PS 103 1

1. แนวคด

1.1 รฐศาสตรเปนวทยาการซงมขอบเขตและเนอหาสาระทกวาง หลากหลายเปน

ประโยชนตอการศกษาเพอรอบรสหวทยาการ

1.2 รฐศาสตรมประวตความเปนมาอนยาวนาน ทงในอารยธรรมตะวนออกและตะวนตก

1.3 รฐศาสตรเปนการศกษาเรองราวทางการเมอง คาวา การเมองกบรฐศาสตร มกใชแทน

กน ขอแตกตางสาคญมอยบาง คอ รฐศาสตรเปนเรองหนกไปในทางวทยาการหรอ

เปน “ศาสตร” สวนการเมองมลกษณะหนกไปในเชงการกระทาหรอกจกรรม

2. วตถประสงคเชงพฤตกรรม

เมออานบทนจบแลว นกศกษาสามารถ

2.1 ระบขอบเขตและสาระของวชารฐศาสตรได

2.2 บอกประวตความเปนมาและทศทางของวชารฐศาสตรได

2.3 อธบายประเดนหลกและกระแสวชาการทางรฐศาสตรได

แนะนาบทท 1

ความรพนฐานเกยวกบวชารฐศาสตร

PS 103 2

PS 103 3

1. ความนา

นกวชาการดานมานษยวทยา ถอวามนษยชาตถอกาเนดมาประมาณ 1.3 ลานปแลว

และสถาบนครอบครวกอกาเนดขนเปน “ปฐม” คอ เรมแรกของมนษยชาต และมความสาคญ

เปนลาดบแรก (primary) จงใหความสาคญกบครอบครว ในฐานะเปนกลมปฐมภม

(primary group) สถาบนครอบครวยอมแพรขยายในรปของเทอกเถาเหลากอในฐานะเปน

เครอญาต (kinship) และเมอกาลเวลาไดผานไปยอมนาไปสการจดองคการทเรมมความเปน

“การเมอง” เขามา คอ การเปน “ชนเผา” หรอ “เผาชน” (tribe) ซง Webster’s New

World Dictionary, 1979, p.1517 ระบไวดงน

โดยเฉพาะในคนทยงไมมตวหนงสอใช หมายถง ทเชอกนวามตนตระกลเดยวกน ม

การจดตงชมชนทใกลชดกนภายใตผนาหรอหวหนา

1) ชนเผา หมายถง ผทมบรรพบรษรวมกน

การรวมตวขนเปนชนเผา หมายถง การเรมเขาใกลความเปน “การเมอง”

(political) ตอจากความเปนชนเผา คอ การกาวไปอก 1 ขนแหงการรวมตวของมนษย เขาส

ความเปนอาณาจกร (kingdom) เชน อยปตและเมสโสโปเตเมย

พจนานกรม Webster’s New World Dictionary ระบวาอารยธรรมอยปตเกาแกยง

กวาเมสโสโปเตเมย กลาวคอ อารยธรรมอยปตอาจมมาตงแต 6500 ปมาแลว (กลาวคอ กอน

ครสตศกราช 4500 ป—4500 B.C.) ยคเมสโสโปเตเมย อยในเอเชยตะวนตกเฉยงใตระหวาง

แมนาไทกรส (Tigris) และแมนายเฟรตส (Euphrates) ซงมอายประมาณ 2100 B.C.

(Before Christian Era กอนครสตศกราชจงตองบวกจานวนปของ ค.ศ.ปจจบนเขาไปดวย) คอ

ประมาณ 4104 ปมาแลว ตงอยไมไกลจากทะเลเมดดเตอเรเนยน และอาวเปอรเซยมากนก

ประเทศ อรค ปจจบนอยในบรเวณเดมของเมสโสโปเตเมย

2) การจดองคการทางการเมองยครวมสมย

มองคการทางการเมองทงโลกทเรยกวา ประเทศหรอชาตรฐ (nation-state)

บทท 1

ความรพนฐานเกยวกบวชารฐศาสตร

PS 103 4

ประมาณ 222 แหงทวโลก หนงสอรายงานประจาป เชน The New York Time Almanac.

มรายชอขององคการทางการ เมองในยครวมสมยเปนจานวนมาก เรมตงแต A-Z

ก. ประเทศแรก ไดแก อลบาเนย (Albania) อยทางตะวนออกเฉยงใตของยโรป

ตดกบโกสลาเวยและมาเซโดเนย (ยคเกากอน คอ อาณาจกรของพระเจาแอเลกซานเดอร

(Alexander) ศษยกตญ�กตเวทของบดาแหงวชารฐศาสตร คอ อารสโตเตล) มพนทเกอบ

30,000 ตารางกโลเมตร อลบาเนยมประชากร 3.6 ลานคน สวนใหญ คอ 95 % เปนคนอลบา

เนย และไดรบเอกราชมาตงแตป ค.ศ. 1612 คอ ประมาณ 400 ปมาแลว โดยแยกออกมาจาก

จกรวรรดออตโตมน (Ottoman Empire) การไดรบเอกราชเปนผลจากสงครามบอลขาน

(balkan) ครงแรก คอ ชวงกอนมหาสงครามโลกครงท 1

ข. รายชอประเทศสดทายตาม A-Z ไดแก ซมบบเว (Zimbabwe) เปนประเทศท

ไมตดทะเล (land locked) อยในทวปแอฟรกาตอนใตตดกบโมแซมบกและประเทศแอฟรกาใต

ซมบบเวมพนทเกอบ 400,000 ตารางกโลเมตร คอเลกกวาประเทศไทยซงมพนทประมาณ

500,000 ตารางกโลเมตร และไทยมพนทชายฝงเกนกวา 3,200 กโลเมตร

ค. สภาวะทไมตดทะเลมผลไมด คอ เชงลบตอดานเศรษฐกจ ตวอยาง ประเทศทถก

ลอมรอบดวยผนดนเปน land locked คอ เนปาล (Nepal) ซงถอวาอยในเอเชยกลางใน

เทอกเขาหมาลย ซงมพนทตดกบจนและไมมชายฝงเลย มพลเมองประมาณ 28 ลานคน คน

เนปาลสวนใหญนบถอศาสนาฮนด อกประเทศหนงซงไมตดทะเล (no coastline) ไดแก

สาธารณรฐประชาชนลาว ซงตดตอกบพมา จน เวยดนาม กมพชา และไทย

ง. ประเทศในกลมอาเซยน (Asean) ซงเปนเอกราชจากองกฤษในวนท 1 มกราคม

พ.ศ. 2527 คอ บรไน (Brunei) มพลเมองประมาณ 400,000 คน พลเมองสวนใหญในประเทศ

บรไน(ชอเปนทางการ คอ Negara—จางายคอ นครา-เนก-การา-Brunei Darussalam) คอ รอย

ละ 67 เปนมาเลย ; 15 % เปนเชอสายจน ; ทเหลอคอ คนพนเมอง เชอชาตอน ๆ

จ. ในกลมเพอนบานของไทย พงทราบเกยวกบประเทศอนๆ เชน พมา (Myanmar)

พลเมองประมาณ 50 ลานคน เวยดนาม มประมาณ 85 ลานคน ลาว ประมาณ 5 ลานคน

เขมร (กลบมาใชศพท Cambodia เหมอนเดม) ประมาณ 14 ลานคน สาหรบ มาเลเซย ม

ประมาณ 26 ลานคน สงคโปร ประชากร 4.4 ลานคน

2. ศพท “รฐศาสตร”

2.1 “รฐศาสตร” เปนศพททแปลมาจากภาษาตางประเทศ บางครงใชใน

PS 103 5

ภาษาไทยวา “การเมอง” หรอ “การปกครอง” ในภาษาองกฤษอาจใชคาตอไปน คอ 1)

Politics 2) Political Science 3) Government ซงถาแปลตรงตวกคอ “การเมอง”,

“รฐศาสตร” และ “การปกครอง” ทงนความแตกตางของศพท 3 คามอยบางแตในวงการ

รฐศาสตรตะวนตกใชในความหมายแทนกได

(Encyclopedia of the Social Sciences Vol.11, New York: Macmillan, 1954,

p.225.)

2.2 ในประเทศทใชภาษาองกฤษมการเรยกชอ ภาควชารฐศาสตร มทง 3 คา เชน

1) ท University of Southampton และมหาวทยาลย Exeter ในองกฤษใชวา Department

of Politics 2) ทมหาวทยาลยแคลฟอรเนย ณ นครเบอรคลย สหรฐอเมรกาใช

Department of Politcal Science ซงผเขยน (จรโชค วระสย) ศกษาทนนตงแตระดบ B.A.—

ปรญญาตร จนถง M.A. —ปรญญาโท และ Ph.D.—ปรญญาเอก และ 3) ทมหาวทยาลย

Harvard ใน สหรฐอเมรกา ใชวา Department of Government.

อนง ศพท ภาควชาในสหรฐอเมรกาเนนความเปนวชาการและมความเปนเอกเทศ

(autonomy) คอ เปนตวของตวเองมากไมใชอยใตบงคบบญชาเชงบรหารคอนขางมากใน

สงคมไทย ซงขนอยกบคณะวชา (Faculty)

2.3 ความแตกตางระหวาง “รฐศาสตร” กบ “การเมอง” ทใชในภาษาไทย คอ

“รฐศาสตร” เปนเรองวชาการหรอวทยาการ ซงมการจดระบบหมวดหมอยางชดแจง ศพท

“การเมอง” ในภาษาพดมกมความหมายเอนเอยงไปในทางลบ คอไมคอยดนกเปนไปเชง

นเสธ (negative) คอ เขาทานองวาเปนเรองขดแยงดวยเรองผลประโยชนสวนตว ตวอยางคอ

สานวน “เรองนเปนเรองการเมอง” สอแสดงใหเหนถงความยอกยอนซอนเงอน และมง

เกยวของกบผลประโยชนแฝงเรนหรอปดบง อยางไรกตามศพท ซงเปนสญลกษณ ทมนษยใช

กน สามารถแปรเปลยนไปตาม กาละ คอยคสมยและ เทศะ คอแลวแตวาใช ณ สถานทใด ใน

ประเทศใด หรอ อาณาบรเวณใด

2.4 “การเมอง” องรากศพทมาจาก “Polis” ซงเปนภาษากรก แปลวา นครรฐอน

เปนการรวมตวหรอการจดองคการทางการเมองแบบหนง ซงใหญกวาระดบครอบครวหรอชน

เผา นครรฐในกรกโบราณมตวอยาง ไดแก เอเธนสและสปารตา ดงในภาพยนตรเรอง

Helen of Troy ผอภเษกสมรสกบเมเนลอสกษตรยแหงสปารตาในตานานแหงวรรณกรรมท

ยงใหญอยางทเรยกกนวา มหากาพย (epic) ชอ Iliad ซงเกดขนในชวงปท 10 ของสงครามมา

ไม (Trojan Horse) ทเรยกวา Trojan War ประพนธโดยกวโฮมเมอร(Homer ประมาณ 2800

PS 103 6

ปมาแลว)

2.5 ตนตอของศพท “รฐศาสตร” อยางทใชในภาษาองกฤษวา Political Science

มาจากภาษา เยอรมน คอ สตาตสวสเซนชาฟต (staatswissenschaft) แปลตามตวอกษร

คอ “ศาสตรแหงรฐ” ซงเพงมขนในศตวรรษ 18 และ 19 (คอ ประมาณ 200 ปเศษทผานมา)

และในภาษาเยอรมน Staat—สตาต แปลวา รฐ และ Wissenschaft—วสเซนชาฟต

หมายถง “วทยาการ” ไมไดหมายเฉพาะเจาะจงวาเปน “วทยาศาสตร” ดงนน จวบจนกระทง

ทกวนน วชากฎหมายและประวตศาสตรยงถกจดวาเปนวทยาการหรอเปนวทยาศาสตร

sciences แตเรยกวา “วทยาการทางวฒนธรรม” หรอ “วทยาการทางปญญา” (cultural

or intellectual sciences)

(W.J.M. Mackenzie. The Study of Political Science Today. London:

Macmillan, 1971, p.11.)

2.6 ศพท “Government” มรากเดมหรอมลศพท (root) มาจากภาษากรก คอ

“kybernates” ไค-เบอร-เน-ตส แปลวา ผถอหางเสอเรอ ทาใหเกดการเปรยบเทยบวา

การเมองการปกครอง และโดยเฉพาะเปรยบรฐบาลเปนเสมอนเรอทไมอยนง และมวล “รฐ

นาวา” (ship of state) ตามมา

3. คานยามแคลสสกของลาสเซลล : การเมอง ไดแกเรองเกยวกบอทธพลและ

ผมอทธพล

แฮโรลด ลาสเซลล หรอแลสเซลล (Harold Lasswell ออกเสยง ซ ไมใช ว

เพราะวา w ไมออกเสยงในกรณน) นกวชาการชาวอเมรกน กลาววา การเมองเปน “เรอง

เกยวกบอทธพลและผมอทธพล” (The study of politics is the study of influence and

the influential) ปรากฏในหนงสอชอ การเมอง : ใครไดอะไร เมอใดและอยางไร. (Politics

: Who gets what, when and how?) ไดอธบายเรองการเมองวาประกอบดวยสามสวน คอ

3.1. การไดอะไร (what) นนเปนเรองของวตถธรรมและอวตถธรรม อนเปนสงทม

จากดและเปนสงทคนอยากได เชน วตถ ไดแก ทรพยสน เงนทอง ทดน เปนตน

อวตถธรรม เชน ความมเกยรต สวสดภาพ ความปลอดภย ความมนคง ความ

สะดวกสบายหรอความสขกายสขใจ (willness)

อบราฮม มาสโลว (Abraham Maslow, April 1,1908 – June 8,1970 )

นกจตวทยาชาวอเมรกน ซงมผอางถงมาก กลาวถงความตองการของมนษย 5 ประการ

PS 103 7

(needs) เรมตงแต

1) ความจาเปนหรอตองการทางกายภาพ (physiological)

2) ความมนคงปลอดภย (security)

3) ความรสกผกพน (belongingness)

4) ความนบถอตนเอง (self-esteem)

5) การบรรลความเปนตวตน (self actualization)

(Nicholas Henry. Public Administration and Public Affairs. 4th ed. Prentice-

Hall, 1989, pp.59-60.)

กรณท 1 และ 2 เปนไดชดยงขนในยครวมสมยทถอกนวาเปน สงคมเสยง(Risk

Society) คอมภยนตรายรอบดานโดยเฉพาะเกยวกบสภาวะแวดลอมทางภมอากาศ global

warming ททาใหเกดปรากฎการณภยธรรมชาตนานาชาต

3.2. การไดเมอใด (when) นนเปนเรองของกาลเวลาหรอจงหวะเวลา ความชาเรว

คอ ไดเมอใดซงอาจมการกาหนดไวลวงหนา เชน ในการสมครแขงขนเพอรบเลอกตงเปน

ประธานาธบดของสหรฐอเมรกา

3.3. การไดมาอยางไร (how) เปนเรองกระบวนการ คอ ขนตอนและวธการอน

หมายถง กลไกทจะไดมา “การไดอยางไร” มผลทานองเดยวกบคาถามทวา “ทาไมจงไดสง

นนสงน เมอนนเมอน”

ทงสามประเดน คอ 1) เปาประสงควาเปนอะไร 2) ระยะเวลา คอ เมอใด และ 3)

กระบวนการ คอ “การไดอยางไร” มความเกยวพนยดโยงอยกบเรองอน ๆ อกมาก

ดงนน รฐศาสตรจงเกยวโยงกบสาขาวชาอน ๆ เชน ศาสนา ปรชญา จตวทยา สงคม

วทยา ประวตศาสตร วทยาศาสตร แพทยศาสตร เศรษฐศาสตร และศลปศาสตร เปนความ

เกยวพนเชง “สหศาสตร” (interdisciplinary) หรอเชงสหวทยาการ

4. คานยามอน ๆ ของศพท “การเมอง”

4.1 คานยามของ ว.โอ.คย (V.O.Key, Jr.) : เปนการบงคบบญชาหรอการม

อานาจเหนอกวา ว.โอ.คย นกรฐศาสตรอเมรกนใหคานยามไววา “การเมองเปนเรอง

ความสมพนธของมนษยทเกยวกบการบงคบบญชาและถกบงคบบญชา การควบคม การ

เปนผปกครองและถกปกครอง”

(V.O.Key, Jr. Politics, Parties and Pressure Groups, 4th ed., Crowell, 1958,

PS 103 8

p.6)

การเมองตามคานยามนเปนเรองอานาจ อนไดแก การไดมาและรกษาไวซงอานาจ

หรออทธพลทางการเมอง “อานาจ” หมายถง การลดหลนคอความสงตาในเรองการบงคบ

บญชา มการแบงระดบสายงาน หรอมการแบงวาใครเปน 1) ผปกครอง (คอรฐ) และ 2) ใคร

เปนผอยใตการปกครอง (ราษฎร)

4.2 คานยามของ เดวด อสตน (David Easton) นกรฐศาสตรชาวอเมรกนรวมสมย

เดยวกบ V.O.Key คอ อสตนใหคานยามการเมองวาเปน “การแบงสนปนสวนหรอจดสรร โดย

ใชอานาจอนเปนทไดรบการยอมรบหรอทถอวาเปนไปตามสทธอานาจ (authoritative

allocation of values)

(David Easton. The Political System. New York: Knopf, 1957, p.180.)

เปนคานยามทเนนการแบงสรรประโยชน นอกจากนปรากฏในผลงานของ David

Easton ในหนงสอชอ A Framework for Political Analysis. Prentice-Hall, 1965 และ A

Systems Analysis of Political Life. John Wiley, 1965. เปนตน

4.3 แมกซ (มกซ) เวเบอร ในหนงสอทเปนภาษาเยอรมน ชอ Politik als Beruf.

(quoted by G.E.G. Catlin in J.A.Gould and V.V. Thursby,ed., Contemporary Political

Thought, New York: Holt, Rinehart and Winston, 1969, p.27.) อางใน Maurice Cranston.

หนากากทางการเมองและบทความอน ๆ The Mask of Politics and other essays.

London: Allen Lane, 1973, p.1

5. คานยามของโวลน : เนนสามประเดนหลกชวยใหเขาใจไดอยางสมบรณ

คานยามศพท “การเมอง” ทนาจะทาใหเขาใจไดอยางสมบรณ ไดแก เชลดอน

โวลน (นกวชาการรวมสมยผเคยเปน Professor of Political Science ท University of

California at Berkeley และเปนอาจารยของผเขยน จรโชค (บรรพต) วระสย) ถอวา

การเมองประกอบดวยสามประเดนหลก

(S.S.Wolin. การเมองและวสยทศน Politics and Vision. Boston: Little, Brown,

1960, pp.10-11.) ไดแก

1) การแขงขนเพอชงประโยชน (competitive advantage)

2) แสดงใหปรากฏมากใน 1) ภาวะทผนผวนเปลยนแปลงและ 2) ทรพยากรท

ประสงคมจานวนจากด (scarce) และ

PS 103 9

3) มผลกระทบตอสาธารณะ (public) หรอตอสวนรวม

5.1 ลกษณะทหนง : การเมอง เปนกจกรรม (activities) ทมงแสวงหาผลหรอชง

ประโยชนดวยการแขงขนกนใน 1) ระดบบคคล 2) กลมคนตอกลมคน และ 3) สงคม

ตอสงคม

ประการแรก การเมองเปนกจกรรมระหวางบคคลตอบคคล (individuals) ตวอยาง

คอ การขดแยงระหวางนกการเมอง (เชน สมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา—สว.)

