รายงานการศกษาสวนบคคล

(Individual Study)

เรอง แนวทางการด าเนนงานความรวมมอระหวางประเทศ ดานการชลประทาน : กรณศกษาไทย - ลาว

จดท าโดย นายสมเกยรต ประจ าวงษ รหส 6034

รายงานนเปนสวนหนงของการฝกอบรม หลกสตรนกบรหารการทต รนท 6 ป 2557

สถาบนการตางประเทศเทวะวงศวโรปการ กระทรวงการตางประเทศ ลขสทธของกระทรวงการตางประเทศ

รายงานการศกษาสวนบคคล (Individual Study)

เรอง แนวทางการด าเนนงานความรวมมอระหวางประเทศ ดานการชลประทาน : กรณศกษาไทย - ลาว

จดท าโดย นายสมเกยรต ประจ าวงษ รหส 6034

หลกสตรนกบรหารการทต รนท 6 ป 2557 สถาบนการตางประเทศเทวะวงศวโรปการ กระทรวงการตางประเทศ

รายงานนเปนความคดเหนเฉพาะบคคลของผศกษา

เอกสารรายงานการศกษาสวนบคคลน อนมตใหเปนสวนหนงของการฝกอบรม หลกสตรนกบรหารการทตของกระทรวงการตางประเทศ

ลงชอ

(เอกอครราชทต ดร. สมเกยรต อรยปรชญา) อาจารยทปรกษา

ลงชอ

(เอกอครราชทต ววฒน กลธรเธยร) อาจารยทปรกษา

ลงชอ (ศาสตราจารย ดร. สรอยตระกล อรรถมานะ)

อาจารยทปรกษา

ง

บทสรปส าหรบผบรหาร

ไทยและลาวเปนประเทศเพอนบานทมพรมแดนธรรมชาตทงแมนาโขงและแผนดนยาวรวมประมาณ 1,700 กโลเมตร นอกจากน ยงเปนประเทศทมความคลายคลงกนมากในเชงภมกายภาพ วฒนธรรม สงคมและภาษา ไทยและลาวเรมสถาปนาความสมพนธทางการทตเมอป พ.ศ. 2493 ทผานมาความสมพนธไทย-ลาวมการพฒนาบนพนฐานของความเคารพซงกนและกน และมพฒนาการในเชงบวกอยางตอเนอง สวนหนงเปนเพราะมการเยยมเยอนโดยผนาระดบสงของประเทศอยางสมาเสมอ รวมถงมการพฒนาความสมพนธในดานตางๆ อยางตอเนอง อาทเชน ความสมพนธทางการเมองและความมนคง ความสมพนธทางเศรษฐกจ ความสมพนธดานสงคมและวฒนธรรม และความสมพนธดานการทต

งานศกษาวจยสวนบคคลฉบบนมวตถประสงค เพอสงเสรมความสมพนธระหวางไทยกบลาวใหกระชบยงขนโดยใชความรวมมอดานการชลประทานเปนเครองมอ และนาเสนอแนวทางความรวมมอดานการชลประทานทสมประโยชนและยงยนของทงสองประเทศ ทงน ไดนาโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน - หวยซว (หลก 22) ซงเปนโครงการตามพระราชดารแหงแรกตงอยทเมองนาซายทอง นครหลวงเวยงจนทน มาเปนกรณศกษา โดยทาการประเมนโครงการดวยวธการ CIPP Model ศกษาวเคราะหจดเดน - จดดอยในดานการพฒนาและบรหารระบบชลประทานของทงสองประเทศ และวเคราะหแนวทางการพฒนาความรวมมอทเหมาะสมโดยใช TOWS Matrix

ผลการศกษานาไปสขอสรปทวา ความขดแยงในประเดนการบรหารจดการนาระหวางรฐเกดขนเนองจากแรงผลกดน 3 ประการ ไดแก สงคม การเมอง และธรรมชาต ดงนน การบรหารจดการนาระหวางรฐ ควรคานงถงการประสานความรและแผนปฏบตงานทครอบคลมจากหลายมมมอง ไดแก นโยบาย องคความรทางเทคนควศวกรรมและดานการมสวนรวมของประชาสงคม การพฒนาความรวมมอโครงการชลประทานระหวางประเทศ จงตองคานงถงปจจยภายนอกตางๆ ทมผลตอการบรหารจดการนา การทตไดเขามามบทบาทเพอใหเกดการเจรจาและตดตอสอสารระหวางผแทนประเทศอยางมประสทธภาพและเสรมสรางสมพนธไมตรตอกน

ทงน ปจจยแหงความสาเรจ (Critical Success Factors) ในการดาเนนงานโครงการความรวมมอระหวางประเทศ ไทยควรตองคานงถงประเดนสาคญ 4 ประการ ไดแก 1) การสรางความมนใจ หมายรวมถง ความนาเชอถอการทางานและการประชาสมพนธโครงการเพอสรางภาพลกษณทดของโครงการตอสาธารณชน 2) การสรางความเขาใจ หมายถง คเจรจาควรตองมความเขาใจทตรงกน ในเนอหาการเจรจา นอกจากนตองมการสอสารทชดเจนและถกตอง 3) การเสรมสรางความมงมน หมายถง การแสดงใหคเจรจาเหนถงความมงมนและความตงใจในการสงเสรมและสนบสนนโครงการความรวมมอระหวางประเทศ 4) การเสรมสรางความร ไดแก การจดการความรและการถายทอดความร

เนองจากงานดานการชลประทานสามารถเปนกญแจสาคญในการเชอมความสมพนธของประชาชนในระดบรากหญาทไดรบประโยชนโดยตรง ครอบคลมถงทรพยากรนาเพอการประกอบ

จ

อาชพเกษตรกรรม และเพอการดารงชวตประจาวนของประชาชนทวไป การผลกดนใหเกดความรวมมอทางดานงานชลประทาน สงทตองตระหนกในระดบนโยบาย คอ การพจารณาโครงการชลประทานเปนสวนหนงของประเดนการเจรจา กลาวคอ หากในระดบนโยบายภาครฐมการดาเนนงานโครงการความรวมมอระหวางประเทศอยแลว แตยงไมมหรอมงานดานการชลประทานทไมชดเจน ควรพจารณางานดานชลประทานเปนสวนหนงของงานความรวมมอเพอขบเคลอนความสมพนธ ผานกจกรรมดานการชลประทาน ตงแตระดบนโยบายจนถงระดบปฏบตการ อกกรณหนง หากยงไมมการดาเนนงานความรวมมอใดๆเลย ควรพจารณานาความรวมมอดานการชลประทานเปนกลไกหนง เพอนาไปสการเปดประเดนการเจรจาสรางความรวมมอระหวางประเทศ โดยกรอบเจรจาทฝายไทยจะจดทาขนควรตองคานงถงทาท จดยนและมาตรการทจะเปนประโยชนรวมกนระหวางไทย-ลาว และตองเปนการเจรจาทกอใหเกดภาวะ Win-Win solution ดาเนนการภายใตหลก Demand driven approach ทคานงถงความตองการของผรบเปนสาคญ อนจะนาไปสความรวมมอทสมประโยชนและยงยนระหวางสองประเทศ

ฉ

กตตกรรมประกาศ

รายงานวจยสวนบคคลฉบบนเปนสวนหนงของการอบรมหลกสตรนกบรหารการทต รนท 6 การศกษานเกดจากแรงบนดาลใจ ทอยากจะเหนบทบาทของโครงการชลประทานเปนกลไกทสามารถสรางความสมพนธทดกบตางประเทศ ซงผลสาเรจของการศกษาเกดขนได ดวยความมงมน การรวมแรงรวมคดของขาราชการในสานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน ซงมภารกจในการวางโครงการชลประทานและตดตอประสานงานกบตางประเทศ ทไดทมเทดวยความวรยะอตสาหะมาโดยตลอด รวมถงขาราชการในสวนภมภาคของกรมชลประทาน ไดแก สานกชลประทานท 5 (จงหวดอดรธาน) สานกชลประทานท 6 (จงหวดขอนแกน) สานกชลประทานท 7 (จงหวดอบลราชธาน) และสานกชลประทานท 8 (จงหวดนครราชสมา) ผวจยจงขอขอบคณมา ณ โอกาสน ประการสาคญคอหลกการและกระบวนการคดทเปนระบบในมมมองดานตางประเทศททาใหรายงานฉบบนมความสมบรณยงขน และมคณคาตรงตามวตถประสงคของสถาบนการตางประเทศเทวะวงศวโรปการ ผวจยใครขอขอบพระคณเอกอครราชทต ววฒน กลธรเธยร และ ศาสตราจารย ดร. สรอยตระกล อรรถมานะ โดยเฉพาะอยางยง เอกอครราชทต ดร. สมเกยรต อรยปรชญา ทไดกรณาใหคาแนะนาทเปนประโยชน ทาใหผลการศกษามความเปนรปธรรมในทางปฏบต และเสรมคณคาดานการศกษาวจยมากยงขน

ความสาเรจและผลการศกษาจะเปนประโยชนมากนอยเพยงใด ขนอยกบการวางนโยบายและความเอาใจใสของผทเกยวของในทกระดบตามสภาพแวดลอมทอาจเปลยนแปลงไดตามกาลสมย และทายสดผวจยขอขอบคณกรมชลประทานและสถาบนการตางประเทศเทวะวงศวโรปการทใหโอกาสผวจยไดเขารบการศกษาอบรมทาใหมโอกาสไดแลกเปลยนประสบการณ ตลอดจนทศนคตกบเพอนๆ นบท.รนท 6 อกดวย

สมเกยรต ประจาวงษ สงหาคม 2557

ช

สารบญ

บทสรปสาหรบผบรหาร ง กตตกรรมประกาศ ฉ สารบญ ช สารบญตาราง ซ สารบญภาพ ฌ คาอธบายคายอ ญ บทท 1 บทนา 1

1.1 ภมหลงและความสาคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการศกษา 2 1.3 ขอบเขตการศกษา วธการดาเนนการศกษา และระเบยบวธการศกษา 2 1.4 ประโยชนของการศกษา 2 1.5 นยามศพท 3

บทท 2 แนวคดทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ 4 2.1 แนวคดทฤษฎ 4 2.2 วรรณกรรมทเกยวของ 8 2.3 สรปกรอบแนวคด 19

บทท 3 ผลการศกษา 20 3.1 การวเคราะหเชงเปรยบเทยบทางดานเทคนคการชลประทาน 20 3.2 การประเมนโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-

หวยซว (หลก 22) ตามกรอบการประเมนแบบ CIPP 23 3.3 การวเคราะห SWOT 31 3.4. การวเคราะห TOWS และกลยทธความรวมมอระหวางไทย – ลาว 39 3.5. การกาหนดกลยทธความรวมมอ โดยใชผลจากการทา TOWS 42

บทท 4 บทสรปและขอเสนอแนะ 44 4.1 สรปผลการศกษา 44 4.2 ขอเสนอแนะ 44

บรรณานกรม 48 ประวตผเขยน 50

ซ

สารบญตาราง

ตารางท 1 การวเคราะห SWOT การชลประทานของประเทศไทย 4 ตารางท 2 การใชประโยชนทดนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย 9 ตารางท 3 แสดงมลคาการคาชายแดนระหวางไทย - ลาว (พ.ศ.2543-2554) 17 ตารางท 4 แสดงการเปรยบเทยบมลคาการคาระหวางประเทศกบการคาชายแดน

ระหวางไทย - ลาว (พ.ศ. 2543-2554) 17 ตารางท 5 เปรยบเทยบการใชประโยชนทดน 20 ตารางท 6 ลกษณะอทกวทยาในลมนาโขง 21 ตารางท 7 ขอมลนาฝน นาทาโดยเปรยบเทยบ 21 ตารางท 8 เปรยบเทยบความตองการใชนา 22 ตารางท 9 สถานภาพการพฒนาแหลงนาในปจจบน 22 ตารางท 10 การวเคราะห SWOT ความรวมมอดานชลประทานระหวางไทย – ลาว 34 ตารางท 11 TOWS Matrix และกลยทธความรวมมอระหวางไทย – ลาว 40

ฌ

สารบญภาพ

ภาพท 1 กรอบแนวคดการศกษา 19 ภาพท 2 การสมภาษณเจาหนาท สปป. ลาว 24 ภาพท 3 การจดประชมเชงปฏบตการ 27 ภาพท 4 จดแขง จดออน ตามแนวคด 4M 36 ภาพท 5 โอกาส อปสรรค ตามแนวคด PEST 38

ญ

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ

กปร. สานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร

กม. กโลเมตร ตร.กม. ตารางกโลเมตร มม. มลลเมตร ลบ.ม. ลกบาศกเมตร ADB Asian Development Bank B-O-T Build – Operate- Transfer EHIA Environmental Health Impact Assessment EIA Environmental Impact Assessment FAO Food and Agriculture Organization of the United

Nations GMS Greater Mekong Subregion IEE Initial Environment Examination IWRM Integrated Water Resource Management LIC Low income countries MDGS Millennium Development Goals MOU Memorandum of Understanding MRC Mekong River Commission 4M Man, Material, Money, Management PEST Politics, Economic, Social, Technology SWOT Strengths, Weaknesses, Opportunities, and Threats WEPA Water Environment Partnership in Asia

บทท 1 บทน า

1.1 ภมหลงและความส าคญของปญหา

ภมภาคในลมนาโขง (Greater Mekong Subregion: GMS) ประกอบดวย 6 ประเทศ ไดแก สาธารณรฐประชาชนจน สาธารณรฐแหงสหภาพเมยนมาร ราชอาณาจกรกมพชา สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว สาธารณรฐสงคมนยมเวยดนาม และราชอาณาจกรไทย พบวา ประเทศไทยและสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว (สปป. ลาว) เปน 2 ใน 6 ประเทศทนบวาเปนประเทศทมความคลายคลงกนมากทสด ทงในเชงภมกายภาพ วฒนธรรม สงคมและภาษา สปป. ลาว มเนอทนอยกวาประเทศไทยมากกวา 2 เทา มขอบเขตตดกบประเทศไทยทงแมนาโขงและผนแผนดนยาวประมาณ 1,754 กม. สภาพพนทสวนใหญเปนภเขาทสงและทราบสงรวมกนแลวมากถง 3 ใน 4 ของพนทประเทศ โดยทเหลอเปนทราบลม มแมนาโขงเปนแมนาสายหลกยาว 1,875 กม. มความสาคญทงในดานเกษตรกรรม การประมง การผลตพลงงานไฟฟา การคมนาคมจากลาวเหนอไปจนถงลาวใต และการใชเปนพรมแดนธรรมชาตระหวางประเทศลาวกบประเทศเพอนบาน

สปป. ลาว มประชากรประมาณ 6.5 ลานคน สวนใหญทาการเกษตรกรรม มพนทเกษตรกรรม 1,533.3 ตร.กม. (รอยละ 10.04 ของพนททงประเทศ) ไดรบการพฒนาระบบชลประทานประมาณรอยละ 50 ของพนทการเกษตร (Lao Statistics Bureau, 2012) สวนใหญเปนโครงการขนาดเลก ในขณะทประเทศไทยมพนทการเกษตรสงถง 3.4 ลาน ตร.กม. (รอยละ 52.68 ของพนททงประเทศ) แตกลบมพนทชลประทานเพยงรอยละ 14 ประเดนทนาสงเกต คอ สปป. ลาว มปรมาณนาทารายปทใหกบลมนาโขงมากกวาประเทศไทยประมาณ 2 เทา (MRC, 2013) ซงแสดงใหเหนวา สปป. ลาว มทรพยากรนาทยงไมไดรบการใชประโยชนอกมาก ประเทศไทยและ สปป. ลาว มโครงการความรวมมอทางดานการชลประทานทสาคญ ไดแก โครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว (หลก 22) ซงเปนโครงการตามพระราชดารแหงแรกตงอยทเมองนาซายทอง นครหลวงเวยงจนทน เรมเมอเดอนเมษายน 2537 มกจกรรมทเกยวของกบงานดานการชลประทาน ไดแก การสรางอางเกบนาหวยซอน การสรางฝายหวยซว และการพฒนาวชาการและถายทอดเทคโนโลย ในอนาคตหากมการแลกเปลยนองคความรหรอการบรหารจดการทรพยากรนารวมกน นาจะเปนการสรางโอกาสการพฒนาระบบชลประทานทงสองประเทศไดเพมมากขน ดงนน การศกษาจดเดน จดดอยในการดานพฒนาและบรหารระบบชลประทานของทงสองประเทศ อาจนาไปสโอกาสในการแสวงหาความรวมมอดานการชลประทานทสมประโยชนทงสองประเทศ เพอกาหนดยทธศาสตรความรวมมอดานการชลประทานระหวางประเทศตอไป

2

1.2 วตถประสงคของการศกษา การศกษานมวตถประสงค ดงตอไปน 1.2.1 เพอสงเสรมความสมพนธระหวางประเทศไทยกบ สปป. ลาว ใหกระชบยงขน โดย

ใชความรวมมอดานการชลประทานเปนเครองมอ 1.2.2 เพอนาเสนอแนวทางความรวมมอดานการชลประทานทสมประโยชนและยงยน

ของทงสองประเทศ 1.3 ขอบเขตการศกษา วธการด าเนนการศกษาและระเบยบวธการศกษา

ขอบเขตการศกษา: ในการศกษาน จะพจารณาแนวทางความรวมมอทางดานการชลประทานเพอการเกษตรระหวางประเทศไทยและ สปป. ลาว ใน 2 ลกษณะ ไดแก ความรวมมอดานเทคนค และความรวมมอดานการบรหารจดการ

โดยประยกตใชกรอบทฤษฎทเกยวของ 4 แนวคด ไดแก 1) SWOT Analysis เพอศกษาจดออน จดแขง โอกาส และผลกระทบดานการบรหาร

จดการระบบชลประทานของประเทศไทย 2) CIPP Model เพอเปนกรอบแนวคดประเมนโครงการความรวมมอ กรณศกษาศนย

พฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว (หลก 22), สปป. ลาว 3) หลกการชลประทาน (Irrigation Principle) เพอใหการพฒนาและบรหารจดการระบบ

ชลประทานเปนไปตามหลกวชาการดานการชลประทาน 4) Integrated Water Resources Management (IWRM) เพอบรณาการรปแบบการ

พฒนาและบรหารจดการนาทเกดประโยชนสงสดและยงยน ทงน มระเบยบวธการศกษา ดงน 1) รวบรวม ศกษาขอมลพนฐานดานการชลประทานของประเทศไทยและ สปป. ลาว และ

เปรยบเทยบขอมลดงกลาวในเชงวศวกรรม 2) ศกษาขอมลโครงการความรวมมอดานการชลประทานระหวางไทย - ลาว เชน

วตถประสงคโครงการ ขอบเขตการดาเนนงาน และผลการดาเนนงานเปนตน 3) ประเมนโครงการดานชลประทาน ดวย CIPP Model โดยจดทา Workshop ระหวาง

ผเกยวของกบโครงการหวยซอน-หวยซวในประเทศไทยและ สมภาษณผเกยวของกบโครงการหวยซอน-หวยซวใน สปป. ลาว

4) วเคราะห SWOT ดานความรวมมอไทย – ลาว เพอนาไปสการจดทา TOWS และกลยทธความรวมมอระหวางประเทศ

1.4 ประโยชนของการศกษา

1.4.1 มขอมลพนฐานและปจจยอนๆ ทเกยวของดานการชลประทานเชงเปรยบเทยบระหวางประเทศไทยและ สปป. ลาว

1.4.2 เพอเสนอแนะความเปนไปไดในความรวมมอดานการชลประทานกบ สปป. ลาว ในอนาคต

3

1.5 นยามศพท นยามศพททเกยวของกบการศกษาครงน ไดแก กลยทธ หมายถง วถทางหรอขอกาหนดทองคการสมควรปฏบตเพอบรรลวตถประสงคท

กาหนด ภายใตขอจากดของสภาพแวดลอมภายนอก และขดความสามารถขององคกร SWOT เปนการวเคราะหสภาพของหนวยงานในปจจบนเพอคนหาจดแขง จดออน โอกาส

