หน่วยที่ 8 ความเสี่ยงเชิงกล ... · 2010-08-20 · 7...

หนวยท 8 ความเสยงเชงกลยทธและการเลอกกลยทธทเหมาะสม อาจารยนายแพทยชชย ศรช าน

2

หนวยท 8 ความเสยงเชงกลยทธและการเลอกกลยทธทเหมาะสม เคาโครงเนอหา ตอนท 8.1 ความเสยงกบการจดการเพอพฒนาระบบสขภาพ 8.1.1 ความหมาย และประโยชนของการจดการความเสยง

8.1.2 ปจจยขบเคลอนระบบบรการสขภาพกบการจดการความเสยง 8.1.3 การเฝาระวงและประเมนความเสยง เพอความอยดมสขของประชาชน

ตอนท 8.2 การประยกตใชเครองมอจดการความเสยงในเชงกลยทธ 8.2.1 การจดท าแผนบรหารจดการความเสยงเชงกลยทธ

8.2.2 การจดการความเสยงของโครงการดานสขภาพ ตอนท 8.3 การเลอกกลยทธทเหมาะสมในการจดการความเสยง 8.3.1 การหลกเลยงความเสยง การลดความสญเสย และการควบคมความเสยง 8.3. การถายโอนความเสยง และการรบความเสยงไวเอง ตอนท 8.4 ธรรมาภบาลกบการจดการความเสยง

8.4.1 การพฒนาการบรหารจดการทด 8.4.2 โครงสราง กระบวนการ และ แนวทางการจดการความเสยง

แนวคด 1. ผบรหารงานสาธารณสขทงภาครฐและเอกชนในปจจบนใหความส าคญการจดการความเสยงเชงกลยทธเพอใหเกดการด าเนนงานขององคการบรรลตามเปาหมายหรอวตถประสงค ผบรหารสาธารณสขทมความเขาใจในความเสยงกบการจดการเพอบรการระบบสขภาพ จะสามารถประเมนความเสยงทจะเกดขนได 2. การเลอกใชเครองมอหรอการประยกตใชเครองมอทเหมาะสมกบสภาพการณจะชวยใหผบรหารสาธารณสขจดท าแผนบรหารความเสยงเชงกลยทธและสามารถจดการความเสยงของโครงการสขภาพได 3. การจดการความเสยงตามการรายงานผลของขอมลผบรหารสาธารณสขจะสามารถเลอกกลยทธทเหมาะสมในการจดการความเสยงทเกดขนได 4. การจดการความเสยงในเชงรกผบรหารสาธารณสขสามารถใชหลกธรรมาภบาลเพอใหเกดการบรหารทดโดยค านงถงโครงสรางกระบวนการ และแนวทางการจดการความเสยง วตถประสงค

3

เมอศกษาหนวยท 8 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. เมอศกษาความเสยงกบการจดการเพอพฒนาระบบสขภาพแลวนกศกษาสามารถจดการความเสยงในหนวยงานบรหารสขภาพเพอพฒนาระบบสขภาพได 2. เมอศกษาการประยกตใชเครองมอจดการความเสยงเชงกลยทธแลวนกศกษาสามารถเลอกใชเครองมอการจดการความเสยงเชงกลยทธทเหมาะสมกบสถานการณได 3. เมอศกษาการเลอกกลยทธทเหมาะสมในการจดการความเสยงแลวนกศกษาสามารถใชกลยทธทเหมาะสมในการจดการความเสยงทเกดขนในสถานการณตางๆ ได 4. เมอศกษาธรรมาภบาลกบการจดการความเสยงแลวนกศกษาสามารถประยกตใชหลกธรรมาภบาลในการจดการความเสยงกบองคการได

4

ตอนท 8.1 ความเสยงกบการจดการเพอพฒนาระบบสขภาพ โปรดอานแผนการสอนประจ าหนวย ตอนท 8.1 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง หวเรอง เรองท 8.1.1 ความหมาย และ ประโยชนของการจดการความเสยง

เรองท 8.1.2 ปจจยขบเคลอนระบบบรการสขภาพกบการจดการความเสยง เรองท 8.1.3 การเฝาระวงและประเมนความเสยง เพอความอยดมสขของประชาชน

แนวคด 1. การจดการความเสยง คอกระบวนการบรหารในการวเคราะห ประเมน ตรวจสอบและควบคมปจจยภายในและปจจยภายนอกทเกดขนจากความไมแนนอนหรอความคลาดเคลอนของเหตการณ การคาดการณ เพอลดความสญเสย หรอผลกระทบในเชงลบตอการบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทางกลยทธขององคการในการพฒนาระบบสขภาพ 2. ปจจยขบเคลอนความเสยงของระบบสขภาพมทงปจจยภายในและปจจยภายนอก ปจจยทส าคญม 4 ดาน คอ ความเชงกลยทธ ความเสยงเกยวกบประสทธภาพและประสทธผล ความเสยงทางการเงน และความเสยงทางดานการปฏบต 3. การเฝาระวงและการประเมนความเสยงจะตองท าอยางเปนระบบและครบทกองคประกอบ ในการเฝาระวงจะตองคนหาความเสยงจากขอมลทงภายในและภายนอกองคการเพอประเมนและตรวจสอบความเสยง วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.1 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. เมอศกษาความหมายและประโยชนของการจดการความเสยงแลวนกศกษาสามารถระบความเสยงและการจดการความเสยงของระบบสขภาพ พรอมทงยกตวอยางของประโยชนการจดการความเสยงได 2. เมอศกษาปจจยขบเคลอนความเสยงในระบบสขภาพแลวนกศกษาสามารถอธบายไดวาปจจยใดเปนปจจยทขบเคลอนความเสยงระบบสขภาพ พรอมทงยกตวอยางประกอบได

5

3. เมอศกษาการเฝาระวงและการประเมนความเสยงเพอความอยดมสขของประชาชนแลว นกศกษาสามารถเฝาระวงและประเมนความเสยงอยางเปนระบบเพอใหเกดความอยดมสขของประชาชนได

6

บทน า พนธกจขององคกรดานบรหารการพฒนาระบบสขภาพนน มกเกยวของกบการวางแผน , การประสานหนวยงานตางๆ หรอจดท านโยบายสาธารณะ แนวทางปฏบต ประกาศ ออกระเบยบวธปฏบต ชเปาหมาย จดสรรทรพยากรเครองมอคมอตางๆ ใหแกหนวยงานอน

สถานการณการเปลยนแปลงทรวดเรวของเศรษฐกจ สงคม เทคโนโลย โลกาภวตน ในยคศตวรรษท 21 น ผบรหารและผจดท าแผนกลยทธจะตองใหความส าคญอยางมากตอปจจยความเสยง การบรบาลองคกร การควบคมปฏบตการทางกลยทธและการประกนคณภาพ เพราะวาการพฒนาระบบสขภาพหรอการพฒนากลยทธการจดบรการสขภาพมบรบทและประเดนความไมแนนอนตางกนผนแปรไปตามเวลาและสถานทปฏบตการ

หากไมค านงถงการจดการความเสยง อาจกอผลกระทบทางลบอยางกวางขวางตอสขภาวะโดยรวมของประชาชน การแกไขในภายหลงกอาจจะท าใหองคกรทมพนธกจเกยวของโดยตรงหรอเปนผออกนโยบาย อาจจะตองเสยหายดานความนาเชอถอตอสงคม อาจเสยคาใชจายชดใชทสง และมตนทนการเสยโอกาส เสอมศรทธาและคณคาภาพรวมองคกรในสงคมได แตในทางตรงกนขามหากมแผนบรหารความเสยงและแผนส ารองจดการความเสยงไวแลว กจะเปนการปกปองสถานภาพขององคกรไปพรอมกบแสดงถงการเพมคณคาขององคกร หรอเพมมลคาของผลตภณฑสขภาพ หรอบรการสขภาพทเปนผลผลตขององคกรดวย

ขนตอนกระบวนการจดการความเสยง และก าหนดกลยทธ แผนปฏบตการ ยงเปนเงอนไขทส าคญขององคกรทมธรรมาภบาล (Good governance) ชวยใหการบรหารองคกรเปนไปตามเปาหมายทก าหนดไว ไปพรอมกบการปองกนโอกาสทจะเกดความเสยหายและปญหาทจะเปนอปสรรคตอการด าเนนงาน และสรางความแตกตางของทท าใหองคกรสขภาพมคณคาในสงคม (Social value) สงขน องคกรสขภาพ

ความเสยงในการก าหนดเปาหมาย และธรรมาภบาลในการบรหารองคกร

ความเสยงในการเลอกกลยทธ และธรรมาภบาลในการขบเคลอนกลยทธสเปาหมาย

กลยทธ กลยทธ กจกรรม/กระบวนการ 1

ความไมแนนอนและการจดการ

เพอใหบรรลในปฏบตการตามกลยทธ

ตวชวด 11

12

กจกรรม/กระบวนการ 2

ความไมแนนอน และการจดการ

เพอใหบรรลในปฏบตการตามกลยทธ

ตวชวด 21

7

22

23

24

ภาพท 8.1 ความเชอมโยงระหวางแผนกลยทธระดบองคกรกบการจดการความเสยง

ทมา: ปรบปรงดดแปลงจาก George V. Hulme, Techweb. Good Governance = Holistic Security, Privacy and Compliance. http://www.microsoft.com/microsoftservices/en/us/article_Good_Governance.aspx คนหาเมอ 7 กมภาพนธ 2553

การจดการความเสยงทมคณภาพการวเคราะหทด เชน มหลกฐานการเฝาระวง งานวจยองคกร และเลอกกลยทธทเหมาะสมในการจดการความความไมแนนอน ปจจยบงชสขภาพ (Health Determinants) สงผลไดทง

สงผลทางบวก กลาวคอเปนโอกาสในการเปลยนแปลงปรบปรงทศทางการด าเนนงานดานสาธารณสขหรอวสยทศนขององคกรทพลกโฉมไป (Breakthrough) หรอ

กอผลลพธในการเตรยมการเพอรองรบกบปฏกรยาทางลบ ทถอวาเปนปญหาทาทายความส าเรจทางการบรหาร และความกาวหนามชอเสยงและการกาวสองคกรสมรรถนะสง (High Performance Organization) ได กลาวไดวา ผบรหารสามารถใชกระบวนการจดการความเสยง เปน “โอกาส” ในการก าหนดกลยทธปรบองคกรใหกาวหนามศกยภาพความสามารถในการแขงขนในฐานะองคกรสมรรถนะสง หรอก าหนดระดบ “ความเสยง” ทเหมาะสมในระดบทองคการยอมรบได

กรณตวอยางผลทางลบ เชน กรณการจดการกฎเกณฑเกยวกบงานอาชวอนามยและการศกษาผลกระทบสงแวดลอม (Environmental Impact Assessment: EIA) ผลกระทบทางดานสขภาพ (Health Impact Assessment :HIA)ทมาบตาพด ทแหลมฉบง กรณตวอยางการเพมมลคาองคกร และผลตภณฑเพอสขภาพ เชน กรณการใหตราปายรบรองคณภาพชมพอนามยดตอสขภาพของจงหวดเพชรบร หรอกรณการใหตรารบรองคณภาพหอมแดงเพอสขภาพของจงหวดศรสะเกษ หรอกรณการออกตราสญญลกษณรบรองคณภาพสมนไพรอภยภเบศร

ดงนน การน ากระบวนการบรหารความเสยงมาใชในองคกร นอกจากจะเปนหลกประกน

วาการด าเนนการตาง ๆ จะบรรลเปาหมายทวางไว มการคาดการณอนาคตไวลวงหนาอยางม

http://www.microsoft.com/microsoftservices/en/us/article_Good_Governance.aspx

8

หลกฐาน เหตผล มหลกการและหาทางลดหรอปองกนความเสยหายในแตละขนตอนไวแลว องคกรสขภาพทตองการการรบรองจากหนวยงานรบรองภายนอก เชน NBMQA, JCI, ISO เปนตน นอกจากนยงสามารถใชเปนเครองแสดงใหเหนวาเปนองคกรทด มสมรรถนะสงเพอการรบรองได

SET STRATEGY/OBJECTIVES COMMUNICATE & MONITOR IDENTIFY RISKS CONTROL RISKS ASSESS RISKS TREAT RISKS

ภาพท 8.2 Continuous Risk Management Process ทมา: Institute of Chartered Accountants in England and Wales, No Surprises: The Case for Better Risk Reporting, ICAEW, London, U.K., 1999, p. 47.

9

เรองท 8.1.1 ความหมายและประโยชนของการจดการความเสยง กรอบการบรหารกลยทธในทามกลางความไมแนนอนของโลกหลายประการ อนอาจกระทบตอการด าเนนนโยบายพฒนาระบบสขภาพ โดยเฉพาะปจจยบงชสขภาพ (Determinants of health) ทมขอบขายการเปลยนแปลงกวางขวางหลากหลายมากขน (Wider range of determinants) เชน วถการด าเนนชวตของประชากร (Lifestyle and behavioral change) มวฒนธรรมผสมผสานกนทงวฒนธรรมพนถน ผสมกบนโยบายการสงเสรมการทองเทยวของประเทศท าใหมการผสมผสานวฒนธรรมขามชาต กอใหเกดแนวความคด ความเชอเกยวกบสขภาพเปลยนแปลงไป การเปลยนแปลงโครงสรางการท างานของคนไทยทท างานในองคกรมากขน เปนชวตการท างานแบบเกษตรกรดงเดมนอยลง ท าใหตองเผชญกบภาระโรคจากสงแวดลอม อาชวอนามย การควบคมโรคจากสารเคมหรอเทคโนโลยการท างานเปลยนแปลงไป การศกษาของประชาชนทสามารถเขาถงการศกษาในระบบมากขนไปพรอมกบการเขาถงสออเลกโทรนกใหมๆ (New media) กอใหเกดปญหาสาธารณสขทซบซอนเปนโรคหรอภยนตรายอนเนองจากพยาธสภาพสงคม (Social morbidity) ระดบรายไดของประชาชนทแตกตางจากประเทศไทยในอดต และการมสงคมชมชนแบบใหมทไมใชสงคมไทยแบบดงเดมอกตอไป ท าใหพฤตกรรมการบรโภคสนคาและบรการสขภาพเปลยนแปลงไปมากและมแนวโนมสลบซบซอนมากขน สงแวดลอม (Environment) ประเทศไทยมการเปลยนแปลงสงแวดลอมไปมากในชวง 20 ปมาน ภยนตราย (Hazard) อนเกดจากการเปลยนแปลงของธรรมชาตหรอทมนษยสรางขนกอใหเกดโรคอนเกดจากสงแวดลอมมากมาย เชน โรคทางเดนหายใจและมะเรง ปญหาคณภาพของอากาศ ปญหาดานเสยงและภาวะการไดยนหรอโรคอนเนองมาจากการใชเครองเสยงชนดใกลรห ประชาชนพกอาศยในบานทมไดเปนบานแบบไทยแตเปนชมชนแออดและมบคคลไรบานมากขนท าใหการจดการสขาภบาลสวนบคคลยงยากขน คนไทยใชน าประปามากขนแตกมปญหาการใชน าทสะอาดหรอการควบคมคณภาพน าประปา การเกบรกษาและขนสงสารปฏกรณนวเคลยรทสงผลระยะยาวตอสขภาพคนไทย ปญหาการใชสารเคมทางการเกษตรกบกระแสเกษตรอนทรย กบการควบคมคณภาพผลตภณฑ พนธกรรมและการคดกรอง (Genetic and screening) ประเทศไทยหลงจากแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมฉบบท 5 เปนตนมา มแนวนโยบายเศรษฐกจเปดท าใหมชาวตางชาตเขามาตงถนฐานและแตงงานกบคนไทยสดสวนมากขนตามล าดบ ท าใหโรคและภาวะความเสยงตอสขภาพอนเนองจากการถายทอดทางพนธกรรมมความหลากหลายมากขน ทงโรคตดตอ เชน เอดส สายพนธทแตกตาง ชคนกนยา ไขหวดสายพนธใหม ฯลฯ และโรคไมตดตอ เชน ธาลสซเมย ฮโมฟเลย ฯลฯ

10

สภาพทางเศรษฐกจและสงคม (Socio economic) การขยายตวของเศรษฐกจทนนยมโลกอยางรวดเรว ท าใหโครงสรางทางสงคมของคนไทยมคนร ารวยจ านวนไมมาก และมคนจนจ านวนมากซงคนเหลานมโอกาสเขาถงบรการสขภาพทดหรอไดรบรเกยวกบการสงเสรมสขภาพ นอยกวาคนชนกลางหรอร ารวย ท าใหการออกแบบกลยทธระบบสขภาพขององคกรดานสขภาพ ตองค านงถงปจจยบงชสขภาพอนเนองมาจากโครงสรางทางเศรษฐกจและสงคมของแตละพนทดวย การบรหารระบบสขภาพส าหรบศตวรรษท 21 นน องคการอนามยโลกไดใหค าแนะน าทางการบรหารใหม “สขภาพส าหรบทกนโยบาย” ไดแก การออกแบบ (Organization design) การจดโครงสรางและกลวธการปฏบตงานของเจาหนาทในองคการ (Staff mix and new organization culture) ตามแนวโนมใหม และนวตกรรมทางการบรหารทกระทบตอการออกแบบปฏบตงานใหมภายในองคกร โดยก าหนดความมงหมายหลก (Two main aims for better health guide) ใหการบรหารการพฒนาจะตองเปนไปเพอ

การสงเสรมและปกปองสขภาพประชาชนตลอดชวงชวต ลดอบตการณและความทกขทรมานจากโรคและความบาดเจบตางๆ

การทจะบรรลความมงหมายหลกตามค าแนะน าขององคการอนามยโลกขางตนได จะตองมความเปนเอกภาพสมครสมานกนทกฝายทเกยวของกบการพฒนาประชากรและสงคม (Solidarity) การจดท าแผนกลยทธภาพรวมของระบบสาธารณสข และการบรหารความเสยง

1. ความหมาย และ ประโยชนของการจดการความเสยง 1.1 ภยนตราย (Hazard) หมายถง สงตางๆ หรอเหตการณตางๆ อนอาจท าใหเกดอนตราย หรอการบาดเจบตอรางกาย จตใจ ซงหากเปรยบเทยบวาองคกรเปนองคกรทมชวตแลว ภยนตรายตอองคกรกคอสงตางๆ หรอเหตการณบางอยางทอาจท าใหองคกรมความเสยงตอการด าเนนการขององคกร 1.2 ความเสยง (Risk) คอ ความไมแนนอนตอการประสบกบเหตการณ หรอสภาวะทตองเผชญ หรอภยนตรายเกยวกบสถานการณอนไมพงประสงคโดยมความนาจะเปน หรอโอกาสในเหตการณทมความไมแนนอน ซงหากเกดขนจะมผลกระทบในเชงลบตอการบรรลวตถประสงคหรอเปาหมายทางกลยทธขององคกร

ความเสยง สามารถพจารณาไดหลายประเดน ดงน เมอมโอกาสทเกดขนแลว ท าใหการด าเนนการเพอสขภาพทดขนของประชาชนและ

ผปฏบตงานจะเกดความเสยหาย (Chance of Loss)

11

ความเปนไปไดทจะเกดความเสยหายตอความมงหมายหลกดาน “สขภาพส าหรบทกนโยบาย” (Possibility of Loss)

ความไมแนนอนของเหตการณทจะเกดขน (Uncertainty of Event) ทอาจเปนผลมาจากการเปลยนแปลงของปจจยบงชดานสขภาพของประชาชน ความไมแนนอนเกยวกบการเปลยนแปลงนโยบายสาธารณะ หรอพฤตกรรมทางสงคมทเปลยนแปลง หรอการเปลยนแปลงสภาวะแวดลอมของภมอากาศอนมผลตอสขภาพประชาชน

การคลาดเคลอนของการคาดการณ (Dispersion of Actual Result) โดยเฉพาะผลการปฏบตการควบคม ปองกนตางๆเกยวกบสขภาพ เชน โรคอบตใหม การใชยาหรอนวตกรรมใหมๆ การออกนโยบายสาธารณสขใหมๆ อาจวดออกมาในมตของเวลา คาความเชอมน หรอคาเบยงบนมาตรฐานทมากกวาขอบเขตทรบได

