ปกรายงาน วช 56 9-12-57 - Maejo...

รายงานฉบบสมบรณ

เร�อง

การควบคมทางชวภาพของแบคทเรยบรเวณรากพชในการยบย งโรคขอบใบ

แหงในขาวสายพนธเศรษฐกจของไทย

Biological Control of Bacterial Leaf Blight Disease in Thai Economic Rice

โดย

มธรส ชยหาญ และ คณะ

มหาวทยาลยแมโจ

2557

รหสโครงการวจย มจ. 1-56-059

รายงานผลการวจย

เร�อง การควบคมทางชวภาพของแบคทเรยบรเวณรากพชในการยบย งโรคขอบใบแหง

ในขาวสายพนธเศรษฐกจของไทย


ไดรบการจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2556

จานวน 350,000 บาท

หวหนาโครงการวจย นางสาวมธรส ชยหาญ

ผรวมโครงการวจย นายจกรพงษ หร�งเจรญ

นางสาวนงลกษณ สายเทพ

งานวจยเสรจส นสมบรณ

30 / 12 / 2557

การควบคมทางชวภาพของแบคทเรยบรเวณรากพชในการยบย งโรคขอบใบแหงในขาว

สายพนธเศรษฐกจของไทย


มธรส ชยหาญ1, จกรพงษ หร�งเจรญ2 และ นงลกษณ สายเทพ3

Mathurot chaiharn1, Chakrapong rangjaroen2 and Nonglak saithep3

1สาขาเทคโนโลยชวภาพ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290

2ภาควชาเทคโนโลยการจดการการเกษตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฎพระนคร

จ. กรงเทพมหานคร 10220

3คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏลาปาง จ.ลาปาง 52100

................................................................................................................................................................................

บทคดยอ

แบคทเรยบรเวณรากพชท2สามารถสงเสรมการเจรญของพช (PGPR) คอ แบคทเรยท2ม

ประโยชนตอพชท2อาศยอยบรเวณรากพช และ สงเสรมการเจรญเตบโตของพชดวยกลไกตางๆ การ

ใช PGPR ทางการเกษตรมการเพ2มข?นอยางตอเน2อง เชน การใชแทนปยเคม และ สารกาจดศตรพช

การศกษาคร? งน?ไดใชแบคทเรย 3 ไอโซเลท ไดแก W9, MC 8 และ MC 15 และ แอคตโนมยซส

3 ไอโซเลท ไดแก KT 6-4-1,SN5.4 และ 4.2.1.1 ซ2 งผานการทดสอบการสราง IAA และ การยอย

สลายฟอสฟอรสในระดบหองปฏบตการแลว ในการทดสอบการสงเสรมการเจรญของขาวโดยการ

ผสมดนกบสารแขวนลอยของแบคทเรย และแอคตโนมยซส หลงจากน?นวด ความยาวราก ความ

สงของตน และ น?าหนกแหงของขาว หลงจากปลก 21 วน พบวา แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4

ทาใหขาวมความสงมากท2สดและมแนวโนมท2สามารถสงเสรมการเจรญเตบโตของขาวไดมากท2สด

โดย ชดการทดลองผสมระหวางเช?อ KT 6-4-1 และ MC 15 สงเสรมการเจรญของขาว โดยกระตน

ความยาวของรากขาวในวนท2 21 มากท2สด จากการศกษาแสดงใหเหนวา การใช PGPR ท2นามา

ทดสอบสามารถสงเสรมการเจรญเตบโตของขาว เพราะ เน2องจากจลนทรยดงกลาวสามารถผลต

IAA และ ยอยสลายฟอสฟอรสในดนได

1

คาสาคญ : ขาว PGPR การเจรญเตบโตของขาว แบคทเรย แอคตโนมยซส

Abstract

Plant growth-promoting rhizobacteria (PGPR) are beneficial bacteria that colonize plant

roots and enhance plant growth by a wide variety of mechanisms. The use of PGPR is steadily

increasing in agriculture and offers an attractive way to replace chemical fertilizers, pesticides and

supplements. This study used three isolates of bacteria including W9, MC8 and MC15 and

actinomycetes three isolates including KT 6-4-1, SN5.4 and 4.2.1.1 which was tested IAA

production and phosphate solubilization. Subsequently, to investigate the effected of PGPR on the

growth of rice and soil were mixed with cell suspension of PGPR isolates and seedlings were

harvested after 21 days of inoculation. Results showed that isolate SN 5.4 are significant increase

in plant height and are likely to enhancement of rice growth followed by mixed between KT 6-4-1

and MC15 a significant increase in root length. The present study suggested that the use of PGPR

isolates SN5.4 and mixed between KT 6-4-1 and MC15 as inoculants biofertilizers might be

beneficial for rice cultivation as they enhanced growth of rice, induced IAA production and

phosphate solubilization.

Keywords: Rice, PGPR, Rice growth, Bacteria, Actinomycetes

2

กตตกรรมประกาศ

โครงการวจยเร2อง การควบคมทางชวภาพของแบคทเรยบรเวณรากพชในการยบย ?งโรค

ขอบใบแหงในขาวสายพนธเศรษฐกจของไทย (Biological control of bacterial leaf blight disease

in Thai economic rice)ไดสาเรจลลวงโดยไดรบทนอดหนนการวจยจากสานกวจยและสงเสรม

วชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ประจาปงบประมาณ 2556 ผวจย ขอขอบคณ หลกสตร

เทคโนโลยชวภาพ คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยแมโจ ท2อนเคราะหเร2องสถานท2 และ อปกรณ

บางอยางท2ใชในการดาเนนการวจยใหเสรจส?นสมบรณ และ หวงเปนอยางย2งวางานวจยฉบบน?จะ

สามารถนาไปประยกตใชใหเกดประโยชนตอไปในอนาคตไดไมมากกนอย

ผวจย

3

สารบญ

หนา สารบญตาราง 7

สารบญภาพ 8 บทคดยอ 1 Abstract 2 คานา 3 วตถประสงคของการวจย 4 ประโยชนท2คาดวาจะไดรบ 4 การตรวจเอกสาร 4 อปกรณและวธการ 28 ผลการวจย 38 วจารณผลการวจย 77 สรปผลการวจย 78 ขอเสนอแนะ 78 เอกสารอางอง 79 ภาคผนวก 84 ภาคผนวก ก อาหารเล?ยงเช?อและวธการเตรยม 85 ภาคผนวก ข ชดยอมสแกรม 88 ภาคผนวก ค Indole butyric acid (IBA) 90

6

สารบญตาราง

หนา ตารางท2 1 ลกษณะทาง พฤษศาสตรของขาวพนธ กข 6 13 ตารางท2 2 การยบย ?งกนของเช?อทดสอบ 38 ตารางท2 3 คาเฉล2ยความยาวรากขาวในดนท2มแบคทเรย และ แอคตโนมยซส

ทดสอบท2แตกตางกนในวนท2 5, 7, 15 และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

39

ตารางท2 4 คาเฉล2ยความยาวรากขาวในดนท2มแบคทเรย และ แอคตโนมยซสทดสอบ และ เช?อทดสอบท2ทาการผสมท2แตกตางกน ในวนท2 15, 17 และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

41 ตารางท2 5 คาเฉล2ยความสงของขาวในดนท2มแบคทเรย และ แอคตโนมยซส

ทดสอบท2แตกตางกนในวนท2 5, 7, 15 และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

47

ตารางท2 6 คาเฉล2ยความยาวรากขาวในดนท2มแบคทเรย และ แอคตโนมยซสทดสอบท2แตกตางกนในวนท2 15, 17 และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

49

ตารางท2 7 ปรมาณเช?อท2มชวตรอดในดน 59 ตารางท2 8 ปรมาณเช?อท2มชวตรอดในรากขาว 60 ตารางท2 9 คาเฉล2ยความยาวรากขาวในดนท2มแบคทเรยและแอคตโนมยซส

ทดสอบท2แตกตางกนในวนท2 17, 19, 21 และ 35 วน หลงปลก (เซนตเมตร)

67

ตารางท210 คาเฉล2ยความยาวของตนขาวในดนท2มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท2แตกตางกนในวนท2 17, 19, 21 และ 35 วน หลงปลก (เซนตเมตร)

67 ตารางท2 11 การเปรยบเทยบความยาวราก ความสงของตน และ น?าหนกแหง

ของขาวในวนท2 21 หลงปลก

73 ตารางท2 12 การเปรยบเทยบความยาวราก ความสงของตน และ น?าหนกแหง

ของขาวในวนท2 21 หลงปลก

74

7

สารบญภาพ

หนา ภาพท2 1 สวนตางๆของรากขาว 5 ภาพท2 2 สวนประกอบของลาตน และ ใบขาว 6 ภาพท2 3 สวนประกอบของรวงขาว 7 ภาพท2 4 สวนประกอบของดอกขาว 8 ภาพท2 5 สวนประกอบของเมลดขาว 10 ภาพท2 6 กระบวนการสงเคราะหออกซนของพชและเช?อจลนทรยบางชนด 20 ภาพท2 7 การขดแนวเช?อแบคทเรยทดสอบ 29 ภาพท2 8 การขดแนวแอคตโนมยซสทดสอบ 30 ภาพท2 9 การขดแนวแอคตโนมยซสและแบคทเรย 30 ภาพท2 10 การเจอจางดน และ รากขาว 32 ภาพท2 11 การขดแนวเช?อทดสอบและเช?อกอโรค 34 ภาพท2 12 การยบย ?งระหวางแบคทเรยไอโซเลท W 9 และ แอคตโนมยซส

ไอโซเลท SN 5.4

37 ภาพท2 13 การยบย ?งกนเองของแบคทเรยไอโซเลท MC 15 และ แบคทเรย

ไอโซเลท W 9

37 ภาพท2 14 ความยาวของรากขาวในดนท2มแบคทเรย และ แอคตโนมยซส

ทดสอบท2แตกตางกนในวนท2 7









46

8

สารบญภาพ (ตอ)

หนา ภาพท2 19 ความสงของตนขาวในดนท2มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท2

แตกตางกนในวนท2 5

48

ภาพท2 20 ความสงของตนขาวในดนท2มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท2แตกตางกนในวนท2 17

50


51


52

ภาพท2 23 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากของขาวในวนท2 5 ของเช?อไอโซเลท W9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC8, MC15, Negative control (น?ากล2น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm) ตามลาดบ

53 ภาพท2 24 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากของขาวในวนท2 7 ของ

เช?อไอโซเลท W9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15, Negative control (น?ากล2น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm) ตามลาดบ

54

ภาพท2 25 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากของขาวในวนท2 15 ของเช?อไอโซเลท W9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15, Negative control (น?ากล2น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm) ตามลาดบ

55

ภาพท2 26 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากของขาวในวนท2 21 ของเช?อไอโซเลท W9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15, Negative control (น?ากล2น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm) ตามลาดบ

56

ภาพท2 27 น?าหนกแหงของตนขาวในดนท2มเช?อแบคทเรยและแอคตโนมยซสท2แตกตางกนในวนท2 21

57

9

สารบญภาพ (ตอ)

หนา ภาพท2 28 แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 ภายใตกลองจลทรรศนแบบ

เลนสประกอบ กาลงขยาย 1,000 X

61 ภาพท2 29 แอคตโนมยซส ไอโซเลท 4.2.1.1 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนส

ประกอบ กาลงขยาย 1,000 X

61 ภาพท2 30 แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนส


62 ภาพท2 31 แอคตโนมยซส ไอโซเลท W9 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนส


63 ภาพท2 32 แบคทเรย ไอโซเลท MC 8 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนส


64 ภาพท2 33 แบคทเรย ไอโซเลท MC 15 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนส


65 ภาพท2 34 การยบย ?งกนของแอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 และ

Xanthomonas sp.

66 ภาพท2 35 การยบย ?งกนของแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 และ

Xanthomonas sp.

66 ภาพท2 36 ความสงของตนขาวในวนท2 17 68 ภาพท2 37 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากของขาวในวนท2 17 ของ

เช?อในไอโซเลท SN 5.4, KT 6-4-1, Positive control (เช?อกอโรค) และ Negative control (น?ากล2น) ตามลาดบ

69 ภาพท2 38 ความสงของตนขาวในวนท2 19 70 ภาพท2 39 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากในของขาวในวนท2 19

ของเช?อในไอโซเลท SN 5.4, KT 6-4-1, Positive control (เช?อกอโรค) และ Negative control (น?ากล2น) ตามลาดบ

70 ภาพท2 40 ความสงของตนขาว ในวนท2 21 71 ภาพท2 41 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากขาวในวนท2 21 ของเช?อ

ใน ไอโซเลท SN 5.4, KT 6-4-1, Positive control (เช?อกอโรค) และ Negative control (น?ากล2น) ตามลาดบ

72

10

3

คานา

ประเทศไทยเปนประเทศกสกรรมท�ทาการเพาะปลกขาวมากกวาการเกษตรชนดอ�นๆ และ

สามารถผลตขาวเปนสนคาสงออกอนดบตนของโลก อกท*งขาวเปนพชท�นยมบรโภคกนมากในเขตภมภาค

เอเซยตะวนออกเฉยงใต ซ� งสงผลใหมพชท�ปลกในภมภาคดงกลาวถง 90 % ของพชท�ปลกขาวท�วโลก (กรม

วชาการเกษตร 2541) จนทาใหประเทศไทยไดอนดบหน�งการสงขาวไปใหผบรโภคเกอบท�งโลก และ สราง

รายไดใหกบเกษตรกรไทยมากข*น แตในกระบวนการผลตขาวตองมระบบการจดการกระบวนการผลตท�

เกดข*นท*งความอดมสมบรณของดน การจดการทรพยากรน*าอยางสมดล พนธขาว วชพช รวมไปถงแมลง

และ โรคศตรขาว โดยเฉพาะอยางย�งโรคขาวท�สามารถลดปรมาณ และ คณภาพของขาวเปนอยางมาก เชน

โรคขอบใบแหงของขาวจากแบคทเรย Xanthomonas oryzae pv. oryzae อาจจะสงผลใหผลผลตลดลงถง

50%(Mew, 1993)การปองกนโรคขอบใบแหงท�ใหผลด คอ การใชสารเคม เชน benzothiadiazole, cellocidin,

chloramphenicol, phenazine oxide, phenazin 5-oxide (กรมวชาการเกษตร 2542) แตการใชสารเคมปองกน

โรคพชในปรมาณมาก ตอเน�อง และ เกนความจาเปน สงผลใหเกดการตกคางของสารเคมในเมลดขาว น*า

ดน ตลอดจนเกษตรกรผบรโภค และ ระบบนเวศท*งในระยะส*น และ ระยะยาว จากการท�รฐบาลไดม

นโยบายลดการใชสารเคมและพยายามใหผลตสนคาเกษตรปลอดภยจนถงเกษตรอนทรย จงไดมการวจย

และพฒนาชวภณฑจากแบคทเรยเพ�อควบคมแบคทเรยกอโรคขาว อยางไรกตามชวภณฑน*นๆมขอจากดใน

การใชและประสทธภาพยงไมดเทาท�ควร คณะผวจยจงมแนวความคดในการวจยเพ�อคนหาจลนทรยท�ยบย *ง

โรคท�มประสทธภาพสง เพ�อพฒนาตอยอดใหไดชวภณฑในรปแบบพรอมใช และ มประสทธภาพเบ*องตน

โครงการวจยน* เปนโครงการวจยเบ*องตนในการศกษาแบคทเรยปฏปกษท�คดเลอกจากดนบรเวณรอบราก

ขาวในสภาพธรรมชาตของประเทศไทย ท�มความสามารถในการปองกนโรคอยางมประสทธภาพ มาพฒนา

ชวภณฑเช*อปฏปกษใหอยในรปแบบพรอมใช เพ�อสามารถพฒนาในเชงพาณชยเพ�อสงเสรมใหเกษตรกรใช

ปองกนโรคขอบใบแหงในขาวตอไป

4

วตถประสงคการวจย

1. เพ�อรวบรวมแบคทเรยกอโรคขอบใบแหงในขาวบรเวณภาคเหนอของประเทศไทย

2. เพ�อคดเลอกแบคทเรยปฏปกษ จากดนบรเวณรากขาวท�มประสทธภาพในการยบย *งการเจรญ

ของแบคทเรยกอโรคขอบใบแหงไดดท�สดในระดบหองปฏบตการ และ ในระดบตนกลา เพ�อ

ใชเปนเช*อต*งตนในการพฒนาชวภณฑใหอยในรปแบบท�พรอมใช

ประโยชนท�คาดวาจะไดรบ

1. ไดแบคทเรยปฏปกษไอโซเลทท�ดท�สดในการยบย *งแบคทเรยกอโรคขอบใบแหงในระดบ

หองปฏบตการ และ ในระยะตนกลา เพ�อนาไปตอยอดพฒนาชวภณฑในรปแบบพรอมใช

2. ไดขอมลท�เปนประโยชนท�นาไปสการถายทอดเทคโนโลยและการผลตในเชงพาณชย

การตรวจเอกสาร

ขาว (Rice)

ขาวเปนพชใบเล*ยงเด�ยว มช�อวทยาศาสตร Oryza sativa L. จดอยในสกล Oryza อยในวงศ

Graminaea สาหรบ Oryza sativa จดเปนขาวปลก (cultivated rice) ซ� งแบงออกเปน 3 Subspecies โดยอาศย

ลกษณะความแตกตางทางสณฐานวทยาและการปรบตวตามสภาพแวดลอมในการเจรญเตบโตในอณหภมท�

แตกตางกน รวมท*งการตอบสนองตอชวงแสง ไดแก Subspecies indica ปลกท�วไปในแถบเอเชยเขตรอน

(tropical) เชน พมา เวยดนาม และไทย เปนพนธท�มกมการตอบสนองตอชวงแสง Subspecies japonica ปลก

ในเขตอบอน (temperate) เชนญ�ปน เกาหล และจน สวนใหญเปนพนธท�ไมตอบสนองตอชวงแสง และ

Subspecies javanica ปลกในเขตแถบเสนศนยสตร (equatorial) เชน พ*นท�ต �าแถบหมเกาะชวาของ

5

อนโดนเซย ฟลปปนส และ อนเดย สวนใหญเปนพนธท�ไมตอบสนองตอชวงแสง (วาสนา, 2523 ;

Purseglove,1978)ขาวมแหลงกาเนดในทวปเอเชยถ�นกาเนดแหงแรกน*นสนนษฐานวามาจากในประเทศจน

(วรวทย และคณะ, 2529) ขาวมการปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด จงสามารถปลกไดต*งแตเสนรงท� 49

องศาเหนอในประเทศเชคโกสโลวาเกย จนถงเสนรงท� 35 องศาใต ในรฐนวเซาทเวลล ประเทศออสเตรเลย

(วรวทย และคณะ, 2529; Greyson, 1994)

ขาวท�ปลกอยในท�ตางๆของโลกสามารถแบงออกเปน 3 กลมใหญๆ ไดแก ออไรซา ซาทวา

(Oryza sativa) ท�มแหลงกาเนดอยในทวปเอเชย ออไรซา กลาเบอรมา (Oryza glaberrima) มแหลงกาเนด

อยในทวปแอฟรกา และ กลมสดทายคอ ขาวปา (wild rice) ซ� งจะเกดข*นเองตามธรรมชาต ตวอยางเชน

ออไรซา เพอเรนนส (Oryza perennis) ออไรซา ออฟฟซนาลส (Oryza officinalis) ออไรซา สปอนทา

เนย (Oryza spontanea) และ ออไรซา นวารา (Oryza nivara) เปนตน ซ� งขาวท�มนษยนยมนามาปลกและ

นยมรบประทานน*นคอขาวในสองกลมแรกเทาน*นโดยจานวนชนด (Species) ท*งหมดท�พบในสกลออไรซา

ของขาวน*นมประมาณ 20 ชนด ท�สวนใหญจะมโครโมโซมเปน 2 ชด (diploid 2n = 24) และมบางสวน

ท�มโครโมโซมเปน 4 ชด (tetraploid 2n = 48) (บญหงส, 2547)

พนธขาวท�รจกและนามาปลกสามารถแบงออกไดเปน 2 ชนดคอ Oryza savita ท�นยมเพาะปลกใน

ทวปเอเชย และ Oryza glaberrina ท�นยมเพาะปลก ในทวปแอฟรกา แตขาวท�ปลกและซ*อขายกนใน

ตลาดโลกเกอบท*งหมดจะเปนขาวจากทวปเอเชย แบงเปน 3 กลมตามลกษณะและพ*นท�ปลกไดดงน*

ขาวอนดกา (Indica) หรอขาวเจา เปนขาวท�มลกษณะเมดเรยวยาวร ลาตนสง ต*งช�อมาจาก แหลงท�

คนพบคร* งแรกในประเทศอนเดย เปนขาวท�นยมเพาะปลกในทวปเอเชยเขตมรสม ต*งแต จน เวยดนาม

ฟลปปนส ไทย อนโดนเซย ไปจนถงอนเดยและศรลงกา และแพรกระจายไปท�งเขตเอเชยอาคเนยต*งแตหลง

พ.ศ. 1000 ท�งเขตลมน*าอระวด และตอมาแพรขยายเพาะปลกในทวปอเมรกา เฉพาะในเมองไทย ขาวอนดกา

