บทท 2

ทฤษฎทเกยวของ

ในบทนจะกลาวทฤษฎทเกยวของกบระบบแจงเหตดบเพลงไหมอตโนมต ซงอคคภยกอใหเกด

ความสญเสยทงชวตและทรพยสนสาเหตสวนใหญมาจากขณะทเรมเกดเพลงไหมไมมคนอยหรอเกดใน

บรเวณทไมมคนเหนกวาจะรตวเพลงกลกลามจนเกนกาลงทคนไมกคนหรออปกรณดบเพลงขนาดเลกท

มอยภายในอาคารจะทาการสกดไฟได ดงนนในบทนจงขอกลาวถงทฤษฎในสวนตางๆของอปกรณท

ใชแจงเหตเพลงไหมดงรายละเอยดทกลาวตอไปน

2.1 อปกรณตรวจจบควน (Smoke Detector)

อปกรณตรวจจบควนเปนอปกรณททาหนาทตรวจสอบอนภาคของควนโดยอตโนมต สวน

ใหญการเกด เพลงไหมจะเกดควนไฟกอน จงทาใหอปกรณตรวจจบควนสามารถตรวจการเกดเพลง

ไหมไดในการเกดเพลงไหมระยะแรก แตกมขอยกเวนในการเกดเพลงไหมบางกรณจะเกดควนไฟนอย

จงไมควรนาอปกรณตรวจจบควนไปใชงาน เชน การเกดเพลงไหมจากสารเคมบางชนด หรอน ามน

หลกการทางาน โดยทวไปอปกรณตรวจจบควนจะทางานโดยอาศย หลกการคอเมอมอนภาค

ควน ลอยเขาไปในอปกรณตรวจจบควน อนภาพควนจะเขาไปกดขวางวงจรไฟฟา หรอกดขวางระบบ

แสงในวงจร หรอใชอนภาคควนในการหกเหแสงไปทตวรบแสง

ชนดของอปกรณตรวจจบควน แบงได 2 ประเภทใหญ คอ ชนด  ไอโอไนเซชน (Ionization)

ชนดโฟโตอเลกทรก ( Photoelectric )

2.1.1. อปกรณตรวจจบควนชนด ไอโอไนเซชน (Smoke Detector Ionization Type) ดงแสดง

ในรปท 2.1 ภายในเปนกลอง (Chamber) มแผนโลหะทมขวไฟฟาตางกน ทมสารกมมนตภาพรงส

(Radioactive) ซงจาทาหนาทกระตนอากาศภายในใหเกดการแตกตวเปนไอออน โดยไอออนในกลอง

จะทาหนาทเปนตวนาไฟฟาใหกระแสไฟฟาไหลผานทงสองขว เมอเกดควนเขาไปในกลอง จะทาใหคา

ความนาไฟฟาของอากาศลด และกระแสไฟฟาจะลดลงตามปรมาณควนทเพมขนจนถงคาทกาหนดไว

ระบบจะทางาน

5 

 

รปท 2.1 ภายในอปกรณตรวจจบควนชนด ไอโอไนเซชน (Smoke Detector Ionization Type)

รปท 2.2 การทางานของระบบ อปกรณตรวจจบควนชนด ไอโอไนเซชน (Smoke Detector Ionization)

ขณะยงไมมอนภาพของควน กระแสไฟฟาจะเดนสะดวก ระบบจะไมทางาน

6 

 

รปท 2.3 เมอมอนภาพควนมาตดทแผน Screen (เหนเปนจดดาๆ) จะเปนตวขดขวางกระแสไฟฟา ทาให

กระแสไฟฟาลดตาลงจนถงจดทระบบทางาน

ขอด

- สามารถตรวจจบควนทมอนภาคขนาดเลกกวา 1 ไมครอนทเกดจากการเผาไหมจนไดหมด

อยารวดเรว

ขอเสย

- ตรวจจบควนทอนภาคขนาดใหญและหนาทบทเกดจาการครตวอยางชา ไดดเทาระบบ

อปกรณตรวจจบควนชนด(Smoke Detector Photoelectric Type)

- หากมฝ นแมลงขนาดเลกหลดเขาไปในอปกรณ จะทาใหเกดการทางานผดพลาดได- กระแส

ลมและการกลนตวไอนาในอากาศทาใหอปกรณทางานผดพลาดได

- การเปลยนแปลงของความกดอากาศและความชนมผลทาใหระบบทางานผดพลาด

การแกไข(เรองความชน และความกดอากาศเปลยนแปลง)

เพอปดจดดอยดานนจงมการพฒนาเปนระบบอปกรณตรวจจบควนชนด ไอโอไนเซชนแบบ

กลองค กลองหนงจะรบอากาศจากภายนอก สวนอกกลองจะเปนกลองอากาศอางองทเปดชองเลกท

ยอมใหความชนผานได แตไมยอมใหอนภาคควนผาน กลองทงสองจะทาการเปรยญเทยบกนระหวาง

สองกลองถาความชน และความดนทงสองกลองเทากนระบบจะไมทางาน

7 

 

2.1.2 อปกรณตรวจจบควน ชนดโฟโตอเลกทรก (Smoke Detector Photoelectric Type) ม

หลกการทางานสองแบบคอ แบบหกเหของแสง และแบบใชควนกดขวางแสง

2.1.2.1 อปกรณตรวจจบควน ชนดโฟโตอเลกทรก แบบควนกดขวางแสง (Light Obscuration)

ดงแสดงในรปในท 2.4 ทางานโดยใชแหงกาเนดแสง (Emitted Light) ยงเขาทตวรบแสง (Detector

Light) เมอไมมควนไฟปรมาณแสงจะคงทๆคาหนงเสมอ เมอมอนภาคควนเขามาดงรปขวามอ อนภาค

ควนจะเขาไปกดขวางลาแสง แสงทสองเขาตวรบจะตาลงเรอยจนถงคาทกาหนดไวระบบจะทางานดง

แสดงในรปในท 2.5

รปท 2.4 อปกรณตรวจจบควน ชนดโฟโตอเลกตรก แบบควนกดขวางแสง (Light Obscuration)

