บทท 1 บทน า

1.1 หลกการและเหตผล

ความเปนชายขอบ คอ สถานะของการถกก าหนดตวตนในมตสงคมอกรปแบบหนงใหมความส าคญเปนเพยงกลมหรอบคคลทถกลดคณคาจากตวตนทแทจรงไปจากกลมใหญในสงคมโดยกระบวนการของอ านาจทมาจากศนยกลาง (สรชย หวนแกว, 2546 : 12) ศนยกลางในทนอาจเปนไปไดโดยหลายมต ทงจากรฐทใชนโยบายในการด าเนนการพฒนาจนเกดกลมทมสถานะ “เปนอน” เชน ชมชนสลมในเขตเมองทไมสามารถเขารบการบรการจากรฐไดอยางชมชนอนๆในเมอง ชาวเขาทกลายเปนผรกผนปาจากนโยบายการก าหนดเขตปาสงวน (เนตรดาว ย งยบล, 2544 : 2) หรอเกดจากกระแสวฒนธรรมหลกทสรางมาตรฐานของสงคม จนเกดการเบยดขบกลมวฒนธรรมยอยใหกลายเปนชายขอบทางวฒนธรรม เชน กลมรกรวมเพศ หญงขายบรการ หรอผปวยเอดส ทถกมองวาเปนกลมทมกขดตอระบบศลธรรม ทมเพยงความสมพนธแบบหญงชายและเพศชาย-หญง(ปนแกว เหลองอรามศร, 2546 : 15) โดยการทก าหนดคณสมบตเหลอเพยงไมกอยาง ตามอยางทกลมหลกในสงคมตองการ เชนการมผวเดยวเมยเดยว การทผหญงมอาชพเปนนกบญช และหามเปนทหาร (เสนาะ เจรญพร, 2548 : 20) นอกจากน ความเปนชายขอบยงเกดจากความพยายามทจะดนตวเองเขาเปนสวนหนงของกลมหลกในสงคมเพอใหไดรบการยอมรบโดยการสรางอตลกษณใหมของตนเพอผสมผสานกบกลมหลก แตยงคงตวตนไวและไมสามารถกลนเขาเปนสวนหนงได เชน ชาวเขาเผามง ทถกมองวาเปนกลมชายขอบเพราะปลกฝนและตดยา จงพยายามปรบเปลยนวถชวตเดมเพอสรางอตลกษณใหมโดยการสรางรปแบบของประเพณความเชอดวยการน าเอาฝนเขามาเปนสวนประกอบในพธกรรม เพออธบายความสมพนธของชมชนกบฝน(อรญญา ศรผล, 2544 : 44) ความเปนชายขอบ ลกษณะดงกลาวปรากฏอยทวไปในสงคม มทงทสามารถมองไดในเชงรปธรรมและทซอนทบกบกลมอนในสงคมจนไมสามารถแยกแยะในลกษณะทเปนนามธรรม คนชายขอบอนเกดจากการแบงเขาแบงเราจงมอยมากมายในสงคม

2

ภาพของคนชายขอบไมเพยงแตปรากฏในสงคมเทานน ในงานวรรณกรรมกปรากฏใหเหน เชนกน หากสงคมเปนภาพสะทอนของวรรณกรรม ในทางกลบกนวรรณกรรมกเปนภาพสะทอนของสงคม การผสมผสานระหวางสงคมและวรรณกรรมจงเปนความกลมกลนทแยกจากกนไมได โดยเฉพาะสงคมไทยทเผชญกบเหตการณตางๆทงการเมอง เศรษฐกจและสงคม สงผลตอการสรางสรรควรรณกรรมใหมเนอหาทเปนไปในทางเดยวกนสง ดวยเหตนเรองส น นวนยาย หรอ บทกว จงไดสอดแทรกเรองราวของปรากฏการณทางสงคมลงไปผานบรบทของเรองและสรางตวละครเพอถายทอดอดมการณทางความคด ลกษณะดงกลาวจงท าใหสงคมและวรรณกรรมมความเชอมโยงกนอยางแนบแนน