หรอผบรหารระดบชาต (เชน ระหวางรฐมนตรหรอระหวางอธบด) ตวอยาง คอ กรณท

ประธานาธบดคนท 41 ของสหรฐอเมรกา ไดแก ยอรจ บช ผอาวโส หรอผพอ (George

Bush, Sr.) คอบดาของยอรจ บช, Jr. ซงดารงตาแหนงประธานาธบด 2000-2004 เสนอจอหน

เทาเวอร (John Tower)ใหเปนรฐมนตรวาการกระทรวงกลาโหม แตสมาชกรฐสภาสวนใหญ

ไมเหนชอบดวยจงตองถอนการแตงตง หากเปน “การเมองระหวางประเทศ” กเปนการ

แขงขนหรอขดแยงกนระหวางนกการเมองของ 2 ประเทศ หรอมากกวา 2 ประเทศ

ประการทสอง การเมองเปนกจกรรมระหวางกลมคนกบกลมคน (groups)

กลมคน ณ ทนหมายรวมถง 1) ครอบครวและญาต 2) กลมเพอนสนทมตรสหาย 3) กลม

อาชพ (professional) สมาคม สโมสร สนนบาต (league—ออกเสยง ลก) ชมรม ฯลฯ

สภาพแหงการเปน “การเมอง” คอ การแสวงหาผลประโยชนหรอปกปองสงท

ประสงคไมวาจะเปนรปธรรม (concrete) หรอนามธรรม (abstract) หรอผลประโยชนในความ

สมพนธระดบกลมระหวาง

1) องคการกรรมกร (labor union) กบองคการธรกจ (บรษท—company,

บรรษท—corporation)

2) ความสมพนธระหวางสมาคมครผปกครองกบสมาคมนกเรยนเกา (PTA—

Parents and Teachers Association) ฯลฯ

ประการทสาม การเมองเปนกจกรรมระดบสงคมตอสงคม (societies)

ในระดบนการเมอง เ ปนเรองความสมพนธระหวางประเทศ เชน การม

สมพนธไมตร (ความสมพนธเชงบวก) หรอการขดแยง (ความสมพนธเชงลบ) กนระหวาง 1)

รฐบาลอเมรกนภายใต Barach Obama กบรฐบาลอหราน 2) รฐบาลไทยกบรฐบาลกมพชา

เรองเขตแดนและอน ๆ

5.2 ลกษณะทสอง : การเมองเปนกจกรรมซงมแนวโนมปรากฏไดงายและมาก 2

เงอนไขคอ ใน 1) สถานการณทมการเปลยนแปลง 2) สภาพทคอนขางขาดแคลน

PS 103 10

ก. การเมองกบสภาพหรอสถานการณทมการเปลยนแปลง หมายถง สภาพทไม

แปรเปลยนผนผวนเปนเรองไมเหมอนเดม “การเมอง” มกปรากฏคอนขางมากในชวงท

แปลกไปจากเดมหรอสภาพเปลยนแปลง เชน 1) ใกลชวงเวลาซงมการสบเปลยนหรอ

โยกยายตาแหนงการงาน ตวอยางคอ ในวงราชการไทยเมอใกลเดอนตลาคม อนเปน

เดอนทจะเรมงบประมาณใหม (Budgetary Year) และมการเกษยณอายราชการ (retirement)

ตาแหนงบางตาแหนง (position) วางลงยอมมการโยกยาย หรอเลอนตาแหนง (promotion)

ซงยอมม “เรองทางการเมอง” (political matters) เกดขนคอนขางมาก อยางทเรยกวา มการ

วงเตน หรอ office politics (การเมองในสานกงาน) และ 2) การเปลยนแปลงทผดปกต

อยางมาก ไดแก ชวงทมการจลาจล (riot, wild or violent disorder, confusion, or

disturbance, tumult, uproar) การวนวายตาง ๆ ความเปน “การเมอง” ยอมมปรากฏมาก

เพราะความไมแนนอนมสง ตวอยาง คอ 1) เหตการณ 14 ตลาคม 2516 2) เหตการณ 6

ตลาคม 2519 3) วกฤตภาคใตของประเทศไทย ตงแต พ.ศ.2547

3) ในสภาพทมการเปลยนผนาหรอมขบรษ (leaders) เชน ภายหลง

ประธานาธบดซฮารโต แหงอนโดนเซย ผครองอานาจเปนเวลานานมาก

ข. สภาพทคอนขางขาดแคลน การเมองเกดขนไดงายหรอบอยในสภาพท

ผลประโยชนมจากดหรอมสภาพทขาดแคลนดงตวอยางของสองกรณตอไปน

กรณแรก ตาแหนงมจากด เชน การเปนประธานาธบดอเมรกนมจากดเพยง 1 คนเทานน

กรณทสอง สภาพขาดแคลนทางทรพยากร บานเมองทมสภาพอตคดขาดแคลนทางดานตาง

ๆ ซงชวยอานวยความสขหรอความสะดวกสบายใหแกพลเมองยอมมการเมองสง เพราะมการ

แกงแยงชงกนวาใครจะไดประโยชน ในสภาพขาดแคลน (scarcity) นน เชน การจะสราง

เขอนเพอการชลประทาน ณ ทใด หรอสมควรสรางสะพานขามแมนาโขง ณ จงหวดใด

5.3 ลกษณะทสาม : “การเมองเปนกจกรรมเกยวกบการแสวงหาผลประโยชนอนม

ผลกระทบตอคนหมมาก”

ความหมายของโวลน คอ การแสวงหาผลประโยชนมในระดบตาง ๆ กน เชน 1)

ในระดบหมบาน 2) ในระดบสมาคมหรอองคการตาง ๆ แตกจกรรมเชนวานน ยงไมเขาขน

แหงการมสภาพเปน “การเมอง” ตราบเทาทยงไมมผลกระทบอยางสาคญทงสงคมหรอ

สวนใหญ

แนวคดของโวลน ถอวา เปนแบบยคเกากอนสมยกรกโบราณซงถอวา กจกรรมท

เขาขายการเปนการเมองจะตองมผลกระทบไมวาทางบวกหรอลบตอบคคลจานวนมาก หรอ

PS 103 11

ตอสงคมสวนรวม

อยางไรกตาม นกวชาการบางคนเหนวา “การเมอง” อาจใชในความหมายทลดระดบ

ลงมาจากระดบชาต เขามาสการใชศพท “การเมอง” ไดในวงการสมาคมกลมตาง ๆ เชน ใน

สหกรณหรอในองคการหรอสานกงานตาง ๆ กได

6. การเมองมทกระดบและโยงเกยวถงเรองอานาจ

อารสโตเตล บดาผสถาปนาวชารฐศาสตร (Founding Father) ในโลกตะวนตก

เหนวาการเมองเปนเรองระดบ “สาธารณะ” (public) เปนเรองเกยวกบสงคมระดบรฐ ซงใน

ยคสมยกรกโบราณประมาณ 2400 ปมาแลว คอ ระดบนครรฐ(Polis)

นกวชาการรนตอ ๆ มายงใหความสาคญกบ “การเมองเรองสาธารณะ” (คอการม

ผลกระทบตอสวนรวม เชน คารล ฟรดรค

(Carl J. Friedrich, ed. The Public Interest. New York: Atherton Press, 1962.)

6.1 ความสมพนธทกระดบไมวา 1) ระดบจลภาค คอ ระดบบคคลเพยงไมกคนจวบ

จนถง 2) ระดบมชฌมภาค คอ ระดบกลมคนและระดบใหญหรอ 3) มหภาค คอ 3 ระดบสงคม

ทงหมดสามารถมสภาพ “การเมอง” เขาแทรกไดทงสน

ก. ในระดบบคคลมการพฒนาสาขาวชา(discipline) ออกเปน “จตวทยา

การเมอง” (Political Psychology) ซงเปนทงจตวทยาของบคคลผนา(Persons) คอหรอ

ระดบผ น า (อ ลท—elite) กบประชาชนคนทว ไป (followers) หรอระดบรากหญา

(grassroots)

ข. ในระดบกลมและระดบสงคม ( societies) มการพฒนาวชาทเรยกวา “สงคม

วทยาการเมอง” และ “ความสมพนธระหวางประเทศ” และการเมองเปรยบเทยบ

(comparative politics) เชน เปรยบเทยบรฐธรรมนญหรอระบบการเมองวาเปนแบบ

ประธานาธบดหรอแบบกงรฐสภา-กงประธานาธบด เปนตน

หากพจารณาตามแนวของโวลน การเมองมลกษณะสาคญอยทการแขงขน อนม

ผลกระทบตอคนหมมาก ซงคนหมมากน ไดแก สงคมระดบรฐคอระดบประเทศ

การมผลกระทบในระดบดงกลาว จงยอมเกยวกบเรอง “อานาจ” และการลดหลน

หรอความแตกตางในระดบอทธพลวามมากนอยอยางไร

โดยสรป เมอกลาวถงการเมองและการศกษาเรองทางการเมอง คอ รฐศาสตรยอมพด

ถงความสมพนธในเชงอานาจ (power relations) ในทกระดบ ไดแก

PS 103 12

ก. ระดบแรก ไดแก ระดบกลม การเมองเกยวของกบสมาคม หนวยงาน สหพนธ

สนนบาต องคการ ชมรม ชมนม ฯลฯ แนวนเกยวโยงกบทฤษฎกลมหลากหลาย (pluralistic

groups) หรอพหนยม (pluralism) ซงบางครงเรยกวา กลมหลากชนดหลายประเภท

ข. ระดบทสอง ไดแก ระดบชาต การเมองเกยวกบสงคมทงสงคม เชน ในเรอง

การเลอกตงผแทนราษฎร การไดมาซงตาแหนงทางการเมอง เชน รฐมนตร

ค. ระดบทสาม ไดแก ระดบนานาชาต ความสมพนธระหวางสงคมของประเทศ

ตาง ๆ ไดแก “การเมองระหวางประเทศ” หรอการเมองระดบโลก ซงมกป นปวนวนวาย

ดงทเขยนไวโดยเจมส โรสเนา

(James N. Rosenau. Turbulence in World Politics: A Theory of Change and

Continuity. Princeton University Press, 1990. And Lowell Barrington. et al.

Comparative Politics. Wadsworth, 2010)

ในระดบนานาชาตรฐศาสตรศกษา 1) สนตภาพ 2) การสงคราม 3) การมองคการ

สหประชาชาต 4) การเจรจาลดอาวธหรอการไมใหมอาวธประเภทลาสมยอยางทเรยกวา

“Star Wars” เชน การพฒนาระบบปองกนแบบ SDI (Strategic Defense Initiative) ซงเฟอง

มากยค Ronald Reagan เปนประธานาธบดอเมรกน 5) การเจรจาทางการทต ฯลฯ

6.2 ในทรรศนะของผเขยน (จรโชค วระสย) เรองราวของรฐศาสตรและการเมอง

เกยวโยงกบ 5 P’s และ 1 E ซงเปนการอธบายแบบเบองตนไมถงกบเปนวชาการทลกซง

ค าอธบาย นม ง ให เ ขา ใ จ ใหสามารถ เ ขาถ ง (access) และ เ ขาใจ (understanding,

comprehending) ไดในระดบหนง 7 P’s ไดแก 1) Public 2) Power 3) Person 4) Policy

5) Participation 6) Party 7) Practice และ 8) E หมายถง Events คอ เหตการณทงในอดตและ

ปจจบน

1) P ตวแรก เรองราวทางการเมองเกยวของกบสงทเปนสาธารณะ (Public) คอ ระดบสวนรวม

รากศพทมาจากคาวา pubes ในภาษา ลาตนหรอแลตตน (Latin) ซงแปลวา ผใหญ (adult)

ความเปน public หรอ สาธารณะ มคาอธบายโดยสรปจาก Webster’s New World Dictionary

ดงน

1) เปนของหรอเกยวของกบประชาชนทวทงหมด (people as a whole)

2) หรอเปนของหรอกระทาโดยชมชนโดยทวไปดงใชศพททเรยกวา สวสดภาพ

ของประชาชนทวไป (public welfare) หรอการเรยกรองจากประชาชน (public outcry)

3) หรอเพอประโยชนของคนทวไป เชน สวนสาธารณะ (public park)

PS 103 13

4) นอกจากนมความหมายวาเปนราชการ (official) หรอของหลวง เชน public

prosecutor—อยการ

5) หรออกความหมายหนงกคอเปนเรองของความเปดเผย (in public)

2) P ตวท 2 การเมองเปนเรองของอานาจ (power) ซงมขอพงพจารณาเปรยบเทยบดง

ตอไปน a) force การใชพละกาลง b) authority สทธอานาจมกหมายถง อานาจท (นาจะ) ชอบ

ธรรม (legitimate) การทผเขยนเขยนใสในวงเลบไว เพราะกฎหมายของรฐบาลบางระบอบ

เชน ยค fascist แหงพรรคนาซ (Nazi) ของฮตเลอรไมมความเปนธรรม หรอไมชอบธรรม หรอ

กฎหมายเลอกปฏบตแบงแยกผว (apartheid) ของแอฟรกาใตยคหนงกหามความชอบตาม

ทานองคลองธรรมแหงความเปนมนษยไม

3) P ตวท 3 การเมองเกยวของกบตวบคคล (person) เปนเรองแปลกแตจรงทวาสมยหนงถอ

วามการเมองแมกระทงในสตว ดงท Iain Mclean and Alistair Mcmillan กลาวไวในหนงสอ

ชอ Oxford Consise Dictionary of Politics. Oxford University Press, 2003, p.423. วา

ในชวงกลางของศตวรรษท 17 มการกลาวถงผง (bees) วาเปน political flying-insects

(แมลงบนทางการเมอง) แตปจจบนถอวามเฉพาะในมนษยเทานน และแยกกวาง ๆ ออกเปน

ประชาชนทเปน a) elite อลท ชนระดบนา b) grassroots (ระดบรากหญา) หรอ riceroots

(รากขาว)

4) P ตวท 4 การเมองวาดวย policy นโยบายอาจแยกออกเปนภายในประเทศ (internal

policy) กบนโยบายตางประเทศ (external policy)

ตวอยางของนโยบายภายนอกประเทศ ไดแก การพยายามผกสมพนธกบนานา

ประเทศใหแนนแฟนยงขน โดยมงทงทางการเมองและการคา

ตวอยางของนโยบายภายในประเทศ เชน ในยคของนายกรฐมนตรจอมพล ป. พบล

สงคราม ผดารงตาแหนงหลายครงจนรวมกนแลวครองตาแหนงนานทสดเกอบ 16 ปคอ

นโยบายลดจานวนตวอกษรในภาษาไทยลงและนโยบายรฐนยม คอ 1) การมผวาราชการ

จงหวดแบบบรณาการ CEO (Chief Executive Officer) 2) นโยบาย 1 ตาบล 1 ผลตภณฑ

OTOP (One Tambol One Product) 3) นโยบายบานเอออาทร

นกรฐศาสตรจานวนมากนาโดยเจมส เอน โรสเนา (James N. Rosenau) ใน

สหรฐอเมรกา ถอวา นโยบายภายในและภายนอกมกเกยวของโยงกน เรยกวา เปนการเมอง

เรองเชอมโยง (Linkage Politics)

(James N. Rosemau. The Study of Global Interdependence และ The

PS 103 14

Dramas of Politics : An Introduction to the Joys of Inquiry) 5) P ตวท 5 คอ การเมอง

เกยวกบการมสวนรวม 6) P ตวท 6 คอ Party พรรคการเมอง 7) P ตวท 7 คอ Practice การลง

มอปฎบต 8) E หมายถง Events คอ เหตการณตาง ๆ

6.3 การแบงแยกวาอะไรเปนเรองภายในหรอภายนอก มความซบซอนเพมมากขน

ในยครวมสมยแหงความเปนสากล คอ ความเปนระดบโลก (globalization) หรอ โลกาภวตน

มากยงขนเพราะกระแสความเปน “ไรพรมแดน” (borderless) ทะลขามแนวกนของเขตแดน

แหงประเทศหรอภมภาคตาง ๆ

สงทเปนภายใน (domestic) เชน การขดแยงเรองเชอชาตหรอผวส (ethnic conflict)

ในประเทศหนง เชน ระหวางคนสงหฬ (Sinhala) กบคนทมฬ (Tamil) ในประเทศศรลงกา

ยอมหนไมพนทมผลสะเทอน (repercussion) ตอประเทศอน ๆ ทมคนทมฬ (คอเชอสาย

ทมฬ) อาศยอย ไดแก อนเดย มาเลเซย และสงคโปร หรอเขาถงระดบสหประชาชาต

การมผลกระทบยอมเปนเรองธรรมดามาก หากพจารณาในเชงสงคมวทยา

(sociological) หรอสงคมวทยาการเมอง (Political Sociology) กลาวคอ แตละคนยอมม

เครอขายแหงญาตพนอง (kinship) และสายสมพนธอน ๆ หากเปนกรณทอาณาบรเวณไม

หางไกลกนมากนก เชน เปนประเทศเพอนบาน ทมเขตแดนตดกน หรอแมหางกน แตไมไกล

เกนไปนก ความเกยวโยงยอมชดเจน และเหนเปนรปธรรมมากยงขน

ประเทศอนเดยมพลเมองเปนเชอสายทมฬจานวนมากทางอยในกลม “ดราว

เดยน” (Dravidian) และศรลงกาอยหางจากอนเดยเพยงประมาณ 50 กโลเมตรเทานนเอง

อางอง

1) Ira Katznelson, et al, eds. The Politics and Society Reader หนงสอรวม

บทความเกยวกบการเมองและสงคม. New York: David Mckay Co., 1974.

2) จรโชค วระสย. สงคมวทยาการเมอง. กรงเทพฯ : โรงพมพมหาวทยาลย

รามคาแหง,2546.

ด The World Almanac and Book of Facts และเปด Google และ Wikipedia

เปนตน

6.4 รปแบบตาง ๆ ของอานาจ ในเรองการบงคบใหผอนกระทาสงทโดยปกตเขา

ไมทานน มกใชศพทสาคญ 3 คา ไดแก

1) Force คอ อานาจแบบใชความรนแรง ซงบางครงใชศพท Coercion (โค-เออรช-ชน)

หมายถง “A form of influence characterized by a high level of constraint or compulsion”

PS 103 15

(Jack C. Plano, et als. The Dictionary of Political Analysis. Second Edition,

California : ABC-CLIO, 1982, p.21.)

2) Power คอ อานาจ หรอ พลานภาพ ใชในความหมายทว ๆ ไป คอ อาจเปนอานาจโดย

ชอบธรรมหรอไมชอบธรรมกได

3) Authority ออธอรตต คอ อานาจอนชอบธรรมหรออานาจทเกดขนจากการยอมรบ หรอ

ถกตองตามบทบญญตแหงกฎหมาย บางครงเรยกวา legitimate power

4) ศพท อานาจ (power) นน นกรฐศาสตร Grover Starling ไดแยกแยะออกไปเปน 3

รปแบบ ไดแก

1) อานาจทเกยวกบ “เสนสาย” (connection power) คอ มพลานภาพ หรอ

สานวนไทยบางครงเรยก “ม power” คอ รจกคนเคยกบผคน ทมบทบาทในเรองตางๆ จานวน

มาก

2) อานาจอนเกดจากความรเฉพาะทางในฐานะผเชยวชาญ (expert power) เชน

แพทยยอมมอานาจเหนอคนไข

3) อานาจอนเกดจากการมศกยภาพในการใหผลตอบแทนหรอใหรางวล (reward

power) หมายถง สามารถใหเงนทอง หรอ ตาแหนง หรอ ใหความชวยเหลอในเรองตางๆได

(Grover Starling. Understanding American Politics. Homewood, Ill.: Dorsey,

1982, pp.115-118.)