รปท 2.5 ระบบการทางานของ อปกรณตรวจจบควน แบบกดขวางแสง (Light Obscuration)

8 

 

2.1.2.2 อปกรณตรวจจบควน ชนดโฟโตอเลกตรก แบบหกเหแสง (Light Scattering)ดงแสดง

ในรปในท 2.6 ทางานโดยมแหลงกาเนดแสงแตจะไมยงไปทตวรบแสงโดยตรงจะอาศยหลกการทวา

เมอมอนภาคควนเขามาในอปกรณ อนภาคควนจะหกเหแสงบางสวนไปทตวรบแสงเมอมควนมากขน

แสงกจะหกเหเขาตวรบแสงมากขนจนถงจดๆหนงทระบบจะทางานดงแสดงในรปในท 2.7

รปท 2.6 อปกรณตรวจจบควน ชนดโฟโตอเลกตรก แบบหกเหแสง (Light Scattering)

รปท 2.7 ระบบการทางานของ อปกรณตรวจจบควน แบบหกเหแสง (Light Scattering)

9 

 

ขอด

เหมาะกบการตรวจจบควนทมขนาดใหญตงแต 1 ไมครอนขนไป คอควนทเกดจากการสนดาป

ไมสมบรณ เชนเกดเพลงไหมในทอบอากาศ

2.2 การตดตงอปกรณตรวจจบควน

การตดตงอปกรณตรวจจบควนตองตดตงในตาแหนงทสามารถตรวจจบควนไดสะดวกและไม

ถกกดขวาง อปกรณตรวจจบควนจะมปฏกรยาตอบสนองหรอทางานเมอควนลอยมากระทบและเขาไป

ยงสวนตรวจจบควนของอปกรณตรวจจบควน ฉะนนการกาหนดจดหรอตาแหนงมความสาคญมาก ใน

การออกแบบตดตงอปกรณตรวจจบควนตองวเคราะหถงตาแหนงทมโอกาสเกดเพลงไหม วเคราะหถง

การเคลอนตวของควน วเคราะหถงการเบยงเบนของควนจากทศทางลมการ ระบายอากาศ สภาพผว

เพดาน รปรางเพดาน ความสงของการตดตงอปกรณตรวจจบควน ระยะหางและความสงทกลาวตอไป

เปนเพยงระยะมากสดทสามารถตดตงไดในสภาพปกตเทานนในบางกรณทตองการความแมนยาอาจ

ตองทาการตทดสอบในสถานทจรงรวมดวยกอนเรมเราจะตองมารจกควนไฟกนกอน คอ อากาศรอน

จานควนลอยสงขนในแนวดง และจะหยดลอยตวเมออณหภมของควนเยนตวลงเทากบอณหภมของ

อากาศรอบขาง ฉะนนในบรเวณทมเพดานสงอาดตองตดตงอปกรณตรวจจบควนในระดบตาเพอให

ควนลอยไปถงอปกรณได หรอตดตงใหต ากวาหลงคาทมอณหภมสง

2.3 ความสงในการตดตงอปกรณตรวจจบควน

สาหรบอปกรณตรวจจบควนชนดจดตองตดตงในตาแหนงความสงไมเกน 10.5 เมตร และหาง

จากเพดานลงมา ประมาณ 25 มลลเมตร ถง 270 มลลเมตรดงแสดงในตารางท 2.1 สาหรบอปกรณ

ตรวจจบควน ชนดลาแสง ตองตดตงในตาแหนงความสงไมเกน 25 เมตร และหางจากเพดานลงมา

ประมาณ 300 มลลเมตร ถง 750 มลลเมตร (ตองระวงตวรบลาแสงถกบดบงหรอแสงจาซงอาดทาให

การทางานตดพลาดได)ดงแสดงในตารางท2.1

10 

 

ตารางท 2.1ตาแหนงตดตงอปกรณตจรวจจบควน

ความสงทตดตง(เมตร) ระยะหางจากฝาเพดาน หรอ หลงคาไมนอยกวา (มลลเมตร)

อปกรณตรวจจบควนชนดลาแสง อปกรณตรวจจบควนชนดจด

3.5 300 25

4.0 300 40

6.0 300 100

8.0 300 175

10.0 350 250

10.5 360 270

12.0 400 -

14.0 450 -

16.0 500 -

18.0 550 -

20.0 600 -

22.0 650 -

24.0 700 -

25.0 750 -

 

11 

 

2.4 ระยะหางระหวางอปกรณตรวจจบควนชนดจด

2.4.1 สาหรบเพดานหรอพนผวเรยบ

ระยะหางระหวางอปกรณตรวจจบควน ดวยกนเองไมเกน 9.0 เมตร และหางจากผนงไมเกน

4.5 เมตร

กรณตดตงในทางเดนกวางไมเกน 3.6 เมตร ระหวางอปกรณตรวจจบควน ดวยกนเองไมเกน 12.0

เมตร และหางจากผนงไมเกน 6.0 เมตร

2.4.2 สาหรบเพดานหรอพนผวเอยง

สาหรบฝาเพดานเอยงมากกวา 1:20 การตดตงอปกรณตรวจจบควน ในดานแนวยาวขนานจว แถว

ยอดจว หางกนไมเกน 9.0 เมตร

สาหรบฝาเพดานเอยงมากกวา 1:20 การตดตงอปกรณตรวจจบควน ในดานแนวยาวขนานจว แถว

รมชายคา หางกนไมเกน 18.0 เมตร และหางจากผนงไมเกน 9.0 เมตร

สาหรบฝาเพดานเอยงมากกวา 1:20 การตดตงอปกรณตรวจจบควน ในดานแนวยาวขนานจว แถว

ระหวางยอดจว กบ รมชายคา หางกนไมเกน 18.0 เมตร และระยะหางระหวางแถวไมเกน 9.0 เมตร

2.4.3 ระยะหางจากผนง เนองจากบรเวณทผนงชนกบ เพดานจะเกดจดอบอากาศขน

อปกรณตรวจจบควนตองตดตงหางจากผนงไมนอยกวา 300 มลลเมตร แตไมเกน 4.5 เมตร กรณ

มผนงกนแตไมชนเพดาน แตหางไมเกน 300 มลลเมตร ใหถอเสมอนเปนผนงชนเพดาน

2.4.4 ระยะหางจากหวจายลม

ตองตดตงอปกรณจบควนหางจากหวจายลมไมนอยกวา 400 มลลเมตร

2.4.5 ระยะหางสาหรบพนท ทมอตราการระบายอากาศสง ( 15 Air change / 1 hour)

