ยตธรรมเดนหน�ชวยประช�ชน

พนต�ารวจโท วชย สวรรณประเสรฐ

ผบญชาการส�านกคดเทคโนโลยและสารสนเทศ

ปฏบตหนาทเลขานการ ศนธ.ยธ.

พระราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ.2475 ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท 26 ตลาคม 2475 (ใหใชเมอครบ 3 เดอนนบแตวนประกาศในราชกจจานเบกษา เปนตนไป) ถอไดวาเปนกฎหมายทมโทษทางอาญาฉบบแรก ท ลง โทษผ ให ก ยม เ งนท คดอตราดอกเ บย เกนกว า ทกฎหมายกำาหนด กฎหมายฉบบน ได ใชบงคบมาอยาง ยาวนาน จนถกยกเลกไปโดยพระราชบญญตหามเรยก ดอกเบยเกนอตรา พ.ศ.2560 ซงมผลใชบงคบเมอวนท 16 มกราคม 2560 เจตนารมณและเนอหาของกฎหมาย เมอป 2475 ไดสะทอนสภาพปญหาเศรษฐกจและสงคม ในอดตไดเปนอยางด

เกรดนารเกยวกบ พระราชบญญต หามเรยกดอกเบย เกนอตรา พ.ศ. 2475

ดอกเบยเงนใหกยม กบความรบผดทางอาญา

(ตอน 2)

หน

58 วารสารยตธรรม กระทรวงยตธรรม

ยตธรรมเดนหน�ชวยประช�ชน

ผมขอเลาเกรดความร เกยวกบกฎหมายดงกลาว เพอเปรยบเทยบวาปญหาการเรยกดอกเบยเงนกยม จากอดตจนถงปจจบนยงคงอย และมความรนแรง เพมมากขนกวาเดมหรอไม

การคดอตราดอกเบยเงนกยมของแตละประเทศ ยอมแตกตางกน ทงน ขนอย กบเงอนไขหรอภาวะ เศรษฐกจของแตละประเทศ ส�าหรบประเทศไทย ในการกยมเงน กฎหมายก�าหนดอตราดอกเบยขนสงไว ไมเกนรอยละ 15 ตอป ซงขอหามนเมอมการฝาฝน กมผลในทางแพงเทานน กลาวคอ ถามการเรยกดอกเบย เกนกใหลดลงมาเหลอเพยงรอยละ 15 ตอป ตามประมวล กฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 654 ซงไดประกาศ ใชเมอป 2472

เมอป พ.ศ. 2473 เกดเหตการณ ตลาดห น วอลล สตรทล ม ภาวะเศรษฐกจตกต� าค รง ใหญ ทเกดในทวปอเมรกาเหนอและทวปยโรป ขยายวงไปยง นานาประเทศทวโลก รวมถงประเทศไทยท ได รบ ผลกระทบไปดวยจนเกดวกฤตเศรษฐกจเมอป 2475 มาตรการท รฐบาลน�ามาใช ประสบความล มเหลว ไมว าจะเปนการยบหนวยราชการ การลดจ�านวน ข าราชการ การจด เ กบภาษ โรง เรอนและท ดน ท�าใหบรรดาพอคาไดรบความเดอดรอนในสภาวะ ทการคาซบเซา การผลตขาวทไมไดผลอยางเตมท ท�าใหชาวนาจ�านวนมากยนฎการองทกขในทสดน�ามาส เหตผลในการยดอ�านาจเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 เมอประเทศอยในภาวะขาวยากหมากแพง ท�าใหเกดการเอารดเอาเปรยบกนในหลายรปแบบ รฐไดเลงเหนวาการใหกยมเงนโดยเรยกอตราดอกเบย สงเกนควรทเกดขนอยางแพรหลาย ยอมจะกระทบ กระเทอนตอเศรษฐกจการคา และความสงบเรยบรอย ของประชาชน มาตรการตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชยมาตรา 654 ไมเพยงพอทจะระงบยบยง นายทนเงนกหนาเลอดได รฐจงไดใชกลไกทางกฎหมาย อาญาโดยก�าหนดโทษทางอาญา เพอขมขนายทนไมให ก ยมเงนโดยเรยกดอกเบยเกนกวาทกฎหมายก�าหนด โดยตราเปนประราชบญญตหามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2475 หากผ ใดฝาฝนกฎหมายนจะไดรบโทษ ทางอาญาตองระวางโทษจ�าคกไมเกน 1 ป หรอปรบ ไมเกน 1,000 บาทหรอทงจ�าทงปรบ (มาตรา 3) เหตผลในการตรากฎหมายปรากฏจากค�าแถลงการณ คณะกรรมการราษฎร ดงน