7. ศพทอน ๆ ทเกยวของกบ Power ม เชน

1) อทธพล (influence) การใชวธการชกชวนแกมบงคบหรอโดยมเลห

(manipulation) และการใชวธการ

2) การชกจงใจ (persuasion) แตทงหลายเหลานมกไมเกยวโยงหรอยดตดอยกบ

ความรสกขอผกพนหรอพนธกรณ (obligation) ทจะตองเชอฟงหรอปฏบตตามโดยเหนวา

เปนเรองท “ถกตอง” หรอ “ชอบแลว” (legitimate)

(Carl J. Friedrich, ed. Authority. Cambridge, Mass: Harvard University Press,

1958, pp.178-81.)

ในกรณทมความรสกวา “ชอบธรรม” การใชอานาจแบบรนแรงยอมไมจาเปนนก

ทงนเพราะการปฏบตตามยอมถอเปนเรองปกตวสย

PS 103 16

8. “สทธอานาจ” หรออานาจตามหนาท หรอโดยชอบธรรม (authority) มรปแบบ

ตาง ๆ กน ซง แมกซ (มกซ) เวเบอร

(Max Weber) ไดแบงไวเปนสามประเภท (Max Weber. The Theory of Social and

Economic Organization. New York: Free Press, 1947, pp.324-26.)

ไดแก

1) แบบประเพณนาหรอธรรมเนยมบญชา (traditional authority) อนเปนเรอง

ของการสบสานสบเนองตดตอกนมาเปนเวลาชานาน เชน การเคารพเทดทนสถาบน

พระมหากษตรย

2) แบบตรรก-นตนย (rational-legal) อนเปนเรองของระบบระเบยบการและตว

บทกฎหมาย เชน การเชอฟงรฐธรรมนญ และ

3) แบบบารมวสย (charismatic) อนเปนเรองของความมศรทธาตอตวบคคลวาม

ลกษณะพเศษเหนอธรรมดา

(ดเพมเตมใน จรโชค (บรรพต) วระสย. สงคมวทยาการเมอง. กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2546, หนา 339-371)

9. ลกษณะสาคญยงของความเปนรฐศาสตร คอ มมมองแบบคอปเปอรนกส

(Copernican perspective) คอใชศพททมตนเคามาจากชอนกดาราศาสตรชาวโปลชชอ

Nicolaus Copernicus, 1473-1543 นกรฐศาสตรอเมรกนชอ Donald E. Stokes กลาววา

รฐศาสตรเปนวชาทตองพจารณาจากมมมองของผสงเกตการณทวางตวเปนกลาง (a

detached observer) ไมใชในฐานะของผตดสนใจ (a decision-maker) หรอในฐานะ

ผกระทากจกรรมทางการเมอง (political actor) ทงน แนวน (คอ เปน detached, positive

and descriptive perspective) เปนมมมองซงแตกตางจากมมมองซงมกชแนะวาควรทา

อยางไร (normative) หรอมการสงการแบบสงยา (ใบสงยา เรยกวา prescription) ใหรบประทาน

(prescriptive) แหงเศรษฐศาสตรโดยเฉพาะระดบจลภาค (micro-economics)

(Donald E. Stokes. “Political and Organizational Analysis in the Policy

Curriculum”. Journal of Policy Analysis and Management 6, no.1, 1986, 45-55.)

(David Easton ในหนงสอโดย Eugene J. Meehan ชอ Contemporary Political

Thought: A Critical Study ความคดการเมองรวมสมย : การศกษาเชงวพากษ.

Homewood, Illinois: The Dorsey Press, 1967.)

PS 103 17

(Donald F. Kettl and H. Brinton Milward, eds. The State of Public

Management. The Johns Hopkins University Press, 1996, p.54)

10. รฐศาสตรในอารยธรรมตะวนตก

ความคดเชงรฐศาสตรเรมตนในดนแดนอนเปนตนกาเนดของกฬาโอลมปก

(Olympics) ยคโบราณ ซงเคยมมาตงแต 2700 ปเศษมาแลว และเลกลมไปเมอประมาณ 2300

ปมาแลว และตอมารอฟนแขงขน ณ กรงเอเธนส กรซ ค.ศ. 1896

ในป ค.ศ.2008 การแขงขนมขน ณ ประเทศจน ป 2012 มขน ณ กรงลอนลอน

ความคดเชงรฐศาสตรเรมแรกจาก 1) ขอเขยนทางประวตศาสตร 2) ความคดเชง

ปรชญา

10.1 อทธพลจากประวตศาสตร ในกรกโบราณมนกประวตศาสตรเลองชอ 2 คน คอ เฮรอ

โดตส (Herodotus, c. 484-425 B.C.) และธซดดส (Thucidides, c.460-400 B.C.) ซงม

สาระเกยวกบเรองการเมอง B.C. หมายถง กอนครสตศกราช (Before Christ)

ก. เฮรอโดตส ไดรบฉายาวาเปน “บดาของวชาประวตศาสตร” (The Concord

Desk Encylopedia. New York: Concord Reference Books, 1981, p.581.)

หนงสอสาคญของเฮรอโดตสเขยนเกยวกบสงครามระหวางกรก กบเปอรเซยซงเปน

ระยะเวลานานถง 20 ป คอ ระหวาง 499-479 B.C.

การบรรยายเกยวกบสงครามดงกลาวทาใหมการเขยนบนทกถงเรองราวตาง ๆ

ตามทเขาไดยนไดฟงมาจากการทองเทยวไปหลายแหง เรองเกยวกบสงครามกรกและ

เปอรเซยยคโบราณ กลาวถงสาเหตของสงคราม ซงสาเหตหนงเฮรอโดตสกลาววาเปนเรอง

การขดแยงทางการเมอง

ข. ธซดดส เปนชาวกรกรวมสมยกบเฮรอโดตส แตอายนอยกวา แมเฮรอโดตสจะ

ไดชอวาเปนผใหกาเนดวชาประวตศาสตรแตธซดดสในฐานะผเดนตามหลงไดมโอกาส

คนควาเพมเตม

เขาไดเขยนหนงสอซงถอวาเปนระดบคลาสสก ชอ ประวตสงครามเปโลปอนเน

เซยน ซงครอบคลมระยะเวลานานถง 33 ป คอ ชวงกอนครสตศกราช (431-404 B.C.)

ประมาณ 2400 ปมาแลว

ธซดดสไดรบการยกยองวาเปน “นกประวตศาสตรทยงใหญทสด” ของกรก

โบราณ เดมเขามอาชพเปนนายทหารเรอ แตปราชยในการรบครงสาคญครงหนง เขาจงถก

PS 103 18

ถอดจากตาแหนงและตอมาไดทองเทยว และไดพดคยกบทหาร ณ ทตาง ๆ ทาใหเขาใจ

เรองราวของสงครามอยางด ธซดสบนทกเรองสงครามเปโลปอนเนเซยน ซงเปนการรบกน

ระหวางเชอสายชาวกรกดวยกน แตเปนชาวนครรฐทแตกตางกน คอ ระหวางชาวนครรฐ

เอเธนสกบชาวนครรฐสปารตา

การเขยนประวตศาสตรสงครามนมการวเคราะหถง 1) สาเหตและ 2) วถทาง

สงคม การวเคราะหดงกลาวมลกษณะเปนเชงประวตศาสตร คอ โยงเกยวถงอานาจของ

นครรฐ

10.2 อทธพลจากปรชญา ผซงไดรบยกยองวาเปน “บดาแหงปรชญา” ในโลกตะวนตก

ไดแก ซอคระตส (Socrates, 477-399 B.C.) ประมาณ 2400 ปเศษมาแลว

บางครงมผออกเสยงวา “โสกราตส” แตหากเทยบศพทกบบาลสนสกฤตแลว อาจใช

เทยบวาเปน “ศกรทษฐ” หรอ “ศกรดษฐ” ตามภาษาอนโดยโรเปยน (Indo-European) ซง

บงถงความสมพนธทางวฒนธรรมระหวางยโรปกบอนเดย ซงนาจะเปนชวงทพระเจาแอเลก

ซานเดอรยกพลไปตภารตะ คอ อนเดยยคโบราณ

แนวความคดของซอคระตสปรากฏในหนงสอในรปแบบของบทสนทนา (Dialogues—

ได-อะ-ลอกซ) ทเรยบเรยงโดยศษย คอ เพลโต (Plato, c. 427-347 B.C.) ชอ ซอคคระตส

บางครงมผออกเสยงแตกตางออกไป เชน เสนห จามรก ใชคาวา เปลโต (เสนห จามรก.

ความคดทางการเมองจากเปลโตถงปจจบน. 2519) ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช ใชศพท พลา

โต (ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช. ซอยสวนพล. 23 พฤษภาคม 2531, หนา 9.)

เพลโตถอกาเนดมาจากครอบครวอภชนทมงคงของเอเธนส ซงเดมตงใจจะเลนการ

เมอง แตผดหวงกบ 1) ความไมยตธรรมของรฐบาลกลมหมคณะของญาตเพลโตเอง คอ ชาร

มดส (Charmides) และครเตยส (Chritias) เกยวของดวย และตอการเมองซงเอาใจประชาชน

ผมโมหจรต จนเปนผลใหมการประชามตลงโทษซอคระตสดวยการใหดมยาพษ ในป 399

B.C. (399 ปกอนเรมครสตศกราช)

เพลโตจงเปลยนแนวมาเปนนกวชาการ และมผลงานยอดเยยมในทางปรชญาการ

เมองในโลกตะวนตก คอ หนงสอชอ The Republic (แปลตรงตววา สาธารณรฐ แตแปล

โดยนยคอความหมายวา อตมรฐ คอ เลศรฐ หรอรฐในอดมคต) หนงสอนมงวางรากฐานเชง

ทฤษฎสาหรบการมรฐบาลซงมงใหความยตธรรมทไมมปรากฏในรฐบาลขณะนน

(G. Vesey and P. Foulkes. Dictionary of Philosophy. London: Collins, 1990,

p.223.)

PS 103 19

ปราชญคนทสามในชด “สามบรษผทรงปญญา” ของอารยธรรมกรก ผไดรบการ

ยกยองวาเปนบดาแหงรฐศาสตร คอ “อารสโตเตล” (เสยงอายาว) แตทนยมออกเสยงกน

ในภาษาไทยมกออกเสยงสน คอ “อรสโตเตล” (อะ)

มรดกทางปญญาของอารสโตเตลมมากและไมจากดเฉพาะในวงรฐศาสตรเทานน

กลาวกนวาทานเปนผทมความรอบรแบบสารานกรม (encyclopaedia) คอรเกอบทกเรอง

หนงสอทโดดเดนทางรฐศาสตรโดยตรงทสาคญ ไดแก Politics

ความรอบรของอารสโตเตลมไดเกดขนจากการมสตปญญาด หรอจากการม “ครด”

เชน เพลโตเทานน แตเปนเพราะม “ศษยทด” คอ มกฎราชกมารแหงมาเซโดเนย ซงมเชอ

สายใกลเคยงกบชาวกรกเหมอนกน ไดแก เจาชายแอเลกซานเดอร (บางครงเขยนวา อเลก

ซานเดอร) ซงไดแผขยายนครรฐกรกเลกๆ จนกลายเปนจกรวรรด คอกวางใหญหาศาล

ครอบคลมอาณาเขตถงดนแดนอยปต เปอรเซย จนกระทงถงอนเดยตอนเหนอ

พระเจาแอเลกซานเดอรไดรบการยกยองวาเปน “มหาราช” (The Great) หรอ

บางครงเรยกวา “กษตรยแอเลกซานเดอรทสาม” ทรงเปนกษตรยเมอมพระชนมมาย 20

พรรษาและทรงประชวรเปนไขถงแกสนพระชนมเพยงเมอพระชนมายเพยง 33 พรรษา (356-

323 B.C.)

โดยสรป กอนทจะมวทยาการรฐศาสตรคอในฐานะเปนองคความร (body of

knowledge) นนมการคนควาทเกยวของทางประวตศาสตรและปรชญามากอน การกาเนดของ

วชารฐศาสตรในฐานะเปนวทยาการทมเนอหาสาระมากและเปนระบบ เปนผลงานสวน

ใหญของอารสโตเตลศษยเอกของเพลโต

11. รฐศาสตรในอารยธรรมตะวนออก : อนเดย

เรองราวเกยวกบการเมองการปกครองในอนเดยโบราณไดรบอทธพลจากคมภรทาง

ศาสนา ทงในศาสนาพราหมณ ศาสนาฮนด ศาสนาพทธและศาสนาอสลาม

11.1 คาสอนของศาสนาพราหมณและฮนดมปรากฏในคมภรตาง ๆ รวมทงทมการ

แปลเปนภาษาองกฤษอยางแพรหลาย เชน ภควคตา (Bhagavad Gita) ซงแปลวา บทเพลง

หรอ “บทสรรเสรญเทพเจา” และในหนงสอวรรณคด (ระดบมหากาพย—epic) เชน

มหาภารตะ (Mahabharata) และรามเกยรต (หรอรามายณะ The Ramayana) มหาภา

รตะเปนวรรณคดซงมผแตงหลายคน สาระเกยวกบการสงครามทานองเดยวกบมหากาพย

ของกรกชอ 1) อลเลยด (Iliad) และ 2) โอดสซ (Odyssey) ออกเสยงตามพจนานกรม คอ

PS 103 20

อดดสซ ซงอธบายวาเปน บทกวระดบมหากาพยของกรกยคโบราณ, มกถอวาเปนผลงานของ

โฮมเมอร, เกยวกบการพเนจรของโอดสซอซ ชวง 10 ปภายหลงการพายแพของทรอย”

เรอง มหาภารตยทธ เปนการสรบระหวางลกพลกนองสองตระกล ไดแก

“ปาณฑพ” กบ “เการพ” และสรบกนสวนใหญในบรเวณทเรยกวา ครเกษตร อนเปน

ศนยกลางของความเจรญของชาวอารยน (Aryan) มหากาพยทงสองเรองนนคงองความเปน

จรงอยบางแสดงใหเหนถงการทคนอารยน (Aryan) ไดขยายตวไปทางตะวนออกสทราบลม

แมนาคงคา (Ganges—ศพทภาษาองกฤษออกเสยงวา แกง กส) ซงทาใหเกดอาณาจกร

เลก ๆ ขนหลายแหง และคงทาใหเกดการผสมกลมกลนระหวางอารยนกบดราวเดยน

(Dravidian)

(ถนอม อานามวฒน. ประวตศาสตรเอเชยใต : อดตถงปจจบน. กรงเทพฯ :

บางลาพการพมพ, หนา 19-20.)

สาหรบมหากาพยเรองรามเกยรตเกยวกบพระราม ทศกณฐ พระลกษม นางสดา

หนมานและตวละครอน ๆ อนเปนการละเลนทเรยกวา “โขน” มความเกยวกบความเชอแบบ

เทวสทธ (divine kingship) โดยทพระราม ไดแก องคอวตาร (avatar)

(ในพจนานกรมภาษาองกฤษมศพท avatar เปนปกตแสดงใหเหนถงการจราจรสอง

ทาง (two-way traffic) คอการแลกเปลยนความรและศพททเกยวของระหวางอารยธรรม

ตะวนออกกบตะวนตก

(ศพทอวตาร—avatar 1. Hindusim a god’s coming down in bodily form to the

earth; incarnation of a god. 2. any incarnation or embodiment, as of a quality or

concept in a person. อางอง Webster’s New World Dictionary, 1979, p.96.) ของพระ

วษณ (Vishnu) หรอพระนารายณ (Narayana) และทรงมกฤษฎาอภนหาร และบารม

อานาจ (charisma—ออกเสยงวา “แครสมา”) ทาใหมผรวมชวยเหลอดวยความจงรกภกด

ทาการยทธแทน มหากาพยรามเกยรตแพรหลาย คอ มการกระจายทางวฒนธรรม (ศพทสงคม

วทยา เรยกวา cultural diffusion—ออกเสยง ได-ฟว-ชน) จากอนเดยสบรเวณตาง ๆ ของ

เอเชยในยคโบราณ อนไดแก อนโดนเซย ไทย กมพชา และลาว และเปนเวลาไมตากวา 100 ป

ทวรรณกรรม “รามเกยรต” เปนทรจกกนแพรหลายในโลกตะวนตกโดยเฉพาะมปรากฏใน

การเรยนการสอนวรรณคดและปรชญาเปรยบเทยบ

11.2 คาสอนหรอเรองราวทเกยวกบรฐศาสตรปรากฏในคมภร 1) พระธรรมศาสตร

และ2) มนธรรมศาสตร คมภรเกาแกดงกลาว บางครงใชศพท “มานวธรรมศาสตร” หรอ

PS 103 21

“มนสมฤต”

คาวา “มานว” เปนคาเกยวกบคาวา “มน” หรอ “มน” ซงเชอกนวาเปนผปกครอง

มวลมนษยเปนคนแรก หนงสอนนาจะแตงขนภายหลงพทธกาล และมอทธพลตอกฎหมาย

ไทยโบราณโดยไทยไดรบผานมาทางมอญ

(ปรชา ชางขวญยน. ระบบปรชญาการเมองในมานวธรรมศาสตร. กรงเทพฯ :

สานกพมพ จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2529, หนา 1.)

คมภรมานวธรรมศาสตรมเรองราวเกยวกบพธราชาภเษก คอ การสบทอดการ

ปกครอง และพธนนพระองคใหการสนบสนนในการปกครองนนจาเปนตองอาศยภาษจาก

ราษฎร ซงในยคนนพราหมณ ไดรบในรปของขาวสาลและธญพชอน ๆ

(1. A.L.Basham. The Wonder That Was India. New York: Grove Press, 1954

2. V.P. Verma. Hindu Political Thought and Its Metaphysical Foundations. Varanasir

and Delhi: Motidal Baranasidas, 1959. 3.ในอนเดยยคใหม อาจอานไดใน V.P. Verma.

Political Philosophy of Mahatma Gandhi and Sarvodaya. 4th ed. Agra: Lakshmi

Narain Agarwal, 1981.)

บคคลสาคญรองลงมาจากพระราชา ไดแก ปโรหต หรอหวหนาพราหมณ มานว

ธรรมศาสตรอธบายวา พระผเปนเจาสรางโลกแลวสรางธรรมสาหรบโลก ตอจากนนจง

สรางมนษยเพอใหมนษย 1) ทาดและ 2) อยกนอยางปกตสขโดยอาศยการปฏบตตาม

วรรณะทงส คอ ตามหนาทของวรรณะ 1) พราหมณ 2) กษตรย 3) แพศย (พอคา) และ 4)

ศทร(ผใชแรงงาน)

มการยกยองพระราชาวาเปนเทพ มการกลาววาพระราชามองคประกอบแหงเทพใน

พระองค ดงคาพรรณนาทวา “พระองค คอ พระอคนและพระพาย พระองคคอ พระอาทตย

และพระจนทร คอ ราชาแหงความยตธรรม พระองคคอ ทาวกเวร คอ พระวรณ คอ ความ

เกรยงไกรแหงอนทรเทพ” (ปรชา ชางขวญยน. เพงอาง, หนา 48.)