ระยะหางระหวางอปกรณตรวจจบควน ดวยกนเองไมเกน 6.3 เมตร และหางจากผนงไมเกน 3.15

เมตร (ในกรณความเรวลมเกน 3 เมตร/วนาท จะตองลดระยะลง โดยคานวณเปนพเศษ)

2.4.6 ระยะหางในพนทมสงกดขวางการไหลของควน (เชนบรเวณพนทมคานมาบลอกเปนชองๆ

เปนตน)

กรณพนทเพดานสงเกน 2.0 เมตร แตไมเกน 4.0 เมตร มคานยนลงมาไมเกน 300 มลลเมตร

กรณพนทวางระหวางรองคาน ไมเกน 4 ตารางเมตร ระยะหางระหวางอปกรณจบควน ไมเกน 6.3 เมตร

หางผนงไมกน 3.15 เมตร โดย จะตองตดตงอปกรณตรวจจบควน ตดตงอปกรณจบควนบรเวณใตคา

12 

 

กรณพนทวางระหวางรองคาน เกน 4 ตารางเมตร ระยะหางระหวางอปกรณจบควน ไมเกน 9.0

เมตร หางผนงไมกน 4.5 เมตร แตใหตดตงอปกรณตรวจจบควนไวทพนแทน ทจะตดตงไวทคานดง

กรณดานบน

กรณพนทเพดานสงเกน 4.0 เมตร มคานยนลงมาไมเกน 100 มลลเมตรระยะหางระหวาง

อปกรณตรวจจบควน ดวยกนเองไมเกน 9.0 เมตร และหางจากผนงไมเกน 4.5 เมตร โดยตดตงไวใต

คาน แตถาระยะหางระหวางคานเกนกวา 9.0 เมตรจะตองตดตงอปกรณจบควนทเพดาน บรเวณระหวาง

คานเพมอกหนงตว

2.5 อปกรณตรวจจบความรอน (Heat Detector)

รปท 2.8 อปกรณตรวจจบความรอน (Heat Detector)

อปกรณตรวจจบความรอน (Heat Detector)แสดงไดดงรปท 2.8 จดเปนอปกรณเรมสญญาณ

(Initiating Devices) ทเปนอปกรณตนกาเนดของ สญญาณเตอนอคคภย หรอ เรยกกนวา อปกรณเรม

สญญาณแบบอตโนมต (Automatic Initiation Devices) เปนอปกรณแจงอคคภยอตโนมตรนแรกๆม

หลายชนด ซงนบไดวาเปนอปกรณทราคาถกทสด และมสญญาณแจงเตอนผดพลาด (FaultAlarm) นอย

ทสดในปจจบน อปกรณตรวจจบความรอนทนยมใชกนมดงตอไปน

13 

 

2.5.1 อปกรณตรวจจบความรอนชนดจบอตราการเพมของอณหภม (Electronic Heat

Detector Rate-of-Rise) ดงแสดงในรปในท 2.9 อปกรณชนดนจะทางานเมอมอตราการเพม ของ

อณหภมเปลยนแปลงไปตงแต 10 องศาเซลเซยสใน 1 นาท สวนลกษณะการทางานคอเมออากาศใน

สวนดานบนของสวนรบความรอนเกดถกความรอน จะขยายตวอยางรวดเรวมาก จนอากาศทขยายไม

สามารถเลดลอดออกมาในชองระบายได ทาใหเกดความดนสงมากขน และไปดนแผนไดอะแฟรมให

ไปดนขาคอนแทคแตะกน ทาใหอปกรณตรวจจบความรอนนสงสญญาณไปแจงเหตยงตควบคมระบบ

ปองกนอคคภย

รปท 2.9 อปกรณตรวจจบความรอนชนดจบอตราการเพมของอณหภม

2.5.2 อปกรณตรวจจบความรอนชนดจบอณหภมคงท(Electronic Heat Detector /Fixed

Temperature)ดงแสดงในรปในท2.10 อปกรณชนดนจะทางานกตอเมออณหภมของ Sensors สงถงจดท

ไดกาหนดไว ซงมตงแต 60 องศาเซลเซยส ไปจนถง 150 องศาเซลเซยสในการทางานจะอาศยหลกการ

ของโลหะ 2 ชนด เมอถกความรอน แลวเกดมสมประสทธการขยายตวแตกตางกนโลหะทงสองจะมา

แนบตดกน (Bimetal) ทาใหโลหะเกดการบดตวและโคงงอไปอกดานหนงกจะทาใหเกดมการขยายตว

ท แตกตางกนเมออณหภมลดลงกจะกลบคนสสภาพเดม

14 

 

รปท 2.10 อปกรณตรวจจบความรอนชนดจบอณหภมคงท

2.5.3. อปกรณตรวจจบความรอนชนดรวม (Combination Heat Detector) ดงแสดงในรปในท

2.11โดยอปกรณชนดนจะรวมเอาทงคณสมบตในการตรวจจบ แบบ Fixed Temperature และ Rate of

Rise เขามาอยในอปกรณตวเดยวกน เพอการตรวจจบความรอนทเกดขนไดทงสองลกษณะ และเพม

ความไวในการตรวจจบใหดขนอปกรณตรวจจบความรอนแบบ Electronic Heat Detector ทง 3 แบบท

กลาวไปนน ในการนาไปใชงานสามารถทจะเทสทดสอบ การทางานจรงของอปกรณกอนได แลวหาก

เกด เหตเพลงไหมขน ตวอปกรณตรวจจบความรอนเมอทาการตรวจจบเหตเพลงไหมไปไดแลว ตว

อปกรณตรวจจบชนดน กจะยงคงใชงานไดตามปกต

รปท 2.11 อปกรณตรวจจบความรอนชนดรวม (Combination Heat Detector)