นยมเพาะปลก ในบรเวณท�ราบลมตอนใตของแมน*าเจาพระยา เพ�มจานวนอยางรวดเรว แทนขาวเหนยวท�เคย

ปลก ซ� งคนไทยสมยน*นเรยกขาวอนดกาท�มาจากตางประเทศ วา “ขาวของเจา”แลวเรยกกนส*นลงเหลอ

เพยง " ขาวเจา" มาถงทกวนน*

6

ขาวจาปอนกา (Japonica) เปนขาวเหนยวเมลดปอม กลมร มแหลงกาเนดจากทางภาคเหนอ แลว

ผาน มาทางลมแมน*าโขง ในสมยกอนพทธศตวรรษท� 20 หลงจากน*นลดจานวนลงไปแพรหลาย ในเขต

อบอนท� ญ�ปน เกาหล รสเซย ยโรป และอเมรกา

ขาวจาวานกา(Javanica) เปนขาวลกษณะเมลดปอมใหญสนนษฐานวาเปนขาวพนธผสม ระหวาง

ขาวอนดกาและจาปอนกา นยมเพาะปลกใน อนโดนเซย ฟลปปนส ไตหวน หมเกาะ

รวกว และญ�ปน แตไม คอยไดรบความนยมนกเพราะใหผลผลตต�า ประเทศตางๆในโลกตางกมการ

พฒนาสายพนธขาวใหม เพ�มพ*นท�การเพาะปลกขาวและวธการปลกขาวใหไดปรมาณผลผลตเพ�มข*น

ในขณะท�ตานานเก�ยวกบขาวของแตละชาตตางกมประวตศาสตรอนยาวนาน (ประพาส, 2520)

ลกษณะทางพฤกษศาสตรของขาว

1. ราก (Root)

ขาวมรากเปนระบบรากฝอย (fibrous root system) รากอนแรกท�เจรญมาจากสวนของ

radicle เรยกวา primary seminal root ซ� งรากน*จะทาหนาท�เปนรากช�วคราว นอกจากรากช�วคราวท�เจรญจาก

radicle แลว ยงมรากช�วคราวอนอ�นอก 2-3 ราก ซ� งเกดตามมา เรยกวา secondary seminal roots ซ� งจะพฒนา

ไปเปน lateral roots รากช�วคราวเหลาน*จะเนาเป� อยไป และ ถกแทนท�ดวยระบบรากชดท�สองท�เรยกวา

"adventitious roots" ซ� งเกดจากสวนของขอของลาตนท�อยใตดน ขาวข*นน*า (floating rice varieties) สามารถ

เกดรากท�ขอของลาตนท�อยสงข*นมา แตอยใตระดบผวน*า ราก adventitious อาจเกดจากสวนอ�น ๆ ของลาตน

ได เชน เกดท�ขอเหนอดนกเปน prop roots หรออาจจะเกดตามปลองของตนขาว เชน mesocotyl roots ซ� งเกด

จากปลอง mesocotyl และเกดเฉพาะเม�อเมลดถกฝงไวคอนขางลก หรอเม�อเมลดถกอบหรอคลกดวยสารเคม

บางอยาง

รากพเศษ (adventitious roots) แตละอนจะมการแตกแขนงออกไปเปนลาดบ จาก primary root

เปน secondary root จาก secondary root แตกออกเปน tertiary root และในสภาพนาท�มน* าขง รากอาจแตก

แขนงออกไดถง 6 ลาดบ

7

ลกษณะพเศษประการหน�งของรากขาว คอ การท�มชองอากาศขนาดใหญในรากท�เตบโตเตมท�แลว

เรยกวา lysigenous intercellular space ซ� งชองอากาศน*จะเช�อมตอกบชองอากาศในลาตนและใบ ทาให

อากาศสงผานจากสวนยอดมาสสวนรากได

ภาพท� 1 สวนตางๆของรากขาว (Chang et al., 1965)

2. ลาตน (Culm)

ลาตนของขาวประกอบดวยชดของขอ (node) และปลอง (internode) ตรงสวนของขอจะ

เปนท�เกดของใบและตา ตาอาจจะเจรญข*นเปนแขนง (tiller) เย�อท�อยภายในขอซ� งเรยกวา nodal septum จะ

แบงปลองออกจากกน ปลองของลาตนท�เจรญเตบโตเตมท�แลวจะกลวง ความยาวของปลองจะแตกตางกน

โดยปลองท�อยบน ๆ จะยาวกวาปลองท�อยลาง ๆ ปลองลาง ๆ หลายปลองอยตด ๆ กน ทาใหลาตนสวนลางม

ลกษณะตน

แขนง (tiller) จะแตกออกจากลาตนหลก (main culm) โดยแตกในลกษณะสลบขางกน

(alternate pattern) แขนงท�แตกจากลาตนหลกเรยกวา primary tiller ซ� งจะเร�มเกดจากขอท�อยลางสดกอน

และ primary tiller จะแตกแขนงออกไปไดอกเปน secondary tiller แขนงท�แตกออกจาก secondary tiller จะ

เรยกวา tertiary tiller ระหวางแขนงกบตนจะม prophyll หรอ prophyllum prophyll น* มลกษณะคลาย ๆ

8

กาบใบแตมสขาวคอนขางใส และมสนตรงขอบ 2 สน การแตกกอจะเร�มประมาณเม�อขาวอาย 10 วน หลง

ปกดา และจะถงจดการแตกกอสงสดเม�ออาย 50-60 วนหลงปกดา

3. ใบ (Leaf)

ใบจะประกอบดวยกาบใบ (sheath) และแผนใบ (blade) กาบใบจะหมสวนของ

ลาตนไว จดท�ฐานของกาบใบซ�งพองนนออกเรยกวา sheath pulvinus แผนใบจะอยตอจากกาบใบมความยาว

ความกวาง รปราง ส และขนบนใบแตกตางกนไปตามพนธ ใบท�อยบนสด (ใบสดทาย) ท�อยถดลงมาจากรวง

เรยกวา ใบธง (flag leaf) ใบธงมกมลกษณะผดแผกไปจากใบอ�น ๆ ในตน ในเร�องของรปราง ขนาด และมม

ใบ พนธตางกนมกมจานวนใบแตกตางกนไปดวย ผวบนของใบจะมสนเลก ๆ จานวนมาก ซ� งเปนสวนของ

เสนใบท�ขนานกน (parallel veins) และ สนท�ใหญท�สดอยตรงแนวกลางของผวใบดานลางเปนสวนของเสน

กลางใบ (midrib) หใบ หรอเข*ยวใบ (auricles) ซ� งเปนระยางมขนลกษณะรปเคยว จะตดอยกบฐานของแผน

ใบท*ง 2 ขอบ รอยตอระหวางแผนใบและกาบใบจะเปนแถบสขาว ๆ ซ� งเรยกวา collar หรอ junctura และ

ท�รอยตอน* จะมเย�อบาง ๆ ผวเกล*ยงเรยบ หรอมขนตอนปลายเย�ออยเรยกวา เย�อกนฝน (ligule) ลาตนหลกจะม

จานวนใบมากท�สด จานวนใบบนตนแขนงจะลดลงตามลาดบการเกดของแขนง ท�ฐานของตนหลกจะมใบท�

ไมสมบรณ (rudimentary leaf) คอไมมแผนใบและมลกษณะเปนสน 2 สน ท�เรยกวา prophyll

(หรอ rophyllum) ดงไดกลาวมาแลว ซ� งขอบของ prophyllum จะหอหมแขนงออนท�แตกออกจากตนหลก

ในขณะท�อกดานหน�งจะแนบตดกบตนหลก แขนงชนด secondary และ tertiary tiller จะม prophyllum

เชนเดยวกน

ภาพท� 2 สวนประกอบของลาตนและใบขาว (Chang et al., 1965)

9

4. ชอดอก (Inflorescence, panicle)

ชอดอกขาวหรอรวงขาวจะเกดอยเหนอปลองสดทายของลาตน ซ� งปลองน* เรยกวา upper

most internode ขอท�เปนฐานของชอดอกเรยกวา panicle base แกนกลางชอดอกเรยกวา panicle axis หรอ

rachis ชอดอกขาวจะแตกแขนงแบบ racemose โดยท�แตละขอของแกนกลาง ชอดอกจะแตกแขนงออกเปน

primary branch และ primary branch แตกแขนงออกเปน secondary branchโดยท�วไป primary branch ท�ฐาน

ของชอดอกจะมเพยงก�งเดยว แตภายใตสภาพแวดลอมท�เหมาะสม เชน มแสงแดดจา มความอดมสมบรณ

ของดนด อาจจะม primary branch จากฐานของชอดอกได 2-3 ก�ง ในระยะเวลา 2-3 วนหลงการเร�มกาเนดชอ

ดอก(panicle initiation) ชอดอกจะมขนาดยาวประมาณ 1 มลลเมตร ซ� งอาจสงเกตเหนไดดวยตาเปลา หรอ

ดวยแวนขยายเม�อผาตนขาวตามยาวถงปลายยอด

ภาพท� 3 สวนประกอบของรวงขาว (Chang et al., 1965)

5. ดอกขาว (Spikelet)

ดอกขาวมขนาดเลก เรยกวา spikelet จะเกดอยบนกานดอก (pedicel) ปลายของกานดอกจะ

พองเปนปมนนซ�งเปนเปลอกนอก (glume) ท�แทจรงของ spikelet เราเรยกปมนน 2 ปมน*วา rudimentary

glumes โดย Spikelet ของพชในสกล Oryza จะประกอบดวยดอกยอย (floret) 3 ดอกยอย ซ� งดอกยอย 2 ดอก

จะไมเจรญ Spikelet หน�ง ๆ จะมแกนเลก ๆ ท�ตอจากกานดอก เรยกวา rachilla บน rachilla จะม 1 ดอกยอย

เกดอยระหวางกลบรองดอก (bracts) 2 ช*น กลบรองช*นลาง 1 ค มขนาดส*นกวากลบรองช*นบน กลบรองช*น

10

ลางน* เปนดอกยอยท�ไมเจรญ เราเรยกวา sterile lemmas (empty glumes, lower glumes) สวนกลบรองช*นบน

(flowering glumes) ม 2 กลบ กลบท�ใหญกวามสนบนกลบ (nerves) 5 สน กลบน* คอ lemma กลบท�เลกกวา

และมสนบนกลบ 3 สน เรยกวา Palea, Lemma และดอก (flower) ท�อยภายในรวมกนเรยกวา ดอกยอย

(floret) Sterile lemma จะส*นกวา lemma และ palea โดยมความยาวไมถง 1 ใน 3 ของ lemma และ palea

lemma จะเปนกลบรองท�แขงมขนาดใหญกวา palea และครอบ palea ไวบางสวน ปลายแหลมท�ยอดของ

lemma และ palea เรยกวา apiculi สวนหนวดขาว หรอหางขาว (awn) เปนขนท�เกดจากการยดขยายจากสน

(nerve) กลางของ lemma ดอกประกอบดวย stamen 6 อน pistil และ lodicules stamen จะมอบเรณ (anther)

ท�มลกษณะเปนพสองพอยบนกานอบเรณ (filament) pistill ประกอบดวย stigma, styles และรงไข (overy)

stigma มลกษณะเปนพ (plumose) บนสวนปลายของกาน styles ท�มปลายแยกออกเปน 2 แฉก Lodicules

เปนสวนเลก ๆ ท�ฐานของรงไข มลกษณะเปนรปไข มอย 1 ค ในขณะดอกบาน lodicules จะเตง ทาให

lemma และ palea กางออก อบเรณจะหลดออกจากกานชเกสรตวผ พรอม ๆ กบการบานของดอก เม�ออบ

เรณแตกออกและโปรยละอองเกสรแลว ดอกขาวจะหบกลบ ขาวจงเปนพชผสมตวเอง (self pollinated crop)

ภาพท� 4 สวนประกอบของดอกขาว (Chang et al., 1965)

11

6. เมลดขาว (Rice fruit, Rice grain, Rice seed)

เมลดขาวเปนผลชนด caryopsis ซ� งจะมเมลด (seed) ตดกบผนงรงไขท�สกแลว (pericarp)

เมลดขาวประกอบดวยรงไขท�สกแลวพรอมท*งม lemma, palea rachilla,sterile lemmas และหนวดขาว (ถาม)

ตดอย สวนท�เปนเปลอกคอ lemma, palea, sterile lemma, rachilla และหนวดขาว รวมเรยกวา แกลบ (hull

หรอ husk)

เมลดขาวท�แยกสวนแกลบออกเรยกวา caryopsis หรอ ขาวกลอง (brown rice) ช*นนอกสดของ

ขาวกลองคอช*นของ pericarp ซ� งแบงยอยออกไดเปน 3 ช*น คอ epicarp, mesocarp และ endocarp ถดจาก

pericarp เขามาจะเปนช*นของ tegmen หรอ seed coat ถดจาก tegment เขามาจะเปนช*นของ aleurone layear

aleurone layer จะเปนเย�อช*นในสดท�หอหม endosperm และ คพภะ (embryo) คพภะ ซ� งอยทางดานลางของ

เมลดทางดาน lemma จะประกอบดวยสวนท�จะเจรญเปนตน เรยกวา plumule และสวนท�จะเจรญเปนราก

เรยกวา radicle

Plumule จะถกหมดวย coleoptile และ radicle จะม coleorhiza หอหม ซ� งองคประกอบ ท*ง 4

น* รวมเรยกวา embryonic axis ซ� งจะถกยดทางดานในโดย scutellum (cotyledon) ซ� งอยตดกบ endosperm

สวนของ coleoptile จะถกลอมรอบดวย scutellum และ epiblast ซ� งเปนทอสงน* าสงอาหารท�เช�อมตดกบ

ดานขางของ scutellum

Endosperm จะประกอบดวยแปงเปนสวนใหญอยปะปนกบโปรตน ขาวเหนยวจะมแปงชนด

amylopectin เปนสวนใหญ ซ� งเม�อทาปฏกรยากบสารละลายไอโอดนโปตสเซยม ไอโอไดด จะใหสน*าตาล

แดง สวนแปงขาวเจาจะมท*ง amylose และ amylopectin ซ� งเม�อทาปฏกรยากบสารละลายไอโอดน-

โปตสเซยมไอโอไดด จะใหสน*าเงนเขม ใน endosperm นอกจากจะประกอบดวย แปงและโปรตนแลวยง

ประกอบดวยน*าตาลชนดตาง ๆ ไขมน เย�อใย และ สารอนนทรย (ประภาสน, 2521)

12

ภาพท� 5 สวนประกอบของเมลดขาว (Chang et al., 1965)

การจาแนกชนดของขาว

มาตรการในการจาแนกขาวน*นข*นอยกบปจจย และส�งแวดลอมหลายประการดวยกน ซ� งเฉพาะใน

ประเทศไทยมการจาแนกขาวออกไดหลายรปแบบ ดงน*

1. จาแนกตามคณสมบตทางเคมภายในเมลด

1.1. ขาวจาว (Non-glutinous rice) ประกอบดวยแปง (Starch) ประมาณรอยละ 90 ซ� ง

แปงน* มสวนประกอบใหญๆ 2 สวนดวยกน คอ Amylopectin ประมาณรอยละ 60 -

90 และ Amylose ประมาณรอยละ 10-30

1.2. ขาวเหนยว (glutinous rice) ประกอบดวย Amylopectin ถงรอยละ 95 และพบวาม

Amylose ในปรมาณท�นอยมาก หรอไมมเลย

2. จาแนกตามสภาพพ*นท�ปลก

2.1. ขาวไร (Upland rice) คอขาวท�ปลกไดท*งบนท�ราบ และลาดชน ไมตองทาคนนากก

เกบน*าเพราะไมชอบน*าขง ปลกไดเฉพาะในฤดกาลทานาปเพราะขาวไรจะอาศยน*าฝน

ท�ตกตามฤดกาล นยมปลกมากในบรเวณท�ราบสงตามไหลเขาของทกๆภาค ซ� งคด

เปนเน*อท�เพาะปลกประมาณรอยละ 10 ของ พ*นท�ปลกขาวท�วประเทศ

2.2. ขาวนาสวน (Lowland rice) คอขาวท�ปลกในท�ราบลมท�วๆไป ในสภาพท�มน* าหลอ

เล*ยงขาวต*งแตปลกจนกระท�งกอนเกบเก�ยว ขาวนาสวนเปนท�นยมปลกกนมากในแทบ

13

ทกภาคของประเทศไทย คดเปนเน*อท�ปลกประมาณรอยละ 80 ของเน*อท�ปลกขาวท�ว

ประเทศ

2.3. ขาวน* าข*นหรอขาวนาเมอง (Floating rice) คอขาวท�ปลกกนในแหลงท�ไมสามารถ

ร ก ษ า ร ะ ด บ น* า ไ ด บ า ง ค ร* ง ห า ก ร ะ ด บ น* า ใ น บ ร เ ว ณ ท� ป ล ก ส ง ก ว า

1 เมตร จะตองปลกขาวพนธขาวพนธน* า ขาวลอยหรอขาวพนธฟางลอยเพราะขาว

ประเภทน* มลกษณะพเศษในการยดตวหนน* าได สวนใหญจะปลกมากในแถบอยธยา

สพรรณบร ลพบร พจตร อางทอง ชยนาทและสงหบรคดเปนเน*อท� เพาะปลก

ประมาณรอยละ 10 ของเน*อท�ปลกขาวท*งประเทศ

3. จาแนกตามอายการเกบเก�ยว

3.1. ขาวเบา (Early variety) คอขาวท�มอายการเกบเก�ยวต*งแต 90-100 วนนบต*งแตเพาะ

กลาหรอวานขาวในนา จนเกบเก�ยว

3.2. ขาวกลาง (Medium variety) คอขาวท�มอายการเกบเก�ยวต*งแต 100-120 วนนบต*งแต

เพาะกลาหรอหวานขาวในนา จนเกบเก�ยว

3.3. ขาวหนก (Late variety) คอขาวท�มอายการเกบเก�ยวต*งแต 120 วนข*นไปนบต*งแต

เร�มเพาะกลาหรอหวานขาวในนา

4. จาแนกตามลกษณะความไวตอชวงแสง

4.1. ขาวท�ไวตอชวงแสง (Photoperiod sensitive variety) ขาวประเภทน*จะมอายการเกบ

เก�ยวท�ไมแนนอน เพราะจะออกดอกในชวงเดอนท�มความยาวของกลางวนท�ส* นกวา

กลางคนซ�งในประเทศไทยชวงดงกลาวจะเร�มท�เดอน ตลาคม หรอ ฤดฝนเทาน*น

4.2. ขาวท�ไมไวตอชวงแสง (Non-photoperiod sensitive variety) ขาวประเภทน*จะมอาย

การเกบเก�ยวท�แนนอน จะออกดอกและสามารถเกบเก�ยวไดเม�ออายครบการ

เจรญเตบโต โดยท�ชวงแสงจะไมมอทธพลในการบงคบใหเกดการออกดอก จง

สามารถปลกไดทกฤดกาล

14

5. จาแนกตามรปรางของเมลดขาวสาร

5.1. ขาวเมลดส*น (Short grain) ความยาวของเมลดไมเกน 5.50 มลลเมตร

5.2. ขาวเมลดยาวปานกลาง (Medium-long grain) ความยาวเมลดต*งแต 5.51-6.60

มลลเมตร

5.3. ขาวเมลดยาว (Long grain) ความยาวเมลดต*งแต 6.61-7.50 มลลเมตร

5.4. ขาวเมลดยาวมาก (Extra-long grain) ความยาวเมลดต*งแต 7.51 มลลเมตรข*นไป

6. จาแนกตามฤดกาลปลก

6.1. ขาวนาป หรอขาวนาน* าฝน (Rained rice) คอขาวท�ปลกในฤดกาลทานาสาหรบ

ประเทศไทยจะเร�มต*งแต เดอนพฤษภาคมจนถงเดอนตลาคม และจะเกบเก�ยวเสรจส*น

ไมเกนเดอนกมภาพนธ

6.2. ขาวนาปรง (Off - season rice) คอขาวท�ปลกนอกฤดกาลการทานาปกต โดยจะเร�ม

ต*งแตเดอนมกราคม ในบางพ*นท� และเกบเก�ยวอยางชาสดไมเกนเดอนเมษายน ซ� งจะ

นยมปลกในพ*นท� ท�มการชลประทานท�ด (อรรควฒ, 2526)

ขาวพนธ กข 6

ช�อวทยาศาสตร (Scientific name): Oryza sativa L.