อย า งไรกตาม มค าบรรยายเก ย วกบปกครอง ซ ง ม ใ ช เ อา แ ต ใจ ต น เ อ ง

(อตตาธปไตย) แตรบฟงความคดเหนของผอน “พระราชาทรงปรกษาขนนางในพระราชกจ

คอ ความสงบและสงคราม สภาวะแหงอาณาจกร ความมงคง การปองกนบานเมองและการ

ปกครองเมองขนใหอยในความสงบเมอไดความเหนจากขนนางแตละคนแลวจากทประชมขน

นางแลว พระราชาทรงเลอกความเหนทดทสด (หมายเหต ผเขยน แสดงใหเหนวามการรบ

ฟงอนเปนลกษณะหนงของประชาธปไตยดวย)

PS 103 22

การวางแผนสาคญในกจการ พระราชาทรงปรกษาพราหมณผทรงวทยาคณสงสด

อนง มขอสนนษฐานวาผแตงมานวธรรมศาสตรนาจะมาจากวรรณะพราหมณ เพราะไดสดด

พราหมณไวอยางมาก” (ปรชา ชางขวญยน. อางแลว. หนา 27.)

12. คาสอนทางพทธมอทธพลตอความคดทางการเมอง เชน คาสอนเกยวกบ

ทศพธราชธรรม เปนตน (จรโชค วระสย. หลกทางพทธศาสนากบประชาธปไตย กรณ

ความเสมอภาค. เอกสารทางวชาการหมายเลข 200, ศนยเอกสารวชาการ คณะรฐศาสตร

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2553.) ซงความทดเทยมกนขดกบระบบวรรณะของอนเดย หลกทาง

พทธเหนไดชดจากการทเปหร ซงเปนพราหมณเหนชอบในการแตงตงแอมเบดการ ผมฐานะ

กาเนดในฮนดในระดบต ากวาศทร คอระดบ จณฑาล ใหเปนประธานคณะกรรมการราง

รฐธรรมนญสาหรบสาธารณรฐอนเดยภายหลงไดรบเอกราชใหม ๆ

นอกจากน เสมอภาคยงหมายรวมถงการไมเลอกปฏบตตอผพการ ผสงอาย ผมเชอ

สาย หรอนบถอศาสนาแตกตาง

อนง อาจศกษาปรชญาการเมองดวยการวเคราะหผลงานการปกครองของกษตรย

หลายพระองคในอดตของอนเดย เชน ในยค 2200 ปเศษมาแลวของพระเจา “อโศกมหาราช”

ซงเปนกษตรยองคท 3 แหงราชวงศโมรยะ ครองราชสมบต ณ นครปาฏลบตร ทรงปกครอง

โดยยดตามทศพธราชธรรมแหงพระพทธศาสนา

ในยครวมสมยทศพธราชธรรมหรอหลกปฏบตของฮองเตมการตความขยายขอบเขต

ใหถงความเปนประมขหรอหวหนาในระดบตางๆ กนมวาจะเปผนาในระดบชาต เชน Obama

หรอ Cameron นายกรฐมนตรองกฤษ หรอผนาระดบรฐ เชน รฐแคลฟอรเนยซงนกแสดง

ภาพยนตร ซง Arnold Schwarzenegger เคยเปนผวาการรฐ

ราชธรรม 10 หรอทศพธราชธรรม หมายถง 1) ธรรมของพระราชา ขอพงปฏบต,

2) กจวตรทพระเจาแผนดนควรประพฤต อาจเรยกวาเปนปทสถาน (norms), 3) คณธรรม

ของผปกครองบานเมอง สงทถกตองอนพงปฏบตในเชง “การกระทา คาทพด และสตรทคด

(อนหมายถง อดมคต อดมการณ และปรชญา), 4) ธรรมของนกปกครอง คอ ผอยในฐานะ

ผบงคบบญชาระดบตาง ๆ

1) ทาน การให คอ สละทรพยสงของ บารงเลยง ชวยเหลอประชาราษฎร และ

บาเพญสาธารณประโยชน

PS 103 23

2) ศล ความประพฤตดงาม คอ สารวมกายและวจทวาร ประกอบแตการสจรต

รกษากตตคณใหควรเปนตวอยาง และเปนทเคารพนบถอของประชาราษฎร มใหมขอทใครจะ

ดแคลน

3) ปรจจาคะ การบรจาค คอ เสยสละความสขสาราญ เปนตน ตลอดจนชวตของ

ตนเพอ1) ประโยชนสขของประชาชน และ 2) ความสงบเรยบรอยของบานเมอง

4) อาชชวะ ความซอตรง คอ ซอตรงทรงสตยไรมารยา ปฏบตภารกจโดยสจรต ม

ความจรงใจ ไมหลอกลวงประชาชน

5) มททวะ ความออนโยน คอ มอธยาศย ไมเยอหยงหยาบคายกระดาง ถอองค ม

ความสงางามเกดแตทวงทกรยาสภาพนมนวล ละมนละไม ใหไดความรกภกดแตมขาดยา

เกรง

6) ตปะ ความทรงเดช คอ แผดเผากเลสตณหา มใหเขาครอบงายายจต ระงบ

ยบยงขมใจได ไมยอมใหหลงใหลหมกมนในความสขสาราญและความปรนเปรอ มความเปนอย

สมาเสมอ หรออยางสามญ มงมนแตจะบาเพญเพยร ทากจใหบรบรณ

7) อกโกธะ ความไมโกรธ คอ ไมกรวกราด ลอานาจความโกรธ จนเปนเหตให

วนจฉยความและกระทาการตาง ๆ ผดพลาดเสยธรรม มเมตตาประจาใจไวระงบความเคองขน

วนจฉยความและกระทาการดวยจตอนราบเรยบเปนตวของตนเอง

8) อวหงสา ความไมเบยดเบยน คอ ไมบบคนกดข เชน เกบภาษขดรด หรอ

เกณฑแรงงานเกนขนาด ไมหลงระเรงอานาจ ขาดความกรณา หาเหตเบยดเบยนลงโทษ

อาชญาแกประชา ราษฎรผใดเพราะอาศยความอาฆาตเกลยดชง

9) ขนต ความอดทน คอ อดทนตองานทตรากตรา ถงจะลาบากกายนาเหนอย

หนายเพยงไร กไมทอถอย ถงจะถกยวถกหยนดวยคาเสยดส ถากถางอยางใด กไมหมด

กาลงใจ ไมยอมละทงกรณยทบาเพญโดยชอบธรรม

10) อวโรธนะ ความไมคลาดธรรม คอ วางองคเปนหลกหนกแนนในธรรม คงท

ไมมความเอนเอยงหวนไหวเพราะถอยคาทดราย ลาภสกการะ หรออฏฐารมณ อนฏฐารมณ

ใด ๆ สถตมนในธรรม ทงสวนยตธรรม คอ ความเทยงธรรม กด นตธรรม คอ ระเบยบแบบ

แผนหลกการปกครอง ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณอนดงาม กด ไมประพฤตใหเคลอน

คลาดวบตไป

(พระธรรมปฎก(ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม

(Dictionary of Buddhism). มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, 2538, หนา 285-287.)

PS 103 24

การเปรยบเทยบคาสอนทางพทธทเกยวของกบเรองราวทางรฐศาสตรมมากพอควรใน

โลกตะวนตก รวมทงหลกสตรของมหาวทยาลยทางพทธแบบลทธตนตระ (Tantric

Buddhism) เชนท นโรปา (Naropa Institute University) ณ เมอง Boulder มลรฐโคโลราโด

ในสหรฐอเมรกา

ในประเทศไทยเคยมการตนตวเกยวกบ หลกวชาการ แนวพทธเรมตนตงแตใกล

สมโภชนกรงรตนโกสนทร 200 ป ในป พ.ศ.2525 จนมหนงสอวชาการแนวพทธศาสตร

หลายเลมรวมทง รฐศาสตรแนวพทธศาสตร และสงคมวทยาแนวพทธศาสตร ซงจดทา

และจดพมพโดยสานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงศกษาธการในป

พ.ศ.2526 นอกจากนมการเปรยบเทยบบางประเดนทางรฐศาสตร เชน บรรพต จรโชค วระสย.

หลกทางพระพทธศาสนากบประชาธปไตย. กรงเทพฯ : องคการยวพทธศาสนกสมพนธแหง

โลก, 2527. ทรงทาจารกเปนตราหลก (pillar) เกยวกบหลกธรรมของพระพทธองค การ

ปกครองอาณาประชาราษฎรทรงยดหลกเมตตา กรณาเปนหลก แมเมอมการสรางถนนหนทาง

กมการปลกอมพกาผล (คอ มะมวง) เพอบรโภคโดยผเดนทางและผอยใกลเคยง ทงน คาสอน

และแนวทางปฏบตตางๆ อาจนามาใชเพอประโยชนสาธารณะ เชนวาดวยการคานงถง

สภาพแวดลอม เผชญกบปญหาโลกรอน และความเสยง(Risks) แหงชวตในทศวรรษท 21

13. รฐศาสตรในอารยธรรมตะวนออก : จน

จนมมรดกทางวฒนธรรมทเกาแกแสดงถงความเขมแขงของ P อกตวหนง คอ

(Philosophy คอ ปรชญา) นอกเหนอจาก P’s อนๆ คอ Power, Public, Policy, Persons

Paticipation and Party ปรชญา หมายถง ความ “ลาเลอเลศ” และความ “ลาลก” P สาม

ปรชญาเมธ หรอ “ไตรปราชญ” ของจนชวงประมาณ 2500-2600 ปมาแลว ไดแก1) เหลาจอ

หรอเหลาจอ (Laocius หรอ Lao-tzu ประมาณ 604 B.C.) 2) ขงจอ หรอขงจอ (Confucius c.

511-479 B.C.) 3) เมงจอ หรอเมงจอ (Mencius ประมาณ 372-289 B.C.)

13.1 เหลาจอ แปลตามตวอกษรวา นกปรชญา หรอ “ปราชญผชรา”

1) เหลาจอมอายมากกวาขงจอประมาณ 20 ป ดงนน เหลาจอจงนาจะมชวตอยรวม

สมยกบพระพทธองค คอชวงทเรยกวา “พทธกาล” หมายถง พทธศกราชปจจบน (เชน 2551)

บวกกบเวลา 45 ป ททรงสงสอน คอ ประมาณ 2596 ป มาแลว

คาสอนของเหลาจอปรากฎในรปของคมภรเตาเตกเกง คอ ถอกนวาเปนตนตารบ

ลทธเตา หรอเตา (TAOISM)

PS 103 25

คาวา เตา (Tao) ในภาษาจนหมายถง “ทาง”, “มรรคา” หรอความเปนไปตาม

ธรรมชาตของสรรพสง ซงคลายกบความหมายของ “ตถถา” หรอ “ยถา” ในภาษาบาลสนสกฤต

(ล. เสถยรสต และเนาวรตน พงษไพบลย. สองตะเกยง : ปรชญาเตา ปรศนาเซน.

กรงเทพฯ : จดพมพเอง, 2526, หนา 10, 17-18.)

2) คาสอนของเหลาจอ คอ 1) ใหดารงชวตและบรหารราชการไปตามสจจธรรม

หรอตามมรรคา (เตา) ของสรรพสงตาง ๆ 2) สอนอยในความสนต ไมแกงแยงชงดชงเดน

และ 3) ใหมความเปนอยอยางงาย ๆ ตามแนวทางแหงฟาดน (เทยนต)

3) คาสอนทเกยวกบการปกครองโดยตรงของเหลาจอสองขอ ไดแก

ก. “ถาราษฎรไมเกรงกลวตอการกดขของฝายปกครอง (แสดงวา) การจลาจล

ใหญจะเกดขนแลว (ฝายปกครอง) จงอยาบกรกทอยของราษฎร... การไมกดขราษฎรเทานน

ราษฎรจงไมเกลยดชง” หมายถงการโดยใชอานาจบาตรใหญ การไมเปนเผดจการหรอการไม

ยดถออานาจบงการโดยใชเหตผลและขดกบหลกกฎหมาย กฎสงคม และกฎจรยธรรม

ข. “การทจะใหราษฎรปฏบตตามคาสง ตองแสดงใหราษฎรเหนความบรสทธ(ของ

ตน) รกษาความเปนธรรมชาตแบบงาย ๆ ไมเหนแกตว และตดความโลภ (ของตน) ออก

เสย”(เพงอาง, หนา35-38.)

ในยครวมสมยขยายความรวมถงการมกฎหมายใหแจงทรพยสนและการไมม

ประโยชนทบซอน(Conflict of interst)

13.2 ขงจอ หรอขงจอมชวตอยนานกวา 2400 ปมาแลว มผสบตระกลตอมาถง

อนดบ 77 คอ Kung Teh-Cheng ซงในป พ.ศ.2529 อาย 65 ป และพานกอยในไตหวน

อทธพลของขงจอยงมอยมาก เชน วนคลายวนเกดของขงจอ คอ 28 กนยายน จดใหเปน

“วนคร” (Far Eastern Economic Review, 8 August, 1985, p.34.)

คาสอนของขงจอเนนคณธรรมแหง 1) กตญ�กตเวทของบตรคอรคณและการตอบ

แทนคณทมตอบดามารดา (filial piety) ขงจอสอนใหม 2) มนษยธรรม (เหรน) 3) การ

ปฏบตตนตามฐานะทางสงคมและ 4) เนนการศกษา

13.3 เมงจอ (370-c. 290 B.C.) หรอเมงจอ เปนผนยมขงจอผซงเนนการดารงชวต

อยางเหมาะสมและถกตอง

เมงจอสอนใหผปกครอง 1) มคณธรรม 2) เมตตากรณาตอบรรดาประชาราษฎรมง

3) ปกปองศกดศรของคนธรรมดาสามญ

PS 103 26

นกวชาการชาวสงคโปรผซงเคยเปนอธการบดของมหาวทยาลยนนยาง (Nanyang

University—ซงปจจบนเปลยนเปน Nanyan Technological University) ศกษาเปรยบเทยบ

เมงจอกบอารสโตเตลในเรองตาง ๆ

ประเดนหนง คอ ความแตกตางเชงวฒนธรรมของโลกตะวนออกกบตะวนตก

กลาวคอ แมอารสโตเตลเปนศษยของเพลโตเปนเวลาถง 20 ป แตไมมคาสรรเสรญผเปน

อาจารยอยางสงสงแบบทเมงจอแสดงออกตอปราชญรนกอน คอ ขงจอ ยกเวนแตวาเอกสาร

ตาง ๆ ยคนนคอ 2400 ปมาแลวอาจสญหายไป

อารสโตเตลไดเขยนเกยวกบเพลโตในทางชนชมกคอ “ขอเขยนตาง ๆ ของเพลโต

เปนของเพลโตเองทงสน คอ บกเบกโดยการแสดงความเฉลยวฉลาดมแนวคดใหม ๆ และ

แสดงออกซงความใฝร”

(The Politics of Aristotle translated with an introduction, notes and

appendices by Ernest Barker. London: Oxford University Press, 1961, p.57. ; cited in

Wu Teh Yao, “Aristotle’s and Mencius’ Ideas of Politics”, in the Occacional Paper

Series, No.100 of the Institute of Humanities and Social Sciences, College of Graduate

Studies, Nanyang University, Jurong Road, Singapore, 1979, p.9)

13.4 ซนว (ซนหว, Sun Wu) เปนนกการทหารและนกปกครองอยในยคชนชว

ซงเปนชวงทจกรพรรดเสอมดอยอานาจ เจาผครองนครตาง ๆ พยายามชงความเปนใหญ ม

การรบราฆาฟน บานเมองอลวนอลเวงไปดวยขอพพาทและทาศกกน

ก. ซนวถวายวชาความรแก พระเจาเหอหล และไดรบแตงตงใหเปนแมทพปราบ

นคร นอยใหญ แตเหนวาพระเจาเหอหลมความหวาดระแวงเปนเจาเรอนจงลาออกจาก

ราชการไปอยอยางสนโดษ

ข. ตารบพชยสงครามของซนวมเกยรตขจรขจาย ซงขงเบงกยกยอง ซนวกลาววา

หลกพชยสงคราม ม 5 ประการ ไดแก การคานงถง

1) ธรรม คอ สงททาใหราษฎรรวมจตสมานฉนท กบฝายนา รวมเปนความตาย

โดยไม

ระยอตอภยนตราย

2) ดนฟาอากาศ การมลมพาย ความรอนหนาว ฝนตกชกหรอแหงแลง

3) ภมประเทศ เกยวกบทาเลทต ง

4) ขนพล คอ บคคลผกอปรดวย 1) สตปญญา 2) ความเทยงธรรม 3) ความ

PS 103 27

เมตตา 4) ความกลาหาญ และ 5) ความเขมงวดเดดขาด

5) ระเบยบวนย คอ การจดพลรบ วนยแหงทหารและการควบคมใชจายของ

กองทพ

(เสถยร วรกล, ผแปลและเรยบเรยง. ตาราพชยสงครามซนว. กรงเทพฯ :

สานกพมพ ก.ไก, 2529, หนา 5, 10.)

ค. คาสอนของซนว ซงทราบกนแพรหลายวาพง “รเขา รเรา” เพอชยชนะในการ

ตอส แมรบ 100 ครงกชนะ 100 ครง คาสอนของซนว เปนทกลาวขวญกนมากแตในเชงปฏบต

ทาไดยากยง

ประการท 1 การร เฉพาะเกยวกบตนเองยากอยแลว การไปรเขา ยากยงกวา

ประการท 2 สภาพการณเปลยนแปลง เชน เคยร เคยเขาใจ และเคยตระหนก

ในชวงอดต แตหลกอนจจงเปนจรงเสมอ คอ ปราศจากความแนนอน มการแปรเปลยน

ประการท 3 แมกระทงขอมลเกยวกบตนเอง(แมทพ ขนพล) กยากทจะ “ร” หรอ

“หยงร” ได คอ ยากทจะประเมนสภาพการณตาง ๆ ไดใกลความเปนจรง ทงนเพราะเปนเรอง

อนาคตทขาดความแนนอนตายตว ตวอยาง คอ ในชวงทายของมหาสงครามโลกครงท 2

เยอรมนภายใตฮตเลอร พยายาม “รเขา” คอ รแผนการบกของฝายพนธมตรเพอปลดแอก

ฝรงเศส ซงขณะนนถกยดครองโดยฝายเยอรมน แตกสามารถทราบได คอทกาหนดจรง ๆ เมอ

ลงมอกระทาการยกพลขนบกทนอรมงด (6 มถนายน 2487) เรยกวายทธการ D-Day ซง

บญชาการโดยนายพลหาดาว ดไวท ด ไอเซนฮาวร (Dwight D. Eisenhower)

หากเปรยบเทยบกบคาสอนในพระพทธศาสนา คอ สปปรสธรรม 7 แลว จะเหนวา

ทางพทธมคาสอนทลกซงและครอบคลมอยางสมบรณกวามาก ดงน

ขอท 1 ธมมญ�ตา “ความเปนผรจกเหต”

ขอท 2 อตถญ�ตา “ความเปนผรจกผล”

ขอท 3 อตตญ�ตา “ความเปนผรจกตน”

ขอท 4 มตตญ�ตา “ความเปนผรจกประมาณ”

ขอท 5 กาลญ�ตา “ความเปนผรจกกาล”

ขอท 6 ปรสญ�ตา “ความเปนผรจกชมชน”

ขอท 7 ปคคสญ�ตา “ความเปนผรจกบคคล”

PS 103 28

คาสอนแนวพทธดงกลาวสามารถนาไปประยกตใช ไมใชเพยงแตทางรฐศาสตรแตใน

ดานการครองชวตโดยทว ๆ ไปดวย ดงปรากฏในขอเขยนเกยวกบรฐประศาสนศาสตร การ

บรหารธรกจและอน ๆ ดวย

13.5 เรองราวทางการเมองทดงกนมากจากวรรณกรรมซงประวตศาสตรของจน คอ

เรองสามกก (The Three Kingdoms) ประมาณ พ.ศ. 711 คอ 1700 ป ลวงมาแลว

“สามกก” เปนผลงานการประพนธของนกปราชญจน หลอ กวาน จง เมอหลายรอย

ปมาแลว ดวยเนอหาสาระอนทรงคณคา ในภาษาไทย มสามกกอยหลายฉบบ (versions) เชน

สามกก 1) ฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) 2) ฉบบวณพกของยาขอบ ซงเขยนโดยอาศย