15 

 

2.5.4. อปกรณตรวจจบความรอนชนด Mechanical Heat Detectorsดงแสดงในรปในท 2.12

จะเปนอปกรณตรวจจบความรอน แบบทรวมทง ระบบ Fixed Temperature และ Rate of Rise เขามา

ทางานรวมกนในอปกรณตว เดยวกน แตการตรวจจบ แบบ Fixed Temp แผนโลหะทนามาใชในการ

ควบคมความรอนเวลา ตรวจจบ จะไมสามารถกลบคนสสภาพเดมได เมอเวลาทเหตเพลงไหมดบเปน

ปกตแลว และ อปกรณชนดMechanical น กไมสามารถนาไปทดสอบ การทางานจรงของตวอปกรณ

ได เพราะถานาไปทดสอบ แผนโลหะในการตรวจจบความรอนกจะบดตวและโคงงอไปเลย ไม

สามารถใชงานตรวจจบความรอนไดอกตอไป ดวยเหตผลดงกลาวนเองทาใหอปกรณตรวจจบความ

รอน ชนด Mechanical Heat Detectors จงมราคาขายทถกมากๆ

รปท 2.12 อปกรณตรวจจบความรอนชนด Mechanical Heat Detectors

2.6 อปกรณตรวจจบเปลวไฟ (Flame Detector)

อปกรณตรวจจบเปลวไฟแสดงไดดงรปท 2.13 โดยปกตจะนาไปใชในบรเวณพนทอนตราย

และมความเสยงในการเกดเพลงไหมสง (Heat Area) เชน คลงจายน ามน, โรงงานอตสาหกรรม, บรเวณ

เกบวสดทเมอตดไฟจะเกดควนไมมาก หรอบรเวณทงายตอการ ระเบดหรองายตอการลกลาม อปกรณ

ตรวจจบเปลวไฟจะดกจบความถคลนแสงในยานอลตราไวโอเลตซงมความยาวคลนอยในชวง 0.18-

0.36 ไมครอนทแผออกมาจากเปลวไฟเทานนแสงสวางทเกดจากหลอดไฟและแสงอนฟราเรตจะไมม

ผลทาใหเกด Fault Alarmไดการพจารณาเลอกตดตง อปกรณตรวจจบ ในบรเวณตางๆ เราจะคานงเรอง

ความปลอดภยของชวต, ความเสยงตอการเกดอคคภย ในบรเวณตางๆ และลกษณะของเพลงทจะเกด

เพอทจะตดตงอปกรณตรวจจบท เหมาะสมสถานทและไมสนเปลองคาใชจายมากเกนไป

16 

 

รปท 2.13 อปกรณตรวจจบเปลวไฟ (Flame Detector)

2.7 อปกรณเรมสญญาณแบบมอดงจากบคคล (Manual Pull Station)

อปกรณเรมสญญาณแบบมอดงจากบคคล ( Manual Pull Station) เปนอปกรณเรมสญญาณ

แบบใชมอดง หรอกด หรอทบกระจก (Break Glass) จากบคคลทเหนเหตการณ สวนใหญจะตดตงไว

ในจดตางๆททคนเหนไดงาย

รปท 2.14 Manual Pull Station แบบดงหรอบดกญแจ

17 

 

รปท 2.15 Manual Pull Station แบบกด

2.8 อปกรณแจงสญญาณดวยเสยงและแสง หลงจากอปกรณเรมสญญาณทางานโดยสงสญญาณมายงตควบคม(FCP) แลว (FCP) จงสง

สญญาณออกมาโดยผานอปกรณ ไดแก กระดง,ไซเรน ,ไฟสญญาณ เปนตนเพอใหผ อยอาศย

ผรบผดชอบหรอเจาหนาทดบเพลงไดทราบวามเหตเพลงไหมเกดขน

รปท 2.16 อปกรณแจงสญญาณดวยเสยงและแสง

 

18 

 

2.9 ระบบเครองสบนาดบเพลง (Fire Pump System)

ระบบเครองสบน าดบเพลง (Fire Pump System) เปนระบบทมความจาเปนตอสถานทท

ตองการความปลอดภยจากอคคภย อยางเชน แหลงชมชน หางสรรพสนคา อาคารสง และหนวยงาน

ราชการตางๆ เปนระบบปมน าดบเพลงทมใหเลอกเหมาะกบงานหลากหลายแบบ ไมวาจะเปนระบบ

ขนาดเลก หรอขนาดใหญ และการควบคมการทางานไดทงแบบ Manual และ Automatic

การแบงประเภทเครองสบน าดบเพลงตามการตดต งจะมดวยกน 2 ประเภท คอ แบบ

นอน (Horizontal) และแบบตง(Vertical) ซงการเลอกลกษณะตามการตดตงนน จะตองคานงถงระดบ

น าเรมตนทใชเครองสบน าดบเพลงดดและจายออกไปยงระบบทอดบเพลง สวนประเภทของระบบตน

กาลงของเครองสบนาดบเพลงม 2 ประเภท คอ แบบเครองยนตดเซลและแบบมอเตอรไฟฟา โดยระบบ

ทงสองประเภทสามารถใชกบเครองสบนาดบเพลงทงแบบนอนและตง รปรางของเครองสบนาดบเพลง

ทงสองแบบจะมลกษณะตามรปขางลางน

รปท 2.17 เครองสบนาดบเพลงแบบนอน

19 

 

รปท 2.18 เครองสบนาดบเพลงแบบตง

2.10 ขนาดเครองสบนาดบเพลง สาหรบขนาดของเครองสบนาดบเพลง ตามมาตรฐานสากลนน มการกาหนดขนาดของเครอง

สบนาดบเพลงไดอยางชดเจน ซงในการเลอกใชจะตองเลอกใหอยในขนาดทระบไวตามตารางท 2.2

ตารางท 2.2 ขนาดเครองสบนาดบเพลง

ลตร/นาท (แกลลอน/นาท) ลตร/นาท (แกลลอน/นาท) ลตร/นาท (แกลลอน/นาท)

1. 95 (25) 8. 1,514 (400) 15. 7,570 (2,000)

