รือบะ : ซอสามสายแห่งชายแดนใต้ 1 Rueba : The...

รอบะ : ซอสามสายแหงชายแดนใต1

Rueba : The Three Stringed Fiddle

of Southern Frontier

(Received : Sep 17, 2018 Revised : June 11, 2019 Accepted : June 18, 2019)

วนชย เออจตรเมศ2

Wanchai Uejitmet

พชราภรณ เออจตรเมศ3

Patcharaporn Uejitmet

บทคดยอ รอบะ ฆอบะ เรบบ หรอเรอบบ เปนเครองดนตรประเภทเครองส

คนชกอสระไดรบอทธพลจากวฒนธรรมดนตรของชาวอาหรบเรยกวาKamanche

และกระจายในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบในประเทศไทย มาเลเซย อนโดนเซย

และกมพชา หากแตมรปร าง และจ�านวนสายแตกตางกน ส�าหรบรอบะ

ในประเทศไทยนนม 3 สาย ใชบรรเลงประกอบการแสดงมะโยง โดยเฉพาะ

3จงหวดชายแดนภาคใตสวนประกอบของรอบะประกอบดวย1)คนทวนสวนบน

หรอบงอลานะ2)คนทวนหรอตแลบาแก3)ลกบดหรอปละตาล4)กะโหลกซอ

หรอปาแปปงง 5) หนาซอ 6) เทาซอ หรอกาก 7) ถวง หรอซซ 8) คนชก

หรอปาแตแกแซ9)สายซอหรอตาลปซะ10)รดอกและ11)หยองหรอปาจะ

1บทความนเปนสวนหนงของงานวจยเรององคความรและภมปญญารอบะ2ผชวยศาสตราจารยประจ�าสาขาวชาดนตรคณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตรมหาวทยาลย

ราชภฏนครศรธรรมราช 3รองศาสตราจารยประจ�าสาขาวชาดนตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

ลกษณะการนงบรรเลงรอบะนนจะวางคอนไปทางซายดานหนาของผบรรเลง

ในลกษณะตงฉากกบพน จบคนทวนดวยมอซาย และจบคนชกดวยมอขวา

การเทยบเสยงรอบะนนเทยบเสยงเปนค4สายในตรงกบเสยงโดสง(C)สายกลาง

เสยงซอล (G) สายนอกเสยงเร (D) โดยมกเทยบจากเสยงรองของผแสดงมะโยง

เพอใหขบรองไดสะดวกดานการสบทอดการบรรเลงรอบะพบวาใชวธการเรยนร

ดวยตนเองในลกษณะครพกลกจ�า ปจจบนยงไมปรากฏวามหลกสตรการสอน

อยางเปนระบบ ดานโอกาสการบรรเลงพบวาการแสดงเพอความบนเทงนน

ลดนอยลง หากแตยงมโอกาสการแสดงในลกษณะทเกยวของกบพธกรรม เชน

พธไหวครพธแกบนดงนนหนวยงานทงภาครฐเอกชนตลอดจนภาคเครอขายชมชน

สงคมควรเรงการถอดองคความรเกยวกบรอบะกอนจะสญหายในอนาคตอนใกล

ค�าส�าคญ :รอบะฆอบะเรบบมะโยงดนตรพนบานภาคใตตอนลาง

Abstract TheRueba, Kueba, Rebab, or Rerbabisabowedinstrument

withanindependentbow.InfluencedbytheArabianmusicalculture

called“Kamanche”,theRebabwasdistributedacrossSoutheastAsia.

AlthoughtheRuebawasfoundinmanycountries—Thailand,Malaysia,

Indonesia, and Cambodia—they have different shapes and string

numbers. In Thailand, especially in the three border provinces,

theRuebaconsistsofthreestringsusedtobeaccompaniedbyMayong

performance.Thereare11partsofRueba:1)Top-pieceofshaftor

Bu Ngo La Na2)ShaftorTu Lae Ba Gae3)PieceofRuebafortightening

or looseningthestringsorPu La Ta Lee4)Soundresonatormade

ofcoconutshellorPa Pae Pu Ngong5)Surfaceofsoundresonator

6)EndpieceofRuebaorKhaki7)Weightingor Zuzu8)Fiddlebowor

161รอบะ : ซอสามสายแหงชายแดนใต

วนชย เออจตรเมศ พชราภรณ เออจตรเมศ

162 วารสารมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏบานสมเดจเจาพระยา

ปท 13 ฉบบท 1 (มกราคม - มถนายน 2562)

Pa Tae Gae Sae9)FiddlestringorTa Lee Pu Sa 10) Rud Ok orstring

usedtoadjustsoundandtohookfiddlestringandshaft11)Bridge

or Pa ja.Toplaythisthree-stringedfiddle,keeptheRuebaparallel

tothegroundandplaceitontheleftsideinfrontofthemusician.

Holdtheshaftwiththelefthandandhandlethefiddlebowwith

the righthand. Soundof theRueba is tuned in4pairsof strings.