ความไมหยดนงของวงวรรณกรรมท าใหผลงานทางวรรณกรรมทกประเภทมการแขงขนทจะพฒนาตวเอง จนกระทงเกดการคดเลอกงานเขยนทดพรอมทงดานรปแบบ เนอหา และกลวธ จนเกดเวทการประกวดมากมายในสงคมไทยตามอยางสากลทมการคดเลอกงานทมคณภาพ จนท าใหเกดรางวลวรรณกรรมสรางสรรคยอดเยยมแหงอาเซยน หรอซไรตขนมาในป พ.ศ. 2522 และยงคงมความตอเนองมาจนถงปจจบน เปนระยะเวลากวา 30 ป เปนรางวลทสอมวลชนสนใจและไดรบการวพากษวจารณในกลมนกเขยน นกวจารณ และนกวชาการ ทงดานบวกและลบเสมอ ตวละครในวรรณกรรมซไรตท าหนาทส าคญเชนเดยวกบตวละครในวรรณกรรมทวไป ในฐานะทเปนตวแทนความคดและความจรง ตวละครโดยทวไปเปนคนสมมตทผเขยนสรางจากจนตนาการใหมลกษณะ บคลก และวถชวตคลายมนษยปถชนทผอานสมผสในชวตจรง มการน าเสนอพฤตกรรม ความคดและรปแบบดานตางๆของชวตทสมจรงโดยเฉพาะในนวนยายผเขยนจะพรรณนาบคลกลกษณะและนสยใจคอของตวละครไดอยางละเอยด จนผอานเกดความรสกคลอยตามจนตนาการ คดถงการมตวตนอยและแสดงพฤตกรรมดงกลาวจรงในสงคม หรอกระตนใหนกถงบคคลทเคยรจกในนวนยายบางเรองและเปรยบเทยบกบพฤตกรรมของบคคลจรงในความทรงจ า โดยมรปแบบเนอหาหลากหลายแนว เชน แนวสะทอนชวตชนบท เราจะเหนความเปนนวนยายทสะทอนภาพสงคมและเรองราวของความเปนชายขอบไปพรอมๆ กน ดงเชน นวนยายเรอง ลกอสาน(2522) ทสะทอนสภาพชวตครอบครวทตอสกบความแหงแลง แนววพากษสงคม ดงเชน นวนยายเรอง ค าพพากษา(2525) ทสะทอนตวละครอยาง “ฟก” ทเปนเหมอนเหยอทถกผคนในสงคมมองเปนผอน จนถกพพากษาชวตและตายอยางไรคา เปนตน ในสวนของกวนพนธ เนอหาไดขามพนขนบทางวรรณศลปและความหวานซง ขยบตนเองออกมาบรรจเรองของสงคมอยเชนกน เชน บทบาทเรองเพศในสงคม พบในรวมบทกว ใบไมทหายไป (2532) ทสะทอนคณคาของผหญง ในโลกทผชายเปนใหญหรอปตาธปไตย และสะทอนมมมองของเพศหญงทมบทบาทส าคญในสงคมไมแพเพศชาย ใน

3

สวนของเรองสนกมเนอหาหลากหลาย มงน าเสนอเนอหาและตวละครทสะทอนสงคม เชน การพฒนาของสงคมเมองทสรางวถชวตของผคนใหมความเปนอยทแออดบนทองถนน ใน ครอบครวกลางถนน (2536) เปนตน

การศกษาเรองคนชายขอบปจจบนถกจ ากดอยเพยงงานคนควาวจยภายใตกรอบของการ

พฒนา และเปาหมายเปนเพยงกลมบคคลหรอพนทในสงคมจรงเทานน แตการศกษาทครอบคลมไปจนถงศาสตรอนยงไมปรากฏ การศกษาวจยเรองตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต มงใชกรอบความรและทฤษฎของทางสงคมศาสตรและมนษยศาสตรรวมกน

อกประการหนง งานวรรณกรรมในปจจบนมเปาหมายเพอสรางใหมความนาสนใจทงใน

เรองของรปแบบ เนอหา และกลวธ โดยสรางงานใหทนสมยกบโลกและสงคมอยเสมอ แนวโนมของวรรณกรรมกระแสหลกจงมกเนนเชงสรางสรรคเปนส าคญ ผวจยมองวาปรากฏการณเชนนมความส าคญเปนอยางยง เนองจากสถานการณดงกลาว ทงผสรางและผเสพวรรณกรรมก าลงจะปลดปลอยตวเองออกจากความเปนจรง เพอเขาสความบนเทงอยางเตมรปแบบ แตการสรางสรรคงานวรรณกรรมนนนอกจากเพอความบนเทงแลว ยงเชอมโยงความเปนจรงเขาไปไมทางใดกทางหนง โดยเฉพาะตวละครทยงคงความหลากหลาย มระบบคดและความเชอทตงอยบนพนฐานของวฒนธรรม สงคม และภมปญญาทสบทอดมาตามกระแสของสงคม ดงนนการศกษาตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรตจงเปนการศกษาสภาพของสงคมจรงทสะทอนในวรรณกรรมไปพรอมๆกน

1.2 วตถประสงคของการศกษาวจย

1. เพอจ าแนกประเภทของตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต 2. เพอศกษาบทบาทของตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต 3. เพอศกษากลวธในการน าเสนอตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต

1.3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการศกษา

1.เขาใจลกษณะของตวละครชายขอบลกษณะตางๆทปรากฏในวรรณกรรมซไรต 2. เขาใจบทบาทของตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต

4

3.รและเขาใจกลวธการสรางตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต 4.รและเขาใจถงลกษณะการสะทอนมมมองเรองคนชายขอบของนกเขยนทไดรบรางวลซไรต วามการสะทอนเรองของคนชายขอบตางจากนกเขยนทวไป

1.4 กรอบคดและทฤษฎทเกยวของ

กรอบคดความเปนชายขอบ การศกษาในครงนผวจยไดเลอกกรอบทฤษฎของความเปนชายขอบมาวเคราะหและจ าแนก

ลกษณะตวละครทปรากฏในวรรณกรรมซไรต ค าวา “ชายขอบ” พจนานกรมศพทสงคมวทยา องกฤษ – ไทยฉบบราชบณฑตยสถาน

(2524 : 166) ใหความหมายไววา

…การอยวงนอก การไมมสวนเกยวของโดยตรงในการคดหรอตดสนใจ กลมทยงไมถกกลนเปนสวนหนงของกลมใหญอยางสมบรณ กลมทละทงวฒนธรรมเดมของตนไปบางสวน และยงไมไดเปนทยอมรบอยางสมบรณในวฒนธรรมใหมทกลายมาเปนวถชวตของตน ค านมกจะน ามาใชกบกลมคนทอพยพยายเขามาอยใหม ในกลมคนนจะมวฒนธรรมใหมๆผสมกนมากมาย ดงนนทศนคต คณคา และแบบอยางพฤตกรรมทแสดงออกมากจงมไดมลกษณะของวฒนธรรมใดวฒนธรรมหนง อกค าหนงทเกยวของกนกคอ “ชนกลมนอย”(Minority Group) พจนานกรมเลมเดยวกน

