก

คาดหวงใหเปนระบบการจดการการทองเทยวทจะน�ามาสการทองเทยวในชมชนอยางย งยน

นอกจากนยงถกวางใหเปนเครองมอในการแกปญหาหลายดานของชมชนหลายประเทศ

ไดด�าเนนการระบบการจดการทองเทยวโดยชมชนรวมถงประเทศไทยมามากในชวง2

ทศวรรษทผานมาสถาบนการทองเทยวโดยชมชน(2557)ไดอธบายองคประกอบของการ

ทองเทยวโดยชมชนไว4ดานคอ1)ดานทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรม2)ดาน

องคกรชมชน3)ดานการจดการและ4)ดานการเรยนร


ภาคตะวนออกเฉยงเหนอหรอภาคอสานของประเทศไทย เปนภมภาคทมพนท

ขนาดใหญแบงเขตการปกครองออกเปน20จงหวดนอกจากนภาคอสานยงมความโดดเดน

มากในเรองของทรพยากรทางวฒนธรรมภมปญญาทสะทอนความเปนเอกลกษณของทองถน

อสานและในภาคอสานกมการสงเสรมและพฒนาใหเกดการจดการการทองเทยว

โดยชมชนขนในหลายพนท ซงในทกพนทตางอาศยทนทางวฒนธรรมและทนทางสงคม

ในการเปนทรพยากรในการจดการทองเทยวดงนนหากชมชนทจดการการทองเทยวไมให

ความส�าคญกบการดแลรกษาและหวงแหนมรดกทางวฒนธรรมทน�ามาสการทองเทยวแลว

นน ในอนาคตมรดกทางวฒนธรรมเหลานจะสญสลาย เปลยนแปลงไปตามกระแสของ การทองเทยวและจะน�าไปสความไมย งยนในการจดการทองเทยวโดยชมชนไดอกดวย

ดงนนในการทชมชนจะรกษาไวซงมรดกทางวฒนธรรมและการสรางความยงยนใหกบ

ภมภาคไดนน ชมชนจ�าเปนตองมการบรหารจดการการทองเทยวของชมชนแบบคมคา

พอดพอเพยงและพอประมาณโดยเฉพาะอยางยงการใชทรพยากรทางธรรมชาตและ

วฒนธรรมในการเปนทนทางการทองเทยวหลกของความพอเพยงของพอหลวงของปวง

ชนชาวไทยรชกาลท9จงเปนแนวทางหนงทจะเปนเครองมอส�าคญประการหนงทจะน�าพา

ซงความยงยนและประโยชนระยะยาวกบการทองเทยวโดยชมชน

แนวคดของความพอเพยง

หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท9ไดรบสง

ถงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงครงแรกเมอปพ.ศ.2517แตเปนทรจกอยางมากในการน�ามา

เปนแนวทางการน�าพาประเทศไทยใหขามพนวกฤตเศรษฐกจครงใหญทเกดขนเมอป2540

หรอ“วกฤตตมย �ากง”จนหลายภาคสวนนอมน�าหลกปรชญานไปเปนแนวทางปฏบตและ

น�าไปประยกตใชอยางแพรหลายทงในภาคเกษตรกรรม ธรกจการจดการทางเศรษฐกจ

และสงแวดลอมและสถานศกษารวมถงการจดการทองเทยวโดยชมชนดวย

หลกการส�าคญของ “เศรษฐกจพอเพยง” มความหมายคลายกบทางพระพทธ

ศาสนา คอ “การเดนทางสายกลาง”การมความพอเพยง ซงหมายถงความพอประมาณ

ความมเหตผลรวมถงความจ�าเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการม

ผลกระทบใดๆอนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน (www.eto.kku.ac.th

เขาถงเมอ28มถนายน2560)โดยใหความส�าคญกบการสรางภมคมกนในการจะด�าเนน

การหรอพฒนาสงตางๆและใหอาศยความรอบรความรอบคอบน�าองคความรมาใชใน

การวางแผนด�าเนนกจการและจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาตโดยเฉพาะ

เจาหนาทของรฐนกทฤษฎและนกธรกจในทกระดบใหมส�านกในคณธรรมความซอสตย

สจรตและใหมความรอบรทเหมาะสมด�าเนนชวตดวยความอดทนความเพยรมสตปญญา


และความรอบคอบ เพอใหสมดลและพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรว

และกวางขวางทงดานวตถสงคม สงแวดลอมและวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปน

อยางดส�าหรบความหมายของเศรษฐกจพอเพยงทางการทองเทยวคอการคดและวางแผน

ตลอดจนการใชทรพยากรทางการทองเทยวคอทนทางวฒนธรรมและธรรมชาตมาใชให

เกดประโยชนกบคนในชมชนอยางย งยนและเกดประโยชนสงสดและยาวนานทสด

(คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต.2560)

จราย อศรางกรณ อยธยา ในฐานะประธานกรรมการมลนธมนพฒนา

(http://www.matichon.co.th เขาถงเมอวนท 10 ธนวาคม 2559)ไดกลาวถงแนวคดเศรษฐกจ

พอเพยงไววาพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเปรยบเทยบ“ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”

เหมอน“เสาเขม” “พระองครบสงวาบานเรอนถาจะใหมนคงตองมเสาเขมแตเสาเขม

อยใตดน เพราะฉะนนไมมใครเหนจะลมเกยวกบบทบาทของเสาเขมปรชญาเศรษฐกจ

พอเพยงกเหมอนเสาเขมทเปนรากฐานแหงความมนคงแตมองไมเหนถาพนฐานคนไมม

ความอยดกนดตามอตภาพแลวไปสรางอะไรทใหญโตบนสงทไมมพนฐานทมนคงจะลม

ลงมางาย”โดยมหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงม3ขอคอพอประมาณมเหตผลมภมคมกน

บวก2เงอนไขคอความรคคณธรรมสงทจะมาลดความเสยงท�าใหรากฐานมนคงไมลม

ลงงายคอการมความคดแบบพอเพยงไมโลภและมความรคคณธรรมความรแบงไดเปน

3อยางคอ1)ความรของชาวบานหรอปราชญชาวบาน2)ความรจากศาสตรพระราชา

ตามโครงการพระราชด�ารตางๆหรอตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง3)ความรใหมๆซงเรา

ไมปฏเสธทจะใฝร และอกสงทขาดไมไดคอผน�าทมคณธรรมถามครบทงหมดนจะ

ประสบความส�าเรจในการพฒนาทย งยน”

ภาพท 1หลกการของความพอเพยง


นอกจากนปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไดรบการยอมรบจากองคกรระดบนานาชาต

โดยเมอปพ.ศ.2549“สหประชาชาต”(UN)โดยนายโคฟอนนนในฐานะเลขาธการสหประชาชาต

ไดทลเกลาฯถวายรางวลความส�าเรจสงสดดานการพฒนามนษยแดพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

เมอวนท26พฤษภาคมโดยกลาวในโอกาสทลเกลาฯถวายรางวลวา“หากการพฒนาคน

หมายถงการใหความส�าคญประชาชนเปนล�าดบแรกไมมสงอนใดแลวทยงใหญไปกวา

การพฒนาคนภายใตแนวทางการพฒนาคนขององคพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทได

ทรงอทศพระวรกายทรงงานโดยไมรสกเหนดเหนอยไมเลอกเชอชาตวรรณะและศาสนา

ทรงเปนพระมหากษตรยนกพฒนาดวยพระปรชาสามารถในการเปนนกคดของพระองค

ท�าใหนานาประเทศตนตวภายใตแนวคดเศรษฐกจพอเพยงการเดนสายกลางรางวลความส�าเรจ

สงสดครงนเปนการจดประกายแนวคดการพฒนาแบบใหมสนานาประเทศ”

(http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=18625&Cr=Thai&Cr1

เขาถงเมอวนท10กมภาพนธ2560)

มรดกทางวฒนธรรมอสาน

มรดกทางวฒนธรรม (CulturalHeritage)มาจากค�าส�าคญ คอค�าวา “มรดก”

กบค�าวา “วฒนธรรม”ความหมายของค�าวา “มรดก” คอ สงส�าคญซงตกทอดมาจาก

บรรพบรษหรอคนในอดต สงผานมายงคนอกรนในปจจบนและสงตอไปยงอนาคตได”

สวนค�าวา “วฒนธรรม” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานพ.ศ. 2525ไดนยาม

ความหมายของวฒนธรรม ไว 4นย ดงนคอ 1) สงทท�าใหเจรญงอกงามแกหมคณะ

2)วถชวตของหมคณะ3)ลกษณะทแสดงถงความเจรญงอกงามความเปนระเบยบเรยบรอย

ความกลมเกลยวกาวหนาของชาตและศลธรรมอนดของประชาชน4)พฤตกรรมและ

สงทคนในหมผลตสรางขนดวยการเรยนรจากกนและกนและรวมใชอยในหมพวกของตน

ดงนนค�าวา“วฒนธรรม” จงหมายถง สงดงามอนเกดขนจากภมปญญาของบรรพบรษท

ไดสรางพฒนาและสะสมแสดงออกในรปแบบของวถความเปนอยความเชอขนบธรรมเนยม

จารตประเพณสถาปตยกรรมศลปกรรมทแสดงออกใหเหนถงความเปนอารยะของมนษย”

ดงนนค �าวา“มรดกทางวฒนธรรม”จงหมายถงสงดงามอนเกดขนจากภมปญญาของมนษย

ทไดสรางสรรคพฒนาและสะสมแสดงออกในรปแบบของวถความเปนอยขนบธรรมเนยม

จารตประเพณสถาปตยกรรมศลปกรรมทแสดงออกใหเหนถงความเปนอารยะของมนษย

ซงมความเปนเอกลกษณและอตลกษณแตกตางกนไปตามทองถนและสงทอดสงเหลาน

มาใหกบคนรนปจจบนและคนรนตอไปในอนาคต”โดยสามารถแบงออกได2ประเภท

คอ


มรดกทางวฒนธรรมทจบตองได (Tangible Heritage) หรอสมผสไดทางกายภาพ

เชนอาคาร เรอนพนถนโบราณสถานแหลงโบราณคด เมองประวตศาสตรกลมอาคาร

ภมทศนทางวฒนธรรมสวนพฤกษศาสตรวดงานศลปกรรมการกอสรางตลอดจนวตถ

ตางๆทมองเหนและสมผสไดทสามารถดงดดใจนกทองเทยว

มรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได (Intangible Heritage)หรอสงทไมสามารถ

มองเหนดวยตาเปลาและสมผสไมไดอาทเสยงดนตรนาฏศลปศลปะการแสดงการฟอนร�า

การเตนร�า วรรณกรรมบทละครภาษาความรหองสมดหอจดหมายเหตภมปญญา

ความเชอขนบธรรมเนยมและประเพณตางๆ

ส�าหรบภาคอสานของประเทศไทย ซงเปนภาคทมความหลากหลายของมรดก

ทางวฒนธรรมทคงความเปนเอกลกษณและอตลกษณทงมรดกทางวฒนธรรมทจบตองได

และมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมไดกระจายอยท วภมภาคทงนเนองจากภาคอสานม

อาณาเขตใกลกนกบประเทศเพอนบานอาทลาวและกมพชารวมไปถงประเทศเวยดนาม

ท�าใหมความหลากหลายของกลมชาตพนธกอใหเกดมรดกทางวฒนธรรมภมปญญาทโดดเดน

และหลากหลายเชนกนความโดดเดนของมรดกทางวฒนธรรมของภาคอสานสามารถแบง

ออกได3ประเภทไดแก1.มรดกทางวฒนธรรมดานวถชวตความเปนอยกลมชาตพนธ

2.มรดกทางวฒนธรรมประเพณและ3.มรดกทางวฒนธรรมทจบตองไดไดแกโบราณ

สถานโบราณวตถโดยอทธพลของวฒนธรรมอนทสะทอนใหเหนในมรดกทางวฒนธรรม

อสานสการทองเทยวทชดเจนไดแกวฒนธรรมเขมรวฒนธรรมลาววฒนธรรมเวยดนาม

ท�าใหเกดแหลงทองเทยวส�าคญอาทปราสาทหนพมายปราสาทหนพนมรงในเขตอสาน

ใตพระธาตพนมและพระธาตทส�าคญตางๆซงมมากในอสานเหนอหมบานวฒนธรรม

กลมชาตพนธภไท ไทด�า กย และสวย รวมถงประเพณทส�าคญทสะทอนเอกลกษณ

ความเปนคนอสาน

จากการวจยเรอง การยกระดบขดความสามารถทางการแขงขนและกลไก

การจดการตลาดการทองเทยวโดยชมชนแหลงมรดกทางวฒนธรรมลมน� าโขง ช มลใน

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย(ณฏฐนทองดและคณะ,2559)ไดศกษามรดก

ทางวฒนธรรมของชมชนทองเทยวจ�านวน20แหงในภาคอสานสรปสาระส�าคญไดดงน


ตารางท 1 มรดกทางวฒนธรรมกบการทองเทยวโดยชมชนภาคอสาน

ชมชนทองเทยวการวเคราะหมรดกทางวฒนธรรมและ

ทรพยากรการทองเทยวชมชนภาพลกษณตามทศนะของชมชน

แบรนดทองเทยวโดยชมชน

อารยธรรมอสานใต

1. การทองเทยว

โดยชมชน

บานโคกเมอง

จงหวดบรรมย

-เสนทางอารยธรรมขอม

(พนมรงเมองต�า)วฒนธรรมอสานใต

ขาวหอมมะลดนภเขาไฟ

ทอเสอกกลายปราสาทเมองต�า

-ปราสาทเมองต�า/ปราสาทฤาษ

-ปราสาทพนมรง

-ศนยเรยนรชมชนตนแบบเศรษฐกจ

พอเพยง

-ขาวภเขาไฟ

-สนคาOTOP

ชมชนทองเทยว

สองปราสาทหน

ถนขาวภเขาไฟ

พนมรงเขาปลายบด

ปราสาทเมองต�า

ศนยเรยนร

ผาไหมสวย

ถนภเขาไฟ6ลก



บานทาสวาง

จงหวดสรนทร

-หตถกรรมการทอผาแบบยกทอง

โบราณแบบราชส�านก(1416ตะกอ)

-หตถกรรมการทอผาพนบานสรนทร

-วฒนธรรมการเปนอยแบบชมชนเขมร

(พระพทธรปใชศลปะแบบขอมโบราณ)