“เนองในการทรฐบาลไดออกพระราชบญญตหามเรยกดอกเบย เกนอตรา พทธศกราช 2475 คณะกรรมการราษฎรเหนสมควร ออกค�าแถลงการณเพอแสดงนโยบายของรฐบาลในการออกกฎหมาย ฉบบน

เหตผลทจงใจใหรฐบาลออกกฎหมายฉบบน คอ หวงจะบ�ารง การกยมใหเปนไปในทางทควร

การกยมนนโดยปกตผกตองการทน เมอไดทนแลวไปประกอบ กจการอนใดอนหนงมผลงอกงามขน กแบงผลนนใชเปนดอกเบยบาง เหลอรวบรวมไวเพอใชหนทนตอไป ดงนฝายเจาหนกไดดอกเบย เปนคาปวยการและมโอกาสทจะไดรบใชทนคนในภายหลง แตถาดอกเบย เรยกแรงเกนไปแลว ลกหนไดผลไมพอทจะใชดอกเบยไดยอมตองยอยยบ ไปดวยกนทง 2 ฝาย ดวยเหตนประเทศทงหลายและประเทศ ของเราเองจงมกฎหมายมาแตโบราณกาลก�าหนดอตราดอกเบย อยางสงไว กลาวคอ ชงละ 1 บาทตอเดอน (หรอรอยละ 15 ตอป) อนทจรง อตรานเปนอตราทคอนขางสงอยแลว แตแมกระนนยงปรากฏวา ทกวนนมการใหก ยมกนโดยอตราสงกวานนและเจาหนกบลกหน ตางรวมใจรวมมอกนหลกเลยงกฎหมายเพราะฝายหนงอยากได อกฝายหนง กฎความจ�าเปนบงคบในทสดกไดผลอนไมพงปรารถนาดงกลาวแลว

กอนทจะรางกฎหมายนขน รฐบาลไดคดแลวถงอตราดอกเบย เหนวาเปนอตราทคอนขางสงอย แลว แตขางฝายลกหนไดทน มาประกอบการดวยตนเองไดโอกาสด�าเนนอาชพและมโอกาสพอควร ทจะหาก�าไรมาใชดอกเบย เหลอบางกรวบรวมไวใชทน เพราะฉะนน ถาทง 2 ฝายตางคดไปในทางทควรของการคา กไมมทางจะไดรบ ความขดของเพราะกฎหมายฉบบน แตถาจะด�าเนนความคดไปในทาง ไมดทางไกลแลว กอาจจะหาเรองบนได

เพราะฉะนน เปนการสมควรทจะเพมเตมขอบญญตกฎหมายขนใหมดงทปรากฏอยในพระราชบญญตฉบบน” ทมา ค�าแถลงการณคณะราษฎร

