การส ารวจประชากรสนขและแมวในเขตอ าเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร The Population Survey of Dog and Cat in Huai Krachao District, Kanchanaburi Province ผวจย อาจารยนายสตวแพทยนตพล ศรออนรอด

ภาควชา สตศาสตร ศลยศาสตร และอายรศาสตรทางสตวแพทย คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ

งานวจยนเปนการศกษาจากการตอบแบบสอบถามเบองตนจากเจาของสตว และการตรวจ สขภาพเบองตน จากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบบรการในโครงการบรการวชาการ และโครงการควบคมประชากรสตวเลยง ของคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน โดยพบวามประชากรสนขทเขารบการตรวจสภาพเบองตนจ านวน 23 ตว และประชากรแมวจ านวน 11 ตว ในสวนของประชากรสนขทเขารบการบรการการท าหมนเพอควบคมประชากรสตวเลยงพบวามจ านวน 24 ตว และประชากรแมว 35 ตว โดยทประชากรสนขมอายเฉลยเทากบ 1.5±1.28 ป มน าหนกเฉลยเทากบ 15±2.98 กโลกรม มอตราการเตนของหวใจเทากบ 129.5±17.44 ครง/นาท อตราการหายใจเทากบ 75±40.90 ครง/นาท และประชากรแมวมอายเฉลยเทากบ 1.25±0.42 ป มน าหนกเฉลยเทากบ 3.12±0.33 กโลกรม มอตราการเตนของหวใจเทากบ 135±25.10 ครง/นาท อตราการหายใจเทากบ 58±30.72 ครง/นาท จากการศกษากลมประชากรสนขและแมวขางตน เพอน าขอมลทไดมาใชเปนขอมลพนฐาน อกทงยงใชเปนแนวทางในการประกอบงานวจยล าดบตอไปในอนาคต ค าส าคญ : สนข, แมว, ท าหมน Abstract

This research explains on the initial questionnaire from the animal owners from service in the academic service of the Faculty of Veterinary Medicine Western University. The dog and cat population at the beginning of the survey, 23 dogs and 11 cats, respectively. The average of age of the dogs was 1.5±1.28 years, an average weight of 15±2.98 kilograms, an average heart rate of 129.5±17.44 breaths per minute, an average respiratory rate was 75±40.90 times per minute and the average age of cats was 1.25±0.42 years, an average weight of 3.12±0.33 kilograms, an average heart rate of 135±25.10 breaths per minute, an average respiratory rate was 58±30.72 times per minute. In this study can used as a basic data, more over can useful for guideline for further research. Key Words : Dog, Cat, Sterilization

158

บทน า งานวจยนเปนการศกษาจากการตอบแบบสอบถามเบองตนจากเจาของสตว และการตรวจ สขภาพ

เบองตนจากกลมประชากรสนขและแมวทเขารบการท าหมนแบบถาวรเพอควบคมประชากร สตวเลยง การท าหมนแบบถาวรในสนข เปนสงทเจาของสตวเลยง ควรใหความส าคญพอๆ กบ การพาสตวเลยง อาทเชน สนข และแมว เปนตน ไปฉดวคซน และรบการถายพยาธ การท าหมนแบบถาวร นนเปนการลดความเสยงทอาจท าใหเกดภาวะมดลกอกเสบไดจากการฉดยาคมซงมราคาและหาไดทวไปตามทองตลาด แตหากสตวเลยงของทานเกดภาวะมดลกอกเสบแลวนน อาจท าใหคาใชจายใน การดแลรกษาสตวเลยง สงขนและบานปลาย นอกจากการท าหมนแบบถาวรนน เปนการลดความเสยง ทอาจท าใหเกด ภาวะ มดลกอกเสบ แลวนนยงสงผลถงขอด ขออนๆ ทเปนผลมาจากอทธพลของ ฮอรโมนเพศไดอกดวย อาทเชน ลดปญหาการเกดพฤตกรรมกาวราว การหนเทยว ออกจากบาน การฉเรยราดเพอท าเครองหมาย เปนตน วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษากลมประชากรจากการส ารวจประชากรสนขและแมวทเขารบบรการ ในเขต ต าบลสระลงเรอ ต าบลศรบวทอง ต าบลดอนแสลบ อ าเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร

2. เพอศกษาการควบคมกลมประชากรสนขและแมว ในเขตต าบลสระลงเรอ ต าบลศรบวทอง ต าบลดอนแสลบ อ าเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร

3. เพอส ารวจสขภาพสนขและแมวจากกลมประชากรสนขและแมวทเขารบบรการ ในเขต ต าบลสระลงเรอ ต าบลศรบวทอง ต าบลดอนแสลบ อ าเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร กรอบแนวความคดในการท างานวจย

งานวจยนเปนการศกษาจากการตอบแบบสอบถามเบองตนจากเจาของสตว และการตรวจ สขภาพเบองตน จากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบบรการในโครงการบรการวชาการ และโครงการควบคมประชากรสตวเลยง ของคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน ณ วดหวยยาง ต าบลสระลงเรอ วดศรบวทอง ต าบลศรบวทอง และองคการบรหารสวนต าบลดอนแสลบ ต าบลดอนแสลบ อ าเภอหวยกระเจา จงหวดกาญจนบร วธการวจย

1. ศกษาขอมลจากการตอบแบบสอบถามเบองตน และเขารบบรการการตรวจสขภาพ เบองตนจากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบบรการในโครงการบรการวชาการของคณะสตว แพทยศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

2. ศกษาขอมลจากการตอบแบบสอบถามเบองตน และเขารบบรการการท าหมน เพอควบคมประชากรสตวเลยงจากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบบรการในโครงการควบคม ประชากรสตวเลยง ของคณะ สตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

3. รายงานผลการศกษา ในรปแบบของสถตเชงพรรณนา (Descriptive Statistics)

159

ผล/สรปผลการวจย จากการศกษาขอมลจากการตอบแบบสอบถามเบองตน และการตรวจสขภาพเบองตน จากกลมประชากร

สนขและแมว ทเขารบบรการในโครงการบรการวชาการ ของคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน พบวามประชากรสนขทเขารบการตรวจสภาพเบองตน จ านวน 23 ตว โดยแบง เปนจากวดหวยยาง จ านวน 9 ตว คดเปน 39.31% จากวดศรบวทอง จ านวน 3 ตว คดเปน 13.04% และจากองคการบรหารสวนต าบลดอนแสลบ จ านวน 11 ตว คดเปน 47.83% และในสวนของประชากร แมวทเขารบการตรวจสภาพเบองตนพบวามจ านวน 11 ตว โดยแบงเปนจาก วดหวยยาง จ านวน 2 ตว คดเปน 18.18% จากวดศรบวทอง จ านวน 2 ตว คดเปน 18.18% และจากองคการบรหาร สวนต าบลดอนแสลบ จ านวน 7 ตว คดเปน 63.64% ดงภาพท 1

จากการศกษาขอมลจากการตอบแบบสอบถามเบองตน และเขารบบรการการท าหมนเพอ ควบคมประชากรสตวเลยงจากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบบรการในโครงการควบคม ประชากรสตวเลยง ของคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน พบวามประชากร สนขทเขารบบรการการท าหมนจ านวน 24 ตว โดยแบงเปนสนขเพศผจ านวน 12 ตว สนขเพศเมย 12 ตว ในสวนของสนขเพศผแบงไดดงน จากวดหวยยาง จ านวน 0 ตว คดเปน 0% จากวดศรบวทอง จ านวน 1 ตว คดเปน 8.33% จากองคการบรหารสวนต าบลดอนแสลบ จ านวน 11 ตว คดเปน 91.67% ในสวนของสนขเพศเมยแบงไดดงน จากวดหวยยาง จ านวน 5 ตว คดเปน 41.67% จากวดศรบวทอง จ านวน 2 ตว คดเปน 16.67% จากองคการบรหารสวนต าบลดอนแสลบ จ านวน 5 ตว คดเปน 41.67% และในสวนของประชากรแมวทเขารบบรการการท าหมนจ านวน 35 ตว โดยแบงเปนแมวเพศผจ านวน 12 ตว แมวเพศเมยจ านวน 23 ตว ในสวนของแมวเพศผแบงไดดงน จากวดหวยยาง จ านวน 5 ตว คดเปน 41.67% จากวดศรบวทอง จ านวน 2 ตว คดเปน 16.67% จากองคการบรหารสวนต าบลดอนแสลบ จ านวน 5 ตว คดเปน 41.67% ในสวนของแมวเพศเมยแบงไดดงน จากวดหวยยาง จ านวน 9 ตว คดเปน 39.13% จากวดศรบวทอง จ านวน 6 ตว คดเปน 26.08% และ จากองคการบรหารสวนต าบลดอนแสลบ จ านวน 8 ตว คดเปน 34.78% ดงภาพท 2