ขอมลจากสามกก ฉบบเจาพระยาพระคลง (หน) และฉบบภาษาองกฤษ ของบรวตต เทย

เลอร และ 3) ฉบบนายทนของ ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช เปนตน

บรชย ศรมหาสาคร เรยบเรยงหนงสอชอ กลนสามกกฉบบนกบรหาร พมพครงแรก

ตลาคม 2540 โดยสานกพมพแสงดาว-สรอยทอง ซงสารบญบงบอกคาแนะนาทางการ

เมอง ดงตอไปน

1) กวนอ “เกยรตยศยอมเกดจากการกระทาทสจรต” ตอน ความซอสตยของกวนอ

(ซงตอมาไดรบฉายาวาแทนเจาหนาแดง)

2) เตยวหย “ถาคณหวเสย คณจะเสยหว” ตอน เตยวหยถกลอบสงหาร

ความหมาย คอ แปลงวกฤตใหเปนโอกาส

3) เลาป (1) “Think Big, you will be big” ตอน เลาปอาสาปราบโจรโพกผาเหลอง

การบรหาร คอ มวสยทศนมองไปรอบ ๆ และโดยเฉพาะขางหนา(หมายเหต เพมเตม เลาป

แสดงความรกชาต และพยายามหาผรวมอดมการณเพอบรรลเปาหมาย)

4) ชซ “นกทารงใหดไม ขาเลอกนายใหดนาใจ” ตอน ชซเปนทปรกษาของเลาปการ

บรหาร คอ แนว CP ทพจารณาลกษณะความไวใจดวย

5) เลาป (2) “ทนงทดทสด คอ ทนงในหวใจคน” ตอน เลาปเชญขงเบงเปนทปรกษา

6) ขงเบง (1) “จรงคอลวง ลวงคอจรง” ตอน ขงเบงดดพณลวงสมาอ

7) สบขนท “คานบน เอน คานลางเบยว” ตอน ความวนวายของสบขนท การ

บรหาร คอพงทาตนใหเปนหลก ไมออนแอ

8) ตงโตะ (1) “อนวาชายตายเพราะหญงจรงแทเอย” ตอน ตงโตะตองกลนางเตยว

เสยนจนถกลโปสงหาร

9) ตงโตะ (2) “อานาจ อาจหมด” ตอน ความเลวรายของตงโตะ

PS 103 29

10) ลโป (1) “เลนหมากรกอยาบกอยางเดยว” ตอน ลโปรบกบเตยวหย กวนอเลาป

บญศกด แสงระว แปล. บรหารงานดวยกลยทธสามกก. กรงเทพฯ : สานกพมพสขภาพใจ,

2542.

ภาค 1 วาดวยการใชคน

1) ความรงเรองและความเสอมโทรมของกกเลาป—ใชคนเปนเหนคณมหาศาล

2) เลาปสามเยอนกระทอมหญา—ใฝหาเมธดงหนงกระหายนา (หมายถง

การพากเพยรไปหา ขงเบง ณ กระทอมหญาถง 3 ครง ออนวอนขอใหมา

ชวยกจการกชาตบานเมอง)

ภาค 2 วาดวยการกาหนดนโยบาย

1) เลาปยมเกงจวไมยอมคน—สนทดการเลอกทาเล (ฮวงจย—Feng Shuiเฟง

ฉย—ภาษาจนกลาง)

2) ขงเบงยมเกาทณฑดวยเรอฟาง—รเรองดนฟาอากาศ(ปจจยทางภมศาสตร)

3) โจโฉดาเนนการอยางระมดระวง—ยามสขอยาไดลมทกข

ภาค 3 วาดวยการอบรมบมเพาะ

1) จวยถกยว 3 ครง โกรธ 3 หน—ขาดความอะลมอลวยผอนปรน (ขาด EQ)

2) ซนกวนยอมงอเพอยด—สกบอปสรรคไมระยอ

ภาค 4 วาดวยการปกครองคน

1) ขงเบงปลกขวญอยางแยบยล—ถอคามนสญญาเปนสาคญ (หมายเหต

พจารณาเปรยบเทยบในบทตางๆ ไปวาดวยความมนคงของชาตทกลาวถงการ

ปลกขวญโดย วนสตน เชอรชลล นายกรฐมนตรองกฤษของคนองกฤษทถก

รกรานโดยทหารเยอรมนภายใตฮตเลอร)

ภาค 5 วาดวยการจดจาหนาย

1) ขงเบงทอใจไดนายโฉด—ความลมเหลวทไมคาดคด

2) ขงเบงคานงถงสถานการณใหญ—ควรผอนปรนกผอนปรน

3) ขงเบงดงซนกวนรบโจโฉ—เอาชนะดวยฝปาก

วร เพชรอไร. สามกกฉบบการเมอง : พเคราะหสามกกทงในแงการ

บรหารงาน การทต และการเมอง. กรงเทพฯ : สานกพมพเคลดไทย, 2545 มคาสอนดงน

เชน

1) สรางฐานอานาจ อยาขาดมอตน

PS 103 30

2) เมอเรองบานปลายกเกนปญหาจะแก ถงพลาดพลงยงไมมวย ใชปญญา

ชวยเอาตวรอด

3) ตวเราสาคญกวาผอน คนนบพนนบหมนไมสาคญเทาเรา (เนนการ

พงตนเอง)

4) ลกนองมผลงาน อยามองผานใหเสยนาใจ

5) ไวใจคนผด คดจนตวตาย

6) ไวใจคนไรปญญา จะพาใหฉบหาย

7) แสดงความรกใหปรากฏ ผกใจลกนองทงหมดเอาไว

8) บญคณผกใจ ชดใชไมสน

9) ไมเชอผร จะสใครได

10) อยากไดคนเกง อยาอวดเบง ตองอดทน (ไมใชมแควสยทศน พงมวสยทน

ดวย)

14. มรดกทางปญญาของอารสโตเตลแหงสานกวชาการลเซยม

อารสโตเตล ผทไดรบฉายาวาเปนผสถาปนา (Founder) วชารฐศาสตรเปนบตรของ

นายแพทยหลวงแหงอาณาจกรมาเซโดเนยหรอมาสเซอะโดเนย Macedonia) ปจจบน

อาณาจกรดงกลาวมฐานะเปนรฐประชาชาต ซงอยบรเวณใกลกรซ ยโกสลาเวย และบลกาเรย

(Andrew Hacker. Political Theory. New York: MacMillan, 1961, p.23.)

14.1 อารสโตเตลศกษากบมหาปราชญเพลโต ณ สถาบนการศกษาแหงแรก ซง

เพลโตใหชอวา แอคเคดเดะม (Academy)

ศพทแอคเดดเดะมเกดขนจากสภาพของโรงเรยนหรอสถาบนการศกษาในขณะนน

คอเปนปาเลก ๆ (“ละเมาะ” หรอ “พมพฤกษ”) หรออาจเทยบกวาง ๆ ไดวาคลาย ๆ สานก

ทศาปาโมกขของอนเดย คอ อยในทรมรนมตนไมนานาพนธ

ตอมาใชในความหมายวา เปนบณฑตยสถานหรอเกยวกบการศกษาและแอคคะ

ดม (Academe) ในความหมายวาเปนสถาบนการศกษาหรอวงการแหงสตปญญา

14.2 ในป 343 กอน ค.ศ. (343 B.C.) อารสโตเตล ไดรบศษยทสาคญไว 1 คน คอ

มกฎราชกมารแหงอาณาจกรมาเซโดเนย ไดแก แอเลกซานเดอร (มกนยมออกเสยง

เปนอะเลกซานเดอร) ทงน ในขณะนนอารสโตเตลไดเปดสานกของตนเอง ชอวา ลเซยม

(Lyceum)

PS 103 31

(The Concord Desk Encyclopedia, vol.I. New York: Concord Reference

Book, 1982, p.87.)

14.3 มรดกทางปญญาของอารสโตเตลทเกยวกบการเมอง สรปได 3 เรอง คอ

1) รฐธรรมนญ 2) ความเปนพลเมอง และ 3) การปกครองโดยกฎหมาย

กลาวคอ

ก. เรองทเกยวกบรฐธรรมนญ อารสโตเตลศกษาระบบรฐธรรมนญของนครรฐและ

แวนแควนหรอบานเมองตาง ๆ ถง 158 ฉบบ ซงสวนใหญรฐธรรมนญหรอเอกสารการปกครอง

เหลานนไดมาจากการทศษยแอเลกซานเดอร ผซงมาเรยนทสานกของอารสโตเตล ไดขน

ครองราชยและมพระปรชาชาญในทางการสงครามอยางยง ไดทรงแผอทธพลไปยงนครรฐและ

แวนแควนตาง ๆ จนกระทงถงอนเดย

พระเจาแอเลกซานเดอรแหงมาเซโดเนยมอทธพลเหนอเปอรเซยในชวงป 326 กอนค

รสตศกราช คอ สามารถกรฑาทพและสามารถยดแวนแควนตาง ๆ ของอนเดยทาใหเกดการ

ผสมผสานระหวางอารยธรรมตะวนตกกบตะวนออก และไดนาเอารฐธรรมนญหรอหลกการ

ปกครองของดนแดนเหลานนกลบมาฝากอาจารยซงเปนเจาของสานกลเซยม คอ อารสโต

เตล

(ถนอม อานามวฒน, อางแลว, หนา 21-22.) หนงสอสาคญยงของอารสโตเตลทเปน

รากฐานเดมของรฐศาสตร ไดแก การเมอง (Politics) ตนฉบบแปลทนยมใชกนมาก คอ Ernest

Barker, trans. The Politics of Aristotle. New York and London: Oxford University

Press, 1958.แอเลกซานเดอร เปน “ศษยกตญ�กตเวท” ผใหขอมลทมประโยชนยง อนม

ผลดตอวทยาการรฐศาสตรในชวงเวลา 2400 ปตอมา อาจเรยกไดวา ความสมพนธของบคคลทง

สองเปนแบบ “อาจารยกลยาณมตร-ศษยกตญ�” คอ อาจารยเปนมตรทดตอศษยและศษย

เปนผมความสานกในคณปการของอาจารยและตอบแทน คอ กตเวท

การคนควาของอารสโตเตลเปนรากฐานในวงการรฐศาสตร รวมทงในดาน

“รฐศาสตรหรอการเมองเปรยบเทยบ” (comparative politics)

(1. James A. Bill and Robert E. Hardgrave, Jr. Comparative Politics.

Columbus, Ohio: Bell and Howell, 1973. 2. Laurence C. Mayer. Comparative Political

Inquiry. Homewood, Ill., Dorsey Press, 1972.)

ข. คณปการท 2 ของอารสโตเตล รฐศาสตร คอ หนวยความคด หรอ มโนทศน

(Concept) แหง “ความเปนพลเมอง” กบ “การมสวนรวมทางการเมอง” อารสโตเตล ถอ

PS 103 32

วา “พลเมองทด” (good citizen) และ “คนด” (good man) เปนอยางเดยวกน

ค. ผลงานสาคญของอารสโตเตลในประเดนท 3 คอ เรองการปกครองโดย

กฎหมาย นน เพลโตผเปนอาจารยของอารสโตเตลเนนการอบรมฝกฝนสรางผนา คอ

ผปกครองใหเปนผ 1) มความร 2) มคณธรรม แต 3) มอานาจ

เพลโตจงมงใหมผปกครองซงเปนราชาปราชญ (philosopher-king) คอ เปนทงผ

ทรง1)ความร และ ทรง 2) อานาจ แตอารสโตเตลแตกตางจากอาจารย คอ ใหความสาคญ

กบ “ระบบ” คอ กฎเกณฑ และระเบยบแบบแผนซงไดผานขนตอนกระบวนการตาง ๆ มาแลว

มากยงขน

(cf. Grover Starling. Understanding American Politics. Homewood, Ill.:

Dorsey, 1984, pp.71-74.)

15. รฐศาสตรกบสงคมศาสตรและศาสตรอน ๆ

รฐศาสตรจดอยในหมวด “สงคมศาสตร” (social sciences) ตามเกณฑยเนสโก

(Unesco-United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)

วทยาการของโลกอาจแบงเปนกลมใหญ ๆ ตามแนวขององคการวาดวย

วฒนธรรมวทยาศาสตรและการศกษาแหงสหประชาชาต (Unesco—ยเนสโก) ได 3

หมวด คอ

1) วทยาศาสตรธรรมชาต (Natural Sciences) ไดแก วชาฟสกส เคม ชววทยา

ดาราศาสตร ธรณวทยา (geology) ปฐพวทยา (soil science) พฤกษศาสตร ฯลฯ

2) สงคมศาสตร (social Sciences) เชน เศรษฐศาสตร สงคมวทยา รฐศาสตร

จตวทยา มานษยวทยา และภมศาสตรสงคม (social geography)

3) มนษยศาสตร (Humanities) ไดแก วชาปรชญา ประวตศาสตร ศาสนศาสตร

ภาษาศาสตร และวรรณคด ฯลฯ

16. รฐศาสตรกบพฤตกรรมศาสตร

16.1 ชวงภายหลงมหาสงครามโลกครงท 2 ซงสนสดลงในปพ.ศ. 2488 ไดเรม

มการใชศพท “พฤตกรรมศาสตร” (behavioral sciences) กนอยางแพรหลาย โดยมการนา

หลกวชาหลายสาขาโดยเฉพาะวทยาศาสตรธรรมชาต เชน วชาชววทยาเขาไปเกยวของดวย

สงคมศาสตรซงรวมทงรฐศาสตรไดหนเหทศทางมายดแนวศกษาหรอแนวพนจ

PS 103 33

เชงพฤตกรรมศกษา (behavioral approach)

(Heinz Eulau, ed. Behavioralism in Political Science. Lieber-Atherton, 1969.)

16.2 ความหมายของพฤตกรรมศาสตรม 8 ขอ ซงเรยงลาดบสอดคลองใหจา

งายไวดงน

1) มงหาเกณฑทวไป (regularities) 2) เพอใหตรวจสอบได (verification) 3) โดยใช

เทคนคเหมาะสมช 4) ใชวธการเชงปรมาณ (quantification) 5) ปฏเสธการคดเชงคณคา

(value free) 6) สรรหาจดเปนระบบเขาระเบยบ (systematization) 7) เทยบการเลยนแบบ

วทยาการบรสทธ (pure science) 8) หยดอยทการบรณาการกบนานาวทยาการ (integration)

(David Easton. “The Current Meaning of Behavioralism,” in James C.

Charlesworth ed. Comtemporary Political Analysis. New York: Free Press, 1967,

pp.16-17.)

1) มงหาเกณฑทวไป คอ พจารณาจากขอมล เพอไดมาซงเกณฑกวาง ๆ

(generalization) ตวอยาง คอ ขอสงเกตทวาหากสภาพภมศาสตรมฝนตกหรอพายแรง (ตว

แปรตน—IV คอ independent variable) ในวนเลอกตง มผไปใชสทธนอย (ตวแปรตาม—DV

คอ dependent variable) เมอขาวยากหมากแพง บานเมองมกป นปวน

2) เพอใหตรวจสอบได (verifiable) ตวอยางทกลาวถงในขอขางตนเปนเกณฑหรอ

เปนสมมตฐาน (hypothesis) ทพอตรวจสอบไดวาเปนไปตามนนหรอเปลา หากไมเปนตาม

นยอมเปนขอยกเวน มปจจยหรอตวแปรอนมาประกอบ เชน เมอมฝนตก รฐบาลอาจประกาศ

ใหยดเวลาการลงคะแนน ทาใหมผไปลงคะแนนมากขนกได

3) โดยใชเทคนคเหมาะสมช เทคนคทใชมกเปนวธการทจะไดมาซง 1) ขอมลท

เชอถอได และ 2) การตความทถกตอง

ก. ตวอยาง คอ การถามวานาย ก. ไปลงคะแนนหรอเปลา แมนาย ก. ตอบรบแตกม

การตรวจสอบวาลงจรงหรอไม โดยไปตรวจททะเบยน

ข. การตความ หากนาย ข. ไมเคยไปเลอกตงเลยไมวาจะมการเลอกตงกคร งกตอง

พยายามตรวจสอบหาเหตผลหลาย ๆ ดาน ใชวธการเชงปรมาณ (quantitative) คอ

ขอมลทคดเปนตวเลข (measurable,quantifiable) ได (จานวนผไปเลอกตงแยกเปนสถาน

เพศ—แปลจาก gender อาย ภมลาเนา ฯลฯ) วธการนยอมไมสนใจเรอง ก. ประวตความ

เปนมาหรอ ข. คณภาพซงเปนเรองทวดเปนตวเลขไดยาก

4) ปฏเสธการคดเชงคณคา มกเนนเรองพฤตกรรม หรอไมเปนแบบบรรทดฐาน

PS 103 34

(non-normative) มากกวาสงทเรยกวา “ควรหรอไมควร” (ought) ถอวา “พฤตกรรม” คอ

การแสดงออกตามทเปนจรง (factual, as it happens) เชน ก. จานวนผไปใชสทธเลอกตง ข.

ระยะเวลาการดารงตาแหนงของนายกรฐมนตรตาง ๆ ค. แนวพฤตกรรมพยายามไมไปยง

เกยวกบการตดสนใจ (decision-making) วาอะไรด อะไรไมด หรอควรไมควร เปนเรอง

ศาสนา ปรชญาหรอนโยบาย

5) สรรหาเปนระบบเขาระเบยบ (systematization) คอใหเปนระบบพฤตกรรม

ศาสตรหรอแนวพฤตกรรมนยมเนนการสอดประสานระหวางทฤษฎกบความเปนจรงในเชง

พฤตกรรม

6) เทยบการเรยนรแบบวทยาการบรสทธ วตถประสงค คอ มงความรเพอ

ความกาวหนาแหงความร (knowledge for knowledge’s sake) คอ มใชมงการนาไป

ปฏบตหรอแกไขปญหาการเมอง เศรษฐกจ หรอสงคม

7) หยดอยทการบรณาการ (integration) กบนานาวทยาการ ในแนว

พฤตกรรมศาสตรตาง ๆ เกยวโยงเขาดวยกนมากในกลมหรอหมวดวชาตาง ๆ ไมใชเพยงแต

ภายในหมวดเดยวกน คอ หมวดสงคมศาสตรเทานน แตยงเขาถงหมวดมนษยศาสตร และ

หมวดวทยาศาสตรดวย

16.3 อนงหลก“ปรนยภาพ” หรอหลก “วตถวสย” (objectivity) มความสาคญยง

ไดแก การศกษาปรากฏการณตาง ๆ โดยพยายามตดอารมณหรอความรสกทอาจจะทาใหผล

ของการศกษาผดแปลกจากสภาพทเปนจรง

1. ตวอยางทใชศพทปรนย คอ “ขอสอบปรนย” (objective tests) ซงหมายความ

วา การถกผดหรอการใหคะแนนมากนอยแตกตางกนมไดขนอยกบอารมณ หรอความรสกตว

ผตรวจสอบ แตขนอยกบ “สภาพวตถ” คอ ตวขอสอบเอง

2. การสอบแบบเรยงความ (essay) แมผตรวจพยายามทาตวเปนกลาง แตกยงม

ลกษณะแหงความเปนอตตวสย (subjectivity) อย คอ แลวแตดลยพนจในการใหคะแนน

ซงเปนอตตวสย คอ แลวแตอตตะหรออตตา ซงหมายถงตนเอง (self) คอ ใหความสาคญกบ

การวนจฉยโดยบคคลเปนเกณฑ

3. เมอใชวธการแบบปรนยภาพหรอวตถวสยในวชารฐศาสตร หมายความวา ผ

ศกษาจะตองวางใจเปนกลาง แมตนจะไมเหนดวยหรอไมชอบในปรากฏการณทเกดขน เชน ไม

ชอบการรฐประหาร (coup d’ etat , ค หรอ กเดตา) หรอการปฏวต หรอขบวนการมวลชน

(mass movement) ตาง ๆ แตศกษาในแงมม (perspective) มต (dimension) ตาง ๆ เพอให

PS 103 35

เกดความรความเขาใจ

17. ทรรศนะของบดาแหงวชารฐศาสตร : อารสโตเตล

17.1 การเมองเปนเรองระดบสาธารณะระดบนครรฐ (polis)

อารสโตเตล ถอวาการเมองเปนเรองระดบ “สงคมการเมอง” (political society,

polity)คอ ระดบทเปนสาธารณะ (public) คอ ระดบชมชนใหญ ระดบนครรฐ (polis) ตอมา

อนโลมใหเปนรฐ หรอ รฐประชาชาตแบบยคปจจบน

อารสโตเตลกลาววา “Man is by nature a political animal” หมายความวา ชวต

มนษยยอมไมสมบรณ หากอยเฉพาะในแวดวงแคบ ๆ คอ ในหมญาตพนอง (ระดบครอบครว)

หรอในระดบเพอนบาน (หมบาน) หรอแมกระทงหลาย ๆ หมบาน ซงไมมคนมากนก

(Aristotle. Politics. Trans. By Ernest Barker. Oxford University Press, 1946

และ Julius Gould and William L. Kolb, eds. A Dictionary of the Social Sceinces. Free

Press of Glencoe, 1965, p.516.)