(166) ไดนยามวา

…กลมคนซงก าหนดโดยขนาดหรอสวนของประชากรวามจ านวนนอยกวาประชากรสวนใหญ กลาวคอ เปนกลมยอย ซงมแบบอยางวฒนธรรมยอยอยภายในสงคมใหญ ชนกลมนอยในสงคมตางๆมเอกลกษณหรอพนธะผกพนกนดวยเชอชาต สญชาต ศาสนา หรอลกษณะอนๆ ทางวฒนธรรมทเหนไดชดเจนวาตางไปจากชนสวนใหญของสงคม ในสงคมทมปญหาเกยวกบสมพนธทางเชอ

5

ชาต มกพบวา ชนกลมนอยตกอยในฐานะทถกเดยดฉนทและไดรบการปฏบตไมเทาเทยมกบคนสวนใหญ

จะเหนไดวาทงสองค า มความใกลเคยงกนเปนอยางมาก แตค าวา “ชนกลมนอย” นนเนน

มมมองโดยใช “จ านวน”เปนส าคญในการพจารณา อยางไรกด คนกลมนอยกคอสวนหนงของคนชายขอบอยางหลกเลยงไมได ดวยปรมาณทนอยกวาคนกลมใหญ จงท าใหมสถานะทตางจากผอน และมกจะไดรบการปฏบตทตางจากคนสวนใหญเชนกน

ชศกด วทยาภค(2541: 17-18)เสนอวา

…ความเปนชายขอบขอบ (Marginality) หมายถง ผคนทดอยอ านาจ (The Powerless) คนทตกเปนเบยลาง (The Subordinate)ของคนกลมใหญและคนยากไร (The Have - nots) และเมอคนเหลานเปนคนชาตพนธ คนกลมนอย เพศทสาม และไมมต าแหนงแหงทในสงคม หรอเรยกรวมๆวามสถานะเปน “คนอน(The Others)” อกดวยแลว จงท าใหคนเหลานตกอยในสถานการณทถกกดกนออกซ าแลวซ าเลา (Multiple Exclusions) หรอเปนคนชายขอบในพหมต (Multiple Marginalities) จงแทบจะกลาวไดวาศกดศรของความเปนมนษยของคนเหลานเทากบศนย

นกสงคมศาสตรในยคหลงสมยใหมไดใหความส าคญกบการศกษาวจยเกยวกบกลมคนทเรยกรวมๆกนวาเปน “คนทถกกดทบไว” ไมวาจะเปนชาตพนธกลมนอย ผหญง คนพการ กลมรกรวมเพศ และแมแตชาวไรชาวนาทในสงคมไทยอาจกลาวไดวาเปนมวลชนชายขอบของสงคมใหญ (The Marginal Mass) คนเหลานมกจะถกกดกนหรอเบยดขบออกจากสงคม (The Excluded or Marginalized) ไมวาจะเปนบรบททางภมศาสตร เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การเมองและสงแวดลอม สรยา สมทคปต(2542 : 21)ไดใหความหมาย ของคนชายขอบวา

...กลมคนทมชวตอยกงกลางหรอหางไกลศนยกลางทงทางภมศาสตรและสงคมวฒนธรรม ในทางภมศาสตร“คนชายขอบ”มกจะเปนกลมคนทตอง

6

ยายออกจากภมล าเนาดงเดมดวยเหตผลทางธรรมชาต เศรษฐกจ การเมองและสงคมวฒนธรรม การตงถนฐาน การประกอบอาชพหรอวถชวตของคนกลมนตองเผชญกบการแกงแยงแขงขนเพอเขาถงทรพยากรทมอยอยางจ ากด เกดการกดกนและเอารดเอาเปรยบจากคนกลมใหญซงอยอาศยในดนแดนหรอเขตภมศาสตรนนมากอน ในทางสงคมวฒนธรรม “คนชายขอบ”ยอมกลายเปนคนกลมนอยในสงคมใหม วฒนธรรมประจ ากลมจงเปนวฒนธรรมยอยทไมไดรบการยอมรบ หรอไดรบการเลอกปฏบตจากผคนในกระแสวฒนธรรมหลก การเรยนรการปรบตวและการดนรนเพอทจะเอาตวรอดหรอมชวตอยภายใตสภาพการณดงกลาวจงเปนสาระส าคญของวถชวตของประชากรทอาศยอยในวฒนธรรมชายขอบ

จากนยามดงกลาวสามารถสรปลกษณะของความเปนคนชายขอบไดดงน คอ จากนยามดงกลาวสามารถสรปลกษณะของความเปนคนชายขอบไดดงน คอ

1.กลมคนทตงถนฐานอยบรเวณชายแดนระหวางรฐ บนพนทสงหรอพนททไกลหางจากศนยกลางแลวมความพยายามทจะเขามาสศนยกลางเพอสรางโอกาสในการขยบตนเอง หรอเปลยนวถชวตรวมกบคนในเมองเพอการยอมรบและเปนสวนหนงของกลมศนยกลาง

2.กลมคนทไมมสถานภาพความเปนพลเมองของรฐใดรฐหนง ถกมองวาเปนคนท

ลอแหลมตอความมนคงของประเทศชาตและถกกดกนไมใหมสวนรวมทางการเมอง 3.กลมคนทมวฒนธรรมทแตกตางจากสงคมใหญ ทงดานภาษา ศาสนา และความเชอ ท า