0

7.5

15

22.5

30

สนข แมว

ภาพท 1 แสดงจ านวนประชากรสนขและแมวทเขารบการตรวจสขภาพทวไป

วดหวยยาง

วดศรบวทอง

อบต.ดอนแสลบ

รวมตรวจสขภาพทวไป

160

จากการศกษาขอมลจากการตอบแบบสอบถามเบองตนจากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบ

บรการการตรวจสขภาพเบองตน และเขารบบรการการท าหมนเพอควบคมประชากรสตวเลยง พบวาเปนประชากรสนขทเลยงดในบาน จ านวน 33 ตว คดเปน 70.21% เลยงในบรเวณบาน จ านวน 38 ตว คดเปน 80.85% เลยงนอกบรเวณบาน จ านวน 36 ตว คดเปน 76.59% เลยงรมถนน จ านวน 2 ตว คดเปน 4.25% เลยงในวด 7 ตว คดเปน 14.89% และเปนสนขจรจด จ านวน 3 ตว คดเปน 6.38 % นอกจากนพบวาเปนประชากรแมวทเลยงดในบานจ านวน 35 ตว คดเปน 77.78% เลยงในบรเวณบาน จ านวน 37 ตว คดเปน 82.22% เลยงนอกบรเวณบาน จ านวน 39 ตว คดเปน 86.67% เลยงรมถนน จ านวน 1 ตว คดเปน 2.22% เลยงในวด จ านวน 3 ตว คดเปน 6.67% และเปนแมวจรจด จ านวน 1 ตว คดเปน 2.22% ซงจากการศกษาจากแบบสอบถามพบวา ประชากรสนขและแมวสวนใหญ จะเลยงรวมกนแบบ ปลอยทงในบาน ในบรเวณบาน และนอกบรเวณบาน ดงภาพท 3

0

7.5

15

22.5

30

สนขเพศผ สนขเพศเมย แมวเพศผ แมวเพศเมย

ภาพท 2 แสดงแผนภมจ านวนประชากรสนขและแมวทเขารบการท าหมน

วดหวยยาง วดศรบวทอง อบต.ดอนแสลบ รวมท าหมนทงหมด

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

ในบาน

ในบรเวณบาน

นอกบรเวณบาน

รมถนน

ในวด

จรจด

ภาพท 3 แสดงกราฟจ านวนประชากรสนขและแมวทถกเลยงในสถานทตางๆ

Cat

Dog

161

จากการศกษาขอมลจากการตอบแบบสอบถามเบองตนจากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบบรการการตรวจสขภาพเบองตน และเขารบบรการการท าหมนเพอควบคมประชากร สตวเลยงจ านวนทงหมด 93 ตว พบวามผวหนงปกต จ านวน 38 ตว คดเปน 41.30% มปรสตบนผวหนง จ านวน 13 ตว คดเปน 14.13% มแผลโดนกด จ านวน 5 ตว คดเปน 5.43% มขนรวง จ านวน 20 ตว คดเปน 21.74% เปนผนบนผวหนง จ านวน 3 ตว คดเปน 3.26% และเปนสงกะตง จ านวน 3 ตว คดเปน 3.26% พบวามดวงตาปกต จ านวน 61 ตว คดเปน 66.30% มขตา จ านวน 13 ตว คดเปน 14.13% ดวงตามการอกเสบ จ านวน 1 ตว คดเปน 1.09% และตาบอด จ านวน 2 ตว คดเปน 2.17% พบวามหปกต จ านวน 31 ตว คดเปน 33.70% มขห จ านวน 41 ตว คดเปน 44.57% มไรในห จ านวน 2 ตว คดเปน 2.17% และมชองหอกเสบ 2 ตว คดเปน 2.17% พบวาชองจมกปกต จ านวน 70 ตว คดเปน 76.09% มน ามก จ านวน 3 ตว คดเปน 3.26% และชองจมกมแผล จ านวน 2 ตว คดเปน 2.17% พบวามชองปาก ฟน เหงอกปกต จ านวน 60 ตว คดเปน 65.22% มเยอเมอกทเหงอกซด จ านวน 5 ตว คดเปน 5.43% มหนปนทไรฟนจ านวน 3 ตว คดเปน 3.26% มฟนแตกหรอฟนหก จ านวน 3 ตว คดเปน 3.26% มแผลทเหงอก จ านวน 1 ตว คดเปน 1.09% มขฟนจ านวน 1 ตว คดเปน 1.09% และไมมฟนจ านวน 1 ตว คดเปน 1.09% พบวามชองทองปกต จ านวน 50 ตว คดเปน 54.35% และทอง จ านวน 1 ตว คดเปน 1.09 % และพบวาสตวไดรบสารอาหารจากขาวคลก จ านวน 37 ตว คดเปน 40.22% จากอาหารเมด 7 ตว คดเปน 7.61% จากอาหารเปลยก 1 ตว คดเปน 1.09% และ ขาวคลกผสมอาหารเมด จ านวน 17 ตว คดเปน 18.48%

จากการศกษาขอมลจากการตอบแบบสอบถามเบองตนจากกลมประชากรสนขและแมว ทเขารบบรการการตรวจสขภาพเบองตน และเขารบบรการการท าหมนเพอควบคม ประชากรสตวเลยงจ านวนทงหมด 93 ตว พบวาประชากรสนขมอายเฉลยเทากบ 1.5±1.28 ป มน าหนกเฉลยเทากบ 15±2.98 กโลกรม และพบวาประชากรแมวมอายเฉลยเทากบ 1.25±0.42 ป มน าหนกเฉลยเทากบ 3.12±0.33 กโลกรม นอกจากนยงพบวาประชากรสนขมอตราการเตนของหวใจเทากบ 129.5±17.44 ครง/นาท อตราการหายใจเทากบ 75±40.90 ครง/นาท โดยทมอตราการเตนของหวใจ ปกตในสนขทมอายตงแต นอยกวา 2 ป ถงอาย 4 ปเทากบ 105.75±44.26 ครงตอนาท (Karsten et al., 2001) อตราการหายใจปกตในสนขเทากบ 12±5 ครง/นาท (Sandra et al., 2003) และพบวาประชากร แมวมอตราการเตนของหวใจเทากบ 135±25.10 ครง/นาท อตราการหายใจเทากบ 58±30.72 ครง/นาท โดยทมอตราการเตนของหวใจปกตในแมวเทากบ 150±23 ครง/นาท (Jonathan Abbott., 2005) อตราการหายใจปกตในแมวเทากบ 23±13.17 ครง/นาท (Ingrid et al., 2014) อภปรายผล

เปนททราบกนดวา การท าหมนแบบถาวรในสนขและแมว เปนวธทดและไดรบความนยม ในทางการปฏบต (L Muraro et al., 2014) นอกจากจะเปนสวนหนงในการควบคมประชากร สตวเลยงแลวนนยงเปนการปองกนการเกดมดลกอกเสบจากการฉดยาคม (Linnea et al., 2014) นอกจากนยงเปนการปองกนการเกดปญหาผนงมดลกขยายหนาตวเปนถงน าและอกเสบเปนหนอง (Cystic Endometrial hyperplasia-pyometra complex-CEH) เนองจากปญหาอทธพลของฮอรโมนใน สนขและแมว หลงการตกไข แตไมไดรบการผสมอกดวย (C dow., 1959) ซงปญหาการเกดมดลกอกเสบเปน ปญหาทพบไดบอยในชนคลนก และมโอกาสเสยชวตจากการตดเชอแบคทเรยไดคอนขางสง (Ragnvi et al., 2014)

นอกจากน ปญหาเตานมอกเสบ (mastitis) และปญหาเนองอกทเตานม (mammary gland tumor) กเปนอกหนงปญหาทมความเกยวของกบอทธพลของฮอรโมนเอสโตรเจน (estrogen) และฮอรโมน โปรเจสเตอโรน (progesterone) ทถกสรางมาจากรงไข ซงทบรเวณเซลลเตานมจะมตวรบ (receptor) ทสามารถจบกบฮอรโมนดงกลาวไดเปนอยางด จงสามารถกระตนใหเกดการพฒนาของเตานมได (Ilona et al., 2018) สนขและแมวทยงไมไดรบการท าหมนแบบถาวร แตถกรกษาดวยการฉดยาคมนน กจะมความเสยงในการเกดปญหาเตานมอกเสบและ

162

ปญหาเนองอกทเตานมไดเชนกน (J A Mol et al., 1999) อยางไรกตามปญหาการเกดเนองอกทเตานมนน สามารถพบไดทงในสตวเพศเมยและเพศผ (Fanton et al., 1981) ซงจะพบการเกดเนองอกในสนขเพศเมยทยงไมท าหมนมากกวาสนขเพศเมยทท าหมน แบบถาวรแลว และสามารถพบไดในสนขเพศผนอยกวาสนขเพศเมย (Nathalie et al., 2011)