-ศนยจ �าหนายผาไหมทงจงหวดสรนทร

-แหลงเรยนรการยอมการสาว

การทอและการเลยงไหม


งานหตถกรรม

ไหมทผสาน

ภมปญญาผา

ไหมยกทอง

ราชส�านกและ

ผาไหมทองถน

อลงการผาไหม

พระพทธรปไม

ล�าคา



บานอาล

จงหวดสรนทร

-เปนหมบานทอนรกษวฒนธรรมชาวกย

-พกผอนยอนต�านานสมผสวถชวต

กบอารยธรรมชมชน

-ชาตพนธทเปนเอกลกษณของชาวกย

-ฐานความรส�าหรบนกทองเทยว

-พธการเซนไหวปตา

(มบรรยายในการเซนไหว)

-ฐานยอมสดวยสธรรมชาต

-ฐานบานโบราณวานเปลาะหอม

-ฐานเลยงไหมครบวงจร

-ล�าแกลมอแกลออ

-พธบายศรสขวญใหกบคณะผมาเยอน


กลมชาตพนธ

และวถชาวกย

กลมชาตพนธ

ชาวกยดผาไหม

ยอมมะเกลอ

วฒนธรรม

ร�าแกลเมอ



ทรพยากรการทองเทยวชมชนภาพลกษณตามทศนะของชมชน

แบรนดทองเทยวโดยชมชน



บานบไทร

จงหวด

นครราชสมา

-รองแพเปนรองน�าภเขาอากาศ

-มศนยเรยนรและสมนไพรพนบาน

-มเหดหอมและผลไมนานาพนธ

-มกลมเบญจมาศ(มการจดงานประจ�าป)

-อาหารปลอดสารพษ

-จดชมววเขาสลดได

-มผาเกบตะวนน�าตกสวนหอม

-สตวปากระทงเขาแผงมา

-มสวนองน-นงรถอแตกชมวถชวต


วถเกษตรและ

เชงนเวศเพอการ

พกผอนสขภาพ

โอนโซนอนดบ7

เหดหอมบานบไทร

โฮมสเตยกดงไกล

ประทบใจผมาเยอน



บานผาบคา

จงหวด


-เอกลกษณคอเพลงโคราชเพลงพนบาน

-มกจกรรมเดนปาผจญภยชมภมทศน

ทผาบคา

-เยยมชมสวนเศรษฐกจพอเพยงมบอ

เลยงปลาปลกผกผลไมพชผกสวนครว

และสวนสมนไพรเพอสขภาพ

-เยยมชมวถชวตอาชพหลกของชาวบาน

คอการท�าการเกษตรท�านาขาวไรออย

ขาวโพดและมนส�าปะหลง

-ของทระลกดมเบลหนและ

หมอนสมนไพรเพอสขภาพ

กจกรรมตอนรบนกทองเทยวทไปพก

-มกจกรรมตอนรบฝกสอนรองเพลง

โคราชและสรางเสรมสขภาพ

ดวยแอโรบกโยคะหนฝกสมาธ

-นวดหนรอนหนเยนออกก�าลงใจ

ดวยกจกรรมเพนทหน


กงผจญภยและ

การทองเทยวเชง

สขภาพ

เพลงโคราช

นวดหนเยนหนรอน

ภเขาแดนลาว



บานสขสมบรณ

จงหวด


-โอโซนอนดบ7ของโลก,

มหลวงพอคณองคใหญ,ท�าบายศร

-ทวทศนสวยงาม,มผาเกบตะวน,อางเกบน�า

-มการท�าการเกษตร,ผดสลด,เบญจมาศ,

เหดหอม,แหนมเหด,แกนตะวน

-มกจกรรมพาเทยวโดยการพาขมาชมเมอง


เพอการเรยนร

วถธรรมชาตและ

เกษตรทองถน

ธรรมชาต

พทรานม

มแหนมเหด



ทรพยากรการทองเทยวชมชน

ภาพลกษณตาม

ทศนะของชมชน

แบรนดทองเทยว




บานหนองไขเหย

จงหวด


-วถคนโคราช

-การทอผาไหม

-ปรางคสดา

-กลมอาชพ

-เกษตรในพนทดนเคม

-ประเพณแหชางบอไกแกว

-บอไกแกว



วถชวตและ

เกษตรใน

พนทราบสง

โคราช

ไกงามเพราะขน

คนงามเพราะแตง

ดนแดนนางสดา


โดยชมชนบาน

ธารปราสาท

จงหวด


-แหลงโบราณคดบานธารปราสาท

-กลมหตถกรรม

-ล�าธารปราสาทล�าน�าศกดสทธ

-รถอแตนน�าเทยว

-พานกทองเทยวท�านาตามฤดกาล

-ความมน�าใจอธยาศยไมตร

-มศาลปตาตนมะขามยกษ9คนโอบ

-มเรออโปง(เรอพาย)

-มทะเลเกลอลานป



แหลงโบราณคด

สมยประวตศาสตร

และวถชาวนา

เทยวถนอารยธรรม

ยคกอนประวตศาสตร

ไดอาบน�าศกดสทธ

1ใน9สายของ

ประเทศอาบแลว

อายยน3ป

ฟงวงมโหรของ

บานปราสาท

อสานตะวนออก



บานปะอาว

จงหวด

อบลราชธาน

-แหลงภมปญญาทองถนมวฒนธรรม

ประเพณอนดงาม

-หมบานแหลงทองเทยวเชงวฒนธรรม

เชอมโยงสนคาOTOP

-การหลอหตถกรรมทองเหลองโบราณ

ปะอาว1เดยวของไทย

-ปาทองเทยวเชงอนรกษสวนสตวเปด

-ศนยO-Topเฉลมพระเกยรต80พรรษา

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว

-วฒนธรรมพนบานฮต12ครอง14

-กจกรรมการแสดงการร�ากลองตม

-ศนยเฉลมราชพพธภณฑภายในวด


งานหตถกรรม

ทองเหลองโบราณ

และวถวฒนธรรม

ทองถนชาวอบล

การหลอทองเหลอง

โบราณหนงเดยว

ในโลก










บานปลาคาว

จงหวด

อ�านาจเจรญ

-ภมปญญาการแสดงหมอล�า

-อาหารทองถน

-วถชวตเกษตร



และสมผส

วฒนธรรม

การแสดง

หมอล�าอสาน


เพอการเรยนรและ

สมผสวฒนธรรม

การแสดงหมอล�า

อสาน


โดยชมชนบานภ

-วถชวตและวฒนธรรมชาวภไท

-เกษตรผสมผสานและเกษตรพอเพยง



"วฒนธรรมชน

เผาภไทในวถ

เศรษฐกจพอเพยง"



"วฒนธรรมชนเผา

ภไทในวถเศรษฐกจ

พอเพยง"

อสานเหนอ



บานชยง

จงหวดอดรธาน

-หลมขดคนหลมศพ5,000ป

-บานโบราณรปแบบทอยอาศยของ

ชนพนเมองสมยโบราณบานกาพวน

-รปแบบการแตงกายเสอชาวพวน

พนเมองโดยใชผาฝาย100%

ใชครามเปนสยอม

-อโบสถรปดอกบวหนงเดยว

ในประเทศไทย(รอตกแตง)