2. 189 (50) 9. 1,703 (450) 16. 9,462 (2,500)

3. 379 (100) 10. 1,892 (500) 17. 11,355 (3,000)

4. 568 (150) 1 1. 2,839 (750) 18. 13,247 (3,500)

5. 757 (200) 12. 3,785 (1,000) 19. 15,140 (4,000)

6. 946 (250) 13. 4,731 (1,250) 20. 17,032 (4,500)

7. 1,136 (300) 14. 5,677 (1,500) 21. 18,925 (5,000)

20 

 

2.11 การเลอกประเภทเครองสบนาดบเพลง ในการเลอกเครองสบน าดบเพลงแบบตงแสดงในรปในท 2.19 นนระดบของแหลงน าดบเพลง

จะตองมระดบสงกวาระดบทอดดน าของเครองสบน าดบเพลง โดยเครองสบน าดบเพลงแบบนอนนจะมหลายลกษณะ เชน แบบหอยโขง เปนตน

รปท 2.19 เครองสบนาดบเพลงแบบตง

โดยปกตเครองสบน าดบเพลงแบบหอยโขง ดงแสดงในรปในท 2.20 จะเลอกใชกบความ

ตองการปรมาณน าดบเพลงทไมเกน 750 แกลลอนตอนาท ในกรณทมความตองการปรมาณน าดบเพลง

สงมากกวา 750 แกลอนตอนาท ควรเลอกใชเครองสบนาดบเพลงแบบอน

รปท 2.20 เครองสบนาดบเพลงแบบหอยโขง

21 

 

รปท 2.21 การตดตงเครองสบนาดบเพลงแบบตง

ในกรณทแหลงน าดบเพลงมระดบน าต ากวาระดบทอดดน าของเครองสบน าดบเพลงจะตองทา

การเลอกเครองสบนาดบเพลงเปนแบบตง (Vertical Type) เทานน โดยการออกแบบและตดตงจะตองมการจดสรางตะแกรงกนขยะ หรอเศษสงของตางๆ ทจะเขามาในบอน าทใชสาหรบการดดน าของเครองสบน าดบเพลง รวมทงการตดตงตวกรอง (Strainer) ไวทปลายของทอดดเสมอเครองสบน าดบเพลงรกษาแรงดนในระบบ (Jockey Pump) โดยปกตเปนเครองสบน าทใชมอเตอรไฟฟาเปนตนกาลง หนาทของเครองสบน าดบเพลงรกษาแรงดนน คอการเตมน าทดแทนน าสวนทอาจมการรวซมออกไปจากระบบทอน าดบเพลง โดยเครองสบน านจะทางานโดยอตโนมตเมอแรงดนภายในระบบทอน าดบเพลงลดลงจากระดบทกาหนดไว และเมอมการเตมน าอยในระดบปกตแลว เครองสบน านจะหยดเองโดยอตโนมตเชนกนหองเครองสบน าดบเพลงจะตองมเสนทางการเขาออกทปลอดภยและสามารถเขาไดโดยสะดวกตลอดเวลา ตาแหนงของหองควรจะอยในพนททมการระบายอากาศไดดและไมมน าทวมขง ผนงหองเครองสบนาดบเพลงจะตองมอตราการทนไฟไดไมนอยกวา 2 ชวโมง

22 

 

2.12 อปกรณประกอบระบบ อปกรณประกอบของระบบเครองสบน าดบเพลง ตองเปนอปกรณทออกแบบและผลตเพอใช

กบเครองสบน าดบเพลงเทานน โดยอปกรณตางๆ เหลานจะตองไดรบการรบรองการทดสอบตามมาตรฐานสากลเทานน อปกรณหลกของระบบเครองสบนาดบเพลงประกอบดวยอปกรณดงตอไปน คอ

1. อปกรณระบายลมอตโนมตสาหรบเครองสบน าดบเพลง โดยมขนาดไมนอยกวา12.7 มลลเมตร

2. วาลวลดแรงดน (Pressure Relief Valve) เพอปองกนแรงดนเกนทดานสง (Discharge) ของเครองสบนาดบเพลง

3. มาตรวดแรงดน จะตองมขนาดเสนผาศนยกลางของมาตรวดไมนอยกวา 90 มลลเมตร (3 ½ นว) พรอมวาลวปดเปดขนาด 6.25 มลลเมตร (1/4 นว)

4. วาลว ปด -เ ปด จะตอง เ ปนวาลว ทสามารถเ หนการปด -เ ปดไดดวยตา เปลา เ ชนวาลว OS&Y วาลวปกผเสอ เปนตน

5.มาตรวดอตราการไหลของน าดบเพลง เพอใชในการตรวจสอบและทดสอบเครองสบน าดบเพลง

6. ตควบคมเครองสบนาดบเพลง จะตองมอปกรณควบคมทใชในการควบคมสงงานเครองสบนาดบเพลงและจะตองถกออกแบบเพอใชสาหรบการควบคมเครองสบนาดบเพลงเทานน

ดงนนเมอมการตดตงระบบเครองสบน าดบเพลง (Fire Pump System) ดงทไดกลาวมาขนตน เมอแหลงชมชน หางสรรพสนคา อาคารสง และหนวยงานราชการตางๆ หากเกดเหตการณอคคภยขนมาจะสามารถชวยปองกนไมใหไฟและควนไฟลกลามออกไปยงพนทหรอหองใกลเคยงทาใหไฟอยภายในพนททจากดและเมอเชอเพลงทอยภายในพนทนนหมดลงไฟกจะดบ สามารถลดความสญเสยทจะเกดจากเหตการณเลวรายทางดานอคคภยไดอยางมากเลยทเดยว 2.13 หวกระจายนาดบเพลง

หวกระจายน าดบเพลงสามารถแบงไดเปน 2 ประเภทหลกตามประเภทของการตรวจจบความรอน (Heat Sensing Element) ทหวกระจายน าดบเพลง ซงสามารถแบงออกไดเปนแบบโลหะ (Fusible Element) และแบบกระเปาะแกว (Glass Bulb) โดยในการตรวจจบความรอนของแตละประเภทนน จะมการกาหนดอณหภมการทางานของหวกระจายน าดบเพลงระบไวอยางชดเจน เพอสะดวกตอการเลอกใชงานในพนททมอณหภมแตกตางกน