ใหถกมองวาเปนพวกลาหลง เปนคนอน หรอพวกไรการศกษา มกเปนผลผลตของสงคมสมยใหม เชน เดกวยรน กลมคนชรา หญงบรการ ผปวยหรอผทไดรบผลของระบบสขภาพสมยใหม เดกทครอบครวแตกแยก และเพศทสาม

4.กลมคนทถกมองวามระบบการผลตทไมมประสทธภาพ มวถการด ารงชวตทเพยงแคยง

ชพ คนเหลานมกตงถนฐานอยในทไดรบผลกระทบจากความเสอมโทรมของสงแวดลอมทตนเองไมไดเปนผกอขน ยงไปกวานนอาจถกมองวาเปนพวกท าลายสงแวดลอม ในบางสถานการณคน

7

ชายขอบรวมถงผทไดรบผลของการพฒนาดานเศรษฐกจอกดวย เชน ผทตกเปนทาสของนายทนเงนก หรอ กลมทลมเหลวจากสภาวะเศรษฐกจตกต า ดงนนจะเหนไดวากระบวนการกลายเปนคนชายขอบในทางสงคมศาสตรจงมสาเหตมาจากการทบคคลหรอกลมบคคลทถกปฏเสธหนทางทจะเขาถงการไดรบต าแหนงส าคญและสญลกษณทางเศรษฐกจ ศาสนา อ านาจทางการเมองในสงคม และการยอมรบใหเปนสวนหนงกบระบบอ านาจนนเอง

นยามของคนชายขอบขางตนสามารถนยามของตวละครชายขอบทปรากฏในวรรณกรรมซไรต

ไดดงตอไปน

1.ตวละครชายขอบในทางภมศาสตร 2.ตวละครชายขอบในทางการเมอง 3.ตวละครชายขอบในทางสงคมและวฒนธรรม 4.ตวละครชายขอบในทางเศรษฐกจและเศรษฐศาสตรการเมอง

1.5 เอกสารและงานวจยทเกยวของ เอกสารและงานวจยทเกยวของสามารถจ าแนกได 2 ประเภท คอ เอกสารและงานวจยทเกยวของกบคนชายขอบ และเอกสารและงานวจยเกยวกบวรรณกรรมซไรต

1.5.1 เอกสารและงานวจยทเกยวของกบคนชายขอบ จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบคนชายขอบ ปรากฏงานลกษณะทเกยวของ

มากมาย ทเปนการศกษาโดยใชกรอบคดของความเปนชายขอบ งานทปรากฏเปนการน ากรอบคดและทฤษฎเกยวกบคนชายขอบมาวเคราะหกลมสงคมท

ปรากฏวาระการเคลอนไหวตามบรบทตางๆ เชน การศกษาของธวช มณผอง (2546)เรองกระบวนการสรางความรชายขอบในวกฤตการณสขภาพ:กรณศกษาส านกทรงแหงหนงในจงหวดเชยงใหม ทไดน าเอาแนวคดของความเปนชายขอบทปรากฏในสงคมทแนวความรอนทไมเปนวทยาศาสตรถกเบยดขบภายใตวาทกรรมสขภาพแบบวทยาศาสตร ผวจยพบวาเกดการปะทะกนระหวางสองขวความเชอบนรางกายของมนษย การคนพบประการส าคญคอความรของคนชายขอบ

8

สามารถตอบสนองกบความทกขของมนษยไดรอบดาน อธบายการเชอมโยงทกมตของชวตทงกายภาพและจตวญญาณ ภายใตกรอบความเชอและศรทธาของวาทกรรมส านก “ส านกทรง” ทถกจดใหเปนชายขอบความรของวทยาศาสตรการแพทย ขณะเดยวกนกเปนชายขอบของความเชอแบบพทธ กลบพบวามอ านาจมาก เมอผคนหมดศรทธาในวาทกรรมอนทงหมด

การศกษาของ อรญญา ศรผล (2544) เรอง ฝนกบคนมง : พลวตความหลากหลายและ

ความซบซอนแหงอตลกษณของคนชายขอบ พบวาสงคมมงกลายเปนกลมคนชายขอบจากการเบยดขบของสงคมดวยภาพลกษณของยาเสพตดและการท าลายสงแวดลอมจากการเกษตร มกระบวนการสรางกลมมงใหเปนคนชายขอบแทรกอยทวไปในสงคม โดยเฉพาะสอทสรางวาทกรรมการพฒนาบนพนทสงและภาพลกษณของมงทตดฝนและเผาปา นอกจากน ยงพบดวยวาอตลกษณแบบชายขอบทรฐใหนยามชาวมงมลกษณะนงตายตว แตการตอบโตทางวาทกรรมของมงกลบไมหยดนง โดยมการสรางรปลกษณใหมขนมา เชน การอธบายการประกอบพธกรรมของชมชนทตองใชฝนเปนสวนประกอบ และการสรางภาพลกษณนกอนรกษธรรมชาตและเปดเจรจากบกลมทเคยเหนวามงเปนนกท าลาย

นอกจากงานทเกยวกบแนวคดของคนชายขอบแลว ยงปรากฏงานลกษณะทใกลเคยงกนอก

ประการ กคอเรองของวาทกรรม เนองจากกระบวนการเบยดขบใหกลายเปนคนชายขอบนนใชแนวคดของความสมพนธเชงอ านาจเขามาเกยวของ