ความเสยงในการจดการองคกรสขภาพ ในยคทมการเปลยนแปลงและเปนสงคมโลกาภวตนน มปจจยกดดนมาจากทงปจจยภายใน และปจจยภายนอก เชน การคาระหวางประเทศมประเดนเรองลขสทธ สทธบตรการเรยกรองสทธมนษยชนเพอประชากรชายขอบ เทคโนโลยการจดบรการทกาวหนาแตกกอปญหาเรองการท าความเขาใจกบประชาชนและความรความช านาญของบคลากรทจะใชเทคโนโลยใหสมประโยชน ปญหาการตดตงเครองมอ ผลตภณฑและบรการสขภาพขององคกรทไมเปนไปตามแนวโนมความคาดหวงของสงคมและประชาชนรนใหม ความโปรงใสและเปนธรรมาภบาลอนเนองมาจากหนวยงานตรวจสอบทมมากและกระแส “เขยว” ซงตองศกษาผลกระทบทางสขภาพนานาประการ ปญหาการบรหารบคลากรทมความร ความช านาญ มจรรยาบรรณแหงวชาชพและทศนคตทดเปนแบบอยางทดในการจดบรการสขภาพ การปกปองผปฏบตงานจากการใหบรการหรอถกฟองรองในกรณทมผลแทรกซอนจากการใหบรการหรอการปกปองความปลอดภยของขอมลขาวสารทางการแพทย การวดผลการปฏบตการและความนาเชอถอแมนย าของเครองมอวดผลลพธรวมทงระบบการรายงานผลงานองคกรดวยเอกสารซงจะถกอางองไปนานๆได ความสามารถในการวางแผนงานสาธารณสขระยะสน ระยะยาวและการคาดการณโรคอบตใหม ทพภกภย การจดโครงสรางทางการบรหารขององคกรสขภาพนนเองการก าหนดนโยบายและความสามารถของคณะผบรหารระดบสง ผบรหารระดบกลาง ผรบผดชอบหลกในหนวยเฉพาะกจปฏบตการ (Task force) ในการวางยทธศาสตรทจะท าใหองคกรสขภาพประสบความส าเรจตามวสยทศนและตวชวดหลก สามารถแขงขนไดในระดบประเทศหรอระดบโลก

โครงสรางองคการ มาตรฐานปฏบตการความร ความสามารถ ทกษะ วฒนธรรมองคกร จรรยาบรรณวชาชพ

การลงทนใหม การไดรบงบประมาณเพอการลงทนใหม ขอตกลงการลงทนการคาเสรภาคบรการ

12

ปจจยความเสยงดานนโยบาย การเงนการคลง การเงนในตลาดโลก สงแวดลอมกบระบบสขภาพ

สนคาสขภาพบรการสาธารณสข และนวตกรรมเทคโนโลยใหม

เหตแหงความเสยง

ธรกจยา เครองมอแพทยกบเศรษฐกจโลกาภวตน และการเมองระดบชาต การเมองทองถน

สภาวการณการแขงขน กบการโจมตเกยวกบมาตรฐานการแพทยแผนปจจบน หรอการแพทยทางเลอก

กฎหมายสาธารณสข มาตรฐานอตสาหกรรมสงแวดลอม และมาตรการคมครองผบรโภค

ความคาดหวงของสาธารณะหรอโรคเกดใหม โรคประจ าถน พยาธสภาพชมชน (Social Morbidity) และ

Wider health determinants

ภาพท 8.3 Continuous Risk Management Process ทมา: ประยกตจากคมอบรหารความเสยง บรษทหลกทรพยและตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย กนยายน 2551

1.3 การจดการความเสยง (Risk management) หมายถง กระบวนการระบ (Risk identification) วเคราะห (Risk analysis) ประเมน (Risk assessment) ดแล ตรวจสอบ และควบคมความเสยงทสมพนธกบ กจกรรม หนาทและกระบวนการท างาน เพอใหองคกรลดความเสยหายจากความเสยงมากทสด อนเนองมาจากภยทองคกรตองเผชญในชวงเวลาใดเวลาหนง

1.4 การจดการความเสยงทวทงองคกร (Enterprise Risk Management: ERM1) เปนกระบวนการบรหารองคกร ทคณะผบรหาร (Board of director) ผบรหาร (Management) และบคลากร (Personnel) ทวทงองคกร รวมกนคดวเคราะหในขนตอนการจดท าแผนกลยทธของทงองคกร โดยท าการคาดการณถงเหตการณหรอผลกระทบทอาจจะเกดขนแกองคกรในภาพรวม รวมทงระบแนวทางในการจดการความเสยงดงกลาวใหอยในระดบทเหมาะสมหรอยอมรบได (Risk appetite) เพอเปนการรบประกนวา (Assurance) องคกรสามารถด าเนนกลยทธไปไดทามกลางความเสยงทยอมรบไดนนเพอบรรลเปาหมายทตองการได

ความมงหมายของการจดการความเสยงทวทงองคกร คอการจดการความเสยงทยอมรบไดอยางมประสทธภาพ หรอกลาวไดวาตองมผลตอบแทน คมคากบการทมเทเพอจดการความเสยงนน 2. ประโยชนของการจดการความเสยง มประเดนดงน ประโยชนของการจดการความเสยงมประเดนดงน 2.1 ชวยใหองคกรบรรลเปาหมาย การจดการความเสยง ชวยใหองคกรสามารถบรรลเปาหมาย ลดอปสรรคในสงทไมคาดทอาจเกดขนและกระทบตอผลการด าเนนงานและผปฏบตงาน และเปนการสรางฐานขอมลความรทมประโยชนตอการบรหารและการปฏบตงาน (ระบบ

13

ฐานขอมลความเสยง (Risk Management Information Systems: RMIS) ในการตดสนใจดานตาง ๆ เพอการตอบสนองตอเปาหมายและภารกจหลกขององคกร 2.2 สะทอนใหเหนผลกระทบตอองคกร การจดการความเสยง ชวยสะทอนใหเหน และตระหนกถงความเสยงส าคญทสงผลกระทบในเชงลบตอองคกรไดอยางครบถวน สามารถก าหนดกรอบการด าเนนงานใหแกหนวยงานยอยตางๆ ในองคกรสขภาพนน และอาจใชมอบหมายงาน ก าหนดวธปฏบตการเพอเตรยมพรอม หรอจดการปองกนลวงหนา หรอด าเนนการเชงรกกบความไมแนนอนอยางมประสทธภาพ 2.3 เปนเครองมอในการบรหารองคกรการจดการความเสยง เปนเครองมอทชวยใหผบรหารสามารถมนใจไดวาความเสยงไดรบการจดการอยางเหมาะสมและทนเวลา รวมทงเปนเครองมอการตดสนใจในดาน การวางแผน การก าหนดกลยทธ การตดตามควบคมและวดผลการปฏบตงาน ซงจะสงผลใหการด าเนนงานเปนไปตามเปาหมายและสามารถสรางมลคาเพมผลลพธทไดในเชงสขภาพ (Health outcome) และการเตบโตขององคกร (Growth) 2.4 เกดประสทธภาพและประสทธผลในการจดสรรทรพยากรการจดการความเสยง ชวยใหการจดสรรทรพยากรเปนไปอยางมประสทธภาพและประสทธผล สนบสนนใหองคการวนจฉยประเดนเหตการณความเสยง และสามารถพจารณาระดบความเสยงทองคกรยอมรบได หรอตองการทจะยอมรบมาบรหารเพอสรางโอกาสการเปลยนแปลงและพฒนา (Risk appetite) หาทางเลอกทางกลยทธทเปนไปได และพฒนากลไกทจะจดการกบความไมแนนอนทเกยวของ เชน หลกเลยง (Avoidance) ลด (Reduction) เฉลย (Sharing) หรอรบมนไวเอง (Acceptance) เปนตน

ในการจดการความเสยงทวทงองคกรนน ตองมโครงสราง กระบวนการ และวฒนธรรมองคกร ประกอบเขาดวยกนทงองคกร เปนกลไกสวนหนงของการขบเคลอนไปสการก ากบดแลกจการทด (Good governance) ควรสอดคลองกบวสยทศน พนธกจ แผนกลยทธ และแผนกจกรรมการด าเนนงานตางๆ ขององคกร พจารณาความเสยงทงหมด ไมวาจะเปนความเสยงเกยวกบกลยทธ การด าเนนงาน การปฏบตตามกฎระเบยบ และการเงน 3. ความเสยงกบการจดการระบบสขภาพ (Risk Management and health systems) เนองจากองคกรบรการสขภาพทมภารกจบรการหลากหลาย รวมทงองคกรเกยวกบสขภาพในปจจบนตองเผชญกบสภาพความไมแนนอน ความทาทายทางการบรหารกคอ ความสามารถในการตระหนกวาความไมแนนอนรนแรงเทาใดทรบไดและจะตองตอสเผชญไปขางหนาเพอความอยรอดและความกาวหนาขององคกรในอนาคตหรอกาวสวสยทศน

แผนการจดการความเสยง น าไปประยกตใชกบองคกรดานสขภาพไดทวทงองคกร ทงองคกรทมภารกจบรการสขภาพ (เชน โรงพยาบาล สถานบรการสขภาพ) และทมภารกจบรหารระบบสขภาพ (เชน ส านกงานสาธารณสข ส านกงานวจยดานสขภาพ ฯลฯ) เพอ บงชเหตการณ

14

(Events) ความไมแนนอนทอาจกระทบทงจากภายในและภายนอกองคกร ตงแตระดบภาพรวม (Entity level) หนวยงาน (Division) หนวยปฏบตการยอย (Business unit) และผปฏบตงาน (Subsidiary)

การทจะผลกดนใหองคกรสามารถปฏบตไดตามพนธกจ และวสยทศนไดนน ผบรหารจะตองพฒนาความเปนเอกภาพทางกลยทธ 4 ประการ คอ

3.1 การมยทธศาสตร (Strategic) ทจดระเบยบใหเขากบพนธกจ วสยทศน และสนบสนน การด าเนนการตามพนธกจ

3.2 การปฏบตการ (Operations) ทใชทรพยากรทงหมด อยางมประสทธภาพ 3.3 การรายงาน (Reporting) ทนาเชอถอ ไววางใจได 3.4 การมความถกตอง ตรงไปตรงมา (Compliance) ตามกฎระเบยบ กตกา กฎหมาย กลาวไดวาการจดการความเสยงเชงกลยทธ จงเปนกระบวนการของการสะทอนความเสยง

ทงหมดขององคกร เพอเลอกกลยทธทเหมาะสมในการจดการ มวตถประสงคเพอจดการอยางเหมาะสมทสด (Optimization of risk adjusted) ซงจะไดผลดเมอใชกบทกหนวยงานในองคกร

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.1.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 8.1.1 ในแนวการศกษา

หนวยท 8 ตอนท 8.1 เรองท 8.1.1

15

เรองท 8.1.2 ปจจยขบเคลอนความเสยงระบบสขภาพ กบการจดการความเสยง แนวโนมใหมเกยวกบกระแสอนรกษ พฤตกรรมสขภาพของประชาชนทถายทอด

วฒนธรรมบรโภคนยมไปถงกนขามขอบเขตประเทศและทองถนไดงาย การเพมขนอยางรวดเรวของเทคโนโลยสอสารเทคโนโลยนวตกรรมทเกยวกบการแพทย เครองมอฟนฟสขภาพสวนบคคล เครองมออนเกยวกบการสาธารณสข ทไมม หรอกระท าไดยากเนองจากเลดลอดมาทางสอสารอเลกโทรนกสชองทางตางๆ มาตรการคมครองผบรโภคดานราคา และคณภาพ กฎหมายเพอพทกษสงแวดลอมและพลงงาน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 67 หรอพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 หรอพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. 2551 เปนประเดนเกยวกบความเสยง และโอกาสในการวางแผนกลยทธ การประสาน และการจดใหมบรการสขภาพ ซงผบรหารและผจดท าแผนกลยทธ ควรค านง ในประเดนดงน

1. ประเดนเกยวกบการประเมนผลกระทบดานสขภาพ (Health impact assessment) ดงเชน กรณมาบตาพดทเปนคดทขนสศาลปกครอง เมอเดอนธนวาคม 2552

2. การพทกษสทธผบรโภคในการเขาถงขอมล ผลตภณฑและบรการสขภาพ ความขดแย ทางผลประโยชน (Conflict of Interest)

3.การบนทกขอตกลงเขตการคาเสร (Free trade agreement: FTA) กจะมผลตอ ระบบยา เชน อตสาหกรรมยา การเขาถงยา การควบคมราคาและคณภาพยา เปนตน นอกจากน ยงสงผลตอระบบการตรวจทางหองปฏบตการเพอการควบคมโรค การควบคมคณภาพของหองปฏบตการ หองปฏบตการตามมาตรฐานเปรยบเทยบ การควบคมขยะตดเชอและขยะมลพษทางรงสตางๆ รงสวนจฉย หรอการตรวจวนจฉยดวยการจ าลองภาพ (Imaging technology) กบการควบคมคณภาพ การรกษาความลบขอมลสวนบคคล การบรการการแพทยทางเลอกและภมปญญาทองถนของประเทศไทย กบของประเทศอนในอาเซยน หรอในโลกทท าสญญาทวภาค พหภาคกบประเทศไทย การบรการการแพทยแผนปจจบน เครองมอแพทย การดแลระยะยาวส าหรบผสงวยกบการเพมจ านวนของบคลากรในการมาปฏบตงาน (หรอไปปฏบตงาน) ดานบรการทมมาตรฐานและคณภาพและปกปองสทธดานสวสดการของผปฏบตงานสาขาวชาชพตางๆ ระหวางกน (Mutual recognition arrangement: MRA) ท าใหเปนทงโอกาสในการทบคลากรของระบบเราไดไปปฏบตงานในประเทศคสญญา แตกอาจเปนความเสยงทจะมผปฏบตการสาขาวชาชพทไมไดมาตรฐานมาปฏบตงานในประเทศไทยอนอาจกอผลรายตอสขภาพคนไทยกได

4. การสงเสรมสขภาพทางเลอกทงหลาย เชน อปกรณ ผลตภณฑ เครองมอ เครองส าอางอาหาร เครองดม การเผยแพรขาวสารผานระบบเครอขายสอใหม ซอฟตแวรเกยวกบการตรวจควบคมภาวะโรคตางๆ ดวยตนเอง ซงอาจเปนโอกาสในการขยายตลาดและขยายมาตรการเพอใหประเทศเพอนบานมสขภาพทด และอาจเปนโอกาสในการลงทนดานสขภาพในประเทศตางๆ แตก

16

อาจเปนความเสยงทคนไทยอาจบรโภคสงทเปนอนตรายตอสขภาพ หรอการเขามารบกวนมาตรการนโยบายดานสขภาพขององคการกได ตารางท 8.1 เปนตวอยางความเสยงทดดแปลงจากการวเคราะหโดยระบบบรการแหงชาต (NHS) ของสหราชอาณาจกร ตารางกรณตวอยางของความเสยงในระบบสขภาพ* ความเสยง Risk

โอกาสเสยงLikelihood High = H, Medium =M, Low = L

ผลกระทบImpact High = H, Medium =M, Low = L

ตวอยางกจกรรมทใชจดการความเสยง Action that can be taken to deal with risk

รายงานความกาวหนาในการพฒนา Progress

นโยบายการควบคมโรคในระบบบรการปฐมภมทไมเปนไปตามมาตรฐาน

H M ก าหนดการลงตรวจในพนทอยางสม าเสมอ (Regular audit in place) เพอทบทวนรวมกบกองทนสขภาพประจ าต าบล และ หนวยบรการปฐมภมในพนท

หนวยบรการเขาใจหลกเกณฑ วธการและมาตรฐานหนวยบรการ แตตองลงรายละเอยดถกวานในคณะกรรมการบรหารกองทนฯ

ชมชนไมคอยสนใจตอบสนองตอปญหาสาธารณสขเรงดวนของพนท

M H ก าหนดการสอสารเปนรายสปดาห กบผน าชมชน ทงสอกระแสหลก และสอใหม (New media) โดยเนนประเดนโรคอบตใหม โรคประจ าถน และปญหาหญงตงครรภอายนอยกวา 20 ป

มการรายงานเหตการณผาน SMS จากผน าชมชน และ อสม. เรม มกราคม 2553

การคดกรองมะเรงปากมดลก มะเรงเตานมไมเปนผล

M H พฒนาคณภาพระบบการตรวจภายในสตรทหนวยบรการปฐมภม และหนวยเคลอนทเสรม การเตรยม การสงหองปฏบตการเซลวทยา หนวยฉายภาพ แมมโมแกรมทมคณภาพ การเจรจาขอตกลงการจดบรการทชดเจน และท าระบบนดหมายแบบใหม

รายงานผลการตรวจทผานเกณฑคณภาพอยางสม าเสมอทกเดอน มการสมมนารวมระหวางหนวยคดกรองกบหนวยรบสงตอ

มการตอบสนองตอการเรองราวปญหาสาธารณสขของพนทต า

M H ทบทวนกรณศกษาปญหา มาบตาพด และปญหาแหลมฉบง กบพระราชบญญตสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2550 กบผปฏบตงานในพนทรบผดชอบทองคการตงอย และผแทนจาก สช.

อยระหวางการจดตงสมชชาสขภาพระดบพนท เพอก าหนดเรองการประเมนผลกระทบตอสขภาพ (Health Impact Assessment) เรองการก าหนดนโยบายการจดหา การเกบรกษาและการใชเคมเกษตรทเออตอสขภาพ

17

ลมเหลวในการสอสารเพอปกปองประชาชนจากปญหาความรนแรงในครอบครว เดก และสตรถกกระท าการละเมดทางเพศ ขมขน ปญหายาเสพตด

M H สายดวน บรการ 24 ชวโมง ทรกษาความลบและสามารถกดตอสายดวยเลขตวเดยวจากโทรศพทมอถอหรอโทรศพทสาธารณะ

อยระหวางการเจรจา กบบรษท ท โอ ท เรองระบบและภาระคาใชจาย

การใหค าแนะน าปรกษาแกผไดรบความเสยหายจากการรบบรการ แตน าไปสการฟองรองคด

M M ทบทวนกรณศกษารวมกบคณะอนฯ ควบคมคณภาพฯ ม. 41 พรบ. หลกประกนสขภาพแหงชาต ทประสบความส าเรจมาแลวมากมาย ก าหนดแนวปฏบตทเปนมาตรฐานกลาง ท าการประชาสมพนธ

ก าลงตรวจสอบจ านวนเงนทชดเชย และแนวปฏบตทผานมาวามชองโหวในขนตอนใดของกระบวนการพจารณา

ปญหาสาธารณสขทควรเปนความลบรวไหล

M M ทบทวนการเขาถงขอมล และอ านาจการเปดเผยขอมลการตด การรกษา การตายของโรคไขหวด 2009 และวณโรคดอยาของประชากรในหมบาน

ตรวจสอบแนวทางและวธปฏบตในการสอบสวนโรค การรายงานโรค

ไมทราบขอมลดานสมรรถนะความสามารถ และสขภาพของบคลากรสาธารณสข

M M คณะกรรมการบรหารสาธารณสขเขต ศกษาระดบความร ความสามารถ ทกษะ และความช านาญพเศษเปรยบเทยบกบปญหาความตองการดานการด าเนนงานสขภาพในพนท และการขบเคลอนองคการสวสยทศนของเขตพนท รวมทงศกษาปญหาสขภาพของบคลากรในประเดนอนจะกระทบตอการด าเนนงานระบบสขภาพในพนท

อยระหวางการท าขอตกลงกบมหาวทยาลยทจะท าการศกษาแบบมสวนรวม

ออกนโยบายสาธารณสขทน าไปสผลเสยทางดานสขภาพประชาชน หรอท าใหจดสรร

L H ศกษากรณศกษาการใหวคซน ไขหวด 2009 แบบหวานแกประชากรทงหมด (Empirical vaccination) ของประเทศ แคนาดา จน สหรฐอเมรกา

อยระหวางการจดท าชดประชาสมพนธท าความเขาใจประชาชน และจดท ามาตรการการส ารองวคซน ส ารองยาทสามารถใหไดภายใน 72 ชวโมงแรก

18

งบประมาณทสนเปลอง

เกยวกบอตราการแพ กลาเนอออนแรง GBS ถาวร และอตราตายจากการฉดวคซน

การประกาศนโยบายสาธารณะ ทสงผลตอภาพลกษณดานการพฒนาสขภาพ

L H การก าหนดและประกาศนโยบายการจดซออปกรณและครภณฑเพอสนบสนนการพฒนาระบบบรการปฐมภมในโครงการไทยเขมแขง ใหทราบทวกนทกขนตอนแตเนนๆ

ใหสอมวลชน ประชาชนในเขตจงหวดทหนวยบรการปฐมภมตงเขามารวมพจารณาแตตน

การใหค าแนะน าทางดานสาธารณสขทท าใหผลลพธของสขภาพประชากรแยลง

L M มนโยบายใหสงผปวยทไดรบการรกษาแลวทหนวยบรการรบสงตอ กลบไปรกษาตอทหนวยบรการประจ าหรอหนวยบรการปฐมภมในบตรหลกประกนสขภาพถวนหนา ภายใน 48 ชวโมง เพอลดความแออดและลดการตดเชอในโรงพยาบาลใหญ

ก าลงอยระหวางการก าหนดเกณฑยดหยน และกระบวนการการสอสารทลดความขดแยงระบบการสงตอของจงหวด

การประเมนความตองการดานสขภาพ (Health needs assessment) ของประชาชนลมเหลว

L H ทบทวนกระบวนการประเมนความตองการดานสขภาพ ใหผเชยวชาญจากมหาวทยาลยและศนยวชาการเขต มาเปนทปรกษา