ช�อสามญ (Common name): ขาวเหนยว (Rice)

ช�อพนธกลาย (Name of mutant): กข 6 (RD 6)

ประวตความเปนมา

ขาวพนธ กข 6 เปนพนธขาวเหนยวหอม ไวตอชวงแสง เปนพนธขาวเหนยวท�ไดรบการปรบปรง

พนธขาวเจาพนธขาวดอกมะล 105 โดยใชรงสแกมมาท� 20 กโลแรด ท�สานกงานพลงงานปรมาณเพ�อสนต

แหงประเทศไทย ในป พ.ศ. 2508 ปลกและคดเลอกขาวขาวดอกมะล 105 ท�ฉายรงสช�วท� 2 ท�สถานทดลอง

ขาวบางเขน ปลกช�วท� 3 ท�สถานทดลองขาวพมาย จงหวดนครราชสมา ฯลฯ คดเลอกไดขาวสายพนธด

ท*งสายพนธขาวเจาและขาวเหนยว ปลกทดสอบผลผลตระหวางสถานและในนาเกษตรกรในภาคเหนอ และ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอระหวางป พ.ศ. 2514- 2519 ผลปรากฏวา สายพนธ KDML105’65-G3U-68-254

15

ซ� งเปนสายพนธขาวเหนยว นม มกล�นหอม ทนแลง และ มคณภาพการหงตมรบประทานด ใหผลผลตเฉล�ย

สงสดเปนอนดบหน�ง และ ใหผลผลตสงกวาพนธเหนยวสนปาตอง ซ� งเปนพนธขาวเหนยวท�นยมปลกกน

แพรหลายในภาคเหนอและภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กรมวชาการเกษตรจงพจารณาใหเปนพนธรบรอง และ

แนะนาใหเกษตรกร (ผลใบ, 2545)

ตารางท� 1 ลกษณะทางพฤกษศาสตรของขาวพนธ กข 6

ประเภท พชลมลก วงศหญา พวกขาวเหนยวนาสวน ไวตอชวงแสง ตน สงประมาณ 160 เซนตเมตร ทรงกอแผ ปลองสเหลองออน ตนแขงแรง ไมลม

ใบ ใบสเขยวจาง มขนเลกนอย กาบใบสเขยว ใบธงคอนขางส*น การ แกของใบปานกลาง

ดอก/ชอดอก กลบรองดอกมขนาดส*น สฟาง รวงยาวปานกลาง คอรวงยาว จานวนรวงตอตารางเมตรเฉล�ย 146 รวง

เมลด จานวนเมลดดตอรวง เฉล�ย 109 เมลด เมลดยาวเรยว มเปลอกสน*าตาล เมลดมขนส*น ยอดเมลดสน*าตาล ขนาดเมลดยาว 10.59 มลลเมตร กวาง2.79 มลลเมตร และหนา 2.02 มลลเมตร น*าหนก 1,000 เมลด เฉล�ย 26.11 กรม คดเปนน*าหนกขาวเปลอก 10.84 กโลกรมตอถง ขาวกลองสขาว ขนาดเมลดเฉล�ยยาว 7.25 มลลเมตร กวาง 2.26 มลลเมตร และหนา 1.80 มลลเมตร

ลกษณะอ�น ๆ ผลผลตเฉล�ย 670 กโลกรมตอไร วนเกบเก�ยวไดประมาณ วนท� 21 พฤศจกายน ระยะพกตวของเมลดประมาณ 5 สปดาห น*าหนกขาวเปลอก 1,000 เมลด ประมาณ 27.0 กรม

ท�มา : ผลใบ (2545)

16

ลกษณะประจาพนธ (ผลใบ, 2545)

1. ใหผลผลตและทนแลงดกวาพนธเหนยวสนปาตอง

2. คณภาพการหงตมด มกล�นหอม

3. ตอบสนองตอการใชปยด

4. ตานทานตอโรคไหมและโรคใบจดสน*าตาล

5. ให ผลผลตท�คอนขางมเสถยรภาพในสภาพแวดลอมตางๆ และทนแลง

ขอควรระวง : ไมตานทานโรคขอบใบแหง เพล*ยกระโดดสน* าตาลและแมลงป�ว

Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR)

จลนทรยพวกแบคทเรยท�เปนประโยชนตอพชในดนหลายชนดท�เก�ยวของกบการดงดดธาตอาหาร

โดยชวยในการตรงไนโตรเจนและชวยละลายธาตฟอสฟอรสในดนใหเปนประโยชนตอพช รวมเรยกวา

Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR) นยมนามาผสมเปนสวนประกอบของปยชวภาพ (จกรพงษ

และคณะ, 2555 อางจาก Karlidag et al., 2007) ยอนกลบไปเม�อชวงป ค.ศ. 1888-1904 จากการคนพบ

ความสมพนธของแบคทเรยในดนกบระบบรากพชบรเวณ rhizosphere (หน�งและคณะ, 2548 อางจาก

Hellriegel and Wilfarth, 1888) พบวามกจกรรมมากมายของแบคทเรยในบรเวณ rhizosphere รวมไปถงการ

สรางปมของพชตระกลถ�วโดยแบคทเรยในสกลไรโซเบยม (Rhizobium) ซ� งสามารถกอใหเกดปฏกรยาการ

ตรงไนโตรเจน (Nitrogen Fixation) ใหกบพชได ดงน*น จงอาจกลาวไดวาการคนพบแบคทเรยกลม

ไรโซเบยมเปนจดกาเนดของงานวจย คนควาเก�ยวกบปยชวภาพและPGPR ท�แทจรง จากน*นในชวงป

ค.ศ.1978 จงไดนยามและใชคาวา PGPR เปนตนมา โดยท�วไป PGPR หรอการจะกลาวเรยกจลนทรยใด ๆ

วาเปน PGPR จะตองคานงวามบทบาทตอการสงเสรมการเจรญของพชตามกลไกดงตอไปน* (หน�ง และคณะ

, 2548)

17

1. กลไกทางตรงตอพช ไดแก

1.1. ความสามารถในการตรงไนโตรเจน 1.2. ความสามารถในการเพ�มความเปนประโยชนของธาตอาหารพช เชน ละลายฟอสฟอรส และ

โพแทสเซยม เปนตน 1.3. ความสามารถในการสรางสาร siderophores ในการจบธาตเหลก 1.4. ความสามารถในการสรางฮอรโมนพช (phytohormone) เชน auxin, cytokinin, gibberelin 1.5. ลดปรมาณ ethylene ในพช

2. กลไกทางออมตอพช ไดแก

2.1. ความสามารถในการสรางสารปฏชวนะ (antibiotics) 2.2. ความสามารถในการสรางสารยบย *งเช*อรากอโรค 2.3. ความสามารถในการสรางเอนไซมยอยสลายผนงเซลลของเช*อรากอโรค 2.4. ความสามารถในการแขงขนเพ�อเขาอาศยบรเวณระบบรากพช 2.5. ความสามารถในการเปนเช*อปฏปกษ (antagonist) ยบย *งเช*อสาเหตโรคพช 2.6. ความสามารถในการเปนเช*อปรสต (parasite) ของเช*อสาเหตโรคพช

บรเวณท�อยอาศยของ PGPR ในระบบรากพชและ rhizosphere ทาใหสามารถแบงชนดของ PGPR

ได 2 ประเภท ไดแก

1. Intracellular PGPR (iPGPR) หมายถง กลม PGPR ท�เขาอาศยภายในเซลลของรากพช ตวอยางท� ชดเจน ไดแก การเขาอาศยและสรางปมของไรโซเบยมกบพชตระกลถ�ว 2. Extracellular PGPR (ePGPR) หมายถง กลม PGPR ท�ไมไดอาศยอยในเซลลของรากพช แตม คณสมบตเชนเดยวกบ PGPR ท�วไป ซ� งสามารถแบงเปนกลมยอยตาม ตาแหนงท�อยไดอก 3 กลม คอ

18

2.1. กลมท�อาศยอยใกลกบราก 2.2. กลมท�อาศยตดอยท�ผวของราก 2.3. กลมท�อาศยอยบรเวณระหวางเซลลของรากในช*น cortex

กลไกของ PGPR กบการเขาสระบบรากพชในการเขาสระบบรากน*นเร�มจากแบคทเรยสงสญญาณ

(signal) ซ� งอยในรปสารอนทรย เชน ในกลม N-acetyl-homoserine lactone ซ� งระบบการใชสารอนทรยเปน

สญญาณในการส�อสารระหวางเซลลของแบคทเรยดวยกนเองเรยกวา quorum sensing โดยสารน*จะไป

กระตนการทางานและการแสดงออกของยนท�สาคญ หลงจากแบคทเรยรวมกลมกนไดแลวจะเคล�อนเขาส

บรเวณผวของราก ซ� งพบวาเปนกลไกท�คลายกบการสราง biofilm ในส�งแวดลอมอ�น ๆ จากน*นพชจะมการ

ตอบสนองตาง ๆ โดยเฉพาะการตอบสนองตอสารบางชนดท� PGPR ปลดปลอยออกมาโดยผานระบบท�

เรยกวา Systemic Acquired Resistance (SAR) ซ� งเปนระบบหน�งของการปองกนตวเองจากส�งแปลกปลอม

สาระสาคญท�ผลตจากฝายพชไดแก ethylene, jasmonic acid (JA) และ salicylic acid (SA) (หน�ง และคณะ,

2548)

การประยกตใช PGPR ในระบบการเกษตร

แบคทเรยกลม PGPR เปนกลมแบคทเรยท�มคณสมบตท�ดตอพชใน 3 ประการ ไดแก

1. ปยชวภาพ (Biofertilizer) กลมแบคทเรยท�มความสามารถเปล�ยนกาซไนโตเจนใน

บรรยากาศมาเปนไนโตรเจนใหกบพชได เชน แบคทเรยใน จนส Beijerinckia และไซยาโนแบคทเรย สกล

Nostoc แบคทเรยท�เพ�มฟอสฟอรส หรอ กลมแบคทเรยท�สราง siderophore เพ�อสกดธาตเหลกในดนใหกบ

พช เปนตน ตวอยางบทบาทของ PGPR ท�มคณสมบตเปนปยชวภาพ เชน แบคทเรย Paenibacillus polymyxa

มความสามารถในการตรงไนโตรเจนได และสามารถใหธาตอาหารไนโตรเจนกบพช หรอการใช PGPR ใน

จนส Serratia proteoemaculans 1-10 และ S. liquefaciens 2-68 รวมกบ Bradyrhizobium japonicum ในการ

ปลกถ�วเหลองสามารถเพ�มจานวนปม มวลชวภาพ และ ประสทธภาพการตรงไนโตรเจนไดดข*นกวาเม�อใช

ในถ�วกบ B. japonicum ตามลาพง ซ� งพบวา Serratia ท*งสองสายพนธชวยยนระยะเวลาการสรางปมของถ�ว

และ สามารถเพ�มอตราการสรางปมกบ B. japonicum อกดวย ตวอยาง การผลตแบคทเรยกลม PGPR เปนปย

ชวภาพเชงพาณชย ในภาคเกษตรกรรม ไดแก ประเทศบราซล เมกซโก และ สหรฐอเมรกา ซ� งไดพฒนาปย

ชวภาพสรางธาตไนโตรเจน โดยแบคทเรย Gluconacetobacter diazotrophicus และ Azospirillum ใชกบพช

19

ไรสาคญ เชน ออย ขาวสาล โดยพบวา เม�อทาการใสปยชวภาพในพ*นท� 600,000 เฮกเตอร ในประเทศ

เมกซโก ต*งแตป ค.ศ. 1999 และ เพ�มเปน 1.5 ลานเฮกเตอร ในป ค.ศ. 2000 ทาใหผลผลตของพชเพ�มข*นเฉล�ย

รอยละ 26

2. ผสรางสารกระตนการเจรญเตบโต (Phytostimulator) หรอ ฮอรโมนพช (Phytohormone)

ซ� งสารกลมน* ท�แบคทเรยสรางไดแก Auxin, Gibberellins และ Cytokinin ตวอยางสกลของแบคทเรยกลมน*

คอ Azospirillum และ Azotobacter ดงตวอยางงานวจยของ Ramos et al. (2002) พบวาการใชแบคทเรย

Bacillus licheniformis กบการปลกตนกลา Alder (Alnus glutinosa) สามารถสงเสรมการเจรญของตน Alder

ไดอยางดเม�อเทยบกบชดการทดลองท�ไมไดใสเช*อ โดยเฉพาะมระบบรากท�สมบรณพ*นท�ผวของใบเพ�มข*น

อยางมนยสาคญ ซ� งพบวาเปนบทบาทมาจากสารประกอบกลม Auxin และ Gibberellins ท�ผลตจากแบคทเรย

กลมน* หรอ การใช B. licheniformis รวมกบ B. pumis กบตนกลาของพช Pinus pinae ซ� งมความสามารถใน

การสราง Gibberellins พบวาเพ�มพ*นท�ผวของใบและความยาวของรากไดสงกวาใช Bacillus เพยงชนดเดยว

อยางมนยสาคญ (หน�งและคณะ, 2548 อางจาก Probanaza et al., 2002 )

3. ผควบคมศตรพช (Biopesticide) ซ� งสวนใหญพบวามการสรางสารแอนตไบโอตก ยบย *งเช*อ

รากอโรคได ตวอยางเชน Bacillus และ Pseudomonas ดงเชนจากรายงาน การวจยโดยใชแบคทเรย

Pseudomonas fluorescens กบ ขาว Rye (Secale cereale) พบวา สามารถยบย *งเช*อรา Fusaricum culmorom

ท�ทาใหเกดโรคเห�ยวไดดย�งข*น ถาม การปรบสภาพของดนใหมปรมาณอนภาคดนเหนยวมากข*น (Kurek and

Jaraszuk-Scise, 2003 อางถงใน หน�ง เตยอารง และ คณะ, 2548) หรอ การใชเช*อผสมในกลมจนส Bacillus

เชน B. amyloliquefaciens, B. sphaericus และ B. pumilis สามารถยบย *งกลมของเช*อกอโรค เชน Ralstonia,

Collectotrichum หรอ Rhizoctonia โดยกระบวนการสรางภมคมกนใหแกพชไดเปนอยางด (Jetiyanon and

Kloepper, 2002 )

จะเหนไดวาการใชแบคทเรยกลม PGPR เปนอกทางเลอกหน�งโดยเฉพาะกบสภาวการณปจจบน

ท�เนนความเปนมตรกบส�งแวดลอม ซ� งสามารถใชทดแทนปยเคม และ ยาปราบศตรพช โดยเฉพาะเช*อราท�ม

ภาวะด*อยาสงข*นในปจจบน จงเหนไดวาในกลมประเทศท�พฒนาแลว เชน กลมประเทศ EU หรอ

สหรฐอเมรกา ไดมการพฒนาข*นเปนการคาในรปของ Bioinoculant เชน กลม Rhizobium, Pseudomonas,

Bacillus และ Streptomyces เปนตน (Bloemberg and Lugtenberg, 2001)

20

โดยท�วไปการใช PGPR ม 3 รปแบบ ไดแก การแชเมลดในสารละลายแบคทเรย (bacterial

suspension) เปนเวลา 5 นาท จากน*นผ�งใหแหงในท�รมเปนเวลา 2-3 ช�วโมง แชตนกลาลงในสารละลาย

แบคทเรยขามคน และการเตมสารแบคทเรยลงในดนโดยตรง (Islam and Bora, 1998)

สารควบคมการเจรญเตบโตของพช

ฮอรโมนพช (Plant Hormone หรอ Phytohormone) หมายถง สารอนทรยซ� งเกดข*นภายในพช ม

ปรมาณเพยงเลกนอย แตสามารถกระตน หรอ ยบย *งการเจรญเตบโตของพชไดสารควบคมการเจรญเตบโต

ของพช (Plant Growth Regulator หรอ PGR) หมายถง สารอนทรยซ� งไมจากดวาพชจะสรางข*นเองหรอ

มนษยสงเคราะหข*น และ ถาใชในปรมาณเพยงเลกนอยกสามารถกระตน ยบย *ง หรอ เปล�ยนแปลงสภาพทาง

สรรวทยาของพชได (สมบญ และ กฤษณ, 2540)

สารควบคมการเจรญเตบโตของพช จาแนกตามสมบตของสาร มผลกระทบตอการเปล�ยนแปลง

สภาพทางสรรวทยา และ การเตบโตของพชไดเปน 7 กลม ไดแก ออกซน (auxins) จบเบอเรลลน

(gibberellins) ไซโตไคนน (cytokinins) เอทลน และ สารปลดปลอยเอทลน (ethyle

ne and ethylene releasing compounds) สารชะลอการเจรญเตบโต (plant growth retardants) สารยบย *งการ

เจรญเตบโต (plant growth inhibitors) และ สารอ�นๆ ซ� งเปนสารไมอาจจดอยในกลมใดกลมหน�งขางตน

เน�องจากมสมบตแตกตางกนออกไป (พรเดช, 2537)

ออกซน (Auxin) เปนฮอรโมนชนดแรกคนพบในพช ซ� งทาใหสวนยอดตนกลาโคงงอเบนเขาหา

แสง ออกซน เปน กลมสารเก�ยวกบการขยายขนาดของเซลล ทาใหพชมการเตบโตยดยาวข*นเฉพาะ จนพช

เบนเขาหาแสง (phototropism) และตอบสนองตอแรงดงดดของโลก (geotropism) นอกจากน* ออกซนยง

กระตนการเจรญของใบ ก�ง ราก ดอก ผล และ เมลด สวนใหญพชสรางออกซน ใหอยในรปสารเคม เรยกวา

กรดอนโดล-3-แอซตก (indole-3-acetic acid, IAA) โดยพชสงเคราะห IAA จาก กรดอะมโนทรปโทแฟน

(tryptophan) นอกจากน*ยงมสารสงเคราะหท�มคณสมบตคลายออกซน เพ�อนามาใชประโยชนทางการเกษตร

ไดแก NAA (1-naphthylacetic acid), IBA (4-(indol-3-yl)butyric acid), 2,4-D (2,4-dichlorophenoxyacetic

acid), IPA (indolepropionic acid) และ 2,3,6-T (2,3,6-trichlorobenzoic acid) ออกซนเปนสารมคณสมบต

ทางเคมเปนกรดโครงสรางมนวเคลยสเปน unsaturated ring (พรเดช, 2537; สมบญ และ กฤษณ, 2540;

21

สมพนธ, 2526) ในสวนของพชมการสรางออกซน ไดแก บรเวณเน*อเย�อเจรญปลายยอด ปลายราก ตาท�

กาลงเจรญ ใบออน และ เอมบรโอ ออกซน ท�พชสรางข*นแลวจะถกลาเลยงไปสสวนตางๆ ของพชอยางม

ทศทาง โดยสงผานเซลลตอเซลล โดยอาศยพลงงานในการเคล�อนยาย แบบ แอคทฟ ทรานสปอรต (Active

transport) กลาวคอ ออกซนจะเคล�อนยายจากสวนยอด หรอ สวนตา ไปสสวนตน ใบ และ ราก (สมบญ และ

กฤษณ, 2540)

กลไกการสงเคราะหสารออกซน

ออกซนเปนสารท�พชสามารถสงเคราะหไดเองตามธรรมชาต พบโดยท�วไป คอ IAA แหลงสาคญ

ในพชท�มการผลต IAA ไดแก บรเวณปลายยอด จากน*นจงเคล�อนยายไปยงสวนตางๆของพช โดยปรมาณ

ของ IAA ท�สรางในพชจะถกควบคมโดยเอนไซม Indole-3-acetic acid oxidase และ นอกจากน*น IAA ยง

สามารถสลายตวไดโดยขบวนการ photo-oxidation อกดวย

การสงเคราะห IAA ในพช และ จลนทรยหลายชนด พบวา มกระบวนการคลายคลงกนโดยมสาร

เร�มตน คอ กรดอะมโน L-tryptophan โดยคร* งแรก L-tryptophan จะเปล�ยนเปน indole pyruvate โดย

ขบวนการ deamination เสรจแลวขบวนการ decarboxylation จะดงคารบอนไดออกไซดจาก indole pyruvate

ทาให indole pyruvate กลายเปน indole acetaldehyde จากน*นหม aldehyde ของ indole acetaldehyde จะถก

ออกซไดซใหกลายเปน IAA อกกรณหน�ง tryptophan อาจเปล�ยนไปเปน IAA โดยไมตองผาน indole

pyruvate โดย tryptophan จะเปล�ยนไปเปน tryptamine ดวยขบวนการ decarboxylation จากน*น tryptamine

จะเปล�ยนไปเปน indole acetaldehyde ดวยขบวนการ oxidative and deamination จากน*นหม aldehyde ของ

indole acetaldehyde จะถกออกซไดซใหกลายเปน IAA

สาหรบในแบคทเรยพบวาสามารถเปล�ยน tryptophan ใหเปน indole ethanol ได ซ� งสารชนดน*

สามารถแสดงคณสมบตเปนออกซนได เพราะ พชจะเปล�ยน indole ethanol ใหเปน indole acetaldehyde

และ IAA ในสด (ภาพ 6) (Nonhebel et al., 1993)

22

ภาพท� 6 การสงเคราะหออกซนของพช และจลนทรยบางชนด (Nonhebel et al. 1993)

ฟอสฟอรส

ฟอสฟอรส (P) เปนธาตจาเปนตอการดารงชวตของส�งมชวต เพราะ เปนองคประกอบของโปรตน

และเซลล เชน เปนองคประกอบของ Deoxyribonucleic acid (DNA), Ribonucleic acid (RNA) เปนสวน