ThefirststringmatcheswithDo(C).Thesecondstringmatcheswith

Sol(G).ThethirdstringmatcheswithRe(D).ThesoundoftheRueba

isusuallytunedbycomparingwiththevoiceofMayongperformers

tosingconveniently.ForthesuccessionofRueba,theresearchshows

thatlearningfromthemusiciansthroughthebackdoororself-learning

isthewaytolearnhowtoplaythisthree-stringedfiddle.Thereisno

formalcourseorcurriculumofRuebaatthepresent.Fortheoccasion

ofplayingRueba,theresearchshowsthatperformingforentertainment

purposeisplayingless.However,therearestillritualoccasionstoplay

theRueba,suchaspayingrespectceremonyformusicianteachers

ormakingavotiveoffering.Thus,beforefadingawayinthenearfuture,

governmentandprivatesectors, includingmembersofcommunity

networkandsociety,shouldexpeditetheprocessofRuebaknowledge

capturing.

Keywords :Rueba,Kueba,Rebab,Mayong,FolkMusicofLower

SouthernRegion

บทน�า

รอบะในวฒนธรรมดนตรพนบานภาคใตใชบรรเลงประกอบการแสดงมะโยง

มการศกษาทงรปแบบงานวจย และเอกสารทางวชาการทเกยวของกบการแสดง

มะโยงหลายชนไดแกการศกษาเครองดนตรพนบานภาคใตโดยล�าใยไชยสาล

(2542,น.81-87)กลาวถงเครองดนตรพนบานภาคใตหลายชนดสวนทเกยวของ

กบรอบะมการอธบายดานลกษณะทางกายภาพของรอบะกรรมวธการผลตลกษณะ

การน�าไปใชและการเกบรกษางานวจยเรองการมสวนรวมของเครอขายวฒนธรรมและชมชนในการบรหารจดการวฒนธรรม:กรณศกษาการแสดงมะโยงอ�าเภอเมองจงหวดปตตาน โดย ส�านกงานวฒนธรรมจงหวดปตตาน (2551, น.4) กลาวถงเครองดนตร และวงดนตรทใชประกอบการแสดงมะโยง ตลอดจนแนวทางในการอนรกษฟนฟการแสดงมะโยง3ประเดนคอการปรบเปลยนในสวนของพธกรรมทขดกบหลกศาสนาอสลามการน�าศลปะการแสดงมะโยงบรรจในบทเรยนหลกสตรทองถน และการใหผนบถอศาสนาอนเปนผสานตอหนาทในการอนรกษฟนฟการแสดงมะโยงใหคงอยงานวจยเรองมะโยง:นาฏละครมลายโดยภญโญเวชโช(2556,น.36-37)มประเดนนาสนใจกลาววาการแสดงมะโยงยงคงมกระจายอยใน3 จงหวดชายแดนภาคใต หากแตมการตดทอนในสวนทเปนพธกรรมออกไปมากในปตตานยงคงเหลอเพยงคณะเดยวคอคณะสามพนองต�าบลเกาะเปาะอ�าเภอหนองจกจงหวดปตตานและก�าลงจะสญหายไปเพราะขาดผสบทอดจากเอกสารและงานวจยเกยวกบดนตรประกอบการแสดงมะโยงดงกลาวขางตน พบวาไมมงานชนใดอธบายถงขนตอนการฝกหดการถายทอดวธการบรรเลงบทเพลงตลอดจนเทคนค กลเมดตาง ๆ ในการบรรเลงรอบะ ความดงกลาวจงเปนมลเหตใหผวจยสนใจศกษาองคความรและภมปญญารอบะ เพออนรกษองคความรทส มเสยงตอการสญหายในระยะเวลาอนใกลดวยหลายสาเหต

วตถประสงคของการวจย เพอศกษาองคความรและภมปญญาการบรรเลงรอบะ





วธด�าเนนการวจย งานวจยนเปนการศกษาดวยระเบยบวธวจยเชงคณภาพ เพอใหไดขอมลเกยวกบรายละเอยดดานกายภาพของเครองดนตร วธการและเทคนคการบรรเลงวธการถายทอด โดยการรวบรวมจากเอกสารทเกยวของ ประกอบกบสมภาษณแบบเจาะลกจากผร และน�าองคความรทไดมาเรยบเรยง วเคราะห และน�าเสนอตามรปแบบงานวจย ขอบเขตดานระยะเวลาคอเดอนมนาคม – สงหาคม 2560โดยการเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร และงานวจยทเกยวของเกยวกบรอบะ