จดท ารายงานสถานการณสขภาพ และความกาวหนา ในคณะกรรมการประสานงานสาธารณสขระดบเขต

ไมมการตอบสนองทเหมาะสมตอสถานการณการระบาดของโรคตดตอ หรอการจดการสงแวดลอมเพอปองกนภยนตรายและโรคทไมตดตอ

L H มระบบการแจงเหตไดตลอดเวลา 24 ชวโมง และสามารถสอบสวนโรคไดภายใน 6 ชวโมงหลงทราบเหต

อยระหวางการฝกอบรม on call staff

ระบบขอมล สารสน เทศในคอมพวเตอร ลมเหลวบอย และขอมลถกโจมต

L M จดท านโยบายความปลอดภยดานเทคโนโลย สารสนเทศขององคการ

เจาหนาททกคนลงทะเบยนการเขาใชเครองมอ และขอมล และด าเนนการจดท าแผนปองกน ส ารอง ฟนขอมล

19

*ทมา: ไดปรบประยกตไปจาก R. Suckling, M. Ferris and C. Price. Risk identification, assessment and management in public health practice: a practical approach in one public health department. Journal of Public Health Medicine 2003. Vol. 25, No. 2, p. 139–140 * Sheffield Primary Care Trusts Public Health Clinical Governance Committee ก าหนดโอกาสทจะเกด (Likelihood) และผลกระทบของความเสยงเปนยานความเสยง 3 ระดบ คอ High, Medium, Low โดยพจารณาประเดนและการจดการความเสยงดวยแบบจ าลองทางคลนก (Clinical model risk event of patient)

ปจจยขบเคลอนความเสยงของระบบสขภาพ เหนไดวาความเสยงของระบบสขภาพ อาจมาจากปจจยจากภายนอก หรอปจจยจากภายใน

เอง หรอทงสองปจจยประกอบกนกได การแบงกลมเหตปจจยขบเคลอนไดเปน 4 ดาน2 ดงน ความเสยงเชงกลยทธ (Strategic risk) เกยวกบการเปลยนแปลงหรอความไมแนนอนของ

ปจจยภายนอก กบการเลอกกลยทธทเหมาะสม และการสอสารทางกลยทธทเหมาะสม เชน การควบคมปองกนการระบาดของโรคอบตใหม การก าหนดกลยทธเพอการพฒนาระบบสขภาพของพนท การก าหนดกลยทธการลงทนผลตและพฒนาบคลากรสายวชาชพเฉพาะ เปนตน ความเสยงคอ การเลอกใชและด าเนนกลยทธทผดพลาด อนไมสอดคลองและสามารถปรบใหเขากบปจจยสภาวะแวดลอมทเปลยนแปลง และ/หรอ นอกเหนอจากการควบคมเหตการณ ซงอาจกอใหเกดความเสยหายได องคการและหนวยงานภายในองคการนน ควรมการจดระบบบรหารความเสยงประเภทนดวยการวางแผนเชงกลยทธแบบกาวหนา (Progressive risk scenario setting)

ความเสยงเกยวกบประสทธภาพและประสทธผลในการด าเนนงาน(Operational risk) ขนตอนการจดบรการ การรบฟงเสยงสะทอนจากผรบบรการ การเปดเผยขอมล ระบบความปลอดภยของระบบสารสนเทศ การปองกนภยนตรายจากสารพษหรอแกสทางการแพทย ระบบก าจดขยะตดเชอขยะพษ การประเมนผลลพธโครงการทางนโยบาย ความปลอดภยในการปฏบตงานของเจาหนาท มาตรการปองกนการตดเชอหรอแพรเชอโรคตดตอในโรงพยาบาล

ความเสยงทางการเงน (Financial risk) เกยวกบการเปลยนแปลงหรอความไมแนนอนอนอาจกระทบตอฐานะทางการเงน ตนทน ความคมคา ความเปนไปไดทางการเงนงบประมาณจากภาครฐ การสนบสนนจากภาคเอกชน หรอการใหทนจากแหลงทนนานาชาต เชน องคการอนามยโลก ธนาคารโลก ฯลฯ การควบคมภายใน การตรวจสอบภายใน ผลการตรวจสอบของส านกงานตรวจเงนแผนดน

20

ความเสยงทางดานปฏบตตามกฎหมาย ระเบยบ ค าสงตาง ๆ ทเกยวของ(Compliance risk) เชน พระราชบญญตสขภาพแหงชาต พระราชบญญตคมครองผบรโภค พระราชบญญตหลกประกนสขภาพแหงชาต ระเบยบกระทรวงสาธารณสขเกยวกบการควบคมบรโภคบหรและสรา ประกาศ ระเบยบดานอาหารและยา แนวเวชปฏบตทางการแพทยทประกาศใหม แนวทางทางนโยบายทองคการประกาศใหม จ านวนทรพยากรบคคลและความรความสามารถประสบการณในการปฏบต กรอบเวลา ความสญเสย เสยหายตางๆทเคยมประสบการณเกดขนแลวในโครงการหรอหนวยงานอนทมพนธกจคลายคลงกน การปฏบตตามกฎระเบยบและมาตรฐานการปฏบตงานของบคลากรในองคการหรอเงอนไขในสญญาบคลากรทจางเหมามา (Outsourcing) แนวทางการปฏบต (Practice guideline) หรอคมอการท างาน (Work instruction) การใหความยนยอม (inform consent) เปนตน

ปจจยกอความเสยงภายนอก (Externally driven) ความเสยงการเงน ความเสยงกลยทธ การจายเงนจากแหลงเงนประเภทตางๆ แผนการลงทนจากรฐ หนสน ตนทน ระบบบญชการควบคมภายใน การตรวจสอบภายใน การสอสารวสยทศน Product life cycle management

สภาพการแขงขนประชากรเปาหมายเปลยนบรการเปาหมายความตองการ ระบาดวทยาโรค

ปจจยกอความเสยงภายใน (Internally driven) ภาวะผน า สขภาพวฒนธรรมองคกรกฎหมาย ระเบยบบรการรวมเอกชน แผนพฒนาบคลากรยา อปกรณ เทคโนโลย การพฒนาคณภาพการจดบรการทไมปลอดภยการเขาถงขอมลการวจยและพฒนา สงแวดลอมกระแสโลกรอนปรากฏการณธรรมชาต ความเสยงดานปฏบตการ ความเสยงภยนตราย ปจจยขบเคลอนความเสยงจากภายนอก (Externally driven)

ภาพท 8.4 ปจจยขบเคลอนความเสยงแกองคกรสขภาพ (ภายนอกและภายใน) ทมา: ดดแปลงประยกตจาก A Risk Management Standard © AIRMIC, ALARM, IRM: 2002

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.1.2 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 8.1.2 ในแนวการศกษาหนวยท 8 ตอนท 8.1 เรองท 8.1.2

21

เรองท 8.1.3 การเฝาระวงและประเมนความเสยงเพอความอยดมสขของประชาชน “ความอยดมสข” ของประชาชน เปนยทธศาสตรหลกของการพฒนาสงคม ซงในกรอบ

ของระบบสขภาพกไดมพฒนาการในแนวคดตางๆ มาตามล าดบ เชน ความจ าเปนพนฐาน (จปฐ.) การเตบโตทางเศรษฐกจ คณภาพชวตระบบสวสดการสงคม และการพฒนาคน เปนตน สงทกลาวมาเปนเครองชวด ภารกจและสมรรถภาพ ทรฐมบทบาทหนาททจะตองปรบปรง ยกระดบมาตรฐาน “ความอยดมสข” ของประชาชน โดยการจดบรการหรอจดหาเครองมอตางๆทจะสนบสนนการพฒนายกระดบความสามารถ และศกยภาพของประชาชน อาท การสนองตอบความตองการดานโภชนาการทเหมาะสม การปองกนและก าจดโรคภยไขเจบ การเพมอายขยเฉลยของประชาชน

การเฝาระวงความเสยงในระบบสขภาพจงมใชการพจารณาขอมลเหตการณเฉพาะหนา แตตองเฝาตดตามประเดนทระบบสขภาพและองคกรก าลงเผชญอยอยางรอบคอบและคดลวงหนาวาจะบรรเทาเบาบางความเสยง (Risk mitigate) ดวยทางเลอกทเหมาะสมเชนใด

นานค คควาน (Nanak Kakwani, 2008) เสนอองคประกอบของความอยดมสข 7 ดาน ดงน 1. สขภาพอนามยและโภชนาการ ประกอบดวยองคประกอบยอยอก 4 ดานคอ ความยนยาวของอาย การปลอดจากโรคภยไขเจบ โภชนาการและการใหบรการสาธารณสข 2. การศกษา ครอบคลมกระบวนการเรยนร ความรพนฐาน และทกษะตางๆ รวมทงการเขาถงบรการและคณภาพการศกษา 3. ชวตการท างาน เนองจากประชาชนในสงคมมแบบแผนการด าเนนชวตจากเกษตรกรรมดงเดมมาเปนเกษตรอตสาหกรรมหรอทนนยมโลกาภวตน จะใชชวตสวนใหญอยกบการท างาน การพจารณาสภาพแวดลอมการท างานและชวตการท างานทมคณภาพจงเปนสวนประกอบทส าคญมาก รวมถงปจจยองคประกอบยอยในดานการใชแรงงานเดก และ ผหญงและระบบประกนสงคมดวย 4. ชวตครอบครว ความสมพนธในครอบครว โครงสรางและขนาดของครอบครว ระดบความเปนอยของสมาชกแตละคน ครอบครวทมความรก ความอบอน และดแลสมาชกทกคนอยางเทาเทยมกนโดยไมเลอกปฏบต 5. การเตบโตทางเศรษฐกจความยากจน การกระจายรายได และสวสดการ เปนปจจยส าคญทน าไปสการพฒนาทย งยน การมปญหาความยากจนทรนแรง และความไมเทาเทยมกนดานรายไดในระดบสงจะเปนความเสยงอยางยง ดวย 6. สงแวดลอมและความปลอดภย การดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนสงจ าเปน เพอใหเกดการพฒนาทย งยน องคประกอบน รวมถงสภาพแวดลอมดานทอยอาศย การอนามยสงแวดแวดลอม ตลอดจนความปลอดภยในชวตและทรพยสน 7. ประชารฐ หมายถง ความสมพนธระหวางรฐกบประชาชน การเสรมสรางความสมพนธทดระหวางกนการสงเสรมบทบาท การมสวนรวมของประชาชน องคประกอบนจะ

22

รวมประเดนเรอง ความยตธรรม สทธมนษยชนและสทธเสรภาพทางการเมอง รวมทงการกระจายอ านาจการบรหารจดการ การเฝาระวงความเสยง การเฝาระวงความเสยงเชงกลยทธและการเลอกกลยทธทเหมาะสม ตองท าอยางเปนระบบและครบทกองคประกอบ ทงการเฝาระวงในดานสงแวดลอมการท างาน (Environment monitoring) การเฝาระวงทางชวภาพ (Biological monitoring) และการเฝาระวงทางสขภาพ (Health monitoring) โดยผบรหารและเจาหนาทโดยเฉพาะผบรหารระดบกลาง (Middle manager) ท าการทบทวนทางการบรหาร (Management review) โดยใชกระบวนการการวเคราะหเชงกลยทธ (อานรายละเอยดในเอกสาร หนวยท 5, 6) ท าการทบทวนตามปฏทนด าเนนงานทก าหนดไวลวงหนาอยางสม าเสมอ เชน อาจจะเปนรายไตรมาส หรอรายครงปงบประมาณ เปนตน เพอใหเจาหนาทหรอผปฏบตทกคนไดท าความเขาใจใหตรงกนเกยวกบนยามความเสยงขององคการในบรบทและเวลาทเปลยนแปลงไปและการก าหนดเหตการณบงชความเสยงและโอกาส ใหเปนไปในทศทางเดยวกน เมอประสบกบกบเหตการณ (Events, Incidences) ทมความไมแนนอน คนหาความเสยงจากขอมลเฝาระวง

ศกษาขอมลในอดต

ส ารวจในปจจบน

ตดตาม พยากรณ คาดการณในอนาคต

ประเมนความเสยง ประเมนผลระบบ

ควบคมความเสยง

หลกเลยง ปองกน ถายโอน

ลดความสญเสย

ใชเปนโอกาสปรบเปลยนองคกร

ประกนความเสยง ประกนคณภาพ

ภาพท 8.5 ระบบจดการความเสยงกบการเฝาระวง ทมา: ดดแปลงปรบปรงจาก The Division of Compliance Risk Management and Surveillance. US FDA. ลกษณะการเฝาระวง ลกษณะการเฝาระวง ม 2 ลกษณะ คอ 1. การเฝาระวงภายใน จากรายงานภายใน (Internal reporting) คนหา Signal/Early

23

warning sign เพอแจงแกคณะกรรมการบรหารความเสยงหรอใหบคลากรทเกยวของทราบและมผรบผดชอบในการจดการความเสยงทพบ หากมความรนแรง แนวโนมสงขน ตองมการรายงานผบงคบบญชา ผบรหารตามล าดบ และ การตดตามและทบทวนระบบบรหารความเสยงขององคกร โดยใชทะเบยนความเสยงและกระบวนการตรวจตดตามภายใน (Internal audit) เปนเครองมอ องคกรธรรมาภบาล (Good governance) และก าหนดวาเปนองคกรสมรรถนะสง จะตองท ารายงานผลการเฝาระวงความเสยงสภายนอก (External risk reporting) ดวย ทงนขอมลการเฝาระวงอาจจะรวบรวมโดยคณะกรรมการบรหารความเสยง หรอคณะกรรมการอนทมหนาทคลายคลงกน เชน คณะกรรมการตรวจสอบภายใน คณะกรรมการตรวจสอบคณภาพภายใน กได

2. การเฝาระวงโดยตรวจสอบขอมลการเปลยนแปลง ความไมแนนอนภายนอก เชน ดาน ระบาดวทยาโรค สถานะสขภาพประชาชนพฤตกรรมเสยงของประชาชน การเปลยนแปลงของขอกฎหมาย นโยบายรฐบาล การปฏรประบบราชการ ระบบสาธารณสข ระบบการศกษา เทคโนโลยชวภาพ นโยบายระหวางประเทศ สภาวะทางดานเศรษฐกจและสงคม การเมอง การเคลอนไหวทางสงคมหรอภาคประชาชน การจางงาน มาตรฐานใหมดานอาหาร ยา สารทเปนอนตรายตอสขภาพ การเปลยนแปลงเงอนไขขอตกลงการคาเสรทวภาค พหภาคและการปกปองทรพยสนทางปญญา ผลส ารวจตอกระแสความคาดหวงใหมๆ ตอองคการดานสขภาพ เปนตน

24

ภาพท 8.6 ตารางเฝาระวงความเสยง ทมา: American Cancer Society, II A International Communication Advisory Committee/Survey, IIA Hawaii Chapter, local

ISACA members. 2006.

องคประกอบทตองค านงในการเฝาระวงความเสยงเชงกลยทธ 1. วฒนธรรมองคกรและกฎระเบยบ (Risk culture and rules) โดยตรวจสอบสภาพแวดลอมภายในองคกร (Internal environment audit) ไดแก 1.1 แนวทางการบรหารงานของผน า (Knowledge and support from senior management) การมอบหมายงานใหปฏบต ทกษะความรทาทพฤตกรรมเสยงหรอประสบการณในการจดการความเสยงของผน า หรอพฤตกรรมชอบเผชญความเสยงของผน า มผลแทรกซอน (Adverse event) เปรยบเทยบสดสวนตอผลดในแงการพฒนาการเปลยนแปลงขนานใหญ (Breakthrough) ตอองคกร การด าเนนการตามมาตรฐานการจดการทด 1.2 วฒนธรรมองคกร บรรยากาศการท างานทจะท าใหบคลากรด าเนนภารกจใหบรรลผลตามหนาทและความรบผดชอบในเปาหมายทางกลยทธหลก กลยทธพฒนา ปรบปรง

25

องคกร ขยายงาน โดยมการสนบสนนงบประมาณ ทรพยากรและบคลากรอยางเหมาะสม การใหความส าคญกบการบรหารความเสยง (Organizational awareness and risk appetite defined) มการก าหนดไวในมาตรฐานการบรหารองคกร เชน ISO, หรอ HRD plan คานยมและการออกระเบยบปฏบตทชดเจน หรอ มการละเลยการสนใจแกไขปญหาความผดปกต (เชน เสยงบนของผมารบบรการ ผหกลมในทางลาดเชอมอาคาร แกไขเอกสาร การลากจ การเฝาระวงความเครยดจากการท างานและปญหาสขภาพจต การทผรบจางหรอ outsourcing ไมมาตามนดหมาย การไมไปฝกอบรมเตมตามหลกสตรทก าหนด การขดของของระบบส ารองขอมลคอมพวเตอร การขออนมตขยายระยะเวลาโครงการ การบาดเจบจากการท างาน การปนเปอนของเชอแบคทเรยในอาหารผปวยคณภาพอากาศภายในอาคาร อบตการณความคลาดเคลอนทางยา อาการอนไมพงประสงคจากยา ระบบปองกนอนตรายจากการใชยาทตองระมดระวงสง (High Alert Drugs) ฯลฯ) มากหรอไม การประเมนความเสยงเพอความอยดมสขของประชาชน 1. การประเมนความเสยงโดนตรวจสอบโครงสรางและหนาทความรบผดชอบ การบรหารความเสยงนนจะตองก าหนดโครงสรางและกระบวนการไวใหชดเจน เชน ก าหนดไวในคณะกรรมการขบเคลอนแผนกลยทธ คณะกรรมการบรหารความเสยง หรอคณะกรรมการบรหารองคกร (หรอชออนทคลายกน) ทส าคญคอองคกรตองก าหนดโครงสรางและกระบวนการใหชดเจน การบรหารความเสยงตองมใชเรองทท าชวขณะปฏบตงาน แตควรตองแสดงใหสาธารณะเหนวาองคกรใหความส าคญ โดยมการก าหนดกจกรรมควบคมปองกนความเสยงอยางชดเจน ตารางท 8.2 ตวอยาง หนาทและความรบผดชอบตามโครงสรางการบรหารความเสยงมหาวทยาลยเสรมสรางความร

ผเกยวของ หนาทและความรบผดชอบ 1. สภามหาวทยาลย

1. สงเสรมใหมการบรหารความเสยง และการควบคมภายใน 2. ก ากบนโยบาย ใหค าเสนอแนะ แนะน าแผนบรหารความเสยงและการควบคมภายใน

2. อธการบด และผบรหาร

1. ก าหนดนโยบายการบรหารความเสยงและการควบคมภายในใหไดรบการปฏบตทวทงมหาวทยาลย

2. ตดตามความเสยงทส าคญ และก ากบการบรหารความเสยง 3. ใหความเหนชอบแผนบรหารความเสยงและควบคมภายในของมหาวทยาลย

ฯ 4. เสนอรายงานผลการบรหารความเสยงตอสภามหาวทยาลย

3. คณะกรรมการบรหารความเสยง

1. รายงานผลการบรหารความเสยง เสนออธการบด 2. จดท ารายงานการตดตามประเมนผลการควบคมภายในตออธการบด

26

ของ มหาวทยาลย 4. คณบด/ผอ านวยการ

1. สงเสรมใหมการบรหารความเสยงและการควบคมภายในหนวยงาน 2. ก าหนดแนวทางการด าเนนงานบรหารความเสยงและการควบคมภายในหนวยงาน 3. ใหความเหนชอบแผนการบรหารความเสยงและการควบคมภายใน เสนอรายงานผลการ

บรหารความเสยง ตอคณะกรรมการบรหารความเสยงทกสนปงบประมาณ 4. เสนอรายงานการตดตามประเมนผลการควบคมภายในตออธการบด ทกสน

ปงบประมาณ 5. คณะกรรมการบรหารความเสยงคณะ/ส านก

1. น านโยบายการบรหารความเสยง สการการปฏบต 2. รวบรวม/ระบ/วเคราะห /ประเมนความเสยง 3. จดท าแผนปองกนหรอลดความเสยง 4. เสนอมาตรการจดการความเสยง และการจดการควบคมภายใน 5. จดท ารายงานการบรหารความเสยงเสนอตอคณบด/ผอ านวยการ 6. จดท ารายงานการตดตามประเมนผลการควบคมภายในเสนอตอคณบด/ผอ านวยการ

6. หนวยงานตรวจสอบภายใน

1. สอบทานและประเมนประสทธผลของกระบวนการบรหารความเสยง 2. จดท ารายงานผลการสอบทานการประเมนระบบการควบคมภายในเสนอตออธการบด