สาคญของยน (gene) บนโครโมโซม ซ� งกาหนดลกษณะทางพนธกรรมของส�งมชวต และ Adenosine

triphosphate (ATP) เปนแหลงของพลงงาน เน�องจาก ฟอสฟอรสในดนไมมการหมนเวยน และ แลกเปล�ยน

กบบรรยากาศ เม�อพชดดใชฟอสฟอรสจากสารละลายดน ทาใหฟอสเฟตมปรมาณลดลง ฟอสฟอรสจาก

สวนอ�นจะละลายออกมาทดแทน ในขณะเดยวกนฟอสเฟตในสารละลายดนสามารถตกตะกอนเปนของแขง

ละลายน* ายากไดเชนกน ฟอสเฟต อยในรปอนทรยวตถจะปลดปลอยธาตอาหารออกมาโดยกระบวนการ

Mineralization ใหฟอสฟอรสท�มประโยชนแกดน ในทางกลบกน ฟอสฟอรสท�อยในดนถกจลนทรยในดน

นาไปใช ทาใหฟอสฟอรสน*นไมเปนประโยชนตอพช กระบวนการน* เรยกวา Imobilization ในสวนของ

ฟอสฟอรสถกดดซบบนผวอนภาคคอลลอยดดนสามารถแลกเปล�ยนกบฟอสฟอรสในสารละลายดน

ฟอสฟอรสในดนท�วไปมประมาณ 0.03-0.22% ซ� งนอยกวาธาตไนโตรเจน และ โพแทสเซยม ในประเทศ

ไทยมปรมาณฟอสฟอรสเฉล�ยยท�0.021% และ ในภาคเหนอมฟอสฟอรสท�เปนประโยชน (Available-P)

6-12 ppm นบวามปรมาณคอนขางต�า ปรมาณของฟอสฟอรสในดนแตกตางกนตามชนดของวตถตนกาเนด

ดน การกรอนของดน (Erosion) อตราการชะลางดน (Leaching) และ การใชท�ดน หากดนมแหลงกาเนด

23

จากวตถตนกาเนดชนดเดยวกน ดนเน*อละเอยดจะมปรมาณฟอสฟอรสมากกวาดนเน*อหยาบ ดนท�เกดมา

นานจะมปรมาณฟอสฟอรสนอยกวาดนเกดใหม ดนช*นบนจะมปรมาณฟอสฟอรสมากกวาดนช*นลาง

ฟอสฟอรสเปนธาตท�ไวตอการทาปฏกรยาสงมาก และ จะรวมตวกบธาตออกซเจนเม�อสมผสกบอากาศ

โดยท�วไปมกพบอยในรปออรโทฟอสเฟต (Orthophosphate) สารประกอบฟอสฟอรสในดนน*นมอยหลาย

รปแบบ แตอาจจะแบงไดเปนสองกลมใหญๆ คอ ฟอสฟอรสท�อยในรปของสารประกอบอนทรย (Organic

phosphorus) เปนสารท�ประกอบดวยโมเลกลขนาดใหญของสารอนทรย มมากในดนช*นบนท�มการทบถม

ของเศษซากพช หรอ ตะกอนท�ถกพดพา สารประกอบอนทรยฟอสฟอรสท�มอยในดนเปนสารประกอบ

หลายชนดโดยท�วไป คอ

1. Phytin โดยเฉพาะ Inositol hexaphosphate สวน Inositol hexaphosphate อ�นๆ กมอยในดน

เชนกน พบประมาณ 30-45% ของอนทรยฟอสฟอรสในดน

2. Nucleic acid และ Nucleotides พบประมาณ 2% ของอนทรยฟอสฟอรสในดน

3. Phospholipids พบประมาณ 1% ของอนทรยฟอสฟอรสในดน

นอกจาก Organic phosphorus 3 รปใหญ ท�กลาวมาแลวยงมอนทรยฟอสฟอรสท�ไมสามารถ

จาแนกชนดไดวาเปนสารประกอบใด พบปรมาณมากกวา 62% ของอนทรยฟอสฟอรสในดน อกกลมหน�ง

คอ ฟอสฟอรสท�อยในรปของสารประกอบอนนทรย (Inorganic phosphorus) มอยมากมายหลายชนด ท*งน*

เพราะ Phosphate Ion สามารถทาปฏกรยากบ Mineral และ Cation ตางๆ ในดนไดงายมาก และ กลายเปน

สารประกอบท�ละลายในน*าไดยาก ซ� งสารประกอบท�เกดข*นกตกตางกนออกไปจนไมอาจระบช�อเรยกให

ครบหมดทกสารประกอบ อยางไรกตาม Inorganic phosphorus ท�มอยในดนอาจจะแบงออกเปน 3 พวก

ใหญๆ คอ

1. Inorganic phosphorus ท�อยในรปของแร Apatite

2. ฟอสฟอรสท�อยในดนในรปของ Calcium phosphate ท�ไมละลายน*า

3. ฟอสฟอรสในดนท�อยในรปท�ถกดดซบหรอตรงอยตามพ*นผวของ Hydrousoxide ของ Fe และ Al

และ Silicate clay mineral ฟอสฟอรสท�อยในรปน* จะยากตอการปลดปลอยกลบลงไปในสารละลายดน

(จราภรณ, 2554)

24

แหลงสาคญของฟอสฟอรสท�เปนประโยชนในดน

1. ซากพชท�ใสลงไปในดน ฟอสฟอรสในซากพชจะถกจลนทรยดนยอยสลายใหอยในรปของฮวมส

ในดน และ หากมมากกวาความตองการของจลนทรย ฟอสฟอรสจะเปล�ยนรปกลบไปเปนอนนทรยฟอสเฟต

สวนท�เหลอจะถกปลดปลอยใหกบพช

2. อนทรยฟอสฟอรสในฮวมสจะถกจลนทรยยอยสลายไปเปน อนนทรยฟอสฟอรสอยางชาๆ แตม

ปรมาณนอยมากเม�อเทยบกบแหลงอ�น

3. แรฟอสเฟตในดน แบงตามความเปนประโยชนได 3 ชนด คอ ฟอสเฟตท�เปนประโยชนไดชามาก

ฟอสเฟตท�เปนประโยชนอยางชาๆ และฟอสเฟตท�เปนประโยชนไดงาย

4. ปยฟอสเฟต ไดแก ปยคอก (มปรมาณฟอสฟอรสประมาณ 0.1-0.4) ปยซเปอรฟอสเฟตชนดตางๆ

อยางไรกตามปยฟอสฟอรสท�ละลายน*าไดเม�อใสลงไปในดนอาจถก ตรงในดนทาใหความเปนระโยชนตอ

พชลดลง แตปยท�ตกคางในดนสามารถกลบมาเปนประโยชนตอพชไดใน pH ท�เหมาะสม

การเคล�อนท�ของฟอสฟอรสในดน

ฟอสฟอรสในดนจะยอยสลายมาจาก แรอะพาไตร และเปล�ยนรปมาเปนฟอสเฟตตามชวงระยะเวลา

การเกดดนการเปล�ยนแปลงรปตางๆ ของฟอสฟอรสข*นอยกบระยะเวลาและส�งแวดลอมในการพฒนาการ

กาเนดดน (Walker and Syers, 1976) ฟอสฟอรสเปนธาตท�เคล�อนท�ไดชามากเม�อเทยบกบ ไนโตรเจน และ

โพแทสเซยม (Glendinning, 1999) และมกเคล�อนตวดวยกระบวนการแพร ทาใหสวนท�เคล�อนท�ไดชาเหลาน*

เกดความเปนประโยชนตอพชยาก จะผนแปรไปตามชนดของดน ความช*นความลกของระดบปยท�ใส และ

ความตองการของพชในแตละสายพนธ

25

การสญเสยฟอสฟอรสในดน

ฟอสฟอรสในดนสามารถสญเสยไปจากดนไดหลายวธโดยสวนใหญจะตดไปกบสวนของพชท�

ออกไปจากดน (Crop removal) เม�อมการเกบเก�ยวผลผลต ฟอสฟอรสท�อยในเมลด ตอซง ตน และ ใบของ

พชจะตดไปดวย ปรมาณท�สญเสยในรปน* ข*นอยกบจานวนและชนดของพชนอกจากน*ฟอสฟอรสใน

สารละลายดนอาจถก ชะละลายลงไปในดนช*นลาง (Leaching) หากดนน*นมเน*อดนท�เปนทรายมากกวา

กลมดนเหนยว สวนการระเหย (Volatilization) โดยท�วไปในสภาพดนไรจะไมพบการระเหยของ

สารประกอบฟอสเฟต แตสาหรบดนน*าขงอาจมการสญเสยในรปของ Phosphine (PH3) ในกรณของการ

กรอนของดน (Soil erosion หรอ Run off) ดนท�เกดการกดกรอนเม�อถกน*าพดพา หรอ ลมพดดนไปจาก

แหลงเดมจะมฟอสฟอรสตดไปดวย โดยเฉพาะดนในสภาวะอ�มตวดวยน*า ซ� งฟอสฟอรสท�ไหลบาไปกบ

หนาดนมท*งรปอนทรย และ แรอนนทรยปะปนกนไป ตวอยางเชน ประเทศออสเตเรย รฐ Victoria

พบวา ในพ*นท� 3.6 ha มน*าไหลบาสงถง 660 ลานลตร โดยมฟอสฟอรสเปนสดสวน 5.2 มลลกรม/ลตร

(จราภรณ, 2554)

การจดการฟอสฟอรสในดน

เน�องจากฟอสฟอรสในดนท�วไปมนอยและไมเพยงพอตอความตองการของพช และ ปยฟอสเฟตท�

ใสลงไปในดนเพ�อยกระดบ Available P ในดนน*น 80-90% มกจะถกตรงในดนยากตอการท�พชจะนาไปใช

ประโยชน ดงน*นปญหาเก�ยวกบการจดการและควบคมระดบของฟอสเฟต และ การใชปยฟอสเฟตจงม

ความสาคญเปนอยางมาก การท�จะควบคมให Available P ในดนอยในระดบท�สงเม�อไดรบปยฟอสเฟต

อาจทาได ดงน*

1. รกษาระดบ pH ของดนใหอยระหวาง 6-7

2. ใสปยโดยวธโรยเปนแถวขนานกบแถวของพชท�ปลก (Row หรอ Banding application) ใหใกล

กบบรเวณรากพช ซ� งจะชวยลดการตรงของฟอสฟอรส และ ทาใหประสทธภาพของการใชปยเพ�ม สงข*น

จากงานทดลองของ Glendinning (1999) จะเหนวาขาวโพดท�เจรญเตบโตในดนแตละประเภทจะม

ความสามารถในการดดฟอสฟอรสไปใชไมเทากน โดยการใสแบบแถบจะทาใหประสทธภาพการดด

ฟอสฟอรสดกวาการใสแบบหวาน

26

3.หาวธลดจานวนพ*นท�สมผสท�จะเกดข*นระหวางปยฟอสเฟตกบดน เพ�อลดปฏกรยาการตรง

ฟอสเฟต เชน ทาปยใหเปนกอน (Pellet) กอนท�จะใสลงไปในดน

4. รกษาระดบอนทรยวตถใหสงอยเสมอ หรอ ใสปยฟอสเฟตพรอมกบปยคอก

5. การใสปยท�ละลายชา เชน หนฟอสเฟต ในดนกรด เพราะ จะทาใหการปลดปลอยฟอสฟอรสท�

เปนประโยชนเกดอยางสม�าเสมอ และ ทาใหคาความเปนกรดดางของดนสงข*นเปนผลดตอการเปล�ยนรป

ของฟอสเฟตท�พชสามารถนาไปใชประโยชนได

6.เพ�มจลนทรยกลมท�มศกยภาพในการยอยละลายฟอสเฟต เม�อตรวจสอบพบวาปรมาณท*งหมดของ

ฟอสฟอรสสงแตความเปนประโยชนต�า ซ� งเปนแนวทางท�มบทบาทมากข*นในปจจบนเพราะมการนามาใช

รวมกบการใสหนฟอสเฟต และ การใสอนทรยวตถในดน โดยมจลนทรยหลายกลม ไมวาจะเปน เช*อรา

แบคทเรย และแอคตโนมยซท

หนฟอสเฟต

หนฟอสเฟต คอ แรอะพาไทตซ� งเปนแหลงท�มาของแรท�ใชในการผลตปยฟอสเฟตชนดตาง หรอ

จะนาหนฟอสเฟตน*มาใชโดยตรงกได ซ� งมองคประกอบเปนแรกลม คารบอเนตไฮดรอกซลอะพาไทต

ฟลอออะพาไทต เปนตน โดยจะมการนาหนฟอสเฟตมาผานกระบวนการบดใหมขนาดเลกเพ�อเพ�ม

ประสทธภาพของฟอสเฟต หรอ คณสมบตการละลาย หนฟอสเฟตในแตละท�จะมปรมาณฟอสฟอรสไม

เทากนผนแปรตามองคประกอบแรด*งเดม เฉล�ยอยในชวง 12-15% P ซ� งหนฟอสเฟตสามารถจาแนกไดเปน

ประเภทตางๆ โดยอาศย แหลงกาเนดของหน จาแนกตามคณภาพของหนฟอสเฟต และ จาแนกตามชนดของ

แร (ยงยทธ และคณะ, 2551)

การใชหนฟอสเฟตควรคานงถงคณคาของปย คอ ศกยภาพในการใชกบพช เปนสมบตในการ

ปลดปลอยฟอสฟอรสออกมาใหพชไดประโยชน เม�อปลกพชในสภาพแวดลอมแบบหน�ง และ จะเก�ยวของ

โดยตรงกบสภาพการละลายไดของหนฟอสเฟตแตละชนด อกประการหน�งท�ควรคานงถง คอ ประสทธผล

ของการใชกบพช เปนผลท�แทจรงของหนฟอสเฟตตอพช จงเก�ยวของกบศกยภาพในการใชกบพช และ

อทธพลของสภาพแวดลอมขณะท�ใสในแปลงพช จะเหนไดวาการใสหนฟอสเฟตในดนโดยตรง จะสามารถ

27

ชวยในการประหยดพลงงานท�จะแปรสภาพหนฟอสเฟตโดยกระบวนการทางเคม และ ยงประหยดคาใชจาย

ในการทาปยอกดวย แตหนฟอสเฟตจะใชเวลาในการปลดปลอยฟอสฟอรสออกมาใหเปนประโยชนไดชา

เน�องจากหนฟอสเฟตละลายน*าไดยาก และ ปลดปลอยฟอสฟอรสท�เปนประโยชนไดนอยและชา

จลนทรยท�มความสามารถในการยอยสลายหนฟอสเฟต

จลนทรยเปนส�งมชวตท�มบทบาทสาคญในการทาใหเกดกระบวนการ หรอ กจกรรมท�มอทธพลตอ

การเจรญเตบโตของพชมากท�สด ซ� งจลนทรยดนหลายชนด เชน Bacteria, actinomycetes และ เช*อราชนด

ตางๆ มความสามารถในการละลายสารประกอบฟอสเฟตได (Kucey et al., 1989) ซ� งเช*อราไมคอรไรซา

(mycorrhiza fungi) เปนราท�อาศยอยกบรากพช และ ชวยใหพชดดซบธาตฟอสฟอรสจากดนใหกบพชอาศย

ไดมากกวาเดม นอกจากน* ยงมจลนทรยท�มความสามารถในการยอยหนฟอสเฟต (Phosphate solubilizing

microorganism) โดยจลนทรยกลมน* จะสรางเอนไซม หรอ กรดอนทรยบางชนดแลวปลดปลอยออกมายอย

หนฟอสเฟตท�ตกตะกอนในดน กรดอนทรยเหลาน* ไดแก lactic acid, citric acid, ketogluconic acid,

malic acid, oxalic acid, tartaric acid และ succinic acid หรอ ในรปหนฟอตเฟตใหอยในรปท�เปนประโยชน

จลนทรยในกลมน* เชน Aspergillus, Bacillus, Pseudomonas, Actinomycetes และเช*อรา เปนตน ขณะท�

Kucey (1983) พบวาเช*อรามความสามารถในการยอยหนฟอสเฟตไดมากกวาแบคทเรย ประมาณ 3-100 เทา

โดยเช*อราละลายฟอสฟอรสไดประมาณ 1-30% ในขณะท�แบคทเรยสามารถจะละลายฟอสฟอรสได 0.01-

11.0 %ในชวงเวลาเดยวกน เช*อรา ท�พบวามความสามารถในการยอยหนฟอสเฟต ไดแก Aspergillus และ

Penicillium ในสวนของแบคทเรย ไดแก Arthrobacter sp., Bacillus sp. เปนตน (Banik,1982) จากงานวจย

ของ Sundara et al. (2002) ทาการทดสอบประสทธภาพของจลนทรยท�สามารถยอยฟอสเฟตรวมกบการใช

ปยเคมฟอสเฟตตอปรมาณจลนทรย ผลผลต และ คณภาพของออย ซ� งพบวา การใสเช*อจลนทรยทาใหผล

ผลต ความหวาน และ ปรมาณน* าตาลสงกวาการไมใสเช*อจลนทรย นอกจากน* ยพน และคณะ (2531) ได

ทาการศกษาการใสหนฟอสเฟตลงไปในปยหมกเพ�อใหจลนทรยท�มอยในปยหมกชวยยอยละลายหน

ฟอสเฟตท�เปนประโยชนตอพชออกมา โดยพบวาถาใสหนฟอสเฟตลงไปในอตรา 1 สวนตอปยหมกจากบอ

กาซชวภาพ 20 สวนจะทาใหความเปนประโยชนของหนฟอสเฟตเพ�มสงข*นภายใน 1 เดอน โดยมฟอสเฟตท�

เปนประโยชนละลายออกมาต*งแต 29-71 % ของหนฟอสเฟตจากแหลงตางๆ ในประเทศไทย และเม�อนาไป

ใสในดนแลวปลกขาวโพดทาใหผลผลตเพ�มข*นพอๆ กบการใชปยซเปอรฟอสเฟต แสดงวา เช*อจลนทรยท�ม

อยในปยหมกปลดปลอยกรดอนทรยออกมาชวยละลายหนฟอสเฟตได นอกจากน* Kucey et al. (1989) ยงได

28

ศกษาถงจลนทรยละลายสารอนนทรยฟอสเฟตจากดนรอบผวรากของพชหลายชนด เ ชน

ซบเทอรา เนยนโคลเวอร หญาไรย และ ขาวสาลม 26-39% ของประชากรจลนทรยท*งหมด หากจานวน

จลนทรยท*งหมดในดนรอบผวรากพชเพ�มข*น จานวนจลนทรยละลายสารอนนทรยฟอสเฟตมกจะเพ�มข*น

เปนสดสวนดวย

อปกรณและวธการวจย

อปกรณ

จลนทรยทดสอบ

แบคทเรย 3 ไอโซเลท คอ MC8, MC15 และ W9

แอคตโนมยซส 3 ไอโซเลท คอ KT-6-4-1, SN 5.4 และ 4.2.1.1

จลนทรยกลม PGPR 6 ไอโซเลท สามารถสงเคราะห IAA และ ยอยสลายฟอสฟอรสได

แบคทเรย Xanthomonas sp. ไดรบการอนเคราะหจากสถาบนวจยวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยแหงประเทศไทย

พนธขาวทดสอบ

ขาวเหนยวพนธ กข 6 จากสหกรณการเกษตรแมจน จากด อาเภอแมจน จงหวดเชยงราย

อปกรณท�ใชในหองปฏบตการ

1. ตเข�ยเช*อ (laminar flow)

2. ตควบคมอณหภม (incubator)

3. ตอบลมรอน (hot air oven)

4. หมอน�งอบไอน*า (autoclave)

5. เคร�องวดคาการดดกลนแสง (spectrophotometer)

6. อางน*ารอน (water wath)

7. เคร�องช�ง 2 ตาแหนง

8. ไมโครปเปต (micropipette)

29

9. ปเปตทป (pipette tip)

10. จานเล*ยงเช*อ (petri dish) ขนาดเสนผาศนยกลาง 10 เซนตเมตร

11. ขวดดแรน (duran bottle)

12. ขวดรปชมพ

13. สาล Swab

14. เคร�องเขยาแบบ orbital shaker

15. Cork borer ขนาดเสนผาศนยกลาง 0.5 เซนตเมตร

16. Hemacytometer

อปกรณท�ใชสาหรบปลกขาว

1. ดน

2. ทราย

3. ถาดหลมขนาด 96 หลม ขนาด 35×55 เซนตเมตร เสนผาศนยกลางหลม 4 เซนตเมตร และลก

4 เซนตเมตร

อาหารเลaยงเชaอท�ใชในการทดลอง (ภาคผนวก ก)

1. Nutrient agar (NA)

2. Nutrient broth (NB)

3. Nutrient glucose agar (NGA)

4. Nutrient glucose broth (NGB)

5. International Streptomyces Project medium 2 (ISP2)

6. King et al.’s medium B agar (KB)

สารเคม

1. Indole butyric acid (IBA) (ภาคผนวก ค)

2. Sodium chloride

3. Dimethylsulfoxide (DMSO)

4. Ethanol

30

5. ชดยอมสแกรม (ภาคผนวก ข)

