บรณาการ

ผสงอายคณภาพชวต

บรณาการ

ผสงอายคณภาพชวต

บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ISBN 978-616-7854-08-3

พมพครงท 1 กรกฎาคม2560

จำนวนพมพ 1,500เลม

ทปรกษา แพทยหญงสพตราศรวณชชากร

บรรณาธการ ทศนยญาณะ

เรยบเรยง พฤกษาบกบญและรตนศรศระพาณชยกล

ประสานงาน พฤกษาบกบญ

ปกและรปเลม ศรพรพรศรธเวช

พมพท บรษทสหมตรพรนตงแอนดพบลสซงจำกด

จดพมพและเผยแพรโดย มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน(มสพช.)

126/749หม5หมบานการเคหะนนทบรซอยสขาประชาสรรค

ตำบลปากเกรดอำเภอปากเกรดจงหวดนนทบร11120

ดาวนโหลดเนอหาไดท www.thaiichr.org

FB:มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน-มสพช.

สารบญ

บทนำ

สถานการณและทศทางการบรณาการคณภาพชวตผสงอาย

โดย ดร.ประกาศต กายะสทธ

ผอำนวยการสำนกสนบสนนสขภาวะประชากรกลมเฉพาะ

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

กรณศกษา 4 พนทบรณาการคณภาพชวตผสงอาย

•จงหวดลำปาง

•จงหวดสมทรปราการ

•จงหวดนครราชสมา

•จงหวดนครศรธรรมราช

ดำเนนรายการโดย

ผศ.ดร.นสากร กรงไกรเพชร คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา

และ อ.ฉตรลดา กาญจนสทธแสง นกวชาการอสระ

จากประสบการณสการเรยนรของเครอขายพนท

เพอบรณาการคณภาพชวตผสงอาย

กลมท 1 นโยบายและกลไกการสนบสนนการบรณาการทเชอมโยง

(จงหวด อำเภอ ตำบล)

พนทตนเรองเครอขายบรณาการอำเภอกะเปอรจงหวดระนอง

และเครอขายบรณาการอำเภอจอมทองจงหวดเชยงใหม

ชวนคดชวนคยโดย ดร.มกดา สำนวนกลาง และคณมธรพร ภาคพรต

กลมท 2 รปธรรมการบรณาการเชงบรหารจดการ

(แผนยทธศาสตร แผนปฏบตการ ทรพยากร ขอมล)

พนทตนเรองเครอขายบรณาการอำเภอโนนสงนครราชสมา

และเครอขายบรณาการอำเภอเมองจงหวดสกลนคร

ชวนคดชวนคยโดย ผศ.ดร.ภทระ แสนไชยสรยา คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยขอนแกน และ ดร.สรลกษณ โสมานสรณ นกวชาการอสระ

9

27

28

32

37

41

49

50

54

กลมท 3 รปธรรมการบรณาการเชงการจดบรการสขภาพและสงคม

พนทตนเรองเครอขายบรณาการอำเภอเกาะคาลำปาง

และเครอขายบรณาการอำเภอธญบรปทมธาน

ชวนคดชวนคยโดย อ.ฉตรลดา กาญจนสทธแสง นกวชาการอสระ

คณเบญจวรรณ อนมณเทยร และคณขนษฐา ตราการ กรมกจการผสงอาย

กลมท 4 การสนบสนนและเงอนไขสำคญของการบรณาการ:

บทเรยนและขอเสนอแนะจากพนท

พนทตนเรองเครอขายบรณาการอำเภอหนคาชยนาท

และเครอขายบรณาการอำเภอทาศาลานครศรธรรมราช

ชวนคดชวนคยโดย ดร.ษากล สนไชย คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยกรงเทพธนบร และคณนฤมล เจรญใจ นกวชาการอสระ

แลกเปลยนความคดเหนและเปดมมมองใหมโดยผทรงคณวฒ

ดำเนนรายการโดย

อ.ทศนย ญาณะ มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

58

63

67

“ทผานมา คณะกรรมการปฏรประบบเพอรองรบสงคมผสงอายของประเทศไทย ไดมขอเสนอการปฏรประบบเพอรองรบสงคมสงวย ซงจำเปนตองใหภาคทกภาคสวนรวมมอกนดำเนนการเพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย”

บทนำ

เปาหมายการดำเนนงานแบบบรณาการ มหลกคดสำคญเพอการเสรมพลงและหนนเสรม

การพฒนาระบบการดแลคณภาพชวตของผสงอายแบบบรณาการระหวางหนวยงานและองคกร

ภาคทรวมขบเคลอนในการสนบสนนใหผสงอายพนทตางๆสามารถใชศกยภาพในการจดการตนเอง

โดยใชชมชนและทองถนเปนฐานพฒนา และใชวธการบรณาการในรปแบบองครวม ทงดานสขภาพ

สงคมเศรษฐกจและสภาพแวดลอมทเปนความมนคง4มตของผสงอายเพอสขภาวะของผสงอาย

ในสงคมไทย

ทผานมา คณะกรรมการปฏรประบบเพอรองรบสงคมผสงอายของประเทศไทย ไดมขอเสนอ

การปฏรประบบเพอรองรบสงคมสงวย ซงจำเปนตองใหภาคทกภาคสวนรวมมอกนดำเนนการเพอ

พฒนาคณภาพชวตผสงอาย

ขณะทรฐบาลเองกไดเหนความสำคญมอบนโยบายแกคณะรฐมนตรในการดำเนนงานใหเกด

การบรณาการงานพฒนาคณภาพชวตของผสงอายระหวางกระทรวงตางๆ ทเกยวของ เพอใหเกดผล

ทเปนรปธรรมโดยใชกลไกการทำงานรวมภายใตทศทางและแนวทางของคณะอนกรรมการบรณาการ

เพอพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ซงมองคประกอบคณะอนกรรมการจากผแทนหนวยงานและองคกร

ทเกยวของ

สวนการพฒนากลไกและแนวทางการดำเนนงานบรณาการเพอคณภาพชวตผสงอาย จะม

การใชแนวคด“พนทเปนฐานผสงอายเปนศนยกลาง” โดยมการดำเนนการจนเกดรปธรรมทมความ

หลากหลาย มความเขมขนและเกดผลลพธทแตกตางกน ดงนนการตดตามสถานการณและเรยนร

ภายใตโครงการจดการความรและถอดบทเรยนการดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอาย

สนบสนนโดย สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) แนวทางการดำเนนงาน

บรณาการเพอคณภาพชวตผสงอาย จงเปนประเดนท มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพ

ชมชน (มสพช.) ใหความสำคญ จงไดมการจดเวทการประชมเชงปฏบตการแลกเปลยนเรยนรพนท

บรณาการคณภาพชวตผสงอาย ขน

และเพอประมวลเรองราวประสบการณจากแกนนำพนทบรณาการในการพฒนาคณภาพชวต

ผสงอาย รวมทงรวบรวมขอเสนอแนะจากผทรงคณวฒในนามผแทนคณะกรรมการบรณาการคณภาพ

ชวตผสงอายมลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน(มสพช.)จงไดจดทำหนงสอ“บรณาการ

คณภาพชวตผสงอาย” ขนเพอรวบรวมขอมลใหภาคเครอขายทกำลงพฒนาระบบการดแลคณภาพ

ชวตของผสงอายแบบบรณาการในแตละพนท สามารถนำขอมลไปประยกตใชในการดำเนนงานของ

พนทตนเองตอไป

คณะผจดทำ

มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (มสพช.)

8

9

สถานการณและทศทางการบรณาการคณภาพชวตผสงอาย

โดยดร.ประกาศตกายะสทธ

ผอำนวยการสำนกสนบสนนสขภาวะประชากรกลมเฉพาะ

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ(สสส.)

10

สถานการณและทศทางการบรณาการคณภาพชวตผสงอาย โดย ดร.ประกาศต กายะสทธ

ผอำนวยการสำนกสนบสนนสขภาวะประชากรกลมเฉพาะ

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.)

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) มสวนในการขบเคลอนงาน

บรณาการคณภาพชวตผสงอายเรองเชงนโยบายเชงวชาการและประสานภาคเครอขายโดยเรมจากงาน

บรณาการ7กระทรวงไดแกกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยกระทรวงศกษาธการ

กระทรวงสาธารณสขกระทรวงมหาดไทยกระทรวงวทยาศาสตรและกระทรวงกฬาและการทองเทยว

ซงทง 7 กระทรวงจะมงานเกยวของกบผสงอายทตองดำเนนการอยแลว เพยงแตขาดการบรณาการ

และสานพลงเมอตองลงไปปฏบตงานในพนทดงนนสสส.จงไดเขามาทำหนาทขบเคลอนงานบรณาการ

คณภาพชวตผสงอาย

โดยเรมจากการใหทมวชาการเขาไปสำรวจงานทง 7 กระทรวง ซงพบวา งานบรการ

สำหรบผสงอายของทง 7 กระทรวงมมากถง 40 กวา ชดบรการ ไมวาจะเปนเรองการศกษาทก

ชวงอายการสนบสนนอาชพและการสงเสรมสขภาพแตวาเวลานำงานลงไปในพนทแตละกระทรวง

จะแยกสวนกนทำไมมการบรณาการงานรวมกนดงนนสสส.จงมความคดวา“ทำอยางไรจงจะสามารถ

รวบรวมชดบรการตางๆ พรอมสงมอบชดบรการเหลานนใหไดตรงตามความตองการของแตละ

พนทมากทสด”

ภาพนโยบายบรณาการการพฒนาคณภาพชวตผสงอายในปจจบน

11บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

สสส.มองวาชดบรการสำหรบผสงอายตางๆนนเปรยบเสมอนสนคาดงนนหากเราวเคราะห

ในสวนทผลตสนคา/จดบรการ(Supply)และสวนผใชสนคา/บรการ(Demand)จะพบวาชดบรการ

(Product)สำหรบผสงอายสวนใหญจะผลตโดยภาครฐสวนผใชสนคา/บรการจะเปนชมชน

ดงนนปญหาทพบคอ แตละกระทรวงจะม Saleman ของตวเอง นำ Product ไปลง

พนทโดยทำแบบตางคนตางลงและตางคนกจะมระบบรายงานการทำงานของตนเองซงถอเปนการ

ทำงานซำซอน

สสส. จงมแนวคดวาควรม “One saleman” ททำหนาทรวบรวมชดบรการตางๆ ของ

ภาครฐไวในทเดยว เพอไมใหมการทำงานทซำซอน จากนนจงจดทำเปนองคความร แลวใหแตละ

พนทเลอกรบชดบรการตามความเหมาะสมและความจำเปนของตนเอง ซงวธนนาจะเปนวธทจะ

ชวยใหเกดการบรณาการงานกนได

อกความตงใจหนงของ สสส. คอ หากชดบรการของภาครฐไมตอบสนองความตองการของ

คนในชมชน กตองมการสราง “ชดบรการทางเลอก” ใหกบพนทนน โดยการสราง “Supplier

ทางเลอก” หรอ“Supplier ทองถน” ขนมา เพอใหสามารถดแลคนในพนทไดอยางเตมทมากขน

โดยเนนทการพฒนาศกยภาพชมชนและเมอไหรกตามทผใชสนคา/บรการและผผลตสนคา/จดบรการ

เขาใจและตอบสนองกนและกนไดเรากจะสามารถใชทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ

การเตรยมความพรอมรองรบสงคมสงวย

ภาพการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย 4 มต

12

ในสวนของการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย เราสามารถมองไดทง 3 มต และ 4 มต

ซงทง2สวนนจะไมมความแตกตางกนมากนก

ในสวนของ3มต จะเนนเรองการดสขภาพสงคม เศรษฐกจ สวน4มต จะเนนเรองการ

ดสขภาพสงคมเศรษฐกจและสภาพแวดลอม

ภาพปรามดประชากรไทย พ.ศ. 2503 – 2573ทมา:PopulationDivisionoftheDepartmentofEconomicandSocialAffairsofthe

UnitedNationsSecretariat,World Population Prospects: The 2012

จากภาพปรามดประชากรไทย พ.ศ.2503 – 2573ดานบนนจะเหนวา“ฐานของปรามด”

คอจำนวนเดก“ตรงกลาง”คอวยรนและ“ยอดปรามด”คอผสงอาย

ซงหากพจารณาจากปรามดจะพบวาชวงปแรกๆสมยจอมพลป.พบลสงครามจะมปรมาณ

เดกจำนวนมากเนองจากเปนยคทตองการกำลงคนสำหรบพฒนาประเทศ ดงนนรฐบาลจงไดสนบสนน

ใหประชาชนมลกจำนวนมาก แตพอวนเวลาผานไประยะหนง ประมาณป 2523 จะเรมวเคราะหถง

อนาคตไดวา ถาสดสวนของเดกเกดใหมยงคงเพมขนเรอยๆ แบบน ในอนาคตขางหนาจะตองเกด

ปญหาขนแนนอน ทงเรองการเตรยมโครงสราง เรองบรการ และเรองสวสดการของภาครฐ ดงนน

รฐบาลจงไดเรมรณรงคเรองการ “ควบคมการเกด” โดยการวางแผนครอบครว ซงในชวงนนการ

วางแผนครอบครวจะมงเนนไปทการคมกำเนด ไมไดมงเนนไปทการวางแผนครอบครวทหมายถงการ

วางแผนชวตระยะยาวจรงๆ

ในยคทประเทศไทยกาวเขาสสงคมผสงอาย ในยคนภาครฐจะไปมงเนนไปท“การจดชด

บรการผสงอาย” ซงปรากฎการณนจะคลายกบตอนทประเทศไทยเคยมงเนนเรองการคมกำเนด

หลงจากทมปรมาณเดกมากเกนไป ซงการคมกำเนดไดทำใหฐานเจดยลดลงเรอยๆ จนกระทงทำให

13บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ในปจจบนประเทศไทยเราเรมขาดแคลนเดกทจะเปนกำลงสำคญในการดแลผสงอายในอกไมถง

10ปขางหนาน

ดงนนเราจงตองปรบแนวคดใหม คอตองไมมองปญหาแคสวนเดยวเหมอนเคย แตตองมอง

ปญหาแบบภาพรวมทงระบบ คอมองทงฐานเจดย ตวเจดย และยอดเจดย ตองไมมงเนนแกปญหาท

สวนเดยวเชนแกแตปญหายอดเจดยโดยทไมดปญหาของฐานเจดยเลยซงการทำแบบนอาจเปนเหต

ใหฐานเจดยออนแอและพงครนลงมาได

ภาครฐจงควรมองภาพรวมทงเจดย หรอทงระบบ คอมองทงเรองการบรการ การดงศกยภาพผสงอายการออกแบบ การรองรบสงคมสงวยอยางเตมระบบ การพฒนาศกยภาพเดกใหสามารถเตบโตไปเปนคนดของสงคม และการพฒนาฝมอแรงงานเพอสรางรายไดสำหรบนำเงนภาษไปดแลคนทงประเทศดวย

14

หากเจาะลกประเดนการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ซงอยยอดปรามด เราจะสามารถ

แบงกลมผสงอายไดเปนหลายกลมไดแก

กลมท 1 ตดสงคม ซงเปนกลมทยงดแลตนเองได มจำนวนประมาณ 80 เปอรเซนตของ

ผสงอายทงหมด กลมนจะเปนกลมทมพลงมาก ซงเราสามารถดงพลงและศกยภาพของผสงอายกลมน

มาใชประโยชนได

กลมท 2 กลมตดบาน กลมนจะสามารถพงพาตนเองได มศกยภาพแตบางเรองกตองการ

ความชวยเหลอจากผอนเชนเรองเทคโนโลยเปนตน

กลมท 3 กลมตดเตยงกลมนเปนกลมทตองการการพงพา100เปอรเซนตภาครฐหรอชมชน

ตองเขาไปชวยเหลออยางเตมรปแบบ โดยตองดแลทงเรองสขภาพ เศรษฐกจ สงคม การปรบสภาพ-

แวดลอมและบรการสาธารณะตางๆ

ภาพแสดงจำนวนผสงอายแตละกลม

การเขาสสงคมผสงอายจะแบงเปน3ระดบคอ

1.เรมเขาสสงคมผสงอายหรอageing

2.เขาสสงคมผสงอายเตมรปแบบหรอaged

3.เขาสสงคมผสงอายขนรนแรงหรอภาวะขนสดทายหรอsuperaged

สำหรบสถานะของประเทศไทย ตอนนอยในระดบ “เรมเขาสสงคมผสงอาย หรอ ageing”

15บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ประเดนการเตรยมความพรอมเรองการเขาสสงคมผสงอายในประเทศตางๆพบวาประเทศ

แถบโซนยโรปและอเมรกาจะใชระยะเวลาในการเดนทางจากจดเรมตนคอageingไปส superage

เปนระยะเวลา 100 ป ดงนนเขาจงมเวลาในการเตรยมความพรอมเพอรองรบสถานการณนได

ปจจบนเราจงพบวาสวสดการและระบบการดแลผสงอายของกลมประเทศเหลานจะดมาก เพราะเขา

มการเตรยมการลวงหนา100ป

สวนของประเทศญปนจะมเวลาเตรยมการนอยกวาคอแค27ปเทานนจงมการเปรยบเปรย

สถานการณนวาเปน“สนามสงคมผสงวย” เพราะวาจำนวนประชากรผสงอายจะพงสงขนเรวมาก

อยางไรกตามญปนสามารถรบมอกบเรองนไดเปนอยางด แมวาจะมเวลาเตรยมตวนอย เนองจากญปน

เปนประเทศทมรายไดสง และมเศรษฐกจด ซงจดนเองทเปน “เขอน” ชวยพยงและลดความรนแรง

ของสนามสงคมผสงวยไดเปนอยางดทำใหญปนมเวลาเตรยมการบางอยางไดทน

สวนประเทศไทยจะมสถานการณใกลเคยงกบประเทศญปนคอมเวลาเตรยมการนอยเพยง

แค26ปเทานนดงนนประเทศไทยเราจงเจอสนามสงคมผสงวยไมตางกนแตวาสภาพเศรษฐกจของ

ประเทศไทยไมแขงแรงทำใหเราตองพบเจอกบปญหาหลายอยางและเราไมสามารถทำสวสดการสงคม

ทดใหกบผสงอายเหมอนเชนประเทศแถบยโรปได หรอจะชดเชยการดแลผสงอายดวยเทคโนโลยท

ทนสมยเหมอนญปนกทำไมไดดงนนสงทประเทศไทยทำไดกคอ “การสรางความพรอมใหกบชมชน”