2. ความรและทกษะของบคลากรทใหบรการ เจาหนาทผพฒนานโยบาย ผรบมอบหมาย

ปฏบตการ และผปฏบตการตามนโยบาย เกยวกบความพรอมส าหรบบรหารความเสยง เชน ไดรบการฝกอบรมตามมาตรฐานวชาชพ การฟนฟความร การเรยนรตอเนอง ประสบการณ สขภาพสวนบคคลของบคลากรแตละคน ภาระทตองปฏบตงานตอเนองหลายผลดงาน การหมนเวยนงานภายใน 3. ขอมลและการตดตอสอสาร การใหขอมลแกเจาหนาทภายในและผเกยวของภายนอก แผนการรายงานเหตการณและรายงานการเฝาระวง การสอสารการฝกซอมทพรอมรบกบสถานการณ การจ าลองเหตการณหรอก าหนดและแจงถงทางเลอกตางๆ นโยบายมาตรการทางเลอกเกยวกบความเสยงทรบได การสอสารเกยวกบผรบมอบหมายใหรบผดชอบในสถานการณตางๆ ทเหมาะสม การระบชองทางการสอสารหลก ชองทางสอสารส ารอง การควบคมความตนตระหนกเมอมความสญเสยรนแรง


27

ตอนท 8.2 การประยกตใชเครองมอจดการความเสยงเชงกลยทธ โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 8.2 แลวศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมแตละเรอง หวเรอง เรองท 8.2.1 การจดท าแผนบรหารจดการความเสยงเชงกลยทธ เรองท 8.2.2 การจดการความเสยงของโครงการดานสขภาพ แนวคด 1. การจดท าแผนบรหารจดการความเสยงเชงกลยทธเปนเครองมอหนงของผบรหารในการจดการความเสยงเพอพฒนาระบบสขภาพ ขนตอนการจดท าแผนประกอบดวย การก าหนดวตถประสงค การระบความเสยง การประเมนความเสยง การสรางแผนและการประเมนผลของกจกรรมการจดการความเสยง 2. การจดการความเสยงของโครงการดานสขภาพมปจจยแหงความส าเรจ 2 ประการ คอ การมสวนรวมของเจาหนาท และมการพฒนาปรบปรงอยางตอเนอง ความเสยงทพบในโครงการดานสขภาพคอ ความเสยงดานการเงน ความเสยงดานการด าเนนงาน ความเสยงดานกลยทธ วตถประสงค เมอศกษาตอนท 8.2 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. เมอศกษาการจดท าแผนบรหารจดการความเสยงเชงกลยทธแลว นกศกษาสามารถจดท าแผนบรหารการจดการความเสยงเชงกลยทธในหนวยงานทใหบรการสขภาพได 2. เมอศกษาการจดความเสยงของโครงการดานสขภาพแลว นกศกษาสามารถจดการความเสยงของโครงการดานสขภาพในหนวยงานททานปฏบตงานอยได

28

เรองท 8.2.1 การจดท าแผนบรหารจดการความเสยงเชงกลยทธ เ

ระบบบรหารความเสยงมแนวคดหลกวา ทกคนในองคกรเปนผจดการความเสยงรวมกน

จงเปนกระบวนการทจดท าขนอยางเปนระบบ เพอลดความเสยหายทอาจจะเกดขน ใหอยในระดบทรบได ซงม 5 ขนตอน ดงน 1. การก าหนดวตถประสงค (Objective Establishment) 2. การระบความเสยง (Risk Identification) 3. การประเมนความเสยง(Risk Assessment) 4. การสรางแผนจดการ(Risk Management Planning) 5. การประเมนผลของกจกรรมการจดการความเสยง (Evaluation of risk management activities) รายละเอยดของแตละขนตอน เปนดงน 1. การก าหนดวตถประสงค (Objective Establishment) บรบทและเปาหมาย ยทธศาสตรขององคการแตละแหงตางกน เพราะมสถานทตงหรอภมสถาปตย ประชากรทรบผดชอบในพนท ระบาดวทยา สถานะทางดานสขภาพ กฎระเบยบยอยของแตละพนท ซง COSO แนะน าวา ใหผบรหารและผรบผดชอบในการจดการความเสยงบรรจ “วาระเพอพจารณา” ในการทบทวนทางการบรหาร (Management review) เพอจะท าใหสามารถก าหนดวตถประสงคการบรหารความเสยงทจ าเพาะเจาะจง (Specific) ซงวตถประสงคในการจดการความเสยงเชงกลยทธขององคกรทจ าเพาะนน จะตองสามารถวดไดทงเชงปรมาณและคณภาพ (Measurable) สามารถท าใหบงเกดผลในการปองกนแกไขได (Attainable) มความสมพนธกบนโยบายเปาหมายทางกลยทธ (Relevant) และ มกรอบเวลาในการจดการ (Timely) ได ตารางท 8.3 ตวอยางตารางการทบทวนทางการบรหาร ผเกยวของใน Management review

ความถ และเครองมอการทบทวน

ความมงหมาย

ผอ านวยการ คณะกรรมการบรหาร (เชน อนกรรมการหลกประกนสขภาพระดบเขต/ผตรวจราชการ

ปละประมาณ 2 ครง และใชเครองมอวเคราะหปจจยดวย PEST analysis: Political (national , local) , Economic

ระบความเสยงทกระทบตอเปาหมายองคกร การเปลยนแปลงทส าคญอนมาจากปจจยภายนอกทอาจเปนโอกาสหรอความเสยง เพอปรบวตถประสงค หรอเปลยนกล

29

สาธารณสขเขต/คณะกรรมการบรหาร (CEO) เครอขายบรการสขภาพเอกชน - องคกรเอกชน

(global FTA, macro and micro trend), Societal, Technology (medical, ICT) ใชเครองมอวเคราะหความเสยงดวย Scenario analysis หรอ Quantitative risk assessment

ยทธ เชน เปลยนจากลดตนทนเปนเพมโอกาสในการพฒนาใชวคซนแบบมชวตทผลตขนเองเพอการควบคมโรคอบตใหม แทนการใชวคซนแบบเชอตายแบบฉด การปรบกลยทธการขยายงานดานสาธารณสข การปรบกลยทธการออกนโยบายหรอเปาหมายระยะกลาง ระยะยาว การก าหนดแผนการจดสรรงบลงทนหรอโครงสรางทางเทคโนโลยการแพทยและสาธารณสข ฯลฯ

ผบรหารระดบสง ผบรหารระดบกลาง

ทก 3 เดอน และใชเครองมอวเคราะห SWOT analysis ใชเครองมอวเคราะหความเสยงดวย Scenario analysis หรอ Quantitative risk assessment

ก าหนดประเดนปญหาทส าคญ เกยวกบรายงาน การรองเรยน Corrective action request หรอ Observation (หรอชออนทคลายกน) รายงานจากส านกงานการตรวจเงนแผนดน เพอการปรบปฏบตการใหสอดคลองกบเปาหมายเชงกลยทธหรอลดความไมแนนอนเกยวกบการบรรลตวชวดทส าคญขององคกร (Corporate KPI)

หวหนาฝาย หวหนางาน หวหนาตกกบทม/สาธารณสขอ าเภอ/ประธาน คปสอ. (หรอชออนทคลายกน)

ทก 1 เดอน และใชเครองมอวเคราะห Root cause analysis หรอ Mind map technique หรอ Factor analysis หรอขอมล Surveillance

สถานะของ Business level KPI กบความสอดคลองกบ Corporate KPI/ความเสยงเดม /ความเสยงใหม /ปญหาอปสรรคของแผนปฏบต

ทมขามสายงาน/PCT/คณะกรรมการบรหารกองทนสขภาพหลกประกนฯ อบท.

ทก 1 เดอน และใชเครองมอวเคราะห Root cause analysis หรอ Mind map technique

สถานะของ Functional level KPI/ความเสยงเดมทไดรบทราบจากฝายบรหารแลว /ความเสยงใหม /ปญหาอปสรรคของแผนปฏบต/ผลเมอเทยบกบแผน

ทมการเงน บญช ตรวจสอบภายใน/ศนยประกนสขภาพ/ทมลงทนหรอเปดบรการปฐมภมในเขตเทศบาล/ทมจดซอเทคโนโลย

ทก 3 เดอน และใชเครองมอวเคราะห Root cause analysis หรอ Mind map technique

สถานะของ KPI/ความเสยงเดม /ความเสยงใหม /ปญหาอปสรรคของแผนปฏบต/ผลเมอเทยบกบแผน/รบทราบรายงานคณะกรรมการตรวจสอบภายใน รบทราบรายงานคณะกรรมการตรวจสอบคณภาพ ฯลฯ

ทมา: ดดแปลงปรบประยกตจาก R.S. Kaplan, D.P. Norton., The Execution Premium. HBP.2008.

30

2. ระบความเสยง (Risk Identification) การระบเหตการณใดวาเปนความเสยงนน อาจเรยนรจากประสบการณในอดต ระบบบนทกขอมลทมอย ประสบการณของบคคล เรยนรจากประสบการณของคนอนเรยนรจากกระบวนการท างาน จากรายงานปอนกลบจากนอกหนวยงาน จากเอกสารรายงานอบตการณ หรอจากเทคนคเครองมอทใชเกบขอมล เชน การสมภาษณ การใชแบบสอบถาม การประชมเชงปฏบตการ (Facilitated workshop) หรอ Brainstorming ระบวามโอกาสความเสยงทจะเกดขน (Probability or Likelihood) และจะมผลกระทบตอองคกร หรอการปฏบตงาน (Impact)

โดยทวไปการวเคราะหความเสยง (Analyze risks) จะใชหลายเทคนควธการผสมผสานกนและมกนยมท ารวมกนในทมขามสายงาน (Cross function and diverse team) เพอใหไดรายการความเสยงทครอบคลมรอบคอบมากทสด สามารถจดกลมการวเคราะหความเสยงได ดงน 2.1 การวเคราะหความเสยงเชงคณภาพ (Qualitative Risk Analysis) พจารณาองคประกอบของกระบวนการตางๆ หรอความส าเรจตางๆ ของกลยทธหรอโครงการ การระบความเสยงอาจเกดจากการสมภาษณสมาชกทมงาน การประชมระดมความคดของทกฝายทเกยวของ หรอใชประสบการณสวนบคคลในการวเคราะห หรอทบทวนประสบการณทเคยเกดขนในอดต การสมภาษณจะท าใหสามารถเขาถงรายละเอยดในแตละวตถประสงคของแตละกลยทธ วางอยบนพนฐานวาขอมลมาจากผเกยวของโดยตรง ไดแก คณะกรรมการบรหารองคกร ผเชยวชาญภายนอกทเกยวของ (เชน ประธานคณะกรรมการสงเสรมสนบสนนการกระจายอ านาจของจงหวด นกระบาดวทยา ผตรวจสอบการเงนการบญช ผตรวจราชการ ผนเทศงานดานสาธารณสข) ผตรวจสอบภายใน (ถาม) ประธานองคกรวชาชพภายใน (เชน องคกรแพทย องคกรพยาบาล ผประสานงานหลกทมสหสาขาวชาชพ) ในการสมภาษณจะไดสวนผสมของแนวคดหรอการปรบกลยทธทนาจะไปในทางท(optimistic) หรอทางเลวราย (pessimistic) หรอวานาจะเปน (most likely scenario) วธการวเคราะหความเสยงม 3 วธทใชบอย คอ - การสมภาษณโดยตรง (Direct) – มกใชเมอผใหสมภาษณมขอมลและความเชยวชาญสามารถใหแนวโนมตางๆไดด ทงการก าหนดรายการความเสยงและประเมนความสามารถในการจดการความเสยง

31

ภาพท 8.7 ตวอยางแบบสมภาษณ

ภาพท 8.8 ตวอยางแบบสรปเพอก าหนดความเสยงทส าคญ ทมา: ภาพท 8.7 และ 8.8 Committee of Sponsoring Organizations of the Treadway Commission (COSO), Enterprise Risk Management Integrated Framework: Application Techniques, AICPA, New York, 2004, p. 28.

32

- การใชแผนภม (Diagrammatic) – มกใชกบผใหขอมลอาจจะไมสะดวกทจะใชตวเลขสถต แตมประสบการณแนวคด การใชแผนภมเพอก าหนดความเสยง จงผสมผสานการประชมเชงปฏบตการ (Facilitated workshop) หรอ ประชมระดมความคด (Brainstorming) เพอใหไดขอสรปประเดนความเสยงทส าคญ

ภาพท 8.9 ตวอยางแผนภมประกอบการวเคราะหความเสยงในการใหผเขารวมประชมเชงปฏบตการใหแนวคดของแตละบคคลเกยวกบความเสยง

ทมา: Debra Elkins, “Managing Enterprise Risks in Global Automatic Manufacturing Operations,” presentation at the University of Virginia, January 23, 2006.

- การระดมความเหนรวม (Delphi) – เปนเทคนคทเปดโอกาสใหผรวมรบผดชอบ ผเชยวชาญสามารถประเมนอยางเปนกระบวนการไดโดยใชเครองมอความเหนรวมทางสถตหลายๆ รอบ

- การท า SWOT analysis Internal Factors External Factors

องคกรแหงนมจดแขงหรอผลงานดเดนเปนทประจกษใด ? หรอ ณ จดปฏบตการไหน ? (Strengths)

o ………….

o ………….

o ………………

o ……………….

33

o ………………

องคกรแหงนมจดบกพรองหรอนาเปนหวง ณ จดปฏบตการไหน ? (Weaknesses)

o ………………

o ………………..

o ……………………

o ……………………..

o ……………………

โอกาสในการเปดเกมสรกเกยวกบเรอง ประเดน หรอกลมเปาหมายใด ? (Opportunities)

o ………….

o ………….

o ………………

o ……………….

o ………………

อปสรรคทส าคญอนอาจขดขวางไมใหองคกรกาวเดนไปขางหนาได(Threats)

o ………………

o ………………..

o ……………………

o ……………………..

o ……………………

34

2.2 การวเคราะหความเสยงเชงปรมาณ (Quantitative Risk Analysis) เปนการประเมนเพอล าดบความส าคญความเสยงทจะบรรลเปาหมาย วตถประสงคของกลยทธหรอโครงการโดยวเคราะหในดานปรมาณโดยพจารณาภาพรวมจากเกณฑหลก 3 กลม คอ คาใชจาย (Cost) เวลา (Time) และการปฏบตการ (Performance) ขอมลน าเขาเพอวเคราะหความเสยงเชงปรมาณ ไดแก Do NOT try to quantify at these levels Main goals and Objectives (revenue missed) Risk #1 to achieving goals and objectives (failure to sell) Risk #2 to achieving goals and objectives Risk #3 to achieving goals and objectives Quantify risks at this level or below Driver of Risk #1 Driver of Risk #1 Driver of Risk #2 Driver of Risk #2 Driver of Risk #3 Driver of Risk #3

ภาพท 8.10 การใชเครองมอวเคราะหความเสยงเชงปรมาณ

ทมา: Enterprise Risk Management: Tools and Techniques for Effective Implementation. Copyright © 2007 by Institute of Management Accountants

- กระบวนการใชทรพยากรขององคกร (Organizational process assets) – ดจากกระบวนการ เวลา ความสนเปลองของการใชทรพยากรตางๆ เชน บคลากร เครองมอ สาธารณปโภค สถตหรอมลคาการใชยา เวชภณฑ การใชพนทอาคาร ฯลฯ - ขอมลคมอการปฏบตงาน (Scope Statement) – เอกสารคมอแนวทางปฏบต การควบคมเอกสาร การก าหนดใหลงนามอนญาตในหตถการตางๆ - แผนรองรบความเสยง (Risk Management Plan) - ไดแก แผนส ารองเงนงบประมาณ แผนรองรบเหตการณความไมปลอดภยในการปฏบตงาน แผนส ารองดานเวลา - รายการเลขล าดบทะเบยนความเสยง (Risk Register) – การท ารายการปญหาอปสรรคและโอกาสไวในแตละทมบรหารกลยทธหรอโครงการไวเปนหมวดหมเพองายในการมาจดคะแนนล าดบความส าคญ - แผนบรหาร (Management Plan) – ไดแก ตารางเวลา ตารางคาใชจาย แนวทางการควบคมโครงการ การควบคมงบประมาณ การควบคมผลการปฏบตการ 2.3 การวเคราะหความไว (Sensitivity Analysis) เปนการวเคราะหผลกระทบของทเมอมการเปลยนแปลงของตวแปร(เชน ดานคาใชจาย บคลากร) ทกอใหเกดความเสยง ความส าคญของการ

35

วเคราะหวธนแสดงใหเหนวา การเปลยนแปลงตวแปรเพยงหนงตวแปรอาจสามารถท าใหผลลพธแผนแตกตางกนได Revenue target not met Fallure to sell new product Capltal expense Supply chain fallure Loss of top customer(s) //High defect rate// Mfg. fallure Catastrophlc event Decrease In Inventory Error In product planning or design Mfg. selection mlstake //Fallure to have BCP plan// Mlsallgnment of BUs //Process breakdown// //Breakdown In goal process// // // = a key risk driver

Develop Influence Diagram and Quantify the Risk Drivers: Define root causes and main drivers of the risks. Define the chain of events in likely scenario. Drivers should be small enough in scope that they can be quantified.

ภาพท 8.11 การวเคราะหความเสยงโดยวเคราะหความไวดวย Influence Diagram


เมอไดมการวเคราะหไดความเสยงทก าหนดแลวเปนฉนทามต คณะกรรมการบรหารความเสยง

(หรอชออนทคลายกน) กอาจลงทะเบยนความเสยงไว (Risk reference: Register No. R01 ……, R02 …….., …………….Rn ตามตวอยางตารางท 8.3

ตารางท 8.4 ตารางเพอระบความเสยง (Identifying and analyzing risks) Date of Review ……………………………………… ………………………………………

Name of Organisation ……………………………………… Compiled by ………………………………………

Function Activity ……………………………………… Reviewed by …………………………………. ………………………………………

RISK

REFE

RENC

E THE RISK

SOURCE

IMPACT

CURRENT CONTROL STRATEGIES

AND THEIR EFFECTIVENESS

CURRENT RISK LEVEL

ACCE

PTAB

I

LITY

(A/U

)

36

WHAT CAN HAPPEN? HOW CAN THIS HAPPEN FROM

EVENT HAPPENING (A) –Adequate (M) – Moderate (I) – Indadequate

LIKE

LIHO

OD

CONS

EQUE

NCE

CURR

ENT

RISK

LEV

EL

ทมา: ACT Insurance Authority. RISK MANAGEMENT TOOLKIT. February 2004.