และอปสรรคทอาจสงผลตอการดาเนนงาน หลกการสาคญของ SWOT Analysis คอ การวเคราะหโดยการสารวจจากสภาพการณ ดาน คอ สภาพการณภายในและสภาพการณภายนอก เพอใหรจกตนเองและรจกสภาวะแวดลอมในการดาเนนงาน

TOWS การวเคราะห TOWS เปนการผสมผสานกนขององคประกอบภายนอกและภายในทมผลตอผลสาเรจของโครงการ ซงจะนามาใชเปนเครองมอเพอพจารณาแนวทางเลอก เพอนาไปสการกาหนดกลยทธทเหมาะสม

Integrated Water Resource Management: IWRM การบรหารจดการนาแบบผสมผสาน คอ กระบวนการในการสงเสรมการประสาน การพฒนาและการจดการนา ดน และทรพยากรอนๆ ทเกยวของ เพอนามาซงประโยชนสงสดทางเศรษฐกจและความเปนอยทดของสงคมอยางทดเทยม โดยไมสงผลกระทบตอความยงยนของระบบนเวศนทสาคญ (Global Water Partnership, 2000)

Memorandum of Understanding: MOU หมายถง เอกสารทบนทกขอตกลง ความรวมมอ หรอ ความเขาใจระหวาง องคกร หนวยงาน รฐ เมอทงสองฝายรบทราบและเขาใจรายละเอยดในบนทกความเขาใจนนแลว ตวแทนผมอานาจของทงสองฝายจะลงนามในบนทกความเขาใจรวมกน

Greater Mekong Subregion : GMS เปนความรวมมอของ 6 ประเทศ คอ ไทย เมยนมาร ลาว กมพชา เวยดนาม และจน (ยนาน) ตงแตป พ.ศ. 2535 โดยมธนาคารพฒนาเอเชย (ADB: Asian Development Bank) เปนผใหการสนบสนนหลก มวตถประสงคเพอสงเสรมใหเกดการขยายตวทางการคา การลงทนอตสาหกรรม การเกษตร และบรการ สนบสนนการจางงานและยกระดบความเปนอยของประชาชนในพนทใหดขน สงเสรมและพฒนาความรวมมอทางเทคโนโลยและการศกษาระหวางกน ตลอดจนการใชทรพยากรธรรมชาตทสงเสรมกนอยางมประสทธภาพ สงเสรมและเพมขดความสามารถรวมทงโอกาสทางเศรษฐกจในเวทการคาโลก

CIPP เปนแนวคดการประเมนโครงการ ประกอบดวย 1) การประเมนสภาวะแวดลอม (Context Evaluation: C) 2) การประเมนปจจยนาเขา (Input Evaluation: I) 3) การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation: P) และ 4) การประเมนผลผลต (Product Evaluation: P)

บทท 2

แนวคดทฤษฎและวรรณกรรมทเกยวของ 2.1 แนวคดทฤษฎ

2.1.1 SWOT การวเคราะห SWOT มประโยชนชวยใหผบรหารเขาใจวาปจจยแตละรายการม

อทธพลตอการดาเนนงานหรอทศทางการบรหารจดการของหนวยงานอยางไร ซงสามารถนามาใชเปนเครองมอในการวางแผนเพอบรรลเปาหมายในอนาคต (กรมสงเสรมอตสาหกรรม , 2555) ในการศกษาน ไดมการทบทวนวรรณกรรมการวเคราะห SWOT ดานการชลประทานของประเทศไทย โดยมรายละเอยดตามตารางท 1 ตารางท 1 การวเคราะห SWOT การชลประทานของประเทศไทย

จดแขง (Strengths) จดออน (Weakness)

1 มการวางแผนยทธศาสตรการพฒนาแหลงนา 60 ลานไร และไดรบการเหนชอบจากมต ครม. เมอวนท 18 ธนวาคม 2550

2 มเทคโนโลยและเครองมอทชวยในการบรหารจดการนา

3 มโครงสรางพนฐานทสาคญทใชในการบรหารจดการทรพยากรนา ซงอยในการควบคมของภาครฐ

4 นาเปนทรพยากรธรรมชาตทมความสาคญในภาคการผลตซงเกยวของโดยตรงกบการเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศ

5 องคกรระหวางประเทศใหการยอมรบการบรหารจดการโครงการชลประทาน (เชน UN)

1 โครงสรางพนฐานทจาเปนตอการบรหารจดการยงไมเพยงพอ

2 ขาดแคลนบคลากรระดบปฏบตการ 3 ฐานขอมลทมอยไมเพยงพอและขาดการ

บรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของ 4 การพฒนาบคลากรไมทนกบเทคโนโลยท

เปลยนแปลงอยางรวดเรว 5 ในทางปฏบต การจดลาดบการพฒนา

โครงการ และแผนการพฒนาจดการนาขนอยกบนโยบายทางการเมอง

5

โอกาส (Opportunities) อปสรรค (Threats) 1 การบรหารจดการนาไดรบความสนใจจาก

ภาครฐมากขน ทาใหมโอกาสไดรบงบประมาณดานบรหารจดการนาสง และมหลายหนวยงานเขามาเกยวของ

2 ตางประเทศใหความสนใจในการใหความชวยเหลอและความรวมมอในการพฒนาเทคโนโลยบรหารจดการนามากขน

3 วกฤตการณดานเชอเพลง อาหาร และสภาวะโลกรอน เปดโอกาสใหมการพฒนาดานการบรหารจดการนาเพอความมนคงทางดานอาหาร พลงงานมากขน

4 เมอเกดกรณวกฤตภาคประชาชนเขามามสวนรวมในการบรหารจดการนา

1 การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหเกดวกฤตดานนาทรนแรง และคาดคะเนไดยาก

2 กฎ ระเบยบทางราชการ และดานสงแวดลอม ทาใหการพฒนานวตกรรมดานการบรหารจดการนา รวมถงการพฒนาโครงสรางตาง ๆ ทาไดยาก

3 การใชทดนทไมสอดรบกบสภาพพนท สงผลกระทบตอการบรหารจดการทรพยากรนา

4 ปจจยทางการเมอง ทาใหการบรการจดการนาดาเนนการไดยาก

5 มขอจากดในการเขาถงขอมลระหวางภาครฐและเอกชน

6 หลกเกณฑการพจารณาความเหมาะสมดานเศรษฐกจไมเออตอการพฒนาโครงการ โดยเฉพาะการกาหนดอตราคดลดทใชในการวเคราะห

7 ชองวางทางสงคมและชนชนมผลตอแนวคดการมสวนรวม

ทมา: สมเกยรต ประจาวงษ (2555) 2.1.2 CIPP Model

สตฟเฟลบม (Stufflebeam) ไดเสนอ CIPP Model เปนโมเดลทไดรบการยอมรบกนทวไป (แววตา พฤกษา, 2550) โดยกาหนดประเดนการประเมนออกเปน 4 ประเภท แนวคดของสตฟเฟลบมเนนการแบงแยกบทบาทของการทางานระหวางฝายประเมนกบฝายบรหารออกจากกนอยางเดนชด กลาวคอ ฝายประเมนมหนาทระบ จดหา และนาเสนอสารสนเทศใหกบฝายบรหาร สวนฝายบรหารมหนาทเรยกหาขอมล และนาผลการประเมนทไดไปใชประกอบการตดสนใจ เพอดาเนนกจกรรมใดๆ ทเกยวของแลวแตกรณ ทงนเพอปองกนการมอคตในการประเมน ในสวนของงานดานการชลประทานในปจจบนกรมชลประทานยงไมมการนา CIPP มาใชประเมนโครงการ อยางไรกตาม CIPP Model ไดถกนามาใชประเมนโครงการตางๆ อยางแพรหลาย เชน แววตา พฤกษา (2550) ใช CIPP Model ประเมนโครงการสงเสรมนสยรกการอานของนกเรยน โรงเรยนในสงกดสานกงานเขตพนทการศกษาพระนครศรอยธยา เขต 1 ในดานบรบท ดานปจจยนาเขา ดานกระบวนการและดานผลผลตของโครงการ ซงเปนการประเมนโครงการทงระบบหรอในลกษณะองครวม เปนตน

6

2.1.3 หลกการพฒนาและการบรหารจดการใหไดตามหลกการชลประทาน การพฒนาการชลประทาน จาเปนตองอาศยการพฒนาแหลงนาในการเตมนาใหกบ

พนทเพาะปลก ในเวลาทนาซงไดจากธรรมชาตมนอยหรอไมมเลยทาใหเกษตรกรสามารถทาการเพาะปลกใหไดผลผลตเพมมากขน

2.1.3.1 ความหมายของการชลประทาน "การชลประทาน" หมายความวา "กจการทรฐบาลจดทาเพอสงนา จาก

ทางนาหรอแหลงนาไปใชในการเพาะปลก และหมายความถงการปองกนการเสยหายแกการเพาะปลกอนเกยวกบนา ทงรวมถงการคมนาคมทางนา ซงอยในเขตชลประทานนนดวย" (วบลย บญยธโรกล, 2526)

หลกการสาคญของการชลประทาน (กรมชลประทาน , 2526) คอการบรหารจดการนา ใหไดปรมาณ สถานท และเวลาทเหมาะสม ตามความตองการ โดยเปาหมายของการจดการนาชลประทาน ครอบคลมถง เพอการอปโภค-บรโภค เพอรกษาระบบนเวศ เพอการเกษตร และการอตสาหกรรม ดงนน การชลประทานจงมลกษณะงาน 7 ดาน ไดแก

1) การเกบนา (Storage of Water หรอ Water Conservation) 2) การสงนาเพอการเพาะปลก (Irrigation) 3) การระบายนา (Drainage) 4) การแปรสภาพทดน (Land Reclamation) 5) การบรรเทาอทกภย (Flood Control) 6) การไฟฟาพลงนา (Hydro Power) 7) การคมนาคมทางนา (Inland Navigation)

2.1.3.2 การพฒนาการชลประทาน ปจจบนประเทศไทยมพนทเกษตรกรรมตามพนทถอครอง 131 ลานไร

คดเปนความตองการใชนาประมาณ 106,000 ลาน ลบ.ม. หรอรอยละ 65 ของความตองการใชนารวม โดยทปรมาณนาภาคการเกษตรรอยละ 42 จดสรรใหกบพนทเกษตรชลประทาน 29.60 ลานไร หรอรอยละ 22 ของพนทเกษตรกรรม อยางไรกตาม จากการศกษาพนทศกยภาพตามแผนพฒนาฯ 9 พบวา พนทชลประทานทเหมาะสมตอการพฒนาตามศกยภาพของประเทศไทยมประมาณ 60 ลานไร ดงนน จงยงมศกยภาพการพฒนาระบบชลประทานไดอกกวา 30 ลานไร กรมชลประทานจงไดปรบยทธศาสตรการพฒนาและบรหารจดการนาบนแนวคดของ 2 มาตรการหลก คอ มาตรการดานการใชสงกอสราง ซงเปนมาตรการทนามาใชเพอเพมพนทชลประทาน เนนการพฒนาและการใชนาภายในลมนาเปนหลกมาใชเปนแนวทางในการดาเนนงาน โดยเฉพาะพนทท มทงสภาวะนาทวมและขาดแคลนนา จากนน จงนาแนวทางการผนนาระหวางลมนาภายในประเทศมาพจารณาดาเนนการเปนอนดบถดไป มแผนการดาเนนงานจาแนกตามประเภทของอาคารชลประทาน ซงดาเนนการรวมกบมาตรการดานการบรหารจดการ แบงออกเปน 4 แนวทางหลก ไดแก

1) การเพมประสทธภาพการชลประทาน ในพนทโครงการชลประทานทมอย

7

2) การพฒนาแหลงนา ไดแก การกอสรางอางเกบนา ฝาย และประตระบายนา/เขอนระบายนา เพอใหมนาตนทนอยางเพยงพอ และขยายพนทสงนาเพมขน

3) การเพมศกยภาพ หรอเพมเสถยรภาพของแหลงนา ไดแก โครงการโครงขายนา หรอการผนนาระหวางลมนาและระหวางประเทศ

4) การบรรเทาภยจากนา เนนในเรองการบรรเทาปญหานาทวมเปนหลก แตอยางไรกตาม ยงสามารถชวยเพมพนทชลประทานไดอกบางสวน ไดแก โครงการแกมลง และโครงการระบบระบายนา

2.1.4 การบรหารจดการน าแบบผสมผสาน (IWRM) การประชมนานาชาตเกยวกบนาและสงแวดลอมทกรงดบบลนในป ค.ศ. 1992

(พ.ศ.2535) มวตถประสงคเพอสงเสรมใหมการปรบเปลยนแนวคดและวธการในทางปฏบต เพอประสทธภาพในการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาต ทประชมไดมการหารอและไดหลกการสาคญ 4 ประการ ซงภายหลงไดรบความเหนชอบจากทประชมของสหประชาชาตเกยวกบสงแวดลอมและการพฒนา ณ กรงรโอเดอจาไนโร ในป ค.ศ. 1992 (พ.ศ. 2535) ตงแตนนเปนตนมา หลกการทง 4ประการไดรบการขนานนามวา “หลกการดบบลน” (The Four Dublin Principles) และเปนทยอมรบของประชาคมโลกเพอใชเปนแนวทางการบรหารจดการนาแบบผสมผสาน มใจความสาคญ ดงน

1) นาจดเปนทรพยากรทมจากดและเปราะบาง จาเปนตอการดารงชวต การพฒนาและสงแวดลอม

2) การพฒนาและจดการนาตองอยบนพนฐานของการมสวนรวมของผใช ผวางแผนและผกาหนดนโยบายทกระดบ

3) สตรมบทบาทสาคญในการจดหา จดการและดแลรกษานา 4) นามคณคาทางเศรษฐกจสาหรบภาคการใชตางๆ และนบเปนสนคาเชง

เศรษฐกจ แนวคดการบรหารจดการนาแบบผสมผสานมความแตกตางจากแนวคดดงเดมของ

การบรหารจดการนา โดยมการคานงถงการจดการทงทางดานอปกรณและอปสงค สามารถพจารณาไดภายใต 2 ระบบหลก ดงน

1) ระบบทางธรรมชาต (Natural system integration) ซงเกยวของกบปรมาณและคณภาพของทรพยากรทมอย โดยมขอพงตระหนก เชน การผสมผสานระหวางการบรหารจดการนาจดและชายฝงทะเล เพอใหเกดความตอเนองระหวางนาจดและนาทะเล การผสมผสานการบรหารจดการดนและนา การผสมผสาน แนวคดนาสเขยว1 (Green water) และนาสนาเงน2 (Blue water) การผสมผสานการบรหารจดการปรมาณนาและคณภาพนา และการผสมผสานผลประโยชนของผใชนาตนนาและทายนา เปนตน

1 นาสเขยว หมายถง นาทใชโดยตรงสาหรบการผลตมวลชวภาพและทระเหยไปในบรรยากาศ 2 นาสนาเงน หมายถง นาทไหลในลาธารและทอยใตดน

8

2) ระบบทางมนษย (Human system integration) ซงเปนผกาหนดหรอทาใหเกดความตองการในการใช การผลตของเสยและการปนเปอนของทรพยากร และยงเปนผกาหนดลาดบความสาคญในการพฒนา โดยมขอพงตระหนกสาคญ เชน การสรางความเขาใจในระบบ ศกยภาพ ความเปราะบางและขอจากดของระบบตามธรรมชาต โดยผลกดนใหมการกาหนดนโยบายรฐ การจดลาดบความสาคญและการวางแผนอยางรอบคอบ การบรหารจดการนาในระดบมหภาค โดยคานงถงความสอดคลองกบนโยบายดานเศรษฐกจและนโยบายดานอนๆ เชน ดานพลงงาน ดานอาหาร เปนตน และการใหผมสวนไดเสยมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ

ทงน พบวากรอบและวธการบรหารจดการน าแบบผสมผสานตองอาศยองคประกอบทเกอหนนตอระบบการจดการทมประสทธภาพ โดยองคประกอบหลก (สมเกยรต ประจาวงษ, 2555) ไดแก

1) สภาวะแวดลอมท อานวย ไดแก กรอบนโยบายชาต ขอมลและระบบสารสนเทศ

2) สถาบน ไดแก บทบาทขององคกร/ สถาบนและผมสวนไดเสย 3) เครองมอในการบรหารจดการ ไดแก เครองมอทางเศรษฐศาสตร และ

กฎหมายขอบงคบ

2.2 วรรณกรรมทเกยวของ 2.2.1 ขอมลดานการชลประทาน

ขอมลดานการชลประทานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย ซงอยในลมนาโขงเดยวกนกบ สปป. ลาว สรปได ดงน

2.2.1.1 สภาพทวไปของพนท ลกษณะภมประเทศภาคตะวนออกเฉยงเหนอสวนใหญเปนทราบสง ใน

ระดบความสงระหวาง 120-400 เมตรจากระดบนาทะเล ลกษณะพนทเปนแองจานลาดเอยงไปทางตะวนออกเฉยงใตโดยมสนเขาเปนขอบสงทางทศตะวนตกโดยเทอกเขาเพชรบรณและเทอกเขาดงพญาเยน ทศใตขอบสงโดยเทอกเขาสนกาแพงและเทอกเขาพนมดงรกแลวลาดลงสแมนาโขงทางทศตะวนออก ทวเขาทสาคญไดแก ทวเขาเพชรบรณ ทวเขาดงพญาเยน ทวเขาสนกาแพงและทวเขาพนมดงรก พนททางดานตะวนตกเปนทราบสงเรยกวาทราบสงโคราชและมทวเขาทพาดผานทสาคญ คอ ทวเขาภพาน

พนทลมนาภาคตะวนออกเฉยงเหนอมลมนาหลกทสาคญ 3 ลมนา คอ ลมนาโขงอสาน ลมนาชและลมนามล คลอบคลมพนทประมาณ 165,636 ตร.กม. (104.59 ลานไร) หรอประมาณ 1 ใน 3 ของประเทศ ครอบคลม 20 จงหวด

2.2.1.2 การใชประโยชนทดน การใชประโยชนทดนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย แสดง

ดงตารางท 2 พบวา พนทสวนใหญเปนพนทการเกษตร (รอยละ 67.44) รองลงมา ไดแก พนทปาไม (รอยละ 19.60) และพนทชมชน/ แหลงนาและอนๆ (รอยละ 12.96)

9

ตารางท 2 การใชประโยชนทดนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทย

การใชประโยชนทดน พนท (ลานไร) รอยละ 1 ปาไม 20.50 19.60 2 พนททาเกษตร 70.54 67.44 3 ชมชน/แหลงนา/อนๆ 13.55 12.96

รวม 104.59 100.00 ทมา: กรมชลประทาน (2553)

2.2.1.3 เศรษฐกจสงคมและการเกษตร

การทาการเกษตรกรรมสวนใหญทานาขาว ซงยงอาศยนาฝนและเปนทราบลมจงมกประสบปญหานาทวมทเกดจากนาหลากและปญหาขาดแคลนนาอนเกดจากฝนทงชวงในฤดฝนและการใชนาในฤดแลงเพราะแหลงนาตนทนมนอย ทาใหมผลผลตขาวนาปในพนทนานาฝนตากวาพนทเกษตรชลประทาน (360:530 กก./ไร) เกษตรกรในภาคอสานมรายไดตากวารายไดเฉลยของเกษตรกรทงประเทศกวาเทาตว (68,000:137,000 บาท/ครวเรอน/ป) มคนยากจน 2.8 ล านคน คดเปนรอยละ 52 ของประเทศ มพนทเสยงตอการเปลยนแปลงเปนทะเลทรายสงกวาภาคอนๆ ประมาณ 9 ลานไร จากทงประเทศ 16 ลานไร ภาคตะวนออกเฉยงเหนอมประชากร 21.5 ลานคน คดเปนรอยละ 34 ของประชากรทงประเทศ (กรมชลประทาน, 2553)

2.2.1.4 ดานอตอทกวทยา ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของประเทศไทยมปรมาณฝนรายปเฉลย

1,335.3 มม. อยในชวงฤดฝนรอยละ 88 อยในชวงฤดแลงรอยละ 12 ปรมาณนาทารายปเฉลย 49,040.1 ลาน ลบ.ม. อยในชวงฤดฝนรอยละ78 อยในชวงฤดแลงรอยละ 22 (กรมชลประทาน , 2553)