การศกษาของสนทร ค ายอด(2552) เรอง การสรางภาพลกษณผหญงเหนอในนวนยายของ อ.ไชยวรศลป โดยการใชกรอบคดเรองของวาทกรรมในการความหมายของผหญงเหนอ พบวาภาพลกษณผหญงเหนอมความออนแอ ใจงาย รกสวยรกงาม เกยจคราน เปนการสรางภาพทแฝงอคตมาอยางตอเนอง เปนชายขอบอกมตหนงของสงคม การศกษาดงกลาวพบวา อ.ไชยวรศลปไดพยายามปรบเปลยนภาพของผหญงลานนาใหแตกตางไปจากเดม โดยการสรางผหญงเหนอใหเขมแขงและฉลาด โดยใชการตอบโตกนผาน “ตวบท” คองานวรรณกรรม เพอตอตานการครอบง าภาพลกษณผหญงเหนอ

การศกษาความเปนชายขอบทสามารถน ามาเชอมโยงกบการศกษาตวละครชายขอบไดคอเรองของ อตลกษณ ในการศกษาของธดารตน พทธอาสน (2551)เรองการศกษากระบวนการออกแบบเครองแตงกายทสะทอนอตลกษณ พบวาเครองตกแตงทงหมดมความแวววาว มการใช

9

เทคนคการปกและการเยบเดนเสน เพอใหเกดลวดลายและแนวตะเขบ และยงพบวาลวดลายทตกแตงเปนลายกราฟกทมความโคงมน พลวไหว และมลายดอกไมหรอมลวดลายแบบผาลกไม แสดงถงการสรางความแตกตางจากคนอนเพอใหเกดความโดดเดน พรอมๆกบยงไดจ าแนกตวเองเขากบเพศชายโดยไดเลอกแตงกายใหมลกษณะคลายทางเพศชาย และในทางตรงกนขามกลมเกยกลบมองกลมเกยดวยกนเองถงลกษณะภายนอกทบงบอกความเปนตวตนเกยวาบคคลนนเปนเกยหรอไมผานทางรปแบบเสอผาเชนกน ลกษณะดงกลาวเปนการเชอมตอตวตนทางวฒนธรรมกลมยอยเกยกบกลมวฒนธรรมหลก หลอมรวมเปนกลมกอนเพอตอกย าคณคาของคนตอการด ารงอยในสงคมอยางเปนรปธรรม ผลการศกษาดงกลาวเปนการเชอมโยงถงการศกษาเรองของตวละครอนเปนเพศทางเลอกในวรรณกรรมซไรตเพราะท าใหเขาใจถงกระบวนการเปนอนและความพยามกลนเขาเปนสวนหนงในสงคม ท าใหเขาใจการเปนกลมชายขอบในสงคมไดดยงขน

การศกษาขางตนสอดคลองกบผลการศกษาของนรสา วงศพนารกษ (2552) เรอง การ

รบรอตลกษณทางเพศของนกเรยนวยรนตอนตน ผลการศกษาท าใหทราบพฒนาการของเดกทรบรเรองเพศของตนผานประสบการณในรปแบบตางๆสาเหตทเดกชายหญงทลกษณะของอตลกษณทางเพศทตางจากเพศสภาพทวไปเนองจากการรบรเ รองเพศสภาพของเดกว ยรนตอนตน ประกอบดวยเพศสรระ บทบาทางเพศสภาพ อตลกษณเกยวกบเพศสภาพและวถทางเพศ ซงเดกวยรนตอนตนรบรความเปนชายเปนหญงจากสภาพภายนอก โดยเฉพาะเรองเครองแตงกาย บคลกและกรยาทาทาง ดานอตลกษณทเกยวกบเพศสภาพ เดกหญงรสกภมใจเรองความเปนแม และไดปกปองลกตามสญชาตญาณการเปนแม แตกขดแยงเรองของความรสกเสยเปรยบเพศชาย ในขณะทเดกชายรสกภมใจในความแขงแรง ความเปนสภาพบรษและความอสระ ปจจยส าคญทมผลตอการรบรอตลกษณทางเพศของเดกวยรนตอนตน ไดแก การอบรมจากครอบครว อทธพลของสอ และการเรยนในโรงเรยน ผลการศกษาดงกลาวชวยอธบายปรากฏการณของเพศทางเลอกทเตบโตมาจนถงวยผใหญ โดยบรบทของสภาพแวดลอมมสวนส าคญไปพรอมกบปฏกรยาของรางกาย ชวยอธบายความตางและความเหมอนของกลมชายขอบในผลการศกษาคนชายขอบไดอยางสมเหตสมผล

งานศกษาเรอง การชวงชงอตลกษณ “กะเทย”ในงานคาบาเรตโชว ของเปรมปรดา

ปราโมช ณ อยธยา(2546) เปนความพยามยามทจะเสนอทางเลอกใหมในการมองภาพลกษณกะเทยใหกาวพนคตเกาเกยวกบภาพลกษณทตายตวเชงลบ ผลการศกษาพบวา กะเทยเลอกเปดพนททางสงคมผานการน าเสนอตวตนในเงอนไขตางๆ ทงในชวตประจ าวน และบนเวทในฐานะทเปนสวน

10

หนงของธรกจทองเทยว ตวตนและ เพศในความหมายทเปนสถานะ มความหลากหลาย สลบกลบไปมาแลวแตจะเลอกใชสมพนธกบใครในสถานการณใด ท งยงเปนประโยชนตอการสรางสรรคงาน ผลการศกษาดงกลาวสอดคลองการศกษาเรองของอตลกษณของเพศทสามทพยายามชวงชงพนทและอธบายตวตนในสงคมอยางเปนระบบ การชวงชงพนทของกะเทยในการศกษาดงกลาวชวงอธบายภาวะของคนชายขอบในสงคมใหชดเจนมากขน