ประเดนทนาสนใจคอ ปจจบนประเทศไทยมผสงอาย 8-9 ลานคน รฐไมควรคดแคเรองการจดบรการเฉพาะกลมผสงอาย 8-9 ลานคนนเทานน แตควรไปใหความสำคญกบกลมประชากรทมอาย 45-59 ป ซงมอยประมาณ 14 ลานคนดวย เพราะในอก 15 ปขางหนา ประชากรกลมนจะกลายเปนสนามลกใหมทเขามากระแทกอกระรอก ดงนนเราจงตองเตรยมการรองรบสถานการณนกนลวงหนา โดยการเตรยมการในกลมประชากรทกชวงอาย ไมใชเฉพาะกลมผสงอายเพยงกลมเดยว

16

การเตรยมความพรอมรองรบสงคมสงวยในดานตางๆ

• ดานสขภาพทผานมามงานวจยออกมาวาชวง3ปสดทายของชวตผสงอายคอชวงทม

คาใชจายในการรกษาสขภาพจากการเจบปวยมากทสดดงนนการเตรยมสขภาพในชวงปลายของชวต

จงเปนสงทสำคญ โชคดทประเทศไทยมระบบหลกประกนสขภาพรองรบเอาไว ทำใหผสงอายและ

ครอบครวเบาใจเรองคาใชจายได แตอยางไรกตาม การเตรยมพรอมดานสขภาพของผสงอายโดยเนน

เรองการ “สรางนำซอม” กเปนเรองทด เพราะถงแมวาจะไดรบการรกษาฟร แตกคงไมมผสงอาย

คนไหนอยากเจบปวยแบบทกขทรมาน

• ดานสงคมจากขอมลบางแหลงไดระบวาปจจบนคนไทยสวนใหญไมคอยมการเกบเงนออม

เหมอนคนสมยกอน แตละยคม “การออม” ทแตกตางกน คนสมยกอนจะเนนลงทนในเชงสงคม

(social investment) จงไมคอยคำนงถงตวเงนทจะเกบออมไว เพราะชมชนมความเขมแขง เชน

เมอบานหลงหนงไดปลามาเขากเอามาแจกเพอนบานเพราะฉะนนเวลาทเขาเจบปวยเพอนบานหรอ

ชมชนกจะชวยกนดแลนนคอสถานการณและสภาพแวดลอมของสมยกอนแตณปจจบนสภาพสงคม

แบบนนมนอยลง เราจำเปนตองปรบสภาพการออมจาก “การออมเชงสงคม” มาเปน “การออมเชง

เศรษฐกจ” มากขน แตกตองไมทงเรองสงคม เพราะฉะนนการเตรยมความพรอมดานสงคมกยงตอง

มอยคอเรายงตองทำงานรวมกบชมชนเรายงตองทำความรจกกบเพอนบานเพอหวงใหเขาชวยดแล

เรายามเจบปวย

17บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

• ดานเศรษฐกจ การเตรยมความพรอมดานเศรษฐกจ กระทรวงการคลงไดแนะนำวา ถา

ผสงอายมเงนคาแรงขนตำ9,000บาทนบตงแตอาย60ปถง80ปรวมระยะเวลา20ปจะมเงน

ประมาณ2ลานบาทสำหรบใชดแลตนเองชวงปลายชวตแตถาหากไมมรายไดเขามาเลยในชวงหลง

อาย60ปกควรตองมการเกบออมเงนไวตงแตอาย40ป โดยออมเดอนละ9,000บาทเพอนำมา

ไวใชในยามเขาสวยสงอายอนนคอการวางแผนชวตระยะยาวเปนการเตรยมความพรอมสอนาคต

ภาพ Sandwich generationทมา:NationalEconomicandSocialDevelopmentBoard,

PopulationProjectioninThailand,2010-2040

ภาพ Sandwich generationนคอ“โครงสรางประชากรในแตละวย”โดยสวนดานบน

คอเดกสวนกลางทเปนเสมอนไสแซนวชคอคนวยทำงานและสวนดานลางคอผสงอาย

หากดทสวนกลางหรอไสแซนวช จะเหนวาไสแซนวชมขนาดใหญ นนหมายถงจำนวนคนวย

ทำงานทมจำนวนมากซงคนวยทำงานเปนฐานสำคญของการทำใหระบบเศรษฐกจเตบโตเนองจากม

จำนวนแรงงานมากทำใหมทนสำหรบดแลเดกกบผสงอายมากตามไปดวยแตวาในอนาคตไสแซนวชน

จะเลกลง เพราะสวนดานลางทเปนเดกจะเขามาเปนวยทำงานแทน นนหมายความวาในอนาคตเราจะ

มแรงงานทเปนกลไกในการสรางเศรษฐกจทลดลงในขณะทมจำนวนผสงอายเพมมากขน ซงสถานการณ

ถอเปนภาระทหนกหนวงสำหรบคนวยทำงานในอนาคตเปนอยางมาก

18

ภาพสรปผลการประเมนแผนยทธศาสตรของแผนผสงอาย พม.

จากภาพสรปผลการประเมนแผนยทธศาสตรของแผนผสงอาย พม. จะพบวา เรามการ

เตรยมความพรอมเพยงแค 28 เปอรเซนต เทานน ในขณะเดยวกนระบบการคมครองทางดานสงคม

เรองของระบบสวสดการกมเพยงแค33เปอรเซนตซงขอมลเหลานทำใหเราตองมความตนตวเรองน

ใหมากขน ซง สสส.ไดมการเตรยมความพรอมในเรองเหลานเอาไว ทงเรองระบบเงนออม และเรอง

ระบบการดแลผสงอายในชมชน

ภาพการเตรยมความพรอมรองรบสงคมผสงวย

19บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

การเตรยมความพรอมเพอรองรบสงคมสงวยสงทเราตองทำคอตองไมเตรยมความพรอม

แคกลมผสงอายเทานนแตตองเตรยมความพรอมทกชวงวยโดยมการวางแผนเอาไววาชวงวยเดกจะ

ทำอะไรโตขนมาจะทำอะไรวยทำงานจะทำอะไรชวงกอนสงวยจะทำอะไรและชวงสงวยจะทำอะไร

ตองเนนเรองการเตรยมความพรอมดานสขภาพ เศรษฐกจ และสงคมในทกชวงวย

ยกตวอยางเชนชวงเดก(ชวงวยเรยน5-14ป)ควรจะใหเดกไดเรยนรเรองการออมและเรองทศนคต

เกยวกบผสงอาย เพราะวามงานวจยออกมาวา เดกรนใหมมทศนคตทไมดตอผสงอายเพมมากขน

ตางจากเมอกอนทเดกมองผสงอายเปนปชนยบคคล ดงนนเวลาเดกเจอผสงอาย เดกจะไหวและให

ความชวยเหลอตลอด แต ณ ปจจบนเดกมองวาผสงอายเปนภาระ จงตองเขาไปแกปญหาในเรองน

อยางไรกตามเมอเราเจอกบปญหานเราจะตองวเคราะหและมองยอนกลบไปกอนวา สภาพแวดลอม

อะไรททำใหเดกรนใหมคดแบบนนจากนนเราจงคอยคดวาเราจะสามารถปรบทศนคตของเขาไดหรอไม

หรอจะเตรยมการอยางไรเพอไมใหเดกรนใหมคดแบบนอก

20

เมอกอนทฤษฎทเกยวกบเรองเงนออม จะเปน “เงนออม = หาได – ใช” คอหาไดเทาไหรตองนำไปใชกอน เหลอเทาไหรคอยออม แตถาหากเราจะเตรยมความพรอม เราตองเปลยนสมการใหมเปน “คาใชจาย = หาได – เงนออม” คอ เงนคาใชจายคอเงนทเหลอจากการออม ซงประเดนเหลานตองมการเรยนรกนตงแตเดก

ประเดนการออมเงนพบวา ชาวมสลม จะมการปรบหลกสตรการเรยนบางอยางใหสอดคลอง

กบวฒนธรรมและศาสนา เชน วชาสขศกษา วชาพลศกษา และวชาคณตศาสตร อาจารยชาวมสลม

ทานหนงเคยกลาววาวชาคณตศาสตรในบานเรามกจะมแตการเปรยบเทยบเรองการใชเงนเชนไดเงน

มาเทาน ซอสงน แลวเหลอเงนเทาไหรแตจะไมคอยพดถงประเดนทเกยวกบfinance literacyคอ

หาไดเทาไหร เกบออมเทาไหร ใชไปเทาไหร อกอยางครอบครวคนไทยจะดแลเรองการเงนใหกบลก

จนกระทงเรยนจบปรญญาเพราะฉะนนเดกจงไมคอยไดเรยนรเรองfinanceliteracyคอหาเงนได

เทาไหรเกบออมเทาไหรควรใชเทาไหรซงกวาเดกจะไดเรยนรเรองนจรงๆกอายประมาณ30กวาๆ

ซงเขาสชวงวยทำงานแลว ปญหาทเกดขนคอเมอหาเงนไดในชวงแรกกจะใชเงนอยางเตมท ไมมการ

เกบออมซงสงเหลานเปนเรองทนาวตกกงวลมาก

21บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ในอนาคตประเทศไทยจะเหมอนกบตางชาตคอ คอ เมอเดกอาย 18 ป เดกจะตองออกไป

หาเรยนเองทำงานเองสอบเขามหาวทยาลยเองดงนนพวกเขาจงตองเกบออมเงนเองหรอหากไมม

พวกเขากตองไปกเงนรฐบาล และตองเอาเงนกลบมาคนรฐบาล แตเรองการกเงนเรยนในบานเราใน

ปจจบนยงมปญหากแลวไมยอมคนเงน ดงนนเราจงตองปรบทศนคตเรองความรบผดชอบของเดกใหม

ซงอนนเปนพนฐานสำคญทตองทำ จากนนเดกกตองเรมเรยนรเรองการออมเพอวยเกษยณอาย ซงหาก

เปนไปตามนภาพของสงคมไทยกจะเรมเปลยนไปจากเดมมาก

ขอมลดานผสงอายในมตตางๆ

ภาพขอมลสขภาพผสงอายในมตสขภาพทมา:ขอมลสขภาพผสงอาย,2556

1. มตสขภาพ จากขอมลสขภาพผสงอายพบวาผสงอายจะมความเจบปวยและความตองการ

การบรการทางสขภาพมากถง95เปอรเซนตและมเพยงแคเปอรเซนตเทานนทมสขภาพด

22

ภาพขอมลสขภาพผสงอายในมตเศรษฐกจทมา:ศ.ดร.วรเวศมสวรรณระดา,คำนวณโดยโครงการวจยฯ

จากขอมลการสำรวจภาวะการทำงานของประชากรไทย,2553

2. มตเศรษฐกจจากภาพกราฟสภาพของตลาดแรงงานในภาพขอมลสขภาพผสงอายในมต

เศรษฐกจสแดงคอลกจางภาครฐหรอขาราชการสเขยวคอลกจางภาคเอกชนทอยในระบบประกนสงคม

สฟาคอแรงงานนอกระบบ เชน เกษตรกรคนทมอาชพอสระสวนสมวงคอคนทไมไดอยในภาคของ

การจางงานเลย จากกราฟจะเหนวาประชากรเขามาเปนขาราชการในชวงอาย 20 กวาป จากนน

กราฟจะอยระดบเดมไมคอยมความเปลยนแปลงจนกระทงอายใกลเกษยณ ประมาณ 50 ป กวาๆ

อาจจะม Early Retirementบาง สวนกลมลกจางเอกชนจะเขามาทำงานเมออายประมาณ15ป

สวนวย 20 ป จะเปนวยทมมากทสด และจำนวนจะลดลงเมอถงวย 30 ป หมายความวานโยบาย

ภาครฐฯททำใหเกดการจางงานลดลงตงแตชวงอาย30ปและลดลงมากในชวงอาย40ปโดยลดลง

มากกวา50เปอรเซนตของจำนวนแรงงานทงหมดในประเทศไทยภาครฐจงตองรบดแลลกจางกลมน

กอนทกราฟจะลดลงสวนกราฟแรงงานนอกระบบหรอFreelanceจะสมพนธกบกราฟลกจางเอกชน

คอในชวงทลกจางออกจากงานในระบบจะมาอยในกลมของแรงงานนอกระบบซงทำใหกราฟแรงงาน

นอกระบบพงสงขน ในขณะทกราฟลกจางเอกชนลดตำลง สงทนาเปนหวงคอ แรงงานนอกระบบจะ

คอนขางขาดเรองการดแลเงนออมและเงนประกนสงคม ดงนนรฐบาลจงควรจะใหความสำคญกบ

ประชากรกลมนเปนพเศษภาครฐฯควรมการเตรยมตวกอนหนานวาจะทำอยางไรใหแรงงานสามารถ

อยในระบบไดนานขน เพราะถาเขาอยในระบบนานขนเขากจะมเงนออม การเขาระบบประกนสงคม

จะมความตอเนองในหลายๆ อยาง ซงจะสงผลทดกวา ยกตวอยางสถานการณในประเทศญปนและ

เกาหล เดกททำงานแลวมกจะเลอกทำงานอสระมากกวางานทตองเขาสระบบ เพราะเขารสกวาใน

อนาคตระบบจะเปลยนทำใหเขามโอกาสสงทจะไมไดรบเงนดงนนเขาจงเลอกทจะออกมาจากระบบ

23บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ซงเปนเรองอนตราย ถาเขาจะออกมานอกระบบจรงๆ เรากตองทำใหเขามการเตรยมความพรอม

สำหรบผทสงเงนประกนสงคมจะตองสงตอเนอง15ปถาสงเกน15ปจะไดเงนบำนาญแตถาออกจาก

ระบบกอน 15 ป จะไดเงนกอน ซงคนสวนใหญยอมออกกอน 15 ปเพราะอยากไดเงนกอนสำหรบ

นำไปลงทน แตปญหากคอคนสวนใหญนำเงนไปลงทนโดยทไมไดเตรยมการศกษาเรองการลงทนหรอ

การประกอบอาชพอสระมากอนทำใหมโอกาสทจะขาดทนสงมากดงนนการเตรยมความพรอมใหกบ

กลมคนเหลานจงเปนเรองสำคญทตองทำ สวนเรองการบรณาการระบบบำเหนจบำนาญ ถอวาเปน

เรองทด ปจจบนประเทศไทยมระบบเงนออม 3 กอน คอ 1 ) กอนทเปนขาราชการ 2) กอนทเปน

แรงงานในระบบ (ประกนสงคม) และ 3) กอนทเปนแรงงานนอกระบบ ซงกอนแรกจะมการบรหาร

จดการทเปนระบบตรงเพยงแค10ลานคนเทานนประเดนทนาสนใจคอประเดนการนำเอาสนทรพย

ของผสงอายมาแปลงเปนเงนเดอนเพอใชไปจนกระทงเสยชวตคดวาประเดนนนาจะเหมาะกบผสงอาย

กลมทมลกนอยหรอไมมลก

ภาพขอมลสขภาพผสงอายในมตสงคมทมา:สำนกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,2554

3. มตสงคมมประเดนทนาคดคอผสงอายจะอยอยางไร?และจะอยกบใคร?เมอถงวยทตอง

พงพงลกหลาน

24

การดแลผสงอาย ตองใหความสำคญกบการดแล เรองสขภาพ (health service) และ

เรองสงคม (social service)

ในสวนของเรองสขภาพจะมกลไกทคอนขางเขมเเขง เพราะวามระบบบรการเขาถงทง รพ.สต.