2.2.1.5 การพฒนาแหลงนาในปจจบน การพฒนาแหลงนาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (สานกบรหารโครงการ ,

กรมชลประทาน, 2555) สามารถเกบกกนาไดความจรวมทงสน 11,176 ลาน ลบ.ม. แบงเปน โครงการชลประทานขนาดใหญ เกบกกได 7,758 ลาน ลบ.ม. โครงการชลประทานขนาดกลาง เกบกกได 2,460 ลาน ลบ.ม. โครงการชลประทานขนาดเลก เกบกกได 958 ลาน ลบ.ม. คดเปนรอยละ 69,22 และ 9 ของความจนารวมทงหมด ตามลาดบ มพนทชลประทาน 5.89 ลานไร แบงเปน โครงการชลประทานขนาดใหญ มพนทชลประทาน 2.31 ลานไร โครงการชลประทานขนาดกลาง มพนทชลประทาน 2.77 ลานไร โครงการชลประทานขนาดเลก มพนทชลประทาน 0.82 ลานไร คดเปนรอยละ 39,47 และ 14 ของพนทชลประทานทงหมด ตามลาดบ

2.2.1.6 พนททมศกยภาพพฒนาการชลประทาน พนททสามารถพฒนาการชลประทานไดทงหมดประมาณ 32.47 ลานไร

คดเปนรอยละ 46.03 ของพนทเกษตรทงหมด

10

2.2.1.7 สภาพปญหาและแนวทางการบรรเทาภย 1) นาทวม ปจจบน สภาพพนทประสบอทกภยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

แบงออกเปน 3 พนทลมนาหลก ดงน (1) ลมน าโขงอสาน : น าทวมบร เวณพนทราบลมแมน าโขง

โดยเฉพาะบรเวณปากลานาสายหลก เชน ลานาเลย แมนาสงคราม และลานากา (2) ลมนาช : นาทวมบรเวณพนทราบลมรมลานาช และลานาสาขา

เชน ลานาพรม-เชญ ลานาพอง ลาปาว และลานายง (3) ลมนามล : นาทวมบรเวณพนทราบลมรมลานามล และลานา

สาขา เชน ลาตะลาเชยงไกร ลาตะคอง ลาพระเพลง ลานางรอง ลาช และลาทบทน แนวทางการบรรเทาอทกภย แบงออกตามลกษณะพนทไดดงน (1) พนทลมนาโขง ไดแก การกอสรางผนงกนนาโขง ประตระบาย

นาปากลานา และการสรางอางเกบนาและเพมประสทธภาพการระบายนา (2) พนทลมนาช ไดแก การกอสรางแหลงเกบกกและชะลอนา

หลากในลมนาตอนบน การเพมประสทธภาพการระบายนาในลมชตอนกลาง และการกอสรางผนงกนนาในลมนาชตอมลาง

(3) พนทลมนามล ไดแก การกอสรางแหลงเกบกกและชะลอนาหลากในลมนามลตอนบน การเพมประสทธภาพการระบายนาในลมนาตอนกลาง และการกอสรางผนงกนนาในลมนามลตอนลาง

2) ภยแลง ภยแลงทเกดขนสวนใหญมผลกระทบตอการทาเกษตรกรรมสรป

สาเหตสาคญไดดงน (1) ฝนไมตกตามฤดกาล ฝนไมแผกระจายทงพนทและฝนทงชวง (2) ลกษณะดนเปนดนทรายไมอมนา (3) การตดไมทาลายปาพนทตนนาลาธาร เกดการเปลยนแปลง

สภาพแวดลอม (4) ความสามารถในการกกเกบนาไว ใชไดเพยงรอยละ 5 ของ

ปรมาณฝน แนวทางการแกปญหาภยแลงมทงสน 5 แนวทางดงน (1) การเพมประสทธภาพการใชนา (2) การพฒนาแหลงเกบกกนาตนทน (3) การพฒนาระบบสงนาและกระจายนา (4) การผนนาจากแมนาโขง (5) การสงเสรมการปลกพชใชนานอย

2.2.1.8 แผนพฒนาแหลงนาตามกรอบนา จากการศกษาจดทาแผนพฒนาการชลประทานระดบลมนาอยางเปน

ระบบ (กรมชลประทาน, 2553) พบวา

11

1) สามารถเพมความจเกบกกไดอก 4,115.4 ลาน ลบ.ม. 2) สามารถเพมพนทชลประทานไดอก 20.7 ลานไร โดยแบงเปนพฒนา

แหลงนาตนทนในประเทศไดพนทชลประทานเพมขน 5.7 ลานไร จากโครงการผนนาโขง เลย ช มล ไดพนทชลประทานเพมขน 15 ลานไร และมพนทรบประโยชน 1.1 ลานไร ยงคงเหลอพนทการเกษตรอก 42.85 ลานไร ทยงตองอาศยนาฝนเพอทาการเกษตร

2.2.1.9 แผนพฒนาแหลงนาขนาดใหญ โครงการพฒนาแหลงนาขนาดใหญมทงสน 13 โครงการ ประกอบดวย

ประเภทโครงการแกมลงจานวน 1 โครงการ คอ แกมลงลมนาช ประเภทโครงการปรบปรงประสทธภาพ จานวน 8 โครงการ ประเภทโครงการอางเกบนา จานวน 4 โครงการ และมพนทศกยภาพการพฒนาโครงการโขง-เลย-ช-มล ประมาณ 15 ลานไร

2.2.2 ขอมลดานการชลประทานของ สปป. ลาว ขอมลดานการชลประทานของ สปป. ลาว สามารถสรปได ดงน 2.2.2.1 ภมศาสตร

สปป. ลาว เปนประเทศทไมมทางออกสทะเล อยในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต พนทรวม 236,800 ตร.กม. ทศเหนอตดกบประเทศจนและประเทศเมยนมาร ทศใตตดกบประเทศกมพชา ทางทศตะวนออกตดกบประเทศเวยดนาม และทศตะวนตกตดกบประเทศไทย ประเทศทอดยาวกวา 1,700 กม.ตามแนวแกนเหนอใต รอยละ 80 ของพนทประเทศประกอบดวยเนนเขาและภเขา พนทเพาะปลกทงหมดคดเปน 14,680 ตร.กม. ประมาณ 6 เปอรเซนตของพนททงหมดของประเทศ ทดนทากนเปนประมาณ 13,600 ตร.กม. และพนทปลกพชถาวรเปน 1,080 ตร.กม.

2.2.2.2 ภมอากาศ สภาพภมอากาศโดยทวไปจะเปนเขตรอน ฤดฝนจากชวงเดอนเมษายนถง

เดอนตลาคม ปกคลมดวยมรสมตะวนตกเฉยงใต ปรมาณนาฝนเฉลยรายปเปน 1,600 มม. (ปรมาณนาฝน 1,300 มม. ในหบเขาทางตอนเหนอ และ 3,700 มม. ในภาคใต) ในชวงฤดแลงตงแตเดอนพฤศจกายนถงเมษายน ระดบนาในแมนาโขงอาจมการเปลยนแปลงไดถง 20 เมตรระหวางฤดฝนและฤดแลง

2.2.2.3 แหลงนา สปป. ลาว มแหลงนาอดมสมบรณ มแมนาโขงเปนแมนาหลก และรอย

ละ 90 ของประเทศตงอยในลมนาโขง ปรมาณนาทารายปในประเทศลาวประมาณ 270,000 ลาน ลบ.ม. เทยบเทากบรอยละ 35 ของปรมาณนาทาเฉลยรายปของทงลมนาโขง สปป. ลาว มลมนาหลก 39 ลมนา แตมลมนาทเชอมโยงโดยตรงกบแมนาโขงจานวน 11 ลม พบวานาผวดนรอยละ 82 ถกใชในภาคการเกษตร รอยละ 10 เพอการอตสาหกรรมและรอยละ 8 สาหรบการอปโภคบรโภค (Earth Trends, 2003) ทงน นาใตดนเปนทรพยากรทมมากหากแตยงไมไดนามาใชประโยชนมากนก โดยสวนใหญนาใตดนเปนแหลงนาหลกสาหรบเขตชนบท และพนทลมนาทตงอยหางไกลจากแหลงนาผวดน (WEPA, 2010)

12

2.2.2.4 การชลประทานและการระบายนา พนทชลประทานทมศกยภาพมประมาณ 6,000 ตร.กม. (FAO, 2007)

ในชวง พ.ศ.2503 การชลประทานของ สปป. ลาว เรมมการจดการททนสมยขนดวยระบบชลประทานฝายคอนกรตและคลอง รวมทงการออกแบบทไดรบความชวยเหลอทางการเงนและเทคนคจากองคกรระหวางประเทศ การชลประทาน สามารถจาแนกตามภมภาคเปน 3 ประเภท คอ (1 ) ชมชนทมการจดการชลประทานโดยแรงโนมถวงในภเขาทางภาคเหนอ (2) การสบนาชลประทานพนทราบเวยงจนทน และ (3) การสบนาชลประทานไปตามแมนาโขง (FAO, 2014)

การศกษาในป พ.ศ. 2548 พบวา มพนทชลประทานทมความพรอมประมาณ 3,100 ตร.กม. โดยการชลประทานใชนาใตดนครอบคลมพนทประมาณ 2 ตร.กม. (FAO, 2011) แหลงนาหลกเพอการชลประทาน คอ โครงการผนนาจากแมนาคดเปนรอยละ 83 ของพนทชลประทานทงหมด นอกจากนเปนการสบนาจากแมนาในเขตภาคใตคดเปนรอยละ 15 และนาจากอางเกบนารอยละ 2

ในภาพรวมฤดฝนมพนทชลประทาน 2,707.42 ตร.กม. ขณะทในฤดแลงมพนทชลประทาน 1,009.34 ตร.กม. (FAO, 2014) ทงน พบวาการชลประทานฤดฝนมการทากระจายในพนททวประเทศ สวนการชลประทานฤดแลงสวนใหญจะอยใกลเมอง ประการสาคญ พบวา มการวางแผนออกแบบโครงราง โครงสรางการระบายนาและการปองกนนาทวม หากแตมกจะไมถกนามาใชเพราะขอจากดดานงบประมาณ

2.2.2.5 โครงการชลประทาน สปป. ลาว มโครงการทสรางแลวเสรจจานวน 2,333 โครงการ มพนท

ชลประทาน 1,664.76 ตร.กม. (FAO, 2014) พนทชลประทานเฉลยของแตละโครงการประมาณ 0.71 ตร.กม. ซงมขนาดเลกเมอเทยบกบประเทศอน ๆ ในลมนา เนองจากลกษณะภมประเทศ ทสงชน เปนภเขา จงจากดทดนทเหมาะสมสาหรบการพฒนาโครงการชลประทาน ทงน สปป. ลาว มแผนพฒนาโครงการชลประทานจนถงป พ.ศ. 2573 อกประมาณ 2,768 โครงการ พนทชลประทาน 2,386.17 ตร.กม.

2.2.2.6 แนวโนมในการบรหารจดการทรพยากรนา ปจจบนโครงการพฒนาแหลงนาใน สปป. ลาว ไดรบความชวยเหลอจาก

รฐบาลตางประเทศและองคกรระหวางประเทศ เชน รฐบาลญปน รฐบาลเยอรมน ธนาคารเพอการพฒนาเอเชย (Asian Development Bank : ADB) และธนาคารโลก โดยสวนใหญความชวยเหลอกระจกตวอยรอบๆ เมองใหญรมแมนาโขง ทงน รฐบาลของ สปป. ลาว มวตถประสงคในระยะยาวเพอบรหารจดการนาใหเพยงพอกบประชากรรอยละ 80 ของประเทศ สปป. ลาว มกลยทธในภาคการชลประทาน (คณะกรรมาธการแมนาโขง, 2557) ดงน

1) การปรบปรงการวางแผนโครงการชลประทาน โดยเนนความตองการของเกษตร สนบสนนการขบเคลอนและการจดการโดยกลมผใชนา มการจดตงขอกาหนดและกฎหมายนาใหม โดยกรมชลประทานของ สปป. ลาว มวตถประสงคเพอ

(1) พฒนาการชลประทานสาหรบพนทนาขาวทลมในฤดฝน (2) พฒนาการชลประทานฤดแลง

13

(3) สนบสนน สงเสรมใหเกษตรกรมความสนใจและสามารถดแลกลมผใชนาได ทงนม โครงการภายใตแผนงานดงกลาว ไดแก

- การใหความชวยเหลอเกษตรกรเพอจดตงกลมผใชนา - การฝกอบรมเกษตรกรในการจดการชลประทาน - การสงเสรมใหเกษตรกรเขาสระบบ Cost Recovery ใน

ดานคาใชจาย เพอการดาเนนงานและบารงรกษาโครงการชลประทาน (Operation and Maintenance costs)

- การพฒนาโครงสรางพนฐานดานการตลาดภายใตกลไกทางเศรษฐกจใหม

2) แผนปฏบตการแหงชาตดานเกษตรชลประทาน สปป. ลาว ป พ.ศ. 2553 - 2558 แสดงใหเหนวา พนทเกษตรจะเพมขนรอยละ 8 โดยสวนใหญอยทางภาคเหนอและมศกยภาพในการเพมพนทชลประทานฤดแลง ทงน พชโภคภณฑ เชน ขาว ขาวโพด ถว มน จะมการเพาะปลกอยในพนทราบขนาดเลกทงในพนทภาคเหนอภาคกลาง และบางสวนของภาคใตเพมอกประมาณรอยละ 25 แผนปฏบตการฯ ยงมการกลาวเนนถงการพงพาตนเองโดยเปนการพฒนาพนทขนาดเลกในบรเวณทมความเหมาะสม ผสมผสานการเลยงสตวในนาขาว การปศสตว การปลกผก และการปลกพชประเภทมหว พรอมกบการสรางฝายชมชนและพนทเกบนาขนาดเลกเพอใชสาหรบฤดแลงสนบสนนการชลประทานเพอการเพาะปลกและปศสตว

2.2.3 ความรวมมอทางวชาการระหวางไทย – ลาว ความสมพนธระหวางประเทศไทยกบ สปป. ลาว ในปจจบนดาเนนไปอยางราบรน

ใกลชดบนพนฐานของความเคารพซงกนและกนและผลประโยชนรวมกน ความสมพนธไทย-ลาว ไดรบการสงเสรมเกอกลจากปจจยหลายประการ ไดแก ความใกลชดทางภมศาสตรและวฒนธรรม สภาวะแวดลอมทางการเมองและเศรษฐกจระหวางประเทศ นโยบายทตอเนองของไทยทเนนเสรมสรางความสมพนธกบประเทศเพอนบาน การแลกเปลยนการเยอนระดบสงอยางสมาเสมอ ตลอดจนการท สปป. ลาว เขารวมเปนสมาชกอาเซยน เมอเดอนกรกฎาคม 2540 นอกจากน ประเทศไทยและ สปป. ลาว ไดจดทาสนธสญญามตรภาพและความรวมมอระหวางกน (Treaty of Amity and Cooperation) เมอเดอนกมภาพนธ 2535 เพอยนยนวาจะเคารพในเอกราชและไมแทรกแซงกจการภายในของกนและกน รวมทงตกลงจะระงบขอขดแยงโดยสนตวธ โดยในปจจบน ยงมการดาเนนกจกรรมเพอกระชบสมพนธไมตรของทงสองประเทศ และมการจดทากรอบความรวมมอในดานตางๆอยางตอเนอง ทงในดานการเมองและความมนคง ดานเศรษฐกจ ดานส งคมและวฒนธรรม และดานการทต เปนตน

2.2.3.1 ความรวมมอภายใตกรอบทวภาค : ความรวมมอภายใตความรวมมอดานการเกษตร (Agricultural Cooperation Framework)

กระทรวงเกษตรและสหกรณของไทยและกระทรวงกสกรรมและปาไมแหง สปป. ลาว ไดพจารณาถงความสนใจทมรวมกน เพอรกษาและเสรมสรางความสมพนธดานการเกษตร และตระหนกถงความสาคญของการจดทาโครงการพฒนาดานการเกษตรรวมกน เพอใชประโยชนจากทรพยากรของทงสองประเทศในภาคการเกษตรอยางมประสทธภาพ และคานงถง

14

ศกยภาพของทงสองประเทศเปนหลก โดยมการลงนามในบนทกความเขาใจ ระหวางกระทรวงเกษตรและสหกรณแหงราชอาณาจกรไทย และกระทรวงกสกรรมและปาไมแหงสาธารณรฐประชาชนลาว วาดวยความรวมมอดานการเกษตร (Memorandum of Understanding between the Ministry of Agriculture and Cooperatives of the Kingdom of Thailand and the Ministry of Agriculture and Forestry of the Lao People’s Democratic Republic on Agriculture Cooperation Preamble) เมอวนท 19 พฤษภาคม พ.ศ. 2556

วตถประสงคของบนทกความเขาใจฉบบน เพอเสรมสรางและสนบสนนความรวมมอทางดานวชาการ การถายทอดเทคโนโลย และสงเสรมการคาในสาขาการเกษตรระหวางคภาค โดยปราศจากการเลอกปฏบตตอความรวมมอในสาขาอนๆ ซงอาจมการพจารณาในอนาคต ซงอยภายใตขอบเขตความรวมมอทผานความเหนชอบจากทงสองฝาย ไดแก การพฒนาดานการเกษตร การชลประทาน การจดพนทเกษตรกรรม การพฒนาองคกรภาคการเกษตร กระบวนการแปรรปผลผลตการเกษตรและธรกจเกษตร มาตรการสขอนามยและสขอนามยพช การสงเสรมความรวมมอและการประสานงานภายในองคกรระดบภมภาคและประเทศ รวมถงความรวมมอในสาขาทเกยวของอนๆ ทมความสนใจรวมกน (สานกการเกษตรตางประเทศ กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2556)

2.2.3.2 ความรวมมอภายใตกรอบ GMS โครงการ GMS (Greater Mekong Subregion) เปนความรวมมอของ 6

ประเทศ คอ ไทย เมยนมาร ลาว กมพชา เวยดนาม และจน (ยนนาน) ตงแตป พ.ศ. 2535 โดยมธนาคารพฒนาเอเชย (ADB: Asian Development Bank) เปนผใหการสนบสนนหลก กลมประเทศ GMS มพนทรวมกนประมาณ 2.3 ลาน ตร.กม.หรอประมาณพนทของยโรปตะวนตก มประชากรรวมกนประมาณ 250 ลานคน และอดมสมบรณไปดวยทรพยากรธรรมชาต อกทงยงเปนจดศนยกลางในการเชอมโยงตดตอระหวางภมภาคเอเชยใต เอเชยตะวนออกและเอเชยตะวนออกเฉยงใต

โครงการ GMS มวตถประสงคเพอสงเสรมใหเกดการขยายตวทางการคา การลงทนอตสาหกรรม การเกษตร และบรการ สนบสนนการจางงานและยกระดบความเปนอยของประชาชนในพนทใหดขน สงเสรมและพฒนาความรวมมอทางเทคโนโลยและการศกษาระหวางกน ตลอดจนการใชทรพยากรธรรมชาตทสงเสรมกนอยางมประสทธภาพ สงเสรมและเพมขดความสามารถรวมทงโอกาสทางเศรษฐกจในเวทการคาโลก (คณะกรรมาธการแมนาโขง, 2557)

2.2.3.3 ความรวมมอภายใตโครงการพระราชดาร (ดานการเกษตร) โครงการความรวมมอภายใตโครงการพระราชดารดานการเกษตร เปน

การดาเนนงานภายใตโครงการพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวและสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร โดยมวตถประสงคเพอพฒนาสงคมเศรษฐกจและคณภาพชวตประชาชนใน สปป. ลาว

1) โครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว (หลก 22)

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดมพระราชดารใหจดตงโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซวขน ตามคากราบบงคมทลขอพระราชทานของ ฯพณฯ ไกสอน พมวหาน ประธานประเทศแหงสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ซงไดมโอกาส