นอกจากนยงมผลการศกษาของพจมาน นตยใหม (2550)เรองของการอธบายปรากฏการณหนงของกลมคนชายขอบเรอง รอยสก : การสรางอตลกษณทปรากฏบนเรอนรางตน พบวารอยสกแตเดมมงเนนเรองการสรางกศโลบายไวยดเหนยวจตใจในการสรบ ใหผลทางดานไสยศาสตรในการอยยงคงกระพน และเมตตามหานยม ทท าใหตนมเสนหเปนทรก นยมชมชอบของบคคลทวไป โดยเฉพาะประวตของรอยสกในเรองของการสกเลกใหแกผทเปนไพรหลวงหรอแสดงสงกดในกรมกอง และการสกเพอประจานนกโทษ ซงเปนสาเหตของการวาทกรรมชดหนง อนสงผลกระทบมาถงบคคลทมรอยสกในยคปจจบน หากบคคลใดมรอยสก จะถกกลาวหาวาเปนคนขคก ขตาราง เปนนกเลงหวไม อนธพาล ฯลฯ หากเปนหญงทมรอยสกจะถกกลาวหาวาเปนหญงไมด เปนผหญงชนต า หรอเปนโสเภณ จงไมเหมาะแกการคบคาสมาคม ผลการศกษาดงกลาวท าใหทราบถงกลมวฒนธรรมยอยหนงทประกาศจดยนในการตอตาน ตอรอง และปฏเสธการครอบง ามายาคตจากวาทกรรมเดม ดวยความพยายามตอสการครอบง าวาทกรรมทสงผลมาถงปจจบน การศกษาของพระสทธชย บญกอน(2549) เรอง การสรางอตลกษณของกลมผตดเชอและผ ไดรบผลกระทบจากโรคเอดส เปนการศกษาวจยทชวยท าใหเขาใจกระบวนการตอบโต โดยการสรางวาทกรรมตอบโตตอความเชอของสงคม ผตดเชอและผไดรบผลกระทบจากโรคเอดสตองการใหสงคมและชมชนยอมรบโดยการเคลอนไหวทางสงคม และพยายามเสนอความเปนตวตนใหสาธารณะรบรเพอเคลอนไหวและชวงชงนยามความหมายใหมใหกบตนเอง แมวาในระยะแรกจะไดรบการตอตานจากสงคม แตดวยความชวยเหลอจากหนวยยอยทางสงคมทพยายามเขามาชวยสนบสนน เชน วด ทชวยในเรองของพนท และการสงเสรมอาชพ กเรมท าใหชมชนใหการยอมรบและเขาในผทตดเชอเอดสมากขน การสรางอตลกษณดงกลาวของกลมผตดเชอชวยอธบายตวอยางของการตอบโตเชงวาทกรรมของกลมคนชายขอบ เพอสรางการยอมรบตอผคนสวนใหญของสงคม และสนบสนนการศกษาเรองของตวละครชายขอบ โดยเฉพาะการสรางพนทของกลมคนชายขอบใหมบทบาททชดเจนมากขนในการอยรวมกบศนยกลาง

11

ความสวยงามและความอปลกษณ กเปนอกภาวะทกอใหเกดกลมชายขอบทางสงคม การศกษาของอนใจ เจยมบรณะกล(2547) เรอง วาทกรรม “ความสวย” อตลกษณวฒนธรรมการบรโภค : กรณศกษานกศกษาหญงมหาวทยาลยเชยงใหม มงเนนท าความเขาใจเรองความสวยในฐานะทเปนสงประกอบสรางทางสงคม โดยมผชายและผมอ านาจในสงคมเปนฝายก าหนดและผลตความตองการ แตในปจจบนวาทกรรมเรองความสวยไดรบอทธพลของสงคมตะวนตกมากขน การศกษาดงกลาวสามารถเชอมโยงกบกลมคนชายขอบทเกดจากวาทกรรมความสวยงาม เนองจากความสวย เปนการลงทนทางสงคม โดยใชรางกายเปนทน เพอสถานภาพสงคมทดขน ท าใหเขาใจเรองของคนชายขอบดานเศรษฐกจ จะเหนไดวางานวจยดงกลาวนเปนการน ากรอบทฤษฎทางสงคมไปใชกบกลมคนชายขอบ แตยงไมพบการศกษาตวละครในวรรณกรรม อยางไรกตามผลการวจยเหลานใหภาพของกลมชายขอบทหลากหลายในสงคม อนเปนแนวทางใหผวจยสามารถท าความเขาใจและใชวเคราะหเกยวกบกบตวละครในงานวรรณกรรมไดมากยงขน

1.5.2 เอกสารและงานวจยเกยวกบวรรณกรรมซไรต

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของกบวรรณกรรมซไรต พบวางานวจยทศกษาเกยวกบบทวเคราะหวรรณกรรมซไรตสามารถจดแบงได 3 ประเภท ดงน

1.5.2.1 การศกษาวจยดานองคประกอบทางวรรณกรรม การศกษาวจยเกยวกบวรรณกรรมซไรตทผานมาปรากฏเกยวกบรปแบบทเปนการศกษา

ตามแนวทางการวเคราะหขององคประกอบดานวรรณกรรมคอ ดานรปแบบ เนอหา ภาษาและภาพสะทอนสงคมดงการศกษาของของอาภรณ ชาญชยสกลวตร(2536) ไดศกษานวนยายซไรตตงแตป พ.ศ. 2522 – 2531 จ านวน 4 เรองในแงองคประกอบของเรอง คอเนอหา โครงเรอง แกนเรอง ตวละคร ฉากและบรรยากาศ บทสนทนา และการตงชอเรอง นอกจากนยงวเคราะหการใชภาษาเชงลก คอค า โวหาร และการใชโวหารภาพพจนและลกษณะตวละครและวธการน าเสนอตวละคร ซงองตามเนอหาในนวนยายเปนส าคญ