ปญหาการแสดงพฤตกรรมทไมพงประสงคในสตวเลยงนน สวนหนงเปนผล มาจากอทธพลของฮอรโมนเพศ อาทเชน การฉเรยราดเพอท าเครองหมาย การหนออกจากบาน หรอ แสดงพฤตกรรมกาวราว (Carina et al., 2017) การท าหมนถาวรสามารถลดพฤตกรรมการ ฉเรยราดเพอท าเครองหมายไดถง 40% เมอเทยบกบสนขทยงไมไดท าหมน และลดปญหาการ แสดงพฤตกรรมกาวราวในสนขเพศผทมตอสมาชกในครอบครวไดถง 30% (Debra et al., 2018) นอกจากนยงสามารถลดปญหาการแสดงพฤตกรรมกาวราวในสนขเพศเมยทท าหมนแบบถาวรไดอกดวย รวมไปถงการแสดงความหวาดกลว (fearful) ลดความตนเตนลง (excitable) และสามารถฝกใหเชอ ฟงค าสงไดงายขน (trainable) (Parvene et al., 2010) อยางไรกตาม การท าหมนในสนขเพศผอาจ สงผลใหสตวมพฤตกรรมทขเกยจ ไมกระตอรอลน และท าใหน าหนกตวเพมขนซงเปนสาเหตทท าให สตวอวนขนหลงจากท าหมนแบบวาวร (Debra et al., 2018) ขอเสนอแนะ

ในการเกบขอมลจากแบบสอบถามเปนไปไดทคณะผวจยอาจจะไมไดรบท าตอบทแทจรงจากเจาของสตว หรอผทพาสตวเลยงมาเขารบบรการ จงเปนผลท าใหขอมลบางประการไมครบถวน ในสวนของการออกแบบ และการตงค าถามในแบบสอบถามถกดดแปลงมาจากต าราตางประเทศ ดงนนอาจท าใหการสอสารระหวางคณะผวจยและเจาของสตวมความคาดเคลอน รวมไปถงบคคลท ท าการกรอกขอมลลงในแบบสอบถาม อยางไรกตาม ในสวนของขนตอนการสอบถามและกรอกแบบ สอบถามนน ผทท าการสอบถามและกรอกแบบสอบถามควรจะเปนคนเดยวกน เพอความสมบรณของขอมล และความสมบรณทางสถต ในสวนของสถานทปฏบตการนน เนองดวยภมประเทศทคณะผวจย เลอกเกบตวอยางนน มสภาพอากาศคอนขางรอน อณหภมทคอนขางสง และคณะผด าเนนการมจ านวนมาก อาจสงผลใหประชากรสนขและแมวทเขารบบรการ ถกจ าบงคบ มความตนเตน และหวาดกลว สงผลใหคาอตราการเตนของหวใจ และอตราการหายใจมความแตกตางกวาคาปกตในขณะพกหรออยทบาน อยางมนยส าคญทางสถต (Jonathan Abbott., 2005) อยางไรกตาม การจดสถานทส าหรบการตรวจรางกาย การกระท าทไมรนแรง การจบบงคบสตวอยางออนโยน รวมไปถงการเฝาสงเกตอาการอยหางๆ จงเปนเรองทควรใหความส าคญ เพอความสมบรณของขอมล และความสมบรณทางสถตอยางมนยส าคญ กตกรรมประกาศ

การศกษาครงนส าเรจลลวงไปดวยด ดวยความชวยเหลอจาก อาจารยสภาพ มโชค ภาควชา สตวบาลและพนฐานวชาชพ อาจารย จารพร บญลอม ภาควชาสตวแพทยสาธารณสข อาจารย ดร.กฤษณะ ตาอาย อาจารย สวภา นอยจาก ภาควชาจลชววทยา ภมคมกนและปรสตวทยา อาจารยสตวแพทย หญงจฑามาศ ประภาพรรณพงค อาจารยสตวแพทยหญงกฤตกา จนทะพนธ ภาควชากายวภาคศาสตร สรระวทยา และเภสชวทยา อาจารยสตวแพทยหญงมกดาศจ มหากนก อาจารยสตวแพทยหญงภรภค อรรถปณยวนช ภาควชาสตศาสตร ศลยศาสตร และอายรศาสตร รวมทงความชวยเหลอและค าชแนะ ทเปนประโยชนอยางสงสด จนกระทงงานวจยเสรจสมบรณ

1

เอกสารอางอง C. Dow. Experimental reproduction of the cystic hyperplasia-pyometra complex in the bitch.

The Journal of Pathology and Bacteriology. 1959; 78: 267-278. Carina A. Kaufmann, Sarah Forndran, Chantal Stauber, Kathrin Woerner and Udo Gansloßer. The

Social Behaviour of Neutered Male Dogs Compared to Intact Dogs (Canis lupus familiaris): Video Analyses, Questionnaires and Case Studies. Vet Med Open Journal. 2017; 2(1): 22-37.

Debra Horwitz and Gary Landsberg. Dog Behavior and Training-Neutering and Behavior. Behavior, Care & Wellness. 2018; online: https://vcahospitals.com

Fanton J. W. and S. J. Withrow. Canine Mammary Neoplasia: An Overview. California Vet. 1981; 7: 12-16. Ilona Kaszak, Anna Ruszczak, Szymon Kanafa, Olga Witkowska Piłaszewicz, Mariusz Sacharczuk

and Piotr Jurka. New insights of canine mastitis. Animal Science Papers and Reports. 2018; 36(1): 33-44.

Ingrid Ljungvall, Mark Rishniw, Francesco Porciello, Jens Häggström and Dan Ohad. Sleeping and resting respiratory rates in healthy adult cats and cats with subclinical heart disease. Journal of Feline Medicine and Surgery. 2014; 16(4): 281–290.

J. A. Mol, I.S. Lantinga-van Leeuwen, E. van Garderen, P.J. Selman, M.A. Oosterlaken-Dijksterhuis, J.A. Schalken and A. Rijnberk. Mammary growth hormone and tumorigenesis – lessons from the dog. Veterinary Quarterly. 1999; 21(4): 111-115.

Jonathan A Abbott. Heart rate and heart rate variability of healthy cats in home and hospital environments. Journal of Feline Medicine and Surgery. 2005; 7: 195-202.

Karsten E. Schober and Virginia Luis Fuentes. Effects of age, body weight, and heart rate on transmitral and pulmonary venous flow in clinically normal dogs. American Journal of Veterinary Research. 2001; 62(9): 1147-1454.

L. Muraro and R. S. White. Complications of ovariohysterectomy procedures performed in 1880 dogs. Tierärztliche Praxis Kleintiere. 2014; 42: 297-302.

Linnea Ros, Bodil Ström Holst and Ragnvi Hagman. A retrospective study of bitches with pyometra, medically treated with aglepristone. Theriogenology. 2014; 82: 1281–1286.

Nathalie Sleeckx, Hilde de Rooster, E J B Veldhuis Kroeze, C Van Ginneken and Leen van brantegem. Canine Mammary Tumours, an Overview. Reproduction in Domestic Animals. 2011; 46(6): 1112-1131.

Parvene Farhoody and M. Christine Zink. Behavioral and Physical Effects of Spaying and Neutering Domestic Dogs (Canis familiaris). Summary of findings detailed in a Master’s thesis submitted to and accepted by Hunter College. 2010.

Ragnvi Hagman, Bodil Ström Holst, Lotta Möller and Agneta Egenvall. Incidence of pyometra in Swedish insured cats. Theriogenology. 2014; 82(1): 114-120.

Sandra Mastrocinque and Denise T Fantoni. A comparison of preoperative tramadol and morphine for the control of early postoperative pain in canine ovariohysterectomy. Veterinary Anaesthesia and Analgesia 2003; 30: 220-228.