และอสม. เพราะฉะนนเพยงแคจดสนคา/บรการลงไปในพนท กจะม Salemanทำหนาทขายตรง

ตอใหในพนททนทสวนประเดนคาใชจายงบประมาณหลกประกนสขภาพของสปสช. นนมครอบคลม

อยแลว เจาหนาทเพยงแคทำหนาทประสาน หรอกระจายความรเทานน นอกจากนผสงอายตดเตยง

ยงมงบการดแลระยะยาวในพนทลงไปอก

สวนเรองเชงสงคมจะมcaremanagerเปนคนดแลภาพรวมของการจดบรการสขภาพและ

สงคมแตกรณการบรการสขภาพจะมการกระจายไปใหรพ.สต.และทมผดแลระยะยาวเพราะฉะนน

โดยสรป ดานสงคมยงคงตองการความเขมแขงของเครอขาย และนคอทมาของศนยพฒนาคณภาพชวต

และสงเสรมอาชพผสงอาย (ศพอส.) ของ พม. ทกระจายตวอยทวประเทศ ซงณ ขณะนเรามแผน

รวมกบพม.และสปสช.ทจะพฒนาศพอส.ใหเปนหนวยงานทสามารถจดการเรองการดแลระยะยาว

ไดดวยคอทำหนาทเปนจดประสานเชอมตอการดแลระยะยาว

ภาพพนทสรางสรรคคณภาพชวตผสงอาย

25บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ดานหนงสสส.จะพฒนาใหเกดศนยหรอสถาบนทสรางความเขมเเขงใหกบศพอส.ซงมการ

ทำMOU ระหวาง สสส. และอก 14 หนวยงานเรยบรอยแลว ซงคาดวาภายในป 2560 ตวกลไก

ทกอยางนาจะถกวางไวในพนท และภายในป 2561 นาจะสามารถเชอมตอได โดยภายในป 2560

จะมศนยทจะถกสรางขนกอน โดยอาจจะใชเวลา 6 เดอนในการพฒนาหลกสตรและพฒนาระบบการ

ประเมน หลงจากนนตำบลนำรอง 152 ตำบล จากโครงการบรณาการ 7 กระทรวง กจะถกสงไป

พฒนาศกยภาพเพมเตมในศนยน โดยองคความรท 152 ตำบล จะไดจากการเขาไปพฒนาศกยภาพ

ในศนยฯจะม3องคความรคอ

1.การใหบรการสขภาพและสงคม

2.การบรหารจดการ ศพอส.หรอศนยทขบเคลอนการดำเนนงานในชมชนซงอาจเปนชออน

3.การเชอมประสานทรพยากรทมในพนท

ดานนโยบายสสส.มแผนการดำเนนงานรวมกบสช.ในการพฒนานโยบายชมชนและนโยบาย

สาธารณะซงทงหมดนจะดำเนนการสอดประสานไปกบการสนบสนนปฏบตการในพนทตอไป

26

27

กรณศกษา 4 พนทบรณาการคณภาพชวตผสงอาย

จงหวดลำปาง จงหวดสมทรปราการ

จงหวดนครราชสมา และจงหวดนครศรธรรมราช

ดำเนนรายการโดย

ผศ.ดร.นสากรกรงไกรเพชรคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยบรพา

และอ.ฉตรลดากาญจนสทธแสงนกวชาการอสระ

28

จงหวดสมทรปราการคณสำเนาว รศมทต นายกองคการบรหารสวนตำบลบางนำผง อำเภอพระประแดง จงหวดสมทรปราการ

คณปทมา อนทรช สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดสมทรปราการ

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบจงหวด

สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดสมทรปราการ (พมจ.สมทรปราการ)

คอ กลไกหนงในการดำเนนงานระดบจงหวด เนองจากเปนหนวยงานโดยตรงของกระทรวง พม.

ทจะตองดแลเรองน ซงจะมคณะอนกรรมการจดสวสดการเพอสงคม ทำหนาทบรณาการงานรวมกบ

หนวยงานอนทเกยวของ นอกจากนยงมผวาราชการจงหวดคอยทำหนาทเชอมโยงการทำงานและให

ความสำคญกบการพดคยในวงตางๆ เพอใหงานสมฤทธผล

จดเดนของการทำงานคอ เจาหนาทผขบเคลอนเรองนเปนคนในพนท และบางสวนเปนคนนอกทอยในพนทนมานานแลว ทำใหสามารถใชความสมพนธสวนตวและความเขาใจซงกนและกน อนเกดจากการทำงานรวมกนมานาน ชวยใหการเชอมงานตอตดไดงายขน สำหรบการทำงานรวมกนของภาคเครอขายในระดบจงหวด จะมการถอดบทเรยนรวมกนเปนครงคราว ซงการถอดบทเรยนในแตละครงจะทำใหเจอสงดๆ ในพนทมากมาย เชนการดำเนนงานดแลผสงอายขององคการบรหารสวนตำบลบางนำผงทมการทำงานยาวนานจนทำใหเกดระบบ เกดเรองเลา และกลายเปนตำบลตนแบบทมความเขมแขงมากแหงหนง

สวนประเดนการดำเนนงานตามนโยบายของภาครฐทตองการสงเสรมคณภาพชวตของ

ผสงอายในดานตางๆทงดานเศรษฐกจสงคมและสงแวดลอมไดมการดำเนนงานโดยใชงบประมาณ

และทรพยากรของภาครฐ รวมทงของภาคเครอขายตางๆ เชน วด โรงเรยนและทองถน ซงทองถน

กไดใหความสำคญกบเรองนเปนอยางมาก มการเชญคนมารวมงานเพมขนมากมาย แสดงใหเหนถง

ความเขมแขงและความมใจรกในการพฒนาพนทรวมกนของทกฝาย

29บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ประเดนการเชอมตอกบสวนของสาธารณสข (รพ.สต.) ทม พมจ.สมทรปราการ จะไมคอย

ไดเชอมตอโดยตรงกบสวนสาธารณสขเทาไหรนก อยางไรกตามพบวากลไกการดำเนนงานของฝาย

สาธารณสขมความเปนเขมแขงเปนอยางด ดงนน พมจ.สมทรปราการจงไดมงเนนเรองการเชอมตอ

กบทองถนมากกวา

สวนประเดนปญหา จะมประเดนงบประมาณของภาครฐทไมเพยงพอตอการดำเนนงาน

จนทำใหคนทำงานตองขอแรงสนบสนนงบประมาณจากภาคเครอขายภาคสวนตางๆ เชน สปสช.

และทองถน ซงในสวนของทองถนกไดจดสรรงบประมาณตามขอบญญตเขามาชวยทำโครงการหรอ

แผนงานตางๆในการขบเคลอนงานผสงอาย

ประเดนจดออนการทำงานทผานมายงมการเชอมตอและประสานงานในระดบอำเภอนอยมาก

สวนใหญจะเปนการลงไปเชอมประสานในระดบตำบลมากกวา เนองจากตองการลงไปดำเนนการ

ในพนทโดยตรงเพอใหสามารถขบเคลอนงานไดอยางรวดเรว นอกจากนยงมจดออนเรองขอมลของ

สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดสมทรปราการ และขอมลในพนท ทยงเปน

คนละชดกนอย ยงไมมการเชอมประสานดานขอมล และยงไมมการวเคราะหขอมลเพอใหสะดวกตอ

การใชประโยชน

30

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบพนท

กรณศกษาตำบลบางนำผง อำเภอพระประแดง จ.สมทรปราการ

แนวคดการดำเนนงานของนายก อบต.บางนำผง เนนยำวานายกตองมการสงการใหระดบ

ปฏบตการเขาไปดำเนนงาน ไมเชนนนงานกจะไมเกด

สวนการดแลประชาชนโดยเฉพาะผสงอายอบต.บางนำผงไดมการดแลตงแตเกดจนกระทง

เสยชวต แตการดำเนนงานทกอยางจะตองมการทำแผนชมชนรวมกนกอน ตองมการกำหนดทศทาง

ในการดำเนนงาน นอกจากนยงตองมการทำแผนของบประมาณทำโครงการจาก พม.ดวย โดยการ

ทำงานทงหมดจะตองมการประสานและเชอมรอยกบภาคเครอขายเพอใหงานออกมาดทสด

สวนเรองงบประมาณหากตองการทำใหชมชนเขมแขง ตองทำงานใหด ทำงานโดยไมงอ

งบประมาณของภาครฐ โดยมองวาถาหากทำงานจนไดผลลพธทดแลว ภาครฐจะนำงบประมาณมา

ใหเอง สวนงบประมาณจากภาคเครอขาย อบต.บางนำผงจะใชวธการเขาไปประสานของบประมาณ

จากภาคเครอขายภายนอก เชนบรษท โคคา-โคลา (ประเทศไทย)จำกดธนาคารกสกรไทยบรษท

ปตท.จำกด(มหาชน)เปนตนเพอหนนเสรมการทำงานเนองจากงบประมาณการบรหารงานทงหมด

ของ อบต.บางนำผงมเพยงแค 30 ลานบาทเทานน ซง 30 ลานบาทนจะตองมการนำไปบรหารใน

สวนงานตางๆ หลายดาน ดงนนงบประมาณทจะนำมาใชในการดแลผสงอายจงมไมเพยงพอตอการ

ดำเนนงานตามแผนชมชนทวางไวจำเปนจะตองขอรบงบประมาณสนบสนนจากภาคสวนตางๆ

มการเชญชวน“ปหมาน”ขาราชการทเกษยณแลวมารบหนาทเปนประธานผสงอายทำหนาท

เชอมโยงงานกบพม.สปสช. รพ.สต.และโรงเรยน โดยการเชอมโยงกบโรงเรยนจะมการพาผสงอาย

ไปเลานทานหรอเลนเปยโนใหเดกฟง นอกจากนยงมการทำกจกรรมฟนฟกลมผใหญทเปนโรคสมอง

เสอมและกลมคนไขตดเตยงดวย

31บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

อบต.บางนำผงไดใหความสำคญกบการดแลผสงอายเปนอยางมาก โดยมการใหบรการดาน

สขภาพแกผสงอายดานตางๆเชนการตรวจสขภาพและการสงเสรมการออกกำลงกาย

สวนการนำงบประมาณกองทนหลกประกนสขภาพมาใช อบต.บางนำผงไดนำงบประมาณ

มาใชในการดแลคนไขตดเตยงและจดจางอสม.นอกจากนยงมการประสานใหผใหญกบเดกไดทำงาน

ดแลคนไขตดเตยงรวมกน เพอใหเดกไดเรยนรการทำงานและสามารถนำองคความร/ประสบการณ

ไปใชในการดแลคนในครอบครวและชมชนตอไป เพอทำใหชมชนเกดความเขมแขงมากขน

เทคนคการดแลทมทำงานผสงอาย นายก อบต.บางนำผงจะใชวธการพดคยกบคนทำงาน

อยางมเหตผลและมการลงพนทเพอดแลผสงอายรวมกบทม

วธการประเมนการดำเนนงานบรณาการผสงอาย จะมวธการประเมนจากการททกคนพรอมใจ

มาชวยงานมการทำงานเชอมประสานกนเปนอยางดระหวางอบต.และรพ.สต.โดยทง2หนวยงาน

สามารถทำงานบนเปาหมายเดยวกนไดมการคดงานรวมกน

จากการทำงานแบบบรณาการรวมกนหลายฝาย ทงการทำแผนชมชนรวมกน การทำแผน

ของบประมาณโครงการจากภาคเครอขายตางๆทงภาครฐและเอกชนรวมทงการทำงานเชอมประสาน

ทเขมแขง ไดทำใหตำบลบางนำผงสามารถดแลและพฒนาคณภาพชวตผสงอายไดเปนอยางด จนไดรบ

การยกยองใหเปนตำบลตวอยางในการการดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบพนทของ

ประเทศไทย

ตวอยางกจกรรมโครงการตางๆ เกยวกบการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย ตำบลบางนำผง

กจกรรม/โครงการหลก

1.เดนเพอสขภาพทกเชาวนอาทตยเรมเดนตงแตวนท27ธนวาคม2544มสมาชก8ทาน

2.วนเฉลมฯ5ธนวามหาราช(เดนเทดพระเกยรต/กฬาเปตองสำหรบผสงอาย)และ

วนพอแหงชาต

3.รดนำดำหวเนองในประเพณมหาสงกรานตวนท13-15เมษายนและวนผสงอาย

4.ทศนศกษาพาไปไหวพระชำระใจใหรนรมยแวะชมสถานทสำคญๆเพอเสรมสรางชวต

ใหสดใส

5.วนเฉลมฯ12สงหามหาราชนและวนแมแหงชาต

32

จงหวดลำปางคณกญชพร วงศหอม

นกพฒนาสงคมชำนาญการ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดลำปาง

คณแสงจนทร คำตาเทพ

เจาพนกงานสาธารณสขอาวโส สำนกงานสาธารณสขอำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบจงหวด

การขบเคลอนงานคณภาพชวตผสงอายในภาพรวมของจงหวดลำปาง จะมคณะอนกรรมการ

สงเสรมการจดสวสดการสงคมของผสงอายของระดบจงหวด ซงจะมผวาราชการจงหวดเปนประธาน

และม พมจ. เปนเลขานการ และกรรมการอกชดทขบเคลอนงานผสงอายของระดบจงหวดจะเปน

คณะกรรมการขบเคลอนศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอายระดบจงหวด โดยศนยน

จะมรองผวาราชการจงหวดเปนประธานและมพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยเปนเลขานการ

ในสวนของคณะทำงานจะประกอบดวยหนวยงานของกระทรวงแรงงาน หนวยงานของสาธารณสข

หนวยงานของกระทรวงการศกษาวทยาลยพยาบาลและภาคประชาชน

คณะอนกรรมการสงเสรมการจดสวสดการสงคมของผสงอาย

ในระดบจงหวด อำเภอ และตำบล

ระดบจงหวด

1.คณะอนกรรมการสงเสรมการจดสวสดการสงคมดานผสงอายจงหวดลำปาง

รองผวาราชการจงหวด ประธานคณะอนกรรมการ

•เหลากาชาด •อบจ. •กศน.

•สสจ. •ทองถน •วฒนธรรม

•สถต •วทยาลยพยาบาล •สาขาสภาผสงอาย

•ศพส. •เทศบาลนคร •เทศบาลเกาะคา

•รพ.ลำปาง •พมจ.เลขานการ

33บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

2.คณะกรรมการขบเคลอนศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอายระดบจงหวด

รองผวาราชการจงหวด ประธานคณะกรรมการ

•ประธานสาขาสมาคมสภาผสงอายประจำจงหวดลำปาง

•นายแพทยสาธารณสขจงหวด •แรงงานจงหวด

•ทองถนจงหวด •นายอำเภอทกอำเภอทมศพอส.

•หนวยงานสงกดกระทรวงพม. •นายกอปท.ทกแหงทมศพอส.

•กศน. •พฒนาสงคมฯเลขานการ

ระดบอำเภอ

•สสอ. •กศน.อำเภอ •รพ.อำเภอ

•คณะกรรมการสงเสรมงานอาสาสมครพฒนาสงคมและความมนคงอำเภอ

ประกอบดวย -นายอำเภอทปรกษา -ประธานอพม.อำเภอประธาน

-สสอ. -พฒนาการอำเภอ

-ทองถนอำเภอ -นายกอปท.

-ผแทนอพม.7คน -จนท.พมจ.เลขานการ

-ผแทนอพม.ผชวยเลขา

ระดบพนท/ตำบล

•อปท. •รพสต.

•กศน.ตำบล •เกษตรตำบล/พช.

•ผนำทองถน •ตำบลสขภาวะสสส.

•กองทนตำบล •ชมรมผสงอาย

กลไกในการขบเคลอนงานผสงอายในจงหวดลำปางไดชวยใหการดำเนนงานเปนไปอยางม

ระบบ โดยมปจจยความสำเรจคอ “แผนยทธศาสตรระดบจงหวด” และการยกระดบงานผสงอายให

เปนวาระของจงหวด

จงหวดลำปางมประชากรอยประมาณ7แสนกวาคนมผสงอายประมาณ1.3แสนกวาคน

ซงคดเปนรอยละ19มดชนการสงวยมากทสดของประเทศซงกถอวาจงหวดลำปางเกอบจะกาวเขาส

สงคมผสงอายอยางเตมรปแบบแลว

34

จงหวดลำปางจะมการทำงานรวมกนระหวางเครอขายคณะกรรมการทกหนวยงาน ไมวาจะเปนหนวยงานของกระทรวงสาธารณสข หนวยงานของกรมแรงงาน และ พมจ. โดยใชแผนยทธศาสตรเปนกลไกในการดำเนนงาน ทสำคญคอจะมการทบทวนแผนงานผสงอายอยเสมอ โดยจะมารวมกนดวาจะปรบแผนการขบเคลอนงานนกนอยางไร

นอกจากนยงมวทยาลยพยาบาลเปนฝายวชาการทมาคอยชวยงานผสงอายอยางเตมท

โดยจะมการทำงานวจย การลงพนทเพอดแลและพฒนางานผสงอาย และมการจดทำหลกสตรให

พยาบาลเรยนรเรองการดแลผสงอายดวย

สวนประเดนเรองคนทำงานในระดบจงหวดกมความเขมแขงเชนสภาผสงอายสถาบนพฒนา

การเมองหรอแมกระทงอบจ.เองกเขามารวมดำเนนการในเรองนโดยอบจ.จะมการจดทำเวทประชาคม

ทกอำเภอโดยแตละอำเภอจะมการใสประเดนผสงอายลงไปในเวทการพดคย สวนเวทสมชชาสขภาพ

จงหวดลำปางกมประเดนผสงอายถกบรรจลงไปดวยเชนกน

ประเดนการทำงานของสำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวดลำปาง

(พมจ.ลำปาง)พมจ.ลำปางจะมบทบาทหนาทเปนเลขาคอยทำงานประสานกบระดบทองถน โดยจะ

ประสานเชอมโยงกบ อปท. นอกจากนยงมคณะทำงานของอาสาสมครพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษยขบเคลอนในระดบอำเภอ มการขบเคลอนโดยศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพ

ผสงอาย (ศพอส.) ซงจะเชอมรอยการทำงานกบหนวยงานสาธารณสขในพนท อกทงยงมการเชอมรอย

กบ กศน. เรองการพฒนาหลกสตรโรงเรยนผสงอายอกดวย

สงทอยากใหเกดขนคอ การเปดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางหนวยงานททำงานดวยกน

เพอทจะไดมองเหนงานของกนและกน วาแตละหนวยงานมการขบเคลอนงานดานผสงอายอยางไรบาง

และมขอมลอะไรบางทเกยวของกบผสงอาย เพอทจะไดบรณาการและขบเคลอนงานรวมกนตอไป

ในอนาคต

35บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ปจจยของความสำเรจ

•ยทธศาสตร/วาระจงหวด

•สมชชาสขภาพ/สภาพลเมอง/เวทประชาคม(อบจ.)