วธการทดลอง

ตอนท� 1: การทดสอบการยบยaงกนของเชaอทดสอบและการทดสอบความสามารถในการสงเสรมการ

เจรญเตบโตของขาวในระยะตนกลา

1. การเตรยมเช*อทดสอบ

1.1. การเตรยมเช*อแบคทเรยทดสอบ โดยเล*ยงเช*อแบคทเรยบนอาหารสงเคราะห Nutrient

glucose agar (NGA) โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง จากน*นทาการถายเช*อลงใน

หลอดอาหารสงเคราะห Nutrient glucose broth (NGB) ขนาด 5 ml แลวเขยาดวยเคร�อง

เคร�องเขยาแบบ Orbital shaker เปนเวลา 48 ช�วโมง เพ�อใชเปนหวเช*อ จากน*นถายหวเช*อลง

ในอาหารสงเคราะห Nutrient glucose broth (NGB) ปรมาตร 150 ml แลวเขยาดวยเคร�อง

เขยาแบบ Orbital shaker เปนเวลา 48 ช�วโมง แลวนาไปวดคาการดดกลนแสงท� 650 nm ให

มคาเทากบ 0.5 หากคาการดกลนแสงมากกวา 0.5 ทาการเจอจางดวยน*าเกลอ 0.85%

1.2. การเตรยมแอคตโนมยซสทดสอบ

1.2.1. การเตรยมแอคตโนมยซสไอโซเลท SN 5.4 และ 4.2.1.1 โดยเล*ยง แอคตโนมยซสบน

อาหาร International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP 2- agar)โดยบมท�

อณหภม 37°C นาน 72 ช�วโมง จากน*นทาการถายเช*อลงในหลอดอาหารสงเคราะห

International Streptomyces Project medium 2 broth (ISP 2- broth) ขนาด 5 ml แลว

เขยาดวยเคร�อง เคร�องเขยาแบบ Orbital shaker เปนเวลา 72 ช�วโมง เพ�อใชเปนหวเช*อ

จากน*นถายหวเช*อลงในอาหารสงเคราะห International Streptomyces Project medium

2 broth (ISP 2- broth) ปรมาตร 150 ml แลวเขยาดวยเคร�อง เขยาแบบ Orbital shaker

เปนเวลา 72 ช�วโมง แลวนาไปวดคาการดดกลนแสงท� 650 nm ใหมคาเทากบ 0.5 หาก

คาการดกลนแสงมากกวา 0.5 ทาการเจอจางดวยน*าเกลอ 0.85%

31

1.2.2. การเตรยมเช*อแอคตโนมยซสไอโซเลท KT 6-4-1โดยเล*ยงแอคตโนมยซสบนอาหาร

International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2-agar) โดยบมท�อณหภม

37°C นาน 7 วน จากน*นชะสปอรของแอคตโนมยซสดวย น*าเกลอ 0.85% เพ�อทาเปน

สารละลายแขวนลอยของสปอรจากน*นทาการนบสปอรของแอคตโนมยซสโดยใช

Hemacytometer ใหมความเขมขนของสปอรเทากบ 105 spores/ml

2. การทดสอบการยบย *งกนของเช*อทดสอบ

2.1. การทดสอบการยบย *งกนของแบคทเรยโดยเล*ยงแบคทเรยบนอาหารสงเคราะห Nutrient

glucose agar (NGA) โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง จากน*นทาการขดแบคทเรย A

เปนแนวต*ง และขดแบคทเรย B เปนแนวนอน 3 ขด ผานเช*อทดสอบ A บนอาหารสงเคราะห

Nutrient glucose agar (NGA) แลวบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง

ภาพท� 7 การขดแนวเช*อแบคทเรยทดสอบ

2.2. การทดสอบการยบย *งกนของแอคตโมมยซสโดยเล*ยงแอคตโนมยซสบนอาหารสงเคราะห

International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2- agar) โดยบมท�อณหภม 37°C นาน

72 ช�วโมง (ไอโซเลท KT-6-4-1 บมท�อณหภม 37°C เปนเวลา 7 วน) จากน*นทาการขดแอคตโน

มยซส A เปนแนวต*ง และขดแอคตโนมยซส B เปนแนวนอน 3 ขด ผานเช*อทดสอบ A

บนอาหารสงเคราะห International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2-

agar) แลวบมท�อณหภม 37°C นาน 72 ช�วโมง

แบคทเรย A

แบคทเรย B

32

แอคตโนมยซส

แบคทเรย

ภาพท� 8 การขดแนวแอคตโนมยซสทดสอบ

2.3. การทดสอบการยบย *งกนของแบคทเรยและแอคตโนมยซส ดวยวธการการ Dual culture

methodโดยทาการเล*ยงแบคทเรยบนอาหารสงเคราะห Nutrient glucose agar (NGA) โดยบม

ท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง และ เล*ยงแอคตโนมยซสบนอาหารสงเคราะห International

Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2-agar) โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 72 ช�วโมง

(ไอโซเลท KT-6-4-1 บมบมท�อณหภม 37°C เปนเวลา 7 วน) จากน*นใช Cork borer ขนาด

เสนผาศนยกลาง 0.5 เซนตเมตร เจาะแอคตโนมยซสแลวนาไปวางบนอาหาร International

Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2-agar) บมท�อณหภม 37°C นาน 72 ช�วโมง

(ไอโซเลท KT-6-4-1 บมบมท�อณหภม 37°C เปนเวลา 7 วน) จากน*นทาการขดแบคทเรยใหหาง

จากแอคตโนมยซสดานละ 2 เซนตเมตร แลวบมท�อณหภม 37°C เปนเวลา 48 ช�วโมง

ภาพท� 9 การขดแนวแอคตโนมยซสและแบคทเรย

แอคตโนมยซส A

แอคตโนมยซส B

33

3. การเตรยมดน

โดยทาการผสม ดน:ทราย ในอตราสวน 2:1 (v/v) แลวทาการน�งฆาเช*อดน 2 คร* งท�อณหภม

121°C ความดน 15 psi นาน 15 นาท โดยทาการน�งฆาเช*อหางกน 24 ช�วโมง

4. การนาเช*อลงดน

โดยนาแบคทเรยและแอคตโนมยซสท�มความเขมขน 105 cfu/ml ใสลงไปผสมในดนใน

อตราสวน เช*อจลนทรย : ดน เทากบ 1 : 10 (v/v) แลวคลกผสมใหเขากน จากน*นนาไปบมในท�มดท�

อณหภมหองเปนเวลา 5 วน เพ�อใหเช*อจลนทรยเจรญท�วดน

5. การปลกขาว

นาดนท�มจลนทรยใสลงในถาดหลมขนาด 96 หลม จากน*นทาการหยอดเมลดขาวพนธ กข

6 ลงในหลม หลมละ 1 เมลดโดยใชดนผสมน*ากล�น (Negative control) และดนผสม Indole butyric

acid (IBA) ความเขมขน 1,000 ppm (Positive control) เปนชดควบคมทาการรดน*าและคลมดวย

พลาสตกเปนเวลา 5 วนเพ�อใหขาวงอก จากน*นเปดพลาสตกออกและรดน*าทกวน

6. การบนทกผล

บนทกผลของขาวหลงปลกในวนท� 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19 และวนท� 21 โดยบนทก

ความสงของตน ความยาวราก และน*าหนกแหง

7. การทดสอบการมชวตรอดของเช*อในดนและรากขาว

7.1. การทดสอบการมชวตรอดของจลนทรยในดน โดยช�งดน 1 กรม ใสในน*าเกลอ 0.85% ปรมาตร

9 ml จากน*นทาการเจอจางใหมความเขมขนเทากบ 10-2, 10-3, 10-4, และ 10-5 แลวทาการ spread

plateโดย ดนท�มแบคทเรย spread plate บนอาหารสงเคราะห Nutrient glucose agar (NGA)

โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง และ ดนท�มแอคตโนมยซส sperad plate บนอาหาร

สงเคราะหInternational Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2- agar) โดยบมท�อณหภม

37°C นาน 72 ช�วโมง (แอคตโนมยซส รหส KT-6-4-1 บมบมบมท�อณหภม 37°C 7 วน) และ

บนทกผล

34

ภาพท� 10 การเจอจางดนและรากขาว

7.2. การทดสอบการมชวตรอดของจลนทรยในรากขาว โดยบดรากขาว 1 กรมใสในน*าเกลอ 0.85%

ปรมาตร 9 ml จากน*นทาการเจอจางใหมความเขมขนเทากบ 10-2, 10-3, 10-4, และ 10-5 แลวทา

การ spread โดย ดนท�มแบคทเรย spread บนอาหารสงเคราะห Nutrient glucose agar (NGA)

โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง และ ดนท�มแอคตโนมยซส spread บนอาหาร

สงเคราะห International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP 2- agar) โดยบมท�อณหภม

37°C นาน 72 ช�วโมง (ไอโซเลท KT 6-4-1 บม 7 วน) และบนทกผล

8. การศกษาสณฐานวทยาของจลนทรยภายใตกลองจลทรรศน

ทาการศกษาสณฐานวทยาของจลนทรยท�มชวตรอดในดน โดนทาการยอมสแบบแกรมและ

สงภายใตกลองจลทรรศนเลนสประกอบ กาลงขยาย 1,000 x

9. การวเคราะหขอมล

ทาการวเคราะหวาเรยนซ โดยใชโปรแกรม SPSS for Windows Version 14.0 เพ�อเปรยบ

ขอมลของความยาวลาตนและความยาวรากและน* าหนกแหง และเปรยบเทยบคาเฉล�ยโดยวธ

Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

ดน 9 ml

0.85 % NaCl

10-1 10-2 10-3 10-4 10-5

1 g

35

ตอนท� 2: การทดสอบการยบยaงกนของเชaอทดสอบและเชaอกอโรค

1. การเตรยมเช*อทดสอบและเช*อกอโรค 1.1 การเตรยมแอคตโนมยซสทดสอบ

1.1.1 การเตรยมแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 โดยเล*ยงแอคตโนมยซสบน

อาหาร International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2- agar)

โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 72 ช�วโมง จากน*นทาการถายเช*อลงใน

หลอดอาหารสงเคราะห International Streptomyces Project medium 2

broth (ISP2-broth) ขนาด 5 ml แลวเขยาดวยเคร�อง เคร�องเขยาแบบ

Orbital shaker เปนเวลา 72 ช�วโมง เพ�อใชเปนหวเช*อ จากน*นถายหวเช*อ

ลงในอาหารสงเคราะห International Streptomyces Project medium 2

broth (ISP2- broth) ปรมาตร 150 ml แลวเขยาดวยเคร�องเขยาแบบ Orbital

shaker เปนเวลา 72 ช�วโมง แลวนาไปวดคาการดดกลนแสงท� 650 nm ให

มคาเทากบ 0.5 หากคาการดกลนแสงมากกวา 0.5 ทาการเจอจางดวย

น*าเกลอ 0.85%

1.1.2 การเตรยมแอคตโนมยซสไอโซเลท KT 6-4-1 โดยเล* ยงแอคตโนมย ซสบนอาหาร International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP2- agar) โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 7 วน จากน*นชะสปอรของแอคตโนมยซสดวย น*าเกลอ 0.85%

1.2 การเตรยมเช*อกอโรคทดสอบโดยเล*ยงเช*อกอโรค (Xanthomonas sp.) บนอาหารสงเคราะห

King medium B agar (KB)โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง จากน*นทาการถายเช*อ

ลงในหลอดอาหารสงเคราะห Nutrient glucose broth (NGB) ขนาด 5 ml แลวเขยาดวย





36

1.3 การทดสอบการยบย *งกนของแบคทเรยโดยเล*ยงเช*อทดสอบบนอาหารสงเคราะห Nutrient

glucose agar (NGA) โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง จากน*นทาการขดเช*อกอโรค

เปนแนวต*ง

ภาพท� 11 การขดแนวเช*อทดสอบและเช*อกอโรค

ตอนท� 3: การทดสอบการยบยaงกนของเชaอทดสอบและเชaอกอโรคในกระถาง

1. การเตรยมเช*อทดสอบและเช*อกอโรค 1.1 การเตรยมแอคตโนมยซสทดสอบ

1.1.1 การเตรยมแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 โดยเล*ยงแอคตโนมยซสบน

อาหาร International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP 2- agar)

โดยบมท�อณหภม 37°C นาน72 ช�วโมง จากน*นทาการถายเช*อลงในหลอด

อาหารสงเคราะห International Streptomyces Project medium 2 broth

(ISP2- broth) ขนาด 5 ml แลวเขยาดวยเคร�องเขยาแบบ Orbital shaker

เปนเวลา 72 ช�วโมง เพ�อใชเปนหวเช*อ จากน*นถายหวเช*อลงในอาหาร

สงเคราะห International Streptomyces Project medium 2 broth (ISP 2-

broth) ปรมาตร 150 ml แลวเขยาดวยเคร�อง เขยาแบบ Orbital shaker เปน

เวลา 72 ช�วโมง แลวนาไปวดคาการดดกลนแสงท� 650 nm ใหมคาเทากบ

0.5 หากคาการดกลนแสงมากกวา 0.5 ทาการเจอจางดวยน*าเกลอ 0.85%

เช �อทดสอบ

เช �อกอโรค

37

1.1.2 การเตรยมแอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 โดยเล* ยงแอคตโนมย ซสบนอาหาร International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP 2- agar) โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 7 วน จากน*นชะสปอรของเช*อแอคตโนมยซสดวย น*าเกลอ 0.85%

1.2 การเตรยมเช*อกอโรคทดสอบ โดยเล*ยงเช*อกอโรค (Xanthomonas sp.)บนอาหารสงเคราะห

King medium B agar (KB)โดยบมท�อณหภม 37°C นาน 48 ช�วโมง จากน*นทาการถายเช*อ

ลงในหลอดอาหารสงเคราะห Nutrient glucose broth (NGB) ขนาด 5 ml แลวเขยาดวย





2 การเตรยมดน

โดยทาการผสม ดน : ทราย ในอตราสวน 2:1 (v/v) แลวทาการน�งฆาเช*อดน 2 คร* งท�อณหภม 121°C

ความดน 15 psi นาน 15 นาท โดยทาการน�งฆาเช*อหางกน 24 ช�วโมง

3 การนาเช*อลงดน

โดยนาแบคทเรยและแอคตโนมยซสท�มความเขมขน 108 cfu/ml ใสลงไปผสมในดนในอตราสวน

จลนทรย : ดน เทากบ 1:10 (v/v) แลวคลกผสมใหเขากน จากน*นนาไปบมในท�มดท�อณหภมหองเปน

เวลา 5 วน เพ�อใหเช*อจลนทรยเจรญท�วดน

4 การปลกขาว

นาดนท�มจลนทรยใสลงในถาดหลมขนาด 96 หลม จากน*นทาการหยอดเมลดขาวพนธ กข 6 ลงใน

หลม หลมละ 1 เมลดโดยใชดนผสมน*ากล�น (Negative control) และเช*อกอโรค (Positive control) เปน

ชดควบคมทาการรดน*าและคลมดวยพลาสตกเปนเวลา 5 วนเพ�อใหขาวงอก จากน*นเปดพลาสตกออก

และรดน*าทกวน

38

5 การทดสอบเช*อกอโรคในขาว

หลงจากขาวมอาย 10 วน ทาการสเปรยเช*อกอโรคท�มความเขมขนของเช*อเทากบ 108 CFU/ml ลง

บนใบขาว

6 การบนทกผล

บนทกผลของขาวหลงปลกในวนท� 17, 19, 21, และวนท� 35 โดยบนทกความสงของตนและ ความ

ยาวราก

7 การวเคราะหทางสถต

ทาการวเคราะหวาเรยนซ โดยใชโปรแกรม SPSS for Windows Version 14.0 เพ�อเปรยบขอมลของ

ความยาวลาตนและความยาวราก โดยเปรยบเทยบคาเฉล�ยดวยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT)

ผลการวจย

ตอนท� 1 การทดสอบการยบยaงกนของเชaอทดสอบและการทดสอบความสามารถในการสงเสรมการ

เจรญเตบโตของขาวในระยะตนกลา

1. การทดสอบการยบยaงซ�งกนและกนของเชaอทดสอบ ทาการทดสอบการยบยงซ� งกนและกนของเช*อทดสอบ จากแบคทเรย 3 ไอโซเลท คอ MC8

MC15 และ W9 และ แอคตโนมยซส 3 ไอโซแลท คอ KT-6-4-1 SN 5.4 และ 4.2.1.1 เพ�อทาการ

ผสมเช*อทดสอบลงในดนเพ�อปลกขาวแลวเปรยบเทยบกบการใชเช*อทดสอบเพยงชนดเดยว โดยทา

การทดสอบบนอาหารสงเคราะห Nutrient glucose agar (NGA) สาหรบแบคทเรย และอาหาร

สงเคราะห International Streptomyces Project medium 2 agar (ISP 2- agar) สาหรบแอคตโนมยซส

ผลการทดสอบแสดงใน ตารางท� 3 และภาพท� 11 และ 12

39

ภาพท� 12 การยบย *งระหวางแบคทเรย ไอโซเลท W9 และ แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4

ภาพท� 13 การยบย *งกนเองของแบคทเรย ไอโซเลท MC 15 และ แบคทเรย ไอโซเลท W9

40

ตารางท� 2 การยบย *งกนของเช*อทดสอบ

เช*อทดสอบ ผลการยบย *ง

MC8 + MC15 ไมยบย *ง MC8 + W9 ยบย *ง MC15 + W9 ยบย *ง KT-6-4-1 + SN 5.4 ไมยบย *ง KT-6-4-1 + 4.2.1.1 ไมยบย *ง SN 5.4 + 4.2.1.1 ไมยบย *ง KT-6-4-1 + MC8 ยบย *ง KT-6-4-1 + MC15 ไมยบย *ง KT-6-4-1 + W9 ไมยบย *ง SN 5.4 + MC8 ไมยบย *ง SN 5.4 + MC15 ยบย *ง SN 5.4 + W9 ยบย *ง 4.2.1.1 + MC8 ยบย *ง 4.2.1.1 + MC15 ยบย *ง 4.2.1.1 + W9 ไมยบย *ง

หมายเหต : ทาการทดลอง 3 ซ* า

จากการทดสอบพบวา แบคทเรย ไอโซเลท MC8 ยบย *งซ� งกนและกนกบ แบคทเรย ไอโซเลท

W9 และ แอคตโนมยซส ไอโซเลท 4.2.1.1 และ KT 6-4-1 แบคทเรย ไอโซเลท MC15 ยบย *งซ� งกนและ

กนกบแบคทเรย ไอโซเลท W9 และ แอคตโนมยซส ไอโซเลท 4.2.1.1 และ SN 5.4 และแบคทเรย ไอโซ

เลท W9 ยบย *งซ� งกนและกนกบ แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4

2. ผลการเจรญเตบโตของขาว วดการเจรญเตบโตของขาวโดยวดความยาวราก ความสงของลาตน และ น*าหนกแหง หลงปลกลงดนในวนท� 5, 7, 9, 11, 13, 15, 17, 19 และ 21

41

2.1. การวดความยาวรากของขาว จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวในวนท� 5, 15 และ 21 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยความยาวรากแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ แตคาเฉล�ยความยาวรากขาวในวนท� 7 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญดงแสดงผลในตารางท� 4

ตารางท� 3 คาเฉล�ยความยาวรากขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท�

5, 7, 15,และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

Isolate DAY

5 7 15 21 W9 3.57±1.23a 4.83±0.46ab 7.41±1.38a 10.18±1.62a KT 6-4-1 3.71±0.83a 4.93±1.91ab 9.45±4.94a 11.17±0.80a SN 5.4 2.61±1.33a 8.49±3.03a 8.71±5.87a 10.56±0.55a 4.2.1.1 4.31±1.57a 4.74±0.42ab 7.68±3.27a 9.74±1.83a MC8 3.71±2.21a 5.40±2.79ab 7.17±6.31a 9.91±2.13a MC15 3.74±2.05a 4.97±2.34ab 8.27±4.04a 7.09±0.65a Negative control 3.66±1.62a 4.23±2.06b 5.53±2.17a 13.03±3.21a Positive control 3.33±0.10a 4.85±1.32ab 8.65±2.97a 10.66±3.14a หมายเหต เปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวโดยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) ท�ระดบความเช�อม�น

95% (p ≤ 0.05)

ในวนท� 7 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ ซ� งสามารถแบงได

เปนสองกลม ดงตอไปน*

กลมแรก คอ negative control (น*ากล�น), แบคทเรย ไอโซเลท MC15, MC8, W9, แอคตโนมยซส

ไอโซเลท KT 6-4-1,4.2.1.1 และ positive control (IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความยาวรากไมแตกตางกน

ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สอง คอ แบคทเรย ไอโซเลท

และ SN 5.4 และ positive control

(p ≤ 0.05) โดยขาวท�มความยาวรากมากท�สด

เทากบ 8.49±3.03 เซนตเมตร

ภาพท� 14 ความยาวรากขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท�

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

W9 KT 6-4-1

abab

ไอโซเลท MC15, MC8, W9, แอคตโนมยซส ไอโซเลท

positive control (IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยท�ไมแตกตางกน ท�ระดบความเช�อม�น

โดยขาวท�มความยาวรากมากท�สด คอ ขาวท�ปลกในดนท�มแอคตโนมยซส

ความยาวรากขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท�

SN 5.4 4.2.1.1 MC 8 M 15 Neganive C

ความยาวราก วนท� 7

a

abab

abb

42

ไอโซเลท KT 6-4-1, 4.2.1.1

ใหคาเฉล�ยท�ไมแตกตางกน ท�ระดบความเช�อม�น 95%

ขาวท�ปลกในดนท�มแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN5.4

ความยาวรากขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท� 7

Neganive C Positive C

ab

43

ตารางท� 4 คาเฉล�ยความยาวรากขาวในดนท�มแบคทเรย และ แอคตโนมยซสทดสอบ และ เช*อทดสอบท�ทา

การผสมกนท�แตกตางกนในวนท� 15, 17 และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

Isolate DAY

15 17 19 21 W 9 7.41±1.38ab 8.81±1.18abc 8.52±2.10bc 10.18±1.62gf KT 6-4-1 9.45±4.94ab 8.37±3.84abc 10.73±3.36b 11.17±0.80defg SN 5.4 8.71±5.87ab 9.93±6.32abc 8.50±3.25bc 10.56±0.55efg 4.2.1.1 7.68±3.27ab 7.65±1.83abc 8.61±0.51bc 9.74±1.83g MC 8 7.17±6.31ab 8.74±3.51abc 8.03±2.12bc 9.91±2.13g MC 15 8.27±4.04ab 7.84±3.30abc 8.38±1.53bc 7.09±0.65h KT-6-4-1 + W 9 6.33±0.64ab 11.68±0.96ab 16.03±0.07a 16.35±0.41a 4.2.1.1 + SN 5.4 6.63±0.44b 6.78±2.21bc 5.49±0.69c 11.48±1.73defg SN 5.4 + MC 8 7.69±0.95b 9.32±2.32abc 9.74±2.21b 13.95±3.01bc KT-6-4-1 + 4.2.1.1 6.20±0.06aa 7.48±2.09abc 10.72±5.57b 11.73±0.41cdefg KT-6-4-1 + SN 5.4 5.29±0.21b 6.72±0.25c 10.14±2.57b 12.82±1.22bcde KT-6-4-1 + MC 15 12.61±0.07b 7.69±0.41abc 9.75±0.55b 13.31±0.52bcd 4.2.1.1 + W 9 11.03±0.33a 12.06±0.20a 17.59±2.19a 14.14±0.45abc MC 15 + MC 8 6.33±0.64aa 11.16±3.48abc 11.34±1.75b 14.92±0.23ab Negative control 5.53±2.17b 7.94±2.75abc 10.65±2.09b 13.03±3.21cdef Positive control 8.65±2.97ab 9.43±3.73abc 15.79±14.87a 10.66±3.14defg หมายเหต เปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวโดยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) ท�ระดบความเช*อม�น

95% (p ≤ 0.05)

จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวในวนท� 15, 17, 19 และ 21 หลงปลก พบวาใน

วนท� 15 คาเฉล�ยความยาวรากของขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ แบงออกเปน 2 กลม กลมแรก

ไอโซเลท W 9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15 และ เช*อทดสอบระหวาง KT 6-4-1 + W 9,

4.2.1.1 + SN 5.4, SN 5.4 + MC 8, KT 6-4-1 + SN 5.4, KT 6-4-1 + MC 15, Negative control(น*ากล�น) และ

Positive control (IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบ

ความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สอง คอ ไอโซเลท

KT 6-4-1 + 4.2.1.1, 4.2.1.1 + W 9, MC

ยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

ผสมกนระหวาง 4.2.1.1 + W 9 ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมา


คาเฉล�ยความยาวรากของขาวในวนท�

แตกตางกนอยางมนยสาคญ แบงออกเปน

กลมแรก คอ ไอโซเลท W9,

4.2.1.1 + SN 5.4, SN 5.4 + MC 8, KT

MC 8, Negative control (น*ากล�น

แตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

ab

abab

ab

ไอโซเลท W 9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15 และ

9, MC 15 + MC 8 และ Positive control (IBA 1,000 ppm

ยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05) โดยเช*อทดสอบท�ทาการ

ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมากท�สด เทากบ 11.03±0.33


คาเฉล�ยความยาวรากของขาวในวนท� 17 หลงปลก พบวาคาเฉล�ยความยาวรากของขาวมความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญ แบงออกเปน 3 กลม ไดแก

W9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC8, MC15 และ

8, KT 6-4-1 + 4.2.1.1, KT 6-4-1 + SN 5.4, KT 6-4-

น*ากล�น) และ Positive control(IBA 1,000 ppm)ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาว

แตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

ตวามยาวราก วนท� 15

abab

abb b

a

bb

a

44

และ เช*อทดสอบระหวาง

IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความ

โดยเช*อทดสอบท�ทาการ

11.03±0.33 เซนตเมตร


หลงปลก พบวาคาเฉล�ยความยาวรากของขาวมความ


-1 + MC 15, MC 15 +

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาว

a

ab

b


KT 6-4-1 + W 9, 4.2.1.1 + SN 5.4, SN 5.4 + MC

8, Negative control (น*ากล�น) และ


กลมท�สาม คอ ไอโซเลท W

KT 6-4-1 + W 9, SN 5.4 + MC 8, KT

Negative control (น*ากล�น) และ Positive control

กนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

+ W 9 ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมากท�สด เทากบ


0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

abc abc

abc

abc

คอ ไอโซเลท W9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15 และ

9, 4.2.1.1 + SN 5.4, SN 5.4 + MC 8, KT 6-4-1 + 4.2.1.1, KT 6-4-1 + MC

และ Positive control (IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาว

แตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

W 9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15 และ

8, KT 6-4-1 + 4.2.1.1, KT 6-4-1 + MC 15, 4.2.1.1 + W

Positive control (IBA 1,000 ppm)ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวแตกตาง

กนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05) โดยเช*อทดสอบท�ทาการผสมกนระหวาง

ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมากท�สด เทากบ 12.06 ± 0.20 เซนตเมตร



abcabcabc

ab

bc

abc

abc abc

abc

c

a

45


1 + MC 15, MC 15 + MC

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาว


15, 4.2.1.1 + W 9, MC 15 + MC 8,

ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวแตกตาง

โดยเช*อทดสอบท�ทาการผสมกนระหวาง 4.2.1.1


abcabc

คาเฉล�ยความยาวรากของขาวในวนท�

แตกตางกนอยางมนยสาคญ แบงออกเปน

กลมแรก คอ ไอโซเลท W

5.4 ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ


SN 5.4+MC 8, KT 6-4-1+4.2.1.1, KT

control (น*ากล�น) ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ ท�ระดบความเช�อม�น

(p ≤ 0.05)

กลมท�สาม คอ เช*อทดสอบระหวาง

ppm) ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

โดยเช*อทดสอบระหวาง 4.2.1.1+W9

เซนตเมตร


0.002.004.006.008.00

10.0012.0014.0016.0018.0020.00

bcb

bc bc



9, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15 และ เช*อทดสอบระหวาง

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ ท�ระดบความเช�อม�น

W 9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC8, MC15 และ

1+4.2.1.1, KT 6-4-1+SN 5.4, KT 6-4-1+MC15, MC15+MC8

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ ท�ระดบความเช�อม�น

คอ เช*อทดสอบระหวาง KT 6-4-1+W9, 4.2.1.1 + W 9 และ Positive control

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

4.2.1.1+W9 ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมากท�สด เทากบ



bc bc bc

a

c

bb b b

a

b

46

หลงปลก พบวาคาเฉล�ยความยาวรากของขาวมความ

เช*อทดสอบระหวาง 4.2.1.1 + SN

ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)


1+MC15, MC15+MC8 และ Negative

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ ท�ระดบความเช�อม�น95%

Positive control (IBA 1,000

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมากท�สด เทากบ 17.59±2.19


a

b b

47



กลมแรก คอ ไอโซเลท MC15

กลมท�สอง คอ ไอโซเลท W9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8 และ เช*อทดสอบระหวาง 4.2.1.1 +

SN 5.4, KT 6-4-1 + 4.2.1.1 และ Positive control ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมม

นยสาคญ ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สาม คอ ไอโซเลท W 9, KT 6-4-1, SN 5.4 และ เช*อทดสอบระหวาง, 4.2.1.1 + SN 5.4, KT

6-4-1 + 4.2.1.1, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความยาวราก

ของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�ส� คอ ไอโซเลท KT 6-4-1, SN 5.4 และ เช*อทดสอบระหวาง 4.2.1.1 + SN 5.4, KT 6-4-1 +

4.2.1.1, KT 6-4-1 + SN 5.4, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ย

ความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�หา คอ ไอโซเลท KT 6-4-1 และ เช*อทดสอบระหวาง 4.2.1.1 + SN5.4, KT 6-4-1 + 4.2.1.1,

KT 6-4-1 + SN 5.4, KT 6-4-1 + MC 15, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm)

ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�หก คอ เช*อทดสอบระหวาง KT 6-4-1+4.2.1.1, KT 6-4-1+SN 5.4, KT 6-4-1+MC15, 4.2.1.1

+W9 และ Negative control (น*ากล�น) ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�

ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�เจด คอ เช*อทดสอบระหวาง SN 5.4 + MC 8, KT 6-4-1 + MC 15, MC 15 + MC 8, KT6-4-1

+ SN 5.4 และ 4.2.1.1 + W 9 ใหคาเฉล�ยความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความ

เช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�แปด คอ เช*อทดสอบระหวาง

ความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

KT 6-4-1 + W 9 ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมากท�สด เทากบ


2.2. การวดความสงของลาตนของขาว จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท�

สงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ แตคาเฉล�ยความยาวรากขาวในวนท�

ของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

14.00

16.00

18.00

20.00

gf efg gdefg

คอ เช*อทดสอบระหวาง MC15+ MC 8, 4.2.1.1 + W 9 และ KT 6-

ความยาวรากของขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p≤0.05

ใหคาเฉล�ยความยาวของรากขาวมากท�สด เทากบ 16.35±0.41 เซนตเมตร


การวดความสงของลาตนของขาว จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท� 7, 15 และ 21 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยความ

สงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ แตคาเฉล�ยความยาวรากขาวในวนท� 5 หลงปลกพบวาคาเฉล�ย

ของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ ดงแสดงในตารางท� 5


g

h

a

defbc

cdefgbcde bcd abc

48

-4-1 + W 9 ใหคาเฉล�ย

0.05) เช*อทดสอบระหวาง



หลงปลกพบวาคาเฉล�ยความ

หลงปลกพบวาคาเฉล�ย

ab

cdefdefg

49

ตารางท� 5 คาเฉล�ยความสงของตนขาว ในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสท�แตกตางกนในวนท� 5, 7, 15

และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

Isolate DAY

5 7 15 21 W9 4.24±0.44b 7.53±2.35a 20.33±6.49a 24.74±6.60a KT 6-4-1 8.25±5.17a 7.96±2.03a 20.43±7.77a 27.11±8.52a SN 5.4 4.09±1.00b 9.03±0.67a 23.24±9.92a 32.03±5.11a 4.2.1.1 4.38±0.27b 9.54±0.28a 23.66±8.84a 28.64±9.24a MC8 3.98±1.69b 7.90±2.67a 21.64±9.93a 27.91±7.72a MC15 4.03±1.16b 7.31±1.66a 21.62±6.78a 26.69±4.82a Negative control 4.36±1.13b 7.71±2.38a 14.62±3.13a 22.70±2.93a Positive control 3.83±0.72b 7.00±2.40a 18.71±4.78a 22.14±3.09a หมายเหต เปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวโดยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) ท�ระดบความเช�อม�น

95% (p ≤ 0.05)

จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท� 7, 15 และ 21 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยความ

สงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ แตคาเฉล�ยความยาวรากขาวในวนท� 5 หลงปลกพบวาคาเฉล�ย

ของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ ซ� งสามารถแบงไดเปนสองกลม ไดแก

กลมแรก คอ W 9, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control

(IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความยาวรากแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95%

(p ≤ 0.05)

กลมท�สอง คอ แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 โดยขาวท�มความยาวรากมากท�สดคอขาวท�ปลก

ในดนท�ม แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 เทากบ 8.25±5.17 เซนตเมตร

ภาพท� 19 ความสงของตนขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท�

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

7.00

8.00

9.00

10.00

W9 KT 6-4-1

a

b

ความสงของตนขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท�

SN 5.4 4(2.1.1) MC 8 M 15 Neganive C

ความสงของตน วนท� 5

b b b b b

50

ความสงของตนขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท� 5

Neganive C Positive C

b

51

ตารางท� 6 คาเฉล�ยความสงของตนขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบ และเช*อทดสอบท�ทา

การผสมกนท�แตกตาง กนในวนท� 15, 17 และ 21 หลงปลก (เซนตเมตร)

Isolate DAY

15 17 19 21 W 9 20.33±6.49a 23.04±5.55abc 23.51±6.70abc 24.74±6.60ab KT 6-4-1 20.43±7.77a 24.29±8.14abc 26.95±9.23ab 27.11±8.52ab SN 5.4 23.24±9.92a 30.52±0.08a 29.09±3.90a 32.03±5.11a 4.2.1.1 23.66±8.84a 24.86±5.59ab 26.97±3.59ab 28.64±9.24ab MC 8 21.64±9.93a 25.17±9.65ca 26.54±8.44abc 27.91±7.72ab MC 15 21.62±6.78a 22.70±4.49abc 23.62±6.35abc 26.69±4.82ab KT 6-4-1 + W 9 14.35±0.38a 17.99±1.26bc 23.50±0.74abc 24.54±1.81ab 4.2.1.1 + SN 5.4 14.52±0.34a 15.35±1.29d 18.45±1.99bc 22.85±0.04b SN 5.4 + MC 8 13.91±0.33a 15.67±0.92d 18.01±1.32c 23.02±0.08b KT 6-4-1 + 4.2.1.1 14.20±0.23a 17.86±0.65bc 20.72±3.79abc 27.28±0.23ab KT 6-4-1 + SN 5.4 15.05±0.24a 15.31±0.13d 19.68±1.73bc 23.95±0.81ab KT 6-4-1 + MC15 13.88±0.37a 17.99±0.83bc 22.04±0.82abc 27.33±1.37ab 4.2.1.1 + W 9 15.62±0.08a 17.11±3.46bc 21.28±2.18abc 25.69±1.88ab MC 15 + MC 8 15.00±0.34a 18.29±0.55bc 19.70±0.99bc 23.50±0.48ab Negative control 14.62±3.13a 16.65±2.60c 23.22±6.47abc 22.70±2.93b Positive control 18.71±4.78a 19.21±4.12bc 21.09±2.77ab 22.14±3.09

หมายเหต เปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวโดยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) ท�ระดบความ

เช*อม�น 95% (p ≤ 0.05)

จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความสงงของตนขาวในวนท� 15, 17, 19 และ 21 หลงปลก พบวาในวน

ท 15 คาเฉล�ยความยาวความสงงของตนไมมความแตกตางกนทางสถต คาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท�

17 หลงปลก พบวาคาเฉล�ยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ แบงออกเปน 4 กลม ไดแก

กลมแรก ไดแก เช*อทดสอบระหวาง

คาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

กลมท�สอง ไดแก ไอโซเลท

6-4-1 + 4.2.1.1, KT 6-4-1 + MC15, 4.2.1.1 + W

Positive control (IBA 1,000 ppm

ความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สาม ไดแก ไอโซเลท

W 9, KT 6-4-1 + 4.2.1.1, KT 6-4-1 + MC

1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

(p ≤ 0.05)

กลมท�ส� ไดแก ไอโซเลท


สงของตนรากขาวมากท�สด เทากบ


0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

abc abc

a

ab

เช*อทดสอบระหวาง 4.2.1.1 + SN 5.4, SN 5.4 + MC 8 และ KT

คาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p

ไอโซเลท W 9, KT 6-4-1, MC 15 และ เช*อทดสอบระหวาง

1 + MC15, 4.2.1.1 + W 9, MC 15 + MC 8, Negative control

IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบ

ไอโซเลท W 9, KT 6-4-1, 4.2.1.1. MC 15 และ เช*อทดสอบระหวาง

1 + MC 15, 4.2.1.1 + W 9, MC 15 + MC 8 และ Positive control

ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

ไอโซเลท SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8 และ MC 15 ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาว

แตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05) โดย ไอโซเลท SN 5.4

สงของตนรากขาวมากท�สด เทากบ 30.52±0.08 เซนตเมตร


ความสงตน วนท� 17

abca

bcd d

bcd

bc bc bc

52

KT 6-4-1 + SN 5.4 ให

p ≤ 0.05)

เช*อทดสอบระหวาง KT 6-4-1 + W 9, KT

8, Negative control (น*ากล�น) และ

ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบ

เช*อทดสอบระหวาง KT 6-4-1 +

Positive control (IBA

ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95%

ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาว

SN 5.4 ใหคาเฉล�ยความ


bcbcc

คาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท�

แบงออกเปน 3 กลม ไดแก

กลมแรก ไดแก ไอโซเลท

5.4, SN 5.4+MC 8, KT 6-4-1+4.2.1.1, KT

Negative control (น*ากล�น) และ Positive control

กนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

กลมท�สอง ไดแก ไอโซเลท

KT 6-4-1+W 9, 4.2.1.1+ SN 5.4, KT

MC15+MC8, Negative control (น*ากล�น

ขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

กลมท�สาม ไดแก ไอโซเลท

W9, 4.2.1.1+SN 5.4, KT 6-4-1+4.2.1.1, KT

ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

ในไอโซเลท SN 5.4 ใหคาเฉล�ยความสงของตนรากขาวมากท�สด เทากบ


0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

abcab

aab

คาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท� 19 หลงปลก พบวาคาเฉล�ยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ

ไอโซเลท W9, MC8, MC15 และ เช*อทดสอบระหวาง KT 6-4

1+4.2.1.1, KT 6-4-1+ SN 5.4, KT 6-4-1+MC15, 4.2.1.1+W

Positive control (IBA 1,000 ppm) ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตาง

กนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

ไอโซเลท W9, KT 6-4-1, 4.2.1.1, MC 8, MC15 และ

9, 4.2.1.1+ SN 5.4, KT 6-4-1+4.2.1.1, KT 6-4-1+SN 5.4, KT 6-4-1+MC15, 4.2.1.1+W

น*ากล�น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm)ใหคาเฉล�ยความสงของตน

ขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

ไอโซเลท SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15 และ เช*อทดสอบระหวาง

1+4.2.1.1, KT 6-4-1+MC 15, 4.2.1.1+W 9 และ Negative control

ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95%

ยความสงของตนรากขาวมากท�สด เทากบ 29.09±3.90 เซนตเมตร



abcabc abc

bc cabc bc abc abc

53

หลงปลก พบวาคาเฉล�ยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ

4-1 + W9, 4.2.1.1+SN

4.2.1.1+W 9, MC 15+MC 8,

ใหคาเฉล�ยความสงของตนขาวแตกตาง


1+MC15, 4.2.1.1+W 9,

ใหคาเฉล�ยความสงของตน


Negative control (น*ากล�น)

95% (p ≤ 0.05) โดยเช*อ



abc

bc bc

คาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท�

แบงออกเปน 2 กลม ไดแก

กลมแรก คอ ไอโซเลท W

W9, 4.2.1.1 + SN5.4, SN5.4 + MC8, KT

4.2.1.1, KT 6-4-1 + SN 5.4, Negative control

ความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

กลมท�สอง คอ ไอโซเลท W

+ W9, KT 6-4-1+4.2.1.1, KT 6-4-

ความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น

ใหคาเฉล�ยความสงของตนรากขาวมากท�สด เทากบ


0.00

5.00

10.00

15.00

20.00

25.00

30.00

35.00

40.00

abab

aba

คาเฉล�ยความสงของตนขาวในวนท� 21 หลงปลก พบวาคาเฉล�ยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ

9, KT 6-4-1, 4.2.1.1, MC 8, MC15 และ เช*อทดสอบระหวาง

W9, 4.2.1.1 + SN5.4, SN5.4 + MC8, KT 6-4-1 + MC15, 4.2.1.1 + W9, MC15 +

1 + SN 5.4, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm

ความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05

W 9, KT 6-4-1, SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15 และ

-1+SN5.4, KT 6-4-1+MC15, 4.2.1.1+W9 และ MC15 + MC8

ความสงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p≤0.05)

ใหคาเฉล�ยความสงของตนรากขาวมากท�สด เทากบ 32.03±5.11เซนตเมตร



ababab ab

abab ab

b b

54

หลงปลก พบวาคาเฉล�ยมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ


1 + MC15, 4.2.1.1 + W9, MC15 + MC 8, KT 6-4-1 +

IBA 1,000 ppm)ใหคาเฉล�ย

0.05)