15

เยยมชมศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร จงหวดเชยงใหม และศนยศกษาการพฒนาภพาน จงหวดสกลนคร อนเปนโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร เมอป พ.ศ. 2535 ทาใหเกดความประทบใจ และประสงคจะใหมโครงการดานการพฒนาในลกษณะเดยวกนใน สปป. ลาว โครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซวกอตงขนอยางเปนทางการ เมอเดอนเมษายน 2537 นบเปนโครงการในพระราชดารแหงแรกในสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ตงอยทเมองนาซายทอง นครหลวงเวยงจนทน กจกรรมการดาเนนงานหลก ไดแก 1) การพฒนาโครงสรางพนฐาน อาท ไฟฟา นาประปา ในพนท 2) การพฒนาแหลงนา อาท การสรางอางเกบนาหวยซอน การสรางฝายหวยซว 3) การพฒนาทดน 4) การพฒนาดานวชาการการเกษตร 5) งานดานการปศสตว 6) งานดานการประมง และ 7) งานดานการพฒนาวชาการและถายทอดเทคโนโลย

ในชวง 20 ปทผานมา นอกจากศนยฯ จะประสบความสาเรจในการพฒนาพนทในเขตโครงการ ชวยใหประชาชนมรายไดเพมขนจากการพฒนาดานการเกษตรแลว โครงการศนยฯ ยงไดพฒนาขนเปนองคความรดานการเกษตรแกทองถน มการจดฝกอบรมใหแกเจาหนาทและเกษตรกรจากทงในพนทใกลเคยงและจากทกแขวงใน สปป. ลาว เปนทยอมรบจากทงภาคนาและประชาชนวาเปนศนยบรการดานการเกษตรทครบวงจรในโอกาสทศนยฯ ดาเนนการครบ 15 ปในป พ.ศ. 2552 สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารไดเสดจฯ ทรงเปดฝายหวยซวเมอวนท 5 มนาคม 2552

ปจจบน โครงการศนยฯ อยภายใตการดาเนนงานของแผนกกสกรรมและปาไม นครหลวงเวยงจนทน โดยไดรบการสนบสนนจากสานกงานคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.) สถานเอกอครราชทต ณ เวยงจนทน และหนวยงานทเกยวของอน ๆ (สถานเอกอครราชทต ณ เวยงจนทน, 2552)

2) โครงการแปลงสาธตการเกษตรแบบผสมผสานภายใตโครงการความรวมมอทางวชาการระหวางมลนธชยพฒนากบมหาวทยาลยจาปาสก

ดวยมหาวทยาลยจาปาสกแหงสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว ไดกราบบงคมทลสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ขอพระราชทานความรวมมอทางวชาการระหวางมลนธชยพฒนากบมหาวทยาลยจาปาสกเกยวกบงานดานวชาการเกษตร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารจงทรงมพระราชดารใหสานกงานมลนธชยพฒนาประสานหนวยงานทเกยวของดาเนนงาน“โครงการจดตงแปลงสาธตการเกษตรแบบผสมผสาน”ขนภายในมหาวทยาลยจาปาสก ซงไดมการลงนามในบนทกขอตกลงความรวมมอเมอวนท 21 มนาคม 2550

กจกรรมภายใตโครงการประกอบดวย 1) งานดานการพฒนาทดน 2) งานดานชลประทาน 3) งานดานปศสตว 4) งานดานประมง 5) งานดานการเกษตร 6) งานดานการพฒนาโครงสรางพนฐาน อาท การกอสรางอาคารหอพกนกศกษา และ 7) งานดานการเผยแพรความรดานวชาการการเกษตร หนวยงานรบผดชอบหลกของโครงการ ไดแกสานกงานมลนธชยพฒนาโดยความรวมมอกบหนวยงานทเกยวของอนๆ อาท สถานกงสลใหญ ณ แขวงสะหวนนะเขต กรมพฒนาทดน กรมชลประทาน กรมวชาการเกษตร กรมประมง และกรมปศสตว

16

2.2.3.4 ความรวมมอเพอการพฒนาแหลงนาและทรพยากรทเกยวของกบนาอยางยงยน

โครงการพฒนาแหลงนาและทรพยากรทเกยวของอยางยงยน ภายใตการดาเนนงานของคณะกรรมาธการแมนาโขง (Mekong River Commission) เปนโครงการรวมระหวางภมภาคเพอการพฒนาแหลงนาและทรพยากรทเกยวเนองลมแมนาโขง เรมตงแต พ.ศ. 2538 โดยมประเทศในลมนาโขงตอนลาง ไดแก กมพชา สปป. ลาว ไทย และเวยดนาม ซงใชประโยชนในลมนาโขงตอนลางรวมกน เปนเจาของโครงการดงกลาว (คณะกรรมาธการแมนาโขง, 2557)

วตถประสงคของโครงการความรวมมอดงกลาว สอดคลองกบเปาหมายในสหสวรรษขององคการสหประชาชาต คอ การลดระดบความยากจน และสงเสรมความกาวหนาทางเศรษฐกจ โดยการใชทรพยากรของทองถน คอ นา มงเนนไปทการพฒนาแหลงนาและทรพยากรทเกยวของ โดยอาศยหลกการโดยรวมของโครงการความรวมมออนภมภาคลมนาโขง

ดวยการนาแนวคดการจดการทรพยากรนาแบบบรณาการ ยงผลใหโครงการดงกลาวสามารถมองเหนความตองการโดยรวมและผลประโยชนของประเทศ ซงอาศยระบบนารวมกน อานวยการกระบวนการพฒนาทสมดล ดารงสนต เทาเทยมกน และมการพฒนาอยางยงยน เพอผลประโยชนรวมกนของประเทศสมาชกลมนาโขง

2.2.4 การวเคราะหยทธศาสตรการพฒนาจงหวดชายแดน ประเทศไทยมเสนแบงเขตแดนตดตอกบ สปป. ลาว ประกอบดวย 12 จงหวดของ

ไทย ไดแก เชยงราย พะเยา นาน อตรดตถ พษณโลก เลย หนองคาย นครพนม อานาจเจรญ มกดาหาร อบลราชธาน และบงกาฬ และ 9 แขวงของลาวไดแก แขวงบอแกว แขวงไซยะบร แขวงเวยงจนทน นครหลวงเวยงจนทน แขวงบอลคาไซ แขวงคามวน แขวงสะหวนนะเขต แขวงสาละวน และแขวงจาปาสก โดยทจงหวดพษณโลกเปนจงหวดเดยวทไมมจดผานแดนระหวางประเทศไทยและ สปป. ลาว

จากการวเคราะหยทธศาสตรของจงหวดทมชายแดนตดตอกบ สปป. ลาว พบวา ประมาณรอยละ 92 ของจงหวดทมชายแดนตดตอกบ สปป. ลาว มการกาหนดยทธศาสตรความสมพนธดานตางประเทศไว สวนใหญเปนยทธศาสตรทใหความสาคญกบการคาระหวางประเทศ รองลงมาเปนยทธศาสตรความมนคงดานปญหายาเสพตด และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมกน เนองจากสวนใหญมทรพยากรนาทใชรวมกนแหลงใหญคอแมนาโขง และอยในพนทชมนาทมความสาคญระดบชาต

ยทธศาสตรการคาระหวางประเทศไทยและ สปป. ลาว การคาชายแดนเปนการทาธรกรรมทางเศรษฐกจในรปแบบการคาขายแลกเปลยนสนคาของประชนทมภมลาเนาตามแนวจงหวดชายแดนทตดตอกบประเทศเพอนบาน สนคาทซอขายกนสวนใหญเปนสนคาอปโภคบรโภคทจาเปนตอการดารงชวต คาขายกนผานจงหวดชายแดนไทย 11 จงหวด เรยงตามปรมาณมากไปนอย ไดแก หนองคาย มกดาหาร อบลราชธาน เชยงราย นครพนม เลย อานาจเจรญ นาน พะเยา อตรดตถ และ บงกาฬ สนคาสงออกและนาเขาทสาคญทางชายแดนไทย - ลาว สนคาสงออกทสาคญ ไดแก นามนดเซล รถยนต นามนเบนซนเครองจกรทใชในการกอสราง เหลกและเหลกกลา ผาผนและดาย เครองดมทไมมแอลกอฮอลส เครองสาอาง เครองหอมและสบ เปนตน สนคานาเขาทสาคญ ไดแก

17

ทองแดงและผลตภณฑ ไมแปรรป เสอผาสาเรจรป ธญพช มนสาปะหลง เครองจ กรทใชในการอตสาหกรรม/สวนประกอบ เคมภณฑ อนนทรย รถยนตโดยสารและรถบรรทก เปนตน

ตารางท 3 แสดงมลคาการคาชายแดนระหวางไทย - ลาว (พ.ศ.2543-2554)

มลคา : ลานบาท ป พ.ศ. (ค.ศ.) มลคา

การคารวม มลคาการสงออก

มลคาการน าเขา ดลการคา

2543 (2000) 21,042.2 16,960.6 4,081.6 12,879.0 2544 (2001) 22,076.2 17,656.2 4,420.0 13,236.2 2545 (2002) 20,510.8 16,233.1 4,277.7 11,955.4 2546 (2007) 21,912.4 17,453.0 4,459.4 12,993.5 2547 (2008) 28,805.3 23,792.0 5,013.3 18,778.7 2548 (2005) 36,610.4 29,843.7 6,766.7 23,077.0 2549 (2006) 46,431.8 35,494.0 10,937.8 24,556.2 2551 (2007) 51,880.3 41,602.3 10,278.0 31,324.4 2552 (2008) 77,672.1 56,030.2 21,642.0 31,388.2 2553 (2009) 71,699.6 53,740.9 17,958.7 35,782.2 2554 (2010) 87,191.0 64,117.4 23,073.6 41,043.8 2554(2011) Jan-Apr 35,364.4 25,941.7 25,941.7 16,519.1 ทมา: ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สานกงานปลดกระทรวงพาณชย (2554)

ตารางท 4 แสดงการเปรยบเทยบมลคาการคาระหวางประเทศกบการคาชายแดนระหวางไทย -

ลาว (พ.ศ. 2543-2554) มลคา : ลานบาท

ป พ.ศ. (ค.ศ.) มลคาการคา

ระหวางประเทศ มลคาการคา

ชายแดน

มลคาการคาชายแดน (รอยละของมลคาการคา

ระหวางประเทศ) 2543 (2000) 18,395.6 21,042.2 114.4 2544 (2001) 22,205.4 22,076.2 99.4 2545 (2002) 21,104.2 20,510.8 97.2 2546 (2007) 23,212.3 21,912.4 94.4 2547 (2008) 27,993.3 28,805.3 102.9 2548 (2005) 40,090.6 36,610.4 91.3 2549 (2006) 58,473.2 46,431.8 79.4

18

ป พ.ศ. (ค.ศ.) มลคาการคา

ระหวางประเทศ มลคาการคา

ชายแดน

มลคาการคาชายแดน (รอยละของมลคาการคา

ระหวางประเทศ) 2550 (2007) 61,480.3 51,880.3 84.4 2551 (2008) 78,963.9 77,672.1 98.4 2552 (2009) 71,989.4 71,699.6 99.6 2553 (2010) 91,542.0 87,191.0 95.25 2554 (2011) Jan-Apr 36,475.8 35,364.4 96.95 ทมา: ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สานกงานปลดกระทรวงพาณชย (2554)

จากตารางเปนการเปรยบเทยบมลคาการคาระหวางประเทศกบมลคาการคา

ชายแดนระหวางไทย - ลาว พบวาประเทศไทยไดดลการคากบ สปป. ลาว อยางตอเนองมาเปนระยะเวลาอนยาวนาน อยางไรกตาม มลคาการคาชายแดนระหวางทงสองประเทศ มมลคาใกลเคยงกนกบมลคาการคาระหวางประเทศททงสองประเทศทาการคาระหวางกน3 (ตารางท 3 และ 4)

เนองจากรฐบาลไทยมนโยบายและกาหนดทศทางความสมพนธกบประเทศเพอนบานทชดเจนและจรงจง มการเจรจาแผนความรวมมอทางการคาระหวางกระทรวงพาณชยแหงราชอาณาจกรไทยกบกระทรวงอตสาหกรรมและการคา สปป. ลาว ในหลายเวทเพอลดปญหาอปสรรคทางการคาอานวยความสะดวกใหเกดความลนไหลทางการคาเปนระยะๆมากขน ดงนน ทงสองประเทศจงมโอกาสทดสามารถรวมมอกนพฒนาการใชทรพยากรในการผลตทงภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรมเพอเพมมลคาโดยใชสทธพเศษทางภาษและศลกากรรวมกน เชน โครงการ Contract Farming ทาใหธรกจการเกษตรไทยเขาไปลงทนใน สปป. ลาว มากขน ไมวาจะเปนการปลกพชผลทางการเกษตร ปศสตว เปนตน

ยทธศาสตรความมนคงดานปญหายาเสพตด สามารถดาเนนการปองกนดวยการฝกอบรมใหความรทางกฎหมายและจรยธรรมแกผประกอบการคาในจดผอนปรนการคาชายแดนไทย-ลาว เสรมสรางความสมพนธอนดกบประเทศเพอนบานระหวางอาเภอฝงไทยและเมองฝงลาวทมพนทตดตอกน ตลอดจนสกดกนบคคลตางดาวหลบหนเขาเมองโดยผดกฎหมาย

ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมรวมกน สปป. ลาว จดอยในประเทศรายไดตา4 แตมทรพยากรธรรมชาตทสมบรณ มพนทการเกษตรขนาดใหญทมคาเชาถอครองทดนทไมสงมากนกและสามารถเชาไดในระยะเวลานานพอสมควร มแรธาตตางๆ แทบทกชนด เชน ถานหนลกไนต ดบก ยปซม ตะกว สงกะส บอกไซตเหลก ทองแดง อญมณ ไปจนถงเหมองทองคาขนาดใหญในเอเชย ทรจกในนามของเหมองเซโปน แขวงสะหวนนะเขต เปนเหตใหนกลงทนเขาไปลงทนกนมากขน นอกจากน สปป. ลาว มนโยบายในการผลตไฟฟาจากพลงนา 20,000

3 สนคาทลกลอบขามแดนมมลคาเกอบเทากบหรอมากกวาการคาปกต 4 ธนาคารโลกไดระบนยาม ประเทศรายไดตา คอ ประเทศทมรายไดประชาชาตนอยกวา 1,026 ดอลลารสหรฐตอหว/ป

19

เมกกะวตต /ป สปป. ลาว ถอวาเปนแบตเตอรแหงเอเชย แตปจจบนมการใชไปเพยงรอยละ 2 เทานน ในขณะนทางไทยไดเขาไปลง MOU เพอสรางเขอนซอไฟฟาจาก สปป. ลาว หลายโครงการ

2.3 สรปกรอบแนวคด

กรอบแนวคดการศกษา ประกอบดวย ขนตอนการดาเนนงาน 3 สวนหลก (ภาพท 1) ไดแก 1) การทบทวนวรรณกรรมและทฤษฎทเกยวของ ประกอบดวย 1) ผลการศกษา SWOT

ดานการชลประทานของประเทศ 2) หลกการ IWRM 3) หลกการชลประทาน และ4) MOU และโครงการความรวมมอระหวางไทย - ลาวทผานมา

การทบทวนวรรณกรรม

IWRM หลกการชลประทาน MOU + โครงการความรวมมอ

Workshop

CIPPหวย อน-หวย ว

SWOTไทย - ลาว

SWOT ชลประทานไทย

กลยทธความรวมมอ ไทย - ลาว

ขอมลวศวกรรม เทคนค

TOWSไทย - ลาว

Workshop –ไทยสมภาษณ - ลาว

ภาพท 1 กรอบแนวคดการศกษา

2) การทา Workshop ประกอบดวย (1) การศกษาเชงเปรยบเทยบขอมลวศวกรรมและเทคนคดานการชลประทานระหวางไทย – ลาว (โดยอางองขอมลจากการทบทวนวรรณกรรมเรอง IWRM และหลกการชลประทาน) (2) การประเมนโครงการตามกรอบ CIPP กรณศกษา ศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว (หลก 22) โดยใชวธการประชมเชงปฏบตการกบเจาหนาทผเกยวของในประเทศไทย (Workshop) และใชวธการสมภาษณกบเจาหนาทใน สปป. ลาว

ทงน ขอมลจากการศกษาเปรยบเทยบดานวศวกรรมและเทคนค การทา CIPP และขอมล MOU ตลอดจนโครงการความรวมมอตางๆ (ทไดรบจากการทบทวนวรรณกรรม) นาไปสการวเคราะห SWOT ดานรวมมอการชลประทาน ไทย - ลาว

3) ทาการวเคราะหกลยทธความรวมมอไทย - ลาว โดยใช TOWS

บทท 3

ผลการศกษา

ผลการทบทวนวรรณกรรมในบทท 2 นาไปสกรอบการวเคราะห ดงน 1. การวเคราะหเชงเปรยบเทยบทางดานเทคนคการชลประทาน ซงเปนไปตามกรอบ

ทฤษฎการบรหารจดการนาแบบผสมผสาน (IWRM) และหลกการชลประทาน 2. การประเมนโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว (หลก 22)

ตามกรอบการประเมนแบบ CIPP โดยเนนการสมภาษณเจาหนาทจาก สปป. ลาว และการประชมเชงปฏบตการเจาหนาทดานการชลประทานผปฏบตงานในพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย

3. การวเคราะห SWOT โดยใชขอมลจากการเปรยบเทยบดานเทคนคการชลประทาน และการประเมนโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว (หลก 22) ตามกรอบการประเมนแบบ CIPP

4. การวเคราะห TOWS โดยใชผลจากการทา SWOT เปนกรอบ 5. การกาหนดกลยทธความรวมมอ โดยใชผลจากการทา TOWS

3.1 การวเคราะหเชงเปรยบเทยบทางดานเทคนคการชลประทาน ตารางท 5 แสดงการใชประโยชนทดนโดยเปรยบเทยบระหวาง ไทย และ ลาว และพนท

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอของไทย พบวา ประเทศไทยมพนทมากกวา สปป. ลาว โดยพนทสวนใหญของไทยเปนพนทเกษตรกรรม (รอยละ 53) รองลงมาคอ พนทปาไม (รอยละ 32) สาหรบภาคตะวนออกเฉยงเหนอพบวาพนทสวนใหญเปนพนทเกษตรกรรม (รอยละ 67) รองลงมา คอ พนทปาไม (รอยละ 15) ขณะท พนทสวนใหญของ สปป. ลาวเปนพนทปาไม (รอยละ 66) รองลงมาเปนพนทเกษตรกรรม (รอยละ 10) ตารางท 5 เปรยบเทยบการใชประโยชนทดน

หนวย : ตารางกโลเมตร รายการ (ตร.กม.)