164

การศกษาพฤตกรรมการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลความปลอดภยในการปฏบตงานของพนกงาน แผนกกอสราง จงหวดระยอง The Study of Personal Protective Equipment Behavior for Workers in the Construction in Rayong Province ผวจย กลาณรงค อนตะวงค,

กฤศ ออนผว กฤษณะ ตาตย สาขาอาชวอนามย ความปลอดภยและสงแวดลอม, มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ การศกษาวจยเรองนมวตถประสงคเพอศกษาปจจยดานประสบการณและความร ความเขาใจตอการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล ในการท างานพนกงานแผนกกอสราง จงหวดระยอง จ านวน 148 คน เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมล ประกอบดวย แบบสอบถามเกยวกบการตรวจสอบพฤตกรรมความปลอดภยและไมปลอดภยในการท างาน โดยลกษณะค าถามเปนแบบเลอกตอบ การลงพนทส ารวจและขอสอบความปลอดภยเกยวกบความรในการใชอปกรณปองกนสวนบคคล จากนนทดสอบเปรยบเทยบความแตกตางระหวางบคคล ผลการศกษาวจยพบวาพนกงานรอยละ 69 เปนพนกงานทมประสบการณการท างานในโรงงานมาแลว จงมความรพนฐานและความเขาใจเรองการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล และพนกงานรอยละ 31 เปนพนกงานทมาจากตางจงหวด ใชเวลาวางจากการท าไร ท านา เขามารบจางท างานในแผนกกอสราง จงยงไมมประสบการณการท างานในโรงงาน เมอไดรบอบรมการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล พนกงานมความร เขาใจในทมากขน คดเปนรอยละ 90 และรอยละ 70 ตามล าดบ ค าส าคญ : อปกรณปองกนภยสวนบคคล, พนกงานปฏบตการ, แผนกกอสราง Key word (s) : Personal Protective Equipment, Worker, Construction บทน า

ปจจบนประเทศไทยมการพฒนาและขยายตวทางเศรษฐกจและสงคมอยางรวดเรว โดยเฉ พาะอตสาหกรรมและการใชเทคโนโลยการผลตททนสมยและมประสทธภาพ สงผลให ในภาคอตสาหกรรมตองการพนกงานเปนจ านวนมาก เปนผลใหแรงงานพนฐานจากภาคเกษตรกรรมมงสภาคอตสาหกรรมอยางรวดเรว กอใหเกดปญหาหลาย ๆ ดาน อาทเชน ในสภาวะการท างานทผปฏบตงานตอท างานกบเครองจกรทมความซบซอนในการท างาน หากพนกงานขาดความร ความเขาใจและตระหนกถงความปลอดภยในการท างานตลอดจนมองขามความถกตอง จนน าไปสการสญเสยอวยวะ ตลอดจนการเสยชวต (ภดท เตชาตวฒน, 2555) ดงนนจงควรใหความส าคญตอวธการปองการสมผสกบสารปนเปอนและสงคกคามสขภาพทอยในบรเวณการปฏบตงานของผปฏบตงาน ซงหลกการควบคมและปองกนดานสขศาสตรประกอบการควบคมและปองกนทแหลงก าเนด หรอตนเหตทท าใหเกดอนตราย (Source) การควบคมและปองกนทผานทางของอนตราย (Path) และการควบคมและ

165

ปองกนทตวผปฏบตงาน (Receiver) (มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2555) ซงมหลายวธดวยกน ไดแก การควบคมสภาพแวดลอมการท างาน การปรบปรงดานวศวกรรม การใชอปกรณปองกนตาง ๆ หรอการเปลยนแปลงวธการท างาน ซงการควบคมและปองกนทตวผปฏบตงานเปนส าคญระดบตน ๆ ทตองแกไข จากการศกษาของเฮนรก พบวาสาเหตส าคญทท าใหเกดการกระท าทไมปลอดภยในการท างาน รอยละ 88 ของการเกดอบตเหตทงหมดเกดจากการกระท าของคน อาทเชน การใชเครองมอไมถกวธ ทาทางการปฏบตงานทไมถกตอง การไมใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล เปนตน (ไพรช วงศยทธไกร, 2552) สอดคลองกบสถตการเกดอบตเหตจากการไมสวมใสอปกรณปองกนภยสวนบคคล (Personal Protective Equipment, PPE) หรอการสวมใสอปกรณทไมถกตองตามลกษณะของประเภทงานไดเกดขนอยางตอเนองและเปนประจ าทกโครงการจากอดตถงปจจบนของบรษท แสดงดงตารางท 1 ซงความรนแรงของอบตเหตนนมตงแตเลกนอยจนถงเขาโรงพยาบาล หรออาจถงขนสญเสยชวต การใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลมความแตกตางกนไปตามลกษณะของงานและลกษณะเฉพาะของแตละบคคล อาทเชน เพศและอายทมความสมพนธตอการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลตางกนไป (จนตนา เนยนนอย และคณะ. 2556) หรอประสบการณการท างานมอทธพลตอการใชอปกรณปองกนสวนบคคล (จนทรจรา ยารวง และคณะ. 2553.) ซงแตละการศกษามความแตกตางกนไป รวมทงปจจยทมผลตอพฤตกรรมสขภาพมสาเหตมาจากหลายปจจยซงจ าแนกออกไดเปน ปจจยน าเขา (Predisposing Factors) เปนลกษณะสวนบคคลทกระตนใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ ไดแก ความร ทศนคต การรบรภาวะสขภาพ ฯลฯ ปจจยเสรม (Reinforcing Factors) เปนอทธพลจากบคคลรอบขาง หรอแรงกระตนตอพฤตกรรม ไดแก การตดตามของหวหนางาน เปนตน ดงนนจงจ าเปนตองวเคราะหปจจยทมผลตอพฤตกรรมการใชอปกรณปองกนสวนบคคล เพอน าไปสการวางแผนและก าหนดวธปรบเปลยนพฤตกรรมใหมประสทธภาพ ตารางท 1 ขอมลการเกดอบตเหตในอดต

ป ขอมลอบตเหตทเกดขนในโครงการตาง ๆ

2556 ครงท 1 การไดรบบาดเจบจากการไมสวมใสแวนตานรภยในการท างานเจยรเหลกโครงแบบ ครงท 2 การไดรบบาดเจบจากการสวมใสถงมอไมเหมาะสมกบงานเกยวกบสารเคม ท าใหม

อาการแสบรอนทมอหลงจากทท าการผสมส

2557 พนกงานถกเหลกทบนวมอจนท าใหกระดกแตก จากการท างานเคลอนยายแบบเหลกจงตอง

เขารบการรกษาในโรงพยาบาลและจะตองหยดงานเพอรกษาอาการบาดเจบ ประมาณ 1 เดอน

2558 พนกงานแผนกกอสราง (Construction) ท าหมวกนรภยตกจากทสงขณะขนนงราน สาเหต

เพราะพนกงานไมคลองสายรดคางหมวกนรภย ท าใหหมวกนรภยหลดจากศรษะขณะทกมลงหยบวสดในกระบวนการท างาน

2559 พนกงานท างานเจยรลบเหลยมขอบคนหน โดยไมสวมใสหนากากปองกนฝนจงมอาการไอ

อยางรนแรงและแสบรอนทบรเวณทรวงอก จงตองสงเขารบการรกษาทโรงพยาบาลและตองหยดงานเพอรกษาอาการบาดเจบ

2560 พนกงานถกเศษไมเสยบทะลรองเทาขณะเคลยรพนทหนางาน สาเหตจากรองเทานรภยทม

สภาพทเกาและขาดหมดสภาพจากการใชงานแลว ท าใหตองหยดงานเพอรกษาอาการบาดเจบ

166

งานวจยนไดด าเนนการศกษาเพอตรวจสอบ วเคราะห และจดการขนตอนตาง ๆ เพอปองกนปญหาการเกดอบตเหตจากการไมสวมใสอปกรณปองกนภยสวนบคคลไมใหเกดซ า ทงยงเปนการแกปญหาอยางยงยน เพอเปนการสรางความมนใจใหกบพนกงานทปฏบตงาน เมอเขามาท างานในโรงงานอตสาหกรรมแลวจะมความปลอดภยในการท างาน รวมถงการสรางระบบความปลอดภยใหกบองคกรเพอเปนมาตรฐานอยางชดเจนและถกตองตามกฎหมาย สอดคลองกบตามประกาศกรมสวสดการและคมครองแรงงาน เรองก าหนดมาตรฐานอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล พ.ศ. 2554 ไดก าหนดใหนายจางจดและดแลใหลกจางสวมใสอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคลทไดมาตรฐานตามทอธบดประกาศก าหนด (กรมสวสดการและคมครองแรงงาน, 2554)

วตถประสงคของการวจย

1. เพอศกษาการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลของพนกงานแผนกงานกอสราง (Construction) ของบรษทแหงหนงใน จงหวดระยอง

2. เพอศกษาปจจยทมผลตอใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลและการบรหารจดการอปกรณปองกนภยสวนบคคลของพนกงานแผนกกอสราง (Construction) ของบรษทแหงหนงใน จงหวดระยอง

กรอบแนวคดในการท าการวจย

การศกษานเปนการศกษาพฤตกรรมการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลความปลอดภยในการปฏบตงานของพนกงาน แผนกกอสราง จงหวดระยอง เพอวเคราะหหาปจจยทมผลกระทบตอพฤตกรรมการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล วธการวจย