ทวดสนตวนาราม

-ไหโบราณวาดลายกนหอย

-ฤดการทองเทยวของมรดกโลก

ทเปนไฮไลทจะอยในชวงสปดาหท2

ของเดอนกมภาพนธของทกป


แหลงมรดกโลก

ทางโบราณคด

และวถชวต

ทองถน


แหลงมรดกโลก

ทางโบราณคด

และวถชวตทองถน










บานปลาบา

จงหวดเลย

-ปลาบาออมกอดของธรรมชาต

-อากาศทหนาวทสดในสยาม(ม

น�าคางแขง)

-มธรรมชาตทสวยงามปาไมน�าตก

สวนรกขชาตภแปก

-มชมชนเขมแขงมพนททเปนภเขา

สลบซบซอนท�าการเกษตรทแปลก

-มวฒนธรรมประเพณทแปลกและ

หลากหลาย

-กลมอาชพมผลตภณฑชมชนทแปลก

และหลากหลาย

-มดอกไมนานาพนธทสวยงามเสน

ทางทองเทยวเชญอนรกษและผจญภย

-ดอกกหลาบพนปสขาวแดงชมพ



เกษตรทสงและ

วถธรรมชาต

ปลาบา....วถชวต

ในออมกอด

ธรรมชาต



บานาปาหนาด

จงหวดเลย

-ดนแดน3วฒนธรรมเลศล�าภเขาแกว

เพรศแพรวผาทอมอเลองลอเกษตร

อนทรย

-ดนแดน3วฒนธรรมวฒนธรรมฅน

ไทด�าแหงเดยวในภาคอสานประเพณ

อาหารกลมอาหารการแตงงาน

-การเลยงหอเจาบาน

-งานตมโฮมปนองไตประจ�าปรวมฅน

ไทยด�าทกจงหวดทวไทย

-เอกลกษณการแตงกาย

-ผาลายนางหาญ,ผาลายแตงโม,

กระดมเสอชายหญง

-เอกลกษณการพด,ภาษาเขยน,

ปราชญชาวบาน

-โฮมสเตย


ชาตพนธไทยด�า

เฮอนอายเอม









โดยชมชนบานนา

ออ จงหวดเลย

-พพธภณฑวดศรจนทร

-วดถ�าผาป

-กลมจกสานกลมอาชพ

-วดหวยหาว

-ลานวฒนธรรมประเพณบญขาวจซม

ขาวแดกงาเวาภาษาเลย(เรมตงแต

วนท22-26มกราคมของทกๆป)


"วถ....เลย"และ

การเรยนร

กลมอาชพ

เลยมา......นาออ



ศรกาย จงหวด

หนองคาย

-ทพกสกายเทยวเชงเกษตรวฒนธรรม

ศนยการเรยนรเศรษฐกจพอเพยง

อยกบชมชนดวถชวตการท�านา

การท�ามาหากนแบบคนอสาน

-การเทยวตามฤดกาลถาหนาว

จะมนกทองเทยวมาเทยวชมหาด

-ชมOTOPของกลมวสาหกจชมชน

แปรรปมะพราวแกวแปรรปกลวย

แปรรปปลาราปลาราสบกลม

เศรษฐกจพอเพยง

-ลองเรอชมววทวทศนของแมน�าโขง

และวถชวตของหมบานตรงขาม

-แลกเปลยนวฒนธรรม

ใกลส.ป.ป.ลาว

ใกลเมองหลวงเวยงจนทน

-เรยนรเศรษฐกจพอเพยง

ของชาวบาน30ครวเรอน

ท�าครบวงจรท�าน�าหมกปยธรรมชาต

ปยชวภาพอดเมด


วถวฒนธรรม

ล�าน�าโขง

"วถ..ฝงโขง"

ชมชนทองเทยววถ

วฒนธรรมล�าน�าโขง

"วถ..ฝงโขง"








อสานตอนกลาง



บานกกาสงห

จงหวดรอยเอด

-แหลงอารยธรรมทงกลารองไห

ทมชมชนโบราณดน�าดนดน

ถนนท�านบกนน�าแหลงเกลอ

แหลงถลงเหลกสระน�า

ปรางคก3หลงในชมชน

-ขาวหอมมะลมชอระดบภมภาคของโลก

-มคคเทศกนอยน�าเทยวกกาสงห

-มฐานการเรยนรอยางหลากหลาย,

โบราณสถาน,สวนเกษตร,

วรรณกรรม,ลายกระดาษ,พพธภณฑ


วถเกษตร

ชาวทงกลา

แหลงเรยนร

พนธขาวหอม

มะลและเสนทาง

อารยธรรมขอม

สมผสขาวหอมมะล

วถชวตคนทงกลา

เชญมาทกกาสงห



ฟาหยาด

จงหวดยโสธร

-มาลยขาวตอก,พพธภณฑมาลย

ขาวตอกหนงเดยวในประเทศไทย

-รอยพระพทธบาทยโสธร,

มพระพทธรปหยกขาวทใหญทสด

ในประเทศไทย

-ธรรมชาตล�าน�าช(ปลาแมน�าอรอยมาก)

-หลกเมองของบานฟาหยาด


ภมปญญา

ทองถน

ประเพณ

มาลยขาวตอก

มหศจรรย

มาลยขาวตอก

หนงเดยวในโลก



หองแซง

จงหวด ยโสธร

-ภาษาภไท

-การแตงกายผาคาม

-วถชวตความเปนอยของกลมภไท

-มผามดหม


"ชาตพนธ

วฒนธรรมภไท"

ขาวหอมมะลขาวสวย

หวยลงโจนน�าใส

ถนฐานไกลเมองพน

หนสามกอนล�าคา

วฒนธรรมภไท



ชมชนโคกโกง

จงหวดกาฬสนธ

-วถวฒนธรรมชาตพนธภไท

-ศนยตอนรบนกทองเทยว

-น�าตก

-วถชมชนความสามคค


วถภไทและ

การทองเทยว

ทางธรรมชาต


วถภไทและ

การทองเทยว

ทางธรรมชาต


การจดการทองเทยวโดยชมชนความทาทายใหมของการจดการทองเทยว

สความยงยน

แนวคดทวาชมชนไมสามารถอยไดอยางโดดเดยวตอไปไดทามกลางของ

การเปลยนแปลงของสงคมในระบบโลกาภวตนการเผชญหนาของชมชนตอโลกภายนอก

ยอมมใชเปนเรองงายถาชมชนเองไมม “ทนทางสงคมวฒนธรรมและฐานการผลต”