•แผน/ยทธศาสตร

•องคความร/วชาการ(วพ.มหาวทยาลย)

•ทนคนทำงาน(สาขาสภาผสงอายอบจ.ปราชญพนทตนแบบฯลฯ)

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบพนท

กรณศกษาอำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบอำเภอ ทอำเภอเกาะคามการบรณาการ

การทำงานรวมกบ กศน.ในเรองของงานวชาการ การจดหลกสตร นอกจากนยงมการบรณาการรวมกบ

ทองถนทงเรองงบประมาณ สถานท และการจดฝกอาชพผสงอาย

ปจจบนทอำเภอเกาะคายงไมมการขบเคลอนโครงสรางระดบอำเภอ แมวาทางผบรหารของ

สาธารณสขอำเภอ ผบรหารทองถน และนายอำเภอเองจะเหนความสำคญในเรองนกตาม ทงนเปน

เพราะกลไกในระดบพนท รวมทงการพดคยเชงยทธศาสตรของระดบอำเภอยงไมไปในทศทางเดยวกบ

ระดบจงหวด ทำใหยงมขอตดขดในการขบเคลอนงานอย อยางไรกตาม การทำงานรวมกบภาค

เครอขายในพนทกยงคงขบเคลอนไปไดดวยด เนองจากมความสมพนธทดตอกน มการสนบสนนการ

ทำงานซงกนและกน ไมมขอตดขดสวนทางดานทองถนเชนทเทศบาลตำบลเกาะคา กมการทำงาน

ดานคณภาพชวตอยแลว โดยมขอบญญตเกยวกบงานผสงอายททำมาอยางตอเนองเกอบ 10 ป มการ

ประสานเรองการดแลผสงอายและใหการสนบสนนงบประมาณแกสาธารณสขอำเภอในการดแล

ผสงอายเปนอยางด

36

สำหรบการขบเคลอนงานของ สสอ. จะมการทำงานในลกษณะของการใหพยาบาลดแล

และใหทมหมอครอบครว ซงเปนทมสหสาขาวชาชพทมแพทยเปนหวหนาทมคอยดแลผสงอายในพนท

โดยทานนายแพทยสาธารณสขจงหวดไดมอบหมายใหทำโครงการดแลผสงอายใหครบทกหลงคาเรอน

ซงการทำโครงการนจะทำใหสามารถไดขอมลทจะนำไปเชอมตอกบขอมลของ พมจ.ลำปาง ประเดน

การบรณาการขอมล ในอดตทผานมานน แตละหนวยงานไมวาจะเปน สาธารณสขอำเภอเกาะคา

พมจ.ลำปาง และทองถนตางกมขอมลของตวเองอยแลวแตยงขาดการเชอมโยงขอมลซงกนและกน

อยางไรกตามในอนาคตจะตองมการเชอมโยงขอมลถงกนเพอใหเกดประโยชนสงสด

ประเดนปญหาเรองการบรหารจดการ มประเดนเรองเงอนไขการเบกเงนคาดแลผปวยทบาน

กรณพยาบาลทเปนผจดการดแล(Casemanager)เขาไปดแลผปวยในพนทซงยงไมสามารถเบกได

เนองจากการไปเยยมและเขยนแผนการดแล (care plan) อยางนอยผปวย 1 คน ตองไป 3 ครง

หลงจากเขยนแผนการดแลเสรจแลวตองแลกเปลยนคยกบญาตผปวย ตวผปวย และทมสหวชาชพ

(conference)ซงตองทำทละรายจากนนกตองไปนำเสนอกบคณะกรรมการLTCของตำบลซงเปน

คณะกรรมการยอยของคณะกรรมการกองทนสขภาพตำบล ซงเงอนไขเหลานยากตอการปฏบต

เนองจากพยาบาลทไปอบรมเพอมาเปนผจดการดแล (Casemanager)1คนตองดแลคนทงตำบล

ซงถอเปนจำนวนทมากประกอบกบพยาบาลเหลานนมภารกจประจำทตองทำอยแลวดงนนเงอนไข

เหลานจงเปนสงทยากตอการปฏบตจรงในระดบพนท

37บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

จงหวดนครราชสมาคณมาลน ฝายเคนา สำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบจงหวด

ประชากรผสงอายในจงหวดนครราชสมามสงถง 14 เปอรเซนตจากจำนวนประชากรทงจงหวด 2 ลานกวาคน ซงการดำเนนงานคดกรองจะมการวางแผนการคดกรองสขภาพ 5 ดาน และจะมการออกแบบระบบการดแลรบผดชอบงานผสงอายทงหมด โดยงานสงเสรมสขภาพของ สสจ.นครราชสมา ซงเปนหนงในคณะกรรมการระดบจงหวด จะเนนเรองการคดกรองสขภาพผสงอาย โดยจะมการจดการขอมลปญหาสขภาพของผสงอายทชดเจนดงแผนภาพกรอบการดำเนนงานพฒนาระบบบรการสขภาพเพอการดแลผสงอาย

แผนภาพกรอบการดำเนนงานพฒนาระบบรการสขภาพเพอการดแลผสงอาย

38

แผนภาพกรอบการดำเนนงานพฒนาระบบรการสขภาพเพอการดแลผสงอาย (ตอ)

รพ.สต./รพช./รพศ.

มระบบการดแลผสงอาย

3.มชมรมผสงอายคณภาพ 2. มคลนกผสงอายคณภาพ

1. มทมสหวชาชพ ไดแก แพทย

พยาบาล นกกายภาพบำบด เภสชกร

นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห

นกโภชนาการ ตดตามเยยมผสงอาย

ทบาน

แนวทางการดแลผสงอายทง 3 กลม

กลมท1 (ตดสงคม)

• ตรวจคดกรองสขภาพ

ประจำป

• พฒนาศกยภาพชมรม

ผสงอาย

• สนบสนนการพงตนเอง

• กจกรรมสงเสรมสขภาพ

• คดกรอง Geriatric

Syndrome (โรคทเปน

ปญหาในผสงอาย) ไดแก

ขอเขาเสอม ภาวะหกลม

สมองเสอม กลนปสสาวะ

นอนไมหลบ และภาวะ

ทพโภชนาการ

กลมท 2 (ตดบาน)

• ตรวจสขภาพประจำป

• ตดตามเยยมบานโดย

เจาหนาทสาธารณสข

• กจกรรมสงเสรมสขภาพ

เฉพาะโรค

• สนบสนนใหมสวนรวม

ในกจกรรมของครอบครว

และชมชน

กลมท 3 (ตดเตยง)

• ตรวจสขภาพประจำป

• ตดตามเยยมบานโดย

เจาหนาทสาธารณสข

• ฟนฟสภาพ

• ลดภาวะการเจบปวย

ซำซอนตามสภาพ

ปญหา

39บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

เรองการคดกรองสขภาพจะมการพฒนาศกยภาพเจาหนาทผคดกรองสขภาพผสงอาย และ

จะมการใชโปรแกรม ADL ในการลงขอมล โดยโปรแกรมนจะมการแบงกลมผสงอายอยางชดเจน

และสามารถดขอมลยอยรายอำเภอได ซง สสจ.นครราชสมาไดใหความสำคญกบการตรวจคดกรอง

เปนอยางมาก เนองจากจะทำใหเหนขอมลตางๆ กอนทจะมการตดตามดแลผสงอาย ซงทำใหงาน

สามารถขบเคลอนไปไดดวยดนอกจากนการคดกรองสขภาพยงถกกำหนดใหเปน KPI ของการทำงาน

โดยจะมการคดกรองสขภาพผสงอายในโรคทพบบอย ADL/geriatric ซงปทแลวไดมการคดกรองโรค

5 ดาน เชน การตรวจสขภาวะทางตา เบาหวาน ความดนโลหต สขภาพชองปาก 2Q และ ADL

โดยผสงอาย1คนตองไดรบการคดกรองใหครอบคลมตามKPIทกำหนดไวสวนการตดตามประเมนผล

คณภาพการตรวจคดกรองจะตองมการสรปวเคราะหปญหาสขภาพผสงอายในพนทจากนนจงมการ

จดทำแผนแกไขปญหา ซงการประเมน KPI จะมการทำปละ 2 ครง โดยจะใชวธลงพนทไปดผลเชง

ประจกษ ดงนนแตละพนทจงตองมหลกฐานเชงประจกษและตองมแผนงานโครงการ นอกจากนยง

ไดมการวเคราะหงานคดกรองสขภาพ ซงในชวงทผานมา ไดขอสรปวางานการดแลสขภาพผสงอาย

แมจะเปนงานทมากแตกตองทำตอและตองทำเพมเตมใหมากขนอกโดยในป2559ไดมการกำหนด

KPI เอาไววา ในผสงอาย 1 คนจะตองมการตรวจคดกรองสขภาพครอบคลมรอยละ 70พอเขาสป

2560ไดมการเพม KPI ขนมาวา จะคดกรอง geriatric syndrome เพมขนอก โดยจะตรวจคดกรอง

สขภาพผสงอายใหครอบคลมรอยละ 80

ป 2558 สสจ.นครราชสมา ไดรบนโยบายจากกระทรวงสาธารณสขมาสการปฏบต โดยจด

อบรมเจาหนาทผรบผดชอบงานผสงอาย (ageingmanager) มการประสานงานการทำงานรวมกบ

ภาคเครอขาย เชน พมจ.นครราชสมา สาขาสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทยประจำจงหวด

นครราชสมาศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย(กศน.)มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) มหาวทยาลยศลปากร และทองถน ซงการ

ประสานงานกบทองถนถอวามความราบรนมากทผานมาสสจ.นครราชสมาไดมการนำขอมลไปเสนอ

ตอนายกทองถนในตำบลตางๆ และมการจดเวทแลกเปลยนเรยนรระดบพนทเพอนำขอมลมาวเคราะห

และหาขอสรปในการวางแผนแกไขปญหาสขภาพรวมกน

การบรณาการเชอมโยงงานททำในป2559จะมการบรณาการกบสาขาสมาคมสภาผสงอาย

แหงประเทศไทยประจำจงหวดนครราชสมา พมจ.นครราชสมา และกระทรวงการทองเทยวและการ

กฬา โดยการบรณาการรวมกบกระทรวงการทองเทยวเเละการกฬา ซงจะมการเยยมสญจรเพอเสรม

พลงใหกนและกนในป2560น

ป 2560 จะมการจดเวทแลกเปลยนเรยนร และจะมการพาทมเครอขายททำงานผสงอาย

ระดบจงหวดจาก รพช. รพ.สต. สสอ. และแกนนำผสงอายระดบอำเภอไปแลกเปลยนเรยนรดงานท

ทำกนใน 1 ป เพอใหเหนวาแตละพนททำอะไรบาง มปญหาอะไร และไดดำเนนการแกไขปญหาอยางไร

40

ในสวนของชมรมผสงอาย ป 2559 มการแบงกลมเจาหนาทสาธารณสขและชมรม มการ

แลกเปลยน เสนอความคดเหนเรองบทเรยนการทำงานและการพฒนางานในอนาคต สวนในป2560

ไดมการวางแผนเรองการทำโรงเรยนผสงอาย โดยมโรงเรยนผสงอายตำบลดอนชมพ เปนตนแบบในการ

ดงาน จากนนจะพฒนาใหเกดโรงเรยนผสงอายในทกตำบล ตามศกยภาพของแตละพนท แตอยางนอย

ใน 1 อำเภอจะตองม best practice อำเภอละ 1 ชมรม 1 โรงเรยนผสงอาย จากนนจะมการสรป

และวเคราะหงานในเวทแลกเปลยนเรยนรชวงปลายป2560

แผนการดำเนนงานผสงอาย ป 2560

•อบรมพฒนาศกยภาพเครอขายแกนนำ

•การอบรมคดกรองGeriatricSyndrome

•การอบรมการบนทก/การวเคราะหขอมลการคดกรอง

•การคดกรองการดแลกลมผสงอายในระดบพนท

•การตดตามเยยมเสรมพลงรวมกบภาคเครอขาย

•การจดเวทแลกเปลยนเรยนรกจกรรมการดำเนนงานผสงอาย

41บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

จงหวดนครศรธรรมราชคณศรวรรณ จนทรจำปา นกพฒนาสงคม สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

จงหวดนครศรธรรมราช

คณวสตร อะหล เลขานการนายกองคการบรหารสวนตำบลทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

คณภวศ นนทจตร หวหนาฝายสวสดการและพฒนาชมชน อบต.ทาศาลา จ.นครศรธรรมราช

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบจงหวด

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบจงหวด จะมกลไกคณะอนกรรมการ

สงเสรมการจดสวสดการสงคมดานผสงอายระดบจงหวด ทคอยขบเคลอนและสนบสนนการดำเนนงาน

โดยมการนำวาระเสนอเขาทประชม และจะมการคดเลอกพนท หลงจากนนจงจะมการประสานงาน

กบหนวยงานในระดบอำเภอวาจะมการทำโครงการและกจกรรมตางๆ ในพนท เพอขอความรวมมอ

กบนายอำเภอในการขบเคลอนงานรวมกน ซงกไดรบการตอบรบจากนายอำเภอเปนอยางด

สวนในระดบตำบล จะมทนเดมจากของ พมจ.นครศรธรรมราช ทดำเนนการในเรองศนย

พฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย(ศพอส.)อยแลวแตวายงมบางตำบลทกยงไมมศพอส.

และบางพนทกใชวธจดตง ศพอส. เองโดยไมไดรบการสนบสนนงบประมาณจาก พมจ. ซงเมอเกด

ศนยแลว กจะมการใชแผนงบประมาณของตำบลในการสนบสนนการดำเนนงาน และมการจดตง

คณะกรรมการสำหรบขบเคลอนงานตอไป

สวนเรองการบรณาการ จะมการบรณาการบทบาทและวธการรวมกนระหวาง สสจ. พมจ.

และสสอ.รวมกบภาคในพนททดำเนนการระดบอำเภอและตำบล

การดำเนนงานบรณาการคณภาพชวตผสงอายระดบพนท

กรณศกษาตำบลทาศาลา อำเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

อบต.ทาศาลา เปนอบต.ทใหญทสดในจงหวดนครศรธรรมราชมงบประมาณมากถง100

กวาลานบาทและป2560จะมการทำแผนงบประมาณ157ลานเพอภารกจทครอบคลมทกๆดาน

ซงรวมถงดานการดแลผสงอายดวยโดยในป2560ไดมการตงขอบญญตงบประมาณประมาณ 1 ลาน

กวาบาท เพอใชในการทำกจกรรมผสงอาย ซงไมรวมกบเงนทจะใชในการจดสวสดการผสงอายท

แตละปจะใชประมาณ 20 ลานบาท

42

ตำบลทาศาลามประชากร30,000คนและมผสงอาย3,800คน(13เปอรเซนต)และใน

3,800คนนจะมผสงอายทเปนผพการประมาณ10เปอรเซนตอกทงยงมผสงอายทพการจำนวน1ใน

5เปนผสงอายทมภาวะพงพงดวย

ป 2557อบต.ทาศาลา ไดทำโครงการสำรวจขอมลตามเกณฑมาตรฐานของกระทรวงพม.

ซงตอนนนมจำนวนผสงอายประมาณ 3,600 คน ซงไดมการสำรวจขอมลไป 2,952 คน ตามเกณฑ

14ขอและเพมเกณฑเรองADLไปอก1ขอจากการสำรวจพบวาไมผานเกณฑ4ขอคอ1)เรอง

การเขารวมกจกรรมของผสงอาย ซงอาจจะเปนเพราะผสงอายมภาวะความจำเปนบางอยางทไมอาจ

มาเขารวมกจกรรมได2)เรองสงอำนวยความสะดวกทบานซงหมายความวาบานผสงอายยงไมคอยม

ความปลอดภย ไมวาจะเปนบรเวณหองนำ หรอบรเวณอนๆ 3) เรองอาชพและรายได 4) เรองของ

การด ดา วากลาว ซงเมอพบจดบกพรองทไมผานเกณฑ 4 ขอนแลวกไดมการจดทำแผนเพอแกไข

ปญหา โดยมมหาวทยาลยวลยลกษณเขามาชวยเรองการจดทำแผนใหแตละหมบาน โดยเรมทการเชค

ตนทนของแตละหมบาน จากนนจงมาคดตอวาจะตองมการจดการประเดนใดเพมเตมอก นอกจากน

ยงมโรงพยาบาลทาศาลามาชวยดำเนนการดานสขภาพ พมจ.มาชวยอบรม อผส. ซงปจจบนม 25 คน

และใน 25 คนนม 23 คนทผานการอบรมหลกสตรผดแล (Caregiver) เพอรองรบโครงการดแล

ระยะยาว ทจะดแลผสงอายทมภาวะพงพงในพนท

บทบาทองคกรภาคขบเคลอนงานระดบจงหวด/อำเภอ/ตำบล

หนวยงาน กจกรรมการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

พมจ. 1.มกลไกขบเคลอนงานดานผสงอายโดยคณะอนกรรมการผส.

2.มการจดทำแผนยทธศาสตรดานผสงอายจงหวด

3.สงเสรมสนบสนนบคลากรงบประมาณในการจดกจกรรมไปยงพนท

สสจ. 1.มระบบพเลยงอำเภอตำบลทดมาดแลพนทตนแบบ

2.มเกณฑการดแล

3.จดเวทใหพนทไดมการแลกเปลยนเรยนรเพอพฒนาตอยอด

4.คดกรองผสงอายทง3กลมเพอวางแผนการตดตามและมแผนการ

ดำเนนงานทตอเนอง

สสอ. 1.ดำเนนงานผานระบบสขภาพอำเภอ(DHS)เรมเนนงานผสงอายป2558

2.จดกจกรรมตามlongtermcare

3.ทกคนเปนหนสวนเปนเจาภาพรวมกนและบรณาการกนทำงาน

4.พฒนาศกยภาพบคลากรระบบการดแลผสงอายทตดเตยง

5.การพฒนาครอบครวและอาสาสมครอยางตอเนอง

43บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

หนวยงาน กจกรรมการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

กศน. 1.การเตรยมความพรอมผสงอายในดานตางๆตามความสนใจของผสงอาย

2.ป2559มการอบรมCGทกตำบลหลกสตร70ชม.มผผานการอบรม

40กวาคนโดยดำเนนการรวมกบสาธารณสข

3.ป2560เสนอใหมหลกสตรการอบรมCGหลกสตร420ชม.