งานวจยเรองการศกษาพฤตกรรมการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลความปลอดภยในการปฏบตงานของพนกงาน ไดด าเนนการศกษาในบรษท ซงไดสญญาจางรบเหมาในจงหวดระยอง โดยเกบขอมลจากพนกงานแผนกกอสราง (Construction) ทงหมด 148 คน โดยแบงเปนพนกงานระดบหวหนา (Staff) จ านวน 54 คน พนกงานระดบปฏบตการ (Worker) จ านวน 94 คน หลงจากนนน าขอมลมาวเคราะหทางสถต โดยมขนตอนด าเนนงานวจย ดงน

สวนท 1 เกบขอมลจากการท าแบบสอบถาม (Questionnaire) เกยวกบการตรวจสอบพฤตกรรมความปลอดภยและไมปลอดภยในการท างาน โดยลกษณะค าถามเปนแบบเลอกตอบ (Check list) แตละค าถามมค าตอบใหเลอก 2 ขอ คอ ถก หรอผด จ านวน 65 ขอ รวม 65 คะแนน

สวนท 2 ผวจยลงพนทส ารวจ (Walk though survey) เพอประเมนสภาพอนตรายในการท างาน แตละขนตอนการกอสราง

1. ประสบการณท างานของพนกงาน 2. ความรการใชอปกรณปองกนภยฯ

ตวแปรตน ตวแปรตาม

การใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล

167

สวนท 3 ขอสอบเรองความปลอดภย (Pretest-Posttest) เกยวกบความรในการใชอปกรณปองกนสวนบคคล ประกอบดวย

1. หมวกปองกนศรษะ (Head Protection Devices) 2. อปกรณปองกนห (Ear Protection) 3. แวนนรภย (Eye Protection) 4. ชดปองกนสารเคม (Body Protection) 5. หนากากกรองฝนละออง (Respirator) 6. ถงมอนรภย (Hand Protection) 7. รองเทานรภย (Foot Protection) 8. หนากากเชอม (Face Protection) 9. กระบงหนา (Face Protection) 10. เขมขดนรภย (Safety Harness)

โดยลกษณะค าถามเปนแบบเลอกตอบ (Check list) แตละค าถามมค าตอบใหเลอก 2 ขอ คอ ถก หรอผด จ านวน 30 ขอ รวม 30 คะแนน ผลการวจย

จากกลมตวอยางทศกษา จ านวน 148 คน พบวาพนกงานจ านวน 101 คน คดเปนรอยละ 69 เปนพนกงานทมประสบการณการท างานในโรงงานมาแลว และพนกงานอก 47 คน คดเปนรอยละ 31 ยงไมเคยมประสบการณการท างานในโรงงาน ขณะทการลงพนทส ารวจ (Walk though survey) เพอประเมนสภาพอนตรายในการท างานและสงเกตการใชอปกรณปองกนสวนบคคล แตละขนตอนการกอสราง แสดงตามตารางท 1 ตารางท 1 ลกษณะงานทมความเสยงตอการเกดอบตเหต

พนกงานใชเครองเจยรท าความสะอาดแบบเท

คอนกรต โดยไมมใสอปกรณปองกนภยสวนบคคลทถกตองตามลกษณะของงาน เชน อปกรณปองกนห, แวนนรภย, หนากากกรองฝนละออง และถงมอนรภย

168

0

20

40

60

80

100

กลมท กลมท

การอบรมการใชอปกรณปองกนสวนบคคล

PretestPosttest

พนกงานท างานเชอมและเจยรถงเหลกส าหรบใส

เศษเหลกทวไป โดยไมสวมหนากากเชอม และอปกรณปองกนภยสวนบคคลแตไมถกตองตามลกษณะของงาน

พนกงานท างานเกยวกบสารเคม โดยลกษณะงาน

ทาสแบบเหลกเทคอนกรต โดยไมสวมใสหนากากปองกนกลน และอปกรณปองกนภยสวนบคคลแตไมถกตองตามลกษณะของงาน

จากการท าขอสอบเรองความปลอดภยกอนอบรม ตามความร ความเขาใจของแตละบคคลและท าขอสอบหลงไดรบการอบรม พบวาพนกงานมความร เขาใจในทมากขน โดยพนกงานทมประสบการณการท างาน มความร ความเขาใจเพมขนจากรอยละ 80 เปนรอยละ 90 ตามล าดบ และพนกงานทยงไมเคยมประสบการณการท างานมความร ความเขาใจเพมสงขนจากรอยละ 30 เปนรอยละ 70 ตามล าดบ แสดงดงภาพท 1 อกทงหลงจากไดรบการอบรมพนกงานใหความรวมมอในการปฏบตและสวมใสอปกรณปองกนสวนบคคล โดยทหวหนางานไมตองแจง ขณะทการเสรมสรางการตระหนกถงเรองความปลอดภยในการท างาน โดยจดใหมวทยากรเขามาอบรม ซงมการอบรมทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต พนกงานไดใชและสมผสอปกรณของจรงทงทไดใชงานและไมไดใชงานจรง อยในเกณฑพงพอใจ มาก ถง ดมาก

ภาพท 1 ขอมลการอบรมการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลกอนและหลง

1

อภปรายผล การใชอปกรณปองกนภยสวนบคคลของกลมตวอยาง มกลมตวอยางกวารอยละ 69 เปนพนกงานทม

ประสบการณการท างานในโรงงานมาแลว ซงเคยท างานทมลกษณะการท างานคลายกบของบรษทฯ ทเขามาท างานปจจบน โดยมมาตรการเรองความปลอดภยคลายกน จงพอมความรพนฐานเรองการสวมใสอปกรณปองกนภยสวนบคคล สอดคลองกบผลคะแนนของแบบทดสอบ และกลมตวอยางทยงไมมประสบการณการท างานในโรงงาน คดเปนรอยละ 31 ซงเปนพนกงานทมาจากตางจงหวดใชเวลาพกจากการท าไร ท านา เขามารบจางท างานไมประจ ากบทางบรษท ซงพนกงานกลมนไมมความรในการท างานกอสรางและในเขตอตสาหกรรม รวมถงความรพนฐานและความเขาใจเรองความปลอดภยในการท างาน ซงสอดคลองกบการศกษาของ จนทรจรา ยารวง และคณะ (2553) ไดกลาววาประสบการณการท างานมอทธพลตอการใชอปกรณปองกนสวนบคคล ซงเมอไดรบการอบรมการใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล ท าใหพนกงานมความร ความเขาใจมากขน และตระหนกถงความส าคญของการสวมใสระหวางการท างานมากขน โดยทหวหนางานไมตองแจง และการประเมนหลงจากการอบรมและตดตามหนางาน พนกงานทไดผานการอบรมแลวมความร ความเขาใจ ในการใชอปกรณปองกนสวนบคคลของแตละลกษณะงาน โดยแยกเปนอปกรณปองกนสวนบคคล พนฐาน อาทเชน หมวกนรภย แวนตานรภย รองเทานรภย ถงมอหนง ฯลฯ และอปกรณปองกนสวนบคคลเฉพาะงาน อาทเชน เขมขดนรภย (Full body safety harness) หนากากปองกนกลน (Respirators) เปนตน ทงยงสามารถตอบค าถามเมอมหวหนางานสอบถามหนางานได สบเนองจากมมาตรการใหพนกงานทกคนใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล รวมทงก าหนดใหหวหนางานแตละสวนงานเปนผดแลก ากบการใชและสวมใสอปกรณปองกนภยสวนบคคลของพนกงานระดบปฏบตการอยางตอเนอง เปนผลใหพนกงานตระหนกถงความส าคญมากขน ซงสอดคลองกบการศกษาของ รตตนนท โภคภดสนนท (2551)

ขอเสนอแนะ

สบเนองจากปญหาในสวนของพนกงานบางสวนทยงไมเขาใจ อาจเนองมาจากจ านวนคนทเขาอบรมมมากจงท าใหพนกงานไดรบขอมลไมครบถวนและหรอ พนกงานทมาจากตางจงหวดทไมเคยท างานทมระบบความปลอดภยเขามาชวยในการท างานจงยากทจะท าใหพนกงานกลมนเขาใจไดงาย ควรมการจดอบรมเพมขนเปนประจ า เชน ทก ๆ 6 เดอน หรอจดใหมการอบรมในหลกสตรทเกยวของและมการจดอบรมใหกบพนกงานทเขามาใหม เปนหลกสตรเดยวกนกบทไดจดอบรมไปแลวนน เพอเปนการสรางมาตรฐาน เรองความปลอดภยใหกบองคกร ตลอดจนการรณรงคดวยวธตาง ๆ โดยเนนทส าคญตอปญหาวกฤตความปลอดภย อาทเชน ตดบอรดขาวสารความปลอดภย วารสาร หรอจดหมายขาว การจดท าปายโปสเตอร การจดท าแผนพบ หรอการประกวด การแขงขน ซงจะท าใหพนกงานระดบปฏบตการไดมสวนรวมมากขน เอกสารอางอง กรมสวสดการและคมครองแรงงาน. 2554. ก าหนดมาตรฐานอปกรณคมครองความปลอดภยสวนบคคล

พ.ศ.2554. กระทรวงแรงงาน กรงเทพมหานคร. จนตนา เนยนนอย, มณฑนา ด ารงศกด และวนลดา ทองใบ. 2556. ปจจยท านายการใชอปกรณปองกนอนตราย

สวนบคคลของพนกงานโรงงานอตสาหกรรมผลตชนสวนยานยนต จงหวดสมทรปราการ. พยาบาลสารปท 40.