ในประเดนตางๆ ดานผใหขอมลการสมภาษณคอกลมนกดนตรและนกแสดงมะโยง

คณะอาเนาะคอร (ลกปลาดก)จ�านวน4คนผใหขอมลหลกคอนายเซงสหลง

ผบรรเลงรอบะและผใหขอมลรอง3คนคอนายดะหรแอมองนายมอฮาหมดซอรอาบ

และนายตวนมะมอและโดยใชวธการสมภาษณทงแบบมโครงสรางและไมมโครงสราง

จากนนจงน�าขอมลทบนทกมาสรปเพอตรวจสอบความสมบรณและความถกตอง

ของขอมล รวมทงการถอดเสยงทบนทกไวเปนโนตเพลง ตลอดจนการจ�าแนก

และจดเรยงล�าดบขอมล น�าไปสการวเคราะหขอมลตามจดมงหมายทไดตงไว

โดยผลทไดรบจะตองใหเหนถงองคความรและภมปญญารอบะ

ผลการวจย เรบบ หรอเรอบบ (Rebab) เครองดนตรประเภทเครองสชนดหนงทพบ

ในวฒนธรรมดนตรของชาวเอเชยตะวนออกเฉยงใตหลายประเทศเชนอนโดนเซย

มาเลเซยไทยกลาวโดยเฉพาะในประเทศไทยนนพบเรบบใชบรรเลงอยในวฒนธรรม

ดนตรบรเวณ3จงหวดชายแดนภาคใต เรยกวารอบะหรอฆอบะ เมอพจารณา

จากรปรางของรอบะ พบวา มลกษณะทางกายภาพคลายคลงกบซอสามสาย

ในวฒนธรรมดนตรภาคกลางของไทยรวมทงตรวขแมรในวฒนธรรมดนตรกมพชา

ซงทงหมดมทมาจากแหลงเดยวกน คอวฒนธรรมเครองดนตรประเภทเครองส

ของชาวอาหรบเรยกวาKamancheซงมทมาจาก2ค�าคอค�าวา“Kaman”

และค�าวา “cheh” ซงเมอรวมค�าแลว Kamanche หมายถง เสนโคงเลก ๆ

(Olomi,M., 2015, ออนไลน) อยางไรกตามการรบวฒนธรรมของชาวตางชาต

เขามานนยอมมการปรบเปลยนรายละเอยดตางๆ เชนรปทรงระดบเสยงเทคนค

และวธการบรรเลงใหมความเหมาะสมกบรสนยมและบทบาทหนาทการน�าไปใชใน

กจกรรมของคนในกลมนนๆในประเทศมาเลเซยและประเทศอนโดนเซยเรยก

เครองดนตรชนดนวา เรอบบ เชนเดยวกนแตมความแตกตางกนดานกายภาพคอ

จ�านวนสาย กลาวคอเรบบของประเทศมาเลเซยม 3 สาย แตเรบบของประเทศ

อนโดนเซยมเพยง2สายเทานน

1. สวนประกอบของรอบะ

รอบะ ฆอบะ เรบบ หรอเรอบบ เปนเครองดนตรประเภทเครองส

ประเภทมเทา ลกษณะคลายซอสามสายของภาคกลาง และเรอบบของประเทศ

มาเลเซยอนโดนเซยรอบะทปรากฏในวฒนธรรมดนตรภาคใตม3สายคนชก

อสระรปรางคลายคลงกบเรบบของประเทศมาเลเซยดวยเหตม3สายเชนเดยวกน

สวนประกอบของรอบะมดงตอไปน

1.1คนทวนซอสวนบนเรยกวา“บงอลานะ”หมายถงดอกสปปะรด

ท�าจากไมชนเดยวกบคนทวนมลกษณะคลายดอกสปปะรดตามชอในภาษามลาย

ดวยวธการแกะสลกเปนลกษณะกลบดอกซอนกน4ชนทาสแดงดานขางทาสเขยว

โดยมฐานรองรบโดยคว�าลงกลบดอกชนแรกมลกษณะเลกขนาดเดยวกบฐานชนท2

ขยายขนาดใหญขนเปนหนงเทาจากกลบดอกชนแรก ชนท 3 มลกษณะกลบดอก

ใหญขน และมขนาดใหญทสด ชนท 4 มลกษณะกลบดอกเลกกวาชนท 3

ดอกวางซอนบนกลบดอกชนท3แตละชนมสรอยลกปดคลองบรเวณยอดสวนบน

ท�าเปนลกษณะปลายแหลมคลายยอดเทรด หรอชฎา ส�าหรบบรเวณสวนบน

ของคนทวนนนอาจมความเหนในการเปรยบเทยบวามลกษณะคลายมงกฎหรอชฎา

หรอดอกขาแตกตางกนออกไป



ภาพท 1 สวนประกอบของรอบะ(วนชยเออจตรเมศ,ผถายภาพ,2560)

1.2คนทวนซอ เรยกวา “ตแลบาแก”หมายถง กระดกสนหลงท�าจาก

ไมกลงเสนผาศนยกลางประมาณ2นวยาวประมาณ24นวตอเนองมาจากคนทวน

สวนบนยาวมาจนถงกะโหลกซอบรเวณทแทงลกบดทาดวยสแดงเปนปลอง3ปลอง

ถดลงมาทาดวยสเขยว บรเวณกลางคนทวนทาดวยสฟา ถดลงมาแกะสลก

เชนเดยวกบบงอลานะ คอเปนกลบดอกสปปะรด 4 ชดทาดวยสแดง สลบกบ

พนคนทวนททาดวยสเขยว

1.3ลกบด เรยกวา “ปละตาล” หมายถง มอ ท�าจากไมเชนเดยวกบ

คนทวนแตไมทาส โดยปลอยใหเปนสเนอไมตามธรรมชาต ม 3 อนตามจ�านวน

สายซอบรเวณปลายลกบดประดบดวยสรอยลกปดขนาดสน2–3ชายปลายลกปด

มตมท�าดวยไหมพรมเรยกวา“กาบ”