23 

 

รปท 2.22 หวกระจายนาดบเพลงแบบโลหะ รปท 2.23 หวกระจายนาดบเพลงแบบกระเปาะแกว

ในการเลอกอณหภมการทางานของหวกระจายนาดบเพลง ใหเหมาะสมกบพนททตองการ

ตดตงนน สามารถตรวจสอบอณหภมไดจากตารางท 2.3 

ตารางท 2.3 การเลอกอณหภมทางานของหวกระจายนาดบเพลง

อณหภมสงสดท ระดบเพดาน

(องศาเซสเซยส)

อณหภมทางาน (องศาเซสเซยส)

ประเภทของ อณหภม

รหสส (Color Code)

โลหะ รบความรอน

ของเหลวใน กระเปาะแกว

38 57 - 77 ธรรมดา ไมมส สมหรอแดง

66 79 - 107 ปานกลาง ขาว เหลองหรอเขยว

107 121 – 149 สง นาเงน นาเงน

149 163 - 191 สงมาก แดง มวง

191 204 – 246 สงมากพเศษ เขยว ดา

246 260 - 302 สงยงยวด สม ดา

24 

 

สาหรบการแบงลกษณะการตดตง (Orientation Type) ของหวกระจายน าดบเพลงนนสามารถ

แบงออกไดเปน 2 ประเภทหลก คอ แบบควา (Pendent Type) แสดงดงรปท 2.24 และแบบตง (Upright

Type) แสดงดงรปท 2.25 ซงหวกระจายน าดบเพลงนนมการตดตงไดหลายแบบ เชน แบบฉด

กาแพง (Side Wall Type) เปนตน

รปท 2.24 ลกษณะของหวกระจายนาดบเพลงแบบควา (Pendent Type)

รปท 2.25 ลกษณะของหวกระจายนาดบเพลงแบบตง(Upright Type)

2.14 การจดแบงประเภทความเสยงภยของพนท การแบงประเภทความเสยงภยของพนทสาหรบระบบหวกระจายนาดบเพลงนนสามารถจาแนก

ออกเปน 3ประเภทดงตอไปน พนทความเสยงภยตา (Light Hazard Occupancies) พนทความเสยงภยปานกลาง (Ordinary Hazard Occupancies) พนทความเสยงภยสง (Extra Hazard Occupancies)

25 

 

2.14.1 พนทความเสยงภยตา พนททมความเสยงภยดานอคคภยตานน จะมปรมาณเชอเพลงอยในระดบตา ซงมตวอยางของ

พนท เชน 1) อาคารพกอาศย 2) สานกงานทวไป รวมถงหองคอมพวเตอร 3) สโมสร 4) โรงพยาบาล 2.14.2 พนทความเสยงภยปานกลาง

พนทกลมนจะมลกษณะการใชงานทเกยวของกบของเหลวทตดไฟ (Combustible Liquid) หรอของเหลวไวไฟ (Flammable Liquid) ในปรมาณไมมากจะแบงเปน 2 กลม คอ 1) พนทความเสยงภยปานกลาง กลมท 1 เชน 1.1 พนททจอดรถและแสดงรถยนต 1.2 โรงงานผลตภณฑทเปนแกว 1.3 โรงซกรด 1.4 โรงงานผลตอาหารบรรจกระปอง 1.5 โรงงานผลตอาหารเพอการบรโภค 1.6 โรงงานทาขนมปง 1.7 โรงงานผลตอปกรณอเลคทรอนคส 1.8 โรงงานผลตเครองดม 2) พนทความเสยงภยปานกลาง กลมท 2 เปนกลมทมโอกาสเกดการตดไฟมากกวากลมท 1 เชน 2.1 โรงงานสงทอ 2.2 โรงงานยาสบ 2.3 โรงงานสงพมพ 2.4 โรงงานสารเคม 2.5 โรงสขาว 2.6 โรงงานผลตยางรถยนต 2.7 โรงานแปรรปไม 2.8 โรงงานผลตกระดาษและเยอกระดาษ 2.9 โรงงานผลตอาหารสตว

26 

 

2.14.3 พนทความเสยงภยสง พนทกลมนจะมลกษณะการใชงานทเกยวของกบของเหลวทตดไฟ (Combustible Liquid) หรอของเหลวไวไฟ (Flammable Liquid) ในปรมาณมากจะแบงเปน 2 กลม คอ 1) พนทความเสยงภยสง กลม 1 เชน 1.1 โรงงานผลตภณฑยาง 1.2 โรงพมพ (ทมการใชหมกพมพ ทมจดวาบไฟตากวา 37.9 องศาเซลเซยส) 1.3 โรงงานผลตไมอดและไมแผน 1.4 โรงงานฟอกยอม ปนฝาย เสนใยสงเคราะห และฟอกขนสตว 1.5 โรงหลอดวยแบบโลหะ 2) พนทความเสยงภยสง กลม 2 เปนกลมทมโอกาสเกดการตดไฟสงมากกวากลมท 1 เชน 2.1 โรงงานผลตยางมะตอย 2.2 โรงพนส 2.3 โรงกลนน ามน 2.4 โรงงานผลตภณฑน ามนเครอง 2.5 โรงชบโลหะทใชน ามน 2.6 โรงงานพลาสตก 2.7 พนทลางโลหะดวยสารละลาย 2.15 การตดตงหวกระจายนาดบเพลง

ในการตดตงหวกระจายนาดบเพลงนน จะตองทาการตรวจสอบโครงสรางเพดานของพนททตองการปองกนดวยหวกระจายนาดบเพลง เพอทาการระบพนทครอบคลมการทางานของหวกระจายนาดบเพลงไดอยางถกตอง ตามรายละเอยดในตารางท 2.4 ตารางท 2 .4 พนทครอบคลมของหวกระจายนาดบเพลงเทยบกบประเภทพนทเสยงภย

ประเภทของโครงสราง ประเภทของพนทเสยงภย

อนตรายตา (ตารางเมตร)