ทเขมแขงพอ(ResponsibleEcologicalSocialTour-REST,2546)ดงเชนสงคมไทยทสวนมาก

จะพงพาการด�าเนนของรฐเปนหลก ชมชนหรอประชาชนในชมชนเปนเพยงผตามหรอ

ผท �าตามแผนของภาครฐทวางเอาไวประกอบกบกระแสของคนในสงคมทเกดการตนตว

เรองการอนรกษทรพยากรทางธรรมชาตและสงแวดลอมและความเปนประชาธปไตยและ

สทธมนษยชนจงไดมการเปดโอกาสใหประชาชนไดแสดงความคดเหนและรวมก�าหนด

ทศทางการพฒนาดวยตนเอง เปลยนชมชนทองถนเปนผน�าและรฐเปนผตอบสนอง

ความตองการของชมชนอนจะท�าใหรฐสามารถตอบสนองความตองการไดตรงกบ

ความตองการและความคาดหวงของชมชนเปนหลก

สงส�าคญอกประการหนงทท�าใหเกดการทองเทยวโดยชมชนคอ“ประสบการณ

ทผานมา” เมอวเคราะหแลวจะพบวาบทเรยนของการพฒนาการทองเทยวของโลกหรอ

ของประเทศไทยเองนบตงแตเรมเขาสอตสาหกรรมการทองเทยวกวา50ปทผานมาชมชน

ผเปนเจาของทองถน เจาของทรพยากรทางการทองเทยวผใหการตอนรบนกทองเทยว

เปนผมบทบาทอยางมากในอตสาหกรรมการทองเทยว แตคนในชมชนกลบไดรบ

ผลประโยชนตอบแทนนอยมากหรอไมไดประโยชนเลยแตกลบเปนผไดรบผลกระทบ

โดยตรงจากการพฒนาการทองเทยวไมวาจะเปนการสงผลกระทบในดานสงคมวฒนธรรม

และสงแวดลอม ดงนนการทองเทยวโดยชมชนไมไดเกดจากการตอบค�าถามทวา

“ชมชนจะไดรบผลประโยชนอยางไรจากการทองเทยว”แตนาจะเปนการสรางโจทยใหม

ทวา “การทองเทยวจะเปนประโยชนตอการพฒนาชมชนไดอยางไร”การทองเทยว

โดยชมชนไมเพยงแค“ผลตภณฑการทองเทยว”ซงเมอถกผลตแลวจะหมนไปตามกลไก

ตลาดและอตสาหกรรมการทองเทยวหากแตการทองเทยวโดยชมชนเปนการพฒนาชมชน

หรอการคนหาพลงชมชนเพอน�าการทองเทยวไปเปนเครองมอของการสรางความเขมแขง

ใหองคกรชมชนอนเกดจากกระบวนการมสวนรวมของชมชนในการพฒนาเปนหลก

ดงนนในทศนะของผเขยนมองวาการทองเทยวโดยชมชนเปนเพยงเครองมอหนง

ทถกคาดหวงจากคนในสงคมวาจะเปนเครองมอของการพฒนาการทองเทยวในปจจบน

อนจะน�าไปสการพฒนาอยางย งยน และเปนสงทจะชวยในการพฒนาสงคมและคน


ในสงคมโดยการด�าเนนงานการทองเทยวโดยชมชนอยางเปนระบบแตอยางไรกตาม

การทองเทยวโดยชมชนกไมใชเปนค�าตอบสดทายหรอเปนสตรส�าเรจของการพฒนาชมชน

หรอการแกไขปญหาของชมชนหรอการพฒนาการทองเทยวอยางย งยน ในทางกลบกน

อาจพบวาการทองเทยวโดยชมชนอาจเปนเครองมอทสงผลกระทบโดยตรงกบชมชนทตอง

มการระมดระวงในการพฒนาอยางมากโดยเฉพาะกบชมชนทมสภาพของชมชนแบบ

หลวมๆหรอเปนชมชนทออนแอดงนนในการสงเสรมการทองเทยวโดยชมชนจ�าเปนตอง

มการคดเลอกชมชนทจะสงเสรมโดยมองลกลงไปทศกยภาพของพนทและศกยภาพ

ความเขมแขงและความพรอมของคนในชมชนและไมมองขามความตองการทแทจรง

อนเกดขนจากชมชนเปนหลกไมใชคนภายนอก

การทองเทยวโดยชมชนกบความรวมมอของชมชน

เมอพจารณาจากความหมายและองคประกอบของการทองเทยวโดยชมชนพบวา

สงส�าคญของระบบการจดการดงกลาวใหความส�าคญกบชมชน (Community) เปนหลก

ในการพฒนาชมชนและการอนรกษสงแวดลอมทงทางธรรมชาตและวฒนธรรมจงมความ

จ�าเปนอยางยงทจะตองท�าความเขาใจกบค�าวา“Community”และการวเคราะหสถานการณ

ของชมชนทเผชญกบการทองเทยว เพอทจะเปนการเชอมโยงเรองของการทองเทยวกบ

การพฒนาชมชนเมอเปนฐานในการมองการพฒนาอยางเปนองครวมโดยใหความส�าคญ

กบการพฒนาสงคมวฒนธรรม เศรษฐกจ สงแวดลอมและการเมองการทองเทยว

โดยชมชนถกคาดหวงใหเปนเครองมอในการชวยเหลอแกปญหาบางประการของสงคม

และยงมเปาหมายในการชวยใหชมชนเกดการพฒนาและการอนรกษสงแวดลอมดงนน

กอนทจะลงมอด�าเนนการดานการทองเทยวโดยชมชนเราจงควรมการศกษาและวเคราะห

“ชมชน”ใหเกดความเขาใจในชมชนหรอระบบของสงคมนนเปนอยางดเสยกอนควรม

การวเคราะหสภาพการณปจจบนของชมชนลกไปจนถงประวตความเปนมาววฒนาการ

ของกลมคนหรอชาตพนธในชมชนนนใหเขาใจอยางถองแทโดยการวเคราะหนควรท�า

รวมกนกบชมชนใหชมชนเปนผคนหาความเปนตวตนของตนเองคนหาความตองการ

และปญหาทแทจรงของชมชนทงนเพอทจะเชอมโยงเรองของการทองเทยวกบการพฒนา

ชมชนและมองการพฒนาชมชนอยางเปนองครวม ซงการพฒนาชมชนมองคประกอบ

หลกส�าคญ5ดานคอมตของดานเศรษฐกจมตของสงคมมตของการเมองมตของวฒนธรรม

และมตของสงแวดลอม(REST-2546)มตทง5ดานนเปนสงทจะชวยใหชมชนเขาใจตนเอง

มากขนและชวยใหผทจะเขาไปเยอนชมชนหรอนกทองเทยวเกดความเขาใจ รกและ

เคารพสทธของชมชนดวยเชนกนและเมอเรามความเขาใจอยางถองแทใน5 มตส�าคญ


แลวนนจะสามารถท�าใหสามารถเชอมโยงการพฒนาการทองเทยวกบการพฒนาชมชนได

แบบเปนองครวม เชน มตของเศรษฐกจถามองโดยทวไปกจะพบวาการทองเทยวชวยให

เกดรายไดการกระจายรายไดแตถาเปนการมองในลกษณะแบบองครวมจะพบวามตของ

เศรษฐกจจะมองลกลงไปคออาจท�าใหเกดกองทนในการพฒนาชมชนท�าใหเกดการสรางงาน

ใหกบคนในชมชนเพอเปนการแกปญหาการโยกยายถนหรอการเขามาท�างานในเมองใหญๆ

ดงเชนทประเทศไทยเองก�าลงประสบอยหรอในมตของวฒนธรรมโดยทวไปกจะมองวา

การทองเทยวกอใหเกดความรการศกษาการรบรการถายทอดวฒนธรรมและการอนรกษ

วฒนธรรมแตเมอวเคราะหในองครวมแลวมองไดลกลงไป คออาจกอใหเกดการเคารพ

ในวฒนธรรมทแตกตางการแลกเปลยนเรยนรระหวางกน คอระหวางนกทองเทยวและ