3. การประเมนความเสยง (Risk Assessment) มวตถประสงคในการ แปลงขอมลดบ (Data) และขอมลขาวสาร (Information) ใหสามารถน าไปใชประกอบการตดสนใจได ควรวเคราะหภายใตสถานการณทเปนไปไดทงหมด (Scenario analysis) โดยอาจจะมาจากสถตความถ หรอการสรางรปแบบพยากรณ (Simulation model) เพอพจารณาดวามความเสยงในเรองใดบางทจ าเปนตองใหความส าคญอยในล าดบตน ๆ หรอเปนความเสยงทมผลกระทบตอการบรหารมากกวาความเสยงดานอน ๆ แลวค านวณโอกาสทจะเกดความเสยหาย และพจารณาก าหนดจดควบคมความเสยง ขนตอนกระบวนการ เปนไปตามล าดบ ดงน 3.1 วเคราะหประเมนโอกาสทความเสยงทก าหนดรายการไวนนวามโอกาสจะเกดขนหรอไมอยางไร (Probability: likelihood) โดยอาจจ าแนก เปนระดบตาง ๆ 5 ระดบ ซงควรวเคราะหทงจากขอมลในอดตและขอมลภายใตสถานการณทเปนไปไดทงหมด ตารางท 8.5 ตารางเทยบประเมนระดบของโอกาสเกดความเสยง (Probability: likelihood) Scoring (1 – 5) Probability: likelihood May happen Likely/frequent = 5 1/100 หลายครงในระยะเวลา 1 ป

ด าเนนการ

37

Possible/occasional = 4 1/ 1,000 หลายครงในระยะเวลา 1 – 2 ปด าเนนการ

Unlikely/uncommon = 3 1/10,000 เคยเกดขนบางใน 2 – 5 ป Rare/remote = 2 1/100,000 เคยเกดขนบางใน 5 – 20 ป Somewhere/someone note = 1 ≤ 1/1,000,000 เคยมการรายงาน 3.2 วเคราะหประเมนผลกระทบ (Impact) หรอลกษณะของความเสยหายทจะเกดขน หากมเหตการณความไมแนนอนความเสยงนน ๆ เกดขน ซงผลกระทบกจะเปนเครองบงชวาความเสยงนนๆ มความรนแรงมากนอยเพยงใด ทงน ควรจะพจารณาถงผลกระทบทอาจเกดขนทงกบองคกร (เชน ชอเสยงองคกร ขวญก าลงใจของผปฏบตงานในองคกร ปฏบตการเชงรกกบความเสยหายไมคมคา ฯลฯ) และชมชนทอยรอบขางดวย (สขภาพของประชาชน ผลกระทบตอความมนคงดานสขภาพของประชาชน ฯลฯ) แลวจ าแนกเปนระดบตางๆ 5 ระดบ ดงตารางประเมนระดบของผลกระทบ (ตารางท 8.5) ตารางท 8.6 ตารางเทยบประเมนระดบของผลกระทบ (Impact) Scoring (1 – 5) ค าอธบาย Catastrophic event = 5 เหตการณทเปนความเสยงนน อาจกอใหเกดการสญเสยชวต

หรอทรพยสน หรอมปญหาทางดานสขภาพประชาชนและชมชนในระยะยาว ทยากตอการแกไข หรออาจตองใชงบประมาณจ านวนมากจากรฐบาลเพอมาแกไขเยยวยา หรอเปนประเดนทกระทบตอยทธศาสตรชาตภาคบรการ หรอท าใหเสอมเสยชอเสยงตอเขตการสาธารณสขหรอระบบสาธารณสข

Major event = 4 เหตการณทอาจกอใหเกดผลกระทบตอจตใจ จตวทยาชมชน ระบบบรการสขภาพทไมปลอดภย การฟองรอง หรอการรกรานดานสทธสวนบคคล สทธผบรโภค สทธเดก สทธสตร จะมผลกระทบเปนการรกรานทางการคาและ/หรอบรการดานสขภาพ อนมผลเสยระยะปานกลางในชวงปของแผนกลยทธ 5 – 10 ป

Moderate event = 3 เหตการณทอาจกอใหเกดผลกระทบตอการปฏบตการของหนวยงานภายใน หรอตองชแจงกบหนวยงานภายนอก เชน

38

ส านกงานตรวจเงนแผนดน คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการฟอกเงน ผตรวจสอบบญช ผตรวจสอบคณภาพรางวลคณภาพ TQA ฯลฯ หรอเหตการณทหากเกดขนแลวทตองแกไขในระยะเวลา 1 – 6 เดอน

Minor event = 2 เหตการณทอาจกอใหเกดผลกระทบตอหนวยปฏบตการ(Functional units)ท าใหเกดความปนปวน ไมเขาใจกน หรอประชาชนอาจเคลอบแคลงสงสยในปฏบตการขององคกร หรอท าใหเกดการเรยกรอง ฟองรองมากขนกวาเดม

Observation/complaint = 1 ผลการส ารวจความพงพอใจ ในฐานขอมลประเดนทไมบรรลเปาหมายทางกลยทธ ผลเบยงเบนใน KPI ทมผใหขอสงเกตเกยวกบความล าเอยงหรอธรรมาภบาลในการบรหารแผนกลยทธ

3.3 ด าเนนการจดล าดบความส าคญ (Prioritize) ความเสยง โดยท าดชนความเสยง (Estimate risk level) ซงสามารถใชเครองมอตารางเทยบ แผนภมความเสยง 2 มต ทก าหนดให - แกนตง เปนระดบโอกาสทจะเกดความเสยง (Likelihood) ระดบ 1-5 - แกนนอน เปนระดบความรนแรงของผลกระทบ (Impact) ระดบ 1-5 เมอน าความเสยงทลงทะเบยนแตละตวไว (R01… Rn) มาไขวแกนนอนกบแกนตงแลว จะไดคาผลคณของ คะแนน Likelihood กบ Impact ซงน ามาก าหนดเปนดชนระดบความเสยงเปน 4 ระดบ คอ ต า ปานกลาง สง และสงมาก ดงตวอยางแผนภมท 8.6

โอกาสท

จะเกด

(Like

lihoo

d)

5 10 15 20 25

4 8 12 16 20

3 6 9 12 15

2 4 6 8 10

1 2 3 4 5

39

ระดบความรนแรงของผลกระทบ (Impact)

ภาพท 8.12 ตารางเทยบเพอล าดบความส าคญดชนระดบความเสยง

ทมา: ดดแปลงปรบปรงจาก Information relating to risk assessment http://www.hse.gov.uk/risk/ คนหาเมอ 7 กมภาพนธ 2553 - ดชนระดบความเสยงต า คาคะแนนของ Risk registered นน เทากบ 1 – 3 (อาจแสดงเปนส ดวยสเหลอง) หมายถง มระดบคะแนนดชนความส าคญความเสยงต ามาก จนกระทงการออกมาตรการการเยยวยาหรอมาตรการเรงดวนเพอจดการความเสยง ยงไมจ าเปน แตใหเฝาระวงไว หรอใหออกค าแนะน าไปสหนวยปฏบต เพอปรบปรง - ดชนระดบความเสยงปานกลาง คาคะแนน 4-9 คะแนน (อาจแสดงเปนส ดวยสเหลองเขม) เนองจากมล าดบความส าคญสงขน จะตองพจารณาทางการบรหารวาเปนความเสยงทรบไดหรอไม ถาเปนความเสยงทรบมอได (Risk appetite) ผบรหารและผรบผดชอบ กออกมาตรการควบคม ตดตาม และทบทวนปจจยเสยงถขน และอาจออกแผนบรหารความเสยง แผนกระจายความเสยง ทมอบหมายใหหนวยปฏบตการทส าคญ (Strategic business unit)รบไปปฏบต - ดชนระดบความเสยงสง คาคะแนน 10-16 คะแนน (อาจแสดงเปนส ดวยสสม) ยานความเสยงนผบรหารตองตดสนใจวาเปนความเสยงทรบไดหรอไม ถาเหนรวมกนวาเปนความเสยงทรบมอได (Risk appetite) ผบรหารตองออกแผนการควบคม จดการความเสยงพรอมมอบหมายใหคณะกรรมการบรหารความเสยงขององคกรจดท าตารางเวลาปฏบต – หรอหากไมสามารถรบได (unacceptable) ตองตดสนใจวาจะหยดกจกรรม หรอโครงการภายในระยะเวลาทก าหนด หรอแผนการถายโอนความเสยงพรอมแผนการสอสารแกผปฏบตงานและผมสวนเกยวของ - ดชนระดบความเสยงสงมาก คาคะแนน 17-25 คะแนน (อาจแสดงเปนส ดวยสแดง) พจารณาวาเปนความเสยงทรบได (Acceptable) หรอไมสามารถรบได (Unacceptable) ถาเปนความเสยงทรบได ผบรหารตองตดสนใจออกแผนแกไขทนท และจดท าแผนส ารอง ถารบไมได ตองตดสนใจหยดกจกรรมพรอมแผนการเยยวยา c]tแผนส ารอง

โอกาสท

จะเกด

(Like

lihoo

d)

R 06 R 19

R 28 , R 27 R 26 , R 25 R 24

R 03 , R 04 R 01 , R 05 R 34

R 08 , R 33 R 07 , R 36 R 32

R 09, R 10 R 31 R 18 , R 19 R 29 , R 30 R 21

ระดบความรนแรงของผลกระทบ (Impact)

http://www.hse.gov.uk/risk/

40

ภาพท 8.13 ตวอยางความเสยงกรมสนบสนนบรการสขภาพ กระทรวงสาธารณสข หมายเหต เลขทอยขางหลง R หมายถง เลขล าดบทะเบยนความเสยง

4. การสรางแผนจดการความเสยง (Risk Management Planning) การสรางแผนจดการความเสยง เปนขนตอนทตอเนองมาจากการจดล าดบยานความเสยง 4 ระดบ ซงคณะกรรมการบรหารความเสยง (หรอชออนทคลายกนในกรณทองคกรสขภาพนนยงไมไดแตงตงคณะกรรมการบรหารความเสยง) รวมกนก าหนดรายการความเสยงทยอมรบไดหรอรบมอได (Risk appetite)

คณะกรรมการบรหารความเสยงจะรวมกนก าหนด ระดบคาความเบยงเบนต าสดหรอสงสดของความเสยง ทยอมรบไดกนในคณะผบรหารระดบสง (Strategic Risk Tolerance) ซงผบรหารระดบสงเหนรวมกนวาสามารถจดท าแผนควบคมหรอบรรเทาเบาบางความเสยง (Mitigation Plan) ไดอยางแนนอน Distribution after Risk Management Inherent Distribution

ภาพท 8.614 เปาหมายการจดการความเสยง


แผนการจดการความเสยงทมประสทธภาพมากทสดคอ การควบคมทเหตแหงความเสยงนนๆ องคกรควรวางแผนการจดการและควบคม กจกรรม อปกรณ เทคโนโลย เครองมอทางการแพทย หรอบรการสาธารณสขทกอหรออาจกอใหเกดความเสยงตอสขภาพและความปลอดภยของประชาชนและผปฏบตงานในหนวยงาน ซงการวางแผนนสามารถบรรลผลไดโดย การจดท าเอกสารคมอการปฏบตงาน (Practice Guideline) จดท าและประกาศมาตรฐานเฉพาะวสด (Specification) และมาตรฐานส าหรบการออกแบบการ

ใชสถานท อาคาร เทคโนโลยทางการแพทย สารสนเทศและการสอสาร วธการและขนตอนการน านโยบายไปปฏบต รวมทงขนตอนการด าเนนงานและวธการปฏบตงาน

(Work flow – work instruction) เพอจดการและควบคมแตละกจกรรม ผลตภณฑ และบรการและเพอใหแนใจวาการควบคมมประสทธผล

ระบบการตดตามตรวจสอบทเหมาะสม (Good Practice Auditing) ตามความจ าเปน การรายงานความเสยงควรจดเปนกจกรรมทวางแผนตอเนองไวในแผนปฏบตการประจ าปของ องคกร โดยมแผนส ารองใหมการรายงานในกรณฉกเฉนดวย ลกษณะการรายงานม 2 รปแบบ คอ

41

รายงานการเฝาระวง เปนการรายงานภายใน (Internal reporting) ทตองท าอยางตอเนอง มองหา Signal/Early Warning sign พรอมแจงแกคณะกรรมการบรหารองคกร หรอใหบคลากรทเกยวของทราบและมผรบผดชอบในการจดการความเสยงทพบ หากมคาความรนแรงแนวโนมสงขนตองมการรายงานผบงคบบญชา ผบรหารตามล าดบ

การตดตามและรายงานผลการทบทวนระบบบรหารความเสยงขององคกร โดยใชทะเบยนความเสยงและกระบวนการตรวจตดตามภายใน (Internal audit) เปนเครองมอ องคกรทก าหนดวาตนเองมระบบก ากบดแลองคกรทด (Good governance) มกตองท ารายงานสภายนอก (External reporting) ดวย

ตารางท 8.7 Risk Treatment Schedule และ Action Plan

RISK

REF

EREN

CE (R

EGIS

TER

NO.)

POTENTIAL

TREATMENT

OPTIONS

COSTS &

BENEFITS IS THE TREATMENT

TO BE

IMPLEMENTED (Y/N)

TARGET RISK LEVEL RESPONSIBLE

PERSON TIMETABLE For implementation

MONITORING strategies to measure effectiveness of Risk Treatments

LIKE

LIHO

OD

CONS

EQUE

NCE

TARG

ET L

EVEL

ทมา: ดดแปลงจาก Standards Australia Risk Management AS/NZS 4360: 2004.

เมอพจารณาโดยรอบคอบแลว คณะกรรมการบรหารความเสยง จะน าความเสยงทลงทะเบยนไวแลวมาจดท าแผนบรหารความเสยง ไปตามรายการและล าดบความส าคญ น าเขาพจารณาในวาระเพอพจารณาของการประชมกรรมการบรหารองคกร หรอหากมคณะกรรมการก ากบนโยบายองคกร หรอคณะกรรมการขบเคลอนกลยทธขององคกร หรอชออนทคลายคลงกน กน าเขาเพอพจารณาแผน

42

ภาพท 8.15 ตวอยางแผนบรหารความเสยงดานยทธศาสตร ทมา: กรมพฒนาพลงงานทดแทนและอนรกษพลงงาน

5. การประเมนผลของกจกรรมการจดการความเสยง (Evaluation of risk management activities) การประเมนผลของการจดการความเสยง หมายถงการประเมนวากจกรรมการจดการความเสยงนนมความสอดคลองเชอมโยง พนธกจและเปาประสงคขององคกรหรอไม ประการใด มความจ าเปนทจะตองปรบปรง หรอเปลยนแปลงวธการการจดการความเสยงเพมเตม หรอลงทนเพมในการจดการความเสยงหรอไมประการใด และโดยเฉพาะประเดน ผลกระทบ

o ตอผลลพธดานสขภาพ ภาระคาใชจาย การเขาถงบรการ ความเสมอภาคเทาเทยมและความอยดมสขมากขนของประชาชน

o ตอภาพลกษณ ตวชวดทางกลยทธในระบบบรหารแบบดลยภาพและฐานะทางการเงนองคกร

o ตอสขภาพและการด าเนนงานของเจาหนาท ตารางท 8.8 ตวอยางตารางการประเมนผลของกจกรรมการจดการความเสยง

43

ทมา: Sarah Bowen. Plenary panel ; Risk, liability, and interpreter services: health and health care. Global voices: local result. Critical link, 2009.

องคกรควรมนโยบายทแสดงถงวา มระบบการตดตามตรวจสอบทเหมาะสม (Good Practice

Auditing) ตามความจ าเปน เชน มระบบการรายงานความเสยง ทจดเปนกจกรรมวางแผนตอเนองไวในแผนปฏบตการประจ าปขององคกร การจดท ารายงานผลการด าเนนงานตามแผนงานและตามแผนบรหารความเสยง (เชน ทก _X_ เดอน) และจดใหมการประชมรวมกน (เชน ทก _Y_ เดอน) หรอเมอมเหตจ าเปนเพอประเมนผลการด าเนนงานตามแผน โดยมแผนส ารองในกรณฉกเฉนดวย

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.2.1 แลวโปรดปฏบตกจกรรมท 8.2.1 ในแนวการศกษาหนวยท 8

ตอนท 8.2 เรองท 8.2.1

44

เรองท 8.2.2 การจดการความเสยงของโครงการดานสขภาพ การตงคณะกรรมการขบเคลอนงานบรหารความเสยงส าหรบโครงการดานสขภาพทมการลงทน

หรอขยายงานในพนท (Risk Management Steering Committee “RMSC”) เปนวธการหนง เพอเรงรดใหทกฝายวางแผน พฒนาการบรหารความเสยงในกระบวนการและหนวยงานทรบผดชอบตามแนวทางบรหารความเสยงและควบคมตนเอง (Control Self Assessment) ใหสามารถบงชและจดการความเสยงภายในหนวยงานทรบผดชอบใหสอดคลองกบระดบความเสยงทยอมรบได (Risk Appetite) และระดบคาความเบยงเบนทยอมรบได (Risk Tolerance) ตามแผนควบคมความเสยง (Mitigation Plan) ปจจยแหงความส าเรจในการจดการความเสยงทวทงองคกรไดแก

การมสวนรวมของเจาหนาท ผบรหารจ าเปนตองมกลไกการสอสาร โดยแสดงความชดเจนถงเหตผลในการก าหนดกลยทธจดการความเสยง เขาใจสภาพการปฏบตงานในหนางานอยางแทจรงในสถานการณตางๆ บรหารจดการแบบ walking around

มการพฒนาปรบปรงอยางตอเนอง วเคราะหหาสาเหตของปญหาและแนวทางแกไขปญหา หรอลดชองวาง (gap) การน าระบบเทคโนโลยสารสนเทศมาชวยกจะท าใหสามารถตดตามและพฒนาปรบปรงไดอยางทนการ

ความเสยงของโครงการดานสขภาพ แบงกลมตามเหตปจจยขบเคลอนใหมความเสยง ดงน ความเสยงของโครงการดานสขภาพแบงกลมตามเหตปจจยขบเคลอนใหมความเสยง ดงน 1. ความเสยงดานการเงน (Financial Risk) . ความเสยงจากสภาพคลอง จากสถานการณปจจบนและแนวโนมในอนาคตท ระบบงบประมาณจากรฐบาลเพอการลงทน และการจายเงนคาบรการสขภาพ ก าหนดเปนเงอนไขจายตามผลงาน (Pay for performance) ซงอาจสงผลกระทบ ตอการด าเนนงานขององคกรสขภาพ ความเชอมนในการบรโภคของผมาใชบรการ การเปลยนแปลงพฤตกรรมของผบรโภค ตลอดจนการเปลยนแปลงทางดาน กฎหมายซงสงผลกระทบ ใหเกดการเรยกรอง ฟองรองเพอเรยกคาชดเชย ซงลวนแลวแตอาจสงผลกระทบตอการ บรรลเปาหมายดานสภาพคลองและความนาเชอถอขององคกรได การก าหนดมาตรการ/แผนงาน/กจกรรม เพอทจะลดความเสยง หรอผลกระทบดงกลาวทจะเกดขน ทงในสวนของการพฒนาคณภาพเพอลดความสญเสยหรอภาวะแทรกซอน เพมความเชอมน บรหารรายรบ การรกเขาสการรวมกนบรหารกบหนวยงานจายงบประมาณ (Commissioning) เพมขน รวมทงการปรบองคกรใหมความคลองตวมากขน เสรมบคลากรสหสาขาวชาชพ ตลอดจนการขยายรปแบบ การผลตภณฑสขภาพหรอนโยบายสขภาพใหมๆ ใหเกดขนได และการจดบรการสขภาพ ใหครบวงจรเพอเพมมลคา ซงจะสามารถชวยเสรมสราง ประสทธภาพทางดานรายไดใหเพมสงขน ขณะเดยวกน

45

องคกรสขภาพยงตองการบรหารจดการคาใชจายดวย จะตองมการจดสรรตนทนระหวาง หนวยงานภายในดวยกน ซงชวยสะทอนใหเหนไดถงตนทน ในการด าเนนงานทแทจรงของแตละหนวยงานนน ในการชวยเพมประสทธภาพในการบรหาร ตนทน และเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขน ซงจะ เปนการสรางมลคาขององคกรใหสงขน 2. ความเสยงดานการด าเนนงาน (Operation Risk) ประกอบดวย 3 ความเสยง ไดแก . ความเสยงจากการบรหารทรพยากรมนษยทยง ไมสามารถรองรบการเปลยนแปลงไดทนกาล การจดการความเสยงดงกลาวมงใหเกดการเตรยมความพรอมแก บคลากรเพอใหสามารถรองรบสภาวะการณทเปลยนแปลงไป ไดอยางทนกาล โดยมการพฒนาระบบการ บรหารทรพยากรบคคล (HR Management) และระบบในการ พฒนาทรพยากรบคคล (HR Development) ใหมความ สมบรณ มการทบทวนโครงสรางองคกร การจดการอตรา ก าลง การบรหารผลตอบแทนและสทธประโยชน มการวางแผนเพอรองรบการขาดแคลนผบรหารในอนาคต ใหความส าคญกบการ สรางวฒนธรรมการเรยนรดวยกระบวนการของระบบการ จดการความร (KM) และกาวไปสการเปนองคกรแหง การเรยนร (Learning Organization) . ความเสยงจากการอาจถกฟองรองเรยกคาเสยหาย อาจมความเสยงทตองรบผดจากการถกฟองรอง เรยกคาเสยหาย รวมถงการท าใหเสยชอเสยง การ ละเลย และการฟองรองอนๆ ซงอาจสง ผลกระทบ ทงภาพลกษณ การยอมรบจากจากสาธารณะ ตลอดจนการถกฟองรองเรยก คาเสยหายทเปนตวเงน การประสานและดแลหนวยงานปฏบตการ ใหมการใหความส าคญและระมดระวง รดกมยงขน การก าหนดมาตรการการ ควบคมภายในทด การก าหนดระเบยบ ขนตอนปฏบตงาน ตลอดจนการฝกอบรมใหความรดานการสาธารณสข เทคโนโลยทางการแพทย นวตกรรม กฎหมายระหวางประเทศอยางตอเนอง จะเปนการเสรมสรางทกษะใหแกผปฏบตงาน ชวย ลดโอกาสการเกดความเสยงดงกลาวได . ความเสยงจากการทองคกรยงไมมระบบเทคโนโลย สารสนเทศ (IT) ทสมบรณ พฒนาการของเทคโนโลยทเกดขน ท าใหเกดการคด คนนวตกรรมใหมๆ กอใหเกดการเปลยนแปลงอยางยงตอ พฒนาการของการแพทยและสาธารณสข ซงม ผลตอผประกอบวชาชพดานสขภาพโดยตรงในการปรบ เปลยนกระบวนการท างานในดานตางๆ การพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศในองคกร ใหทนตอการ เปลยนแปลงทเกดขน เพอลดความเสยงและการสญเสยโอกาสในการเปดแนวรกทางกลยทธ ซงจะเปนการเพมขดความสามารถในการแขงขนใหแกองคกร โดยการปรบปรงและพฒนาเทคโนโลยสารสนเทศ ทงในสวนของ ปจจยพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศ (ICT Infrastructure) ใหมความพรอมในการรองรบระบบ ICT ทจะเกดขนในอนาคต และการ พฒนาระบบสารสนเทศเพอสนบสนนการบรหารจดการและ การแจงเตอนใหมความสมบรณยงขน รวมทงเพอเสรมสรางประสทธภาพการท างาน ในภาพรวม 3. ความเสยงดานกลยทธ (Strategic Risk) . ความเสยงจากการเปลยนแปลงระดบนโยบาย