ผลจ�กก�รตร�พระร�ชบญญตห�มเรยกดอกเบย เกนอตร� พ.ศ.2475

(1) กฎหมายฉบบนท�าใหการเรยกดอกเบยเกนอตราตามประมวล กฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 654 เปลยนแปลงไปเปนใชบงคบ เฉพาะเปนขอหามมใหเรยกดอกเบยเกนรอยละ 15 ตอปเทานน แตผลของการเรยกดอกเบยเกนกวารอยละ 15 ตอปทใหลดลงมาเปน รอยละ 15 นนไมมผลบงคบเพราะพระราชบญญตหามเรยกดอกเบย เกนอตรา บญญตใหการกยมเงนทเรยกดอกเบยเกนอตราเปนความผด และมโทษทางอาญาเปนกฎหมายเกยวกบความสงบเรยบรอย และศลธรรมอนดของประชาชน ดงนนขอตกลงในสวนดอกเบย จงตกเปนโมฆะทงหมด ถอวาไมมขอตกลงเรองดอกเบยหรอขอตกลงนน เสยเปลา เมอไมมสญญาจะเสยดอกเบย จงไมมอะไรทจะลดลง ตามมาตรา 654 บทบญญตทใหลดดอกเบยลงมาจงไมเกดผลตอไป แตในสวนของตนเงนตามสญญากยมยงคงสมบรณอย

59Justice Magazine Ministry of Justice

ขอบคณภาพ https://www.facebook.com/Oldsiam, http://www.tiewpakklang.com

ยตธรรมเดนหน�ชวยประช�ชน

ในกรณทมการตกลงการคดดอกเบยเกนอตราทกฎหมายก�าหนด ข อตกลงนนเป นโมฆะตามค�าพพากษาฎกา 1238 /2502 มปญหาวาเปนโมฆะแคไหนประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา 135 บญญตวา “ถาสวนหนงสวนใดของนตกรรมเปนโมฆะ ทานวานตกรรมนนยอมตกเปนโมฆะดวยกนทงสน เวนแตจะพง สนนษฐานไดโดยพฤตการณแหงกรณวา ค กรณไดเจตนาจะให สวนทสมบรณนนแยกออกตางหากจากสวนทไมสมบรณกได” เมอดอกเบยเปนโมฆะจงไมท�าใหสญญากสวนทเปนเงนตนเปนโมฆะ ตามไปดวยเพราะสามารถแยกการก เงนกบการเรยกดอกเบย ออกตางหากจากกนได

ดงนน สญญากยมเงนทเรยกดอกเบยเกนรอยละสบหาตอป ดอกเบยทงหมด (ไมใช เฉพาะสวนท เกนร อยละสบหาตอป) ตกเปนโมฆะ สวนตนเงนยอมสมบรณ แตถาเปนสญญาชนดอนทไมใช สญญากยมเงนแลว แมจะตกลงเรยกดอกเบยจากกนมากเพยงใด กไมมความผดฐานเรยกดอกเบยเกนอตรา

(2) “ไมใชกฎหมายทชวยใหคนจนไดเปรยบคนม แตเปนกฎหมาย ประสงคจะคมครองเศรษฐกจของชาตมใหตกต�าลงไปเนองแตการท บบคนเอาดอกเบยกนมากเกนไป” (ค�าพพากษาฎกาท 698/2479) เนองจากกฎหมายบญญตออกมาเพอรกษาความสงบเรยบรอย ของประชาชน ความผดฐานเรยกดอกเบยเกนอตราเปนความผด อาญาแผนดน มใชความผดตอสวนตวเพราะผก เปนผยนยอมให ผใหกเรยกดอกเบยเกนอตราถอวามสวนรวมดวยจงไมเปนผเสยหาย โดยนตนย ท�าใหไมสามารถฟองรองผใหกหรอเจาหนในความผด ฐานนได ผ ก หรอลกหนจงไมอาจไปกลนแกลงผ ใหก ใหรบผด ทางอาญาได คงท�าไดเพยงไปกลาวโทษตอเจาพนกงานต�ารวจ

เพอใหท�าการสบสวนสอบสวนเหตการณท เกดขน หากพนกงานสอบสวนทองทเกดเหตพบวา มการกระท�าผด เกดขนกจะด�าเนนการรองทกขกลาวโทษและท�าการ สอบสวนรวบรวมพยานหลกฐานเพอด�าเนนคดกบผใหก และท�าความเหนทางคดสงพนกงานอยการเพอพจารณา ฟองคดตอศาลเทานน