ก. อารสโตเตลใชศพท Zoon politikon เจตนารมณในสานวนภาษากรกเดม

(political มาจาก polis) กคอ การจะเปนมนษยทสมบรณไดกตอเมออยในชมชนระดบเมอง

หรอนครรฐ (Mankind is an animal whose highest form of social organization is the city-

state.)

(Iain Mclean and Alistair Mcmillan, eds. The Concise Oxford Dictionary of

Politics. Oxford University Press,2003, p.413)

ข. ตามศพทเดม “politikon” (ปอลลตคอน) อาจแปลวา “social” คอ “สงคม”, การ

มสมพนธภาพกบคนจานวนมาก

การมชวตอยในนครรฐยอมหมายถง การมชวตท “หลากหลาย” “ลดหลน” และ

“ลมลก” ไดอนมคณคาทงทางวตถธรรม คอ สงของจบตองได และอวตถธรรม (นามธรรม

เชน ชอเสยง, ความสบายใจ, เกยรต)

ศพททใชบงใหเหนถงความแตกตางระหวาง “สงคม”(Society) กบความเปนสงคม

การเมอง (polity)

ค. มศพททใกลเคยงกบ Polis ในภาษากรกอก ไดแก 1) Politia (รฐธรรมนญ) 2)

Politihos (รฐบรษ) และ 3) Polites (ประชาชน)

ภาษาองกฤษมคาทสบเนองจากภาษากรก ไดแก 1) Politics (การเมอง) และ

PS 103 36

2) Politician (นกการเมอง)

17.2 ความเปนศาสตรแมบท (master science) หรอราชาแหงศาสตร

หมายความวาเปนวทยาการหลกตามฉายาของ อารสโตเตล ดวยเหตสาคญ 2 ประการ

1) ประการท 1 รฐศาสตรเปนเรองของ “คณภาพชวต” หรอ “สภาพชวตแหง

คณธรรม” ในปรชญาของ ซอคระตส เพลโต และอารสโตเตล การเมอง และความถกตอง

ความดงาม ความเปนศลธรรม มความสมพนธอยางใกลชดมความเปนเอกภาพ เปนอนหนง

อนเดยวกน

2) ประการท 2 ความเปนไปไมวามตใด เชน ครอบครวเรองศาสนา เรองการศกษา

และเรองอน ๆ เชน การเศรษฐกจ ลวนเกยวเนองใกลชดกบเรองการเมอง

17.3 ความเปนศาสตรสถาปตยสมบรณลกษณ ในฐานะเปนผสถาปนา วชา

รฐศาสตร อารสโตเตล กลาวถงรฐศาสตรวาเปน “ศาสตรสถาปตยสมบรณลกษณ”

(Architectonic Science) ความหมาย คอ

1) การดาเนนการเกยวกบสงคมชมชนใหญหรอระดบการเมองยอมคลายกบการวาง

แปลน หรอเขยนแบบ (design) กอสรางบานเมอง โดยคานงถง 1) ประโยชนใชสอย และ 2)

ความกลมกลนเหมาะสม

2) ในการเตรยมการระดบมหภาค (แมคโคร) ระดบ “บานเมอง” ยอมตองอาศย

สถาปนก(architect) ผไดรบการฝกฝนมาอยางด เพราะตองรบหนาทอนเปนงานใหญกวาการ

สรางบานหลายพนหลายหมนเทา

3) ขอบขายแหงการ “สรางบานแปงเมอง” ไมจากดอยเฉพาะตวบาน แตตอง

คานงถงปจจยหลาย ๆ อยาง เชน 1) สภาพแวดลอม และ 2) โอกาสในการพฒนาให

เจรญกาวหนาขนไปเรอย ๆ ดวย คอ คานงถงสภาวะอนสมบรณ ไมเนนความหรหราทางวตถ

แตคานงถงความเปนสนทรยะ คอ ความสวยงามและโอกาสทจะกอใหเกดความเจรญทาง

จตใจดวย

รฐศาสตรในฐานะเปนสถาปตยสมบรณลกษณ คอ พจารณาในเชงองครวม

(holistic) ถวนทว คอ สอดประสานเขากนไดของสวนตาง ๆ

4) ในอารยธรรมจนเนนเรอง ทาเลทตงทศทางลม และการไหลผานของ

กระแสนาดงทเรยกกนวาศาสตรแหงฮวงจย ซงภาษาจนกลางหรอภาษาแมนดารน

(mandarin) เรยกวา Feng Shui

PS 103 37

5) หากพจารณาบรรดานครหลวง (capital cities) ประมาณ 220 ประเทศทวโลกมก

ยกยองใหมหานครปารส ของฝรงเศสและมหานครโรม ตดอนดบนครหลวงสด เพราะม

สถาปตยกรรมตงแตยคตน ๆ ของกรงโรม คอ หลายรอยและนบเปนพนปมาแลวทสวยงาม

และมรดกทางวฒนธรรมอน ๆ อกทงมการอนรกษ สบสานดวยการทาใหแขงแรง ดวยเทคนค

แหงวศวกรรมโยธา และสขาภบาลสมยใหม นอกจากนการพจารณาความสวยงาม หรอสภาพ

อนประทบใจ คานงถงนนทนาการ คอ ความพงพอใจดวยการผอนคลายงาย ๆ ดวยการไปนง

ณ สวนสาธารณะ (เชน Golden Gate Park แหงมหานครซานฟรานซสโกในรฐแคลฟอรเนย

สหรฐอเมรกา) หรอนานาสวนสาธารณะทมมากใน 1) กรงปารส 2) กรงลอนดอน 3)

กรงโตเกยว และใกลไทย คอ 4) สงคโปรซงไดรบฉายาวาเปน “อทยานนคร” (Garden City)

ทงนหากใช “กรง” นาหนา หมายถง การเปนนครหลวง หรอ เมองหลวง

18. สามกาลสมยแหงรฐศาสตร

การเรยนการสอนวชารฐศาสตรในนานาสถาบนอดมศกษาในประมาณ 220 ประเทศทว

โลก ซงมประมาณ 30,000 แหงมกสบสานความคด และวธการเขาถงความร แบบตะวนตก

ณ ทนจะกลาวอยางคราว ๆ โดยถอวาม 3 กาลสมยแหงรฐศาสตรในโลกตะวนตก คอ 1) ยค

กรก 2) ยคจกรวรรดโรมน และ ยคกลางของยโรป 3) ยคสมยใหม

18.1 ปฐมยคแหงรฐศาสตร : ยคกรกโบราณ รฐศาสตรในฐานะองคความร

(body of knowledge) ซงจดรวบรวมสาระสาคญไวอยางเปนระบบ

1) เรมตนจากผลงานของอารสโตเตล ผซงไดรบการยกยองวามสตปญญาและความ

รอบรดจชดหนงสอประมวลวทยาการทเรยกกนวา สารานกรม (encyclopaedic—เอน-

ไซ-โคล-เปด-ดค) ในฐานะผไดรบมรดกปญญาสวนหนงจากมหาปราชญเพลโตและจากการอาน

และคนคดของตนเอง (ผเขยน (จรโชค วระสย) ใชประโยคเพอจางาย ๆ เปนขอสงเกตวา คอ

ในนามปลา ในตาราด อาจารยด และสมองด มความร)

2) อารสโตเตลมถนเดมอย ณ เมองเลก ๆ ทางเหนอของกรกปจจบน คอ เมองสตา

กรา (Stagira หรอเมอง Stavra) บดามารดาเสยชวตเมอ เขายงเลกอย

(W.D.Ross. Aristotle. New York: Meridian, 1960, pp.1-2)

3) เมออาย 18 ป ไดไปสมครเปนศษยกบเพลโตทนครรฐเอเธนส และอยกบสานกของ

เพลโตเกอบ 2 ทศวรรษ คอ เปนศษย “กนกฏ” อยเปนเวลา 19 ป จวบจนเพลโตเสยชวต

ความสมพนธของเพลโตกบอารสโตเตลเปนแบบ “อาจารยกลยาณมตร กบศษย

PS 103 38

กตญ�และกตเวท” ดงเชน ก. เคยมมากอนหนานน คอ ระหวางซอคระตสกบเพลโต และ

ข. ตอจากนน คอระหวางอารสโตเตล ในฐานะเปนคร และศษยผเปนทายาทแหงอาณาจกรมา

เซโดเนย คอ แอเลกซานเดอร

4) วทยาการทเกดขนในโลกตะวนตกในยคนนมศนยกลางอยทนครรฐเอเธนส ชาว

กรกโดยเฉพาะชาวเอเธนสสนใจเรองการเมองและวทยาการแขนงตาง ๆ มาก เชน 1) ยค

ลด (Euclid, 300 B.C.) และแมกระทง 2) นกเลานทานนามอโฆษชอ อสป (Aesop)

ประมาณ 600 ปกอนครสตศกราช (600 B.C.) คอประมาณ 2600 ปมาแลว

18.2 ยคทสอง : รฐศาสตรในยคจกรวรรดโรมนและยโรปสมยกลาง

1. ภายหลงยคนครรฐของกรกเขาสยคจกรวรรดโรมนซงตามมาดวยยคกลาง หรอ

มธยมสมย (Middle Ages ซงกนเวลายาวนานถงหนงสหสวรรษ หรอ 1000 ป

(millennium) คอ ระหวาง ค.ศ.500-1500)

(Concord Desk Encyclopedia, op.cit., p.1049.)

2. ยคโรมนมศนยกลางอยทนครรฐโรม (Rome) ซงมเชอสายสบมาถงการเปนอตา

เลยน ในชวง 500 ปกอน ค.ศ. (500 B.C.) โรมมอทธพลในอาณาบรเวณใกล ๆ รวมทง กรซ

ซเรย ปาเลสไตน และอยปต ในชวงประมาณ 2000 ปทผานมานนสามารถยดบรเวณซง

ตอมา คอ ฝรงเศส และองกฤษได

คนโรมนมอปนสยเปนระเบยบวนย (discipline) มความขยนขนแขงและกระเหมด

กระแหมซงนสยแตกตางจากคนเอเธนส

3. ชาวโรมนแตกตางจากชาวเอเธนสโดยสนใจเรองทไมเปนปรชญา หรออดมคตท

สงสงนก คนโรมนสนใจสงทใชการไดหรอเปนประโยชนในปจจบน

ดงนน จงใหความสนใจความสาคญกบสงประดษฐทางวตถ เชน ถนน เหรยญเงน

ตราชง มาตรวด อาคาร และสงประดษฐทาง อวตถ คอ กฎหมาย

4. ในจกรวรรดโรมน กฎหมายสาคญมาก ทงนเพราะมอาณาเขตกวางขวาง การ

จะอาศยผนา ผทตองความวนจฉยตดสนเรองตาง ๆ อยตลอดเวลายอมทาไมได จงมการ

สรางกฎหมายใหเปนระเบยบขอบงคบทใชไดทวไป

ในชวงจกรวรรดโรมนถอกนวากฎหมายเปนแกนหรอวชาหลกของวชารฐศาสตร

มการรวบรวมกฎหมายหรอทาประมวลกฎหมาย (Code) ของจกรพรรดโรมนชอ จสตเนยน

(Justinian, ค.ศ.527-565) อนเปนรากฐานของกฎหมายและรฐธรรมนญของแทบทก

ประเทศ

PS 103 39

5. ภายหลงป ค.ศ. 200 คอ ศตวรรษท 3 จกรวรรดโรมน ไดเสอมลงจนถง

ประมาณปค.ศ. 500 คอ ประวตศาสตรยโรปเขาสยคกลาง หรอมธยมสมย (Middle Ages) ใน

ยคนนนกคดใหความสาคญกบประเดนทเกยวกบศาสนา เชน

ก. ความสมพนธระหวางบคคล คอระดบจลภาค (micro) แหงการเปนศาสนกชน

และการเปนพลเมองของรฐหรอ

ข. ความสมพนธระหวางหนวยมหภาค คอระดบใหญ (macro) ศาสนจกร (ฝาย

องคการศาสนา) กบฝายอาณาจกร (ฝายบานเมอง)

ในยคกลางของยโรปวชารฐศาสตรไมมความสาคญ การเรยนรฐศาสตรถกจดเปน

เพยงแขนงหรอสาขาของวชาเทววทยา (theology) ดงนน แมเมอมปญหาทางการเมอง

เกดขน การแกไขหรอการหาทางออกกใชการตดสนโดยผรทางศาสนา คอ นกบวช (clergy)

18.3 รฐศาสตรในยคสมยใหม ในชวงระยะเวลาตอจากยคกลางของยโรป เรยกวา

ยคสมยใหม (Modern) ซงพงเขาใจวา มใชหมายถงชวงเวลาสน ๆ แหงความเปน “รวมสมย”

(contemporary) ซงหมายถง 1 ชวงชนเชอสาย (1 generation ประมาณ 25-35 ป คอ อาย

เมอแยกจากครอบครวเดมเพราะการสมรส)

ยค “สมยใหม” (Modern Ages) ในประวตศาสตรเรมนบตงแตการสนสดของยค

กลางในศตวรรษท 15 “สมยใหม” ครอบคลม “ยคปจจบน” (present) หรอ “ยครวม

สมย” ดวย

1) โดยปกต การใช “ยคใหม” หรอ “สมยใหม” หมายถง สงคมทเกดขนซง

แตกตางจากสงคมแบบเกาในยคกลางแหงคลนลกท 1 โดยมการเคลอนไหวนอยและเปนยค

ซงมสงคมศกดนา (feudal society) รฐศาสตรยคใหมเรมจากขอเขยนของนกคดและ

นกการเมองชาวอตาเลยนในศตวรรษท 16 ชอ นคโคโล มาเคยเวลล (Machiavelli, 1469-

1527) หนงสอของมาเคยเวลลทช อวา The Prince (“เจา” หรอ “ผครองนคร”) พมพครง

แรกในป ค.ศ.1513 คอ 500 ปมาแลว เปดศกราชใหมในทางรฐศาสตร ทแยกการเมอง

ออกจากเรองราวทางศลธรรม

2) ในสมยกรกโบราณ การเมองกบจรยธรรมไปดวยกน ในสมยนนคอ ยคเพลโต

และอารสโตเตล การเมองกบจรยธรรมเปนเสมอนหวและกอยของเหรยญกษาปณเดยวกน ใน

ยคนนการกระทาหรอกจกรรมทางการเมอง เชน การเขารบตาแหนงทางการเมองตองวดดวย

คณคาทางจรยธรรม คอ ความดความชวตามหลกมนษยธรรม

PS 103 40

แมในยคโรมนตามมาดวยยคกลางของยโรป การเมองกยงไมพนเรองจรยธรรม

แม “กฎหมาย” เรมเขามามบทบาทสาคญกตาม ทงนเพราะศาสนามอทธพลมากในยคนน ใน

ยคกลางการกระทาใด อนมลกษณะเปนการเมองมการวดหรอประเมนคาในทางจรยธรรม

ศลธรรมโดยยดคาสอนทางศาสนาครสตเปนหลก

3) เมอถงยคสมยใหมโดยเฉพาะในแนวคดของมาเคยเวลล ประเดนเรองความด

ความชวทางศลธรรมหรอทางศาสนาไดขาดหายไป กลาวคอ มการแยกจรยธรรมออกจาก

การเมองและอาจเปนสาเหตททาใหศพท “การเมอง” มความหมายเอยงไปในทศทางลบ

แนวคดของมาเคยเวลล ถอวาใน “วงการเมอง” ยอมมเหตผลทเปน “การเมอง” แนวคดนได

ขยายตอมาจนกลายเปนสานวนในภาษาฝรงเศสคอ ใชวลวา “เหตผลของรฐ” (raison d’état

ออกเสยง “เรซอง เดตา” ในภาษาฝรงเศส) เหตผลของรฐหรอในสานวนไทย คอ “แลวแต

นโยบาย” ของผมอานาจ ยอมไมคดคานงถงเรองจรยธรรมหรอมนษยธรรม ความหมายเชนน

อาจมการตความทกวางไกลออกไปอกจนกลายเปนวา “หลกรฐศาสตร” กบ “หลก

นตศาสตร” แตกตางกนออกไป โดยมกถอกนวารฐศาสตรมความยดหยนไดมากกวา

แนวคดทคลายคลงกนของมาเคยเวลลกบโกตลยาแหงอนเดยโบราณ มาเคยเวลล

สอนใหผปกครองมความสามารถสองดาน ๆ หนง คอ 1) พละกาลง และ 2) พลงใจเขมแขง

แบบ “สงโต” (lion) และมความเฉลยวฉลาดแบบ “สนขจงจอก” (fox)

(Niccolo Machiavelli. The Prince, ch. 18. ดคาอธบายเพมเตมไดใน William

Safire. Safire’s Political Dictionary. New York: Random House, 1978, p.379.)

การเปรยบเทยบกบสตว หมายถง การใหผปกครองถอคตแบบเดยวกบการอยใน

ปา ดงพงไพรอนไดแก การไดมาซงสงทตนตองการโดยไมคานงถงขอพจารณาเชงจรยธรรม

อกทงไมตองคานงถงเรองความถกตองทางศลธรรมในการทจะรกษาไวซงอานาจไมวาจะเปน

ดวยเลหกลใด ๆ โดย จดมงหมายทายทสด คอ ดงวาเพอเสถยรภาพของบานเมอง

18.4 ในประเทศอนเดยโบราณ (ภารตะ, Bharat) มนกรฐศาสตรผหนงชอ โกตลยา

(Kautilya) สงเสรมการประพฤตปฏบตแบบฉอฉลในวงการเมองไวในหนงสอชอ อรรถศาสตร

(Arthashastra)

18.5 ในจนมกรณของจนซฮองเต ซงเปนจกรพรรดองคแรกของจน ผรเรมสราง

กาแพงเมองจนและทรงมนโยบายการบรหารทใชความรนแรงโดยไมคานงถงหลกมโนธรรม

ใด ๆ ทงสน

PS 103 41

19. ยคภายหลงสงครามโลกครงท 2 : การพฒนาทางการเมองและการเมอง

เปรยบเทยบ

19.1 ภายหลงมหาสงครามโลกครงท 2 นกรฐศาสตรใหความสนใจมากในเรอง 1)

การพฒนาทางการเมอง และ 2) การเมองเปรยบเทยบ เชน Gabriel A. Almond and G.B.