อนตรายปานกลาง (ตารางเมตร)

อนตรายสง (ตารางเมตร)

โครงสรางเพดาน - ไมมสงกดขวาง 20.25 11.70 9.00

โครงสรางเพดาน – มสงกดขวางไมตดไฟ 18.00 11.70 9.00

โครงสรางเพดาน - มสงกดขวางตดไฟ 15.12 11.70 9.00

27 

 

ดงนนถาหากสานกงานตางๆ มการออกแบบและตดตงระบบหวกระจายน าดบเพลงอตโนมตท

ดมประสทธภาพกจะสามารถปองกนและลดอนตรายจากความเสยหายของทรพยสนลดการเสยชวต

ของพนกงานและเจาหนาทในกรณของการเกดเหตอคคภยลงไดมากเลยทเดยว

2.16 ถงดบเพลงแบบมอถอ (Portable Fire Extinguisher)

ถงดบเพลงแบบมอถอนนหลายทานอาจจะสงเกตเหนตดตงอยตามจดตางๆทงในโรงงาน

อตสาหกรรม สถานศกษา สถานทราชการ หรออาคารบานเรอนตางๆ แตทานทราบหรอไมวาถาเกด

อคคภยถงดบเพลงทตดตงในจดตางๆนน เปนชนดทถกตองและเหมาะสมสาหรบใชในการดบเพลง

หรอไม สามารถดบไฟทเกดจากการตดไฟของกาซฯทรวออกมาไดหรอไม และถงดบเพลงเหลานม

วตถประสงคในการใชอยางไร ถงดบเพลงแบบมอถอมวตถประสงคเพอการใชดบเพลงทเกดขนใน

ขนตน ซงเพลงไหมนนยงไมมความรนแรงมากนก ฉะนนการเลอกใชประเภทของสารดบเพลงทบรรจ

อยภายในถงดบเพลงแบบมอถอใหถกตองตรงกบประเภทของไฟทเกดขนจงเปนสงสาคญในการ

ดบเพลงขนตน

ประเภทของถงดบเพลงแบบมอถอสามารถแบงตามชนดของสารเคมแหงทบรรจในถงไดเปน

3 ประเภท 1.โ ซ เ ด ย ม ไ บ

คารบอเนต (Sodium Bicarbonate Based) สารเคมกลมนจะมประสทธภาพในการดบเพลงทเกดกบไฟ

ประเภท ข (Class B) และไฟประเภท ค (Class C) แตโดยทวไป จะใชในการดบเพลงทเกดจากน ามนท

ใชในการประกอบอาหาร 2. โ ป แ ต ส เ ซ ย ม (Potassium

Based) สารเคมดบเพลงประเภทนมคณสมบตในการดบเพลงสาหรบไฟประเภท ข(Class B) และไฟ

ประเภท ค (Class C)ไดดกวากลมโซเดยมไบคารบอเนต 3.โมโนแอมโมเนยมฟอสเฟต

(Mono Ammonium Phosphate) หรอเรยกวาสารเคมแหงดบเพลงเอนกประสงค (ABC Multi-Purpose

Dry Chemical) เหมาะสาหรบไฟประเภททก (Class A) ไฟประเภท ข (Class B) และไฟประเภท ค

(Class C) แตไมเหมาะกบการดบเพลงนามนทใชในการประกอบอาหารเนองจากอาจเกดการลกไหมซ า

ได รวมทงไมใชในการดบเพลงกบอปกรณไฟฟาทมมลคาสงเนองจากจะทาใหอปกรณไฟฟาเหลานน

เสยหายได

28 

 

ตารางท 2.5 คณสมบตของสารดบเพลงแตละประเภท

ลาดบ ชอเคม สตรเคม ชอทางการคา

1 โซเดยมไบคารบอเนต NaHCO3 ผงเคมแหงกรดเกลอโซดา

2

โปแตสเซยม ไบคารบอเนต

KHCO3 ผงเคมแหง Purple K

3 โปแตสเซยม คลอไรด KCI ผงเคมแหง Super K

4

โมโนแอมโมเนยม ฟอสเฟต

(NH4) H2PO4

ผงเคมแหง ABC หรอ เอนกประสงค

รปท 2.26 ถงดบเพลงแบบมอถอแบบตางๆ

29 

 

ในการตดตงถงดบเพลงแบบมอถอ (ยกเวน เครองดบเพลงแบบลอเขน) ควรตดตงใหถกตองตามขอกาหนดตอไปนคอ

1. การตดตงถงดบเพลงแบบมอถอทมน าหนกรวม (Gross Weight) ไมเกน 18.14 กโลกรม(40ปอนด) จะตองทาการตดตงใหสวนบนสดของถงสงไมเกน 1.50 เมตร (5 ฟต) โดยวดจากพน

2. ในกรณทถง (ยกเวนถงแบบมลอเขน) มน าหนกเกน 18.14 กโลกรม (40 ปอนด) จะตองตดตงใหจดบนสดของถงสงไมเกน 1.00 เมตร (3-1/2 ฟต) โดยวดจากพน

3. สาหรบกรณทไมสามารถกระทาการตดตงใหเปนไปตามขางตนได จะตองทาการตดตงใหสวนลางสดของถงอยสงจากพนไมนอยกวา 100 มลลเมตร (4 นว) 2.17 การเลอกประเภทสารดบเพลง

ในการแบงระดบอนตรายสาหรบพนทตางๆ นนจะมความแตกตางในสวนของการจดเกบหรอการใชงานในพนททมปรมาณเชอเพลงทแตกตางกน โดยสามารถแบงระดบอนตรายไดเปน 3 ระดบ คอ

1. อนตรายระดบตา (Low Hazard) คอ พนททมเชอเพลงทสามารถทาใหเกดไฟประเภท ก (Class A) มากกวาเชอเพลงสาหรบไฟประเภท ข (Class B) โดยเมอเกดเพลงไหมแลวจะมการลกลามไฟในระดบตาเชน สานกงาน หองเรยน หองประชม หองรบแขก หองพกในโรงแรมเปนตน