ลาว ไทย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

พนทรวม 236,800 514,000 167,400 - ปาไม 156,728 (66%) 166,321 (32%) 25,600 (15%) - เกษตรกรรม 23,780 (10%) 270,080 (53%) 112,880 (67%) - ชมชน/เมอง 1,130 (0.48%) 17,990 (3.5%) 4,687 (2.8%) - อน ๆ 51,162 (23%) 59,609 (12%) 24,233 (15%) ทมา: Khamhung (2013)

21

คณะกรรมาธการแมนาโขง (MRC, 2013) รายงานสถานภาพลมนาโขงในปจจบน พบวา ลมนาโขงมพนท 795,000 ตร.กม. ความยาวลานา 4,800 กม.และมนาทาเฉลยรายปประมาณ 475,000 ลาน ลบ.ม. จาก 6 ประเทศทอยในลมนาโขง พบวา สปป. ลาว มพนทอยในลมนาโขงมากทสด คอ 154,200 ตร.กม. (รอยละ 25.3 ของพนทลมนา) รองลงมาคอ ประเทศไทยมพนทอยในลมนาโขง 157,700 ตร.กม. (รอยละ 23.2 ของพนทลมนา) นอกจากนปรมาณนาทาทลงสแมนาโขง รอยละ 35 มาจาก สปป. ลาว ขณะทปรมาณนาทาจากไทยทไหลลงสแมนาโขงคดเปนรอยละ 18 (ตารางท 6) ตารางท 6 ลกษณะอทกวทยาในลมนาโขง

ทมา: Mekong River Commission (2013) ประเทศไทยมลมนาประธาน 25 ลมนา ขณะท สปป. ลาว มลมนาประธาน 39 ลมนา

เปรยบเทยบปรมาณนาฝนรายป พบวา สปป. ลาว และประเทศไทยมปรมาณทคอนขางใกลเคยงกน และหากพจารณาเฉพาะภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงมพนทตดกบ สปป. ลาว พบวามปรมาณนาฝนเฉลยนอยกวา สปป. ลาว ประมาณ 300 มม./ป การเปรยบเทยบปรมาณนาทา พบวา ประเทศไทยมนาทานอยกวา สปป. ลาว ประมาณ 1.3 เทา ขณะทภาคตะวนออกเฉยงเหนอมนาทานอยกวา สปป. ลาว ประมาณ 5.5 เทา (ตารางท 7)

ตารางท 7 ขอมลนาฝน นาทาโดยเปรยบเทยบ

รายการ สปป. ลาว ไทย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ นาฝน (มม./ป) 1,600 1,432 1,312 นาทา (ลาน ลบ.ม./ป) 270,000 199,277 49,000 นาทาตอประชากร (ลบ.ม./คน/ป) 38,500 2,930 2,300 นาทาตอพนท (ลบ.ม./ตร.กม.) 1.40 0.38 0.29 ทมา: Water Environment Partnership in Asia (2010)

ประเทศ พนท (ตร.กม.) รอยละของพนท รอยละของปรมาณน าทา จน 22,000 20.8 15 เมยนมาร 202,400 2.7 2 สปป. ลาว 154,200 25.3 35 ไทย 157,700 23.2 18 กมพชา 88,200 18.8 18 เวยดนาม 22,000 9.2 12

รวม 195,000 100 100

22

ดานความตองการใชนา พบวา สปป. ลาว มความตองการใชนาเฉลย 5,052 ลาน ลบ.ม./ป โดยเปนความตองการใชนาเพอการเกษตรประมาณ 3,960 ลาน ลบ.ม. ขณะทประเทศไทยมความตองการใชนาเฉลย 162,151 ลาน ลบ.ม./ ป สวนใหญเปนความตองการใชนาเพอการเกษตรกรรม 106,196 ลาน ลบ.ม./ป สาหรบภาคตะวนออกเฉยงเหนอมความตองการใชนา 49,772 ลาน ลบ.ม./ป และเปนความตองการใชนาเพอการเกษตรสงถง 44,028 ลาน ลบ.ม./ป (ตารางท 8) ตารางท 8 เปรยบเทยบความตองการใชนา

หนวย : ลานลกบาศกเมตร ความตองการใชน า ลาว ไทย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เกษตรกรรม 3,960 106,196 44,028 อปโภค บรโภค 130 24,177 693 อตสาหกรรม 170 2,592 89 ปศสตว 792 680 247 รกษาระบบนเวศ - 28,533 4,715

รวม 5,052 162,151 49,772 ทมา: Water Environment Partnership in Asia (2010), กรมชลประทาน (2553)

สถานภาพการพฒนาแหลงนาในปจจบน พบวา สปป. ลาว มจานวนโครงการพฒนาแหลง

นามากกวาประเทศไทยโดยเปรยบเทยบ หากแตมปรมาณความจและพนทชลประทานทนอยกวา สาเหตท สปป. ลาว มจานวนโครงการพฒนาแหลงนามากกวาไทยเนองจากนบรวมถงโครงการขนาดเลก เชน ฝายชวคราว ในขณะทโครงการประเทศไทยไมนบรวมโครงการลกษณะดงกลาว นอกจากน พบวา สปป. ลาว มพนทศกยภาพชลประทานประมาณ 6,000 ตร.กม. ขณะทประเทศไทยมพนทศกยภาพชลประทานประมาณ 96,000 ตร.กม. เปนพนทในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 40,960 ตร.กม. ตารางท 9 ตารางท 9 สถานภาพการพฒนาแหลงนาในปจจบน

รายการ ลาว ไทย ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ จานวน (แหง) 21,249 16,126 6,637 ความจ (ลาน ลบ.ม.) 7,811 76,370 11,176 พนทชลประทาน (ตร.กม.) 3,363 45,400 9,800 พนทรบประโยชน (ตร.กม.) - 19,517 5,400 พนทเกษตรกรรม (ตร.กม.) 23,780 270,080 112,880 พนทศกยภาพชลประทาน (ตร.กม.) 6,000 96,000 40,960 ทมา: Water Environment Partnership in Asia (2010), กรมชลประทาน (2553)

23

แผนงานโครงการพฒนาแหลงนาในอนาคต พบวา สปป. ลาว มแผนพฒนาโครงการจานวน 2,768 แหง คดเปนพนทชลประทาน 2,386 ตร.กม. โดยสวนใหญเปนโครงการชลประทานขนาดเลก เชน ฝาย เปนตน สาหรบประเทศไทยมแผนพฒนาโครงการจานวน 8,789 แหง คดเปนความจรวมทงประเทศ 26,603 ลาน ลบ.ม. ทงนเปนโครงการในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3,146 แหง คดเปนความจรวม 4,115 ลาน ลบ.ม. พนทชลประทานตามแผนการพฒนาทงประเทศรวม 54,465 ตร.กม. เปนพนทชลประทานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 33,120 ตร.กม.

ในกระบวนการศกษา วางแผน ตดสนใจโครงการพฒนาแหลงนา พบวา สปป. ลาว มความเหมอนประเทศไทยในกระบวนการศกษาความเหมาะสมทตองมการจดทารายงาน เชน Preliminary study, Feasibility study เปนตน อยางไรกตาม ความแตกตางของทงสองประเทศอยในกระบวนการศกษาผลกระทบสงแวดลอม และกระบวนการพจารณาผลการศกษา โดย สปป. ลาว จะทาการศกษาผลกระทบสงแวดลอมเฉพาะโครงการสาคญ เชน โครงการความรวมมอ โครงการเงนก เปนตน เทานน ในขณะทประเทศไทยจะทาการศกษาเปนระดบโดยขนอยกบขนาดของผลกระทบ เชน พนทปาไมทไดรบผลกระทบ เปนตน โดยระดบการศกษามตงแตการจดทา Environmental checklist, Initial Environment Examination (IEE), Environmental Impact Assessment (EIA) และ Environmental Health Impact Assessment (EHIA) โดยกระบวนการพจาณาตองผานคณะกรรมการ/ ผเชยวชาญจากหนวยงานตางๆ ทเกยวของ เชน สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมขณะทกระบวนการตดสนใจของ สปป. ลาว ขนอยกบรฐ 3.2 การประเมนโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวย อน -หวย ว (หลก 22)

ตามกรอบการประเมนแบบ CIPP การประเมน CIPP ครงนจะประเมนโครงการเฉพาะดานชลประทาน โดยมการพฒนาแหลง

นาในโครงการ คอ 1) การกอสรางอางเกบนาหวยซอน มความจประมาณ 2 ลานลกบาศกเมตร สามารถ

สนบสนนกจกรรมตางๆ ของศนยฯ ตลอดจนพนทเพาะปลกของราษฎร ชวงฤดฝน 2,500 ไร และฤดแลง 1,000 ไร

2) การขดสระนาประจาไรนาของเกษตรกร โดยกระจายตามหมบานรอบศนยฯ ขนาดความจ 1,250 ลกบาศกเมตร ปละ 25 สระ รวม 225 สระ

3) สนบสนนการกอสรางฝายทดนาหวยซว กนบรเวณลานาหวยซวเหนออางเกบนาหวยซอนขนไป เพอเปนแหลงนาสาหรบอปโภคบรโภคและเกษตรกรรมของราษฎร โดยมพนทรบประโยชนประมาณ 500 ไร จานวน 300 ครวเรอน

4) การกอสรางฝายทดนาเพมเตม เพอใหการใชประโยชนจากอางเกบนาหวยซอน และฝายหวยซวมมากกวาเดมและคมคา รฐบาลลาวจงสรางฝายทดนาจานวน 3 แหง โดยมพนทร บประโยชนประมาณ 800 ไร

24

3.2.1 การประเมน CIPP จากการสมภาษณเจาหนาท สปป. ลาว ในวนท 16 มถนายน 2557 คณะเจาหนาทสานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

ไดขอเขาหารอและสมภาษณ ทานอานลม ตนาลม ผอานวยการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว สปป. ลาว (ภาพท 2) โดยสรปประเดนได ดงน

ภาพท 2 การสมภาษณเจาหนาท สปป. ลาว

25

3.2.1.1 การประเมนสภาวะแวดลอม (Context Evaluation: C) 1) วตถประสงคของโครงการ

คอ การพฒนาใหเปนศนยการเรยนรทแทจรงทางดานการเกษตร เปนศนยทางภาคปฏบตเพอรบใชสงคม และกระจายความรของศนยออกไปสสงคมภายนอก โดยการสรางบคลากรทางดานการเกษตรใหแกสงคม โดยการนาผลสาเรจทเกดขนกบประเทศไทยมาขยายตอใหกบประชาชนชาวลาว

2) กลมเปาหมายของโครงการ ประชาชนสวนใหญของ สปป. ลาว ประกอบอาชพเกษตรกรรม5

ดงนนจงตองการเทคนคและวธการทจะทาใหประสบผลสาเรจในการทาการเกษตร การตงศนยแหงนทาใหเกดประโยชนแกบคคลหลายฝาย ดงตอไปน

(1) เกษตรกร ซงไดรบการถายทอดเทคนค วธการตางๆ สาหรบการประกอบอาชพ

(2) เจาหนาทภาครฐ โดยเฉพาะเจาหนาทดานการเกษตร ซงไดรบการฝกอบรมจากเจาหนาททมประสบการณจากฝายไทย

(3) นกเรยน นกศกษา ซงเขามาศกษาดงาน และฝกงานภายในศนยแหงน

(4) รฐบาลของ สปป. ลาว และประเทศไทย โดยทาง สปป. ลาว มองวาโครงการดงกลาวสามารถชวยแกปญหาความยากจนของประชาชนในพนท ขณะเดยวกนการดาเนนงานโครงการชวยสงเสรมความสมพนธอนดระหวางสองประเทศ

3.2.1.2 การประเมนปจจยนาเขา (Input Evaluation: I) 1) การประเมนปจจยนาเขาพจารณาได 2 ลกษณะ คอการลงทนดาน

สาธารณปโภคพนฐาน (Infrastructure) ในทนคอแหลงนา และดานปจจยทสนบสนนการดาเนนงาน (1) การลงทนดานการพฒนาแหลงนา ไดแก การสรางอางเกบนา

หวยซอนและฝายหวซวทดาเนนการโดยฝายไทย และการสรางฝายทดนาจานวน 3 แหงโดยรฐบาลลาว (2) สวนปจจยทสนบสนนการดาเนนงาน คอสงททาง สปป. ลาว

ตองการไดรบการสนบสนน เนองจาก สปป. ลาว เปนประเทศทมรายไดตา (Low income countries: LIC) จงยงขาดปจจยทจะสนบสนนใหศนยพฒนาไปในทศทางทตองการ ดงนน ทางศนยจงตองการใหฝายตางๆทเกยวของสนบสนน ในเรองดงน

- บคลากรทมความรความสามารถ มประสบการณในเชงเทคนคและวธการกอสรางโครงการพฒนาแหลงนา

- ว สด อปกรณท จ า เ ป นต อการ พฒนาของศนย เ ช น คอมพวเตอร

- เทคนค และความรดานการบรหารจดการนา

5 มากกวารอยละ 80 ของกาลงแรงงานอยในภาคเกษตร

26

- การแลกเปลยนขอมลขาวสารซงกนและกนระหวาง ลาว กบไทย

- การแลกเปลยนบคลากรระหวางกน 2) องคกร/หนวยงานอนท สปป. ลาว คดวาควรเขามามสวนรวมในการ

ดาเนนงานเพอใหโครงการบรรลเปาหมาย ในปจจบนการดาเนนงานของโครงการ มหนวยงานทเกยวของและ

ทางานประสานกนอยางตอเนอง โดยหนวยงานจากฝายไทย ไดแก สถานอครราชทตไทย ณ นครหลวงเวยงจนทน กรมวชาการเกษตร กรมประมง กรมปศสตว กรมชลประทาน กรมพฒนาทดน และกรมสงเสรมการเกษตร ขณะทหนวยงานจาก สปป. ลาว ประกอบดวย กระทรวงตางประเทศกระทรวงกสกรรมและปาไม แผนกกสกรรมและปาไม นครหลวงเวยงจนทน เมองนาทรายทอง และคณะทางานศนยฯ (หลก 22) ลาว – ไทย

3.2.1.3 การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation: P) 1) ปญหาอปสรรคในระหวางขนตอนการดาเนนงาน

เนองจาก สปป. ลาว เปนประเทศรายไดตาทาใหการดาเนนงานของศนยเผชญกบปญหาตางๆ มากมาย เชน การขาดงบประมาณในการดาเนนงาน ซงถงแมวาจะไดรบเงนสนบสนนจากองคกรอสระตางๆ แตเงนทไดเปนเงนสาหรบการตงตนโครงการ ไมมการสนบสนนอยางตอเนอง สงผลตอความยงยนของโครงการ และยงเปนสาเหตสาคญททาใหโครงการหลายโครงการตองถกยกเลกไป โครงการยงมปญหาการขาดแคลนบคลากรทมความรและประสบการณ และจานวนเจาหนาทของศนยฯ มนอยกวากรอบอตรากาลงทศนยฯ ไดกาหนดไว นอกจากน พบวาการคมนาคมขนสงระหวางประเทศยงคงไมสะดวกสบายทาใหการเดนทางไปมาหาสกนยงคอนขางลาบาก และมความยงยากของพธการตรวจคนเขาเมอง

2) สงท สปป. ลาว ตองดาเนนการเพอใหการดาเนนงานของศนยมความราบรน

ศนยฯ มองวาการสงเจาหนาทภายในศนยฯ เขามาศกษาดงานโครงการตางๆของประเทศไทย และการนาเจาหนาททมความรและประสบการณมาฝกอบรมใหเจาหนาทของศนยฯ เปนสงทมความจาเปน

3.2.1.4 การประเมนผลผลต (Product Evaluation: P) 1) ผลผลต/ผลลพธของโครงการทเกดกบกลมเปาหมาย

การดาเนนของศนยฯ ทผานมาประสบผลสาเรจดวยด โดยเฉพาะอยางยงในเรองของการใชนาชลประทาน ซงนบเปนทรพยากรพนฐานของการผลตภาคเกษตร ราษฎรทอยในพนทโครงการฯ สามารถเพาะปลกในฤดฝนเปนพนทไมนอยกวา 3,125 ไร และในฤดแลง จากทไมเคยทาการเพาะปลกไดเลย สามารถเพาะปลกไดทกปโดยผลผลตขาวนาปเพมขนจาก 400 กก./ไร เปน 672 กก./ไร และผลผลตขาวนาปรงใหผลผลตถง 688 กก./ไร ทงน ศนยฯ ยงสามารถจดเกบคาใชนาจากเกษตรกรผใชนาไดอกดวย

2) ผลผลต/ผลลพธของโครงการสงผลตอความสมพนธระหวางประเทศอยางไร

27

การดาเนนงานทผานมาของศนยฯ ไดกอใหเกดความรวมมอระหวาง สปป. ลาว กบ ประเทศไทยในดานตางๆ เชน ดานชลประทาน ดานปศสตว ดานการประมงและดานการเพาะปลก นอกจากน การดาเนนทผานมายงทาใหเกดการแลกเปลยนวฒนธรรมระหวางสองประเทศ สงผลใหความสมพนธระหวางไทย – ลาวดขนดวย

3.2.2 การประเมน CIPP จากการประชมเชงปฏบตการเจาหนาทดานการชลประทานไทย ในวนท 23 มถนายน 2557 คณะเจาหนาทสานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

ไดจดทาการประชมเชงปฏบตการ ณ สานกชลประทานท 5 จงหวดอดรธาน ผเขารวมประชมเปนผอานวยการโครงการชลประทานในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอจานวน 12 ราย ทมประสบการณการทางานดานความรวมมอระหวางประเทศ (ภาพท 3) ผลการประชมเพอประเมนโครงการศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว (หลก 22) ตามกรอบ CIPP สรปไดดงน

ภาพท 3 การจดประชมเชงปฏบตการ

28

3.2.2.1 การประเมนสภาวะแวดลอม (Context Evaluation: C) 1) วตถประสงคของโครงการ

คอ การใหความชวยเหลอทางดานวชาการการเกษตรกบ สปป. ลาว และเปนการเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางประเทศ

2) กลมเปาหมายของโครงการ กลมเปาหมายหลก ไดแก เกษตรกร สปป. ลาว และรฐบาล สปป.

ลาว โดยเกษตรกรไดรบการถายทอดเทคนค วธการตางๆ สาหรบการประกอบอาชพซงเปนการขยายผลมาจาก Best Practices ของประเทศไทย ขณะทรฐบาล สปป. ลาว ไดประโยชนจากการลดปญหาความยากจนของเกษตรกรทอยในเขตโครงการและการขยายผลจากพนทโครงการไปยงภมภาคตางๆ ทวประเทศ (การขยายผลจาก 9 หมบานในเขตโครงการไปสระดบภมภาค ภายในระยะเวลา 5 ป)

3.2.2.2 การประเมนปจจยนาเขา (Input Evaluation: I) 1) สงททางผประสานงานฝายไทย (ดานการชลประทาน) ตองการไดรบ

การสนบสนน ไดแก นโยบายและแนวทางการปฏบตงานดานความรวมมอระหวางประเทศทชดเจนจากกรมชลประทานซงเปนหนวยงานปฏบต และการประชาสมพนธโครงการใหเปนทรจก นอกจากน ทางฝายไทยมองวากลมผใชนาของ สปป. ลาว มความเขมแขง จงควรมการแลกเปลยนความรในประเดนดงกลาวระหวางหนวยงานชลประทาน 2 ประเทศ

2) องคกร/หนวยงานอนทผประสานงานฝายไทย (ดานการชลประทาน) คดวาควรเขามามสวนรวมในการดาเนนงานเพอใหโครงการบรรลเปาหมาย

ผปฏบตงานมองวาควรมการบรณาการแผนงานรวมกนระหวางหนวยงานภายใตสงกดกระทรวงเกษตรและสหกรณ นอกจากน หนวยงานดานตางประเทศควรเขามามสวนรวมในการดาเนนการเพอใหเกดความรวดเรวในการตดตอประสานงาน

3.2.2.3 การประเมนกระบวนการ (Process Evaluation: P) ในการดาเนนการจดตงศนยพฒนาและบรการดานเกษตรหวยซอน-หวย

ซว หวหนาคณะเจาหนาทฝายไทยคอ เลขาธการคณะกรรมการพเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.) และหวหนาเจาหนาทฝายลาวคอ ทานสมสะหวาด เลงสะหวด รฐมนตรวาการประทรวงตางประเทศ สปป. ลาว ไดหารอรวมกน กาหนดแนวทางในการดาเนนงาน แผนงาน กจกรรม วธการดาเนนงาน ตลอดจนพนททจะดาเนนการ คณะเจาหนาททงสองฝายไดรวมกนพจารณาคดเลอกพนททเหมาะสมทจะจดตงเปนศนยพฒนาและบรการดานการเกษตร ซงอยหางจากนครเวยงจนทนประมาณ 22 กม. โดยมพนทโครงการฯ อยทางทศใตของบานนายาง กาแพงนครเวยงจนทน คณะทางานฝายไทย-ฝายลาวไดรวมประชมหารอกาหนดแผนการดาเนนการรวมกนอยางละเอยด โดยฝายลาวจะเปนผดาเนนการปฏบตงานตางๆ โดยทฝายไทยจะใหคาแนะนา ปรกษาหารอ สนบสนนดานงบประมาณบางสวน ตลอดจนมการจดทาแผนพฒนาเพอเปนกรอบในการปฏบตงานรวมกน เพอใหการดาเนนงานประสบความสาเรจ นอกจากนยงไดจดเจาหนาทฝายไทยในคณะทางาน 5 หนวยงาน (กรมชลประทาน กรมพฒนาทดน กรมวชาการเกษตร กรมปศสตว และกรมประมง) เขาไปประสานงานกบทางศนยฯ เปนประจาทกเดอน และทางสานกงานคณะกรรมการ