4.สงเสรมการอานในลกษณะตางๆมมมบานหนงสอชมชน

5.นโยบายป2560เนนทกษะชวตผสงอายโดยจะดำเนนการทกตำบล

ปนมโครงการ“ทาศาลาศกษา”เพอศกษาประวตศาสตรชมชนการทำ

ทะเบยนปราชญชาวบานเพอเปนฐานขอมลบคคลสำคญของชมชน

ม.วลยลกษณ

สำนกวชา

แพทยศาสตรและ

พยาบาลศาสตร

1.โครงการวจยทสำนกวชาแพทยศาสตรและพยาบาลศาสตรคาดวาจะ

ดำเนนการในป2560/2561เชนการคดกรองภาวะสมองเสอมจากตวอยาง

เลอดการพฒนาระบบGISเพอการดแลผสงอายการสงเสรมคณภาพชวต

ผสงอายแบบเกอกลการใชดนตรเพอสงเสรมการนอนหลบในผสงอาย

เปนตนบางโครงการอยระหวางการพจารณาใหทนวจยจากวช.

2.มศนยบรการวชาการศนยคอมพวเตอรและสำนกวชาตางๆเชน

สนว.สถาปตยกรรมฯสนว.วศวกรรมฯสนว.สารสนเทศศาสตร

สนว.สาธารณสขศาสตร(สาธารณสขอนามยสงแวดลอมอาชวอนามย)

สนว.สหเวชศาสตร(กายภาพบำบดเทคนคการแพทย)สนว.แพทยศาสตร

สนว.เภสชศาสตรทสามารถรวมดำเนนการได

3.มหาวทยาลยวลยลกษณเขารวมโครงการมหาวทยาลยไซเบอรโดยศนย

บรรณสารและสอการศกษาเปนผรบชอบหลกจะเปดการเรยนการสอน

รายวชา“สงวย...สงางาม”จำนวน5ชวโมงประมาณเดอนเมษายน

2560เปนเนอหาเรยนตามอธยาศย

อบต.ทาศาลา 1.เตรยมการจดตงโรงเรยนผสงอาย

2.มศนยพฒนาคณภาพชวตและสงเสรมอาชพผสงอาย

3.มการเชอมโยงการทำงานกบรพ.ทาศาลาสนง.พมจ.สสอ.ม.วลยลกษณ

4.สงเสรมเสรมอาชพฝกอบรมตางๆแกผสงอายผดแล

5.นำเรองการพฒนาคณภาพชวตผสงอายบรรจในแผนพฒนาตำบล

6.มการสำรวจขอมลพนฐานผสงอายเพอวางแผนการทำงาน

7.มCGทไดรบการพฒนาจากอสม.อผส.โดย

-มฐานขอมลในพนทรบผดชอบ

-ดแลผสงอายกลม2และ3โดยมการทำcareplanและลงเยยมบาน

รวมกบจนท.รพ.ทาศาลา

8.ชมรมผสงอายมการจดตงกองทนผสงอายยากจนขาดคนดแล

44

หนวยงาน กจกรรมการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

อบต.โพธทอง/

รพ.สต.

บานสองแพรก

1.สนบสนนงบประมาณ

2.สงเสรมอาชพฝกอบรมดานตางๆแกผสงอายผดแล

3.มCGและอผส.ใหการดแลผสงอายทง3กลมโดยรพ.สต.เปนแกน

ในการประสานการดำเนนงาน

-มการแบงบทบาทหนาทในการดแลระหวางCGและอผส.

-มการจดทำแนวทางการดแลและมเจาภาพหลกในการดแล

4.จดตงศนยพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

5.ขบเคลอนงานผส.โดยกรรมการสขภาพตำบลกองทนตำบล

6.ชมรมผสงอายดแลดานอนๆนอกเหนอจากดานสขภาพเชน

ฌาปนกจสงเคราะหสมาชกจดประชมประจำเดอนวางแผน

การทำงานของชมรม

การบรณาการพฒนาคณภาพชวตผสงอาย

ขบเคลอนตามแผนยทธศาสตรผสงอายจงหวด พ.ศ.2558-2560

ยทธศาสตร1การเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ

ยทธศาสตร2การพฒนาผสงอายใหสามารถดำเนนชวตอยไดอยางมศกดศร

ยทธศาสตร3การบรการสาธารณะทเอออำนวยตอผสงอาย

ยทธศาสตร4องคกรทกภาคสวนมการประสานและดำเนนงานอยางมประสทธภาพ

และประสทธผล ทมา:แผนยทธศาสตรผสงอายจงหวดดำเนนการโดยยดตามกรอบแผนผสงอายฉบบท2มผแทนภาคสวนราชการ

ผสงอายอปท.นกวชาการรวมกนจดทำแผนโดยผานความเหนชอบจากอนกรรมการดานผสงอายจงหวดนครศรธรรมราช

การสงเสรมดแลดานสงคม ไดมการจดตงชมรมผสงอายระดบตำบล ซงมสมาชกประมาณ

1,200 กวาคน หรอประมาณ 1 ใน 3 ของจำนวนประชากรผสงอายทงหมด นอกจากนยงมชมรม

ผสงอายระดบหมบานอกดวย ซงชมรมผสงอายประจำหมบานจะมการทำกจกรรมรวมกนทกเดอน

ในสวนของการสนบสนนงบประมาณ อบต.ทาศาลา ไดใหการสนบสนนงบประมาณกบชมรมตางๆ

ทมการจดแจงเปนองคกรสาธารณประโยชนตามกฎหมาย ทงนเพอใหแตละชมรมสามารถนำเงนไปใช

ประโยชนในการทำกจกรรมกบผสงอายตอไปรวมทงมการพฒนาศกยภาพของผสงอายอยางตอเนอง

มการศกษาดงานของชมรมทกป

45บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

การพฒนาและสงเสรมอาชพ ทตำบลทาศาลามผสงอายตดสงคมประมาณ 70 เปอรเซนต โดยผสงอายในกลมนจะไดรบการพฒนาเรองอาชพ เพราะมความเชอวาพวกเขายงมความสามารถ และมสขภาพทเเขงแรง สามารถทำงานสรางประโยชนไดเปนอยางด อบต.ทาศาลาจงไดมการฝกอบรมผสงอายในการทำนำยาลางจานเพอลดคาใชจายในบาน มการอบรมเรองเศรษฐกจพอเพยง และมหนวยงานเกษตรอำเภอสนบสนนในเรองเมลดพนธตางๆ เพอใหทางผสงอายไดนำไปเพาะปลกและใชบรโภคทบาน

ดานสวสดการผสงอาย อบต.ทาศาลาไดดแลผสงอายทกกลม เพอใหพวกเขาไดมชวตอย

อยางมศกดศร เทาเทยมกน และมการจดตงกองทนวนละบาท ซงเปนกองทนสวสดการชมชน เพอ

ชวยเหลอเรองสวสดการใหกบกลมผสงอายโดย อบต.ทาศาลาจะมสวนเสรมเพมเตมใหในกรณทผสง

อายออมเงนครบ10ปจะไดรบสทธฟรตลอดชวตหมายถงถาคนไหนอาย60ปออมวนละบาทครบ

10 ป จำนวนเงน 3,000 กวาบาท สวสดการนครอบคลมหลายเรอง เชน เสยชวตได 5,000 บาท

คานอนโรงพยาบาลปละ 1,500 บาท โดยทผานมากองทนวนละบาทจะมการสนบสนนในสวนของ

1:1:1คอสมาชกจาย1บาทรฐบาลจาย1บาทและอบต.จาย1บาทแตปจจบนสวนกลางของ

รฐบาลเงยบไป2 ปแลว ตองรอความชดเจนในปตอไปวานโยบายจะเปนอยางไรอยางไรกตามทองถน

กไดเขามาดแลและใหการสนบสนนงบประมาณมากขนเรอยๆ นอกจากนยงมกองทนเงนออม กอช.

และชมรมฌาปนกจในชมชนดวย

ศพอส.ทตำบลทาศาลา จะใชเปนสถานททำการของโครงการสวสดการสงคมตางๆ เพราะ

ศอพส. ทนไมไดดำเนนการเฉพาะเรองผสงอายแตยงเปนททำการของกองทนวนละบาท เปนททำการ

ของกองทนสตรเปนททำการของกลมเดกเยาวชนและเปนททำการของกลมผพการแตจะมการแบง

พนทการใชงานกนอยางเปนสดสวน มพนทสำหรบอบรมและมวสดอปกรณสำหรบจดกจกรรมตางๆ

คอนขางครบ

การจดการดานสภาพแวดลอม และสงอำนวยความสะดวกตางๆ มการจดทำหองนำและ

ทางลาดในพนท อบต. มการจดทำสวนสาธารณะและตดตงเครองออกกำลงกายตางๆ ในหมบาน

ใหกบผสงอาย

อบต.ทาศาลาจะทำงานรวมกบภาคเครอขายตางๆ หลายเครอขาย เชน โรงพยาบาลทาศาลา

และมหาวทยาลยวลยลกษณ เปนตน โดยโรงพยาบาลทาศาลา จะชวยเหลอเรองขอมล และเรองการ

46

ปฏบตงานในพนท และในอนาคต อบต.ทาศาลากบโรงพยาบาลทาศาลาจะมแผนรวมกนในการทำ

day care สวนมหาวทยาลยวลยลกษณ จะใหการสนบสนนเรองขอมล และการทำงานวจยในพนท

เกยวกบผสงอายทมโรคซมเศรา โดยอาศยเดกเยาวชนเปนแกนนำเพอไปบอกภาษารกกบผสงอาย

(พดคย) ซงแมวาโครงการนจะจบไปแลว (ทำ 4 เดอน) แตกมกลมยวทศน (กลมเดกเยาวชน) ทำหนาท

สานตอการทำงานอยางตอเนองเพอใหเกดกจกรรมทยงยน (งบหมด กจกรรมไมจบ) นอกจากนยงม

การทำงานเปนทมรวมกบ พมจ.นครศรธรรมราช ปลดอำเภอ และ กศน. เพอบรณาการงานผสงอาย

รวมกน

ปจจยความสำเรจในการทำงานรวมกนคอการสอสารทด การมปฏสมพนธทดตอกน การ

เขาใจกน มองตากรใจ มเปาหมายรวมกน และไมใชอำนาจในการสงการ ซงทงหมดนคอปจจยสำคญ

ททำใหคนทำงานมความสข และผสงอายเองกจะมความสขดวย

47บรณาการคณภาพชวตผสงอาย 47

ขอเสนอแนะภาพรวมการบรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ดร.ประกาศต กายะสทธ ผอำนวยการสำนกสนบสนนสขภาวะประชากรกลมเฉพาะ

สำนกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.) ไดฝากโจทยใหแตละพนทไปขบคด

2ประเดนคอ

1. องคประกอบ หรอกลไกการทำงานในพนท อยากใหมความชดเจนมากขน ซงกลไกการ

ทำงานในพนทจะม5องคประกอบดวยกนคอ1)การจดการคนและเครอขายคำวาคนหมายรวมถง

ทกชวงวยสวนเครอขายจะมทงแหลงทนและเครอขายวชาการ2) เรองการจดระเบยบและขอบงคบ

ใหเปนแบบเดยวกน3)เรองขอมลการทำงานควรทำใหเปนฐานขอมลเดยวกน4)เรองการจดทำแผน

และการกำหนดKPIเปาหมายใหชดเจน5)เรองการสอสารในระดบตางๆ

2. กจกรรม intervention ควรพจารณาในเรองประเดนดงตอไปน 1) จดบรการและจด

สวสดการสงคม 2) จดตงโรงเรยนผสงอาย เพอสรางสรางพนทรวมใหเกดการมสวนรวมและมกจกรรม

3)พฒนาศกยภาพหรอดงศกยภาพของผสงอาย4)มการประเมนผล

48

49

จากประสบการณสการเรยนรของเครอขายพนทเพอบรณาการ

คณภาพชวตผสงอาย กลมท 1 นโยบายและกลไกการสนบสนนการบรณาการทเชอมโยง

(จงหวด อำเภอ ตำบล)

กลมท 2 รปธรรมการบรณาการเชงบรหารจดการ (แผนยทธศาสตร

แผนปฏบตการ ทรพยากร ขอมล)

กลมท 3 รปธรรมการบรณาการเชงการจดบรการสขภาพและสงคม

50

กลมท 1 นโยบายและกลไกการสนบสนนการบรณาการทเชอมโยง(จงหวด อำเภอ ตำบล)

พนทตนเรอง เครอขายบรณาการอำเภอกะเปอรจงหวดระนอง

และเครอขายบรณาการอำเภอจอมทองจงหวดเชยงใหม

ชวนคดชวนคยโดย ดร.มกดา สำนวนกลาง และ คณมธรพร ภาคพรต นกวชาการอสระ

เครอขายบรณาการอำเภอกะเปอร จงหวดระนอง

แนวทางการดำเนนงานของเครอขายจงหวดระนองม3ประเดนคอเรองสขภาพเศรษฐกจ

และสงคม เปาหมายคอตองครอบคลมทง 4 มตและเปนองครวม คำวา 4 มต หมายถงครอบคลม

ทงเรองสงเสรมปองกนรกษาและฟนฟสวนเรององครวมจะดทงเรองจตกายวญญาณและสงคม

ซงเรองกายจะรวมถงเรองสงแวดลอมและความปลอดภยของผสงอายดวย

การทำงานของโรงพยาบาลกะเปอรแรกเรมเดมทจะยงไมไดเนนทกลมผสงอาย แตจะเนน

เรองการพฒนาคณภาพของโรงพยาบาลแตจากขอมลการทำงานพบวาโรงพยาบาลตองรองรบปญหา

สขภาพของประชาชนมากขนอกทงยงมผปวยเสยชวตทโรงพยาบาลมากขนนอกจากนยงพบวากลม

คนทมปญหาสขภาพเพมมากขนคอกลมผสงอายและกลมผปวยโรคเรอรง ซงประเดนนเปนประเดน

ปญหาสขภาพของเครอขายระดบอำเภอ โรงพยาบาลกะเปอรจงไดนำขอมลนไปพดคยกบภาคเครอขาย

ระดบอำเภอซงมแกนนำจากหนวยงานตางๆไมวาจะเปนนายอำเภอนายกเทศบาล/อบต.ผใหญบาน

กำนนและชมรมผสงอายจากนนจงไดนำขอมลทงหมดคนสชมชนเพอใหชมชนไดรบทราบแนวทาง

การดำเนนงานของหนวยงานสาธารณสขไมวาจะเปนสสอ.หรอโรงพยาบาล

การดแลผสงอาย โรงพยาบาลกะเปอรจะใชทมหมอครอบครวลงไปดแลผสงอายถงทบาน

มการใชหลกการของการดแลระยะยาวทอยระหวางการดำเนนงานนอกจากนยงมการฝกอบรมอสม.

เพอเสรมศกยภาพเรองการดแลผสงอาย และมการจด focus group คอพากลมครอบครวมาพดคย

กนเรองสขภาพของผสงอาย และใหกลมผจดการดแล (Casemanager) และผดแล (Caregiver)

มารวมเปนผจดการดแลสขภาพผสงอายดวย

กรณชมรมผสงอาย โรงพยาบาลกะเปอรจะเปนแกนนำการประสานเรยกประชมแกนนำชมรม

ผสงอายทงหมด9ชมรมรวมทงประสานการคดเลอกประธานชมรมผสงอายระดบอำเภอตงแตป2558

การมสวนรวมและการสนบสนนงบประมาณจากภาคเครอขายในชวงทผานมาพบวาทองถน

อบต./เทศบาล จะมการดำเนนกจกรรมเรองการดแลภาวะสขภาพ ฝกอบรมอาชพ และพฒนา

51บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

คณภาพชวตของผสงอาย ขณะท กศน.กมาเปดหลกสตรสอนใหความรเรองอาชพตางๆ ในหมบาน

รวมทงใหการสนบสนนงบประมาณการอบรมผดแล (Caregiver) เพมเตมจากงบทไดจาก สปสช.