แลวเหตใดการกระท�าของผก (ลกหน) จงไมเปนความผด ฐานมสวนรวมเปนตวการผใชหรอผสนบสนนใหมการ เรยกดอกเบยเกนอตรา ทานอาจารยเกยรตขจร วจนะสวสด (วารสารกฎหมายจฬาลงกรณ, กมภาพนธ 2528) ไดอธบายแนวคดทางกฎหมายวา กฎหมายมงหมาย โดยเฉพาะเจาะจง ทจะคมครองบคคลประเภทใดประเภทหนง อาจจะตความไดว ากฎหมายยกเวนความผดใหแก บคคลประเภทนน ซงเปนเหยอของการกระท�าผดแมวา บคคลประเภทนนจะชวยเหลอ ยยง สงเสรม แนะน�า หรอชกจงใหเกดการกระท�าผดนนกตาม

(3) การฟองรองลงโทษแกผ กระท�าผดฐานเรยก ดอกเบยเกนอตรา ในทางอาญาเพยงแตพสจนวาจ�าเลย ไดกระท�าการกยมเงนกนจรงหรอไม สามารถน�าพยานบคคล มาสบไดตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา 226 ซงไมเหมอนกบการฟองรองบงคบคดทางแพง ทค กรณจะต องปฏบตตามประมวลกฎหมายแพง และพาณชย มาตรา 653 คอ การกยมเงนเกนกวา 2,000 บาท ตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผยม จงจะฟองรองบงคบคดได

(4) กฎหมายไดบญญตออกมาบงคบใชกบนตกรรม การกยมเงนเทานน กลาวคอ บงคบใชในกรณทผกระท�า ไดกระท�าการเรยกดอกเบยเกนอตรา หรอกระท�าการอน ๆ ตามองคประกอบความผดทกฎหมายไดบญญตไว โดยพจารณาขอเทจจรงว ามเจตนาใหก ยมเงนกน จรงหรอไม

(5) กฎหมายบญญตใหบคคลทสามอาจตองรบผดได เชนเดยวกบเจาหนได หากเปนกรณเจาหนโอนสทธ เรยกรองใหกบบคคลทสาม โดยบคคลทสามรอยแลว วาสทธนนไดมาโดยมชอบแลวพยายามถอเอาประโยชน แหงสทธนนจะมความผดและรบโทษเชนเดยวกบผใหก หรอเจาหน (มาตรา 4)

วตถประสงคของมาตรา 4 คอ ปองกนไมให ผ ใหก ซงร วาตนไมมสทธจะเรยกดอกเบยจากผก แลว หาทาง โอนส ท ธ เ ร ยกร อ งของตน ให บ คคล อน และใหบคคลอนใชสทธเรยกรองตอไป ท�าใหเรยกรอง ไดทงเงนตนและดอกเบย เพราะตามขอเทจจรงแลว ผไดรบโอนสทธเรยกรองนน ไมใชผใหก เมอไมมกฎหมาย

60 วารสารยตธรรม กระทรวงยตธรรม

ยตธรรมเดนหน�ชวยประช�ชน

พระราชบญญตโรงรบจ�าน�า พ.ศ. 2505 มาตรา 17 ซงบญญตวาหามมให ผรบจ�าน�าเรยกหรอรบดอกเบยเกนอตราทกฎหมายก�าหนดไว มาตรา 17 ก�าหนดอตราดอกเบยทผรบจ�าน�าเรยกหรอรบได ดงตอไปน

มาตรา เงนตน อตราดอกเบย

17 (1) ไมเกน 2,000 บาท รอยละ 2 ตอเดอน

(รอยละ 24 ตอป)

17 (2) สวนทเกน 2,000 บาท รอยละ 1.25 ตอเดอน

(รอยละ 15 ตอป)