2.อนตรายระดบปานกลาง (Ordinary Hazard) คอ พนททมเชอเพลงของไฟประเภท ก (Class A) และ ข (Class)มากกวาพนทอนตรายระดบตา เชน พนทรบประทานอาหารพนทขายสนคา พนทรานคาโรงงานขนาดเลก พนททางานวจย โชวรม รถยนต พนทจอดรถยนตเปนตน

3. อนตรายระดบสง (High Hazard) คอ พนททมการจดเกบ การผลต การใช การผสม ของเชอเพลงทเกดไฟประเภท ก และ ข เปนจานวนมาก ตวอยางเชน พนททางานไม พนทซอมรถ พนทแสดงสนคา พนทจดเกบผลตภณฑ พนทผลตผลตภณฑ เชน ผลตส การชบ การพนเคลอบ รวมถงพนททมการจดเกบสารไวไฟ เปนตน

30 

 

ตารางท 2.6 ความสามารถในการดบเพลงของสารดบเพลงแตละประเภท

ประเภทของสารดบเพลง

(Fire Extinguishing Agents)

ประเภทของไฟ (Fire Classification)

ก (A)

ข (B)

ค (C)

ง (D)

นา กาซคารบอนไดออกไซด (CO2) โฟม (Foam) เชน AFFF, AR-AFFF เปนตน ผงเคมแหงเอนกประสงค (Multipurpose-ABC) ผงเคมแหงกลมโปแตสเซยม ผงเคมแหงกลมโซเดยมไบคารบอเนต แกสดบเพลง เชน Halotron-1 เปนตน สารดบเพลงพเศษ (Dry Powder)

√ √ √ √ √

√ √ √ √ √

√ √ √ √

√

2.18 อตราการดบเพลง (Fire Rating)

การกาหนดอตราการดบเพลงของถงดบเพลงแบบมอถอ จะมการอางองการทดสอบตามมาตรฐานของ Underwriter’s Laboratories Inc. (UL) ประเทศสหรฐอเมรกา โดยใหสถาบนทเชอถอไดเปนผทาการทดสอบหรอมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมเครองดบเพลงยกหวชนดผงเคมแหง ตามประกาศกระทรวงอตสาหกรรม ฉบบท 1970 (พ.ศ. 2537) ออกตามความในพระราชบญญตมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมตารางท 14 เปนตวอยางการกาหนดอตราการดบเพลงของถงดบเพลงแบบมอถอ สามารถนาไปดบไฟประเภท ก (Class A) โดยทดสอบกบไมทมขนาดตางๆกน

31 

 

การเลอกถงดบเพลงแบบมอถอสาหรบการดบเพลงกบไฟประเภท ข นน จะมหลกเกณฑพจารณาอตราการดบเพลงและระยะหางของการฉดทปลอดภยการตดตงถงดบเพลงแบบมอถอสาหรบการดบเพลงกบไฟประเภท ข นน จะตองทาการตดตงโดยการกาหนดระยะหางของเครองดบเพลงและระยะในการเขาถงเครองดบเพลงใหมสมพนธกบระดบอนตรายของพนทและอตราการดบเพลงของถงดบเพลงแบบมอถอทเลอกใชดวยสาหรบการเลอกถงดบเพลงแบบมอถอเพอใชในการดบเพลงกบไฟประเภท ค (Class C) นน โดยปกตจะเลอกใชสารดบเพลงทไมนาไฟฟาและไมทาใหเกดความเสยหายกบอปกรณไฟฟาทใชงาน ดงน นในการเลอกสารดบเพลง สามารถเลอกไดหลายแบบ เชน กาซคารบอนไดออกไซดสารเคมแหง และแกสดบเพลงตางๆ เปนตน การตดตงถงดบเพลงแบบมอถอเพอใชในการดบเพลงกบไฟประเภท ค (Class C) นน จะตองมระยะหางกนไมเกน 23 เมตร

ดงนนเมอเกดเหตการณเพลงไหม ถงดบเพลงจงถอเปนอปกรณดบเพลงยามฉกเฉนทเราสามารถหยบมาใชไดใกลตวทสด กอนทรถดบเพลงจะมาถง โดยบนตวถงดบเพลงจะระบประเภทของไฟทเหมาะกบชนดของถงดบเพลงเอาไวบนตวถงดงทไดกลาวไวขางตน ทงนกเพอใหการเลอกใชอปกรณดบเพลงเกดประโยชนและถกประเภทของการใชงาน ในการตดตงถงดบเพลงจะตองตดตงในทๆเหมาะสม มองเหนงาย สะดวกในการใชงาน รวมไปถงตองแนะนาสมาชกในบานหรอในอาคารใหศกษาและทาความเขาใจวธใชงานดวย นอกจากนแลวยงตองหมนตรวจสอบ ทาความสะอาดอปกรณดบเพลงตามกาหนดเวลาทระบไวในคมอการใชงาน อยาใหกลายเปนเพยงถงเหลกไรคา เพราะเมอเกดเหตการณฉกเฉน ถงดบเพลงจะเปนอปกรณทสาคญทนาทางรอดมาสชวตและทรพยสนของทกชวตทอาศยอยในทนน 2.19 ตฉดนาดบเพลง (Fire Hose Cabinet)

ภายในต Fire Hose Cabinet ดงแสดงรปท 2.26 จะประกอบดวย 1. สายรบนาดบเพลง(สายสวมเรว) เปนสายสขาว ขนาด 2.5 นว ยาว 30 เมตร มอายการใชงาน

ประมาณ5ป

2. ถงดบเพลง 1 ถง

3. ขวาน 1 อน

4. หวฉดนาดบเพลง

ภายในตจะมทอรบสงนาดบเพลงอยภายในสาหรบตอกบสายรบนาดบเพลงเพอดบไฟใน

บรเวณจดใกลเคยง ตฉดนาดบเพลงจะมระยะหางระหวางตไมเกน 64 เมตร (ตามทกฎหมายกาหนด)

และหนาตจะตดรายละเอยดวธการใชสายดบเพลง กระจกดานหนาตเปนกระจกนรภย กรณฉกเฉน

สามารถทบแตกได

32 

 

รปท 2.27 ตฉดนาดบเพลง (Fire Hose Cabinet)