Powell, Jr. Comparative Politics. Bombay: Vakils, Feffer and Simon, 1966.

19.2 สาเหตทสาคญคอ เมอประมาณ 60 ปมาแลว ภายหลงการสนสดของมหา

สงคราม โลกครงท 2 ลทธอาณานคม (colonialism) ไดทยอยสลายตว (decolonization)

และมประเทศ ใหม ๆ เกดขนจากการทไดรบอสรภาพ โดยแยกตวเองออกจากการอยภายใต

การครอบ ครองในฐานะเปนเมองขน (subject) ของชาตอน ตวอยาง ไดแก 1) มาเลเซย

ไดรบอสรภาพจากการยดครองของจกรวรรดองกฤษ 2) อนโดนเซยไดรบเอกราชจาก

ประเทศฮอลแลนด (หรอเนเธอรแลนด)

19.3 ประเทศทเพงไดอสรภาพพยายามพฒนาบานเมองใหเปนประชาธปไตย

แบบตะวนตก แตกประสบปญหาเรอยมา นกรฐศาสตรชวงหลงมหาสงครามโลกครงท 2 สนสด

ใหม ๆ (2488) คอ ประมาณ 20 ปใหหลง จงใหความสาคญกบการศกษาเรองการพฒนาทาง

การเมอง ซงไมจากดขอบเขตวาเปนการพฒนาสความเปนประชาธปไตยเทานน เปน

การศกษาการพฒนาทางการเมองโดยทวไป

19.4 การศกษาเชนวานน พอกระทาไดเพราะขอมลเปรยบเทยบประเทศทเพงเกด

ใหม หรอเพง “ผดขนมา” (“new nations”, “emerging nations”) เปนจานวนมาก

(Gabriel A. Almond and James S. Coleman, ed. The Politics of the

Developing Areas. Princeton University Press, 1966.)

19.5 มการศกษายอนหลงกลบไปยงอดตของประเทศทมการพฒนาทางการเมองสง

เชน สหรฐอเมรกา เพอวเคราะหรปแบบแหงการพฒนาวาเปนอยางไร การศกษาซงหนกไปใน

การวเคราะหแบบเปรยบเทยบ ตวอยาง ไดแก ขอเขยนของนกสงคมวทยาการเมอง ชอ เซย

มร มารตน ลปเสท แหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย นครเบอรคลย ในหนงสอชอ ชาตใหม

ชาตแรก ซงหมายถง สหรฐอเมรกาเมอเรมสถาปนาประเทศ ในป ค.ศ. 1776 (พ.ศ.2319)

กอนกรงรตนโกสนทรประมาณ 6 ป (พ.ศ.2325) คอยคพระเจากรงธนบร

(Seymour M. Lipset. The First New Nation. New York: Basic Books, 1963.)

19.6 Jeff Haynes. Politics in the Developing World: A Concise Introduction.

การเมองในโลกกาลงพฒนา : บทนาโดยยอ. Blackwell, 2002.

PS 103 42

20. รฐศาสตรในยครวมสมย : การใชวธการเลยนแบบวทยาศาสตรธรรมชาต

20.1 ในยครวมสมยวชารฐศาสตรพยายามเลยนแบบ วธการใชเหตผลทาง

วทยาศาสตร ดงทใชกนในหมวดวชาวทยาศาสตรธรรมชาต

เซอรแฟรนซส เบคอน (Francis Bacon, 1561-1626) ปราชญองกฤษแหง

ศตวรรษท 16 และ 17 ประมาณ 400 ปมาแลว มบทบาทสาคญในการจดระบบวาดวย

วธการทาง วทยาศาสตร อกทง โด งดงจากคต พจนท ว า “ความร ค อพละกาลง”

(knowledge is power)

20.2 ในป ค.ศ.1620 เมออายประมาณ 60 ป เบคอนเขยนหนงสอสาคญเลมหนง

ชอ Novum Organum โดยระบวาหลกวทยาศาสตรม 4 หวขอดวยกน ไดแก 1) การสงเกต 2)

การตงสมมตฐาน 3) การทดสอบและวเคราะหสมมตฐาน 4) การปรบปรงแกไขตวแบบ หรอ

หนเชงทฤษฎ คอ มอดเดล หรอโมเดล (model) ซงปรากฏอยในสมมตฐาน

20.3 การเรยนรวชารฐศาสตรยครวมสมย อาศยความรทางสถตและการคดหาเหตผล

แบบวทยาศาสตรใชเทคนคทางวทยาศาสตร เชน วธสมตวอยาง (sampling) และวธการ

ทางสถต

รฐศาสตรโดยเฉพาะในมหาวทยาลย ตางๆของ สหรฐอเมรกา ซงสมยทผขยน

(จรโชค วระสย ไปเรยนตงแตป 1 ระดบปรญญาตรจนถงปรญญาเอก สวนใหญในยค 60 นน

สหรฐอเมรกามสถาบนการศกษาเกอบ 3000 แหง สาหรบปจจบนมเกอบ 4000 แหง) มกเนน

เรองการวเคราะห (analysis) มการแยกแยะ แจกแจง ตงขอสมมตฐาน ฯลฯ มากกวาการ

เรยนรแบบบรรยายประวตความเปนมา (historical) การวเคราะห หมายถง การ

แยกแยะใหรวาอะไรเปนอะไร ทงนใหความสนใจเฉพาะเรองทกาลงทาการวเคราะห คอ มกไม

สนใจเรองความเปนมาในอดต หรอประวตศาสตรมากนก

ตวอยาง ระดบ Classic คอตนแบบ ไดแก Robert A. Dahl. Modern Political

Analysis. New Jersey: Englewood Cliffs, Prentice-Hall, 1963.

20.4 การวเคราะหทางรฐศาสตรรวมสมยมกเนนระดบจลภาคยงขน คอ จาก

Robert E. Goodin and Hans-Dietes Klinyem ann, eds. A New Handboole of Political

Science. Oxford University Press, 2000. มากกวาในระดบมหภาค

การวเคราะหในระดบจลภาค (micro) คอ ศกษาพฤตกรรมระดบเลกหรอระดบ

บคคล เชน ศกษาถงมลเหตจงใจของบคคลวาทาไมจงสนใจ หรอไมสนใจเรองทางการเมอง

สนใจหรอไมสนใจการเขาเปนสมาชกพรรคการเมอง หรอการมสวนรวม (political

PS 103 43

participation) แบบอน ๆ เชน การบรจาคเงนใหกบการรณรงคหาเสยงเลอกตง

(campaign)

การวเคราะหในระดบมหภาค หมายถง ระดบองคการ สมาคม พรรคการเมอง รฐ

ประชาชาต เปนตน

21. การสนใจเรองการปฏบตหรอการดาเนนการ : นโยบายศาสตร

การเรยนรรฐศาสตรยครวมสมยเนนการวเคราะหหรอหนกไปในทฤษฎ แตกสนใจใน

การประยกต (apply) รฐศาสตรใหมคณคาทางปฏบตโดยเฉพาะในการวางนโยบาย

ดงนน จงไดเกดสาขาใหมขน คอ นโยบายศาสตร (Policy Sciences) ซงศกษา

กระบวนการตดสนใจและการประเมนความรตาง ๆ เปนวทยาการหลายสาขาทเนนเรอง

การวางและปฏบตตามนโยบายเทาทมอยเปนการใชความรหลายสาขาวชาโดยเฉพาะจาก

จตวทยา สงคมวทยา เศรษฐศาสตร บรหารธรกจ และสถต เพอแกไขปญหาทางนโยบาย

และตดตามวามการนานโยบายสการปฏบต (policy implementation) ตามมากนอย

เพยงใด

(ดเพมเตมใน 1) David Sills, ed. International Encyclopedia of the Social

Sciences, vol.11, New York: Macmillan, 1972. ดศพท policy sciences. 2) Y. Dr or.

Design for Policy Sciences. New York : American Elsevier, 1971 และ 3) T.D. Dye.

Understanding Public Policy.

22. การศกษาแบบผสมผสานในเรอง “การจดการ”

รฐศาสตรเปนการศกษาเกยวกบรฐ เกยวกบสาธารณะและการบรหารงานสาธารณะ

22.1 ในสวนทเกยวกบรฐ เรยกวา “รฐประศาสนศาสตร” (Pulbic

Administration) บางครงมผใชศพท “การบรหารรฐกจ” แทนในการเรยนการสอนทคณะ

รฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง ผเขยน (จรโชค วระสย) ผรางหลกสตรตงแตป พ.ศ.2514

เมอภาควชารฐศาสตรอยในคณะนตศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง ใชวลวา “การศกษา

แปลนซ” (Plan C) 5 th ed. Prentice Hall,1984.

22.2 ในชวงเวลาประมาณ 100 ปทผานมามความกาวหนาดานการจดการ

ภาคเอกชนโดยเฉพาะดานธรกจตาง ๆ มาก จงไดเกดวชาโดยตรง เรยกวา “การ

บรหารธรกจ” (Business Administration)

PS 103 44

22.3 แนวโนมแหงการผสมผสานกนระหวางศาสตรหรอวทยาการแขนงตาง ๆ ทา

ใหตอมามองคความรทเรยกวา “วชาการจดการ” (Management Science) ซงวาดวยการ

ใชวธการทางวทยาศาสตรในการตดสนใจเรองราว 1) ดานธรกจ 2) ดานอตสาหกรรม 3)

ดานรฐบาล และ 4) ดานการทหาร

(Robert E. Markland. Topics in Management Science, 2nd ed., Wiley and

Sons, 1983, p.3)

22.4 วชาการจดการ ใชวธการและเทคนคมาจาก 1) วทยาศาสตรกายภาพ และ 2)

คณตศาสตรเพอทาใหการตดสนใจในทางการจดการดขน

(1. David R. Anderson, et al. An Introduction to Management Science. St.

Paul : West Publishing Co., 1982. 2. Robert A. Dunn and K.D. Ramsing. Management

Science. New York: Macmillan, 1981.)

23. รฐศาสตรยครวมสมย : ความกงขากบแนวพฤตกรรมศาสตร

23.1 การเลยนแบบวทยาศาสตรธรรมชาต : “ศาสตรออน ศาสตรแขง” ความ

สนใจทางพฤตกรรมศาสตรหรอแนวพฤตกรรม (behavioral approach) ในทางรฐศาสตรม

มากขนอยางเหนไดชดภายหลงการสนสดของมหาสงครามโลกครงท 2 (2488)

23.1.1 มการตนตวเลยนแบบเศรษฐศาสตร ซงมการใชตวเลขหรอขอมลเชง

ปรมาณเปนจานวนมากและพยายามจะใหม “สตร” แบบเดยวกบทาง

วทยาศาสตรธรรมชาต ซงไดชอวาเปน “ศาสตรแขง”(hard science)

เพราะมเนอหาและวธการทเออตอการพสจนขอสมมตฐานตาง ๆ

23.1.2 วทยาศาสตรสงคม คอ รฐศาสตร สงคมวทยา ฯลฯ ไดชอวาเปน “ละมน

ศาสตร” “ศาสตรนม” หรอ “ศาสตรออน” (soft science) ซงมกไมชอบ

การคดคานวณ หรอการตองยงเกยวกบสตรทางคณตศาสตรและสถตซงม

ตวเลขมากจนมศพทวา “บบรดเชงจานวน” (numbers crunching)

(Michael G. Roskin, et al. Political Science, 3rd ed., Englewood Cliffs, N.J.,

1988, p.13.)

23.2 การพยายามคนหาสตรในทาง วทยาศาสตรธรรมชาต (scientific

formula) หรอศาสตรแขงพอทจะกลาวเปนสตรไดวา หาก H2O เกดขนคอ ไฮโดรเยน 2 สวน

ออกซเยน 1 สวน ผสมกนเขายอมเกดเปนนา แตในทางรฐศาสตรยงไมอาจกลาวไดวา หากม

PS 103 45

คนจนเกนรอยละ 60 ของประชากร (สมมตวาเปนตวแปรตน) ยอมจะมการเปลยนแปลงอยาง

รนแรงในวงการรฐบาล (สมมตวาเปนตวแปรตาม) หรอยงไมอาจสรปวาหากวงการทหาร

เขมแขงมาก (สมมตวาเปนตวแปรตน) ยอมมโอกาสในการปฏวตรฐประหารมากขน (สมมต

วาเปนตวแปรตาม) แตมการคนควาหาขอมลทางรฐศาสตรกนอยางมหาศาล เชน The

World Guide 2001/2002. Oxford : New Internationalist Publications, 2001. ซงหนา 17

ระบ “Global Issues” (ประเดนระดบโลก) รวมทงการคาดการณสาหรบศตวรรษใหม

ประเดนทกลาวถงทสาคญม เชน

1) การเรยกรองสทธของวฒนธรรมพนเมอง (indigenous cultures)

2) อตราการตายสงขนในสวนใตหรอภมภาคดานใตของโลก

3) ประชากร ยายถน เขาสภมภาคดานเหนอของโลก (ยายเขาสย โรปและ

สหรฐอเมรกา)

4) นาดมและใชของโลกลดนอยลงเรอย ๆ เปนวงจรแหงการขาดแคลน (Circle

of scarcity) และภยนตราย หรอการพงทลายของสงแวดลอม (eco-

catastrophe) ซงอาจกลาวเพมเตม คอ ดงทปรากฏในภาพยนตรเรอง The Day

After Tomorrow

5) ระบบเศรษฐกจทหลากหลายมากยงขน

ในปจจบนสามารถหาขอมลไดจาก Websites ททนสมยไดเสมอ เชน ทหาไดจาก

Google ซงม search engine คอ เครองจกรกลแหงการ “คนหา” ขอมลตางๆและจาก

Wikipedia ซงเปดใหใชขอมลไดอยางเสร

23.3 ขอมลมมากแตอาจไมเปนเรองการเมองอยางแทจรง

มปญหาในการตความหมาย (interpretation) ในทางวชาการ จงมนกรฐศาสตรบาง

คนคดคาน ต วอยาง ไดแก ข อเขยนของนกรฐศาสตรแหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนย ณ

นครเบอรคลยผหนงชอ ครสเตยน เบย แนวคดของนกวชาการผนมในบทความทชอวา

“การเมองและการเมองจอมปลอม” (Pseudo-polities – ซ หรอ ส-โด พอลลตตกส)

(Christian Bay, “Politics and Pseudopolitics : A Critical Evaluation of some

Behavioral Literature”, American Political Science Review, LIX, 1965, p.40)

23.4 แนวพฤตกรรมศาสตรเปนปฏกรยาตอแนวนตนยม (legalism) หรอแนว

โครงสรางสถาบน

PS 103 46

ก. การศกษาเชงพฤตกรรมศาสตรเกดจากความไมพอใจในการศกษาแบบเกาซง

ไมสนใจในตวบคคลทางการเมอง (political man) โดยเอาใจใสยาเนนมากเกนไปกบเรองทาง

1) โครงสราง 2) รฐธรรมนญ และ 3) กฎหมายตาง ๆ ความไมพอใจตอการศกษา “แนว

สถาบนและแนวกฎหมาย” (legal and institutional approach) ทาใหเกดการหกเหทาง

รฐศาสตรทหนมาสนใจตวมนษยเชงพฤตกรรม เชน หนงสอระดบ classic ชอ “ธรรมชาต

ของมนษยในทางการเมอง” Graham Wallas. Human Nature in Politics. University of

Nebraska Press, 1962. พมพขนใหมจากฉบบเดมเมอตนศตวรรษท 20

แนวพฤตกรรมพจารณาประเดนตาง ๆ รวมทงการสรางสงคมทดเลศหรอยงใหญ

ในเชงพฤตกรรมโดยเฉพาะดานจตวทยา เชน ในหนงสอชอ The Great Society: A

Psychological Analysis. (สงคมทยงใหญ : การวเคราะหเชง จตวทยา) โดยนกวชาการ

อเมรกนชอ G.Wallace ซงพมพครงแรกในป ค.ศ.1908

ข. แนวพฤตกรรมศาสตรไมสนบสนนการคดสราง “สงคมการเมองในอดมคต”

แบบทเพลโตและนกคดอน ๆ พยายามจนตนาการขนมา ดงปรากฏในหนงสอชอ “อตมรฐ”

หรอ “เลศรฐ” โดยเพลโต เพราะ 1) เรมยอมรบความออนแอของมนษยตามทฤษฎของนก

จตวเคราะหชาวออสเตรย ชอ ซกมนด ฟรอยด (Sigmund Freud) ทเหนวา id (กเลส) มพลง

มหาศาล ถาเทยบกบมโนธรรม (superego) ดงนน จงมอปสรรคตงแตเรมตนแลว เพราะ

ธรรมชาตของมนษยซง ego (อตตา) ไมแขงพอ คอ ออนขอตออานาจฝายตาอยบอย ๆ 2) อก

ทงนกพฤตกรรมศาสตรศกษาตวเลขและขอมลเกยวกบปรากฏการณตาง ๆ และพบวาโลกมได

เปนไปตามกฎเกณฑอยางมพลวต (dynamism) เปนความไมแนนอน ซงสมยหนงท

นกวทยาศาสตรองกฤษ ไอแสค นวตน ไดกลาวไวคอ ไมเปนไปตามแนวคดเชงกลไก

(mechanism) หมายความวา ในโลกทางสงคม มตวแปร มากกวาโลกเชงกายภาพ เพราะ

มนษยมเนอมหนงหรอมความรสกรอนหนาวเจบปวด มสมอง มจต ซงคลองตวแปรเปลยนไม

อยคงท

ค. แนวพฤตกรรมไดรบการกระตนหรอเตม เชอใหมชวตชวาตอมาจากการคนพบ

จากวทยาศาสตร แนวควอนตม (Quantum Physics) โดยเฉพาะอนเปนผลจากการวจย

ของ Albert Einstein ในการประกาศทฤษฎ “สมพทธภาพ” (relativity) ซงถอวา 1) ความด

ความชว หรอคณคา (value) ตาง ๆ สมพทธ คอ แปรเปลยน ไปตามกาละและเทศะ 2) อกทง

ทาใหมความสนใจเรองราวของความอลวน หรอความไรระเบยบคาดการณไมได ซงรจกกนใน

ทฤษฎอลวน อลหมาน หรอทฤษฎโลกไรระเบยบ (Chaos theory, เค-อส)

PS 103 47

อทธพลของแนวพฤตกรรม คอ คดถงขอจากดของมนษย ดงนน นกวชาการรวม

สมยมกมงเปาหมายทไมไกลเกนทจะทาไดนก โดยมงใหเกดสงคมทนาอยพอควร โดย

คานงถงความนาจะเปนไปได (probable) และเปนสงทนาจะเกดขนได (possible) ตวอยาง

คอ

1) Perri 6, et al., Towards Holistic Governance : The New Reform Agenda.

Palgrave, 2002 (สธรรมาภบาลในองครวม : ประเดนเรองราว เกยวกบการปฏรปการ

บรหารงานราชการ) โดยเปนผลงานของคณะ ผจดทาหนงสอชอ GBC : Government

Beyond The Centre ในประเทศองกฤษ

2) Mihaly Simai. The Future of Global Governance : Managing Risk and

Change in the International System. Washington, D.C. : United States Institute of

Peace Press, 1994.