1.4กะโหลกซอเรยกวา“ปาแปปงง”หมายถงสะโพก



ภาพท 2 ปาแปปงง หรอกะโหลกซอ

(วนชยเออจตรเมศ,ผถายภาพ,2560)

ปาแปปงงหรอกะโหลกซอท�าจากไมรปทรงสามเหลยมปลายเหลยม

มลกษณะมนคลายกะโหลกซอสามสาย หากแตกะโหลกรอบะท�าจากไมโดยใชวธ

ขดใหเปนโพรงท�าหนาทเปนกลองเสยงดานขางกะโหลกตอไปจนดานหลงหมดวย

ผาก�ามะหยสมวงและสด�ารอยดวยสายลกปดและไหมพรม

1.5 หนาซอ ไมมชอเรยกในภาษามลาย หมดวยหนงววตรงดวยกาว

ยดกบกะโหลกซอ

1.6 เทาซอ เรยกวา “กาก” หมายถง สวนทยนตอจากกะโหลกซอ

บรเวณดานลาง ส�าหรบรอบะทปรากฏในการเกบขอมลการวจยนมลกษณะ

สวนปลายสดเปนวงกลมทงนกเพอใหผบรรเลงสามารถหมนคนซอไดอยางสะดวก

ระหวางการบรรเลง กาก หรอเทาซอ ท�าจากไมชนดเดยวกบคนซอ อยบรเวณ

ใตกะโหลกซอลงมา บรเวณกากมแผนโลหะเพอใชส�าหรบผกสายซอทง 3 สาย

บรเวณปลายเทาซอมรปรางกลมรปไขเมอบรรเลงใชสวนนวางกบพน

1.7 ถวงเรยก“ซซ”หมายถงนมสาวท�าจากชนมลกษณะเปนรปถวย

สามเหลยมยอดแหลม ใชตดบรเวณดานซายของหนาซอ ท�าหนาทเชนเดยวกบ

ถวงซอสามสายเพอถวงใหซอมเสยงต�าและกงวาน



ภาพท 3 ซซ

(RahimidinZahari,2011,Online)

ภาพท 4 ปาแตแกแซ หรอ คนชก


1.8 คนชก เรยกวา “ปาแตแกแซ”ท�าจากไมชนดเดยวกนกบรอบะ

มลกษณะโคงเลกนอย สายคนชกสวนหวและทายท�าดวยเชอกมดตดกบสวนทใชส

กบสายซอท�าจากล�าตนมะพราวเมอจะใชงานใชยางสนถเพอใหมความฝด

1.9สายซอเรยกวา“ตาลปซะ”ปจจบนใชสายกตารจ�านวน3สาย

ยาวประมาณ70-80เซนตเมตรแตละสายมขนาดตางกนเลกนอยผใหสมภาษณ

กลาววาแตเดมสายซอใชตนตาลท�า อยางไรกตามเมอผวจยไดสบคนขอมลพบวา

ตนตาลซงสวนใหญใชท�าไมกระดาน หรอเครองมอเครองใช เชน สาก ดงนนเปนไปไดวาสายซอรอบะนาจะใชทางตาลมาท�าเนองจากสามารถน�ามาฟนเปนเชอก



ซงชาวบานใชส�าหรบผกววได (ตนตาลโตนด, 2558, ออนไลน) นอกจากนนจากการสมภาษณสายซอรอบะเปรยบเสมอนสายสะดอ 1.10 รดอกไมมชอเรยกในภาษามลายมลกษณะการท�าอยางงายๆกลาวคอ ใชเชอกมดบรเวณสวนบนของคนทวนถดลงมาจากลกบด ลกสดทายประมาณ10–15เซนตเมตร 1.11หยองเรยกวา“ปาจะ”ท�าจากไมมลกษณะโคงเปนรปสะพานครงวงบากรอง3รองเพอรองรบสายซอทง3สายลกษณะคลายหยองซอสามสาย

ภาคกลาง

2. ลกษณะทานงการบรรเลงรอบะ ลกษณะทานงบรรเลงรอบะผบรรเลงนงขดสมาธวางรอบะในแนวตรงขนานกบพนโดยใชสวนเทาซอหรอกากวางกบพนคนซอจะวางเยองไปทางดานซายของผบรรเลงเลกนอยซงสงเกตไดวาคนซอจะไมบงใบหนาของผบรรเลงต�าแหนงการนงในวงเมอประกอบการแสดงมะโยงรอบะจะนงอยบรเวณกงกลางของวงดนตรโดยดานขวาของผบรรเลงรอบะ คอกลอง 2 ใบ ดานซายของผบรรเลงรอบะคอนกแสดงสวนโหมงอยดานหลงขณะเดยวกนบางครงผบรรเลงรอบะกเปนผเปาปดวยดงนนต�าแหนงของรอบะกบปจงอยกงกลางของวงดนตร(นายดะหรแอมอง,2561,สมภาษณ)