29

พเศษเพอประสานงานโครงการอนเนองมาจากพระราชดาร (กปร.) ไดมอบหมายกรมชลประทานโดยสานกชลประทานท 5 จงหวดอดรธาน ทาหนาทประสานงานระหวางเจาหนาทไทยและเจาหนาทลาว

ปญหาอปสรรคในระหวางขนตอนการดาเนนงาน ฝายไทยมองวาปญหา/ อปสรรคของการดาเนนงาน มดงน

1) คน – การประสานงาน การตดตอราชการตางประเทศ เชน การขอไปราชการ ตางประเทศมความยงยากและใชระยะเวลานาน

2) กฎเกณฑ – ขอระเบยบ กฎหมาย มความแตกตาง ไมคลองตว 3) วฒนธรรมทแตกตาง เวลาทางาน วนหยดไมตรงกน 4) แรงงานของ สปป. ลาว มไมเพยงพอ โดยตองอาศยแรงงานจาก

ประเทศเวยดนาม ซงอาจสงผลตออปทานแรงงานในบางกจกรรม เชน การกอสรางโครงการ เปนตน 3.2.2.4 การประเมนผลผลต (Product Evaluation: P)

1) ผลผลต/ผลลพธของโครงการทเกดกบกลมเปาหมาย ความเปนอยของเกษตรกรกลมเปาหมายดขน และเปนแหลงความร

ใหประชาชน สปป. ลาว ซงหมายรวมถง เกษตรกร นกเรยน นกศกษา เปนตน 2) ผลผลต/ผลลพธของโครงการสงผลตอความสมพนธระหวางประเทศ

อยางไร การดาเนนงานทผานมาของศนยฯ ไดกอใหเกดความรวมมอระหวาง

สปป. ลาว กบ ประเทศไทยในดานตางๆ เกดการแลกเปลยนความรทางวชาการ สงเสรมความสมพนธอนดระหวางประเทศและสงผลดตอความมนคงชายแดน

ตลอดระยะเวลา 20 ปทผานมา ศนยพฒนาและบรการดานการเกษตรหวยซอน-หวยซว ไดดาเนนการตามวตถประสงคหลกของโครงการฯ ในการทาหนาทเปนแหลงเรยนรและเผยแพรความรทางวชาการดานการเกษตรทสอดคลองกบสภาพพนท และเหมาะสมกบวถชวตของราษฎรลาว จนประสบความสาเรจสามารถเปนศนยกลางในการเผยแพรองคความร เปนสถานทฝกอบรม สถานทฝกงานสาหรบเจาหนาทดานการเกษตร เกษตรกร รวมถงนกเรยนและนกศกษาเปนจานวนมาก

การศกษาอบรมเพอพฒนาความรดานการเกษตรในศนย ไดแก - ระดบชาวบาน/เกษตรกร : การฝกอบรมความรดานการเกษตรใหกบ

เกษตรกรทอาศยอยบรเวณหมบานรอบศนยฯ และรอบเมองนาทรายทอง สามารถดาเนนการไดปละ 2 ครง โดยแตละครงจะแบงออกเปน 3 หนวยงานหลกในการใหการฝกอบรมคอ งานวชาการเกษตร งานปศสตว และงานประมง รวมประมาณหนวยงานละ 160-240 คน/ป ทงนยงมเกษตรกรจากแขวงอนๆ ทขอเขารวมฝกอบรม ไดแก แขวงอดมไซ และแขวงบอแกว เปนตน

- ระดบโรงเรยนและสถาบน กลมจากโรงเรยนและสถาบนการศกษาตางๆ จากทว สปป. ลาว ทสงนกเรยนนกศกษาเขาฝกอบรม และฝกงานในศนยฯ นบตงแตป 2547 – 2557 มจานวน 20-50 คน/ป จาก 13 สถาบนการศกษาและยงมนกศกษาของไทยจากมหาวทยาลยแมโจ จานวน 6 คน เขาฝกงานในศนยฯ เปนระยะเวลา 3 เดอน

30

- ระดบเจาหนาทจากองคกรอนๆ และเกษตรกรจากแขวงตางๆ : มเจาหนาทจากองคกรตางๆ เขามารบการอบรมในดานตางๆ เชน เจาหนาทพนกงานระดบวชาการของเมองจนถงหวหนาแผนกกสกรรม 17 แขวง องคกรชาวนาหนม สปป. ลาว ทวประเทศ โครงการเขอนไฟฟานาเทน 2 โครงการ เขอนไฟฟานางม 2 โครงการ ประมาณ 150-200 คน/ป

3.2.3 ขอสงเกตจากการประเมนโครงการดวยวธการ CIPP จากการประเมนกระบวนการดาเนนโครงการศนยพฒนาและบรการดาน

การเกษตรหวยซอน – หวยซว (หลก 22) จากผรบผดชอบบรหารโครงการของ สปป. ลาว และผบรหารโครงการชลประทานของกรมชลประทานในภาคตะวนออกเฉยงเหนอสรปได ดงน

3.2.3.1 ดานสภาวะแวดลอม (Context) ประเดนขอสงเกต 1) เปนสญลกษณของความสมพนธอนดระหวางสองประเทศ 2) รฐบาลใหความสาคญกบความยงยนของโครงการและผลการ

ดาเนนงาน เนองจากเปนโครงการพระราชดาร 3) เปนโครงการทตอบสนองความตองการของรฐบาล สปป. ลาว ท

มงเนนการขจดความยากจนในประเทศ6 และตรงกบความตองการของประชาชน สปป. ลาว ทสวนใหญประกอบอาชพเกษตรกรรม

3.2.3.2 ดานปจจยนาเขา (Input) ประเดนขอสงเกต 1) การมกฎ ระเบยบทเขมงวด สงผลตอประสทธภาพการบรหารจดการนา 2) หนวยงานทเกยวของควรมการอานวยความสะดวกในดานตางๆ ดงน

(1) กฎระเบยบดานการจดซอพสด ซงการจดซอจดจางเกดขนใน สปป. ลาว แตกฎระเบยบยงคงยดหลกของประเทศไทย

(2) พธการขามแดนระหวางประเทศของผตดตอประสานงานโครงการ กลาวคอ ควรมการปรบปรงแกไขกฎระเบยบทยงเปนปญหาในระบบทสรางความลาชาและมขบวนการทซบซอนยงยาก โดยบรณาการและประสานงานรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงตางประเทศ จงหวด/ กลมจงหวดทเกยวของและกองบงคบการตารวจตรวจคนเขาเมอง เปนตน

3) สาหรบฝายไทย : การมแผนงบประมาณทชดเจน เพอรองรบการทางานโครงการความรวมมอระหวางประเทศ โดยพงพาการเปลยนแปลงงบประมาณใหนอยลงเนองจากมความยงยากและใชระยะเวลาในการดาเนนการนาน

6 แนวนโยบายหลกของรฐบาลลาวเนนเปาหมายแกไขปญหาความยากจน เพอให สปป. ลาว บรรลเปาหมาย

แหงสหสวรรษ (MDGs) ภายในป พ.ศ. 2558 และพนจากการเปนประเทศรายไดตาภายในป พ.ศ. 2563 ตลอดจนมงสการเปนประเทศอตสาหกรรมทนสมย (ธนาคารเพอการสงออกและนาเขาแหงประเทศไทย, 2555).

31

3.2.3.3 ดานกระบวนการดาเนนงาน (Process) ประเดนขอสงเกต 1) การบรหารจดการทดตงแตเรมโครงการ เชน การเสรมสรางการม

สวนรวมของประชาชน จะชวยลดแรงตานทางสงคมในกระบวนการพฒนาโครงการแหลงนา 2) ภาษาไทยและลาวมความใกลเคยงกนมาก แตประชาชนทงสองชาต

มลกษณะทางสงคมและวฒนธรรมทตางกน โดยในบางเรองมการมองคนละมมและอาจกอใหเกดความเขาใจผด ดงนน การพยายามทาความเขาใจ ทาความรจกประเทศเพอนบานจงเปนสงทมสาคญเปนอยางยง

3) สาหรบฝายไทย: ควรเนนการประสานการบรหารทเชอมโยงระหวางสวนกลางกบสวนภมภาค และการประสานการบรหารทเชอมโยงระหวาง กปร. กบกรมชลประทานและหนวยงานทเกยวของกบโครงการศนยฯ เพอใหมการดาเนนงานภายใตกรอบและทศทางเดยวกน ซงในปจจบน หนวยงานระดบภมภาคของกรมชลประทาน ดาเนนการตามทไดรบมอบหมาย โดยไมมกรอบในการบรหารและการดาเนนงานทชดเจน

3.2.3.4 ดานผลผลต (Product) ประเดนขอสงเกต 1) การดาเนนงานโครงการความรวมมอ ควรมการกาหนด “ธง” ของ

ความสาเรจ เชน ฝง สปป. ลาว กาหนดวสยทศนของศนยฯ เพอเปนแหลงสรางบคลากรดา นการเกษตรใหกบ สปป. ลาว และเนนการดาเนนการเชงรกเพอขจดความยากจน

2) ความรสกของประชาชน สปป. ลาว ทไมแนใจในความตอเนองทางนโยบายและแผนงานของรฐบาลไทยในดานความรวมมอและขอตกลงตามกรอบความรวมมอตางๆ

3) โครงการความรวมมอระหวางประเทศ มจดมงหมายเพอสรางการพฒนาทสมประโยชนระหวางคเจรจา การกาหนดยทธศาสตรการพฒนาโดยเปนแนวคดทมาจากประเทศใดประเทศหนงจงเปนสงทไมนาเปนไปได นอกจากน การพฒนาความรวมมอระหวางประเทศเปนเรองละเอยดออน มผลกระทบเกยวเนองกบการเมอง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม การตงเปาในการพฒนาควรตองผานกระบวนการการเจรจารวมกน เพอไมใหเกดการหลงประเดนและตอบสนองความตองการของฝายใดฝายหนงเทานน 3.3 การวเคราะห SWOT

3.3.1 การวเคราะห SWOT ของการด าเนนงานโครงการความรวมมอระหวางไทย – ลาว ดานการชลประทาน

ดาเนนการโดยใหผเขารวมการประชมเชงปฏบตการแบงกลมและหารอใน 4 ประเดนของกรมชลประทานในการดาเนนงานโครงการความรวมมอระหวางไทย – ลาว ดงน

1) จดแขง (Strengths) 2) จดออน (Weaknesses) 3) โอกาส (Opportunities) 4) อปสรรค (Threats)

32

โดยใหผเขารวมการประชมเชงปฏบตการแบงกลมและหารอใน 4 ประเดนดงกลาว จากนนจงลงคะแนนวาประเดนใดมความสาคญ ไดผลดงน

3.3.3.1 จดแขง 1) บคลากรของกรมชลประทานมความร ความสามารถและ

ประสบการณหลายดาน เชน การกอสรางอางเกบนา และการบรหารจดการนา เปนตน (11)7 2) มแหลงทรพยากร ผลตภณฑ และวตถดบทมคณภาพเพอสนบสนน

การทางาน เชน เทคโนโลย วสดกอสราง (7) 3) มหนวยงานสาหรบตรวจสอบคณภาพวสดกอสรางไดเองสรางความ

เชอมนใหแกประเทศคเจรจา (7) 4) มคมอทชดเจนและมวธการปฏบตเปนระบบในการดาเนนการ

โครงการ (7) 5) มขนตอน กระบวนการการควบคมงานทชดเจนและเปนระบบ

สามารถสรางความเชอมนใหกบคเจรจา (6) 6) มตวอยาง ตนแบบทชดเจน (best practice) (5) 7) มเครองจกร เครองมอพรอม เชน ยานพาหนะและระบบสอสาร (3) 8) มการพฒนา ตอยอดเทคโนโลยเสมอ เชน ระบบ software (3) 9) สามารถเปลยนแปลงงบประมาณได มเงนทนหมนเวยนชลประทาน

รองรบ (3) 10) บคลากรมทกษะการเรยนรงานใหมๆไดอยางรวดเรว (2) 11) มความโปรงใสในการจดซอจดจางและดานงบประมาณ สงผลตอ

ความเชอมนของคเจรจา (1) 12) มแผนการจดหาเครองมอ เครองจกรทมประสทธภาพ (1) 13) บคลากรมมนษยสมพนธด มความรกในองคกร (unity) มศกยภาพ

และสามารถทางานไดตามกาหนด (1) 3.3.3.2 จดออน

1) การควบคมคณภาพวสดจากดอยในสวนกลาง (ทกรมชลประทาน อาเภอปากเกรดจงหวดนนทบร) ยงไมกระจายไปทกพนท (12)

2) ขาดบคลากรทมทกษะดานภาษา การเขาใจความหมาย และการสอสาร (12)

3) ไมมงบประมาณสาหรบแผนงานดานตางประเทศโดยตรง ตองใชงบประมาณจากหนวยงานอน เชน กปร. (12)

4) ขาดความกระตอรอรนในดานงานตางประเทศ เชน การเขารบการอบรม เงอนไขและวธการจดอบรม (6)

7 หมายถง จานวนคะแนนจากทงหมด 12 ราย

33

5) หนวยงานในพนทขาดบคลากรทมทกษะการตดตอประสานงานดานการตางประเทศ (3)

6) ความลาชาของงบประมาณ ทาใหไมมงบประมาณในชวงกอนดาเนนการ (2)

7) ยานพาหนะและอปกรณคอมพวเตอรมไมเพยงพอทจะใชดาเนนการในโครงการ และไมทนสมย (2)

8) ระเบยบระหวางประเทศไมตรงกน ขนตอนการขออนญาตใชเวลานานเกนไป เชน ใบขออนญาตทางานตางประเทศ (1)

9) ขาดแรงจงใจและความดความชอบ (1) 10) ขอจากดของกฎ ระเบยบ ขอบงคบ เชน การขนยายวสดขามแดน

การขอใชทดน (1) 3.3.3.3 โอกาส

1) มความพรอม/เขมแขงทจะรวมมอ ชวยเหลอประเทศเพอนบานในการพฒนาแหลงนาและระบบกระจายนา (8)

2) กระทรวงเกษตรและสหกรณมหนวยงานดานตางประเทศ กรมมสวนความรวมมอดานตางประเทศ เชน ทตเกษตร (6)

3) การมจตใจออนโยนทาใหเขากบประเทศเพอนบานหรอตางประเทศไดด มจารตประเพณคลายคลงกนกบประเทศเพอนบาน (6)

4) องคความรดานการออกแบบอาคาร ระบบชลประทานมมาตรฐานระดบสากล (6)

5) องคความรดานการพฒนาเทคโนโลยทางการเกษตรของนกวชาการไทยเปนทยอมรบจากประเทศเพอนบาน (9)

6) ความเหมอนกนและคลายคลงกนดานวฒนธรรมทาใหสามารถอยรวมกนได (4)

7) มงานวจยดานการเกษตรและชลประทานทสมบรณ (1) 8. รฐมนโยบายสนบสนนสนคาดานการเกษตรเพอการสงออก (1) 9) รฐบาลและกระทรวงเกษตรและสหกรณ กาหนดนโยบายรวมมอ

อาเซยน (1) 10) มพฒนาเทคโนโลยทสามารถถายทอดสประเทศเพอนบานได (1)

3.3.3.4 อปสรรค 1) นโยบายของรฐมการเปลยนแปลงหรอหยดชะงกเมอมการเปลยน

รฐบาล (9) 2) ความไมตอเนองของนโยบาย เมอเปลยนปงบประมาณ (8) 3) วฒนธรรมทแตกตาง เวลาทางาน วนหยดไมตรงกน (8) 4) ระบอบการปกครองตางกน รฐบาลไทยรบฟงความเหนประชาชน

สวนรฐบาลลาวเปนผกาหนดโครงการหรอนโยบาย (5)

34

5) มการเคลอนยายแรงงาน (แรงงานทองถนไมเพยงพอ) (5) 6) การถายทอดเทคโนโลยไมเหมาะสมกบแตละพนท (5) 7) ฐานขอมลมวธการ และลกษณะการเกบขอมลทตางกน มาตรฐาน

ตางกน ทาใหการนาไปใชมความยงยาก เชน หนวยการเกบตางกน (รายวน, รายเดอน, รายป) (5) 8) บคลากรในตางประเทศบางครงไมพรอมรบเทคโนโลยใหมๆ (3) 9) ภาษาและทศนคตทตางกน (1) 10) การจายเงนเดอนของลาวขนอยกบภาษทรฐเกบได ทาใหเงนเดอนท

ไดรบไมแนนอน (1) 11) พธการตรวจคนเขาเมองยงยาก ซบซอน ใชเวลานาน (1) 12) ศาสนาและการแตงกายทตางกน เชน แตงกายรมรามหรอนงสน (1) 13) ภาวะเศรษฐกจชะลอตวทาใหการลงทนนอยลง (1) 14) สกลเงนตางกน อตราแลกเปลยนตางกน (1) 15) การรวมตวกนโดยทระบบเศรษฐกจตางกนทาใหมการถายเทเงนทน

แบบผดปกต (1) 16) บางเทคโนโลยสงผลกระทบตอสงแวดลอม (1)

จากความคดเหนของผเขารวมการประชมเชงปฏบตการ สรปจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคทสาคญ ไดดงตารางท 10

ตารางท 10 การวเคราะห SWOT ความรวมมอดานชลประทานระหวางไทย – ลาว

จดแขง (Strengths) จดออน (Weakness) 1 มความรความสามารถ และประสบการณ ดานการ

พฒนาแหลงนาและการบรหารจดการนา 2 มแหลงทรพยากร ผลตภณฑ วตถดบในการ

สนบสนนการทางาน ตลอดจนมเทคโนโลย วสดกอสรางทมคณภาพ

3 มหนวยงานสาหรบตรวจสอบคณภาพวสดกอสรางไดเอง สรางความเชอมนใหกบประเทศคเจรจา

4 มวธปฏบต คมอการดาเนนงานทชดเจนและเปนระบบในการดาเนนการโครงการ

5 มขนตอนกระบวนการควบคมงานทชดเจน และเปนระบบ ทาใหเกดความเชอมนของคเจรจา

1 หองทดสอบคณภาพวสดกอสร างในสวนภมภาคมขอจากดดานงบประมาณทาใหไมสามารถตรวจสอบคณภาพวสดบางรายการได

2 ขาดบคลากรทมทกษะดานภาษาและการสอสาร

3 ไมมงบประมาณสาหรบแผนงานดานตางประเทศโดยตรง ตองใชงบประมาณจากหนวยงานอน (กปร.)

4 บ คลากรขาดความกระต อร อร น ในด านตางประเทศเชน การเขารบการอบรม

5 ขอจากดของกระบวนการจดฝกอบรม เชน เนอหาและกลมเปาหมาย

6 หนวยงานในพนทขาดบคลากรทมทกษะการตดตอประสานงานดานการตางประเทศ

35

โอกาส (Opportunities) อปสรรค (Threats) 1 องคความรดานการพฒนาเทคโนโลยทาง

การเกษตรของนกวชาการไทยเปนทยอมรบของประเทศเพอนบาน

2 มความพรอม/เขมแขงทจะรวมมอชวยเหลอประเทศเพอนบานในการพฒนาแหลงนาและระบบกระจายนา

3 องคความรดานการออกแบบอาคาร/ระบบชลประทานเปนมาตรฐานระดบสากล

4 รฐบาลโดยกระทรวงเกษตรฯ กาหนดนโยบายความรวมมออาเซยนและมหนวยงานดานตางประเทศ เชน ทตเกษตร/ผชวยทต

5 ความคลายคลงของวฒนธรรม จารตประเพณและความเปนอย

1 ความไมตอเนองของนโยบาย นโยบายของรฐมการเปลยนแปลงหรอหยดชะงกเมอมการเปลยนรฐบาล

2 วฒนธรรมทแตกตาง เวลาทางาน วนหยดไมตรงกน

3 ระบอบการปกครองตางกน 4 การขาดแคลนอปทานดานแรงงานของ สปป.