และ เช*อทดสอบ KT6-4-1

MC15 + MC8 ใหคาเฉล�ย

โดยไอโซเลท SN 5.4


ab bb

55

ภาพท� 23 การเปรยบเทยบความสงและความยาวรากของขาวในวนท� 5 ของเช*อในไอโซเลท W 9, KT 6-4-1,

SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC 15, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (IBA 1,000

ppm) ตามลาดบ

W9 KT-6-4-1 SN5.4 4.2.1.1 MC15 MC8 -NV +PV

56

ภาพท� 24 การเปรยบเทยบความสงและความยาวรากของขาวในวนท� 7 ของเช*อในไอโซเลท W 9, KT 6-4-1,

SN 5.4, 4.1.1, MC 8, MC 15, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (IBA 1,000 ppm)

ตามลาดบ

W9 KT-6-4-1 SN5.4 4.2.1.1 MC15 MC8 -NV +PV

57

ภาพท�25 การเปรยบเทยบความสงและความยาวรากของขาวในวนท�15 ของเช*อในไอโซเลท W9, KT 6-4-

1,SN 5.4, 4.2.1.1, MC 8, MC15, Negative control (น*ากล�น)และPositive control (IBA 1,000

ppm ) ตามลาดบ

W9 KT-6-4-1 SN5.4 4.2.1.1 MC15 MC8 -NV +PV

58

ภาพท� 26 การเปรยบเทยบความสงและความยาวรากของขาวในวนท� 21 ของเช*อในไอโซเลท W 9,

KT 6-4-1, SN 5.4, 4.1.1, MC 8, MC 15, Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (IBA

1,000 ppm) ตามลาดบ

W9 KT-6-4-1 SN5.4 4.2.1.1 MC15 MC8 -NV +PV

59

2.3. นaาหนกแหงของขาว

ภาพท� 27 น*าหนกแหงของตนขาวในดนท�มเช*อแบคทเรยและแอคตโนมยซสท�แตกตางกนในวนท� 21

จากกราฟเปรยบเทยบคาเฉล�ยน*าหนกแหงของขาวในวนท� 21 พบวา คาเฉล�ยมความแตกตางกน

อยางมนยสาคญ แบงออกเปน 4 กลม ดงตอไปน*

กลมแรก คอ เช*อในไอโซเลท W9, SN5.4, MC 15, 4.2.1.1, KT 6-4-1, MC8 และ เช*อทดสอบ

ระหวาง SN5.4 + MC8, MC15+MC8, KT 6-4-1 + SN5.4, 4.2.1.1+SN5.4, Positive control (IBA 1,000

ppm) และ Negative control (น*ากล�น) ใหคาเฉล�ยน*าหนกแหงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�

ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สอง คอ เช*อในไอโซเลท W9, SN5.4, MC15, 4.2.1.1, KT 6-4-1, MC8 และเช*อทดสอบ

ระหวาง SN 5.4 + MC 8, MC 15+MC 8, KT 6-4-1+ SN5.4, 4.2.1.1 + SN5.4, KT 6-4-1 + W9, KT 6-4-1 +

W 9, KT 6-4-1+4.2.1.1 และ Negative control (น*ากล�น) ใหคาเฉล�ยน*าหนกแหงของตนขาวแตกตางกนอยาง

ไมมนยสาคญ ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

60

กลมท�สาม คอ เช*อในไอโซเลท W9, SN5.4, MC15, 4.2.1.1, KT 6-4-1, MC8 และเช*อทดสอบ

ระหวาง SN5.4 + MC8, MC15+MC8, KT 6-4-1 + SN5.4, KT 6-4-1+W9, KT 6-4-1+W9, KT 6-4-1+

4.2.1.1, KT 6-4-1+MC15 และ Negative control (น*ากล�น) ใหคาเฉล�ยน*าหนกแหงของตนขาวแตกตางกน

อยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�ส� คอ เช*อในไอโซเลท W9, KT 6-4-1, SN5.4, MC8 และ เช*อทดสอบระหวาง SN5.4 + MC

8, 4.2.1.1+ W9, MC15+MC8, KT 6-4-1 + SN5.4, KT 6-4-1 + W9, KT 6-4-1 + 4.2.1.1, และ KT 6-4-1+MC

15 ใหคาเฉล�ยน*าหนกแหงของตนขาวแตกตางกนอยางไมมนยสาคญท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

โดยเช*อทดสอบระหวาง 4.2.1.1+ W9 ใหคาเฉล�ยน*าหนกแหงของขาวมากท�สดเทากบ 0.17 กรม

3. การทดสอบการมชวตรอดและสณฐานวทยาของเชaอในดนและรากขาว

3.1. การตรวจสอบการมชวตรอดของเชaอในดนและรากขาว จากการตรวจสอบการมชวตรอดของเช*อในดนและรากขาวของแบคทเรย และ แอคตโนมยซส

ทดสอบ หลงจากทาการปลกขาว 21 วน พบวาเช*อในไอโซเลท MC8, W9, MC8 + MC15, KT 6-4-1,

SN5.4 และ 4.2.1.1 มปรมาณเช*อมากกวา 105 CFU/g โดยเช*อทดสอบระหวาง MC8 + MC15 มปรมาณของ

เช*อมากท�สดซ� งแสดงวาเช*อสามารถเจรญเตบโตในดนได และ เช*อทดสอบ KT 6-4-1 + SN 5.4, KT 6-4-1 +

4.2.1.1, SN5.4 + 4.2.1.1 และ KT 6-4-1+W9 มปรมาณเช*อท�นอยกวา 105 CFU/g ดงแสดงในตารางท� 8 และ

จากการทดสอบการรอดชวตของเช*อในรากขาว พบวา เช*อทดสอบมชวตรอดในรากขาว โดย แบคทเรย

ไอโซเลท W9 มปรมาณมากท�สด (ตารางท� 7) ซ� งอาจเปนแบคทเรยท�อาศยอยภายในรากพช (หน�ง และคณะ

, 2548)

61

ตารางท� 7 ปรมาณเช*อท�มชวตรอดในดน

เช*อทดสอบ ปรมาณเช*อในดน (CFU/g)

MC 8 1.97×106±2.15b MC15 1.02×105±1.09b W 9 1.13×106±1.22b KT 6-4-1 1.20×106±0.98b SN 5.4 3.86×106±2.34b 4.2.1.1 1.15×106±4.23b MC 8 + MC 15 6.16×107±3.45a KT 6-4-1 + SN 5.4 8.65×104±3.67cd KT 6-4-1 + 4.2.1.1 3.90×104±2.58d SN 5.4 + 4.2.1.1 5.30×104±3.74d KT 6-4-1 + MC 15 2.30×103±1.23e KT 6-4-1 + W 9 5.05×104±2.98c SN 5.4 + MC 8 1.37×105±3.22c 4.2.1.1 + W 9 2.05×105±2.17c

หมายเหต ทาการทดลอง 9 ซ* า โดยเกบตวอยางดน 3 คร* ง และทาการทดลองตวอยางละ 3 ซ* า

62

ตารางท� 8 ปรมาณเช*อท�มชวตรอดในรากขาว

เช*อทดสอบ ปรมาณเช*อในรากขาว (CFU/g)

MC 8 1.87×105 ± 0.78a MC 15 1.31×105 ± 1.06a W 9 2.68×105 ± 1.78b KT 6-4-1 4.75×104 ± 2.60c SN 5.4 4.80×104 ± 3.47c 4.2.1.1 7.40×104 ± 3.96c MC 8 และ MC 15 5.35×104 ± 2.35c KT 6-4-1 และ SN 5.4 2.15×104 ± 4.55c KT 6-4-1 และ 4.2.1.1 1.22×104 ± 1.03c SN 5.4 และ 4.2.1.1 2.34×103 ± 1.54d KT 6-4-1 และ MC 15 1.25×103 ± 1.06d KT 6-4-1 และ W 9 2.43×103 ± 1.56d SN 5.4 และ MC 8 1.36×104 ± 0.98c 4.2.1.1 และ W 9 3.45×104 ± 3.21c

หมายเหต ทาการทดลอง 9 ซ* าโดยเกบตวอยางรากขาว 3 คร* ง และทาการทดลอง ตวอยางละ 3 ซ* า

3.2. ลกษณะสณฐานวทยาของเชaอทดสอบในดนและรากขาวภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ

จากการศกษาสณฐานวทยาของเช*อทดสอบภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ

กาลงขยาย 1000x พบวา มลกษณะรปรางของเช*อคลายกบเช*อเร�มตนท�ทาการผสมกบดน จงคาดวาเช*อ

ทดสอบสามารถมชวตรอดในดนได ซ� งเปนแบคทเรยท*งหมด 33 ไอโซเลท เปนแบคทเรยตดสแกรมลบ

27 ไอโซเลท คดเปน 78.78 % แบงออกเปนรปทอน 26 ไอโซเลท และ กลม 1 ไอโซเลท และ เปนตดส

แกรมบวก 6 ไอโซเลท คดเปน 21.22% แบงอออกเปนรปทอน 4 ไอโซเลท และกลม 2 ไอโซเลท และ

แอคตโนมยซส 7 ไอโซเลท

63

ภาพท� 28 แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบกาลงขยาย 1000 x

ภาพ A แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 เร�มตน ภาพ B แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 จากดนหลงปลกขาว 21 วน

ภาพท� 29 แอคตโนมยซส ไอโซเลท 4.2.1.1 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบกาลงขยาย 1000x

ภาพ A แอคตโนมยซส ไอโซเลท 4.2.1.1 เร�มตน

ภาพ B, C, D แอคตโนมยซส ไอโซเลท 4.2.1.1 จาก ดนหลงปลกขาว 21 วน

ภาพ A ภาพ B


ภาพ C ภาพ D

64

ภาพท� 30 แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบกาลงขยาย

1000 x

ภาพ A แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 เร�มตน

ภาพ B, C, D แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 จากดนหลงปลกขาว 21 วน



65

ภาพท� 31 แบคทเรย ไอโซเลท W 9 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ กาลงขยาย 1000x

ภาพ A แบคทเรย ไอโซเลท W9 เร�มตน

ภาพ B, C, D แบคทเรย ไอโซเลท W9 จากดนหลงปลกขาว 21 วน



66

ภาพท� 32 แบคทเรย ไอโซเลท MC 8 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ กาลงขยาย 1000x

ภาพ A แบคทเรย ไอโซเลท MC 8 เร�มตน

ภาพ B, C, D แบคทเรย ไอโซเลท MC 8 จากดนหลงปลกขาว 21 วน



67

ภาพท� 33 แบคทเรย ไอโซเลท MC 15 ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ กาลงขยาย 1000 x ภาพ A แบคทเรย ไอโซเลท MC 15 เร�มตน

ภาพ B, C, D แบคทเรย ไอโซเลท MC 15 จากดนหลงจากปลกขาว 21 วน

ตอนท� 2: การทดสอบการยบยaงกนของเชaอทดสอบและเชaอกอโรค

จากผลการศกษาในตอนท� 1 พบวา แอคตโนมนซส ไอโซเลท SN 5.4 และไอโซเลท KT 6-4-1

สามารถสงเสรมการเจรญเตบโตของขาวไดดท�สด จงนาแอคตโนมนซสท*งสองไอโซเลทมาทาการทดสอบ

การยบย *งเช*อกอโรค Xanthomonas sp. ซ� งเปนสาเหตของโรคขอบใบแหงในขาว พบวาแอคตโนมนซสท*ง

สองไอโซเลท สามารถยงย *งเช*อกอโรคได ดงภาพท� 34



68

ภาพท� 34 การยบย *งกนของแอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 และ Xanthomonas sp.

ภาพท� 35 การยบย *งกนของแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 และ Xanthomonas sp.

ตอนท� 3: การทดสอบการยบยaงกนของเชaอทดสอบและเชaอกอโรคในกระถาง

1.1. การวดความยาวรากของขาว จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวท�มเช*อทดสอบและเช*อกอในวนท� 17, 19

และ 21 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยความยาวรากแตกตางกนอยางไมมนยสาคญ แตคาเฉล�ยความยาวรากขาวในวนท� 35 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญดงแสดงผลใน ตารางท� 9

69

ตารางท� 9 คาเฉเล�ยความยาวรากขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกนในวนท�

17, 19, 21,และ 35 หลงปลก (เซนตเมตร)

ไอโซเลท วนท�

17 19 21

KT 6-4-1 4.60±2.23a 4.60±1.72a 3.80±2.34a

SN 5.4 4.27±2.40a 3.87±1.99a 3.86±1.92a

น*ากล�น (Negative control) 3.60±1.06a 4.60±1.52a 6.20±2.28a

เช*อกอโรค (Positive control) 3.20±1.52a 4.00±1.58a 4.60±1.34a

หมายเหต เปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวโดยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) ท�ระดบ

ความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

1.2. การวดความสงของตนขาว จากการเปรยบเทยบคาเฉล�ยความสงของตนขาวท�มเช*อทดสอบและเช*อกอในวนท� 17, 19, 21 และ 35 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญดงแสดงผลในตารางท� 10

ตารางท� 10 คาเฉล�ยความยาวของตนขาวในดนท�มแบคทเรยและแอคตโนมยซสทดสอบท�แตกตางกน

ในวนท� 17, 19, 21,และ 35 หลงปลก (เซนตเมตร)

ไอโซเลท วนท�

17 19 21

KT 6-4-1 43.27±8.76a 40.00±17.47b 45.20±12.10a

SN 5.4 41.27±12.88a 53.67±10.18a 45.47±10.36a

น*ากล�น (Negative control) 28.60±5.42b 30.00±3.97bc 34.20±2.49b

เช*อกอโรค (Positive control) 37.60±9.68a 33.00±5.39c 34.80±6.90b

หมายเหต เปรยบเทยบคาเฉล�ยความยาวรากของขาวโดยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) ท�ระดบ

ความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

70

ในวนท� 17 หลงปลกพบวาคาเฉล�ยของรากขาวมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ ซ� งสามารถแบง

ไดเปนสองกลม คอ

กลมแรก คอ แอคตโนมนซส ไอโซเลท KT 6-4-1, แอคตโนมนซส ไอโซเลท SN 5.4 และ Positive

control (เช*อกอโรค) ใหคาเฉล�ยความยาวรากไมแตกตางกน ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สอง คอ Negative control (น*ากล�น) โดยขาวท�มความยาวสงมากท�สดคอขาวท�ปลกในดนท�ม

แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 เทากบ 43.27±8.76 เซนตเมตร

ภาพท� 36 ความสงของตนขาวในวนท� 17

0

10

20

30

40

50

SN 5.4 KT-6-4-1 PV NV


aa

a

b

71

ภาพท� 37 การเปรยบเทยบความสงและความยาวรากของขาวในวนท� 17 ของเช*อในไอโซเลท

SN5.4, KT 6-4-1, Positive control (เช*อกอโรค) และ Negative control (น*ากล�น)



ไดเปนสามกลม ไดแก

กลมแรก คอ แอคตโนมนซส ไอโซเลท SN 5.4

กลมท�สอง คอ แอคตโนมนซส ไอโซเลท KT 6-4-1 และ Negative control (น*ากล�น) ใหคาเฉล�ย

ความยาวรากไมแตกตางกน ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สาม คอ Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (เช*อกอโรค) ใหคาเฉล�ยความยาว

รากไมแตกตางกน ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05) โดยขาวท�มความยาวสงมากท�สด คอ ขาวท�ปลกใน

ดนท�มแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 เทากบ 53.67±10.18 เซนตเมตร

72


ภาพท� 39 การเปรยบเทยบความสง และ ความยาวรากของขาวในวนท� 19 ของ เช*อในไอโซเลท

SN 5.4, KT 6-4-1, Positive control (เช*อกอโรค) และ Negative control (น*ากล�น)


0

10

20

30

40

50

60

SN 5.4 KT-6-4-1 PV NV

ควาสงของตน วนท 19

a

b

bcc

73


ไดเปนสองกลม ไดแก

กลมแรก คอ แอคตโนมนซส ไอโซเลท KT 6-4-1 และ แอคตโนมนซส ไอโซเลท SN 5.4 ให

คาเฉล�ยความยาวรากไมแตกตางกน ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p ≤ 0.05)

กลมท�สอง คอ Negative control (น*ากล�น) และ Positive control (เช*อกอโรค) ใหคาเฉล�ยความยาว

รากไมแตกตางกน ท�ระดบความเช�อม�น 95% (p≤0.05) โดยขาวท�มความยาวสงมากท�สดคอขาวท�ปลกในดน

ท�มแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 เทากบ 45.47±10.36 เซนตเมตร


0

10

20

30

40

50

60

SN 5.4 KT-6-4-1 PV NV


bb

aa

74

ภาพท� 41 การเปรยบเทยบความสงและความยาวรากของขาวในวนท� 21 ของเช*อในไอโซเลท

SN5.4, KT 6-4-1, Positive control (เช*อกอโรค) และ Negative control (น*ากล�น)


1.3 การสงเสรมการเจรญของตนขาวภายหลงจากการปลก 21 วน

จากการทดลองจะเหนไดวาแอคตโนมยซส ไอโซเลท SN5.4 มแนวโนมท�สามารถสงเสรมการ

เจรญเตบโตของขาวไดมากท�สด โดยสามารถสงเสรมความสงของขาวไดมากท�สด ซ� งในวนท� 21 ทาใหขาว

สงถง 32.03 เซนตเมตร ซ� งการสงเสรมความสงของขาวอาจเก�ยวเน�องมาจากแอคตโนมยซส ไอโซเลท

SN 5.4 สามารถผลต IAA ไดมาก จงทาใหตนขาวมความสงกวาเช*อทดสอบอ�นๆ น�น คอ ทรตเมนท ท�มการ

ผสมกนระหวางไอโซเลท KT 6-4-1 + MC15 โดยใหความยาวของรากขาวในวนท� 21 เทากบ 13.31

เซนตเมตร และ จะเหนไดวาการผสมกนระหวางเช*อ KT 6-4-1 + MC15 สามารถสงเสรมการเจรญเตบโต

ของขาวไดดรองจาก แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 โดยใหคาความสงของตนเทากบ 27.33 เซนตเมตร

75

ดงแสดงตารางท� 11 ซ� ง แอคตโนมยซส ไอโซเลท KT 6-4-1 ยงผานการทดสอบแลววาสามารถยบย *งเช*อ

Xanthomonas oryzae pv. oryzae ซ� งเปนสาเหตของโรคขอบใบแหงในขาว

ตารางท� 11 การเปรยบเทยบความยาวราก ความสงของตน และ น*าหนกแหงของขาวในวนท� 21 หลงปลก

ไอโซเลท ความยาวราก (เซนตเมตร)

ความสง (เซนตเมตร)

น*าหนกแหง (กรม)

SN 5.4 10.56 ± 0.55efg 32.03 ± 5.11a 0.12 ± 0.02efg KT 6-4-1 + MC 15 13.31 ± 0.52bcd 27.33 ± 1.37ab 0.16 ± 0.04bcd KT 6-4-1 11.17 ± 0.80defg 27.11 ± 8.52ab 0.12 ± 0.02defg 4.2.1.1 9.74 ± 1.83g 28.64 ± 9.24ab 0.12 ± 0.02g MC 8 9.91 ± 2.13g 27.91 ± 7.72ab 0.13 ± 0.03g 4.2.1.1 + W 9 14.14 ± 0.45abc 25.69 ± 1.88ab 0.15 ± 0.05bcd KT 6-4-1 + W 9 16.35 ± 0.41a 24.54 ± 1.81ab 0.17 ± 0.04a น*ากล�น (Negative control)

13.03 ± 3.21cdef 22.70 ± 2.93b 0.12 ± 0.04cdef

เช*อกอโรค (Positive control)

10.66 ± 3.14defg 22.14 ± 3.09a 0.10. ± 0.02defg

หมายเหต เปรยบเทยบคาเฉล�ยโดยวธ Duncan’s Multiple Range Test (DMRT) ท�ระดบความเช*อม�น 95% (p ≤ 0.05)

1.4 การทดสอบการยบยaงเชaอโรคขอบใบแหงในระดบกระถางโดยจลนทรยกลม PGPR สายพนธท�ด

ท�สด

จากการนาแอคตโนมยซส ไอโซเลทท�คดเลอก ไดแก ไอโซเลท SN 5.4 และ KT 6-4-1 มาทา

การทดสอบการยบย *งเช*อกอโรคขอบใบแหงบนอาหารเล*ยงเช*อ พบวา แอคตโนมยซส ท*งสองไอโซเลท

สามารถยบย *งเช*อกอโรคขอบใบแหงได และ เม�อนาแอคตโนมยซสท*งสองไอโซเลท มาทาการทดสอบการ

ยงย *งเช*อกอโรคในระยะกระถางโดยทาการปลกขาวในดนท�มเช*อทดสอบ และ ทาการฉดพนเช*อกอโรคลง

บนใบขาวหลงจากปลก 21 วน พบวาแอคตโนมยซสท*งสองไอโซเลท ยงคงสามารถสงเสรมการเจรญเตบโต

ของตนขาวไดดกวา น*ากล�น(Negative control) และ เช*อกอโรค (Positive control) ดงแสดงในตารางท� 12