ภาพท 5 ทานงการบรรเลงรอบะ (วนชยเออจตรเมศ,ผถายภาพ,2560)



ภาพท 6 วธการจบคนทวน


3. วธการจบคนทวน

ผบรรเลงจบคนทวน หรอตแลบาแก ดวยมอซายในลกษณะก�ามอ

คนทวนอยระหวางนวหวแมมอและนวชโดยจบคนทวนต�าแหนงบรเวณเชอกรดอก

แขนปลอยตามสบายไมปรากฏลกษณะเกรงแขน

ภาพท 7 วธการจบคนชก




4. วธการจบคนชก ผบรรเลงจบคนชก หรอปาแตแกแซ ดวยมอขวา โดยนวชวางเสมอบรเวณขอบสวนปลายคนชกดานขวาซงมลกษณะโคงนวหวแมมอวางบรเวณดานบนของปลายคนชกดานขวานวกลางและนวนางรงสวนทเปนสายคนชกทท�าจากล�าตนมะพราวและนวกอยรองรบสายบรเวณดานใน

5. การเทยบเสยงการเทยบเสยงรอบะจากการสมภาษณนายเซงสหลงไดกลาวถงวธการเทยบเสยงรอบะพบวาการเทยบเสยงสายทง3เมอเทยบเสยงโดยใชระบบเสยงไทยมรายละเอยดดงนสายท1(สายนอก)ตรงกบเสยงเรสายท2(สายกลาง)ตรงกบเสยงซอลสายท3(สายใน)ตรงกบเสยงโดลกษณะการเทยบเสยงรอบะในการวจยครงนพบขอสงเกตส�าคญ คอ การเทยบเสยงรอบะ พบวาสายทมระดบเสยงสงอยดานใน(ดานขวาของผบรรเลง)สวนสายทมระดบเสยงต�าอยดานนอก(ดานซายของผบรรเลง)อยางไรกตามเมอมการสประสานเสยงพบวามลกษณะการประสานเสยงค 4 ทง 2 ค คอ สายในกบสายกลาง เสยงโดกบเสยงซอล และสายกลางกบสายนอกเสยงซอลกบเสยงเร

ภาพท 8 วธการจบลกบดเพอเทยบเสยง(วนชยเออจตรเมศ,ผถายภาพ,2560)



6. วธการจบลกบดเพอเทยบเสยง

การจบลกบดเพอเทยบเสยงรอบะผบรรเลงจบลกบดดวยมอซายโดย

ลกษณะก�าฝามอ นวทง 4 จบบรเวณลกบด สวนนวหวแมมอออมมาจบบรเวณ

ฝงตรงขามกบลกบด จากการศกษาเอกสารพบวาลกษณะการจบลกบดเพอเทยบ

เสยงมวธจบการเชนเดยวทปรากฏในหนงสอเรอง Makyung : themystical

heritageofMalaysia

7. วธการบรรเลงรอบะ

จากการสมภาษณนายเซงสหลง(2560,สมภาษณ)ไดอธบายวธการ

บรรเลงรอบะวาเรมตนดวยการสสายเปลาทง3สายภายหลงจากการสสายเปลา

จงเปนการสประสานเสยงพรอมกน2สายทง2คคอสายในกบสายกลางและสายกลาง

กบสายนอกตอจากนนจงเรมการสโดยการเรยงล�าดบ(แตละนว)เสยงทง3สาย

ซงมลกษณะการวางนวและล�าดบเสยงดงน

ตารางท 1 ล�าดบเสยงรอบะ

สายการวางนว

สายใน สายกลาง สายนอก

สายเปลา โด ซอล เร

นวช เร(สง) ลา ม

นวกลาง ม(สง) ท ฟา

นวนาง ฟา(สง)

นวกอย ซอล(สง)

หมายเหต:การบนทกโนตเสยงใชวธการเทยบเสยงจากเสยงขลยเพยงออโดยผวจย



ส�าหรบล�าดบในการบรรเลงรอบะประกอบการแสดงมะโยงนนเรมตนจากเพลงเบกโรงหรอเพลงโหมโรงล�าดบท2คอเพลงไหวครล�าดบท3เพลงปเกล�าดบท4เพลงกอแยมะล�าดบท5เพลงมองาตาอาเดะมาโสะสอตานอและล�าดบสดทายเพลงยะเราะบเสะปองาโสะ

8. การสบทอดการบรรเลงรอบะ ดานการสบทอดการบรรเลงรอบะ นายเซง สหลง อธบายเกยวกบการฝกหดรอบะวา“เรยนรดวยตนเองจากการดมะโยงโดยเรมฝกเมออายได30ป”สวนซอรอบะคนทใชสน“ไดมาจากนราธวาสอาย300ป”นอกจากนยงมความเชอเกยวกบซอรอบะวาจะไมใชวธการซอขายแตใชการมอบใหสบตอกนมาและเชอวาหากขายจะท�าใหมอนเปนไป กอนการบรรเลงซอรอบะมการบชาครดวยหมากพล3ค�าดายดบส�าหรบดายดบจะเกบไวเพอใชแกบนตายายเทยน4เลมและขาวสารส�าหรบขาวสารนนยงใชส�าหรบสาดใสรางทรงปลอมอกดวย (เซง สหลง, 2560,สมภาษณ) ในภาพรวมดานการสบทอดมอฮาหมดซอรอาบ(2560,สมภาษณ)แสดงทศนะวา“...ถาจะสอนกสอนไดในสถานศกษาแตกไมมหนงเพราะเรองงบไปจางวทยากรมามนไมพอคาใชจาย...”