46

o การเปลยนแปลงนโยบายของรฐบาล ดานสขภาพไมวาจะเรองระบบบรการปฐมภม การลงทนดานสขภาพ นโยบายการกระจายอ านาจ จะกอใหเกดความเสยงตอองคกรอยางกวางขวาง ทงดานการบรหารบคคล การกระจายทรพยากร รายได คาใชจาย ภาพลกษณองคกร ความเชอมน การจดการความเสยงดวยกระบวนการทโปรงใส มการจดท าหลกเกณฑและวธการทชดเจนเปนลายลกษณ อกษรในการเปดโอกาสใหผมสวนเกยวของสามารถเขามามสวนรวมมากทสดจะเปนการบรหารทด โครงการทผลกดนหรอสงผลตอการเปลยนแปลงวธการด าเนนการใหม เปาหมายใหม แบบแผนการปฏบตใหม ทลงไปสทกหนวยปฏบต หรอด าเนนการกบประชาชนจ านวนมาก

o เปนโครงการทอยภายใตนโยบายรฐบาล กระทรวงสาธารณสข นโยบายดานเศรษฐกจ หรอนโยบายดานสงคม หรอยทธศาสตรทรฐบาลใหความส าคญ ทตองอาศยการด าเนนงานของหลายกรม หลายกระทรวง เชน โครงการทเกยวของกบการปองกน ปราบปราม หรอบ าบดรกษายาเสพตด แผนงานดานเศรษฐกจพอเพยง แผนงานดานพฒนาสงแวดลอม อาชวอนามย การคาผลตภณฑและบรการสขภาพระหวางประเทศ แผนงานดานการสงเคราะหผดอยโอกาสและผสงอาย แผนงานดานสทธเขารบบรการสาธารณสขขนพนฐานแกประชาชน ฯลฯ

o การด าเนนงานทไมสอดคลองกนของหนวยงานทเกยวของ เชน แผนควบคมปองกนภาวะตงครรภอนไมพงประสงคและตงครรภกอนอาย 20 ป อาจจะตองเกยวของกบหนวยงานดานการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย องคกรเอกชน โรงพยาบาล หนวยงานดานกระบวนการยตธรรม ฯลฯ ซงตองมการด าเนนงานรวมกนอยางสอดคลองกน หรอตวอยางเชน แผนการด าเนนการสาธารณสขระหวางประเทศเกยวกบธรกจบรการสขภาพ กอาจจะตองมสวนรวมกนระหวางกระทรวงการตางประเทศ กระทรวงพาณชย กระทรวงแรงงาน กรมสนบสนนบรการสขภาพ กรมแพทยแผนไทย ฯลฯ

o ความเสยงดานภาพลกษณทางการเมอง เชน แผนการควบคมโรคอบตใหมทตดตอระหวางประเทศ การตรวจสอบขอมลผลการเฝาระวงและรายงานการระบาดโรค การออกมาตรการควบคมโรคทเหมาะสม กบการใหขาว (หรอจ ากดการใหขาว) แกสอมวลชน ฯลฯ

o ความเสยงดานการตอบสนองความตองทแทจรงของประชาชน เชน แผนการพฒนาระบบก าจดน าเสยจากหนวยงานบรการดานรงสรกษาและหองปฏบตการเคมคลนกของจงหวด หรอแผนพฒนาพนทพเศษเพอการพฒนาระบบอาชวอนามย หรอแผนการจดตงศนยสงเสรมสขภาพส าหรบผสงอายชาวยโรปหรอญปนในพนทอนมวตถประสงคทอาจจะเพอสรางรายไดและยกระดบมาตรฐานบรการและสภาพคลองทางการเงนของหนวยบรการในพนท แตหากไมมการมสวนรวมของประชาชนหรอองคกรปกครองสวนทองถน แมเปนยทธศาสตร แมมเจตนารมณทด แตกอาจมความเสยงในการด าเนนการได

o ความเสยงจากการเปลยนแปลงนโยบายตามบทบญญตแหงรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ป พ.ศ. 2540 และป พ.ศ. 2550 และการเกดขนของธรรมนญสขภาพแหงชาต อนเกยวกบขอก าหนด

47

การศกษาผลกระทบตอสงแวดลอม (EIA) การก าหนดใหมการศกษาผลกระทบตอสขภาพ (HIA) ซงอาจสงผลกระทบตอ เปาหมายขององคกร การรองรบความเสยงดงกลาว จะตองศกษาและจดท าแนวทางการปรบตวเพอรองรบในดานตางๆ มการพฒนาและจดท าแผนยทธศาสตรภาพรวมขององคกร (Strategic Roadmap)

หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.2.2 แลวโปรดปฏบตกจกรรมท 8.2.2 ในแนวการศกษาหนวยท 8


48

ตอนท 8.3 การเลอกกลยทธทเหมาะสมในการจดการความเสยง โปรดอานแผนการสอนประจ าหนวย ตอนท 8.3 แลวจงศกษาเนอหาสาระ พรอมปฏบตกจกรรมในแตละเรอง หวเรอง เรองท 8.3.1 การหลกเลยงความเสยง การลดความสญเสย และการควบคมความเสยง เรองท 8.3.2 การถายโอนความเสยงและการรบความเสยงไวเอง แนวคด 1. การหลกเลยงความเสยงคอการหยดกจกรรมทกอใหเกดความเสยงหรอความสญเสย การลดความสญเสย คอวธการลดความเสยงหรอความสญเสย การควบคมความเสยงคอ วธการควบคมความรนแรงของความสญเสยหรอความเสยงทเกดขน การเลอกกลยทธทเหมาะสมกบการจดการความเสยงทง 3 ประการ ดงกลาวขางตน ผบรหารจะตองพจารณาจากขอมลในการรายงานเหตการณทเกดขนจรง 2. การถายโอนความเสยง คอการโอนความเสยงไปสหนวยงาน หรอระดบอนขององคการซงผบรหารจะใชเกณฑในการเลอกกลยทธทเหมาะสม ในบางเหตการณผบรหารวเคราะหแลวพบวาไมมวธการใดทจะแกไขหรอยบย งความเสยงได จงจ าเปนตองรบความเสยงไวเอง หรออาจพฒนาความเสยงทเกดขนใหเปนโอกาสในอนาคตโดยใชกลยทธทเหมาะสม

วตถประสงค เมอศกษาตอนท 8.3 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. เมอศกษาการหลกเลยงความเสยง การลดความสญเสย และการควบคมความเสยงแลว นกศกษาสามารถเลอกใชกลยทธทเหมาะสมกบเหตการณในการจดการความเสยงได 2. เมอศกษาเรองการถายโอนความเสยงและการรบความเสยงไวเองแลว นกศกษาสามารถ เลอกใชกลยทธทเหมาะสมกบสภาพการณในการถายโอนความเสยงหรอการรบความเสยงไวเองได

49

เรองท 8.3.1 การหลกเลยงความเสยง การลดความสญเสย และการควบคมความเสยง

1. การหลกเลยงความเสยง (Avoiding risk) โดยการหยดกจกรรมอนอาจจะกอความเสยง แตส าหรบองคกรทมภารกจบรการสขภาพ ทางเลอกนอาจถกใชนอยเพราะจะตองค านงถงผปวยรายอนๆทมความจ าเปนมารบบรการ จงตองพจารณาดวยวาหากหลกเลยงกจกรรมนประชาชนจะเดอดรอนหรอไม (เชน หนวยงานเราหลกเลยงความเสยงถกฟองรองดวยการหยดกจกรรมการผาตดทกชนด ประชาชนจะเดอดรอนหรอไม ประการใด ฯลฯ) การทจะเลอกใชกลยทธหลกเลยงความสญเสยน มกเรมจากผบรหารหรอคณะกรรมการบรหารความเสยง หรอผขบเคลอนกลยทธ ไดขอมลจากรายงานเหตการณทรนแรง 3 กลมเหตการณ คอ

เหตการณทด าเนนงานดานสาธารณสขแลว มขอแทรกซอน มการวพากษวจารณกนอยางกวางขวาง(Adverse events)

การมปญหาขดของในระบบความปลอดภยของอาคารสถานท และระบบบรการ (Indicative of a problem in a health care facility's safety systems)

เสยงบนหรอการวจารณสาธารณะในทางดานลบเสยหายตอความนาเชอถอขององคกร (Important for public credibility or public accountability)

2. การลดความสญเสย (Reducing the likelihood of the occurrence) เปนวธการลดความถของความเสยงทอาจจะเกดขน (เชน การใชหนากากอนามย และเครงครดการลางมอดวยน ายา เชน ในกรณการระบาดของไขหวดสายพนธใหม 2009 บคลากรทใหบรการผปวยในระยะหาง 1 เมตรมความเสยงตดเชอ/การควบคมระยะเวลาและรายละเอยดของมาตรการออกประกาศทเกยวของกบการสาธารณสขของชมชน)

การเลอกใชกลยทธการลดความสญเสย มกใชขอมลจากรายงานเหตการณทรนแรง 4 กลมเหตการณ คอ

เหตการณการระบาดไปอยางกวางขวางของโรค ทงตดตอและโรคไมตดตอ (Pandemic)

การมภยธรรมชาตเกดขนแลวท าใหประชาชนตองบาดเจบ หรอเสยชวต การมปญหาความรนแรงในสงคม หรอความรนแรงของหมชนทอยใกลสถานท

องคกรตงอย ระบบบรการและสวสดการทางสงคมของชมชนรอบดานยงไมเขมแขง สมบรณ หรอ

ครอบคลมเพยงพอ 3. การควบคมขนาดของความสญเสย (Reducing the consequence of the occurrence) เปนวธการ

ควบคมความรนแรงของความสญเสยทไดเกดขนแลว (เชน กรณไขหวดนก คอ การจ ากดวงของการแพรระบาดโดยการก าจดสตวปกในพนททมความเสยงเพอปองกนไมใหแพรระบาดไปทยงพนทอน/การ

50

ปรบปรงระบบคณภาพและการสอสารการสงตอภายในเขตการสาธารณสขหรอเครอขายบรการทงหมดเพอลดการเสยชวตเพราะการสอสารลาชาและการปฏบตการระหวางการสงตอไมเปนไปตามมาตรฐาน)

การทจะเลอกใชกลยทธควบคมความสญเสยน มกเรมจากผบรหารหรอคณะกรรมการบรหารความเสยง หรอผขบเคลอนกลยทธ ไดขอมลจากรายงานเหตการณทรนแรง 5 แหลงกลมเหตการณ คอ

เหตการณทเกยวของกบบคลากรวชาชพ (Health professionals) ไมวาจะเปนการขาดความรความสามารถ ปฏบตการทไมเปนไปตามมาตรฐานแหงวชาชพ การแตกความสามคคหรอแตกความคดกนในวชาชพดานสขภาพตางๆ หรอมปฏบตการทไมปลอดภย

การมปญหามอบนโยบายภาครฐทเปลยนแปลงบอย โดยเฉพาะนโยบายทางการเงนและนโยบายดานแผนการกระจายทรพยากรบคคล (Health ministry and management personnel) และ การบรณาการนโยบายระหวางกระทรวง หรอหนวยงานภาครฐตางๆ

การกระจาย – ความนาเชอถอ – ความมอยในคลง(หรอไมมอย) - คณภาพและราคา ของยา วคซน อปกรณทางการแพทยและบรการสาธารณสข (Distribution of drugs and services)

การเปลยนแปลงวธการจดสรรงบประมาณ (Budget allocation) ความสามารถในการเจรจาตอรอง และอ านาจการตอรอง ยา และเครองมอเทคโนโลยทาง

การแพทย (Procurement of drugs and medical equipments) หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.3.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 8.3.1 ในแนวการศกษาหนวยท 8


51

เรองท 8.3.2 การถายโอนความเสยงและการรบความเสยงไวเอง 1. การถายโอนความเสยง (Transfer the risk) เชน การจายเงนผปวยคาใชจายสงในระบบประกน

สขภาพถวนหนา เปนการถายโอนความเสยงของกองทนโดยภาพรวมของประเทศในกรณทมมผปวยหนกมากนอยไมเทากนในแตละพนท เปนการถายโอนความเสยงระดบประเทศ การก าหนดขอตกลงอตราคาใชจายผปวยสงตอขามเขตในระดบจงหวดเปนการถายโอนความเสยงระดบพนท หรอการซอประกนความเสยงในกรณตางๆ

ผบรหารและคณะกรรมการจดการความเสยงขององคกร (หรอคณะกรรมการอนทอาจชอคลายกนทมหนาทรบผดชอบจดการความเสยง ใชเกณฑการเลอกกลยทธจดการความเสยงได โดยพจารณาจากรายงานความเสยง คณภาพของการควบคมความเสยง การเฝาระวงความเสยง และการดผลการประเมนแผนจดการความเสยงขององคกร เกณฑการเลอกกลยทธทเหมาะสมในการจดการความเสยง มดงน

- ความสามารถในการจดการความเสยงขององคกรในทางเลอกวธการตางๆ (Potential risk treatment options) - ก าหนดการเกยวกบความเสยงทผบรหารตองการรบเขามาบรหารได (Risk appetite) กลาวคอ ผบรหารตกลงกนวาความเสยงใด

ทองคกรตองไมยอมรบและตองจดการความเสยงแนนอน (เชน ความเสยงเกยวกบคณภาพและความปลอดภยของผปวย ความเสยงเกยวกบสงแวดลอมและการปองกนมลพษ ความเสยงเกยวกบการลงทนดานเทคโนโลยการแพทยเพอความปลอดภย)

ความเสยงใดทเปนการรเรมกลยทธใหมๆ ขององคกร (เชน การเปดบรการในพนทแหงใหม การเขารวมเปนเครอขายบรการ การบรณาการองคกรกบหนวยงานอนทางดงหรอ vertical integration การใชยาหรอวคซนชนดใหม การออกนโยบายการสาธารณสขใหม)

ความเสยงใดทองคกรยอมรบไวเพอใชเปนเครองผลกดนใหองคกรบรรลวตถประสงคไดรวดเรวขน หรอดมากขน (เชน การรบเปนหนวยบรการรบสงตอในระบบหลกประกนสขภาพถวนหนา เพอการมประชาชนมาจายคาใชจายเสรมดานอนเกยวกบอปกรณหรอบรการเสรมในกลมทมก าลงการจาย การลงทนในเทคโนโลยสารสนเทศ เพอการใหองคกรบรรลสภาพคลองการเรยกเกบคาใชจายและองคกรเปนหนวยบรการตตยภมเฉพาะดานตามวสยทศน)

52

การพจารณาเกยวกบระดบความเสยงทยอมรบได (Risk appetite) * ผบรหารหรอผจดการความเสยง พจารณาใน 3 เกณฑคอ ความเสยงใดทองคกรไมอาจยอมรบไดเลย ? เชน อาจจะหมายถง ดานสงแวดลอม ดานตกเกณฑ คณภาพ ฯลฯ ความเสยงใดทองคกรนาจะสนใจเพราะอาจเปนการรเรมใหมอนสงผลตอการเปลยนแปลงในทางทดได ? เชน อาจจะหมายถง การเปดกลยทธใหมเกยวกบบรการปฐมภมผานการสอสาร 3G ความเสยงใดทองคกรนาจะสนใจอนอาจท าใหบรรลตวชวดทางกลยทธในระบบบรหารแบบดลยภาพ ? เชนอาจจะหมายถง กลยทธเพมรายรบ กลยทธการจดบรการสงเสรมสขภาพปองกนโรคมะเรงในสตร เชงรก ฯลฯ ทมา: ปรบประยกตมาจาก Determine Risk Appetite. Applying COSO’s. Enterprise Risk Management — Integrated Framework. 2006.

o ตนทนคาใชจายในการจดการความเสยง (Cost and benefit) หากเลอกการโอนถายความเสยงกพจารณา ความสามารถของผทจะรบโอน เชน เราจะมคาใชจายหรอไม ผลประโยชนถาเราจะจดการความเสยงเอง เปรยบเทยบกบการถายโอนใหหนวยงานอน หรอเมอเปรยบเทยบกบการประกนความเสยงไวกบหนวยงานรบประกนความเสยง

o ความจ าเปนในการจะตองด าเนนการเมอเทยบกบไมตองมการด าเนนการ (Yes or No) หรอเปนการด าเนนการเฉพาะหนาเทานน (Ad hoc) กได

ตารางท 8.9 ขนตอนการพฒนากลยทธจดการความเสยง: ปญหาและโอกาส

ความเสยงทางกลยทธขององคกรนคออะไร What is it?

ใครจะเปนผรบไปปฏบต ณ บดน Who does it now?

ขอจ ากด/ปญหา Limitations/Problems

โอกาสการพฒนาทจะเปนไปได Possible improvement

ขนตอนท 1

รวบรวมรายการความเสยงขององคกรทลงทะเบยนไวแลวทงหมด – จ าแนกแยกแยะออกมาจ าเพาะเปน

ก าหนดผปฏบตโดยมรายชอหวหนาหรอผประสานงานหลกจดการความเสยงจ าเพาะรายการแตละรายการ

ผบรหารตองไมมความล าเอยง ลงรายละเอยดความส าคญเฉพาะความเสยงทตนเองสนใจเทานน ตองดปญหาภาพรวมขององคกร

การใชทม โดยเฉพาะทมครอมสายงานชวยกนพจารณาจะสามารถลงรายละเอยดและสาเหตรากของความเสยง และยงเปนเครองมอพฒนาการ

53

ความเสยงกลยทธทละรายการโดยเรยงล าดบความส าคญ

สอสารเพอการพฒนาสการเปนองคกรสมรรถนะสงไดดวย


ตดสนใจวาความเสยงใดควรจะถกจดการ หรอไมควรจดการ

ผบรหารระดบสง ใชขอมลทมอย และอาจเรยกขอมลจากหนวยงานทเกยวของ ทปรกษา หรอบรษทประกน

ผลประโยชนซอนทบ ธรรมาภบาล สไตลการบรหาร (ท าใหบางเรองถกล าดบไวไมส าคญ)และทปรกษาทมผลประโยชน หรอบรษทจดจ าหนายผลตภณฑ สนบสนนบรการทางการแพทย (มกใหขอมลทเปนประโยชนแกตน)

ถามความหลากหลายในการเลอก และตดสนใจ ถามธรรมาภบาลและฉนทามต จะท าใหท าใหเหนทางเลอกทดทสด ตนทนนอยทสด และมขอแทรกซอนนอยทสด


ความเสยงทตดสนใจวาจะน ามาจดการนน ตองการผลลพธแบบใด มากนอยประการใด รบไดกบผลแทรกซอนของการจดการอะไรบาง


ความเสยงแตละอยางนนหากจดการแลวจะใชประโยชนเพอการกาวสองคกรสมรรถนะสงในมตอะไรบาง ภายใตแนวคดวาผบรหารยอมเขาใจกลไกภายในทกอยาง ดอยแลว

น าเขาในการทบทวนแผนกลยทธองคกร ตามเงอนไขท 2 ของการพฒนาระบบการบรหารจดการทดขององคกรสมรรถนะสง (การวางแผนเชงยทธศาสตร)โดยเลขานการบรหารแผนกลยทธองคกรหรอผรบผดชอบทองคกรตงขนในชออนทรบผดชอบเกยวกบการบรหารแผนกลยทธ (อานรายละเอยดในตอนท 8.4 เรอง 8.4.1)

ความเสยงทล าดบความส าคญสง หรอยากตอการจดการ มกตองการผปฏบตทมความสามารถ และ/หรอตองการผลตอบแทนสวนบคคลหรอทมสงดวย

วฒนธรรมองคกร และสไตลการสรางแรงบนดาลใจของ “ผน าองคกร”

ความเสยงทล าดบความส าคญสงอาจจะใชทมเฉพาะภารกจ (Task force) ทท างานรวมกบทปรกษาความเสยงจากภายนอก หรอผเชยวชาญภายนอก โดยทมนใชโอกาสเรยนรการจดการความเสยงทยากน เพอการจดการทย งยนในอนาคตเมอเกดความเสยงคลายเดมขนอก


ใชแงมม กลไก ในขนตอนท 4 แตละอยาง จดเปนกลวธจดการความเสยงในรายละเอยด

ทมา: ดดแปลงปรบปรงจาก Holton, Glyn A. (2004). Defining Risk, Financial Analysts Journal, 60 (6), 19–25.