170

จนทรจรา ยารวง, ชวพรพรรณ จนทรประสทธ และธาน แกวธรรมานกล. 2553. ปจจยท านายการใชอปกรณปองกนเสยงในคนงานโรงงานผลตมนฝรงทอดกรอบ , วารสารสาธารณสขมหาวทยาลยบรพา , มหาวทยาลยบรพา.

ไพรช วงศยทธไกร ธวชชย รตนธรรมมาและสรชย ชยขวญงาม . 2552. ปจจยทมความสมพนธตอการยอมรบอปกรณปองกนภยสวนบคคลของพนกงาน , วารสารวชาการอตสาหกรรมศกษา ปท 3 ฉบบท 2 มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

ภดท เตชาตวฒนม. 2555. เฮลท วาไรต สแคว หนงสอพมพสแคว. คณบดคณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร.

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. 2555. สขศาสตรอตสาหกรรม: การควบคม. วทยาศาสตรสขภาพ, ศนยหนงสอ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

รตตนนท โภคภดสนนท. (2551). การรบรภาวะเสยงอนตรายจากฝนและพฤตกรรมการปองกนของคนงานโรงงานเซรามก. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยเชยงใหม.

171

คมภรวธวจยทางการบรหารสาธารณสขเชงกลยทธ (ฉบบยอ) TREATISE OF RESEARCH METHOD IN STRATEGIC MANAGEMENT OF PUBLIC HEALTH ADMINISTRATION (ABRIDGEMENT) ผวจย ฐาวร ขนส าโรง

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน บทคดยอ

การบรหารองคกรสาธารณสขในปจจบนเปนทตระหนกดวาการด าเนนงานมการแขงขนคอนขางสง แนวคดหรอวธการในการบรหารแบบเดม ไมสามารถน าพาองคกรไปสความส าเรจได จงจ าเปนอยางยงทผบรหารงานสาธารณสขตองอาศยชนเชงในการบรหารทเหนอกวาคแขง หรออาศยความวองไวในการปรบตวใหทนตอภาวะการแขงขนทเกดขนในสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การจดการเชงกลยทธจงเปนแนวทางหนงทชวยใหนกบรหารงานสาธารณสขก าหนดทศทางขององคกร วเคราะหสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายในองคกร ชวยก าหนดกลยทธทเหมาะสมกบองคกร เพอน ากลยทธเหลานนไปประยกตปฏบตและควบคมประเมนผลการด าเนนงานขององคกรได การจดการเชงกลยทธมองคประกอบพนฐาน 4 ขนคอ การวเคราะหเชงกลยทธ การก าหนดกลยทธ การน ากลยทธไปสการปฏบต และการควบคมก ากบ กลยทธ การจดการเชงกลยทธกอใหเกดประสทธผล (Effectiveness) ทสามารถก าหนดเปาหมายทด บรรลผลส าเรจในเปาหมายได และประสทธภาพ (Efficiency) โดยบรรลผลส าเรจดวยตนทนหรอคาใชจายต าทสด การบรหารงานเชงกลยทธจงกอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพทกแงมม ทงรายบคคล กลมงานและองคกร และสามารถน าไปใชไดทงองคกรภาครฐหรอภาคเอกชน อยางไรกตาม แมวามการน าแนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการเชงกลยทธมาบรณาการเขากบวธวจยทางการบรหารสาธารณสขมากมาย แตยอมไมมทฤษฎหรอแนวทางจดการเชงกลยทธใดใชไดกบทกสถานการณ ดงนนไมมสตรส าเรจในการก าหนดกลยทธและสรางกลยทธทเหมาะสมกบทกสถานการณ จงเปนการคดวเคราะหของนกวจยทจะพจารณาเลอกกลยทธทเหมาะสมใหไดขอคนพบทถกตอง นาเชอถอ มาตอบค าถามการวจยในแตละครง ค าส าคญ : วธวจย, การบรหารสาธารณสข, การจดการเชงกลยทธ ABSTRACT

It is known that there is a high competition of public health administration now. The old concepts and methods cannot carry out the organization. Therefore, it is necessary that public health administrators have to rely on more strategies or skills in order to adapt themselves in such a continuous change. A strategic management is a way to help public health administrators to set their organization’s goal, analyzing both inner and outer circumstances, providing a proper strategy and apply those strategies in a practice in order to control and assess their organization. The strategic management consists of 4 components; strategic analysis, strategic specification, to put into practice and supervision. The strategic management leads to effectiveness with a lowest expense. It can be applied to use with an individual, group and organization. Though the concepts and theories of strategic management are integrated with public health research methodology, there are no any absolute theories or strategic methods to handle all situations. This is an analytical

172

thinking of the researcher to choose the appropriate strategies in order to find out a proper and reliable one for the research. Key words : Research method, Public health administration, Strategic management บทน า

ในยคปจจบน ประเทศไทยมการขบเคลอนงานดานสาธารณสขในหลากหลายมตเพอใหสอดรบกบการเปลยนแปลงทางสงคมเศรษฐกจและความเจรญทางเทคโนโลยทมพลวตสง หนวยงานระดบนโยบายทเกยวของ อาท ส านกงานคณะกรรมการสขภาพแหงชาตไดขบเคลอนหลกการแหงธรรมนญวาดวยระบบสขภาพแหงชาต พ.ศ. 2552 นบเปนธรรมนญทส าคญท จะผลกดนงานดานสาธารณสขของประชาชนใหเกดการพฒนายงขน ในขณะเดยวกนองคกรทรบผดชอบในการก าหนดทศทางการวจยของประเทศไทย ไดแก ส านกงานพฒนาวทยาศาสตรและ เทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.) ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) ส านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรมแหงชาต (สวทน.) ส านกงานพฒนาการวจยการเกษตร (สวก.) สถาบนวจยระบบสาธารณสข (สวรส.) และส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)(6 ส, 1 ว) รวมกนสนบสนนใหการขบเคลอนงานดานสาธารณสขพฒนาขนไปดวยองคความรทเชอถอไดและเปนประโยชน ตลอดจนมแนวทางชดเจนเพอพฒนาตอยอดงานวจยทกดานของประเทศไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรม (ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย, 2557) และกระทรวงสาธารณสขซงรบผดชอบโดยตรงดานสาธารณสขของประเทศ มโครงสรางบรหารราชการทงในสวนกลางและสวนภมภาค โดยหนวยงานและเจาหนาทรบผดชอบกระจายไปทงในระดบจงหวด อ าเภอ ต าบล และหมบาน เชอมการพฒนาขององคาพยพดานนของประเทศใหเปนไปตามการเปลยนแปลง สถานการณ และบรบทดงกลาวขางตน ดวยเหตน ผบรหารงานของกระทรวงในแตละระดบ นอกจากตองท าความเขาใจและศกษากระบวนการบรหารแลว ยงตองศกษาถงระดบและกระบวนการจดการเชงกลยทธ รวมถงมพนฐานความรและวสยทศนดานการวจยเพอบรหารจดการองคกรในแตละระดบอยางมประสทธภาพและประสทธผลสงสดใหสอดรบแนวทางพฒนาประเทศ