17 วรรคสอง กรณไมครบเดอน

-ไมเกน 15 วน

-เกน 15 วน

-รอยละ 1 ตอเดอน (ครงเดอน)

-รอยละ 2 ตอเดอน (หนงเดอน)

17 วรรคสาม กรณรบเงนหรอทรพยสนอนได

เนองจากการรบจำานำานอกจาก

ดอกเบย

ใหถอวาเงนหรอทรพยสนนน

เปนดอกเบยดวย

บญญตแจงชดใหรบผดทางอาญากยอมลงโทษไมได จงจ�าตองบญญตตามมาตรา 4 ไว เพอปองกนไมให เกดการหลกเลยงทางกฎหมาย เพราะเปนการเอารดเอาเปรยบผ ก ซงโดยปกตแลว เปนบคคลซงอย ในฐานะ เสยเปรยบและไมมอ�านาจตอรอง

(6) ความหมายค�าวา “อตราดอกเบยทก�าหนด” ตามกฎหมายฉบบนหมายถงอตราใด ส�าหรบการกยมเงนนน กฎหมายทก�าหนดอตราดอกเบยเงนก ยมป จจบน ม 3 ฉบบ คอ

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 654 ซงบญญตอตราดอกเบยเงนใหกยมไวรอยละ 15 ตอป ใชบงคบในการกยมเงนทวไป

พระราชบญญตดอกเบยเงนใหก ยมของสถาบน การเงน พ.ศ. 2523 เปนกฎหมายทรฐออกมาผอนปรน ใหสถาบนการเงนคดดอกเบยจากผ ก ยมไดสงกวา รอยละ 15 ตอป เพอประโยชนแหงการแกไขภาวะ เศรษฐกจของประเทศ โดยสถาบนการเงนทไดรบ การยกเวน ไดแก ธนาคารแหงประเทศไทย ธนาคารพาณชย ตามกฎหมายวาดวยการธนาคารพาณชย บรษทเงนทน บรษทหลกทรพย และบรษทเครดตฟองซเอร ตามกฎหมาย วาดวยการประกอบธรกจเงนทน ธรกจหลกทรพย และธรกจเครดตฟองซเอร และสถาบนการเงนอน ทรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงก�าหนดโดยค�าแนะน�า ของธนาคารแหงประเทศไทย โดยประกาศในราชกจจานเบกษา

พระราชบญญตนแมจะใชบงคบเปนการทวไป แตแทจรงแลว เปนการใชบงคบกบผใหกทเปนบคคลหรอนายทนเงนกใหคดอตรา ดอกเบยไดไมเกนรอยละ 15 ตอป ตามมาตรา 654 เทานน แตผใหกทเปนสถาบนการเงนจะไดรบการยกเวนโดยพระราชบญญต ดอก เ บ ย เ ง น ให ก ย ม ขอ งสถาบ นก า ร เ ง น พ . ศ . 2 523 ใหเรยกอตราดอกเบยไดถงรอยละ 28 ตอป แตเมอผกไมสามารถ เขาถงสถาบนการเงนไดและความตองการเงนกมจ�านวนมาก ผ ใหกท เปนนายทนจงหารปแบบการอ�าพรางการกยมเงน ดวยวธการทซบซอนเพอเรยกดอกเบยหรอผลตอบแทนอน ในจ�านวนทสงใหคมกบความเสยง ดงนนแมรฐจะไดตราพระราชบญญต หามเรยกดอกเบยเกนอตรา พ.ศ. 2560 ใหผกระท�าผด ตองรบโทษสงขนกคงแกไขสถานการณไดในระดบหนงเทานน ตราบใดทความตองการเงนยงคงมเพมมากขน การก�าหนด อตราดอกเบยทเหมาะสม โดยรฐก�ากบดแลใหเกดความเปนธรรม ในทกขนตอนจะเปนการแกไขปญหาไดอยางมประสทธภาพ และยงยน

61Justice Magazine Ministry of Justice