54

โดยทวไป กลวธจดการความเสยง พอสรปได ดงน การทจะเลอกใชกลยทธถายโอนความเสยง มกมจดประเดนความสนใจใหพจารณาจากเหตการณ

ทรนแรง 5 แหลง 4 กลมเหตการณ คอ o เหตการณทเกยวของกบชดสทธประโยชนในการประกนสขภาพ การแบงแยกกนหรอ

เขากนไมไดของระบบประกนสขภาพ การมระบบหวงโซ อปทาน (Supply chain) ทไรประสทธภาพหรอยงยาก

o การหยดกจการของผผลตยา วคซน และอปกรณทางการแพทย โดยเฉพาะบรษทขามชาต หรอผผกขาดลขสทธ สทธบตร

o ตลาดการคาเสรภาคบรการตามขอตกลง Free Trade Agreement กบประเทศตางๆ โดยเฉพาะทมผลกระทบตอคณภาพของผใหบรการสายวชาชพ และการควบคมคณภาพและความปลอดภยของเทคโนโลยเกยวกบสขภาพตางๆ

o การสญเสยบคลากรทมความเชยวชาญ หรอเปนบคคลทมบทบาทส าคญออกจากองคกรไป

3. การรบความเสยงไวเอง (Accept and retain) เปนวธทจะใชเมอเราวเคราะหความเสยงนนแลวเหนวาไมมวธการใดเลยทจะเหมาะสมนอกจากทจะรบความเสยงนนไวเอง หรอเหนวาความเสยงนเปนโอกาสการพฒนาแบบพลกโฉมองคกร (Breakthrough) ไดในอนาคตและมความสอดคลองกบกลยทธเชงรกขององคกรดวยและผบรหารสวนใหญกเปลยนแนวคดทางกลยทธทจะรบความเสยงน เชน ปรบเปลยนระบบวธการบรหารดวยอปกรณส านกงานอตโนมต การปรบแผนประชาสมพนธและการบรหารระบบบรการประชาชนใหม การชดใชคาเสยหายไปพรอมๆกบใหผเสยหายไดรบการฟนฟจตใจและเขามาเปนอาสาสมครจตอาสา การปรบกลยทธดานควบคมคณภาพ และควบคมการตดเชอในโรงพยาบาลแบบใหม การใหมระบบการใหค าปรกษากอนการผาตดตาและผาตดใหญทกชนด การใหมการท าประชาคมกอนออกประกาศหรอนโยบาย ฯลฯ


55

ตอนท 8.4 ธรรมาภบาลกบการจดการความเสยง โปรดอานแผนการสอนประจ าตอนท 8.2 แลวศกษาเนอหาสาระพรอมปฏบตกจกรรมแตละเรอง หวเรอง เรองท 8.4.1 การพฒนาการบรหารจดการทด เรองท 8.4.2 โครงสราง กระบวนการและแนวทางการจดการความเสยง แนวคด

1. การพฒนาการบรหารจดการทด มการจดการความเสยงแบบเชงรกโดยก าหนดมาตรการทาง กลยทธในการควบคมความเสยงเพอความปลอดภยของประชาชนและผปฏบตงาน 2. การจดการความเสยงมโครงสรางหลายระดบ มกระบวนการ 6 กระบวนการในการจดการ ความเสยงและม 8 แนวทางและขนตอนในการจดการความเสยง วตถประสงค

เมอศกษาตอนท 8.4 จบแลว นกศกษาสามารถ 1. เมอศกษาการพฒนาการบรหารจดการทดแลว นกศกษาสามารถใชหลกการธรรมาภบาลมาด าเนนการความเสยงของระบบสขภาพในหนวยงานได 2. เมอศกษาโครงสราง กระบวนการและแนวทางการจดการความเสยงแลวนกศกษาสามารถจดโครงสราง กระบวนการ และแนวทางการจดการความเสยงในหนวยงานบรการสขภาพได

56

เรองท 8.4.1 การพฒนาการบรหารจดการทด

การจดการความเสยงเปนองคประกอบของการจดการทดหรอทเรยกวาการจดการแบบธรรมาภบาล (Good governance)

และในมาตรฐานการจดการธรรมาภบาลเองกมการจดการความเสยงเชงรกอยดวย ความเสยงตามหลกธรรมมาภบาล หมายถง โอกาสทการด าเนนงานตามแผนกลยทธไมบรรลผลลพธทางดานสขภาวะของประชาชนทรบผดชอบอนเนองมาจากการขาดหลกธรรมาภบาลในการบรหารจดการ ซงในกระบวนการก าหนดเปาหมาย หรอกลยทธหลกในแผนการด าเนนงาน ไมไดคาดคดค านงครอบคลมจงท าใหเปนความเสยง

การจดการความเสยงเชงกลยทธทด มาจากระบบควบคมภายในทด (Good internal control) การตรวจสอบภายในทด (Good internal audit) การจดการองคกรธรรมาภบาล (Good governance) ผสมผสานกบการมกระบวนการจดท าแผนและประเมนผลทางกลยทธ จากตวชวดทส าคญในระบบบรหารแบบดลยภาพ (Strategic evaluation: Balanced scorecard) การทดสอบฉากทศนตางๆ แลวทบทวนแกไขระบบอยางสม าเสมอ ซงผลของการทบทวนและรายงานตอบกลบสม าเสมอ จะท าใหเกดแนวคด ตระหนกถงการปองกนความเสยงตางๆ สามารถจดการกบปจจยตางๆ และควบคมกจกรรม ทมความไมแนนอน รวมทงลด – ก าจด – จ ากด มลเหตทจะท าใหเกดความเสยหายทจะเกดขนในอนาคตใหอยในระดบทสามารถรบได ประเมนได ควบคมได และตรวจสอบได หรออาจจะตองมการประกน – ปองกนความเสยหายในบางกลยทธ หรอในบางกจกรรม

การออกมาตรการการลดความไมเสมอภาคเทาเทยมดานการเขาถงบรการสขภาพทมมาตรฐานตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ แหงราชอาณาจกรไทย ป พ.ศ. 2540 และป 2550 กด หรอการพฒนานโยบายสาธารณสข กฎหมายสาธารณสข ประกาศกฎระเบยบอนอาจกระทบตอความมนคงดานสขภาพประชาชน ลวนแลวแตตองค านงถง หลกธรรมาภบาลทงสน เพราะผลกระทบทเกดขนอาจสงผลทางเสยหายแกองคกร หรออาจจะท าใหองคกรเปนองคกรสมรรถนะสงเปนทยอมรบของประชาชน และประชาคมโลกได

57

ตารางท 8.10 แนวทางการจดการตามหลกธรรมาภบาล

หลกธรรมาภบาล * ค าอธบายแนวการพจารณาในระบบสขภาพ

1. หลกคณธรรม มเหตผลอธบายได (Accountability) โดยยดมนในความถกตองดงาม การปฏบตหนาทเพอเปนตวอยางแกสงคม

ใชอ านาจหนาทเพอเออประโยชนตอองคการหรอกลมวชาชพเฉพาะกลม

กลยทธขององคการเปนการสงเสรมสนบสนนใหประชาชนพฒนาตนเอง และพฒนาสขภาพไปพรอมกน (หรอใชชองโหวทางกฎหมายเพอแสวงหาประโยชนสวนตว) ปดบง หรอเปดเผยขอมลเพอการตรวจสอบการท างาน

2. หลกความโปรงใส (Transparent) มการเปดเผยขอมลขาวสารทเปนประโยชนอยางตรงไปตรงมา ตรวจสอบไดงาย

การเปดเผยขอมลและขนตอนด าเนนการ มขอมลครบถวน ไมบดเบอนขอมล สอสารดวยภาษาทเขาใจงาย

ประชาชนเขาถงขอมลขาวสารไดสะดวก มชองทางใหประชาชนตรวจสอบความชดเจน

3. หลกนตธรรม (The rule of law) กฎหมาย หรอออกระเบยบ ประกาศกฎขอบงคบ ททนสมย เปนธรรม

ปฏบตตอผรบบรการอยางไมเปนธรรม เสมอภาค ยตธรรม เปนทยอมรบของสงคม เออประโยชนใหกบกลมใดกลมหนงเปนพเศษ

4. หลกการมสวนรวม (Participation) ของประชาชน ประชาคมสขภาพ และผ มสวนไดสวนเสย

การแบงพรรคแบงพวกในการแผนปฏบตการทางกลยทธ หรอมอบหมายงาน การประชาพจารณ การขอความคดเหนและความรวมมอในการท างาน

5. หลกความความมประสทธภาพคมคา (Effective and efficient) ใหองคการมคณคาสง สามารถแขงขนได และพฒนาอยางย งยน

สรางสรรคผลตภณฑสขภาพ นโยบายสขภาพ และบรการสขภาพทมคณภาพ ระบบและขนตอนการด าเนนการทมประสทธภาพ

บรหารจดการและใชทรพยากรทมจ ากดเพอใหเกดประโยชนสงสดแกสวนรวม

6. หลกความรบผดชอบ (Responsive) ตระหนกในสทธหนาท ความส านกในความรบผดชอบตอสงคม การใสใจในปญหาสาธารณะของบานเมอง

กระตอรอรนในการแกปญหา ไมโยนความผดใหกบองคการหรอหนวยงานอน การเคารพในการแสดงความคดเหนทแตกตางหรอการยนด (หรอไมยนด) ใหมการตรวจสอบ ยอมรบ (หรอไมยอมรบ) ผลจากการกระท าขององคการ หรอการกระท าของบคลากรทรบผดชอบขององคการ ตอผลทเกดขน

7. ความสอดคลองตอบสนองตอบรบทและสภาพปญหา (Consensus oriented) สอดคลองกบความตองการดานสขภาพของสงคม และวฒนธรรมความเชอท

เปาหมายและแผนงานทชดเจนในการด าเนนการ

มาตรการรองรบทด กรณผลผลตไมส าเรจตามเปาหมาย

การก าหนดเปาหมายและวธการด าเนนงานทสอดคลองและยดหยนตอการเปลยนแปลงทเกดขน

58

แตกตางในพนท การเคารพตอสทธมนษยชน

8. หลกความเสมอภาพ (Equitable and inclusive) ประชาชนทกคนมความสามารถอยางเทาเทยมกนในการเขาถงโอกาสดานสขภาพและการสาธารณสข

สรางโอกาสพฒนาหรอมความเปนอยทดของประชาชนถวนหนา หรอเพยงบางกลมเทานน องคการจดสรรสาธารณปโภคขนพนฐาน หรอจดใหมบรการสขภาพเพอใหประชาชนสามารถเขาถงการบรการไดเทาเทยมกน ทงแงเงอนไขและคณภาพ

* ทมา: ปรบประยกตจาก www.unescap.org: Characteristics of good governance.

องคกรทมสมรรถนะสง (High Performance Organization) จะมการใชเครองมอ หรอเทคนค

ทางการบรหารมาประยกตใช ตวอยางทใชในประเทศสหรฐอเมรกา คอ Malcolm Baldridge National Quality Award: MBNQA ลกษณะขององคกรสมรรถนะสง

ส าหรบประเทศไทย สถาบนเพมผลผลตแหงชาตไดน าเกณฑ MBNQA มาปรบเปนเกณฑรางวลคณภาพแหงชาต (Thailand Quality Award: TQA) เพอเปนแนวทางในการยกระดบและพฒนาองคกรภาคเอกชนของไทยเปนองคกรสมรรถนะสง ตอมา ส านกงาน ก.พ.ร. ไดรวมกบสถาบนเพมผลผลตแหงชาตจดท าเกณฑคณภาพการบรหารจดการภาครฐ (Public Sector Management Quality Award :PMQA) เพอเปนแนวทางใหหนวยราชการใชในการประเมนตนเองเพอกาวไปเปนองคกรสมรรถนะสง

สาระส าคญของการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ เปนไปเพอใหองคกรภาครฐมความเขาใจ เรยนร และใหความส าคญกบการปฏบตราชการตามหลกการ แนวคด และวธการทด ส าหรบการเพมประสทธภาพและประสทธผลของการบรหารจดการองคการ การพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ ลกษณะส าคญขององคกร สภาพแวดลอม ความสมพนธ และความทาทาย 1.การน าองคกร 2. การวาแงผนเชงยทธศาสตร 3. การใหความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดเสย 4. การวด การวเคราะ และการจดการความร 5. การมงเนนทรพยากรบคคล 6. การจดกระบวนการ 7. ผลลพธการด าเนนการ ภาพท 8.16

องคกรสมรรถนะสงตามหลกเกณฑ PMQA ประกอบดวย 7 มต มสาระส าคญ ดงน

http://www.unescap.org/

59

มตท 1 – การน าองคกร ในมตนใหความส าคญกบผบรหารองคกร กลาวคอองคกรใดจะมสมรรถนะสงหรอไมนนสามารถดไดจากผบรหารวามลกษณะทส าคญดงตอไปนหรอไม

มการก าหนดวสยทศน พนธกจ คานยม ทศทาง และความคาดหวงทชดเจน มวธการสอสารทดในการถายทอดวสยทศนและขนตอนปฏบตงานกบบคลากรทกระดบ

มวธในการสรางบรรยากาศการท างาน และผลกดนบคลากรใหท างานบรรลตามภารกจทไดรบมอบหมาย รวมทงมการกระจายอ านาจใหบคลากรในระดบตางๆ สามารถตดสนใจอยางเหมาะสม

มการก ากบดแลการท างานอยางเปนระบบ เพอใหมความรบผดชอบตอการปฏบตงานและระบบการปองกนการทจรต

มการทบทวนผลการด าเนนการขององคกร และเปรยบเทยบการท างานกบหนวยงานอน มการวเคราะห ทบทวนขอมลผลการด าเนนการจากทกดานรวมถงความรบผดชอบตอสงคม

มการก าหนดวธปฏบตงานเพอใหองคกรมการด าเนนการอยางมจรยธรรม ค าวาผบรหารองคกรในทนหมายถง ผทมบทบาทส าคญในการน าองคกร ก าหนดแนวทางการท างานรวมทงตดสนใจ เชน หากเปนองคกรระดบกรมผบรหาร ไดแก อธบด รองอธบด หากเปนหนวยงานระดบส านก/กอง ผบรหาร ไดแก ผอ านวยการส านก/กอง ผอ านวยการโรงพยาบาล หากเปนอ าเภอ ผบรหารกคอ สาธารณสขอ าเภอ (หากเปนเอกชนกสามารถเปรยบเทยบอนมานกนได)

มต 2 – การวางแผนเชงยทธศาสตร มตนถอเปนหวใจในการก าหนดทศทางขององคกร ซงในเบองตนตองมการก าหนดความทาทายตางๆ ทสามารถแบงออกไดเปน 3 กลม คอ ความทาทายภายในองคกร ความทาทายภายนอกองคกร และ ความทาทายดานอนๆ สงทตองท าหลงจากรถงปญหาความทาทายและอปสรรคแลวกคอการวางแผนยทธศาสตรและด าเนนการตามยทธศาสตร องคประกอบทส าคญส าหรบมตนคอ

มการวางแผนทเหมาะสมกบขนาดและภารกจขององคกร มการก าหนดเปาหมายและมองเหนถงอปสรรคตางๆ อยางเปนระบบ มแผนทมความยดหยนสามารถปรบเปลยนตอการเปลยนแปลงไดเทาทนสถานการณ มการเชอมโยงเปาหมาย คาชวด เขากบวสยทศนและพนธกจขององคกร มการถายทอดแผนไปสการปฏบตอยางชดเจน

มตท 3 – การใหความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย มตนเนนใหเหนถงความส าคญกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย ซงอาจเปนไดตงแตประชาชน ผประกอบการ และหนวยงานองคกรอนๆ ทไดรบผลกระทบตอนโยบายขององคกร การจดการทดในมตนจะน าไปสการกลาวถงภาพลกษณขององคกรในทางทด องคประกอบทส าคญคอ มการวด ส ารวจ เกบขอมลความตองการ ความพงพอใจของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยพรอม

รบฟงความคดเหนเพอใชในการออกแบบและปรบปรงการใหบรการ

60

การใหบรการมการค านงถงผลประโยชนรวมทงความสะดวกสบายของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย

มการตดตอกบผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยเพอสรางความสมพนธพรอมทงมการปรบปรงวธการสรางความสมพนธทเหมาะสมและสอดคลองกบแผนกลยทธ ในการใหบรการมกระบวนการในการตอบสนองความตองการของผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยอยางตอเนองเพอสรางความพงพอใจ

มการส ารวจความพงพอใจผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย เพอเพมศกยภาพในการปฏบตงาน มตท 4 – การวด การวเคราะห และการจดการความร มตนใหความส าคญกบการจดเกบขอมล จดองคความร วด และวเคราะห โดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ องคประกอบทส าคญส าหรบมตนคอ

มการเกบขอมลอยางตอเนองเพอใชในการวเคราะหแกไขปญหา การตดสนใจในการปฏบตงาน รวมทงการสรางนวตกรรม

มระบบขอมลสารสนเทศพรอมใชงานและเขาถงไดงาย มระบบการรวบรวม และถายทอดความรของบคลากร การแสวงหาและแลกเปลยนวธการ

ปฏบตงานทเปนเลศ มตท 5 – การมงเนนทรพยากรบคคล การมงเนนทรพยากรบคคลดวยการตอบสนองความพงพอใจของบคลากรในดานตางๆ ควบคไปกบการพฒนาความรความสามารถ และการเพมศกยภาพ ซงมองคประกอบส าคญคอ

มการใหโอกาสบคลากรมสวนรวมในการแสดงความคดอยางสรางสรรค และการน าความคดไปปฏบตเพอปรบปรงองคกร

มกาสอสาร แลกเปลยนความรหรอทกษะระหวางบคลากรภายในองคกร มระบบการประเมนผลการปฏบตงานของบคลากร และมระบบการใหรางวลและสงจงใจเพอ

สนบสนนใหบคลากรมขวญก าลงใจ มการสรางเสนทางความกาวหนา (career path) ใหกบบคลากร พรอมมระบบในการพฒนา เชน

การเตรยมบคลากรส าหรบต าแหนงผบรหารหรอต าแหนงทมความส าคญตอภารกจหลกขององคกร

มการพฒนาความร ทกษะ และความสามารถของบคลากร มการสงเสรมดานสขภาพ อนามย ความปลอดภย การปองกนภย การปรบปรงสภาพแวดลอมใน

การท างาน ใหเหมาะสมกบการปฏบตงาน มการมอบหมายงานททาทายและเหมาะสมเพอใหเกดความรบผดชอบตอองคกร

มตท 6 – การจดการกระบวนการ มตนครอบคลมตงแตกระบวนงานภายในองคกร และกระบวนงานทมผลตอประชาชน เชนการก าหนดนโยบายตางๆ โดยมองคประกอบคอ มกระบวนงานทสนบสนนบคลากรในการท างานเพอใหบรรลตามเปาหมาย

61

มความเชอมโยงระหวางกระบวนงานทสรางคณคาและตวชวดทมผลตอความส าเรจขององคกร มการใชเทคโนโลยและวธทเหมาะสมในการเพมประสทธภาพและผลผลตเพอใหเปนไปตาม

วตถประสงคหลกของกระบวนงาน มการปรบปรงกระบวนงานหลกและกระบวนการสนบสนนของหนวยงานอยางสม าเสมอโดยใช

ขอมลปอนกลบจากผมสวนไดสวนเสยอนๆ มวธการจดการกระบวนงานใหมประสทธภาพเพอลดขนตอนในการท างาน มการตรวจสอบกระบวนงานทมความเสยงสงเชน งานดานการเงน พรอมหาทางปองกน มตท 7 – ผลลพธการด าเนนการ มตนเปนผลทเกดจากการบรหารจดการองคกรในมตท 1 ถงมตท 6 โดยผลลพธการด าเนนการแบงออกเปน 4 มตตามหลกการของ Balanced Scorecard คอ

มตดานประสทธผลตามแผนยทธศาสตรขององคกร มตดานคณภาพการใหบรการ มตประสทธภาพของการปฏบตราชการ มตดานการพฒนาองคกร

ทงนสาระส าคญใน การน าองคกร ซงมคะแนน120 คะแนน เปนการตรวจประเมนวาผน าระดบสงขององคกรชน าและท าใหองคกรมความย งยนอยางไร รวมทงตรวจประเมนระบบธรรมาภบาลขององคกร และการด าเนนการโดยมงเนนจรยธรรม กฎหมาย และความรบผดชอบตอชมชน มรายละเอยดดงน

1.1 การน าองคกรโดยผน าระดบสง: ผน าระดบสงน าองคกรอยางไร (70 คะแนน) ใหอธบายการ

ด าเนนการทผน าระดบสงชน าและท าใหองคกรมความย งยน รวมทงอธบายการด าเนนการทผน าระดบสงสอสารกบบคลากร และกระตนใหมผลการด าเนนการทด ผตรวจประเมนใหรางวลจะมค าถาม ดงตอไปน ก. วสยทศนและคานยม 1) ผน าระดบสงด าเนนการอยางไรในการก าหนดวสยทศนและคานยม รวมถงถายทอดวสยทศนและคานยมเพอน าไปปฏบตโดยผานระบบการน าองคกรไปยงบคลากร ผสงมอบและคคาทส าคญ ลกคา รวมทงผมสวนไดสวนเสยอนๆ (*) การปฏบตตนของผน าระดบสงไดแสดงใหเหนถงความมงมนตอคานยมขององคกรอยางไร 2) ผน าระดบสงด าเนนการดวยตนเองอยางไรในการสรางบรรยากาศในองคกรเพอสงเสรม ก ากบ และสงผลใหมการประพฤตปฏบตตามกฎหมายและมจรยธรรม 3) ผน าระดบสงด าเนนการอยางไรทจะท าใหองคกรมความย งยน ผน าระดบสงด าเนนการอยางไรในการสรางบรรยากาศเพอใหเกดการปรบปรงผลการด าเนนการ การบรรลพนธกจและวตถประสงคเชงกลยทธ การสรางนวตกรรม ความคลองตวขององคกร และมผลการด าเนนการทเหนอกวาคแขงหรอเปน