ลาว โดยพงพาแรงงานจากเวยดนามเปนสวนใหญ

5 การถายทอดเทคโนโลยไมเหมาะสมกบ แตละพนท

6 มาตรฐานของระบบฐานขอมล และลกษณะการเกบขอมลทตางกน ทาใหการนาไปใชมความยงยาก เชน หนวยการเกบตางกน (รายวน, รายเดอน, รายป)

3.3.2 การวเคราะหจดแขงและจดออนผานมมมอง 4M

ไดแก Man, Material, Money และManagement ซงเปนทรพยากรพนฐานทสาคญในการดาเนนงานขององคกร (ตลา มหาผสธานนท, 2545) พบวา

1) จดแขง ของกรมชลประทานในฐานะผสานงานดานการชลประทาน โครงการศนยฯ ปรากฏเดนชดใน 3 ประเดน (ภาพท 4) ไดแก

(1) Man กลาวคอ บคลากรมความรความสามารถและมประสบการณในดานการกอสรางและการบรหารจดการนา

(2) Material กลาวคอ มแหลงทรพยากร ผลตภณฑ วตถดบในการสนบสนนการทางานทมคณภาพ และมหนวยงานสาหรบตรวจสอบคณภาพวสดกอสรางไดเองสรางความเชอมนใหกบประเทศคเจรจา

(3) Management กลาวคอ มวธปฏบตทชดเจน เปนระบบในการดาเนนการโครงการ และ มขนตอนกระบวนการควบคมงานทชดเจน และเปนระบบสามารถสรางความเชอมนใหแกคเจรจา

36

บคลากรมความรความสามารถและมประสบการณในดานการกอสรางและการบรหารจดการน า

มแหลงทรพยากร ผลตภณ วตถดบในการสนบสนนการท างานทมคณภาพ และมหนวยงานส าหรบตรวจสอบ

ไมมมวธปฏบตทชดเจน เปนระบบในการด าเนนการโครงการ และ มขนตอนกระบวนการควบคมงานทชดเจน และเปนระบบสามารถสรางความเชอมนใหแกคเจรจา

Man Material

Money Management

บคลากรขาดทกษะดานการสอสารโดยเฉพาะภาษาองกฤษ และทกษะในการตดตอประสานงาน รวมถงขาดความกระตอรอรนในการใฝ หาความรและการฝกอบรม

ไมมหนวยงานส าหรบตรวจสอบคณภาพวสดกอสรางอยในพนท การควบคมคณภาพวสด (LAB) ท าไดไมทวถง

มขอจ ากดของกระบวนการฝกอบรม เชน เนอหาและกลมเป าหมายไมตรงกบความตองการ

แผนงานดานตางประเทศเรองงบประมาณไมชดเจนไมมแผนงานโครงการตางประเทศโดยตรงตองใชงบแฝง (กปร.)

4M

W-M1

W-M4W-M3

W-M2

S-M1

S-M4

S-M2

S-M3

ภาพท 4 จดแขง จดออน ตามแนวคด 4M

37

2) จดออน ของกรมชลประทานในฐานะผสานงานดานการชลประทาน โครงการศนยฯ ปรากฏเดนชดใน 4 ประเดน (ภาพท 4) ไดแก

(1) Man กลาวคอ บคลากรขาดทกษะดานการสอสารโดยเฉพาะภาษาองกฤษ และทกษะในการตดตอประสานงาน รวมถงขาดความกระตอรอรนในการใฝหาความรและการฝกอบรม

(2) Material กลาวคอ ไมมหนวยงานสาหรบตรวจสอบคณภาพวสดกอสรางอยในพนท และการควบคมคณภาพวสดทาไดไมทวถง

(3) Money กลาวคอ แผนงานดานตางประเทศเรองงบประมาณไมชดเจนไมมแผนงานโครงการตางประเทศโดยตรงตองใชงบมาจาก กปร.

(4) Management กลาวคอ มขอจากดของกระบวนการฝกอบรม เชน เนอหาและกลมเปาหมายไมตรงกบความตองการ

3.3.3 การวเคราะหโอกาสและอปสรรค ผานแนวคด PEST ไดแก Politics, Economic, Social และ Technology ซงเปนปจจยภายนอกสาคญ

ทมผลกระทบตอการดาเนนงานขององคกร (ดาราวรรณ วรฬหผล, 2557) พบวา 1) โอกาส ของกรมชลประทานในฐานะผสานงานดานการชลประทาน โครงการ

ศนยฯ ปรากฏเดนชดใน 3 ประเดน (ภาพท 5) ไดแก (1) Politics กลาวคอ รฐบาลโดยกระทรวงเกษตรกาหนดนโยบายความ

รวมมออาเซยน กระทรวงเกษตรมหนวยงานดานตางประเทศ เชน ทตเกษตร/ผชวยทต (2) Social กลาวคอ การมจตใจออนโยนทาใหเขากบประเทศเพอนบานหรอ

ตางประเทศไดด และมจารตประเพณ คลายคลงกบประเทศเพอนบาน (3) Technology กลาวคอ มความพรอม/เขมแขง ทจะรวมมอชวยเหลอ

ประเทศเพอนบานในการพฒนาแหลงนา องคความรดานการออกแบบอาคาร/ระบบชลประทานเปนมาตรฐานระดบสากล องคความรนกวชาการไทยเปนทยอมรบในการพฒนาเทคโนโลยดานการเกษตร และการใหการยอมรบจากประเทศเพอนบานโดยเฉพาะลาวดานเทคโนโลย

38

ร บาลโดยกระทรวง เกษตรก าหนดนโยบายความรวมมออาเ ยน กระทรวงเกษตรมหนวยงานดานตางประเทศ เชน ทตเกษตร ผชวยทต ไมม

การมจตใจออนโยนท าใหเขากบประเทศเพอนบานหรอตางประเทศไดด และมจารตประเพณ คลายคลงกบประเทศเพอนบาน

มความพรอม เขมแขง ทจะรวมมอชวยเหลอประเทศเพอนบานในการพฒนาแหลงน า, องคความรดานการออกแบบอาคาร ระบบชลประทานเปนมาตร านระดบสากล, องคความรนกวชาการไทยเปนทยอมรบในการพฒนาเทคโนโลยดานการเกษตร และการใหการยอมรบจากประเทศเพอนบานโดยเฉพาะลาวดานเทคโนโลย

Politics Economic

Social Technology

ความไมมเสถยรภาพทางการเมอง ท าใหนโยบายหยดชะงกและระบอบการปกครองตางกน

แรงงานตางดาวทมการเคลอนยาย ท าใหบางประเทศไมแรงงานทองถนไมเพยงพอ

การมวฒนธรรมแตกตางกน เวลาท างาน วนหยด ไมตรงกน

ขาดการถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมกบแตละพนทและระบบ านขอมล งมวธการ ลกษณะการจดเกบตางกน มาตร านขอมลตางกน ท าใหการน าไปใชประโยชนมความยงยาก เชน หนวยการจดเกบตางกน (รายวน รายเดอน รายป)

T-P

T-TT-S

T-E

O-P

O-S O-T

O-E

ภาพท 5 โอกาส อปสรรค ตามแนวคด PEST

39

2) อปสรรค ของกรมชลประทานในฐานะผสานงานดานการชลประทาน โครงการศนยฯ ปรากฏเดนชดใน 4 ประเดน (ภาพท 5) ไดแก

(1) Politics กลาวคอ ความไมมเสถยรภาพทางการเมองของประเทศไทย ทาใหนโยบายหยดชะงกและระบอบการปกครองตางกน

(2) Economic กลาวคอ แรงงานตางดาวทมการเคลอนยาย ทาใหบางประเทศไมแรงงานทองถนไมเพยงพอ

(3) Social กลาวคอ การมวฒนธรรมแตกตางกน เวลาทางาน วนหยด ไมตรงกน

(4) Technology กลาวคอ ขาดการถายทอดเทคโนโลยทเหมาะสมกบแตละพนทและระบบฐานขอมลซงมวธการ/ลกษณะการจดเกบตางกน/มาตรฐานขอมลตางกน ทาใหการนาไปใชประโยชนมความยงยาก เชน หนวยการจดเกบขอมลทตางกน (รายวน รายเดอน รายป)

3.4 การวเคราะห TOWS และกลยทธความรวมมอระหวางไทย – ลาว

หลงจากทมการประเมนสภาพแวดลอมโดยการวเคราะหใหเหนถงจดแขง จดออน โอกาส และอปสรรคแลว จะนามาขอมลทงหมดมาวเคราะหในรปแบบความสมพนธแบบ Matrix โดยใชตารางทเรยกวา TOWS Matrix โดย TOWS Matrix เปนตารางการวเคราะหทนาขอมลทไดจากการวเคราะหจดแขง จดออน โอกาส และขอจากด มาวเคราะหเพอกาหนดออกมาเปนกลยทธประเภทตาง ๆ ผลการวเคราะหแสดงไดดงตารางท 11

40

ตารางท 11 TOWS Matrix และกลยทธความรวมมอระหวางไทย – ลาว

TOWS Matrix

Strengths – S 1 ความรความสามารถ ประสบการณ (กอสรางอางเกบนาและ

การบรหารจดการนา) 2 มแหลงทรพยากร ผลตภณฑ วตถดบในการสนบสนนการ

ทางาน มคณภาพ (เทคโนโลย วสดกอสราง) 3 มหนวยงานสาหรบตรวจสอบคณภาพวสดกอสรางไดเองสราง

ความเชอมนใหกบประเทศคเจรจา 4 มวธปฏบตทชดเจน เปนระบบในการดาเนนการโครงการ 5 มขนตอนกระบวนการควบคมงานทชดเจน และเปนระบบ ทา

ใหเกดความเชอมนของคเจรจา

Weakness – W 1 การควบคมคณภาพวสด จากดอยในสวนกลาง ยงไมกระจาย

ไปทกพนท 2 ขาดบคลากรทมทกษะดานภาษา การเขาใจความหมาย และ

การสอสาร 3 ไมมงบประมาณสาหรบแผนงานดานตางประเทศโดยตรง ตองใช

งบประมาณจากหนวยงานอน (กปร.) 4 ขาดความกระตอรอรนในดานตางประเทศเชน การเขารบการ

อบรม เงอนไขและวธการจดอบรม 5 หนวยงานในพ น ทขาดบคลากร ทม ทกษะการตดต อ

ประสานงานดานการตางประเทศ Opportunities – O 1 องคความรดานการพฒนาเทคโนโลยทางการเกษตรของ

นกวชาการไทยเปนทยอมรบของประเทศเพอนบาน 2 มความพรอม/เขมแขง ทจะรวมมอชวยเหลอประเทศเพอนบาน

ในการพฒนาแหลงนา และระบบกระจายนา 3 องคความรดานการออกแบบอาคาร/ระบบชลประทานเปน

มาตรฐานระดบสากล 4 รฐบาลโดยกระทรวงเกษตรกาหนดนโยบายความรวมมออาเซยน

กระทรวงเกษตรมหนวยงานดานตางประเทศ เชน ทตเกษตร/ผชวยทต

5 ความคลายคลงของวฒนธรรม จารตประเพณและความเปนอย

SO 1 เสรมสรางเครอขายความรวมมอระหวางประเทศดานการ

พฒนาและบรหารจดการแหลงนา 2 แลกเปลยนองคความรกบหนวยงานระหวางประเทศ 3 สนบสนนความรวมมอทางวชาการกบสถาบนในตางประเทศ

อยางตอเนองและเปนรปธรรม

WO 1 พฒนาทกษะดานการสอสารกบตางประเทศของบคลากร 2 ใหการสนบสนนบคลากรทมความเชยวชาญ 3 สงเสรมใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมทางดานวชาการและ

งบประมาณ

41

Threats – T 1 ความไมตอเนองของนโยบาย นโยบายของรฐมการเปลยนแปลง

หรอหยดชะงกเมอมการเปลยนรฐบาล 3 วฒนธรรมแตกตางกน เวลาทางาน วนหยด ไมตรงกน 4 ระบอบการปกครองตางกน 5 มการเคลอนยายแรงงาน 6 การถายทอดเทคโนโลยไมเหมาะสมกบแตละพนท 7 ฐานขอมล มวธการ/ลกษณะการจดเกบตางกน/มาตรฐานขอมล

ตางกน ทาใหการนาไปใชประโยชนมความยงยาก เชน หนวยการจดเกบตางกน (รายวน รายเดอน รายป)

ST 1 สรางความเชอมนในแผนงานดานความรวมมอระหวาง

ประเทศ 2 มฐานขอมลดานการพฒนาและบรหารจดการนารวมกน

WT 1 สรางแรงจงใจในการปฏบตงาน 2 กาหนดกรอบ/คณสมบตของผแทนดานตางประเทศ 3 เสรมสรางความสมพนธอนดของประชาชนทงสองประเทศ

42

3.5. การก าหนดกลยทธความรวมมอ โดยใชผลจากการท า TOWS 3.5.1 จดแขงและโอกาส (SO Strategy)

กรมชลประทานมบคลากรทมความร ความสามารถ และมประสบการณในเรองของการบรหารจดการนาเปนอยางด รวมทงมความเชยวชาญและชานาญในการกอสรางเขอน อางเกบนา ฝาย ประตระบายนา ตลอดจนระบบสงนาเพอการเกษตร นอกจากบคลากรแลวกรมชลประทานยงมเครองมอเครองจกร และเทคโนโลยททนสมยเพอใชในการดาเนนงาน สงตางๆ ดงทกลาวมาน ลวนเปนจดแขงของกรมชลประทานทงสน ซงจดแขงทมจะกอใหเกดประโยชนและโอกาสทดแกองคกร

กลยทธเชงรก (SO Strategy) ไดมาจากการนาขอมลการประเมนสภาพแวดลอมทเปนจดแขงและโอกาสมาพจารณารวมกน เพอทจะนามากาหนดเปนกลยทธในเชงรก ดงน

1) เสรมสรางเครอขายความรวมมอระหวางประเทศดานการพฒนาและบรหารจดการแหลงนา

2) แลกเปลยนองคความรเกยวกบการบรหารจดการนากบหนวยงานระหวางประเทศ ระหวางชลประทานไทย กบ ชลประทานลาว

3) สนบสนนความรวมมอทางวชาการกบสถาบนในตางประเทศอยางตอเนองและเปนรปธรรม ระหวางสถาบนชลประทานไทย กบ สถาบนชลประทานลาวและสถาบนการศกษาอนๆ

3.5.2 จดแขงและอปสรรค (ST Strategy) จดแขงของกรมชลประทานคอดานบคลากรและการเปนหนงในดานบรหารจดการ

นา แตในการปฏบตงานระหวางประเทศยอมมอปสรรคในหลายๆ ปจจยตามมา ไมวาจะเปนเรองของการขาดเสถยรภาพทางการเมอง นโยบายดานการจดการนาทไมตอเนอง ระบอบการเมองการปกครองทมความแตกตางกนระหวางคเจรจา ตลอดจนวฒนธรรมและทศนคตทแตกตางกน

กลยทธเชงปองกน (ST Strategy) ไดมาจากการนาขอมลการประเมนสภาพแวดลอมทเปนจดแขงและขอจากดมาพจารณารวมกน เพอทจะนามากาหนดเปนกลยทธในเชงปองกน ทงนเนองจากองคกรมจดแขง ขณะเดยวกนองคกรกประสบกบขอจากดจากภายนอกทองคการควบคมไมได แตองคกรสามารถใชจดแขงทมอยในการปองกนขอจากดทมาจากภายนอก ซงสามารถนามากาหนดเปนกลยทธไดดงน

1) สรางความเชอมนในแผนงานดานความรวมมอระหวางประเทศ โดยกาหนดเวลาและเปาหมายใหชดเจนในการดาเนนงาน และใหเสรจตามกาหนดเวลา

2) มฐานขอมลดานการพฒนาและบรหารจดการนารวมกน เพอใหเปนมาตรฐานเดยวกนและสามารถใชประโยชนรวมกน

3.5.3 จดออนและโอกาส (WO Strategy) จดออนทเกดขนภายในองคกร คอ การทบคลากรขาดทกษะดานการสอสาร

โดยเฉพาะภาษาองกฤษ และทกษะในการตดตอประสานงาน รวมถงขาดความกระตอรอรนในการใฝหาความรและการฝกอบรม นอกจากน ยงมขอจากดของกระบวนการฝกอบรม เชน เนอหาและกลมเปาหมายไมตรงกบความตองการ เปนตน อกประเดนทเปนจดออนทสาคญขององคกร ไดแก

43

ความไมชดเจนของงบประมาณแผนงานดานตางประเทศ ทในบางกรณยงตองมการใชเงนงบประมาณจากหนวยงานอน เชน กปร. เพอการดาเนนงาน

อยางไรกตาม องคกรยงมโอกาสทสามารถนาวธการใหมๆ มาใชในการแกไขจดออนทมอยได เชน การเปนทยอมรบถงความรความสามารถของบคลากรขององคกร ความพรอมทจะรวมมอชวยเหลอประเทศเพอนบานในการพฒนาและบรหารจดการแหลงนา เปนตน

กลยทธเชงแกไข (WO Strategy) ไดมาจากการนาขอมลการประเมนสภาพแวดลอมทเปนจดออนและโอกาสมาพจารณารวมกน เพอทจะนามากาหนดเปนกลยทธในเชงแกไข โดยสามารถกาหนดกลยทธเชงแกไข ดงน

1) พฒนาทกษะดานการสอสารกบตางประเทศของบคลากร โดยเฉพาะดานภาษาเพอใหมการสอสารกนอยางเขาใจและถกตอง

2) ใหการสนบสนนบคลากรทมความเชยวชาญ โดยเปนบคลากรทเกยวของกบงานดานตางประเทศ

3) สงเสรมใหภาคเอกชนเขามามสวนรวมทางดานวชาการและงบประมาณ เพอแกไขปญหาการมแผนงานตางประเทศแตไมมงบประมาณในการสนบสนน

3.5.4 จดออนและอปสรรค (WT Strategy) การทองคกรมจดออน ประกอบกบตองเผชญกบอปสรรคภายนอกทไมอาจควบคม

ได ดงนน จงจาเปนตองมการเตรยมความพรอมเพอตงรบสภาวการณดงกลาว กลยทธเชงรบ (WT Strategy) ไดมาจากการนาขอมลการประเมนสภาพแวดลอมท

เปนจดออนและอปสรรคมาพจารณารวมกน เพอทจะนามากาหนดเปนกลยทธในเชงรบ ทงนเนองจากองคกรตองเผชญกบอปสรรคทไมสามารถควบคมได จากจดออนและอปสรรคทปรากฏสามารถนามากาหนดกลยทธได ดงน

1) สรางแรงจงใจในการปฏบตงาน เชน การใหคาตอบแทนแกบคลากรททางานระหวางประเทศเปนกรณพเศษ

2) กาหนดกรอบ/คณสมบตของผแทนดานตางประเทศ ใหมความเหมาะสมกบงานทปฏบต และควรเปนผทมความสามารถในการเจรจาหรอมอานาจในการตดสนใจ

3) เสรมสรางความสมพนธอนดของประชาชนทงสองประเทศ เชน การเรยนรวฒนธรรมซงกนและกน

บทท 4

บทสรปและขอเสนอแนะ 4.1 สรปผลการศกษา

ความสมพนธไทย-ลาว ไดรบการสงเสรมเกอกลจากปจจยหลายประการ ไดแก ความใกลชดทางภมศาสตรและวฒนธรรม สภาวะทางเศรษฐกจระหวางประเทศ นโยบายทตอเนองของไทยทเนนการเสรมสรางความสมพนธอนดกบประเทศเพอนบาน ตลอดจนการแลกเปลยนการเยอนระดบสงอยางสมาเสมอ อยางไรกตาม ในบางครงอาจมความหวาดระแวงและความเหนหาง เนองจากทงสองประเทศมพฒนาการทางการเมอง เศรษฐกจและสงคมในบรบททตางกนออกไป ซงอาจสงผลกระทบตอ ความสมพนธอนดทกลาวถงได ผลจากการศกษาชใหเหนวา ความรวมมอทางดานการชลประทานสามารถเปนปจจยทสงเสรมใหไทยและลาวมการพฒนาผลประโยชนรวมกนได โดยแตละประเทศยงสามารถคงความเปนเอกลกษณของตนเอง ประการสาคญคอ ในการพฒนาความรวมมอและความสมพนธตอกน ไทยตองพงตระหนกวา “ไมใชฝายลาวเทานนทตองพงพาไทย แตไทยเองกตองพงพาลาวดวย” โดยเฉพาะในประเดนของแหลงทรพยากร เชน ไฟฟาพลงนา เปนตน