9. โอกาสในการบรรเลงรอบะ โอกาสในการบรรเลงรอบะพบวาสวนใหญใชบรรเลงประกอบการแสดงมะโยง การแสดงรองเงง การแสดงหนงตะลงแขก และโนราแขก นอกจากนยงใชส�าหรบบรรเลงในงานแกบนประกอบสละการเขาสหนตจากขอมลดงกลาวยอมสรปไดวาโอกาสในการบรรเลงรอบะ แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ บรรเลงเพอความเพลดเพลน ไดแก บรรเลงประกอบการแสดงมะโยง การแสดงรองเงงการแสดงหนงตะลงโนราแขกและบรรเลงเพอประกอบพธกรรมไดแกงานแกบนงานไหวครหมอและงานสหนต



จากการสมภาษณเกยวกบการรบงานพบวาปจจบนงานแกบนเปนงาน

ทมโอกาสไปแสดงมากทสดดะรหแอมองใหขอมลเกยวกบการแกบนวา“...สมมตวา

บานนเขาบอกวาลกสาวเปนไข กบนตายายวาถาหาย จะเอามะโยงมาเลน...”

(ดะรหแอมอง,2560,สมภาษณ)นอกจากงานแกบนแลวโอกาสส�าคญในการแสดง

อกงานหนงคองานไหวครมะโยงมอฮาหมดซอรอาบอธบายวา“....คนทมพนฐาน

มะโยง เมอถงปหนง จะมาลงทรง ปหนงเดอนเจด เขาจะเรยกมะโยง ระหวาง

ประมาณเดอนหกเดอนเจด...”อยางไรกตามปจจบนพบวาในการเขาทรงพธดงกลาว

อาจไมใชดนตรประกอบ ซง มอฮาหมดซอร อาบ แสดงทศนะวา “....แตถามวา

สมบรณไหมกไมสมบรณ ยงไงกตองม แตถาไมมแลวอะไรจะเกดขน กยงไมร...”

(มอฮาหมดซอรอาบ,2560,สมภาษณ)