12

ธนกาญจน จนาพนธ(2546)ไดศกษาวเคราะหแนวคดและคณคาในกวนพนธไทยทไดรบรางวลวรรณกรรมซไรตโดยเนนการวเคราะหแนวคดของผแตงทน าเสนอปญหาของสงคม เชน ปญหาโสเภณ ปญหาความเหลอมล าของคนในสงคม ปญหาการใชอ านาจเผดจการทางการเมองการปกครอง เปนตน นอกจากนยงไดศกษาถงคณคาทปรากฏในกวนพนธซไรตในเรองของการสบทอดขนบทางวรรณกรรม แตยงไมสามารถเชอมโยงกบบรบทของสงคมทวไป

พงษศกด กลชาตและคณะ(2544) ไดศกษาวเคราะหภาพสะทอนสงคมไทยในนวนยายท

ไดรางวล ซไรต เปนการศกษาทเนนการวเคราะหสงคมทสะทอนในงานวรรณกรรมซไรต 5 ดาน คอ เศรษฐกจ การศกษา การเมองการปกครอง ศาสนา และวถชวตความเชอ ผลการศกษาพบวานวนยายซไรตมภาพสะทอนมมมองสงคมทตางกน การศกษาดงกลาวเปนการวเคราะหความสมพนธของวรรณกรรมกบสงคม

การศกษาขางตนเปนการศกษาตามองคประกอบทางวรรณกรรมเปนส าคญ กรอบคดท

น ามาใชในการศกษา เปนการวเคราะหดานเนอหาทปรากฏในเรองเทานน แตยงไมปรากฏการเชอมโยงผลการศกษาหรอศาสตรของวรรณกรรมกบทางดานสงคมอยางชดเจน แมจะมการคนพบวาวรรณกรรมซไรตมการสะทอนสงคมในดานตางๆ แตกเปนการอธบายภาพสะทอนจากเนอหาของเรองเปนส าคญ ปรากฏการณของวรรณกรรมและของสงคมยงไมไดเชอมโยงกน

1.5.2.2 การศกษาเกยวกบการวพากษวจารณ การศกษาเกยวกบงานวรรณกรรมซไรตอกแขนงหนงคอการรวบรวมเนอหาของการ

วพากษวจารณงานวรรณกรรมซไรตจากนกคดและนกเขยนทางวชาการ

ณชารย อธธรรมคณ (2547)ไดศกษาบทวจารณเรองสนซไรต ตงแตป 2524 – 2545 พบวาการวจารณวรรณกรรมซไรตมเนอหา 3 สวนดวยกน คอ การเกรนน า เนอหา และสรป โดยเนอหามลกษณะทเปนแบบแผนโดยเรมจากการอางองค าประกาศของคณะกรรมการ ตามดวยภมหลงของวรรณกรรมและนกเขยน การวนจฉยเรองสนจากประสบการณทศนคตในเชงอตวสย โดยอางองเชงเปรยบเทยบ อางองค าพดของผมชอเสยง หรอกรอบคดทมาจากทฤษฎวรรณคดวจารณ

13

รวมบทวจารณและคดสรรของสมาคมภาษาและหนงสอแหงประเทศไทย ทไดรวบรวมความคดของนกเขยน นกวจารณและนกวชาการเกยวกบวรรณกรรมซไรตทชอวา 25 ปซไรต รวมบทวจารณและคดสรร (2547) ซงเปนงานเขยนทนบวาเปนการรวบรวมขอมลของวรรณกรรมซไรตไดละเอยดในแงของการวจารณเชงลก ซงเนอหาเปนการแสดงทมาของรางวลซไรตนบตงแตการกอตง ความเคลอนไหว กฎเกณฑการสงผลงานเขาประกวด เกณฑการตดสนของคณะกรรมการ และงานเขยนวจารณของบคลากรทางวรรณกรรมทไดรบการยอมรบ เชน เจตนา นาควชระ นพพร ประชากล รนฤทย สจจพนธ นธ เอยวศรวงศ ชศกด ภทรกลวนชย ฯลฯ ซงผลงานรวบรวมบทความดงกลาวนบเปนชดความรทสมบรณทสดเกยวกบวรรณกรรมซไรต

การศกษาขางตนเปนปรากฏการณของวรรณกรรมซไรตท มผ สนใจตดตามความเคลอนไหวทงจากเนอหาของเรองและกระแสความคดจากนกวจารณในสงคม ทวาเปนการรวบรวมเนอหาเชงการแสดงความคดเหนของเรองและกระแสของนกวจารณมากกวาทจะศกษาในแงวรรณกรรม เนองจากเปาหมายของหนงสอเปนการรวมขอมลทกอยางเกยวกบซไรต บทวจารณในแตละปและบทวเคราะหวรรณกรรมในแตละประเภทเปนส าคญ ซงใหภาพของความคดเหนของผทสนใจตอวรรณกรรมซไรตในสงคมแตยงไมไดเชอมโยงกบปรากฏการณของสงคม