ประการสาคญ การพฒนาความรวมมอโครงการชลประทานระหวางประเทศ ตองคานงถงปจจยภายนอกตางๆ ทมผลตอการบรหารจดการนา การทตไดเขามามบทบาทเพอใหเกดการเจรจาและตดตอสอสารระหวางผแทนประเทศอยางมประสทธภาพและเสรมสรางสมพนธไมตรตอกน ในป พ.ศ. 2556 (ค.ศ. 2013) การศกษารวมระหวาง Tufts University, Harvard Law School และ MIT นามาสขอเสนอทางทฤษฎเรอง Water Diplomacy (Islam and Susskind, 2013) ทกลาววา ความขดแยงในประเดนการบรหารจดการนาระหวางรฐเกดขนเนองจากแรงผลกดน 3 ประการ ไดแก 1) สงคม (Societal Domain) เชน สภาพเศรษฐกจ ความเชอคานยม 2) การเมอง (Political Domain) เชน การเมองการปกครอง และ 3) ธรรมชาต (Natural Domain) เชน ระบบนเวศน ปรมาณนาและคณภาพนา ดงนน การบรหารจดการนาระหวางรฐ ควรคานงถงการประสานความรและแผนปฏบตงานทครอบคลมจากหลายมมมอง ไดแก นโยบาย องคความรทางเทคนควศวกรรมและดานการมสวนรวมของประชาสงคม 4.2 ขอเสนอแนะ

4.2.1 ขอเสนอแนะเชงนโยบาย ในการดาเนนงานนโยบายระดบประเทศ ผแทนของประเทศไทยควรพจารณาใช

โครงการชลประทานเปนเครองมอในการเสรมสรางความสมพนธอนดระหวางประเทศ ดงน 1) กรณทมโครงการความรวมมอระหวางประเทศอยแลวแตยงไมมความรวมมอ

ดานการชลประทาน รฐบาลควรพจารณาใหเกดความรวมมอดานการชลประทานรวมดวย

45

2) กรณทยงไมมโครงการความรวมมอระหวางประเทศใดๆ เลย ผแทนของประเทศควรพจารณาใชความชวยเหลอและการสนบสนนดานการชลประทานเปนขอเสนอในการเจรจาใหมการเปดความรวมมอ

ทงน เนองจากโครงการชลประทานเปนโครงการทมลกษณะเปนตนนาของการผลตภาคการเกษตร ซงชวยตอยอดการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศคเจรจา นอกจากน การดาเนนงานโครงการชลประทานสามารถเหนผลและขยายผลไปสการพฒนาประเทศไดอยางเปนรปธรรมมากกวาการใหความชวยเหลอหรอสนบสนนในโครงการความรวมมอประเภทอนๆ

ผลการศกษาชใหเหนวามปจจยสาคญบางประการทคเจรจาควรตองตระหนกรวมกนเพอใหเกดความยงยนของการดาเนนงานโครงการความรวมมอ ปจจยแหงความสาเรจอาจมหลายประการ แตในทนจะใหความสนใจกบปจจยทมนยสาคญ (Critical success factor) รวม 4 ประเดน ไดแก การสรางความมนใจ การสรางความเขาใจ การเสรมสรางความมงมนและการเสรมสรางความร โดยมรายละเอยด ดงน

1) การสรางความมนใจ การเจรจาทจะประสบความสาเรจและนาไปสขอตกลงความรวมมอระหวางประเทศทยงยน ควรเรมตนจากการทคเจรจามความเชอมนในความยงยนของโครงการและศกยภาพในการดาเนนงานของแตละฝาย โดยสงทชวยสรางความมนใจ ไดแก

(1) ความนาเชอถอการทางาน (Performance Reliability) หมายถง การกาหนดกรอบระยะเวลาโครงการทชดเจน มแผนงบประมาณรองรบและมการตดตามประเมนผลการดาเนนงานทมประสทธภาพ

(2) การประชาสมพนธโครงการ (Public Relations) เปนการสรางภาพลกษณทดของโครงการตอสาธารณชน ซงสามารถสรางความนาเชอถอและภาพพจนทดขององคกรอยางยงยน นอกจากน การทโครงการเปนทรจกยงสงเสรมการสนบสนนโครงการทงทางดานงบประมาณและปจจยการผลตตางๆ จากหนวยงานภายนอกไดอกทางหนง

2) การสรางความเขาใจ คเจรจาควรตองมความเขาใจทตรงกน ในประเดนดงน (1) เนอหาการเจรจา (Contents) คเจรจาตองมความชดเจนถงความ

ตองการของตนเองและขอเสนอทสามารถใหไดกบอกฝาย และมการคานงถงประเดนเปราะบางทอาจนามาสความขดแยงระหวางประเทศ เชน ประวตศาสตร การเมอง กฎหมาย เปนตน

(2) การสอสาร (Communication) การสอสารทชดเจนและถกตองเปนสงทมความสาคญตงแตเรมการเจรจา การทาขอตกลงรวมกนและการประสานงาน โดยผแทนควรมความเขาใจในภาษา วฒนธรรมของคเจรจา นอกจากน การคดเลอกผแทนเพอทาการเจรจาควรกระทาดวยความรอบคอบ โดยเลอกผแทนทมความสามารถและมประสบการณ

3) การเสรมสรางความมงมน ความมงมนในการเจรจาเพอใหเกดความรวมมอทสมประโยชนระหวางสองประเทศเปนสงทมความสาคญ ประเทศไทยควรตองแสดงใหคเจรจาเหนถงความมงมนและความตงใจในการสงเสรมและสนบสนนโครงการความรวมมอระหวางประเทศ ดงน

(1) การสรางแรงจงใจในการทางาน ( Incentives) การทางานดานความรวมมอระหวางประเทศเปนเรองทมความละเอยดออนและมความสลบซบซอนในพธการ ควรมการ

46

สรางระบบแรงจงใจใหกบเจาหนาทระดบภมภาคซงทางานดานความรวมมอระหวางประเทศ เพอใหเกดความตงใจในการทางานและการอทศตนเพอการสรางความสมพนธอนดระหวางประเทศ

(2) การสรางความสมพนธระหวางประเทศ ( International Relations) รฐบาลควรมความมงมน แสดงทาททจะรกษาและกระชบความสมพนธอนดระหวางประเทศใหเปนไปอยางตอเนอง

4) การเสรมสรางความร เปนสงทมความสาคญกบความยงยนของโครงการ โดยมประเดนทเกยวของ ไดแก

(1) การจดการความร (Knowledge Management) หนวยงานททางานรวมกนจากทงสองประเทศตองมการรวบรวม สราง จดระเบยบขอมลและฐานขอมลรวมกน

(2) การถายทอดความร (Knowledge Transfer) หนวยงานททางานรวมกนจากทงสองประเทศตองมการถายทอดองคความรระหวางกน โดยการถายทอดความรตองทาทงในระดบเจาหนาทรฐและเกษตรกร

4.2.2 ขอเสนอแนะในการด าเนนงาน ผลการวเคราะหทผานมาทาใหทราบถงแนวโนมความตองการของคเจรจาแตละ

ฝาย ซงทงสองฝายตองทาหนาทเปนผใหและผรบในคราวเดยวกนเพอใหเกดความยงยนของความรวมมอ กลาวคอ ตองเปนการเจรจาทกอใหเกดภาวะ Win-Win solution และดาเนนการภายใตหลก Demand driven approach กลาวคอ เนนความตองการของผรบเปนหลก ทงน กรอบเจรจาทฝายไทยจะจดทาขนควรตองคานงถงทาท จดยนและมาตรการทจะเปนประโยชนรวมกนระหวางไทยและคเจรจาประกอบกน

4.2.2.1 ประเดนการเจรจาดานการบรหารจดการ 1) ประเทศไทยควรใหการสนบสนนองคความรดานเทคนคการกอสราง

และการบรหารจดการนา เชน ความชวยเหลอดานทนการศกษาสาหรบนกเรยน นกศกษาชาวลาว การแลกเปลยนเจาหนาท เปนตน

2) จดใหมการฝกอบรมแบบครบวงจรในประเทศไทย ครอบคลมดานการศกษาวางโครงการ ออกแบบ การกอสรางและการบรหารจดการ เพอใหเกดการถายทอดเทคโนโลย และปรบใชใหเหมาะสมกบสภาพพนท

3) การจดอบรมความรดานภาษาลาวกบเจาหนาทฝายไทยโดยผเชยวชาญชาวลาว เพอเพมประสทธภาพการตดตอสอสาร

4) จดใหมคณะทางานรวมในระดบปฏบตระหวาง ไทย – ลาว เพอเสรมสรางความเขาใจทดและความจรงใจ โดยผานกลไกของความรวมมอทมอยในระดบกระทรวงหรอในพหภาคตางๆ

5) ทงสองประเทศควรมการผอนคลาย กฎ ระเบยบทสรางความลาชาและมกระบวนการทซบซอนยงยาก เชน กฎระเบยบดานการจดซอพสด พธการขามแดนระหวางประเทศ เปนตน โดยบรณาการและประสานงานรวมกนระหวางหนวยงานทเกยวของ

47

4.2.2.2 ประเดนการเจรจาดานเทคนค 1) ประเทศไทยควรใหการสนบสนนเครองมอ เครองจกรในการกอสราง

โครงการพฒนาแหลงนาแก สปป. ลาว ขณะททาง สปป. ลาว ควรบรหารจดการดานการจดซอจดจางพสด รวมถงสงกอสรางสนเปลอง เชน หน ปน ทราย จากแหลงทเชอถอไดภายในประเทศ ทงน ในขนตอนการกอสรางและการควบคมงานใหดาเนนการจดจางผเชยวชาญจากประเทศไทย

2) สงเสรมและสนบสนนใหภาคเอกชนจากประเทศไทยเขามามสวนรวมในการลงทนดานการกอสรางโครงการพฒนาแหลงนาใน สปป. ลาว

3) รเรมโครงการพฒนาแหลงนาทใชนาตนทนจากแหลงเดยวกน ไดแก แมนาโขง

4) พฒนาโครงการททงสองฝายไดประโยชนรวมกน เชน โครงการไฟฟาพลงนา

5) สงเสรมความรวมมอการพฒนาโครงการชลประทานเพอการเกษตรขนาดเลกและขนาดกลาง ประเภท เขอน ฝาย ประตระบายนา รวมถงสถานสบนาดวยไฟฟา ระบบสงนาและระบายนา โดยผสมผสานรวมกบการทาการเกษตร

6) สนบสนนใหมการแลกเปลยนขอมลดานอทกวทยา อตนยมวทยา รวมถงการเชอมโยงฐานขอมลรวมกน

7) ใหการสนบสนนและสงเสรมเกษตรกรชาวลาวในการปลกพชทเปนทตองการของตลาดประเทศไทย เชน การปลกพชเกษตรอนทรยซงเปนสงทเกษตรกรชาวลาวมความถนด โดยประสานความรวมมอกบหนวยงานดานการเกษตรและการคาของทงสองประเทศ

4.2.2.3 วธการดาเนนงาน 1) จดทาแผนแมบท (Master Plan) และแผนปฏบตการ (Action

plan) ตลอดจนแผนงบประมาณ โดยคานงถงการบรณาการการทางานรวมกนระหว างหนวยงานตางๆ ทเกยวของ และใหมการทบทวนแผนปฏบตการและงบประมาณเปนระยะๆ ตลอดจนมการตดตามและประเมนผลความกาวหนาการดาเนนงานโดยหนวยงานทมความนาเชอถอ

2) จดตงคณะทางานดานการชลประทาน (Technical working group) ภายใตความรวมมอระหวางไทย - ลาวทมอยในปจจบน เชน ความรวมมอภายใตกรอบ Greater Mekong Subregion (GMS)

3) เนนการใหความชวยเหลอในลกษณะ B-O-T (Build – Operate- Transfer) กลาวคอ กรมชลประทาน ประเทศไทยทาหนาทใหความชวยเหลอในการกอสรางโครงการ หลงจากนนใหความรแกกรมชลประทาน สปป. ลาว ในการบรหารจดการและดาเนนงาน และการถายโอนโครงสราง (Infrastructure) ใหกบรฐบาล สปป. ลาว เพอสรางความรสกเปนเจาของ ทงน รปแบบของความรวมมออาจเกดขนในหลายลกษณะ เชน ความรวมมอระหวางรฐ (Government to Government) หรอความรวมมอระหวางรฐกบเอกชน (Public –Private Partnership)

4) พจารณารปแบบการประสานงานใหมความเหมาะสมและสอดคลองกบประเดนการเจรจา ทงการประสานงานอยางเปนทางการและไมเปนทางการ พรอมทงดาเนนการใหถกตอง เหมาะสมเพอไมใหกระทบความสมพนธอนดระหวางประเทศ

บรรณานกรม

เอกสารภาษาไทย กรมชลประทาน. โครงการจดทาแผนพฒนาการชลประทานระดบลมนาอยางเปนระบบ [ออนไลน].

ตลาคม 2553. แหลงทมา: http://oopm.rid.go.th [25 มถนายน 2557]. กรมชลประทาน. เทคโนโลยทเหมาะสมในการทางานชลประทาน. นนทบร: สมาคมศษยเกาวศวกรรม

ชลประทานในพระบรมราชปถมป, 2526.. กรมสงเสรมการสงออก. คมอการคาและการลงทนสาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

[ออนไลน]. (ตลาคม 2554). แหลงทมา: http://aec.ditp.go.th/attachments /article/318/Laos%20Trade%20and%20Investment%20Handbook.pdf [23 มถนายน 2557].

กรมสงเสรมอตสาหกรรม. โครงการเตรยมความพรอมและสรางเครอขายความรวมมอภาคอตสาหกรรมการผลต เพอรองรบประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) [ออนไลน]. 15 มนาคม 2555. แหลงทมา: http://www.dip.go.th/Portals/0/AEC/ SWOT_Analysis.pdf [4 มถนายน 2557].

คณะกรรมาธการแมนาโขง. โครงการความรวมมอเพอการพฒนาอยางยงยนดานทรพยากรนาและทรพยากรทเกยวของในลมนาโขง [ออนไลน]. 6 มถนายน 2557. แหลงทมา: www.mrcmekonh.org [25 มถนายน 2557].

ดาราวรรณ วรฬหผล. การวเคราะหสภาพแวดลอมทางดานเศรษฐกจและสงคมของฝรงเศสในชวงการปฏวตฝรงเศสภายใตแบบจาลองเพส [ออนไลน]. แหลงทมา: http://www.eco.ru.ac.th/eco/necon6/papers/g2/22.4.pdf [28 กรกฎาคม 2557].

ตลา มหาผสธานนท. หลกการจดการ หลกการบรหาร. กรงเทพฯ: ธนธชการพมพ, 2545. ธนาคารเพอการสงออกและนาเขาแหงประเทศไทย. สารวจโอกาสของนกลงทนไทยจากแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตของ สปป. ลาว. กรงเทพฯ: ฝายวจยธรกจ ธนาคารเพอการสงออกและนาเขาแหงประเทศไทย, 2555.

วบลย บญยธโรกล. หลกการชลประทาน. กรงเทพฯ: คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลย เกษตรศาสตร, 2526.

สถานเอกอครราชทต ณ เวยงจนทน. ไขประตสลาว ฉบบ 60 ป ความสมพนธทางการทตไทย-ลาว [ออนไลน]. 2552. แหลงทมา: http://vientiane.thaiembassyorg/vientiane/th/ go_laos/Lao%20booklet%203rd%20ed.pdf [6 มถนายน 2557].

สมเกยรต ประจาวงษ. ขอเสนอเชงนโยบายการบรหารจดการทรพยากรนาเพอความมนคงของประเทศ. กรงเทพฯ: วทยาลยปองกนราชอาณาจกร, 2555.

49

สานกการเกษตรตางประเทศ. บนทกความเขาใจระหวางกระทรวงเกษตรและสหกรณแหงราชอาณาจกรไทยและกระทรวงกสกรรมและปาไมแหงสาธารณรฐประชาชนลาววาดวยความรวมมอดานการเกษตร. กรงเทพฯ: กระทรวงเกษตรและสหกรณ, 2556.

สานกบรหารโครงการ. โครงการจดลาดบแผนการพฒนาชลประทานทวประเทศ. กรงเทพฯ:กรมชลประทาน, 2555.

เอกสารภาษาองกฤษ A. Khamhung. Land and water investment in the Lao PDR. Rome: FAO, 2013. Earth Trends. Water resources and freshwater ecosystems - Lao People's Dem. Rep

[Online]. 2003. Available from: http://www.earthtrends.wri.org [June 5, 2014]. Food and Agriculture Organization of the United Nations. AQUASTAT [Online]. 2014.

Available from: http://www.fao.org/nr/water/ aquastat/ countries_regions/lao/index.stm [June 5, 2014].

Global Water Partnership. IWRM Principles [Online]. January 25, 2000. Available from: http://www.gwp.org [May 6, 2014].

Lao Statistics Bureau. Statistical Yearbook 2012. Viemtiane: Ministry of Planning and Investment, 2012.

Mekong River Commission. Mekong Basin Planning: The story behind the Basin Development Plan. Vientiane: MRC, 2013.

S., Susskind, L.E. Islam. Water Diplomacy: A negotiated approach to managing complex water networks. New York: Routledge, 2013.

Water Environment Partnership in Asia. Lao PDR [Online]. January 2010. Available from: http://www.wepa-db.net/policies/state/laos/overview.htm [June 5, 2014].

World Bank. BDP-Atlas-2011 [Online]. 2011. Available from: http://econ.worldbank.org/ [June 5, 2014].

50

ประวตผเขยน ชอ – สกล นายสมเกยรต ประจาวงษ ประวตการศกษา

พ.ศ. 2529 วศบ. (ชลประทาน) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

พ.ศ. 2531 M.Eng. (Water Resources Development) Asian Institute of Technology,Thailand

พ.ศ. 2537 Ph.D. (Agricultural and Irrigation Engineering) Utah State University, USA.

ประวตการท างาน

พ.ศ. 2543 – 2546 หวหนากลมงานวางโครงการ พ.ศ. 2546 – 2548 ผอานวยการสวนบรหารจดการนา พ.ศ. 2548 – 2549 หวหนากลมงานแผนงานและโครงการพเศษ พ.ศ. 2549 – 2552 ผเชยวชาญดานวศวกรรมโยธา (ดานวางแผน) พ.ศ. 2552 – ปจจบน ผอานวยการสานกบรหารโครงการ

ผลงานทางวชาการ

พ.ศ. 2553 การจดทากรอบการพฒนาแหลงนาและพนทชลประทาน 60 ลานไร พ.ศ.2554 Bumbudsanpharoke, W.; Prajamwong, S; and Thinnakorn

S. A review of differences in payment for watershed protection services between developed and developing countries. Proceedings of 2nd Thailand INWEPF Symposium : Crucial roles of paddy fields associated with water management and environment. Bangkok, Thailand. 24 May 2011.

พ.ศ.2555 การศกษางบประมาณทเหมาะสมกบการบรหารจดการทรพยากรนา พ.ศ. 2556 การจดลาดบความสาคญแผนพฒนาแหลงนาและการชลประทาน

25 ลมนา พ.ศ. 2557 การวเคราะหสถานภาพโครงการเฉพาะทกรมชลประทานรบผดชอบ

ตามโครงการ 3.5 แสนลาน รางวลหรอทนการศกษา

51

พ.ศ. 2552 หลกสตรการบรหารเศรษฐกจสาธารณะสาหรบนกบรหารระดบสง รนท 7 (ปศส.7) สถาบนพระปกเกลา

พ.ศ. 2552 ทนรฐบาลสาหรบการเตรยมผบรหารระดบสง หลกสตร Change Management ก.พ.

พ.ศ. 2548 นกบรหารการพฒนาการเกษตรและสหกรณระดบสง รนท 41 (นบส.) กระทรวงเกษตรและสหกรณ

พ.ศ. 2554-2555 หลกสตรการปองกนราชอาณาจกร รนท 54 ประจาปการศกษา (วปอ.54)

พ.ศ. 2557 ทนสาหรบการเตรยมราชการไทยสประชาคมอาเซยน ก.พ. ต าแหนงปจจบน ผอานวยการสานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน 811 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพมหานคร 10300