การบรหารงานสาธารณสข เปนศลปะในการท างานใหบรรลเปาหมายรวมกบผอน โดยการประสานทรพยากรตางๆ เพอใหการด าเนนงานเปนไปในแนวทางทจะบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธผลและประสทธภาพ การจดการเปนเรองทเกยวของกบงานและคนอยตลอดเวลา ผบรหารงานสาธารณสขจงตองท าหนาทจดการเรองระบบงานและวธการปฏบตงานดานตางๆ เพอใหเกดระบบการผลต การใหบรการ หรอการด าเนนงานทกดานเปนไปดวยด การบรหารจดการเชงกลยทธหรอการจดการเชงกลยทธเปนการบรหารจดการอยางมระบบทตองอาศยวสยทศนของผน าและอาศยการวางแผนอยางมขนตอน โดยผานการตดสนใจและการประเมนแลววาเหมาะสมกบองคกร สามารถน าไปปฏบตไดจรง อนจะน าความส าเรจมาสองคกรได การจดการเชงกลยทธจงเปนแนวทางหนงทจะชวยใหนกบรหารก าหนดทศทางขององคกร วเคราะหสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายในองคกร ชวยก าหนดกลยทธทเหมาะสมกบองคกร เพอทจะน ากลยทธเหลานนไปประยกตปฏบตและควบคมประเมนผลการด าเนนงานขององคกรได (วรางคณา ผลประเสรฐ, 2554: 5) สวนการวจย หมายถง การวเคราะหและบนทกการสงเกตภายใตการควบคมอยางเปนระบบระเบยบและเปนปรนย น าไปสการสรางความร ทฤษฏ หรอหลกการโดยอาศยวธการทางวทยาศาสตร (Best and Khan, 1998: 18) กลาวโดยเชอมโยงไดวา การบรหารงานสาธารณสขทอาศยกระบวนการวจยเปนพนฐาน กจะท าใหการบรหารงานสาธารณสขมความถกตองนาเชอถอและพฒนาเพมมากขน ยงไปกวานน เมอน าแนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการเชงกลยทธมาเปนกรอบแนวคดในการวจย ผลการวจยยอมอยภายใตสถานการณท เปนจรงมากทสด ดงนน การวจยทางการบรหาร

173

สาธารณสขเชงกลยทธ หรอเรยกวา วธวจยทางการบรหารสาธารณสขเชงกลยทธ จงเปนการบรหารงานสาธารณสขทสงผลใหองคกรด าเนนงานสผลสมฤทธเรวยงขน

วจยทางการบรหารสาธารณสขเชงกลยทธ

วธวจยทางการบรหารสาธารณสขเชงกลยทธ เปนการเชอมศาสตรการวจยทางสาธารณสข ซงเปนกระบวนการศกษาคนควาหาความรหรอวธการใหม คดคนเทคโนโลยทเหมาะสมและมประสทธภาพในการปองกน รกษาโรค รวมทงแกไขปญหาตางๆ ในการปฏบตงานทางสาธารณสข เพอใหประชาชนมสขภาพอนามยทด สามารถประกอบอาชพและด ารงชวตประจ าวนไดอยางปกตสข (นทรา กจธระวฒวงษ, 2560: 7) เขากบศาสตรการจดการเชงกลยทธ เปนศาสตรทเกยวของกบการจดการองคกรเพอใหบรรลวตถประสงคและเปาหมายในระยะยาว มการวเคราะหและประเมนปจจยทเกยวของ โดยค านงถงบรบทขององคกรและสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงไป เพอใหไดแผนงานในการปฏบตงานทเหมาะสมกอนทจะน าแผนงานลงสการปฏบต (Robbins and Coulter, 2007: 89) กลาวโดยสรป วธวจยทางการบรหารสาธารณสขเชงกลยทธ เปนการศกษาคนควาหาความรหรอวธการใหม คดคนเทคโนโลยทเหมาะสมและมประสทธภาพในการปองกน รกษาโรค รวมทงแกไขปญหาในการปฏบตงานทางสาธารณสข ดวยแนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการเชงกลยทธเปนกรอบแนวคดในการวจย การวจยนอกจากมระบบแลว ตองอาศยผน าทมวสยทศนและเชยวชาญในการวางแผนอยางมขนตอน ผานการตดสนใจและการประเมนถงความเหมาะสม สามารถน าไปปฏบตไดจรง อนจะน าความส าเรจมาสองคกร รวมถงความกาวหนาทางวชาการและเทคโนโลยดานสาธารณสขทจะบงเกดกบสงคมและประเทศตามมาดวย ผบรหารงานสาธารณสขทกระดบจงควรเขาใจถงวธวจยทางการบรหารสาธารณสขเชงกลยทธ ดงประโยชนทไดกลาวมา ใน 2 สวนคอ วธวจยทางสาธารณสขและแนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการเชงกลยทธ ดงน สวนท 1 วธวจยทางสาธารณสข มประเดนส าคญ ดงน

1. องคประกอบทเกยวของกบการวจย ม 3 ประการคอ แผนการวจย (Research plan) กระบวนการวจย (Research process) และขอคนพบ (Research finding/Research result) (บญพชชา จตตภกด, 2557) สรปโดยสงเขปดงน

1.1 แผนการวจย เปนการก าหนดเนอหาสาระ ขนตอนกระบวนการวจยเปนลายลกษณอกษร 2 ดานคอ การวางแผนดานวชาการ ประกอบดวย (1) การก าหนดหวขอหรอชอเรองวจย วตถประสงคของการวจย ตวแปร สมมตฐานการวจย กรอบแนวคด (2) การออกแบบวจย (3) การวางแผนการด าเนนงาน และ (4) การเผยแพรผลงาน และ การวางแผนดานบรหาร ใน 3 ดานคอ บรหารก าลงคน บรหารเวลา และบรหารอปกรณและงบประมาณทใชในการวจยใหเปนไปตามแผนการวจย

1.2 กระบวนการวจย การวจยเชงปรมาณและการวจยเชงคณภาพมวธวจยทแตกตางกน สรปโดยสงเขปดงน

1.2.1 การวจยเชงคณภาพ มองคประกอบของการออกแบบการวจย 4 ขนตอน (Wiersma, 1991 ; 205) คอ

ขนตอนท 1 Working design ประกอบดวย การเลอกกลมเปาหมาย การเลอกพนท การระบชวงเวลาทศกษาและระบตวแปรทเปนไปได

ขนตอนท 2 Working hypothesis ประกอบดวย การตงปญหาคราวๆ การตงค าถามวจย การอางองทฤษฎตดดน (Grounded Theory)

174

ขนตอนท 3 Data collection ประกอบดวย การรวบรวมขอมลดวยการสมภาษณ การบอกเลา การสงเกตและการบนทกตวอยาง การทบทวนและการวเคราะหเอกสาร

ขนตอนท 4 Data analysis and interpretation ประกอบดวย การจดหมวดหมและการลงรหสขอมล การจดโครงสรางขอมลใหม การตรวจสอบสมมตฐาน/ทฤษฎ และการพรรณนาขอคนพบส าคญ

1.2.2 การวจยเชงปรมาณ มองคประกอบของการออกแบบการวจย 9 ขนตอน (สมชาย วรกจเกษมสกล, 2553: 57) คอ

ขนตอนท 1 ก าหนดหวขอวจย (ปญหาวจย) และวตถประสงคของการวจย ก าหนดหวขอวจย (ปญหาวจย) ใหสนกะทดรด ระบตวแปรอสระและตวแปรตาม ไมควรซ ากบงานวจยกอนหนา ใชภาษาชดเจน เขาใจงาย และก าหนดวตถประสงคของการวจยใหชดเจน สอดคลองกบหวขอวจย (ปญหาวจย)

ขนตอนท 2 การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ วธการเลอกเอกสารและงานวจยทเกยวของคอ (1) มเนอหาสาระทเกยวของเชอมโยงกบหวขอทจะท าวจย (2) น าเสนอเอกสารและงานวจยทเกยวของใหผสมผสานบรณาการตามล าดบความส าคญของตวแปร (3) เรยง ล าดบเนอหาสาระตามชวงระยะเวลา เพอแสดงใหเหนถงววฒนาการและแนวโนมการเปลยนแปลงของตวแปรทศกษา (4) บอกแหลงทมาของเอกสารและงานวจยทเกยวของ และ (5) มเนอหาทนสมยและถกตองชดเจน เชอถอได (พชร จนทรเพง, 2553: 23)

ขนตอนท 3 การก าหนดกรอบแนวคดในการวจย ตองน าแนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการเชงกลยทธทเหมาะสมกบปญหาการวจยมาเปนกรอบแนวคดพนฐานในการวจย จงจะไดผลการวจยมประสทธภาพและหรอประสทธผลในการน าไปใชประโยชนและอยภายใตสถานการณทเปนจรงมากทสด และควรสรปความสมพนธของตวแปร

ขนตอนท 4 การก าหนดสมมตฐานการวจย ก าหนดสมมตฐานการวจยใหสมพนธกนระหวางตวแปรอสระ (เปนเหต) และตวแปรตาม (เปนผล ) รวมถงการนยามตวแปร ทงนยามเชงทฤษฎ เปนการอธบายตวแปรตามพจนานกรม และนยามเชงปฏบตการ เปนการอธบายแบบเจาะจง ใหเขาใจตรงกนและวดได