โดยในป2558โรงพยาบาลกะเปอรไดรบงบประมาณจากสปสช.สำหรบนำมาอบรมผดแล200,000

บาทสามารถอบรมได50คนตอมาในป2559ไดรบงบสนบสนนเพมเตมอก100,000บาทบวกกบ

เงนสนบสนนจากกศน.ทไดกลาวมาขางตนทำใหสามารถอบรมผดแลระดบโรงพยาบาลไดเพมขนอก

48คนสวนในระดบรพ.สต.อบรมเพมขน20คนทำใหมผดแลผสงอายในพนท110คนครอบคลม

ทกพนทในอำเภอกะเปอรอยางไรกตามอำเภอกะเปอรกยงตองการใหเกดผดแลเพมขนเพอใหเพยงพอ

ตอการดแลผสงอายทมอยจำนวนมาก

การบรณาการดานสงคมเทศบาล กศน. และ พมจ. จะรวมกนสนบสนนงบประมาณในการ

จดกจกรรมของชมรมผสงอายทจะมทกวนศกรสดทายของเดอน โดยมเทศบาลเปนหวเรอใหญ สวน

ทางโรงพยาบาลกะเปอรเองจะเขาไปมสวนรวมในการใหความรเรองสขภาพ และตรวจสขภาพผสงอาย

โดยเฉพาะเรองทนตสขภาพของผสงอาย ซงจากเกณฑในการประเมนสขภาพของผสงอายจะพบวา

ผสงอายจะมปญหาดานการขบเคยวอาหาร เมอดแลเรองสขภาพเสรจแลวกจะมการทำกจกรรมพา

ผสงอายไปแชนำรอน เนองจากทระนองจะมบอนำรอน ซงกจกรรมนไดสรางความสขใหกบผสงอาย

เปนอยางมาก

52

สวนการบรณาการงานในปพ.ศ. 2560 น หลงจากทมการประกาศแนวทางการบรณาการ

การทำงานผสงอายรวมกน 7 กระทรวง โรงพยาบาลกะเปอรและภาคเครอขายกไดมการประชมทม

รวมกนเพอคดแผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการในระดบอำเภอสำหรบป2560เพอบรณาการงาน

และทำใหภาพการดแลผสงอายมทศทางทชดเจนมากขน

เครอขายบรณาการอำเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม

การบรณาการงานผสงอายในอำเภอจอมทอง จงหวดเชยงใหม เรมจากการทภาคเครอขาย

มวสยทศนตรงกน และทผานมา พมจ.เชยงใหม ไดมงมนสงเสรมงานคณภาพชวตผสงอายอยแลว

เนองจากตระหนกถงความสำคญและจำเปนในการเตรยมมาตรการการดแลผสงอายหรอการพฒนา

คณภาพชวตของผสงอายเพอรองรบสงคมผสงอายในอนาคต ดงนนจงไดมการจดทำโครงการตางๆ

เพอผสงอายเชนการทำกองทนผสงอายทตำบลขวงเปาซงไดมการเขยนเสนอของบประมาณโครงการ

ไป300,000บาทบวกกบงบประมาณของศพอส.อก1,000,000บาทนอกจากนยงมนโยบายตางๆ

ไมวาจะเปนการเตรยมความพรอมเขาสวยผสงอาย การจดทำโครงการผสงอายกบภยพบตตางๆ โดย

ใชพนทตำบลขวงเปาเปนพนทนำรองสำหรบการพฒนาซงกประสบความสำเรจเปนอยางด

ปจจยความสำเรจในการพฒนางานผสงอายในตำบลขวงเปาเกดจากการทคนในพนทเหนดวย

กบแนวทางของ พมจ. วาผสงอายคอกลมเปาหมายสำคญทรฐบาลหรอชมชนควรใหการดแล จนทำให

เกดการทำงานหลายๆ อยางในพนท ตงแตการจดใหมบานกลางผสงอาย พฒนาเรอยมาเปนโรงเรยน

ผสงอาย คลงปญญาผสงอาย ซงการพฒนาโครงการเหลานกไดรบการสนบสนนจากทองถนเปนอยางด

โดยมคนในพนท ประกอบดวยอสม.อผส.และอพม.คอยทำหนาทรบผดชอบการดแลผสงอาย

ดานการสนบสนนจากภาคเครอขายภายนอก มการสนบสนนโครงการเพอสงคม (Corporate

Social Responsibility หรอ CSR) จากหนวยงานเอกชน เชน บรษท CP รวมไปถงหนวยงานภาครฐ

หลากหลายหนวยงานไมวาจะ กศน. รพ.สต. เกษตร วฒนธรรม และวด จงทำใหพนทตำบลขวงเปา

แทบจะกลายเปนสาขายอยของ พม. (ปกต พม. จะไมมสาขาระดบอำเภอ/ตำบล) เพราะมการแลกเปลยน

การทำงานและขอมลตางๆ ทงในระดบอำเภอ และระดบตำบล อยตลอดเวลา ทำใหการทำงานดาน

สงคมหรอการดแลผสงอายในพนทแทบจะไมมปญหา คอสามารถดำเนนงานตามนโยบายระดบจงหวด

ไดอยางราบรน ถอวาตำบลขวงเปาสามารถสะทอนรปธรรมการเชอมโยงงานนโยบายจากจงหวดไปส

พนทไดอยางแทจรง

53บรณาการคณภาพชวตผสงอาย 53

สรปประเดนและเปดมมมองจากกรณพนทตนแบบ โดย ดร.มกดา สำนวนกลาง นกวชาการอสระ

โดยทวไปแลวกลไกการบรณาการงานคณภาพชวตผสงอายในปจจบน มกจะเปนภาพ

หนวยงานระดบจงหวดลงไปขบเคลอนงานในระดบตำบล และเนนเรองการดแลดานสงคมใหกบ

ผสงอาย ในขณะเดยวกนภาพงานสขภาพเรากมกจะเหนการทำงานแบบรอยเรยงมาตงแตระดบ

จงหวด อำเภอ และตำบล จนกระทงลงไปถงระดบครอบครวดวยทมหมอครอบครว หรอ FCT

แตการบรณาการดานสงคมมกจะม GAP ซงเปนจดออนอยเรองกลไกในระดบอำเภอ เพราะวา

สวนใหญระดบอำเภอจะเนนเรองงานดานสขภาพ เชนการรกษาโรคเบาหวานความดนโลหตสง เปนตน

แตงานดานสงคมมกจะไมคอยถกเคลอนเทาไหรนกอยางไรกตามยงมกรณศกษาจากอำเภอกะเปอร

จงหวดระนอง ทมการเคลอนงานนโยบายลงในระดบอำเภอทชดเจนมาก อกทงยงมคณะกรรมการ

บรณาการเพอคณภาพชวตของผสงอายในระดบอำเภอ ซงจะชวยใหการดำเนนงานสามารถทำได

อยางรวดเรวมากขน ปญหาในพนทจะถกมองเหนและถกแกไขอยางทนทวงท เนองจากปญหา

จะถกนำเขาสเวทคณะกรรมการระดบอำเภอ นอกจากนผสงอายกจะสามารถเขาถงบรการทงทาง

ดานสขภาพและสงคมไดงายขน อกทงยงมคนคอยควบคมกำกบตดตามการดำเนนงาน ตางจากเดม

ทอำเภอทำหนาทเพยงแครบทราบและเขาไปรวมกจกรรมเวลาทองถนทำงานเทานน

สวนกรณของตำบลขวงเปา จะเหนขบเคลอนงานจากลางขนบน หรอ bottom-up คอ

เรมตนจากการดำเนนงานในพนท สการกำหนดเปนนโยบายระดบจงหวดทตรงตามความตองการ

ของคนในพนทมากขน ซงพนทอนๆ สวนใหญจะมการดำเนนงานในลกษณะน

นอกจากนยงพบวาในหลายพนทจะม พมจ.เปนคณะทำงานสำคญททำหนาทขบเคลอนงาน

อกทงยงมคณะอนกรรมการสงเสรมการจดสวสดการสงคมดานผสงอายระดบจงหวด มยทธศาสตร

ระดบจงหวด และมภาคเครอขาย เปนกลไกสำคญในการขบเคลอนงานสรางคณภาพชวตทดใหกบ

ผสงอาย

จากการนำเสนอขอมลทง 2 พนทขางตนจะพบวา แตละพนทจะมการขบเคลอนงานตาม

ภารกจของโครงการและงบประมาณทมอยอยางจำกด อกทง 2 พนทนยงมการใช “ขอมล” เปน

เครองมอสำคญในการขบเคลอนงาน หรอการกำหนดนโยบาย และมทองถนเปนปจจยสำคญ

ในการบรณาการงานในพนท

54

กลมท 2 รปธรรมการบรณาการเชงบรหารจดการ (แผนยทธศาสตร แผนปฎบตการ ทรพยากร ขอมล)

พนทตนเรองเครอขายบรณาการอำเภอโนนสงจงหวดนครราชสมา

และเครอขายบรณาการอำเภอเมองจงหวดสกลนคร

ชวนคดชวนคยโดย ผศ.ดร.ภทระ แสนไชยสรยา คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน

และ ดร.สรลกษณ โสมานสรณ นกวชาการอสระ

จากการพดคยเกยวกบรปธรรมการทำงานของเครอขายพนทในประเดน “รปธรรมการ

บรณาการเชงบรหารจดการ”ไดเนอหาสำคญโดยสรปดงน

ประเดนการสงเสรมการมสวนรวมขององคกรเครอขายในพนท จะมภาคเครอขายเขามา

รวมขบเคลอนงานหลายฝายประกอบดวยอปท.รพ.สต.กศน.ชมรมผสงอายพมจ.และหนวยงาน

ทเกยวของสวนภาคการศกษาประกอบดวยมหาวทยาลยศลปากรมหาวทยาลยราชภฎและสมชชา

สขภาพ

ประเดนขอมลไดขอสรปวาพนทตองมการสำรวจขอมลทก6เดอนโดยเฉพาะขอมลจำนวน

ประชากรขอมลพนฐานADLและสวนของจปฐ.อกทงตองมการคดกรองกลมเปาหมายแตละกลม

โดยเฉพาะกลมผสงอายตดเตยงอยางตอเนอง

สวนการจดระบบผสงอายจะมการจดทมสหวชาชพเขามาทำงานโดยจะมการแบงงานกน

อยางชดเจน และมการบรการเชงรกเยยมบานและจายยาอยางตอเนอง โดยเฉพาะกลมผสงอายตดเตยง

จะม“หมออาสายาใจ”ทคอยใหกำลงใจอยางตอเนองมการคดกรองครอบคลม5ดานและถาหาก

ผสงอายมศกยภาพกจะมการพฒนาทกษะในสวนของอาชพเพอเสรมสรางรายได มการสรางอาสาสมคร

และใหความรแกอาสาสมคร มการจดกจกรรมโดย ศพอส. และมการพบปะพดคยกบภาคในพนท

อยางตอเนอง

ปญหาอปสรรคจะมประเดนการเปลยนแปลงผบรหารหรอคนทำงานซงจะตองทำใหเกด

การเรมตนใหม คดใหมทำใหมเกอบทกครง ซงกวาจะมการพดคยกนลงตวกตองใชระยะเวลาทยาวนาน

และบางทขอมลบางอยางกอาจจะไมตรงกน ในสวนของการทำงานระยะเรมตนกคอนขางทจะหา

เจาภาพในการทำงานยาก ทงในเรองการจดสงอำนวยความสะดวก สงแวดลอมทปลอดภย สงปลกสราง

สาธารณะอารยสถาปตยและเรองงบประมาณการสงเสรมอาชพเปนตน

55บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

งบประมาณจะมงบประมาณจากองคกรปกครองสวนทองถนเชนอบต./อบจ.กองทนฟนฟ

มส.ผส.สวนมหาวทยาลยเกษตรศาสตรจะใหการสนบสนนเรองงานวจยและงานพฒนาเครอขาย

ปจจยความสำเรจ1)ผบรหารทงนายอำเภอและผบรหารทองถนเหนความสำคญ2)รพ.สต.

นำขอมลมาแลกเปลยนเพอรวมกนวเคราะหขอมลใหเปนปจจบนมการสงผานขอมลและประสานงาน

กนอยางตอเนอง

ประเดนสำคญในการบรณาการเชงบรหารจดการ

1. แผนยทธศาสตร มความเหนวากลไกตองมความตอเนอง ไมวาจะเปนระดบจงหวดอำเภอ

หรอตำบลตองมขอมลทชดเจนมการพดคยและในสวนของการทำแผนยทธศาสตรตองมการวเคราะห

ปญหารวมกน เพอกำหนดวสยทศนใหเปนแนวทางเดยวกน เปนภาพรวมรวมกนจรงๆ และตองม

กลยทธตางๆททำใหผสงอายทเปนกลไกหลกเขามามสวนรวมทกกจกรรมทสำคญตองมการวเคราะห

SWOTในเรองสขภาพจดเเขงและจดออนตางๆของเครอขายคนทำงานและกลมเปาหมาย

2. แผนปฎบตการตองมการประชมรวมกนอยางตอเนองไมวาจะเปนระดบจงหวดอำเภอ

หรอตำบล เพอแบงบทบาทความรบผดชอบรวมกน ซงจะนำไปสแนวทางการดำเนนงานรวมกนท

ชดเจน เพราะวาบางครงกระทรวงสาธารณสข สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยจงหวด

หรอหนวยงานการศกษา จะตางคนตางทำ ไมมการพดคยเชอมงานใหเปนเนอเดยวกน ดงนนจงควร

จะมการพดคยเพอเสรมจดแขงของกนและกน

3. ขอมล ขอมลตองมความชดเจน มการ

วเคราะหขอมลอยางนอย6เดอนตอครงเพอใหขอมล

มความเปนปจจบน และตองนำขอมลจากทองถน

สาธารณสขและแหลงอนๆมารวมกนเพอแชรขอมลกน

รวมทงมการถอดบทเรยนรวมกนวามปญหาอปสรรค

และความสำเรจอยางไร หรอเตมเตมขอมลเชงลก

เพมขนเพอนำไปสการขบเคลอนงานเชงลกตอไป

4. การคดกรองและการชวยเหลอผประสบ

ปญหา ถาพบขอมลวามผประสบปญหาทยากจน

มความลำบาก ตองมการนำขอมลไปสงตอท พม.

เพอให พม. หาทางชวยเหลอหรอใหการสงเคราะห

เรองการซอมแซมบานหรอเรองอนๆ

56

5. ทรพยากรและทนทนทดทสดคอทนทอยในพนท ไมวาจะเปนเงนบรจาคหรอกองทน

ตางๆ ซงสามารถนำมาบรณาการกนได สวนวดกถอเปนจดศนยกลาง หรอจดรวมศรทธาของคนซง

สามารถทจะนำวดมาใชเปนจดสงเสรมสขภาพได

6. การสรางอาสาสมครตองมการสรางอาสาสมครใหไดมากทสดเพราะอาสาสมครถอเปน

กลไกหลกในการขบเคลอนงานสขภาพทสำคญตองมการแบงความรบผดชอบใหกบอาสาสมครอยาง

ชดเจนวาใครรบผดชอบพนทไหนนอกจากนยงตองมการทำกจกรรมรวมกบโรงเรยนและทองถนดวย

7. การทำงานเครอขาย คนทำงานตองเปนนกประสานงาน ตองแบงปนประสบการณและ

มการพดคยเพอสอสารกนอยางตอเนองคนทำงานตองมทศนคตเชงบวก

57บรณาการคณภาพชวตผสงอาย 57

พนทจงหวดนครราชสมากบสกลนครจะมยทธวธทแตกตางกน ทโคราชจะใชวธใหคนจรงลงมาลยงานเอง คอเปนคนททำงานในระดบตำบลจรงๆ ทำใหขอมลการทำงานทไดมามความถกตอง สามารถนำขอมลไปใชในการนำเสนอแกภาคตางๆ ทดแลเรองผสงอายได เปนการบรณาการทขางลางขยบกอน จากนนขางบนจงขยบตาม สวนทจงหวดสกลนครจะเปนการทำงานแนวดง โดยจงหวดจะทำงานอยางจรงจง มนโยบายและมแผนการทำงานทชดเจน เมอนโยบายลงมาระดบอำเภอ นายอำเภอกมความเขมแขง สามารถสงการคนทำงานใหขบเคลอนงานไดตามนโยบายทวางไว สวนในระดบตำบลจะมวดเปนจดแขงสำคญในการสงเสรมสขภาพผสงอาย

สจนต งามแสง ผอ.รพ.สต.บวหง

จดเดนคอ ทนมหลกสตรของโรงเรยนผสงอายทไดรบการรบรองจากมหาวทยาลยศลปากร ซงพนททมาดงานสามารถนำหลกสตรไปใชได และตอนนกกำลงจะมหลกสตรท 2 ทกำลงจะผานการรบรองโดยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร การบรณาการงานผสงอายของตำบลดอนชมพ จะใช “พลงบญ” และ “ความกตญญ” เปนตวนำในการขอแรงสนบสนนดานงบประมาณ เนองจากไดงบประมาณจากภาครฐนอย แตตองการขบเคลอนงานใหเกดผล เพราะคดวาลกหลาน พนอง และคนในครอบครวจะสามารถชวยดแลพอแม ผสงอายทอยในบานได โดยทไมปลอยใหเปนภาระของชมชน ดงนนในชวงททำโรงเรยนผสงอายแรกๆ จงไดมการขอความอนเคราะหเงนงบประมาณจากพนองในตำบลดอนชมพ เพอนำมาเปนเงนทนการศกษาและคาชดนกเรยนใหกบผสงอายในชมชน สวนจตอาสาทมาทำงานกตองใชวธมาดวยใจ เนองจากโรงเรยนผสงอายไมมงบประมาณเปนคาตอบแทนให จงตองใชวธเอาบญนำ ทำแลวไดบญ ไดความอมเอบใจ

สมฉว แบงกศลจต ผอ.รพ.สต.ดอนชมพ

58

กลมท 3 รปธรรมการบรณาการเชงการจดบรการสขภาพและสงคม พนทตนเรองเครอขายบรณาการอำเภอเกาะคาจงหวดลำปาง