(อนาคตแหงธรรมาภบาลระดบโลก)

23.5 การใหความสาคญกบพฤตกรรมระดบกลม ( group behavier )

การศกษาเรองสถาบนระดบรฐบาลอาจดไกลตวเกนไปและการศกษาท ตวบคคล ก

ดใกลมาก จงมการศกษาระดบกลม ซงถอวาจะทาใหเขาใจเรองราวของมนษยในทางการเมอง

มากขน อนนบวาเปนการเขาใจแนวสงคมวทยาหรอสงคมวทยาการเมอง (political

sociology) นกรฐศาสตรยคบกเบก ใหความสาคญกบกลมคนซงเกยวของกบกระบวนการ

ทางการเมอง ไดแก อารเธอร เบนทลย ในหนงสอชอ “กระบวนการแหงรฐบาล”

(Arthur F. Bentley. The Process of Government.) ซงพมพครงแรกในป

ค.ศ.1908

23.6 รฐศาสตรยค “หลงพฤตกรรม” หรอยคหลงแนวประจกษวาท

ภายหลงมหาสงครามโลกครงท 2 มการตนตวศกษารฐศาสตรเชงพฤตกรรมศาสตร

มาก เชน

1) Heinz Eulau, et al, eds. Political Behavior: A Reader in theory and

Research. New York: Free Press, 1956. หนงสอของไฮนส ยเลา และคณะ ชอ พฤตกรรม

ทางการเมอง : ขอเขยนรวมเรองตาง ๆ เกยวกบทฤษฎและการวจย

2) Albert Somit and Joseph Tanenhaus. The Development of American

Political Science: From Burgess to Behavioralism. Boston: Allyn and Bacon, 1967.

การพฒนาการของรฐศาสตรอเมรกน : จากเบอรเกสถง พฤตกรรมศาสตร

PS 103 48

การศกษาทางพฤตกรรมศาสตรซงเนนเรอง “เชงประจกษ” (empirical) คอ การ

ไดขอมลจากพฤตกรรมหรอเหตการณทเกดขนจรง ๆ เปนทยอมรบมาระยะหนง จวบจน

ประมาณปลายทศวรรษ 1960-1969 (The Sixties) กเรมมขอกงขากบแนวท เดฟวดหรอ

เดวด อสตน ไดเขยนไววา มรฐศาสตร “ยคภายหลง” แนวคดพฤตกรรมศาสตร หรอ ยค

หลงแนวประจกษวาท (empiricism) โดยเรยกวาเปน “การปฏวตใหมในทางรฐศาสตร”

(David Easton, “The New Revolution in Political Science”, American Political

Science Review, December, 1969, pp.1051-1061.)

24. รฐศาสตรยคหลงแนวพฤตกรรมศาสตร : ทฤษฎ Public Choice แนว

เศรษฐศาสตรการเมองและทฤษฎเชงวพากษวจารณ (Critical theory)

แนวพฤตกรรมศาสตรไดรบการวจารณจากหลายฝาย ฝายหนงมองวา พฤตกรรม

ศาสตร เปนวธการศกษาซงสนบสนน “สภาวะเดม” (Status Quo) เพราะศกษาจากสงทได

เกดขนมาแลว และมสมมตฐานวา สภาวะเดมหรอทเปนอยนนเหมาะทจะเปนอยางนน

ก. นกวชาการบางคนเสนอวา ควรใหความสนใจมากขนกบประเดนทเกยวกบ 1)

โครงสราง 2) การขดแยง และ 3) เศรษฐกจ โดยเฉพาะดานเศรษฐศาสตรการเมอง หรอ

เศรษฐกจการเมอง (Political economy) ซงบางครงเรยกวา “Public choice theory”

(“ทฤษฎทางเลอกสาธารณะ” หรอ “ทางเลอกของมหาชน”) หรอบางครงเรยกวา

“เศรษฐศาสตรแหงการเมอง” (The Economics of Politics) ซงเปนการใชหนวยความคด

หรอมโนทศน (concepts) ในทางเศรษฐศาสตรเพอเขาใจเรองราวทางการเมอง เชน 1) การ

ออกเสยงเลอกตง 2) การตอรอง (negotiation, horse trading) ศพทอเมรกนแปลตรงตวคอ

การแลกมาหรอแลกเปลยนผลประโยชนกนในพรรคการเมอง 3) กจการตาง ๆ ของรฐบาล

นกเศรษฐศาสตร ชอ John Sloman ไดใหคาจากดความไวดงน “Public choice

theory” (ทฤษฎวาดวยการตดสนใจของมหาชน) ไดแก การประยกต วธการตาง ๆ

ทางดานเศรษฐศาสตรโดยนาไปวเคราะห ศกษา การตดสนใจทางการเมอง” (Public

choice theory หมายถง การประยกต วธการเศรษฐศาสตรในการวเคราะห เรองการตดสนใจ

ทางการเมอง)

ก. ทฤษฎทางเลอกหรอตวเลอกสาธารณะมขอสมมตฐานงาย ๆ เชน

ผออกเสยงเลอกตง (voters) เปนเสมอนกบลกคา (clients) และนกการเมองเปน

เสมอนนกธรกจ โดยท 1) นกการเมอง (politician) ตดสนใจ และนาผลจากการตดสนใจ

PS 103 49

เหลานนนาไป “ขาย” ยง 2) ผออกเสยงเลอกตง (voters) โดยถอวา การตดสนใจทางการเมอง

ถกขายไปเพอไดเงน “คะแนนเสยง” (votes) ตวอยาง คอ ถาประชาชนตองการใหสรางถนน

4 ชองทางจราจรขนในทองทของคนยอมจะลงคะแนนใหกบนกการเมอง หรอพรรคการเมอง

ซงสนบสนนเรองดงกลาวขอสมมตฐานกลาวเพมเตมวายงไดรบการสนบสนนจากตวพรรค

การเมอง นกการเมอง ทและนาจะเกดผลเปนจรงไดมากเทาใด แนวโนม คอ ยอมไดคะแนน

เสยง (votes) มากขนเทานน ผออกเสยงเลอกตงและนกการเมอง (รวมทงขาราชการดวย)

ถกตงขอสมมตฐานไววาเปนผทตองการไดประโยชนเตมทอยางมเหตผล (rational utility

maximizers) คอ มองภาพวาเปนผตองการไดประโยชนของตน (personal gain) โดยการคด

เชง rational--แรช-ชน-แนล หมายความวา มการไตรตรองหรอวางแผนหรอคดสะระตะ

เพอใหไดประโยชนมากทสด ซงใชในกรณทง 2 ฝาย คอ ประชาชนผออกเสยงเลอกตงและ

ตวนกการเมอง

1) ในรปแบบทไมลกซงแหงทฤษฎ Public Choice มขอสมมตฐานทวา ประโยชนท

นกการเมองจะได คอ การไดคะแนนเสยงมาก ๆ (votes maximizers ) ผกอตงทฤษฎ

Public choice ผหนงชอ J. Buchanan. University of Exeter สรปไวดงน

เราทาการ “ตดสนใจ ในฐานะผมสทธเลอกตง. เราตดสนใจ ในฐานะเปนสมาชก

พรรคการเมอง. เราตดสนใจในฐานะขาราชการ การวเคราะหเชงเศรษฐกจของการเลอก

ทางการเมองเหลาน เหมาะสม พอ ๆ กบการวเคราะหการเลอกททาในตลาดเพอซอขนมปง

และปลา

(John Sloman. Economics. New York: Harvester Wheatsheaf Prentice Hall,

1991, pp. 411-412.)

ข. แนวโนมใหมแนวหนงมกเปนทรจกกนในนามของ “ทฤษฎเชงวพากษวจารณ”

(critical theory) สาหรบในยโรปทโดงดงมาก คอ กลมนกวชาการทสานกศกษาแฟรงคเฟรต

(Frankfurt School) ในเยอรมน

(David Held. Introduction to Critical Theory:Horkheimer to Habermas. Berkeley:

University of California Press, 1980.)

ตวอยางแหงการวพากษวจารณ คอ ถอวาแนวเดมทโจมตลทธนายทนลาสมยไปเสย

แลวในโลกปจจบน ทงนเพราะลทธนายทนรวมสมยไมเหมอนเกา เชน ไมเนนการใชแรงงาน

แตใชเครองจกรททนแรงตาง ๆ

PS 103 50

(Nicholas Abercrombie, et als. The Penguin Dictionary of Sociology. Fourth

Edition, Penguin Books, 2000, p.80.)

(ไชยรตน เจรญสนโอฬาร. รฐศาสตร การบรหารรฐกจ ทฤษฎ : หนงทศวรรษ

รฐศาสตร แนววพากษ. ศนยวจยและผลตตารา, 2540.)

25. รฐศาสตรยคภายหลงพฤตกรรมศาสตร : การใหความสาคญกบ

เศรษฐกจการเมองและนโยบายสาธารณะ

ก. แนวศกษาเกยวกบการพฒนาทางการเมองเคยเฟองรงเรองประมาณ 20 ป

เศษ ภาย หลงสงครามโลกครงท 2 คอ ชวง Sixties (1960-69) และชวงตนของ Seventies

(1970-79)

มทฤษฎตาง ๆ เกยวกบการพฒนาทางการเมองโดยกลาวถง

1) “การทาใหเปนสมยใหม” (modernization)

2) “การทาใหเขาสวฒภาวะทางการเมอง” (political maturation)

ข. ตอมาเหนวาปญหาการพฒนานาจะเกดขนจากความจาเปนตอง “พงพา” และ

“พงพง” (dependence) ตอโลกตะวนตก เรยกวา ทฤษฎพงพา (Dependency Theory) ซง

โดยแพรหลายมากในกลมนกวชาการอเมรกาใตหรอลาตนอเมรกา (Latin America)

โดยเฉพาะขอเขยนของ องเดร กนเดอร แฟรงค ทฤษฎพงพายดแนว “เศรษฐกจการเมอง”

(Political economy) ซงมองโลกในแงราย เพราะมสมมตฐานวามนษยไมด พยายามเอารด

เอาเปรยบ หรอทฤษฎพงพงนมทรรศนะตอคนในสหรฐอเมรกาและในยโรปสวนเหนอทเปน

“ผกระทา” ใหเกดการลาหลงหรอการไมพฒนาของโลกทสาม มกเรยกแนวคดนวาเปนแบบ

“ซาย” (leftist)

(James D.Cockcroft, Andre Gunder Frank and Dale L.Johnson. Dependence

and Underdevelopment : Latin American Political Economy. Garden Gity, New York:

Doubleday, 1972.)

อนงมกลมนกวชาการจากประเทศในโลกทสาม (third world) มงประเดนการมอง

ปญหาเชงยทธศาสตรการพฒนา ดงเชนมหนงสอซงรวมขอเขยนเรองนเปนจานวนถง 10

เลม จดพมพโดยศนยวาดวยการพฒนาภมภาคขององคการสหประชาชาต ณ นครนาโงยา

ประเทศญปน

PS 103 51

(R.P. Misra and M. Honjo, eds. Changing Perception of Development

Problems ,10 vols. Nagoya, Japan: U.N. Centre for Regional Development, 1981.)

26. การแบงสาขาวชารฐศาสตรในประเทศไทย

มหาวทยาลยในประเทศไทยทมการสอนรฐศาสตรแบงสาขารฐศาสตรตาง ๆ กน แตท

มหาวทยาลยรามคาแหง โดยผเขยน (จรโชค วระสย) ในฐานะผรเรมวางหลกสตรและ

ดาเนนการจดตงคณะรฐศาสตร

ทงนสบเนองมาจากคาสงแตงตงคณะกรรมการเตรยมการจดตงมหาวทยาลย

รามคาแหง ลงวนท 5 พฤศจกายน 2513 โดยปลดสานกนายกรฐมนตร พลโทบญเรอน บว

จรญ โดยม ศ.ดร.ศกด ผาสขนรนตเปนประธาน และผเขยนเปนกรรมการและ

เลขานการ คณะกรรมการมทงหมด 7 คน สามารถจดตงมหาวทยาลยรามคาแหงขนไดโดย

รบสมครนกศกษารนแรกไดในเดอนเมษายน พ.ศ. 2514

ในฐานะผจดตงภาควชารฐศาสตร ซงเดมอยในสงกดคณะนตศาสตร ผเขยนแบง

ออกเปนสามสาขา และเมอเปนคณะรฐศาสตรในป พ.ศ.2516 ซงผเขยนเปนคณบดผกอตง

(Founding Dean) ชวงป 2516-2520 กไดกาหนดใหเปน 3 แผนเชนเดม ไดแก

ก. แปลน A สาขาการปกครอง (Government) ศพทภาษาองกฤษนเกยวของกบ

ภาษากรก kybernetes ซงแปลวาคนคดทายหรอคนถอหางเสอ ตอมามศพท cybernetics

(ไซเบอรเนตตกส) ซงแปลวา ศาสตรแหงการสอสารและการควบคม แตคาทนามาใชใน

ภาษาองกฤษ คอมาจากภาษาลาตนหรอแลตตน (Latin) คอ “gubernare” ซงแปลวา บงคบ

หรอควบคม

(Webster’s Third New International Dictionary, cited in Karl W. Deutsch.

Politics and Government, 2nd ed. Boston: Houghton Miffin, 1974, p.8)

ครอบคลมเนอหา เชน ทฤษฎการเมอง, ระบบการเมอง, พฤตกรรมเชงการเมอง สถาบน

การเมองตาง ๆ เชน รฐสภา พรรคการเมอง ฯลฯ

ข. แปลน B สาขาความสมพนธระหวางประเทศ (International Relations)

ครอบคลมเรองราวเกยวกบนานาประเทศ เชน 1) สงคราม 2) การจดตง และดาเนนงานของ

องคการระหวางประเทศ 3) ความสมพนธทางการทต (diplomacy) ของนานาชาต 4) การเมอง

เรองเชอมโยง (linkage politics)

ค. แปลน C สาขารฐประศาสนศาสตรหรอการบรหารรฐกจ (Public

PS 103 52

Administratiion) ครอบคลมการจดและบรหารองคการของรฐ ระเบยบปฏบต เชน

พระราชบญญตขาราชการพลเรอน การพจารณาบคคลเขารบราชการ การพจารณาความด

ความชอบ การบรหารงานราชการเพอการพฒนาธรรมาภบาล (good governance)

27. บทสรป

ก. รฐศาสตรเปนวทยาการซงมการพฒนาการมาแตอดตสมย จดเรมตนทยอมรบกน

กคอ ขอเขยนของอารสโตเตล ซงเปนหนงในสามของไตรเมธในยคแหงความรงเรองของ

กรกเมอประมาณ 2400 ปมาแลว

ข. นกคดชาวตะวนออก เชน เหลาจอ ขงจอ และซนหว มขอเขยนทเกยวโยงกบ

รฐศาสตรบาง แตไมใชเปนเรองรฐศาสตรโดยตรง

ค. รฐศาสตรในยคหลง ๆ ไดรบอทธพลจากแนวพนจเชงพฤตกรรมมาก แตเมอไม

นานมานกเรมมขอกงขาเกยวกบแนวดงกลาวเขาสทฤษฎ Public Choice, Critical theory,

Dependency theory

ง. การเรยนการสอนวชารฐศาสตรในประเทศไทยมการเรมตนมาเปนเวลานาน

พอสมควร คณบดผกอตง (Founding Dean) คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร ไดแก

ดร.ดเรก ชยนามสาหรบคณบดผกอตงคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย คอ

ศาสตราจารยเกษม อทยานน

คณบดผกอตงคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง ไดแก ผเขยน ตอมามการ

จดตงคณะรฐศาสตรขน ณ สถาบนอนๆ เชนท มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช (ม.ส.ธ.) และ

มหาวทยาลยเชยงใหม แตจานวนบณฑตทางรฐศาสตรทจบไป และกาลงศกษาอยทมากทสด

คอเปนจานวนรวมกนเกนกวา 3 แสนคน คอท มหาวทยาลยรามคาแหง

28. อางองเพมเตม

1. Robert S. Erikson,et al. The Macro Polity. Cambridge University Press,

2002.

2. Dennis Kavangah, ed. Dictionary of Political Biography. Who is Who in

Twentieth Century World Politics. Oxford University Press, 1998.

3. Joel Krieger, ed. The Oxford Companion to Politics of the World. Oxford

University Press, 1993.

PS 103 53

4. Ian Marsh, et al. Democracy, Governance and Economic Performance :

East and Southeast Asia, 1999.

5. Jack C. Plano. et al. Political Science Dictionary. Hinsdale, Ill.,1973.

6. David Robertson. The Routledge Dictionery of Politics. Erd ed. London :

Routledge, 2004.

7. Jeremy Black. World History. Paragon, 1999.

29. ตวอยางคาถาม

1. รากศพท “government” ในภาษาองกฤษมาจากภาษาอะไร

2. ความคดเชงรฐศาสตรในยคเรมแรกในโลกตะวนตกเกยวของกบอะไร

3. แมกซ เวเบอรแบงรปแบบ “สทธอานาจ” ไวกประเภทอะไรบาง

4. นกประวตศาสตรทย งใหญทสดของกรกโบราณชออะไร

5. ศกรธษฐ หรอ ศกรดษฐ คออะไร

6. ว.โอ.คย ใหคานยาม “การเมอง” ไวอยางไร

7. 5 P’s กบ 1 E ยอมาจากอะไร

8. ปราชญจนผใดสอนใหปฏบตตามมรรคา (เตา) ของสรรพสงใหอยในความสนต

และ มชวตอยอยางงาย ๆ

9. อารสโตเตลมความสาคญตอวชารฐศาสตรอยางไร

10. Public Choice Theory หมายถงอะไร

11. ศาสตรสถาปตยสมบรณลกษณคออะไร

12. สานกแอคเคดดะม เกยวของอยางไรกบวชารฐศาสตร

13. มาเคยเวลลสาคญอยางไร

14. “สนขจงจอก” กบ “สงโต” เกยวของกบคาสอนของนกรฐศาสตรทานใด

15. ลกษณะของรฐศาสตรในยครวมสมยเปนอยางไร

16. ไตรเมธ หมายถงผใด อยในยคใด

17. Plan A , B , C คออะไร

18. ศษยนกรฐศาสตรทานใดทใหขอมลเกยวกบรฐธรรมนญมากกวา 150 ฉบบแก

อาจารย

19. ปราชญผชรา หมายถงใคร

20. “อาจารย กลยาณมตร- ศษยกตญ�กตเวท” หมายถงใคร

PS 103 54

21. จนซ ฮองเตเปนใคร ยคใด

22. “รฐศาสตร” กบ “การเมอง” แตกตางกนอยางไร

23. สามประเดนของคานยาม “การเมอง” ของโวลน ไดแกอะไร

24. ยกตวอยางคาสอนทเกยวกบการปกครองของเหลาจอ

25. รฐศาสตรยคหลงพฤตกรรมใหความสนใจในดานใดหรอเรองอะไร

26. Land locked คออะไร

27. “ศาสตรออน” และ “ศาสตรแขง” หมายถงอะไร

28. Policy Sciences คออะไร

29. ทฤษฎวพากษวจารณมลกษณะสาคญอยางไร

30. คณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหงจดการเรยนการสอนอยางไร

31. ผใดเปนผกอตงคณะรฐศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

32. ผใดเปนผกอตงคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

33. อนๆ ดจากประเดนสาคญ เชนใหยกตวอยางภาษตคาคมทางการเมอง เชนจาก

สามกก