ชมชนผใหการตอนรบหรออาจกอใหเกดการเตบโตจากรากฐานทางวฒนธรรมของตนเอง

อนจะน�าไปสการอนรกษตระหนกรกและหวงแหนมรดกอนล�าคาของชมชน

กระบวนการของการทองเทยวโดยชมชน

REST (2546) ซงเปนหนวยงานNGO ทท�าหนาทในการพฒนาการทองเทยว

โดยชมชนในหลายพนทในประเทศไทยไดเสนอแนะแนวทางไว คอ มขนตอนของ

การด�าเนนการอย 10ขนตอน คอ 1)การศกษาความเปนไปไดกอนลงพนท 2) ศกษา

รวมกนกบชมชนกอนการตดสนใจด�าเนนการสงเสรมเรองของการทองเทยวโดยชมชน

3)ชวยกนก�าหนดวสยทศนและวตถประสงคของการทองเทยว4)การวางแผนงานรวมกน

5)การบรหารจดการองคกร 6)การจดท�าโปรแกรมการทองเทยว7)การสอความหมาย

8)การท�าการตลาด9)การจดการทองเทยวน�ารองและ10)การตดตามประเมนผลแนวทาง

ดงกลาวนเปนสงทเกดขนจากประสบการณการด�าเนนงานจรงของRESTตลอดระยะเวลา

10ปของการด�าเนนงานนอกจากนยงมนกวชาการทางการทองเทยวหลายทานกไดเสนอ

แนะแนวทางทคอนขางมความสอดคลองกนกบของREST

ประชา อนทรแกวและณฏฐนศรวงศตระกล (2546) ซงอภรมยพรหมจรรยา

และคณะ(2543)ไดเสนอแนะถงการจดระบบองคกรเพอการทองเทยวของชมชนวาควร

มแนวทางคอใหใชแนวทางของการจดองคกรทมอยแลวของชมชนจดใหองคกรเพมหรอ

ขยายขนใหมหนวยงานดานการสงเสรมการทองเทยว มการเพมบทบาทของการเขามา

มสวนรวมและการด�าเนนการของคนในชมชนและควรจดระบบหนวยงานใหมความ

ครบถวน มแนวทางมการแบงปนผลประโยชนทเปนธรรม ซงผลประโยชนทกลาวอาจ

ไมใชเพยงแคตวเงนหรอรายไดทไดรบจากการทองเทยวแตหมายรวมถงผลประโยชน

อยางเทาเทยมในการใชทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรมของชมชนอยางเทาเทยมกน


(ชาวลต สทธฤทธ,2545)และกจกรรมทางการทองเทยวของชมชนกเปนกจกรรมทไมม

การดดแปลงเนนการศกษาเรยนรและสงจ�าเปนอยางยงกคอการตดตามและประเมนผลในการ

ด�าเนนงานทกขนกตองมการด�าเนนการโดยใหชมชนเปนผประเมนผลตนเองดวย

อยางไรกตามถงแมการทองเทยวโดยชมชนจะชวยใหเกดการพฒนาการทองเทยว

และพฒนาชมชนอยางย งยนในปจจบนแตผลกระทบอนเกดขนกบชมชนหรอประชาชน

ในทองถนกไมอาจหลกเลยงไดดงเชนการศกษาของสรยบญญานพงศ(2539)ไดเสนอ

ผลการศกษาวจยเกยวกบผลกระทบจากการสงเสรมการทองเทยวใหชมชนในพนท

จงหวดแมฮองสอนพบวาในชวง 10 ปทผานมาการทองเทยวเปนตวเรงรดใหเกดการ

เปลยนแปลงในชมชนอยางรวดเรวการพฒนาดานการคมนาคมการบรการสาธารณสข

และสงคมอนๆไดรบการสนบสนนมากขนทงนเพอใหสามารถรองรบกจกรรมทางการ

ทองเทยวไดอยางเหมาะสมนอกจากการเปลยนแปลงดานกายภาพนแลวยงสงผลกระทบ

ตอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจสงคมวฒนธรรมและสงแวดลอมของชมชนและงาน

วจยทสอดคลองกนของชยนต ผลโภค (2538)กไดท �าการศกษาผลกระทบทเกดขนกบ

ชาวปกาเกอะญอในกงอ�าเภอแมวางจงหวดเชยงใหม คอในอดตชาวเขากลมนมวถชวต

การท�ามาหากนโดยพงพาอาศยปาและทรพยากรทางธรรมชาตการเพาะปลกกท�าแบบ

พงตนเองใชภมปญญาของกลมคนเพอความอยรอดแตในระยะเวลา10 ปทผานมาเมอม

นกทองเทยวเขามาชาวปกาเกอะญอกตองท�าหนาทเปนผตอนรบมปจจยภายนอกหลายประการ

มากระทบตอการด�ารงชวตแบบดงเดมบางกลงไปขายของบางกแสดงโชวการแสดง

ของชนเผาใหนกทองเทยวชมเมอมโครงการจากภาครฐเขามากรบเอาไวโดยไมไดคดวา

จะเกดผลกระทบอะไรขนบางดงนนในการจดการการทองเทยวในชมชนจงเปนสงทเปราะบาง

มากโดยเฉพาะในพนทหรอชมชนทมความเขมแขงของชมชนไมเพยงพอจากเหตผลตางๆ

เหลานจงเปนสงททกภาคสวนทเกยวของกบการพฒนาการทองเทยวโดยชมชนจะตอง

พงระวงและคดวางแผนใหละเอยดถถวนกอนด�าเนนการพฒนา

ภาคของชมชนทเกยวของกบการทองเทยวโดยชมชนประกอบดวยดงนภาค

ทเปนชมชนท�าหนาทในการตดสนใจเรมตนการพฒนาการทองเทยวการมสวนรวมใน

การจดการการทองเทยวและการใหบรการแกนกทองเทยวรวมถงรวมรบผลประโยชน

อนเกดจากการทองเทยวและท�าหนาทในการประเมนและตดตามผลกระทบทเกดจากการ

จดการทองเทยวภาคทเปนหนวยงานภาครฐหมายถงองคกรภาครฐทงทเกยวของโดยตรง

กบการทองเทยวภาคทเปนหนวยงานภาคเอกชนภาคทเปนองคกรNGOsและภาคทเปน

สถาบนการศกษาหรอภาควชาการท�าหนาทในการเปนพเลยงทางวชาการชวยในการให

ค �าแนะน�าทางวชาการทเปนประโยชนตอการพฒนาการทองเทยวอยางย งยน รวมถง

สนบสนนขอมลส�าคญทางวชาการ


แนวทางของความพอเพยงสฐานคดของการจดการทองเทยวโดยชมชน

การจะสรางความยงยนใหกบการทองเทยวโดยชมชนและการรกษามรดก

ทางวฒนธรรมของภาคอสานไวใหคนรนตอไปไดนนภาคทเกยวของจ�าเปนตองมแนวคด

ส�าคญซงเปนแนวคดของการเดนทางสายกลางตามหลกพทธศาสนาซงสอดคลองกบ

หลกการของความพอเพยงตามทรชกาลท 9 ไดทรงมอบไวเปนหลกคดกบประชาชน

ชาวไทยจากภาพท 2จะเหนไดวาความพอเพยง เปนกลไกและเครองมอในการจดการ

ทองเทยวโดยชมชนไดในทกองคประกอบซงโดยแตละองคประกอบอาจมการน�าแนวคด

ของความพอเพยงไปประยกตใชแตกตางกนตามความเหมาะสมดงน

ภาพท 2 ความสมพนธขององคประกอบในการจดการการทองเทยวโดยชมชนกบแนวคด

พอเพยง

1. ดานทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรม หมายถง ชมชนตองม

ฐานทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรมทอดมสมบรณและมวธการผลตทพงพาและ