และเครอขายบรณาการอำเภอธญบรจงหวดปทมธาน

ชวนคดชวนคยโดย อ.ฉตรลดา กาญจนสทธแสง นกวชาการอสระ, คณเบญจวรรณ อนมณเทยร

และ คณขนษฐา ตราการ กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

เครอขายบรณาการอำเภอธญบร จงหวดปทมธาน

เทศบาลนครรงสตเปนเทศบาลกงเมองมประชากรทงหมด80,000กวาคนและมผสงอาย

ประมาณ4,000คนดงเดมการดแลสขภาพและสงแวดลอมของผสงอายจะถอเปนกจกรรมตามนโยบาย

ปกต คอ จะมฝายสวสดการสงคมดแลเรองการรบเบยยงชพ และฝายสาธารณสขดแลเรองสขภาพ

จนกระทงป 2544 ไดมการบรณาการเรองฐานขอมลโดย มส.ผส. ซงในตอนนนเทศบาลนครรงสต

ไดรบการคดเลอกใหเปนพนทนำรองในการทำฐานขอมลของผสงอาย ทง 4 มต ไดแกมตดานสขภาพ

สงคม สภาพแวดลอม และเศรษฐกจ

อปสรรคและปญหาทเจอระหวางทำขอมลในป 2544 คอ สามารถสำรวจผสงอายไดเพยง

4,000 คน จากจำนวนผสงอายทมทงหมด 10,000 คน เนองจากไมสามารถเขาไปสำรวจประชากร

ผสงอายในหมบานจดสรรได จงตองอาศยวธฝากแบบสอบถามใหนตบคคลของหมบานแจกใหลกบาน

ตอบกลบมา (ปญหาเดยวกบจงหวดสมทรปราการ และตำบลทาศาลา) แตเนองจากแบบสอบถาม

จะมความละเอยดตองอาศยการอธบายใหผกรอกขอมลฟงเพอทำความเขาใจ แตเมอไมสามารถเขาถง

ตวผกรอกขอมลไดจงทำใหขอมลทไดมาไมสมบรณเทาทควรนอกจากนยงมปญหาชออยแตตวไมอย

ดวยซงเปนปญหาเดยวกบจงหวดสมทรปราการและตำบลทาศาลาแตตำบลทาศาลาจะมวธการแก

ปญหาโดยการทำฐานขอมลจากการคำนวณแบบสอบถามแลวใหอสม.เปนคนลงไปเกบขอมลเนองจาก

เปนพนทขนาดเลกจงสามารถใชวธนได

จากการทำฐานขอมลทำใหสามารถแบงประเภทผสงอายได 3 ระดบ ตาม ADL คอ กลม

ตดสงคม ตดบาน และตดเตยง สวนการดแลเทศบาลนครรงสตจะมการวางแผนการดแลผสงอาย

ตดสงคมรวมกบมหาวทยาลยธรรมศาสตร พม. และ กศน. จากนนจงมการจดกจกรรมตามความ

ตองการของผสงอายทระบไวในแบบสอบถาม โดยจะมตงแตการตรวจสขภาพประจำป การคดกรอง

โรคตอกระจกการคดกรองโรคเรอรงและยงมโรงเรยนผสงอายดวยโดยลาสดไดมการเปดสอนนกเรยน

รนท5แลว

59บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ประเดนชมรมผสงอายทเทศบาลนครรงสตจะมชมรมผสงอาย11ชมรมมการจดกจกรรม

ชมรมผสงอายเดอนละครง ซงเมอกอนเจาหนาทเทศบาลนครรงสตจะเปนผนำจดกจกรรม แตปจจบน

หลงจากมโรงเรยนผสงอายกจะมการแทรกเนอหาเรองจตอาสาลงไปในหลกสตรทำใหแกนนำของแตละ

ชมรมทเปนนกเรยนโรงเรยนผสงอายรนแรก ซมซบเรองจตอาสา ทำใหในเวลาตอมาไดมการเขารวม

กลมจตอาสาทำกจกรรมชวยเหลอเพอนๆผสงอายดวยกนเองตงแตการชงนำหนกวดสวนสงคดBMI

และบางชมรมกสามารถวดความดนและใหคำแนะนำดานสขภาพแกเพอนๆ ได นอกจากนยงมกจกรรม

ฝกอาชพเรองการจดดอกไมประดษฐซงสอนโดยกศน.อกดวย

สวนการดแลกลมผสงอายตดบาน จะมการจดกจกรรมการเยยมบานโดยกลมผสงอายดวย

กนเอง และมการชวยเหลอเรองการปรบสภาพแวดลอมของบานใหผสงอายทมความลำบากยากจน

เชนเปลยนสวมซมใหเปนชกโครกทกหลงคาเรอนทำราวจบระหวางทางเดนเปนตน

สำหรบการดแลผสงอายกลมตดเตยง จะมการเยยมบานโดยทมสหสาขาวชาชพ และมการ

บรณาการรวมกบคณะสหเวชศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร และ โรงพยาบาลประชาธปตย ซงเปน

สาขาของเทศบาลนครรงสต ดแลเรองการทำกายภาพบำบด นอกจากนยงมกลมผสงอาย “เพอนชวย

เพอน” คอยชวยดแลเรองการปอนอาหารกลางวนเนองจากลกหลานของผปวยตองไปทำงาน อกทง

60

ยงมการใหยมอปกรณการแพทย และการทำโครงการกรงสญญาณฉกเฉน ทไดรบการสนบสนนจาก

มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล และ มส.ผส. โดยโครงการนจะมการตดตงปมกดทบานทสญญาณ

จะไปดงทศนยกชพของเทศบาลนครรงสต ซงจะทำใหทมกชพสามารถมาถงจดเกดเหตไดอยางรวดเรว

โดยกอนทจะมการตดตงปมกดจะมการลงขอมลพนฐานทวไปของบานผสงอายตดเตยงกอน

ภาพรวมในการดแลกลมผสงอายตดบานและตดเตยง จะมเครอขาย อสม. อผส. โรงพยาบาล

ประชาธปตย ศนยฟนฟสภาพคนงานจงหวดปทมธาน สสส. และศนยบรการสาธารณสขของเทศบาล

นครรงสตคอยใหการชวยเหลอ

สวนบทบาทอนๆ ของเทศบาลนครรงสตจะมเรองการปรบสภาพแวดลอมใหมความปลอดภย

โดยจะมการปรบสภาพแวดลอมในวดเชนการทำทางลาดและทำลฟทขนเมรเพออำนวยความสะดวก

แกผสงอายและผพการใหสามารถขนไปทำฌาปนกจศพไดโดยเทศบาลจะไดรบสนบสนนและชวยเหลอ

จากพม.และเงนบรจาคผาปาททางเทศบาลดำเนนการ

เครอขายบรณาการอำเภอเกาะคา จงหวดลำปาง

โรงเรยนผสงอายของเทศบาลตำบลเกาะคา มการบรณาการกบหลายหนวยงาน ไมวาจะเปน

รพ.สต. ตำรวจ อยการจงหวด ซงมาใหความรในเรองขอกฎหมายทผสงอายควรรเรองสทธประโยชน

ของตนเองสวนพมจ.ลำปางกสนบสนนเรองงบประมาณโรงเรยนในพนทสนบสนนเรองการนำนกเรยน

(สภาเดกและเยาวชน) มาชวยเรองการสอนคอมพวเตอรและภาษาองกฤษพนฐานใหกบผสงอาย

สวนวดกจะเนนเรองของธรรมะ องคกรภาคประชาชนไมวาจะเปนชมรมผสงอาย อสม. อผส. และ

อพมก.จะชวยเรองการคดกรองผสงอายในพนททมความยากลำบากกศน.จะมาสอนเรองการวางแผน

การเรยนการสอนรวมกน และเรองการฝกอาชพ จนเกดกลมอาชพ โรงพยาบาล สสอ.และ รพ.สต.

จะมสวนรวมในเรองสขภาพ โดยจะมการจดบคลากรมาสอนเรองการออกกำลงกายอยางสมวย

ปราชญชาวบานมาสอนเรองการทำบายศรวทยาลยพยาบาลจงหวดลำปางมาทำกจกรรมนนทนาการ

มหาวทยาลยธรรมศาสตรลำปางมารวมทำกจกรรมดแลผสงอายทเคลอนไหวลำบากและทำกจกรรม

เสรมการพฒนาสมอง สตปญญาและความจำ กลมจตอาสา และกลม อสม. มการทำกจกรรมแชมอ

แชเทาทงหมดนคอการทำงานบรณาการในหลายภาคสวนรวมกน

61บรณาการคณภาพชวตผสงอาย 61

สรปประเดนและเปดมมมองจากกรณพนทตนแบบ โดย อ.ฉตรลดา กาญจนสทธแสง นกวชาการอสระ

กลมนมความนาสนใจในเชงรปธรรมการดแลสขภาพและสงคมในเขตเมอง เนองจากพนท

เขตเมองจะเปนพนทททำงานไดคอนขางยาก เนองจากปญหาประชากรทมแตชอ ตวไมอย หรอ

ไมสามารถเขาถงบานผสงอายได

รปธรรมของเทศบาลนครรงสต มประเดนทนาสนใจตงแตประเดนนโยบายของผบรหารทเปน

กรรมการบอรดระดบประเทศในแทบทกเรอง จงเปนเหตใหผบรหารมองเหนแนวทางการพฒนาและ

มวสยทศน มนโยบายทมความชดเจน และสอดคลองกบนโยบายระดบชาต และเนองจากผบรหารเปน

ผทมสายสมพนธทดกบภาคตางๆ จงทำใหสามารถชกนำภาคเครอขายเขามาบรณาการงานรวมกนได

มการใชขอมลเรองเบยสวสดการสะทอนhealthassessmentของตวเองไดวาจากขอมล

ทมไมนาจะทำใหผสงอายเขาถงคณภาพชวตทดได ประจวบเหมาะกบการทมเครอขายองคกรวชาการ

หรอมหาวทยาลย เขามาชวยเหลอเรองการพฒนาขอมลผสงอายพอดโดยใชวธออกแบบแบบสอบถาม

ทชวยคนหาคำตอบทครอบคลมทง 4 มต ไดแกมตสขภาพ สงแวดลอม สงคม เศรษฐกจนอกจากน

ยงไดความรวมมอรวมใจกนของภาคในการวางแผนและเกบขอมล ทำใหเทศบาลนครรงสตสามารถ

จดบรการใหกบผสงอายไดครบตรงตามความตองการและตรงตามปญหาในบรบทของพนทนน

ประเดนทนาสนใจคอ คณะทำงานมองเหนปญหาเรองการทำขอมล ทยงไมสามารถทำไดอยาง

ครอบคลมโดยสามารถทำไดเพยง50เปอรเซนตจากจำนวนผสงอายทงหมดทงๆททมกไดพยายาม

ทำทกรปแบบทงการเคาะประตบาน และการเขาหานตบคคล ซงประเดนนไดขอสรปวา ยงพนทม

ความเปนเมองมากเทาไหร กจะยงทำใหทมทำงานไดยากขนเทานน เนองจากไมสามารถเขาถงกลม

ผสงอายทอยในหมบานจดสรรได

6262

ขณะทเขตชนบทจะใชวธการทำเวทคนขอมลใหกบชมชน และจะใชเวทนในการปรบขอมล

ใหตรงกนทำขอมลใหเปนชดเดยวกน

ปจจบนเทศบาลนครรงสตกำลงพยายามทจะพฒนาชดขอมลใหครอบคลมจำนวนผสงอาย

ในเขตเมองใหไดมากทสด โดยอาจใชรปแบบและกลวธทหลากหลาย เชน ใช IT เขามาชวย

สวนภาพการบรณาการงานผสงอายของเครอขายจงหวดปทมธานพบวาบทบาทของทองถน

มความเดนชดมาก โดยทนภาคเครอขายตางๆ จะมการนำขอมลมาดและวางแผนรวมกน แตกมบาง

เครอขายทเขามาในลกษณะการทำกจกรรมรวม เชน เขามาเพอชวยตรวจสขภาพ หรอเขามาเพอ

พฒนาอาชพ ซงจะไมมความยงยนเทาไหรนก ทองถนจงควรจะเปนหนวยงานประสานและบรหาร

จดการหลก

ประเดนขอสงเกตจากพนทตนเรองพบวา สำหรบเขตเมอง เชน พนทรงสต เทศบาล

นครรงสตจะตองเปนหนวยงานหลกในการขยายการทำงานเชงบรณาการเรองบรการสขภาพและสงคม

ในพนท สวนเขตพนทกงเมองกงชนบทอยางเชนทอำเภอเกาะคา ภาคสาธารณสขจะเปนหนวยงานหลก

โดยมทองถนเขามามสวนรวมในการสง อสม.ลงไปสำรวจขอมล เพอนำไปวางแผนเรองการดแลผสงอาย

ในชมชน ซงถอเปนการชวยแบงเบาภาระใหกบภาคสาธารณสขไปไดมากและสามารถทำงานรวมกบ

ภาคตางๆไดกวางขวางทงองคกรภายในและภายนอกพนททงสองลกษณะพนท

63บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

กลมท 4 การสนบสนนและเงอนไขสำคญของการบรณาการ: บทเรยนและขอเสนอแนะจากพนท

พนทตนเรองเครอขายบรณาการอำเภอหนคาชยนาท

และเครอขายบรณาการอำเภอทาศาลานครศรธรรมราช

ชวนคดชวนคยโดย ดร.ษากล สนไชย คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพธนบร

และ คณนฤมล เจรญใจ นกวชาการอสระ

เครอขายบรณาการอำเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

การดแลคณภาพชวตของผสงอายจะตองดใหครอบคลมทกมต ทงมตสขภาพ เศรษฐกจ

สงคมและสงแวดลอมเนองจากแตละมตมความเชอมโยงกนเชนถาหากผสงอายมปญหาสขภาพเชน

ขอเขาเสอมกจะเชอมโยงเขากบมตสงแวดลอมเชนตองมทางลาดหรอถาผสงอายมปญหาขาดรายได

ไมมอาชพ ไมมเงนออม กตองเปลยนรปแบบการออมเปนการสรางความสมพนธในชมชน หรอเปลยน

เปนการออมในรปแบบการปลกตนไม/ผกเพอรบประทาน ซงจะมหนวยงานทเขามาเกยวของในดาน

สงคม เชน เกษตร (สามารถชวยสรางเงนออมได) ความเชอมโยงแตละมตเหลานคอเหตผลททำให

ตองมการบรณาการแตละหนวยงานเขาดวยกน

หนวยงานทเกยวของกบการบรณาการงานผสงอาย จะมตงแตหนวยงานแนวดง และแนวราบ

ซงหนวยงานระดบจงหวดจะม พมจ. สสจ. อบจ. หนวยงานระดบอำเภอม สสอ. รพ. ทองถน และ

กศน. หนวยงานในระดบตำบลทองถนม อบต. รพ.สต. โรงเรยน ผนำชมชน และภาคประชาชน

ซงหนวยงานในแตละระดบสามารถบรณาการงานรวมกนได

แตถาหากไมสามารถบรณาการงานรวมกนได กจะทำใหไมมแผนยทธศาสตรรวม ซงปญหาน

จะสงผลใหหนวยงานในระดบตำบลไมมทศทางในการดำเนนการแตถาหากหนวยงานในระดบจงหวด

และระดบอำเภอมการบรณาการ หรอหนวยงานในอำเภอมการบรณาการกนเอง กจะทำใหตำบล

มทศทางการดำเนนงานทชดเจนขน สามารถทำงานไดตรงเปา ตรงประเดน ไมมการทำงานหรอใช

ทรพยากรทซำซอน

เครอขายบรณาการอำเภอหนคา จงหวดชยนาท

ทผานมามหลายหนวยงานเขามาชวยเหลอเรองการดำเนนงานผสงอาย แตการจะบรณาการงาน

บรณาการการเงน บรณาการระบบหรอบรณาการคน ตองมการพดคยกนเพอวางวตถประสงคและ

เปาหมาย รวมทงผลสมฤทธรวมกนกอน เพอขบเคลอนงานและผลกดนใหงานไปถงเปาหมายปลายทาง

โดยมทกหนวยงานเปนฟนเฟองสำคญรวมกนทำกจกรรมเพอดแลผสงอาย

64

อปสรรคทพบระหวางทางการขบเคลอนงานบรณาการ คอ การดำเนนงานยงขาดการ

ประสานงานหรอเชอมโยงงานระหวางภาคเครอขายในระดบอำเภอและระดบตำบล ไมมระเบยบของ

หนวยงานทเออตอการจดการงบประมาณ ขาดผนำและยทธศาสตรการขบเคลอนงานแบบบรณาการ

รวมกน ทผานมาจะมแตยทธศาสตรของหนวยงานทมารวมกนเปนชนๆ แตไมเชอมถงกน ไมมการ

บรณาการเพอปดชองวางปญหา ดงนนจงตองมผนำ มการวางยทธศาสตรการบรณาการงานรวมกน

โดยมคณะทำงานคอยขบเคลอนงานตามบทบาทของยทธศาสตรรวม ไมใชบทบาทของงานประจำท

ทำในแตละหนวยงานรวมทงตองมการประชมและตดตามความกาวหนาของงานดวย

สงสำคญสำหรบการดำเนนงานคอ ฐานขอมล และเพอใหเกดฐานขอมลทสมบรณจำเปน

ตองมการจดเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางหนวยงาน

เเนวทางในการขบเคลอนกลไกระดบอำเภอเพอใหเกดภาพของการบรณาการ คอ

1. ตองมนโยบายซงนโยบายนจะเกดจากการทมแผนยทธศาสตรและนโยบายนจะองตาม

บรบทของพนทซงแตละพนทกจะมบรบททไมเหมอนกนเขตเมองจะเปนแบบหนงเขตชนบทกจะเปน

อกแบบหนงและตองมการวเคราะหวาแตละบรบทมตนทนจดแขงจดออนมโอกาสหรอไมอยางไร

มสถาบนการศกษามาชวยเหลอดานวชาการหรอเปลาและมความเขมแขงในประเดนไหนบาง

2. ตองมเวทแลกเปลยนเรยนร เชนเวทสภากาแฟหรอสภานำชาเพอใหเกดความสมพนธ

อนด ซงจะเปนสะพานไปสการบรณาการทราบรน และตองมทมสหสาขาวชาชพทำกระบวนการตดตาม

ประเมนผลระดบอำเภอดวย โดยจะใชวธลงพนทเพอแลกเปลยนเรยนรระหวาง 2 ตำบล ซงการลงพนท

รปแบบนจะไดประโยชนเรองการบรณาการระหวางหนวยงานดวย เพราะจะไดเหนงานของกนและกน

รวมทงยงทำใหเกดการเสรมพลงเพอใหภาคมแรงในการขบเคลอนงานตอไปไดอกดวย

65บรณาการคณภาพชวตผสงอาย 65

งานผสงอายในพนทตางๆ สวนใหญจะเรมจากการเตรยมความพรอมเรองสขภาพ อนนคอโจทยสำคญ แตเมอไมไดมการเตรยมพรอม ปญหาสขภาพกจะตามมา ดงนนหนวยงานทจะเขามาดแลหนวยงานแรกกคอสาธารณสข ตรงจดน เองททำใหคนตดกรอบวาภาคทตองมาเปนเสาหลกในการดแลผสงอายคอหนวยงานสาธารณสข แตสงทควรจะเปนคอตอง “คดใหม” ตองไมตดกรอบ และตองไมคดวาการดแลผสงอายเปนการดแลเพยงมตสขภาพเพยงมตเดยว เพราะยงมมตอนๆ ทตองดแลดวย และตองมการสรางระบบ และสรางกลไกใหภาคเครอขายตางๆ เขามารวมกนขบเคลอนงานใหเปนภาพเดยวกน ซงคดวาการขบเคลอนงานระดบอำเภอนาจะเปนระดบทเหมาะสม เพราะมความเปนภาคระดบกลาง แตสามารถสงการในระดบตำบลและหมบานได ซงนาจะเหมาะสมกวาระดบจงหวด