อภปรายผล ส�าหรบการอภปรายผลจากการศกษาองคความรและภมปญญารอบะ

ผวจยน�าเสนอตามประเดนดงน

1. ประเดนดานองคความรดนตร

1.1การเทยบเสยงจากการศกษาวธการตลอดจนเทคนคการบรรเลง

รอบะ พบวามลกษณะการบรรเลงทเปนเอกลกษณ นบตงแตเรองการเทยบเสยง

รอบะ ทแตกตางจากการเทยบเสยงของเครองดนตรประเภทเครองสทมลกษณะ

คลายคลงกนโดยทวไป เชน ซอสามสาย ตรวขแมร โดยการเทยบเสยงสายใน

(ดานขวาสดของผบรรเลง) เปนเสยงสงทสด สวนสายนอกเปนเสยงต�า (ดานซาย

ของผบรรเลง)ซงตามปกตการเทยบเสยงของเครองดนตรประเภทเครองสทม3สาย

ซอสามสายนน เสยงต�าจะเปนสายใน (ดานขวาของผ บรรเลง) และเสยงสง

จะเปนสายนอก (ดานซายของผบรรเลง) อยางไรตามกการเทยบเสยงรอบะ

จากการศกษาพบวาแมจะมวธการเทยบเสยงตรงขามกบซอสามสายหากแตคเสยง

ระหวางสายใน สายกลาง และสายนอก ยงคงมลกษณะเปนค 4 เชนเดยวกน

ซงสอดคลองกบลกษณะการเทยบเสยงเรบบของประเทศมาเลเซย จากหนงสอ



เรอง Makyung theMystical Heritage of Malaysia (Rahimidim and

SutungUmar,2011,p.93)ทไดอธบายวธการเทยบเสยงเรบบวามการเทยบเสยง

2 ลกษณะคอ ลกษณะท 1 การเทยบเสยงเปนค 4 เพอรเฟกต (Perfect 4th)ลกษณะท2การเทยบเสยงเปนค5เพอรเฟกต(Perfect5th)โดยการเทยบเสยงลกษณะท1สายในตรงกบเสยงซอลสายกลางเสยงโดและสายนอกเสยงฟา 1.2เทคนคการบรรเลง การบรรเลงรอบะมเทคนคการบรรเลงคลายคลงกบเครองดนตรประเภทเครองสอนๆ กลาวคอการใชเทคนคการพรมนวจากการศกษาพบวามการใชนวกลางเพอพรมปด (นว) เสยงม และใชนวนางเพอพรมเปด(นว)เสยงฟาอยางไรกตามลกษณะการพรมนวทพบในดนตรพนบานผวจยตงขอสงเกตวาไมเครงครดเหมอนดนตรไทยตามขนบ เชน ซอสามสายดงนนผบรรเลงจงคอนขางอสระในการใชเทคนคพรมนว ตามทตนพจารณาวาไพเราะเหมาะสมซงสอดคลองกบงานเขยนของJohnE.Kaemmer(1993,p.125)ซงอธบายแนวคดเรองสนทรยะในดนตรวา แทจรงแลวคณภาพในดนตรประกอบดวยคณสมบต หรอคณลกษณะของเสยง รปแบบของจงหวะ ท�านอง หรออาจกลาวโดยสรปคอลลาหรอรปแบบ(Style)หรอหากถามวาเหตใดถงผบรรเลงคนหนงจงบรรเลงไดดกวาคนอน ๆ ค�าตอบทได เชน เพราะเธอบรรเลงดวยใจมนมรสชาต

2. ประเดนดานการถายทอด และโอกาสในการแสดง 2.1ดานการถายทอด พบวาลกษณะการถายทอดการบรรเลงรอบะยงไมมการถายทอดอยางเปนระบบกรณของนายเซงสหลงนนใชวธการเลยนแบบจากการตดตามคณะมะโยงจากนนจงมาฝกเอง กลาวคอเปนลกษณะการเรยนแบบครพกลกจ�าดงนนขนตอนหรอระเบยบวธในการฝกหดจงไมมรปแบบตายตวเชนเดยวกบดนตรพนบานทปรากฏในประเทศไทยประเภทอน ๆ สอดคลองกบการศกษาเรอง ดนตรภาคใต ศลปน การถายทอดความร พธกรรมและความเชอของ บษกร บณฑสนต (2554, น.359 – 360) ซงกลาวถงการถายทอดความรดนตรพนเมองภาคใตซงม 3 ลกษณะ คอ การเรยนรจากครโดยตรง การเรยนร



โดยผเรยนเขาไปมสวนรวมปฏบตและมปฏสมพนธกบสงแวดลอม และการเรยนร

ทเกดจากความฉงนสนเทหทางเชาวนปญญา ซงส�าหรบการเรยนรของนายเซง ส

หลงนนจดอยในลกษณะท3มตดานการถายทอดสเยาวชนพบวาขาดการสนบสนนจากภาครฐ หนวยงานการศกษาตาง ๆ สวนหนงเปนผลกระทบจากความไมสงบจากผกอการรายสอดคลองกบการศกษาเรองระบ�าพนบานจงหวดปตตานทมรากมาจากดนตรรองเงงโดยวาททรพยสนและทศนยาวศพนธ(2551,น.45)กลาวถงการสรางสรรคระบ�าพนบานจงหวดปตตาน ซงขาดความตอเนอง อนเนองมาจากความไมสงบในพนท ท�าใหไมมงานแสดงใหกบศลปน ซงสงผลกระทบเปนลกโซท�าใหเยาวชนไมรจกศลปวฒนธรรมของตนเอง 2.2ดานโอกาสการแสดงพบวาตราบใดทคณะมะโยงยงสามารถยดโยงกบพธกรรมทเกยวกบระบบความเชอของผคนในสงคม เชน พธแกบน พธไหวครมะโยง การบรรเลงรอบะกยงคงโอกาสในการบรรเลงประกอบการแสดงมะโยงอยและถงแมจะเปนกลมเลกๆ ในสงคมหากแตความเชอยงคงมอทธพลตอคนในสงคมหรอชมชนเสมอสอดคลองกบการศกษาเรองโนรา:นาฏยะศลปะในฐานะเปนพนธกจอนศกดสทธของ จตตมา นาคเภท (2556, น.38) ซงไดกลาวถงการแสดงโนราในฐานะของการรายร�าเพอความศกดสทธ ซงยงคงมการสบทอด ถายทอดดานพธกรรมแมปจจบนวฒนธรรมการแสดงจะเปลยนแปลงไปตามยคสมยหากแตการบชาครโนรายงคงความส�าคญอยและเชอวาหากไมท�าพธจะท�าใหเกดความวบตตลอดจนอปสรรคตางๆ ทงยงสอดคลองกบความในต�ารานาฏยศาสตรอธยายท58(แสง มณวทร, 2541, น.219) กลาววา เพลงขบรอง และเพลงทมดนตร ท�าขนเพอใหแทตยทานพและเทพเจาทงปวงชอบใจเชนนนรอบะในฐานะของเครองดนตรทใชประกอบการแสดงมะโยงกยงคงมบทบาทหนาทตอไปเพอการประกอบพธกรรมเปนหลก