62

แบบอยางทดใหกบองคกรอนๆ รวมทงการสรางบรรยากาศเพอใหเกดการเรยนรทงในระดบองคกรและระดบบคคล นอกจากนผน าระดบสงมสวนรวมโดยตรงอยางไรในการวางแผนสบทอดต าแหนง และการพฒนาผน าขององคกรในอนาคต ข. การสอสารและผลการด าเนนการขององคกร 1) ผน าระดบสงด าเนนการอยางไรในการสอสารและสรางความผกพนกบบคลากรทกคนทวทงองคกร ผน าระดบสงกระตนใหเกดการสอสารทตรงไปตรงมาและเปนไปในลกษณะสองทศทางทวทงองคกรอยางไร ผน าระดบสงสอสารการตดสนใจทส าคญๆ อยางไร ผน าระดบสงมบทบาทเชงรกอยางไรในการใหรางวลและยกยองชมเชยบคลากรเพอเสรมสรางใหมผลการด าเนนการทด รวมทงการใหความส าคญกบลกคาและธรกจ 2) ผน าระดบสงด าเนนการอยางไรในการมงเนนใหเกดการลงมอท า เพอบรรลวตถประสงค ปรบปรงผลการด าเนนการ และบรรลวสยทศนขององคกร ผน าระดบสงทบทวนตววดผลการด าเนนการอะไรบางเปนประจ า เพอสอใหผปฏบตงานทราบถงสงทตองท า ในการตงความคาดหวงตอผลการด าเนนการ ผน าระดบสงค านงถง และด าเนนการอยางไร ในการน าเรองการสรางคณคาและท าใหเกดความสมดลของคณคาระหวางลกคาและผมสวนไดสวนเสยมาพจารณา 1.2 ธรรมาภบาลและความรบผดชอบตอสงคม: องคกรด าเนนการอยางไรในเรองการก ากบดแลองคกร และความรบผดชอบตอสงคม (50 คะแนน) ใหอธบายถงระบบธรรมภบาลขององคกร และวธการทองคกรแสดงความรบผดชอบตอสงคม และท าใหมนใจวาองคกรมการประพฤตปฏบตอยางมจรยธรรมและท าหนาทพลเมองด โดยผตรวจประเมนใหรางวลจะมค าถาม ดงตอไปน ก. ธรรมาภบาลขององคกร 1) องคกรด าเนนการอยางไรในการทบทวนและท าใหองคกรประสบความส าเรจในเรองตางๆ ทส าคญในระบบธรรมาภบาล

ความรบผดชอบในการกระท าของผบรหาร ความรบผดชอบดานการเงนความโปรงใสในการด าเนนการ รวมถงการคดเลอกคณะกรรมการก ากบดแลองคกร และนโยบายในเรองการเปดเผยขอมล

ขาวสารของคณะกรรมการก ากบดแลองคกร การตรวจสอบภายในและภายนอกทเปนอสระ การปกปองผลประโยชนของผมสวนไดสวนเสยและผถอหน

2) องคกรด าเนนการอยางไรในการประเมนผลการปฏบตงานของผน าระดบสงซงรวมถงผน าสงสดดวย รวมทงการประเมนผลการด าเนนการของคณะกรรมการก ากบดแลองคกร ผน าระดบสงและคณะกรรมการก ากบดแลองคกรใชผลการทบทวนผลการด าเนนการขางตนไปพฒนาตอและปรบปรงประสทธผลของการน าองคกรของผน าแตละคนและของคณะกรรมการ รวมทงระบบการน าองคกรตอไป

63

อยางไร ข. การประพฤตปฏบตตามกฎหมายและมจรยธรรม 1) องคกรด าเนนการอยางไรในกรณทผลตภณฑ บรการ และการปฏบตการมผลกระทบในเชงลบตอสงคม องคกรไดคาดการณลวงหนาถงความกงวลของสาธารณะทมตอผลตภณฑ บรการ และการปฏบตการ ทงในปจจบนและในอนาคตอยางไร องคกรมการเตรยมการเชงรกในประเดนดงกลาวอยางไร ทงนรวมถงการใชกระบวนการทใชทรพยากรอยางคมคาและรกษาสงแวดลอม องคกรมกระบวนการ ตววด และเปาประสงคทส าคญอะไร ในเรองทเกยวของกบขอก าหนดดานกฎระเบยบขอบงคบและกฎหมาย เพอใหเปนไปตามระเบยบขอบงคบทก าหนดหรอดกวาทก าหนด และองคกรมกระบวนการ ตววด และเปาประสงคทส าคญอะไรในการด าเนนการเรองความเสยงทเกยวของกบผลตภณฑ บรการ และการปฏบตการขององคกร 2) องคกรด าเนนการอยางไรในการสงเสรมและสรางความมนใจวาปฏสมพนธทกดานขององคกรเปนไปอยางมจรยธรรม องคกรมกระบวนการ และตววดหรอดชนชวดทส าคญอะไรในการสงเสรมและก ากบดแลใหมการประพฤตปฎบตอยางมจรยธรรมภายใตโครงสรางระบบธรรมาภบาลและตลอดทวทงองคกร รวมทงในการปฏสมพนธกบลกคา คคา และผมสวนไดสวนเสยอน องคกรมวธการอยางไรในการก ากบดแล และด าเนนการในกรณทมการกระท าทขดตอการประพฤตปฏบตอยางมจรยธรรม ค. การสนบสนนชมชนทส าคญ องคกรด าเนนการอยางไรในการสนบสนนและสรางความเขมแขงใหแกชมชนทส าคญตอองคกรอยางจรงจง มวธการก าหนดชมชนทส าคญตอองคกร และก าหนดกจกรรมทองคกรเขาไปมสวนรวมและสนบสนนชมชนนนๆ อยางไร ชมชนทส าคญขององคกรมอะไรบาง ผน าระดบสงและบคลากรรวมมอกนในการพฒนาชมชนนนอยางไร

หากพจารณาตามเกณฑประเมนหนวยงานของสถาบนเพมผลผลตแหงชาตแลว การก าหนดนโยบาย การพฒนากฎระเบยบ และการก าหนดมาตรการทางกลยทธ ตองค านงถงการควบคมความเสยง องคการควรวางแผนการจดการและควบคมตามหลกธรรมาภบาล เกยวกบกจกรรม อปกรณ เทคโนโลย เครองมอทางการแพทย หรอบรการสาธารณสขทกอหรออาจกอใหเกดความเสยงตอสขภาพและความปลอดภยของประชาชนและผปฏบตงานในหนวยงานโดย จดท านโยบายบรหารความเสยง ทเผยแพรตอสาธารณชน จดท าเอกสารคมอการปฏบตงาน (Practice Guideline) รวมทงแผนการสอสารตอสอมวลชน

ประชาชน โดยเฉพาะเปาหมายกลยทธทตองด าเนนการในโครงการขนาดใหญ หรออาจสงผลกระทบตอประชาชนจ านวนมาก

จดท าและประกาศมาตรฐานเฉพาะวสด (Specification) และมาตรฐานส าหรบการออกแบบ การใชสถานท อาคาร เทคโนโลยทางการแพทย สารสนเทศและการสอสาร

64

วธการและขนตอนการน านโยบายไปปฏบต รวมทงขนตอนการด าเนนงานและวธการปฏบตงาน (Work flow – work instruction) เพอจดการและควบคมแตละกจกรรม ผลตภณฑดานสขภาพ และบรการสขภาพ หลงจากศกษาเนอหาสาระเรองท 8.4.1 แลว โปรดปฏบตกจกรรม 8.4.1 ในแนวการศกษาหนวยท 8


65

เรองท 8.4.2 โครงสราง กระบวนการ และ แนวทางการจดการความเสยง ในการบรหารความเสยงนน จะตองมโครงสรางการบรหารความเสยงซงอาจใชโครงสราง

คณะกรรมการขบเคลอนแผนกลยทธ (Office of strategic management) หรอตงเปนคณะกรรมการบรหารความเสยงองคกร (Risk management committee) หรอเปนคณะกรรมการรวมผสมผสาน (Matrix management) กได

โครงสรางการจดการความเสยงนน อาจแบงผรบผดชอบการบรหารความเสยง 2 ระดบ คอ ระดบองคการ และระดบหนวยงาน

1.1 โครงสรางระดบองคการ (Organizational level) การออกแบบ จะเปนไปตามระดบของการ ก าหนดกลยทธระดบองคการ (Organization strategy or Enterprise wide strategy) เชน การมคณะกรรมการบรหารความเสยงของส านกงานสาธารณสขจงหวด หรอคณะกรรมการบรหารความเสยงของโรงพยาบาล คณะกรรมการบรหารความเสยงของเครอขายบรการสขภาพ ซงแตงตงโดยผมอ านาจและผเกยวของ เชน คณะกรรมการจงหวด ผวาราชการจงหวด คณะกรรมการสภา อาจจะประกอบดวย หวหนาองคการ เชน ผอ านวยการ เลขาธการ ฯลฯ เปนประธาน ผบรหารหนวยงานภายในทมอาจตดสนใจได เปนกรรมการ ด าเนนงานภายใตนโยบาย และการก ากบดแลของหนวยงานทแตงตงหรอผ แตงตง

1.2 โครงสรางระดบหนวยงาน (Strategic business unit level) การออกแบบ จะเปนไปตามระดบ ของการก าหนดกลยทธระดบหนวยงานหรอกลมปฏบตการหลกภายในองคการนน เชน คณะกรรมการบรหารความเสยงดานสขภาพและความปลอดภย คณะกรรมการบรหารความเสยงดานการใชและประเมนเทคโนโลยเครองมอแพทย คณะกรรมการบรหารความเสยงดานการบรหารและการจดซอจดจาง คณะกรรมการบรหารความเสยงดานการจดบรการคลนก คณะกรรมการบรหารความเสยงดานการออกประกาศนโยบายสาธารณสข ฯลฯ แตงตงโดยหวหนาองคการนน ประกอบดวย หวหนาหนวยงานตามพนธกจของหนวยงาน เปนประธาน และผรบผดชอบหลกภายในหนวยงานนน เปนกรรมการ ด าเนนงานภายใตการก ากบดแลของหวหนาองคการทจดท าแผนกลยทธระดบองคการนน

66

คณะอนกรรมการพจารณาแผนบรหารความเสยงและแผนวสาหกจ คณะกรรมการสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย (วว.) คณะกรรมการตรวจสอบภายใน วว. ผวาการ คณะกรรมการบรหารความเสยง สนพ. เลขานการ คณะกรรมการบรหารความเสยงกลมสงกดผวาการ ผวาการ ผรบผดชอบแผนบรหารความเสยงของหนวยงาน คณะกรรมการบรการความเสยงกลมบรหาร รองผวาการบรการ ผรบผดชอบแผนบรหารความเสยงของหนวยงาน คณะกรรมการบรหารความเสยงกลมวจยและพฒนา รองผวาการวจยและพฒนา ผรบผดชอบแผนบรหารความเสยงของหนวยงาน คณะกรรมการบรหารความเสยงกลมถายทอดเทคโนโลย รองผวาการถายทอดเทคโนโลย ผรบผดชอบแผนบรหารความเสยงของหนวยงาน คณะกรรมการบรหารความเสยงกลมบรการ รองผวาการบรการ ผรบผดชอบแผนบรหารความเสยงของหนวยงาน R

67

ภาพท 8.5 ตวอยางโครงสรางการจดการความเสยงทวทงองคกร

ทมา: สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงประเทศไทย. สงหาคม 2548

เนองจากองคกรแตละแหงมทตง ภมสถาปตย ประชากร ระบาดวทยา สถานภาพ การก าหนดยทธศาสตรเปาหมายวสยทศนองคกร และกลยทธทแตกตางกน คณะกรรมการบรหารความเสยง จะตองหารอกนทางการบรหาร (Management review) วาจะระบความเสยงอะไรบาง โดยน าขอมลใน SWOT และประเดนเปาหมายทางกลยทธมาทบทวน 2. กระบวนการจดการความเสยง

การควบคมทมประสทธภาพมากทสดคอ การควบคมทเหตแหงความเสยงนนๆ องคกรควรวางแผนการจดการและควบคม กจกรรม อปกรณ เทคโนโลย เครองมอทางการแพทย หรอบรการสาธารณสขทกอหรออาจกอใหเกดความเสยงตอสขภาพและความปลอดภยของประชาชนและผปฏบตงานในหนวยงาน ซงการวางแผนนสามารถบรรลผลไดโดย มกระบวนการ ดงน 2.1 การจดท าเอกสารคมอการปฏบตงาน (Practice Guideline) 2.2 จดท าและประกาศมาตรฐานเฉพาะวสด (Specification) และมาตรฐานส าหรบการออกแบบการใชสถานท อาคาร เทคโนโลยทางการแพทย สารสนเทศและการสอสาร

68

2.3 วธการและขนตอนการน านโยบายไปปฏบต รวมทงขนตอนการด าเนนงานและวธการปฏบตงาน (Work flow – work instruction) เพอจดการและควบคมแตละกจกรรม ผลตภณฑ และบรการและเพอใหแนใจวาการควบคมมประสทธผล 2.4 ระบบการตดตามตรวจสอบทเหมาะสม (Good Practice Auditing) ตามความจ าเปนการรายงานความเสยงควรจดเปนกจกรรมทวางแผนตอเนองไวในแผนปฏบตการประจ าป ขององคกร โดยมแผนส ารองใหมการรายงานในกรณฉกเฉนดวย ลกษณะการรายงานม 2 รปแบบ คอ 2.4.1 รายงานการเฝาระวง เปนการรายงานภายใน (Internal reporting) ทตองท าอยางตอเนอง มองหา Signal/Early Warning sign พรอมแจงแกคณะกรรมการบรหารองคกร หรอใหบคลากรทเกยวของทราบและมผรบผดชอบในการจดการความเสยงทพบ หากมคาความรนแรงแนวโนมสงขนตองมการรายงานผบงคบบญชา ผบรหารตามล าดบ 2.4.2 การตดตามและรายงานผลการทบทวนระบบบรหารความเสยงขององคกร โดยใชทะเบยนความเสยงและกระบวนการตรวจตดตามภายใน (Internal audit) เปนเครองมอ องคกรทก าหนดวาตนเองมระบบก ากบดแลองคกรทด (Good governance) มกตองท ารายงานสภายนอก (External reporting) ดวย

ตารางท 8.11 ตวอยางการจดการความเสยงตามหลกธรรมาภบาล (สถานการณ กลยทธ และตวเลข สมมต)

ประเดนยทธศาสตร: ประชาชนในจงหวดมสขภาพแขงแรง เขาถงบรการสขภาพทมคณภาพ เครอขายบรการสขภาพและหนวยงานสนบสนนมการบรหารจดการทด *

กลยทธ: สนบสนนการลงทนพฒนามาตรฐานระบบบรการสขภาพระดบปฐมภม *

ชอโครงการ: สรางศนยความเปนเลศดานระบบบรการสขภาพรองรบสงคมผสงวยทจงหวด หนวยงานรบผดชอบ: กรม......กระทรวง...... ประเภทของความเสยง ตามหลก ธรรมาภบาล

โอกาส Probability ; likelihood ( 1- 5 )

อาจเกดขนใน กจกรรม การด าเนนการใด?

ผลกระทบ Impact ( 1 – 5 )

อาจสงผลกระทบตอผลส าเรจของโครงการ ในเรองใด ?

ดชนความเสยง

1. ความเสยงดานแนวทางการด าเนนงานทไมสอดคลองกน Risk Reference (Register No. R 08 ) Risk Reference (Register No. R 12 )

ไมไดรบความรวมมอจากภาคภาครฐและเอกชนในการสนบสนนกจกรรม

ไมสามารถท าใหหนวยบรการปฐมภมบรการสขภาพอยางครบวงจรในชมชนได

2 2 4

4 2 8

2. ความเสยงดาน ขาดความเชอมนตอ ผน าชมชนรนใหม จะไม

69

ภาพลกษณทางการเมอง Risk Reference (Register No. R 08 ) Risk Reference (Register No. R 12 )

ความจรงจงขององคกรปกครองสวนทองถนในการจดสรรแผนงาน/โครงการ

มสวนรวมในการผลกดนแผนททางเดนยทธศาสตรชมชน

4 3 12

3 3 9

3. ความเสยงดานการสนองตอบความตองการทแทจรงของประชาชน Risk Reference (Register No. R 01 )

5

ไมสามารถรองรบการพฒนาทกษะการดแลสขภาพแกคนรนใหม ใหเปน care giver ไดครอบคลมทกพนท เนองจากการใชสอใหมและพฤตกรรมเสยงเปลยนแปลงเรว

4

สงผลใหโรคเรอรง และผดอยโอกาส ผสงอาย ผ พการในชมชนไมไดรบการดแลตามเปาหมายทก าหนดไว

20

หมายเหต: Likelihood คาคะแนนสงสด 5 ต าทสด 1 Impact คาคะแนนสงสด 5 ต าทสด 1

3. แนวทางและขนตอนในการจดการความเสยง อยางไรกตาม “ความเสยงขององคกร” ไมใชเรองงายทจะเขาใจ และผบรหารจะเหนตรงกนวา

ความไมแนนอนใดเปนความเสยงตอองคกร และยากยงทจะไดฉนทามตวาการจดการความเสยงดวยกลยทธใดทจะมประสทธภาพสง ทงนขนอยกบบรบท มมมอง วฒนธรรม องคกร และธรรมาภบาลของการบรหารองคกร ดงนนการจดการความเสยงเชงกลยทธทวทงองคกร จงมแนวทางทางขนตอนพจารณาไปตามาล าดบดงน 3.1 พจารณาตรวจสอบสภาพแวดลอมภายในทวทงองคกร (Internal Environment) ปจจยภายในองคกรทถอเปนพนฐานขององคประกอบอนๆ ทงหมด ไมวาจะเปนเรองของคานยม จรยธรรม ความสามารถของบคลากร แนวทางการบรหารของผน า คณะกรรมการฯ 3.2 ก าหนดวตถประสงคของการจดการความเสยงทวทงองคกร ของแผนกลยทธทงแผน และแผนปฏบตการประจ าป (Objective Setting) โดยจะตองมวตถประสงคทงในระดบกลยทธ การด าเนนงาน (Operations) การรายงาน (Reporting) และการตอบสนองตอกฎระเบยบตางๆ (Compliance) 3.3 ระบเหตการณความไมแนนอน (Event Identification) การระบถงเหตการณหรอปญหาทจะเกดขน โดยจะตองพจารณาทงปจจยภายนอกและปจจยภายในทจะสงผลกระทบ ไมวาจะเปนเรองของภาวะเศรษฐกจ ธรรมชาต การเมอง สงคม การเปลยนแปลงของเทคโนโลย โครงสรางขององคกร บคลากรขององคกร กระบวนการและเทคโนโลยขององคกร 3.4 การประเมนความเสยง (Risk Assessment) จะท าใหทราบวาเหตการณหรอปญหาทจะ เกดขน จะสงผลกระทบอยางไรตอการบรรลวตถประสงคขององคกร โดยจะประเมนทงในดานของความเปนไปไดทจะเกดเหตการณขน (Likelihood) และผลกระทบ (Impact)

70

3.5 การตอบสนองตอความเสยง (Risk Response) ซงผบรหารก าหนดวาตอบสนองตอความเสยงทจะเกดขนอยางไร โดยการตอบสนองความเสยงดงกลาวอาจจะอยในรปของการหลกเลยง การลดความสญเสย การเฉลยและการยอมรบ 3.6 สรางกจกรรมตางๆ เพอการควบคมความเสยง (Control Activities) หรอนโยบายและขนตอนทท าใหมนใจไดวา การตอบสนองความเสยงไดเกดการปฏบตทด 3.7 สอสารและการสงขอมล (Information and Communication) ทส าคญและจ าเปนตอการบรหารความเสยง 3.8 การตรวจสอบตดตามการด าเนนงาน การตรวจและตดตามการด าเนนงาน ตามแนวของ ERM ทวทงองคกร

หน่วยที่ 8 ความเสี่ยงเชิงกล ... · 2010-08-20 · 7...

Documents

Transcript of หน่วยที่ 8 ความเสี่ยงเชิงกล ... · 2010-08-20 · 7...