อ.กำไล สมรกษ สำนกวชาพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยวลยลกษณ อำเภอทาศาลา จงหวดนครศรธรรมราช

66

67

แลกเปลยนความคดเหนและเปดมมมองใหมโดยผทรงคณวฒ

ดำเนนรายการโดย

อ.ทศนยญาณะมลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

68

อาจารยสรเดช เดชคมวงษ มลนธพจตรพฒนา

จงหวดพจตรจะมการจดกจกรรมสญจรใหผสงอายเกอบทกเดอนตลอด5ปทผานมามการ

ทำกจกรรมรวมกนแลว 49 ครง โดยผสงอายเปนเจาภาพเอง ไมใชเปนแขกรบเชญของ พมจ.พจตร

หรอหนวยงานสาธารณสข

ผสงอายจงหวดพจตรนน ไดสรางนโยบาย เปาหมาย และยทธศาสตรเอง โดยไมรอหนวยงาน

ราชการทยงทำงานในแนวดงอย โดยมวสยทศนวา“ผสงอายตองสขภาพด เปนหลกชย ภาครวมใจ

สรางสงคมไมทอดทงกน” ซงขยายความไดวา ผสงอายตองมสขภาพด ตองมการ “สรางนำซอม”

และตองเปน “หลกชย” ไมใช “ภาระ” เพราะผสงอายมภมปญญา เปนตวอยางทดแกลกหลาน

และสามารถพงพาตนเองได อกทงยงสามารถสงเสรมความรวมใจของภาคในการรวมกนสรางสงคม

ไมทอดทงกนไดดวย

เมอ5ปทแลวเรามความเชอวาทกสงคมทกพนทมคนดคนเกงอยแลวแตทำอยางไรถงจะ

ไปเจอ และเชอมคนเหลานนออกมาพฒนาบานเมองได คงตองยอมรบวาบานเมองเรามคนเกงเยอะ

แตคนเกงทจะกลาออกมายนอยขางหนายงม

ไมเยอะและคนเกงทดกลามเวลากมนอยลง

เรอยๆดงนนจงหวดพจตรจงมยทธศาสตรหลก

คอ “สรางแกนนำกลมเครอขายใหเขมแขง”

โดยมการตงเปาหมายเอาไววา “1 อำเภอ

1 ตำบล 1 ตนแบบ”นอกจากนผสงอายยงม

การเสนอความคดเหนเรองการใชรถตของ

โรงพยาบาลพาผสงอายไปสญจรแลกเปลยน

เรยนรในตำบลตางๆทกเดอนรวมทงพาทองถน

ทองท และภาค เชน กศน. ไปรวมดงานดวย

เพอเปดโลกกวางเรยนรการทำงานผสงอาย

ของแตละพนทแทนการประชมและทำรายงาน

ทหนาจอคอมพวเตอร ดงวาทกรรมทผสงอาย

ไดพดไววา“การจะเปลยนจากกะลาควำ เปน

กะลาหงาย ตองออกไปดของจรง จงจะเหน

ความจรง เหนความด ความงาม และความสข”

69บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

โดยมการทำสญญากนไววา “จะพาผสงอายเรยนรดงานใหครบ 101 ตำบล/เทศบาล ภายในระยะ

เวลา 10 ป”

ชวงทมการสญจรดงานครงแรกๆ จะมผสงอายทรวมสญจรเพยงแค 30 คน แตปจจบนม

มากถง400-600คนโดยผสงอายกลมนจะรวมสญจรเพอปลกพลงใหกบพนทตางๆซงแตละพนทกจะ

มการนำของดในตำบลมาโชว มนทรรศการ วฒนธรรม และบทเรยนดๆ มาแชรใหเพอนๆ ไดเรยนร

และชนชมนอกจากนยงไปดวาจะชวยเหลอผสงอายในพนททมความลำบากไดอยางไรบาง ปทผานมา

ผวาราชการไดใหงบประมาณผานชมรมผสงอายจงหวดพจตร 7 ลานบาท มาปนผวาราชการคนใหม

ไดผลกดนใหสาธารณสขจดสรรงบประมาณใหผสงอายตำบลละ 10,000 บาท เพอใชในกจกรรมท

เกยวกบผสงอาย และเมอเรยนรดงานแลวกจะมการถอดบทเรยนเพอนำไปสการสรางขอเสนอแนะ

ในการจดทำนโยบายระดบจงหวดเพอใหเหนทศทางการดแลผสงอายตอไปในอนาคต

ประเดนสำคญเรองการบรณาการงานผสงอายในพนทพบวาหนวยงานตางๆ ยงไมมแผน

บรณาการ การทำงานยงเปนแบบแยกสวน เชน สาธารณสขทำโครงการอบรมผดแล ในขณะท กศน.

กทำเชนกน ทำใหตางคนตางเดนไปในทศทางของตวเอง ไมมการบรณาการรวมกนอยางแทจรง

ณ ตอนนเครอขายผสงอายในจงหวดพจตรมแผนการทำงานรวมกน มการสรางเครองมอเพอ

เดนหนาตามยทธศาสตร คอ 1) มการประชมสญจร ทกเดอน ทกระดบ ทกเครอขาย 2) มโรงเรยน

ผนำผสงอาย โดยโรงเรยนนจะมการอบรมแกนนำททำงานผสงอายทกหนวยงาน เชน ผสงอายในพนท

อปท.และสาธารณสขเพอใหมารวมกนทำงานแบบสามเหลยมเขยอนภเขาและเพอใหมการขบเคลอน

งานอยางเปนรปธรรมทกเดอน

สดทายสงทเราอยากใหเกดขนตอนน คอ เราอยากใหลกหลานสอนผสงอายเลนLineและ

Facebookเราเคยตงเปาหมายไวเมอ4ปทแลววา“1 ชมรม 1 ตำบล 1 คนทำหนาทสอสารผสงอาย”

ปจจบน 4-5 ทมแลวผสงอายยงสงไลนสนทนาธรรมกนไมยอมนอน อยากเชญชวนใหวงสนทนา 13

จงหวด ทมารวมฟงในวนน ถายรปสงไลนภาพกจกรรมตางๆ เพอบอกเลาใหเครอขายรวาทานทำ

อะไรบางเชนไปซอมบานทำราวจบใหผสงอายเปนตน

70

อาจารยจรฎา ววฒนะ ผอำนวยการกองบรหารกองทนผสงอาย กรมกจการผสงอาย

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

บทเรยนและขอเสนอแนะจากพนททสะทอนการสนบสนนและเงอนไขสำคญของการบรณาการ

เหนภาพชดเจนวาตอนนถาทกคนจะรอความชวยเหลอจากรฐคงจะตองรอนานดงนนหากอยากให

การบรณากาเกดขนเรว ตองเรมทตวผสงอาย เรมทชมชนกอน ถาผสงอายและชมชนมความ

เขมแขง สามารถรวมตวกนไดเหมอนเชนทจงหวดพจตรทำ เรากจะสามารถดงความชวยเหลอ

และงบประมาณจากกระทรวงตางๆ ททำเรองผสงอายได เพราะบางทหนวยงานเหลานกไมรจรงๆ

วาควรจะนำงบลงมาชองทางไหน

ปญหาทพบใน152พนทของการบรณาการงาน“รฐ ราษฎร รวมใจ หวงใยดแลผสงอาย”

ซงเปนพนทของพม.สธ.ศธ.มท.สปสช.สสส.รวมทงหนวยงานตางๆทรวมกนบรณาการงานกนมา

ปกวาๆพบวาแตละหนวยงานยงทำงานเปนแทงๆคอทำงานในแนวดงยงไมคอยมการบรณาการงาน

ทชดเจนเทาไหรนกแตกถอวาไดมความพยายามเรมตนทจะบรณาการและในป2560นโยบายรฐได

ใหงบประมาณบรณาการเรองการพฒนา

คณภาพชวตทกชวงวยซงในสวนงานบรณาการ

เกยวกบผสงอาย แตละหนวยงานทเกยวของ

กจะไปคดงานบรณาการออกมา แมจะยงไม

ชดเจนแตกถอเปนจดเรมตนทดซงคาดหวงวา

ป2561ภาพการบรณาการงานผสงอายนาจะ

ชดเจนขน

ปญหาอกหนงอยางกคอ เรามการ

แยกงานกนระหวางกระทรวงสาธารณสข

กบกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษย ทงท 2 กระทรวงนควรจะทำงาน

ควบคกนไปจากขอมลททราบมาประเทศญปน

เขาจะรวม 2 กระทรวงนเปนกระทรวงเดยว

แตของประเทศไทยแยกเปน 2 กระทรวง

ทำใหการทำงานคอนขางยาก อยางไรกตาม

71บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

เราตองยอมรบความจรงวาเราไมมสามารถเปนเหมอนประเทศญปนได ฉะนนดวยสภาวะทเปนอย

ตอนนเราตองทำใหดทสด แมภาพการบรณาการตอนนจะยงไมชดเจน แตกอยาเพงทอ ทสำคญคอ

อยารอความชวยเหลอจากภาครฐ พนทตองสรางความเขมแขงใหกบตวเอง เรมตนดวยการรวมตว

ผสงอาย และทำใหทองถนรวมถงหนวยงานทใกลชดกบชมชน เหนความสำคญเรองการบรณาการงาน

ผสงอายรวมกน ซงจะนำไปสการพฒนางานรวมกนได

สงสำคญทจะทำใหงานบรณาการมพฒนาการทดขนคอ การรวบรวมขอมลผสงอายใน

ชมชนใหเปนปจจบนอยางสมำเสมอ จากนนนำขอมลมาวเคราะหเพอใหเหนประเดน แลวนำขอมล

ไปพดคยกบหนวยงานตางๆ ทเกยวของ เมอทำไดตามนเวลาทหนวยงานตางๆ มงบประมาณหรอ

โครงการทเกยวของ เขาจะนกถงเรา และตดตอมาหาเราเพอขบเคลอนงานใหเกดผล ดงนนจงตอง

เตรยมขอมลใหพรอมสำหรบการใชงานเสมอ เพราะ “ขอมลดมชยเสมอ”

สดทายอยากอพเดตขอมลเรองงบประมาณงานของ “กรมกจการผสงอาย” ซงแตเดมจะม

การจดสรรงบประมาณหรอโครงการตางๆ ใหพมจ.ทกจงหวดแตปนนโยบายของกรมกจการผสงอาย

ไดเปลยนแปลงไปบางสวนคองบประมาณทจะจดสรรใหพมจ.ไมวาจะเปนคาจดการศพคาซอมบาน

ผสงอายคาชวยเหลอผสงอายในภาวะยากไรรายละไมเกน2,000บาทจะยงคงอยเหมอนเดมแตสงท

เปลยนแปลงคองบประมาณสวนใหญจะไปอยท “ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมผสงอาย” ซงมอย

เพยง12แหงทวประเทศและจะมการแบงเขตในการดแลดงนนหนวยงานไหนทตองการงบประมาณ

สำหรบดำเนนงานอาจจะตองประสานไปทนโดยตรงหรอผานพมจ.กไดและทานสามารถหาขอมล

เพมเตมเกยวกบเรองนไดทางเวบไซตกรมกจการผสงอาย

72

นพ.พงษพสทธ จงอดมสข

เหตผลทเขามาเกยวของกบการทำเรองระบบการดแลระยะยาว เกดจากการทมโอกาสไป

ชวยงานทานอดตรฐมนตรชวยสมศกด ชณหรศม และอดตรฐมนตรรชตะ รชตะนาวน หลงจากนน

รฐมนตรชวยสมศกด กไดใหคดเรองการบรณาการผสงอาย และในเวลาตอมากไดมการนำเสนอ

แนวความคดในทประชมทมทานรองนายกรฐมนตรยงยทธ ยทธวงศ เปนประธาน หลงจากนนรอง

นายกรฐมนตรยงยทธจงไดเสนอใหเขามาทำหนาทเปนประธานอนกรรมการเพอพฒนาคณภาพชวต

ผสงอาย

ทผานมาไดมความพยายามในการบรณาการงาน โดยคดจากฐานของผสงอายในพนท ซงมการ

เชอมงานกนบางในงบประมาณขาลง แตงบประมาณขาขนยงมความพยายามในการบรณาการรวมกนอย

และมความคดวาถาจะใหเกดการบรณาการจรงๆ แตละกระทรวงตองทำงานบนฐานขอมลในพนท

ตองมกลไก มแผนการทำงานรายป แผนงบประมาณ

ตอนทมการนำเสนอบทสรปกลมยอย มกลมหนงพดถงกลไกการบรณาการในเชงโครงสราง

วาเราจะบรณาการกนไดอยางไรมการใหขอมลวาตองมคณะกรรมการระดบจงหวดโดยมผวาราชการ

จงหวดเปนประธาน มคณะกรรมการระดบ

อำเภอ โดยมนายอำเภอเปนประธานและม

คณะกรรมการระดบตำบลโดยมนายกอบต.

เปนประธานนอกจากนอาจมคณะกรรมการ

ระดบหมบานอกทงหมดนเรยกวาโครงสราง

แนวดง ซงโครงสรางแนวดงจะมปญหาเรอง

ผแทนจากกระทรวงตางๆ เชน ผแทนของ

กระทรวงพม.กจะมแตพมจ.เทานนไมม

พม.ในระดบอำเภอเมอไมมผแทนพม.ระดบ

อำเภอกจะไมมคนรบผดชอบในระดบอำเภอ

ซงเมอไดถามคณจรฎาแลวกไดคำตอบวา

พมจ. จะเปนผดแลและรบผดชอบงานทง

ระดบอำเภอและระดบตำบลดวย กตอง

คยกนวาอนนเปนโครงสรางทเรายอมรบกน

หรอเปลา เพราะถาพดตรงๆ คอโครงสราง

เชงอำนาจระดบตำบลนาจะเปนองคกร

73บรณาการคณภาพชวตผสงอาย

ปกครองสวนทองถน และทมบทบาทมากๆ ในตำบลอกหนงหนวยงานกคอหนวยงานสาธารณสข

หรอ รพ.สต. แตอยางไรกตาม องคกรปกครองสวนทองถนกควรจะตองมบทบาทมากกวาหนวยงาน

ภาครฐ คอสามารถเดนหนาดำเนนงานไดเลยไมตองรอภาครฐสง อกอยางคอองคกรปกครองสวน

ทองถนจะทำงานบนพนฐานความตองการของประชาชนอยแลว ดงนนภาครฐกควรจะทำหนาท

เปน facilitation มากกวาเปน supply demand model เพอใหระบบมนสามารถเดนไปได

เพราะฉะนนปจจยสำคญของโครงสรางเชงอำนาจอนดบแรกคอ องคกรปกครองสวนทองถนตองเปน

ทพงของภาคประชาชน อนดบทสองคอ ผนำ เชน นาย อบต. หรอภาคประชาชนตองมศกยภาพในการ

ขบเคลอนงาน รวมทงระบบสนบสนนตองดพอ เชนการสนบสนนดานวชาการจากบคลากรหนวยงาน

ตางๆในชมชน(เชนเจาหนาทสาธารณสขในรพ.สต.เปนตน)ซงหากกรอบการทำงานเปนขอจำกด

ในการดำเนนงาน กสามารถขบเคลอนงานนอกเวลาราชการได (ชวยในฐานะประชาชนคนหนงทม

ความรความสามารถมจตอาสาในการชวยพฒนาชมชน)

สวนในระดบจงหวดผวาราชการจงหวด และ พมจ. จะตองใหความสนใจกบเรองผสงอาย

มากขน ตองมการเขารวมประชมอยางสมำเสมอ สวนหวหนาสวนราชการระดบจงหวดกตองทำ

ความเขาใจรวมกนวาเรองนเปนเรองทสำคญ ทกคนตองใสใจ และตองตดตอแลกเปลยนขอมล

กนอยางสมำเสมอทงแบบเปนทางการและไมเปนทางการ สวนเรองจตอาสากไมควรยดตดวาตนเอง

สงกดหนวยงานใด เพราะจะทำใหตดกรอบการทำงานจนเกดปญหาและสดทายตองมระบบสนบสนน

ทดทงเรองแผนงานเรองงบประมาณเรองการทำกจกรรมเชงสรางสรรคเรองขอมลขาวสารเรองการ

ตดตอสอสารและเรองประเมนผล

จดพมพและเผยแพรโดย

มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (มสพช.)

126/749 หม 5 หมบานการเคหะนนทบร

ซอยสขาประชาสรรค ตำบลปากเกรด

อำเภอปากเกรด จงหวดนนทบร 11120

www.thaiichr.org

FB: มลนธสถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน-มสพช.