1.5.2.3 การศกษาวจยเกยวกบการสอนทใชวรรณกรรมซไรต

การน าเอาวรรณกรรมรางวลซไรตไปประยกตเปนสอการสอน พบไดในงานของไชยา เพชรพมล (2547)ซงศกษาเรองการเปรยบเทยบผลสมฤทธทางการเรยนวชาภาษาไทยการพนจวรรณกรรมนวนยายไทยรางวลซไรตของนกเรยนชนมธยมศกษาปท 5 โดยใชวธสอนแบบธรรมสากจฉากบวธสอนแบบปกต เนอหาของการศกษาเปนการบนทกการสงเกตการสอนดวยการใชวรรณกรรมซไรตเปนเนอหาแตใชวธการสอน 2 แบบ ซงผลการศกษาพบวาการสอนแบบธรรมสากจฉาไดผลสมฤทธกวาการสอนปกต

วนจฬา ศรลมพ (2550) ไดศกษาความฉลาดทางอารมณของตวละครในนวนยายทไดรบ

รางวลวรรณกรรมซไรต ต งแตป พ.ศ. 2522 – 2546 โดยวเคราะหความฉลาดทางอารมณจากความรสกนกคด พฤตกรรม บทสนทนาของตวละครและทศนคตของผเขยนโดยใชทฤษฎองคประกอบความฉลาดทางอารมณของแดเนยล โกลแมน ผลการวจยพบวาตวละครในนวนยายดงกลาว มการตระหนกรและควบคมอารมณตนเอง มความซอสตยและยดมนในศลธรรมการ

14

เลงเหนคณคาของตน การรจกสรางแรงจงใจใฝสมฤทธ มความคดรเรมสรางสรรคเพอปรบตวเขากบสงแวดลอม การรจกขอจ ากดตนเองพรอมกบการวางตวทเหมาะสม มความเสยสละ มนใจ มไหวพรบเปนตน

จะเหนไดวาการศกษาวจยทผานมาเปนการศกษาวรรณกรรมซไรตดวยองคประกอบทาง

วรรณกรรมเปนหลก นอกจากนกยงศกษาเรองการวจารณงานวรรณกรรมซไรตจากมมมองนกวชาการทางวรรณกรรมและใชเปนเครองมอในการศกษาในชนเรยน แตยงไมปรากฏผลการวจยทเชอมโยงตวละครกบเนอหาทางสงคมอยางชดเจน ดงนนการศกษาวจยเรอง ตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต จงมความพยายามทจะสรางแนวทางการศกษาทวเคราะหตวละครจากวรรณกรรมทเปนคนชายขอบและเชอมโยงกบบรบททางสงคม

1.6 ขอบเขตการวจย การศกษาวเคราะหตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต จะศกษาวรรณกรรมซไรต ตงแตป พ.ศ. 2522 – 2550 ดงปรากฏรายชอตอไปน

1. ลกอสาน ค าพน บญทว(2522) 2. เพยงความเคลอนไหว เนาวรตน พงษไพบลย(2523) 3. ขนทอง...เจาจะกลบเมอฟาสาง อศศร ธรรมโชต(2524) 4. ค าพพากษา ชาต กอบจตต(2525) 5. นาฏกรรมบนลานกวาง คมทวน คนธน(2526) 6. ซอยเดยวกน วาณช จรงกจอนนต(2527) 7. ปนปดทอง กฤษณา อโศกสน(2528) 8. ปณธานกว องคาร กลปยาณพงศ(2529) 9. กอกองทราย ไพฑรย ธญญา(2530) 10. ตลงสง ซงหนก นคม รายวา(2531) 11. ใบไมทหายไป จระนนท พตรปรชา(2532) 12. อญมณแหงชวต อญชญ (2533) 13. เจาจนทผมหอม นราศพระธาตอนทรแขวน มาลา ค าจนทร(2534) 14. มอนนสขาว ศกดศร มสมสบ(2535)

15

15. ครอบครวกลางถนน ศลา โคมฉาย(2536) 16. เวลา ชาต กอบจตต(2537) 17. มากานกลวย ไพวรนทร ขาวงาม(2538) 18. แผนดนอน กนกพงศ สงสมพนธ(2539) 19. ประชาธปไตยบนเสนขนาน วนทร เลยววารณ(2540) 20. ในเวลา แรค า ประโดยค า(2541) 21. สงมชวตทเรยกวาคน วนทร เลยววารณ(2542) 22. อมตะ วมล ไทรนมนวล (2543) 23. บานเกา โชคชย บณฑต’(2544) 24. ความนาจะเปน ปราบดา หยน(2545) 25. ชางส าราญ เดอนวาด พมวนา(2546) 26. แมน าร าลก เรวตร พนธพพฒน(2547) 27. เจาหงญ บนหลา สนกาลาคร (2548) 28. ความสขของกะท งามพรรณ เวชชาชวะ(2549) 29. โลกในดวงตาขาพเจา มนตร ศรยงค(2550)

1.7 วธการวจย 1. ส ารวจและศกษาแนวคดเกยวกบคนชายขอบ โดยการศกษาความรของกระบวนการสรางคนชายขอบในมตตางๆ ของนกคดในสายสงคมศาสตร วามกระบวนการเกดและแบงประเภทของความเปนชายขอบในลกษณะตางๆอยางไร นอกจากนยงไดศกษาความสมพนธเชงอ านาจในรปแบบตางๆในสงคม ทกอใหเกดกระบวนการความเปนชายขอบ 2. ศกษาตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต 3. น ากรอบคดเกยวกบความเปนคนชายขอบ วเคราะหตวละครชายขอบในวรรณกรรมซไรต 4. สรปผลการวจย 5. เรยบเรยงและเขยนอภปรายผลแบบพรรณาเชงวเคราะห