ใชทรพยากรอยางย งยนและมเอกลกษณเฉพาะทองถนในเมองทองเทยวมกอาศยมรดก

ทางวฒนธรรมเพอใหบรรลผลประโยชนและวตถประสงค เชนการพฒนาเศรษฐกจ


การฟนฟเมองและชนบทและความชอบธรรมของอ�านาจการทองเทยวกเปนหนงใน

หลายๆดานทมการใชประโยชนจากมรดกวฒนธรรมเพอสรางเศรษฐกจทด อกทง

UNEP&UNWTO(2005)ไดกลาวไววาหลกการพฒนาอยางย งยนหมายถงสงแวดลอม

เศรษฐกจสงคมและวฒนธรรมดานของการพฒนาการทองเทยวและสมดลทเหมาะสม

จะตองจดตงขนสามารถด�าเนนไปไดในระยะยาวเมอพจารณาทนทางการจดการทองเทยว

ของภาคอสานแลวนนพบวานกทองเทยวมองเหนและรบรการทองเทยวโดยชมชน

ในทศนะเดยวกน คอความเปนอตลกษณของคนวถชมชนและอธยาศยไมตรของคน

ตลอดจนประเพณวฒนธรรมและความเชอทเปนเอกลกษณ

2. ดานองคกรชมชน หมายถงการจดการการทองเทยวโดยชมชนนน ชมชน

ควรมระบบของสงคมแบบพงพาเขาใจชวยเหลอมปราชญหรอผรทมทกษะและภมปญญา

ทองถนทหลากหลายและชมชนตองมความรสกถงความเปนเจาของและการมสวนรวม

ในกระบวนการพฒนานอกจากนยงควรใหชมชนไดรบรถงวธการบรหารจดการเพอทจะ

สรางความไววางใจความมงมนและการยดมนในหลกการของกฎกตกาจากการศกษา

ขอมลของชมชนทองเทยวภาคอสานพบวา มการด�าเนนการจดการทองเทยวในรปแบบ

ของกระบวนการกลม และมการสรางเครอขายการทองเทยวภาคอสานและเครอขาย

ระดบจงหวดรวมกนโดยมวสยทศนของเครอขายรวมกนคอ“รวมมอ ประสานการท�างาน

เพอสรางสรรคและพฒนายกระดบการทองเทยวโดยชมชนและการตลาดทองเทยว

โดยชมชนอยางยงยน”

3. ดานการจดการหมายถงการจดการการทองเทยวโดยชมชนจ�าเปนตองม

กฎกตกา ในการจดการสงแวดลอมวฒนธรรมและการทองเทยว มองคกรหรอกลไก

ในการท�างานเพอจดการการทองเทยวและสามารถเชอมโยงการทองเทยวกบการพฒนา

ชมชนโดยรวม มการกระจายผลประโยชนอยางเปนธรรมและมกองทนทเออประโยชน

ตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชนนอกจากนยงพบวาการจดการการทองเทยว

มกจะมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลาสงทส�าคญอยางยงส�าหรบการพฒนาอยางย งยน คอการแบงปนความรความคดแรงบนดาลใจและรวมสรางวสยทศนใหมและแผนการ

ด�าเนนการใหมเพอใหเทาทนการเปลยนแปลงโดยชมชนในภาคอสานมระบบการจดการ

การทองเทยวในลกษณะของกลมแตละกลมจะมกฎกตกาในการจดการรวมกนและ

มการดแลเออตอการรกษามรดกทางวฒนธรรมอยางไรกตามในบางชมชนการทองเทยว

อาจจะเขามาสงผลกระทบกบชมชนจนท�าใหเกดการเปลยนแปลงในวถชวตและกระบวนการ

จดการกลมบางท�าใหกลมทองเทยวบางแหงเลกลมหรอเปลยนแปลงรปแบบการบรหาร

จดการทเปลยนไป


4. ดานการเรยนร หมายถงลกษณะของกจกรรมการทองเทยวทจะมอบใหผมาเยอน

ควรเปนกจกรรมทกอใหเกดการเรยนรแลกเปลยนสรางความเขาใจในวถชวตและวฒนธรรม

ทแตกตางโดยอาศยระบบการจดการใหเกดกระบวนการเรยนรระหวางชาวบานและผมาเยอน

ตลอดจนมจตส�านกในการอนรกษทรพยากรทางธรรมชาตและวฒนธรรมทงในสวนของ

ชาวบานและผมาเยอนนอกจากนการใชงานเชงพาณชยของมรดกทางวฒนธรรมในการ

ทองเทยวไมใชแคเพยงสรางเงนทนใหในการพฒนาเศรษฐกจแตยงสามารถน�าเงนทน

มาใชในการท�านบ�ารงและปองกนมรดกทางวฒนธรรมดวยหากพจารณาถงการทองเทยว

โดยชมชนในภาคอสานพบวา ชมชนมการจดกจกรรมการทองเทยวบนฐานอตลกษณ

ทางวฒนธรรมและรากฐานของชมชนเพอการทองเทยวอาทหมบานผาไหมการทอผา

หมบานกลมชาตพนธเปนตนซงกจกรรมการทองเทยวสวนใหญกจะมการจดการเพอสราง

การเรยนรและประสบการณใหกบนกทองเทยวไดรจกความเปนทองถนอสาน

ความเชอมโยงของแนวคดความพอเพยงกบหลกการจดการทองเทยวโดยชมชน

หากพจารณาจากขอมลของสถาบนการทองเทยวโดยชมชน(2557)และขององคการบรหาร

การพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางย งยน(2557)ม10ประการคอ1)การทองเทยว