ขอเสนอแนะการวจย 1. ควรมการศกษารปแบบ เทคนค การถายทอดการบรรเลงรอบะของศลปนทานอนทกระจายอยใน3จงหวดชายแดนภายใตในรปแบบตางๆเชนบนทกลายลกษณอกษร ภาพถาย คลปเสยง วดทศน เพอรวบรวมองคความรทใกลสญหาย เผยแพรในรปแบบเอกสาร และสออเลกทรอนกส โดยหนวยงานการศกษาหรอวฒนธรรมประจ�าจงหวด 2. ควรมการถอดความรเพอสรางหลกสตรส�าหรบผสนใจเปนการสบทอดรวมทงสงเสรมใหเปนสวนหนงของการศกษาในหลกสตรวฒนธรรมประจ�าถนเพอใหเยาวชนในทองถนมความรตระหนกหวงแหนวฒนธรรมประจ�าถนของตน 3. ควรมภาคเครอขายในการจดการความรดานศลปวฒนธรรมประจ�าถนโดยคนในชมชน(ศลปนนกวชาการผน�าชมชนขาราชการองคกรธรกจ)เพอหากระบวนการในการปรบเปลยน ปรบปรง พฒนาวธการน�าเสนอใหสอดคลองกบ

ความเปลยนแปลงทางสงคม

เอกสารอางอง

จตตมา นาคเภท. (2556). โนรา : นาฏยศลปะในฐานะเปนพนธกจอนศกดสทธ.

ว.มนษยศาสตร, 20 (2),21-39.

เซงสหลง.ชาวบานต�าบลลดลอ�าเภอเมองจงหวดยะลา.(สมภาษณ,24พฤษภาคม

2560).

ดะหร แอมอง. ชาวบานต�าบลพรอน อ�าเภอเมอง จงหวดยะลา. (สมภาษณ,

2เมษายน2560).

ตวนมะมอและ.ชาวบานต�าบลธารครอ�าเภอสะบายอยจงหวดสงขลา.(สมภาษณ,

24พฤษภาคม2560).

ตนตาลโตนด. (2558).คนเมอวนท4เมษายน2561.จากhttp://tntaltond.

blogspot.com



บษกรบณฑสนต.(2554).ดนตรภาคใต : ศลปน การถายทอดความร พธกรรม

และความเชอ. กรงเทพฯ:ส�านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภญโญเวชโช.(2556).มะโยง : นาฏละครมลาย.ยะลา:มหาวทยาลยราชภฏยะลา.

มอฮาหมดซอร อาบ. ชาวบานต�าบลแมลาน อ�าเภอแมลาน จงหวดปตตาน.

(สมภาษณ,24พฤษภาคม2560).

ล�าใย ไชยสาล. (2542). การศกษาเครองดนตรพนบานภาคใต. วทยานพนธ

ศลปศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาไทยคดศกษา บณฑตวทยาลย

มหาวทยาลยทกษณ.

วนชยเออจตรเมศ.(2560). ทานงการบรรเลงรอบะ.[ภาพถาย].นครศรธรรมราช:

สาขาวชาดนตรมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช.

________.(2560). ปาแตแกแซ หรอ คนชก.[ภาพถาย].นครศรธรรมราช:


________.(2560).ปาแปปงง.[ภาพถาย].นครศรธรรมราช:สาขาวชาดนตร

มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช.

________.(2560). วธการจบคนชก.[ภาพถาย].นครศรธรรมราช:สาขาวชาดนตร


________.(2560). วธการจบคนทวน.[ภาพถาย].นครศรธรรมราช:สาขาวชาดนตร


________.(2560). วธการจบลกบดเพอเทยบเสยง.[ภาพถาย].นครศรธรรมราช:


________.(2560).สวนประกอบของรอบะ.[ภาพถาย].นครศรธรรมราช:


วาททรพยสนและทศนยาวศพนธ.(2551).ระบ�าพนบานจงหวดปตตานทมราก

มาจากดนตรรองเงง.ว.รสมแล.29 (1),42-45.



ส�านกงานวฒนธรรมจงหวดปตตาน. (2551). การมสวนรวมของเครอขาย

วฒนธรรมและชมชน ในการบรหารจดการวฒนธรรม : กรณศกษา

การแสดงมะโยง อ�าเภอเมอง จงหวดปตตาน. ปตตาน : ส�านกงาน

วฒนธรรมจงหวดปตตาน.

แสงมนวทร.(2541).นาฏยศาสตร.(พมพครงท2).กรงเทพฯ:กองวรรณกรรม

และประวตศาสตรกรมศลปากร.

Kaemmer, J.E. (1993).Music in Human Life : Anthropological

Perspectives on Music. Texas:UniversityofTexasPress.

Olomi, M. (2015). Kamanche, the Bowed String Instument of the

Orient.International Journal of Arts and Commerce. 4 (1),

92-101.From:https://ijac.org.uk/images/frontImages/gallery/

Vol._4_No._1/10._92-101.pdf

Rahimidim, Z. & RS.Umar.Sutung. (2011).Makyung the Mystical

Heritage of Malaysia. KualaLumpur:MPHGroupPrinting.



รือบะ : ซอสามสายแห่งชายแดนใต้ 1 Rueba : The...

Documents

Transcript of รือบะ : ซอสามสายแห่งชายแดนใต้ 1 Rueba : The...