และหลงจากทาการฉดพนเช*อกอโรคลงบนใบขาว พบวา ทรทเมนตท�เปนเช*อกอโรค (Positive control)

ตนขาวจะเร�มแสดงอาการของโรคในวนท� 7 หลงทาการฉดพน แตใน ทรทเมนต ของ แอคตโนมยซส

76

ไอโซเลท SN 5.4 และ KT 6-4-1 จะไมแสดงอาการของโรคขอบใบไหม ซ� งเปนการแสดงใหเหนวา แอคต

โนมยซส ไอโซเลท SN 5.4 และ KT 6-4-1 สามารถยงย *งเช*อกอโรคในขาวซ� งปลกในระยะกระถางได

ตารางท� 12 การเปรยบเทยบความยาวราก ความสงของตน และ น*าหนกแหงของขาวในวนท� 21 หลงปลก

ไอโซเลท ความยาวราก

(เซนตเมตร)

ความสง

(เซนตเมตร)

KT 6-4-1 3.80±2.34a 45.20±12.10a

SN 5.4 3.86±1.92a 45.47±10.36a

น*ากล�น (Negative control) 6.20±2.28a 34.20±2.49b

เช*อกอโรค (Positive control) 4.60±1.34a 34.80±6.90b

77

วจารณผลการวจย

จากการยบย *งกนซ� งกนและกนของเช*อทดสอบ 15 ค พบวามเช*อทดสอบยบย *งซ� งกนและกนท*งหมด

7 ค และเช*อทดสอบสามารถเขากนไดท*งหมด 8 ค โดยลกษณะของเช*อทดสอบท�ยบย *งซ� งกนและจะไมเจรญ

เขาใกลกนซ� งการยบย *งกนของเช*อทดสอบอาจเกดจากเช*อทดสอบตวใดตวหน�งสรางสารปฏชวนะท�สามารถ

ยบย *งเช*ออกตวได หรอ เช*อทดสอบมการแยงสารอาหารในการเจรญเตบโต

คณสมบตในการสงเสรมการเจรญของขาว พบวา ในการสงเสรมความยาวของรากขาวของเช*อ

ทดสอบ เช*อทดสอบท�ทาการผสมกนระหวางไอโซเลท KT 6-4-1 + W 9 สามารถสงเสรมการเจรญของราก

ขาวไดดท�สด รองลงมา คอ เช*อทดสอบท�ทาการผสม 4.2.1.1 + W 9 และ แอคตโนมยซส ไอโซเลท SN 5.4

ตามลาดบ การสงเสรมความสงของตนขาวของเช*อทดสอบ พบวา เช*อทดสอบ SN5.4 สามารถสงเสรมความ

สงของตนขาวไดดท�สด รองลงมา คอ เช*อทดสอบ MC 8 และ KT 6-4-1 ตามลาดบ และ เช*อท�ใหคาน*าหนก

แหงของขาวมากท�สดคอเช*อทดสอบท�ทาการผสม 4.2.1.1 + W9 รองลงมา คอ เช*อทดสอบท�ทาการผสม

KT 6-4-1 + MC 15 และ KT 6-4-1 + W 9 ตามลาดบ

จากการตรวจสอบการมชวตรอดของเช*อในดนและรากขาวของแบคทเรยและแอคตโนมยซส

ทดสอบ หลงจากทาการปลกขาว 21 วน โดยการ spread plate บนอาหารแขง ISP-2 agar และ NA พบวาเช*อ

ในไอโซเลท MC 8, W 9, MC 8 + MC 15, KT 6-4-1, SN 5.4 และ 4.2.1.1 มปรมาณเช*อมากกวา 105

CFU/g โดยเช*อทดสอบระหวาง MC8 + MC15 มปรมาณของเช*อมากท�สด ซ� งแสดงวา เช*อสามารถ

เจรญเตบโตในดนได และ เช*อทดสอบ KT 6-4-1 + SN 5.4, KT 6-4-1 + 4.2.1.1, SN 5.4 + 4.2.1.1 และ KT

6-4-1 + W9 มปรมาณเช*อท�นอยกวา 105 CFU/g (ตารางท� 8) และ จากการทดสอบการรอดชวตของเช*อใน

รากขาวพบวาเช*อทดสอบมชวตรอดในรากขาว โดย แบคทเรยไอโซเลท W9 มปรมาณมากท�สด ซ� งในการ

ทดลองทาการผสมเช*อทดสอบลงในดนเพยงคร* งเดยวจงทาใหเช*อเหลอรอดในดนในปรมาณท�นอย ในการ

ทดลองคร* งตอไปควรมการเพ�มปรมาณเช*อลงในดนหลงจากปลกขาวแลวใหมากข*น เพ�อสงผลใหพชมการ

เจรญเตบโตไดมากข*น จากน*นนาจลนทรยท�ปรากฏบนจานอาหารแขง มานอมสแบบแกรม แลว สองด

ภายใตกลองจลทรรศนแบบเลนสประกอบ กาลงขยาย 1000x พบวา มลกษณะรปรางของเช*อคลายกบเช*อ

เร�มตนท�ทาการผสมกบดน จงคาดวาเช*อทดสอบสามารถมชวตรอดในดนได ซ� งเปนแบคทเรยตดสแกรม

78

บวก ท*งหมด 6 ไอโซเลท และ แบคทเรยตดสแกรมลบ ท*งหมด 27 ไอโซเลท คดเปน 78.78% แบง

ออกเปน รปทอน 26 ไอโซเลท และกลม 1 ไอโซเลท และ ตดสแกรมบวก 6 ไอโซเลท คดเปน 21.22% แบง

ออกเปน รปทอน 4 ไอโซเลท และ กลม 2 ไอโซเลท และ แอคตโนมยซส จานวน 7 ไอโซเลท

สรปผลการวจย

การศกษาวจยในคร* งน* แสดงใหเหนถงแนวโนมในการนาแอคตโนมยซท และ แบคทเรยมาใชใน

การสงเสรมการเจรญเตบโตของขาว โดยจลนทรยดงกลาวสามารถสงเสรมการเจรญเตบโตของขาว ต*งแต

การงอกของเมลด จนถง ตนขาว อายได 21 วน จลนทรยเหลาน* สามารถสงเสรมใหตนขาว มอตราการงอก

ของเมลด ความสงของตนขาว ความยาวราก และ น*าหนกแหง ของขาวเพ�มมากย�งข*น เม�อนาตวอยางดนท�

ปลกขาว และ ตวอยางรากขาว มาศกษาอตราการรอดชวตของจลนทรยทดสอบ พบวา ท*งในสวนของดน

และ ในรากขาว พบอตราการรอดชวตของจลนทรยทดสอบลดลง ประมาณ 2 เทา (104 CFU/g) ของเช*อ

เร�มตน(106CFU/g) การใชจลนทรยกลม PGPR ในการสงเสรมการงอก และ การเจรญของขาว สามารถใช

ทดแทนการใชปยเคมท�สงผลกระทบตอสภาพแวดลอม ซ� งจะไดมการศกษาในระดบโรงเรอนและพฒนา

เปนจลนทรยชวภาพอดเมด เพ�อสงเสรมใหเกษตรกรใชอยางสะดวกทดแทนการใชปยเคมตอไป

ขอเสนอแนะ

ควรมการศกษาในระดบโรงเรอนและพฒนาสตรจลนทรยอดเมดในรปแบบท�สะดวก เพ�อนาไปใช

ทดแทนปยเคมตอไป

79

เอกสารอางอง

คณาจารยจลชววทยา. 2544. คมอปฏบตการจลชววทยา. เอกสารประกอบการสอนคณะวทยาศาสตร. มหาวทยาลยเชยงใหม. 134 น.

จกรพงษ ไชยวงศ และ คณะ. 2555. การศกษาผลของการใชเชaอราอาบสคลาไมคอรไรซา และ พจพอาร

(PGPR) ตอการดงดดธาตอาหารการเจรญเตบโตและผลผลตของลาไย. รายงานผลการวจย. มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม.

จราภรณ อนทสาร และ คณะ. 2556. การใชประโยชนจากจลนทรยท�สามารถละลายฟอสเฟตไดภายใตการ

ผลตลาไยอนทรยในพaนท�ภาคเหนอตอนบน. รายงานผลการวจย. มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม.

จราภรณ อนทสาร. 2554. ความอดมสมบรณของดน. คณะผลตกรรมการเกษตร. มหาวทยาลยแมโจ. 288 น

จารส โปรงศรวฒนา. 2534. ความรเร�องขาว. สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร. กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 458 น.

ธงชย มาลา สภาพ บรณากาญจน และ วนทนย พงแสง.2535. ปรมาณและการกระจายของเช*อจลนทรยท�สามารถละลายฟอสเฟตได ในดนตางๆ. รายงานการประชมทางวชาการ ครaงท� 30 สาขาพชศาสตร. กรงเทพฯ: 587-595.

นลน วงศขตตยะ และ ศรกาญจนา คลายเรอง. 2552. คมอปฏบตการจลชววทยา. คณะวทยาศาสตร.

มหาวทยาลยแมโจ. 124 น.

บญหงส จงคด. 2547. ขาวและเทคโนโลยการผลต. ภาควชาเทคโนโลยการเกษตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยธรรมศาสตร.กรงเทพฯ: 38-41.

ประพาส วระแพทย. 2517. ความรเร�องขาว. พมพคร* งท� 2. มปท.

ประพาส วระแพทย. 2521. ความรเร�องขาว. สาขาคดพนธตานทานศตรขาว. กองการขาว กรมวชาการเกษตร. 71 น.

พชต ราชแบน. 2547. การสราง indole-3-acetic acid (IAA) โดยเชaอราเวสสคลาร - อารบสคลารไมคอรไร

ซา (VAMF) ในตนกลาสม. วทยานพนธปรญญาโท. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร: กรงเทพฯ.

80

พรเดช ทองอาไพ. 2537. ฮอรโมนพช และสารสงเคราะห. ภาควชาพชสวน คณะเกษตรศาสตร. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 196 น.

ยงยทธ โอสถสภา อรรถศษฐ วงศมณโรจน และชวลต ฮงประยร. 2551. ปยเพ�อการเกษตรย�งยน. สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 519 น.

เรวต เลศฤทยโยธน.2541.ขาว.ใน:พฤกษศาสตรพชเศรษฐกจ. ภาควชาพชไรนา คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ.

วชรนทร บญวฒน. 2527. ขาว. ใน: พฤกษศาสตรพชเศรษฐกจ เลม 1. ภาควชาพชไรนา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. น. 26-34.

วรวทย พาณชยพฒน สเทพ ล*มทองกล และ สเทพ นชสวาท. 2529. ความรเร�องขาว. ใน : การทานาน* าฝน. ปรบปรงและจดพมพคร* งท� 7. ฝายฝกอบรม สถาบนวจยขาว กรมวชาการเกษตร. กรงเทพฯ. น. 49-84.

วราภรณ ภภกดพนธ และ สดฤด ประเทองวงศ. 2552. การผสมเช*อปฏปกษเพ�อเพ�มประสทธภาพการควบคมโรคขอบใบแหง และสงเสรมการเจรญเตบโตของขาว. รายงานการประชมทางวชาการของ

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครaงท� 47. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 601-610.

วาสนา ผลารกษ. 2523. ขาว. ภาควชาพชศาสตร คณะเกษตรศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน. ขอนแกน.

ผลใบ. 2545. พนธพชข*นทะเบยนและพนธพชรบรอง. จดหมายขาวผลใบ. ปท� 5 ฉบบท� 9 ประจาเดอนตลาคม 2545. น. 7.

สมบญ เตชะภญญาวฒน และ กฤษณ มงคลปญญา. 2540. ชววทยา: ฮอรโมนพช.มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 221-226.

สานกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2555. องคความรเร�องขาว. http://www.brrd.in.th/rkb/disease%20and%20insect/index.php- file=content.php&id=120.htm. [14 มกราคม 2557]

หน�ง เตยอารง. 2549. การรวบรวมและคดเลอกสายพนธ Plant Growth Promoting Rhizobacteria (PGPR). รายงานผลการวจย. มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร. นครราชสมา.

81

อรรควฒ ทศนสองช*น. 2526. เร�องของขาว. ภาควชาไรนา คณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตร. กรงเทพฯ. 22-26.

Banik, S. and B.K. Dey. 1983. Alluvial soil microorganisms capable of utilizing insoluble aluminium phosphate as a sole source of phosphorus. Zbl. Microbiol.138: 437-442.

Bloemberg, G.V. and B.J.J., Lugtenberg. 2001. Molecular basis of plant growth promotion and biocontrol by rhizobacteria. Curr. Opi. In Plant Bio. 4: 343-350.

Braunberger, P.G., M.H. Miller and R.L. Peterson. 1991. Effect of phosphorus nutrition on morphological characteristics of vesicular- arbuscular mycorrhizal colonization of maize. New Phytol.119: 107-113.

Chandraratna, M.F. 1964. Genetics and Breeding of Rice. Longman Group Ltd., London.

Chang, T.T. and E.A. Bardenas. 1976.The morphology and varietal characteristics of the rice plant. IRRI Tech. Bull. 4: 40.

Chang, T.T. and E.A. Bardenas.1965.The Morphology and Varietal Characteristics of the Rice Plant. Technical Bulletin 4. IRRI, Philippines.

Ghose, R.L.M., M.B. Ghatge and V. Subrahmanyan. 1960. Rice in India. I.C.A.R., New Delhi, India.

Glendinning, J.S. 1999. Australian Soil Fertility Manual. Fertilizer Industry Federation Australia, Inc.126 p.

Han, J., L. Sun., X. Dong., Z. Cai., X. Sun., H. Yang., Y. Wang and W. Song. 2005. Characterization of a novel plant growth-promoting bacteria strain Delftia tsuruhatensis HR4 both as a diazotroph and a potential biocontrol agent against various pathogen. Syst. and Applied Micro. 28: 66-76.

Jetiyanon, K. and J.W. Kloepper.2002.Mixtures of plant growth-promoting rhizobacteria for induction of systemic resistance against multiple plant diseases. Bio. Control. 24: 285-291.

82

Karlidag, H., A. Esitken., M. Turan and F. Sahin. 2007. Effects of root inoculation of plant growth promoting rhizobacteria (PGPR) on yield, growth and nutrient element contents of leaves of apple. Scientia Hort. 114: 16-20.

Kucey, R.M.N., H.H. Janzen and M.E. Leggett. 1989. Microbial mediated increases in plant available phosphorus. Ad. Agron. 42: 199-228.

Kucey, R.M.N. 1983. Phosphate-solobilizing bacteria and fungi in various cultivated and virgin Alberta soils. Can. J. Soil Sci. 63: 671-678.

Kurek, E. and J, Jaroszuk-Scisel. 2003. Rye (Secale cereale) growth promotion by Pseudomonas

fluorescens strains and their interactions with Fusarium culmorum under various soil conditions. Bio. Control. 26: 48-56.

Nitsch, J.M. and C. Nitsch.1956. Studies on the growth of coleoptile and first internode section: A new sensitive straight growth test for auxin. Plant Physiol. 31: 94-111.

Nonhebel, H.M., T.P. Cooney and R. Simpson. 1993. The route, Control and compartmentation of auxin synthesis. Aust J. Plant. Physiol. 20:527-539.

Poehlman, J.R. 1959. Breeding Field Crops. Henry Holt and Company, Inc., New York.

Probanaza, A., J.A. Lucas Garcia., M. Ruiz Palomino., B. Ramos., F.J. Gutierrez Manero. 2002. Pinus pinea L. seedling growth and bacterial rhizosphere structure after inoculation with PGPR Bacillus (B. licheniformis CECT 5106 and B. pumilus CECT 5105). Appl. Soil. Ecol. 20: 75-84.

Purseglove, J.W. 1978. Tropical Crops Monocotyledons. Volume 1 and 2 combined. Longman Group Ltd., London.

Ramos, B., J.A. Lucas Garcia., A. Probanza., M.L. Barrientos and F.J. Guterrrez Manero. 2002. Alterations in the rhizobacterial community associated with European alder growth when inoculated with PGPR strain Bacillus licheniformis. Env. Exp. Bot. 49: 61-68.

Sundara, B., V. Natarajan. and K., Hari. 2002. Influence of phosphorus solubilizing bacteria on the changes in soil available phosphorus and sugarcane and sugar yields. Field Crops. Res. 77: 43-49.

83

Walker, T. and J. Syers. 1976. The fate of phosphorus during pedogenesis. Geoderma.15: 1-19.

Yoshida, S. 1981.Fundamentals of rice crop science. The International Rice Research Institute. Los Banos: Laguna. Philippines.

84

ภาคผนวก

85

ภาคผนวก ก

อาหารเลaยงเชaอและวธการเตรยม

1. International streptomyces projects 2 broth (ISP 2)

Malt extract Yeast extract Glucose Distilled water

10 กรม

4 กรม 4 กรม 1000 มลลลตร

ละลายสวนผสมท* งหมดใหเขากน นาไปฆาเช* อท�ความดน 15 ปอนดตอ

ตารางน*ว อณหภม 121 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท

2. International streptomyces projects 2 agar (ISP 2)

Malt extract Yeast extract Glucose Agar Distilled water

10 กรม

4 กรม 4 กรม 15 กรม 1000 มลลลตร

ละลายสวนผสมท*งหมดใหเขากน นาไปฆาเช*อท�ความดน 15 ปอนดตอตารางน*ว

อณหภม 121 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท ความดน 15 ปอนดตอตารางน*ว อณหภม 121

องศาเซลเซยส นาน 15 นาท

86

3. Nutrient Broth (NB)

Beef extract Peptone Distilled water

3 กรม

5 กรม 1000 มลลลตร


อณหภม 121 องศาเซลเซยส นาน 15 นาท

4. Nutrient agar (NA)

Nutrient Broth Agar Distilled water




5. Nutrient Glucose Broth (NGB)

Beef extract Bacto peptone Glucose Distilled water

3 กรม




6. Nutrient broth glucose agar (NGA)

Nutrient Glucose Broth Agar Distilled water




87

7. King et al.’s medium Bagar (KB) Protease peptone #3 K2HPO4 MgSO4•7H2O Agar Glycerine (99.5%) Distilled water

20 กรม 1.5 กรม 1.5 กรม 15 กรม 1000 มลลลตร



88

ภาคผนวก ข

ชดสยอมแกรม

ชดสยอมแกรม (คณาจารยจลชววทยา มหาวทยาลยเชยงใหม, 2544)

1.1. Crystal violet solution

Crystal violet 5 กรม

Distilled water 100 มลลลตร

1.2. Gram iodine solution

Iodine 1 กรม

Potassium iodine 2 กรม

Distilled water 100 มลลลตร

1.3. Decolorizer

Ethanol 95% 250 มลลลตร

Acetone 250 มลลลตร

1.4. Safranin O solution

Safranin O 2.5 กรม

Ethanol 95% 100 มลลลตร

เม�อจะนามาใชตองนามาเจอจางอก 5-10 เทา โดยใชน*ากล�น

89

การยอมสแกรม

ใชหวงถายเช*อลนไฟเพ�อฆาเช*อ นาไปแตะเช*อแบคทเรยท�ตองการทดสอบมาผสมในน* า

บนสไลด เกล�ยเช*อบนสไลดใหกระจายออกเปนบรเวณบางๆปลอยสไลดท*งไวในอากาศใหแหง

(air dry) นาสไลดไปผานเปลวไฟออนๆจากตะเกยงแอลกอฮอล เพ�อใหเช*อตดแนนบนสไลด (heat-

fixed) ปลอยใหสไลดเยนลงกอนจงนาไปยอมสแกรมเพ�อดการตดสของแบคทเรย เช*อท�ตดสยอม

คร* งแรก คอ สมวงของ crystal violet เรยกวาแบคทเรยแกรมบวก สวนเช*อท�ถกลางออกดวย

decolorizer น* นจะตดสยอมคร* งหลง คอ สแดงของ safranin O เรยกวาแบคทเรยแกรมลบ

(คณาจารยจลชววทยา มหาวทยาลยแมโจ,2552)

วธยอมสแกรม

1. หยด crystal violet ลงบนแผนสไลดท�มเช*อท*งไว 1 นาท

2. เทสออกลางดวยน*าเบาๆจากน*นหยด iodine ท*งไว 1 นาทเพ�อใหสยอมตดดข*น

3. เทออกลางดวยน* าเบาๆ หยด decolorizer 3-4 หยด ลางน* าออกเบาๆอยาง

รวดเรว

4. ยอมดวย safranin O เปนเวลา 30 วนาท

5. ลางออกดวยน*าเบาๆ ซบน*าออกจากสไลดปลอยใหแหงสนทดวยอากาศ

6. นาไปศกษาภายใตกลองจลทรรศนเลนสประกอบตอไป

90

ภาคผนวก ค

Indole butyric acid (IBA)

ปกรายงาน วช 56 9-12-57 - Maejo...

Documents

Transcript of ปกรายงาน วช 56 9-12-57 - Maejo...