โดยชมชนตองมาจากความตองการของชมชนอยางแทจรง ชมชนไดมการพนจพเคราะห

สภาพปญหาผลกระทบการทองเทยวอยางรอบดานแลว ชมชนรวมตดสนใจลงมต

ทจะด�าเนนการตามแนวทางทชมชนเหนสมควร 2)สมาชกในชมชนตองมสวนรวมทง

การคดรวมวางแผนรวมท�ากจกรรมรวม ตดตามประเมนผลรวมกน เรยนรรวมกนและ

รบประโยชนรวมกน3)ชมชนตองการรวมตวกนเปนกลมเปนชมรมเปนองคกรหรอจะ

เปนองคกรชมชนเดมทมอยแลวเชนกนองคการบรหารสวนต�าบล(อบต.)กไดเพอกลไก

ทท�าหนาทแทนสมาชกทงหมดในระดบหนงและด�าเนนการดานการก�าหนดทศทางนโยบาย

การบรหารการจดการการประสานงานเพอใหการทองเทยวโดยชมชนเปนไปตามเจตนารมณ

ของสมาชกในชมชนทเหนรวมกน4)รปแบบเนอหากจกรรมของการทองเทยวโดยชมชน

ตองค�านงการอยรวมกนอยางมศกดศร มความเทาเทยมกน มความเปนธรรมและให

สงผลกระทบตอสงแวดลอมเศรษฐกจการเมองสงคมและวฒนธรรมในเชงสรางสรรค

และลดผลกระทบในเชงลบ5) มกฎกตกาทเหนรวมจากชมชนส�าหรบการจดการ

ทองเทยวทชดเจนและสามารถก�ากบดแลใหเปนไปตามกตกาทวางไว6)ชมชนทจดการ

ทองเทยวสมาชกในชมชนชาวบานทวไปและนกทองเทยวควรมกระบวนการเรยนร

ระหวางกนและกนอยางตอเนองเพอกอใหเกดการพฒนากระบวนการท�างานการทองเทยว

โดยชมชนใหถกตองเหมาะสมและมความชดเจน7)การทองเทยวโดยชมชนจะตอง

มมาตรฐานทมาจากขอตกลงรวมภายในชมชนดวย เชนความสะอาดความปลอดภย


การกระจายรายไดทเปนธรรมของผทเกยวของและพจารณารวมกนถงขดความสามารถ

ในการรองรบ8) รายไดทไดรบจากการทองเทยว มสวนไปสนบสนนการพฒนาชมชน

และรกษาสงแวดลอม9)การทองเทยวจะไมใชอาชพหลกของชมชนและชมชนตอง

ด�ารงอาชพหลกของตนเองไวไดทงนหากอาชพของชมชนเปลยนเปนการจดการทองเทยว

จะเปนการท�าลายชวตและจตวญญาณดงเดมของชมชนอยางชดเจนและ10)องคกรชมชน

มความเขมแขงพอทจะจดการกบผลกระทบทอาจเกดขนไดและพรอมจะหยดเมอเกน

ความสามารถในการจดการ ซงสงเหลานหากมองในแงความพรอมของชมชนและ

ประสทธภาพในการบรหารจดการทองเทยวในมตของชมชนแลวการทองเทยวโดยชมชน

จะเปนไปไดดวยดนนยงตองพจารณาจากมตนอกชมชนทเขามาเกยวของดวยไดแก

การตลาดนโยบายรฐทเขามาสนบสนนและพฤตกรรมของนกทองเทยวเปนตน

บทสรป

หลกการพอเพยง 3ดาน คอความพอประมาณการมเหตผลและมภมคมกน

บนฐานหลก2เงอนไขคอเงอนไขดานองคความรและเงอนไขดานคณธรรมเปนรากฐาน

ของแนวคดในการจดการมรดกทางวฒนธรรมสการจดการทองเทยวโดยชมชนส

ความยงยนทงนเนองจากชมชนเปนกลไกการขบเคลอนทส�าคญของการน�าไปสเปาหมาย

และยงยนและชมชนไดใชทรพยากรของชมชนเขามาจดการการทองเทยวและการสราง

ประสบการณในการเดนทางใหกบนกทองเทยวทเขามาเยอนโดยเฉพาะชมชนทจดการ

การทองเทยวในภาคอสานซงเปนชมชนทมอตลกษณโดดเดนดานวฒนธรรมและยงเปน

ชมชนทองเทยวทไมบอบช�าจากการทองเทยวความเปนวถทบรสทธของผคนดงนน

หากชมชนไมนอมน�าหลกการของความพอเพยงมาวางแผนการจดการและมาสรางภมคมกน

ใหกบชมชนเองอาจจะสงผลกระทบอยางเหนไดชดกบมรดกทางวฒนธรรมโดยเฉพาะ

มรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมไดอยางวถชวตความเปนอยของคนเพราะทน(Capital)

ดานการทองเทยวนเปนทนทมคามหาศาล ทไมอาจจะสรางใหมมาทดแทนไดและยง

เปนทนในการดงดดความสนใจของนกทองเทยวไดเปนอยางด ดงนนหากมรดกทาง

วฒนธรรมไมคงอยการทองเทยวโดยชมชนจะไมย งยน


รายการอางอง

กนก บญศกดและคณะ (2559).การศกษาพฤตกรรมและภาพลกษณการทองเทยว

โดยชมชนแหลงมรดกทางวฒนธรรมลมน�าโขง ช มลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ตามการรบรของนกทองเทยวไทย ลาวและเวยดนาม.ส�านกงานกองทนสนบสนน

การวจยและคณะกรรมการวจยแหงชาต,กรงเทพมหานคร.

คณะอนกรรมการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงส�านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต.(2560).แนวคดเศรษฐกจพอเพยง. กรงเทพมหานคร.

นศาชชกล.(2550).อตสาหกรรมการทองเทยว. พมพครงท2.จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

กรงเทพฯ.

เนตรชนกคงทน. (2555).การสรางและสอสารภาพลกษณการทองเทยวเชงวฒนธรรม

อารยธรรมลมน�าทราบสงโคราชเพอการสอความหมายทางการทองเทยว.

คณะกรรมการวจยแหงชาต,กรงเทพ.

ณฏฐน ศรวงศตระกล (ทองด) และคณะ. (2559).การยกระดบขดความสามารถทาง

การแขงขนและกลไกการจดการตลาดการทองเทยวโดยชมชนแหลงมรดก

ทางวฒนธรรมลมน�าโขง ช มลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย.

ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจยและคณะกรรมการวจยแหงชาต,กรงเทพมหานคร.

พจนาสวนศร. (2556).การทองเทยวโดยชมชน...โอกาสในการเรยนรและแบงปน

ในอาเซยน. การสมมนาเมอวนท30พฤษภาคม2556

องคการบรหารพนทพเศษเพอการพฒนาการทองเทยวอยางย งยน.(2559).แผนยทธศาสตร

การทองเทยวโดยชมชน พ.ศ.2559-2563.กรงเทพมหานคร.

Goeldner,Ritchie andMcintosh. 1998.Tourism: Principle and Philosophies.

JohnWiley&SonsAustralia(Brisbane).England.

Swarbooke.(1998).Sustainable Tourism Management.CABIPub.(NewYork)

สถาบนการทองเทยวโดยชมชน.(2557). ชมชนทองเทยว. (ออนไลน). แหลงทมา

http://www.cbt-i.org/?&start=0&page=1&ge=travel&categoryTravel=&regionTravel

=&provinceTravel=&keyword=&search=search.สบคนเมอ17กรกฎาคม2557.

องคการบรหารพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางย งยน (อพท.) ชมชนทองเทยว.

(ออนไลน).แหลงทมาhttp://www.dasta.or.th/dastaarea5/th/515/517 . สบคน

เมอ17กรกฎาคม2557.


มตชน.(2560).แนวคดเศรษฐกจพอเพยง.(ออนไลน)แหลงทมาhttp://www.matichon.co.th

/news/322579สบคนเมอ10ธนวาคม2559.

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. (2560).แนวคดเศรษฐกจพอเพยง. (ออนไลน).แหลงทมา :

http://www.eto.kku.ac.thสบคนเมอ28มถนายน2560)

องคการสหประชาชาต.(2560).With new Human Development award, Annan hails

Thai King as example for the world. (ออนไลน).แหลงทมาhttp://www.un.org/

apps/news/ story.asp?NewsID=18625&Cr=Thai&Cr1= สบคนเมอวนท 10

กมภาพนธ2560.

ความพอเพียง : ฐานคิดการรักษา...

Documents

Transcript of ความพอเพียง : ฐานคิดการรักษา...