ขนตอนท 5 การออกแบบการวจย การวจยเชงปรมาณควรพจารณา 3 ดาน (พชร จนทรเพง, 2553: 22) คอ (1) การออกแบบการสมตวอยาง ควรสมตวอยางแบบใชความนาจะเปนเพอใหกลมตวอยางเปนตวแทนทดของประชากรเปาหมาย (2) การออกแบบการวดตวแปร ควรเลอกเครองมอวจยทใชวดตวแปรทศกษาใหเหมาะสมทสดและมการตรวจสอบคณภาพอยางนอย 2 ประการคอ ความเทยง (Reliability) และ ความตรง (Validity) ใหมมาตรฐานตามเกณฑ และ (3) การออกแบบการวเคราะหขอมล ควรเลอกสถตวเคราะหขอมลทเหมาะสมและทดสอบสมมตฐานได นอกจากน การวจยทด ตองพจารณาตวแปรอสระและตวแปรตามทศกษาวาตองการหาความสมพนธ หรอเปรยบเทยบความแตกตาง หรอความสมพนธเชงเหต-ผล ระหรวางตวแปรอสระและตวแปรตาม รวมถงตวแปรทงสองตองครอบคลมตามการทบทวนวรรณกรรมและปรากฏอยางครบถวนในเครองมอวจยทใชวดเพอใหไดขอคนพบทถกตองเชอถอได

ขนตอนท 6 การเกบรวบรวมขอมล การเกบรวบรวมขอมล ด าเนนการอยางเปนขนตอนตามทก าหนดไวในอาจมปญหาอปสรรคในการเกบรวบรวมขอมลซงเปลยนไดตามความเหมาะสม แตไมเกนการพจารณาของคณะกรรมการจรยธรรมการวจยในมนษยและขอบเขตทผวจยแจงในหนงสอขออนญาตจากหนวยงานทเกบขอมล

ขนตอนท 7 การวเคราะหและแปลผลขอมล เมอรวบรวมขอมลเสรจ ขอมลทไดมาตองตรวจสอบความถกตอง ครบถวน สมบรณ แลวจงน ามาลงรหส ประมวลผล และวเคราะหขอมลทางสถตหรอวเคราะหเนอหา จากนนแปรผลวเคราะหขอมลแสดงเปนตาราง กราฟ แผนภมแสดงคาสถตบรรยายและสถตอางอง ตความสรปใหผอานอนสามารถเขาใจไดงายเปนความเรยง

175

ขนตอนท 8 การสรปผลและการเขยนรายงานการวจย การสรปผลการวจยควรบรรยายวธวจยทใชศกษาและขอคนพบ โดยน าแนวคด ทฤษฎ และงานวจยกอนหนาทสนบสนนขอคนพบนนวาสอดคลองและแตกตาง พรอมใหขอเสนอแนะทงการน าไปใชประโยชนและการท าวจยครงตอไป สวนการเขยนรายงานการวจย เปนขนตอนการน าเสนอผลการวจยอยางเปนระบบตอหนวยงานทเกยวของ แหลงทนอดหนนงานวจย และสาธารณชน ม 2 แบบคอ (1) รายงานการวจยฉบบสมบรณ น าเสนอเนอหาสาระทกขนตอนอยางละเอยดและเปนระบบ ตงแตเรมตนจนถงสรปผลการวจย และ (2) รายงานการวจยฉบบยอ น าเสนอเนอหาสาระเฉพาะหวขอและประเดนทส าคญ โดยตดรายละเอยดทไมจ าเปนออก จงตองเขยนดวยหลกการวชาการและมเนอหาครบถวนมากทสด

ขนตอนท 9 การเผยแพรผลงานการวจย สามารถท าไดหลายวธ ไดแก (1) การน าเสนอทางเอกสารสงพมพในลกษณะรายงานการวจยฉบบสมบรณและรายงานการวจยฉบบยอ (2) การน าเสนอโปสเตอรในการประชมวชาการตางๆ (3) การน าเสนอทางวาจาในการประชมวชาการตาง ๆ หรอการประชมของหนวยงานหรอผบรหาร และ (4) การน าเสนอทางวทยโทรทศนในรปของสารคด

1.3 ขอคนพบ ม 2 ลกษณะคอ การเพมพนองคความรใหมหรอสรางทฤษฎใหมจากขอคนพบทไดในศาสตรนน และการประยกตใชขอคนพบในการวจยนนเพอแกไขปญหาหรอพฒนากระบวนการท างานหรอการบรหารจดการองคกร

2. ประเภทของการวจยทางสาธารณสข แบงออกเปน 4 ประเภท (สถาบนวจยระบบสาธารณสข, 2558) คอ (1) การวจยทางชวการแพทย เปนการวจยในหองปฏบตการ มงศกษาปญหาสขภาพอนามย การปองกนและบ าบดโรค การพนฟสมรรถภาพ การพฒนายาวคซน รวมถงกลไกเกดโรคตางๆ (2) การวจยทางคลนก เปนการวจยมงศกษาเกยวกบการวนจฉย ดแลรกษาผปวย รวมถงการสงเสรมสขภาพและปองกนควบค มโรคดวยการเกบรวบรวมวเคราะหขอมลอยางเปนระบบ (3) การวจยระบบสาธารณสข เปนการวจยมงศกษาปจจยและองคประกอบของโครงสรางสาธารณสขของประเทศ และ (4) การวจยนโยบายสาธารณสข เปนการวจยมงเนนทางดานนโยบายสาธารณสข โดยเฉพาะการไดมาซงขอมลความรเพอน าไปสนโยบาย แนวทางปฏบตในการแกไขปรบปรงใหเกดประสทธภาพดานสาธารณสขมากยงขน

3. ความเชอมโยงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนยทธศาสตรชาต นโยบายรฐบาล การปฏรปดานสาธารณสข และแผนพฒนาสขภาพแหงชาต ความเชอมโยงกนระหวางแผนยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป (พ.ศ. 2560-2579) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 ประเทศไทย 4.0 นโยบายรฐบาล การปฏรปดานสาธารณสข แผนพฒนาสขภาพแหงชาต ฉบบท 12 และแผนยทธศาสตรชาต ระยะ 20 ป (ดานสาธารณสข) ประกอบดวย สถานการณและปจจยทสงผลตอสขภาพ ยทธศาสตรความเปนเลศ 4 ดานของกระทรวงสาธารณสข ไดแก 1) ดานสงเสรมสขภาพ ปองกนโรค และคมครองผบรโภคเปนเลศ (Promotion Prevention and Protection excellence) 2) ดานบรการเปนเลศ (Service excellence) 3) ดานบคลากรเปนเลศ (People excellence) และ 4) บรหารเปนเลศดวยธรรมาภบาล (Governance excellence) รวมทง 15 แผนงาน 45 โครงการ และ 80 ตวชวด ซงมเปาหมายและมาตรการในแตละโครงการ ตลอดจนแนวทางการขบเคลอนและการประเมนผลการด าเนนงานเพอถายทอดและสรางความเขาใจรวมกนในการด าเนนงานดานสาธารณสขใหแกทกหนวยงานในสงกดกระทรวงสาธารณสข เปนเขมทศใหผบรหารงานสาธารณสขมวสยทศนในการท างานทชดเจนครอบคลมตามเขมมงของประเทศ

4. ประโยชนของการวจยทางสาธารณสข ประโยชนและคณคาของการวจยทางสาธารณสข มหลายดานดงน ประโยชนเชงวชาการ กอใหเกดความรหรอแนวคดใหมๆ สรางทฤษฎ ขยายขอบเขตทฤษฎ พฒนาองคความรตอยอดวชาการทางดานสาธารณสข ประโยชนเชงพาณชย กอใหเกดรายได มลคาทางเศรษฐกจ ผลประโยชนใหกบหนวยงานและประเทศในเชงการคาหรอธรกจ เชน เกดการพฒนาคณภาพการบรการและขยายฐานผรบบรการ

176

หรอพฒนาดานเทคโนโลยทางการแพทยและการสาธารณสข เปนตน ประโยชนเชงนโยบายและแผน กอใหเกดการก าหนดนโยบายในการปฏบตงาน การน าผลการวจยไปใชปฏบตตามแผนทก าหนด ประโยชนเชงสาธารณะ กอใหเกดประโยชนในการพฒนาคณภาพชวตหรอสรางความรความเขาใจแกประชาชนในการดแลสขภาพและสงแวดลอมสาธารณะใหเออตอการมสขภาพด ประโยชนเชงการคนหาปญหา กอใหเกดการคนพบสาเหตของปญหาและแนวทางการแกไขปญหาทางสาธารณสข ประโยชนเชงบรหารงานและการปฏบตงาน กอใหเกดการน าผลการวจยไปประยกตใชในการท างานใหมประสทธภาพมากขน และ ประโยชนเชงการตดตามและประเมนผล กอใหเกดการประเมนผลการปฏบตงานและการบรหารงานของโครงการ หนวยงาน หรอสถาบน สวนท 2 แนวคดและทฤษฎเกยวกบการจดการเชงกลยทธ สรปโดยสงเขปไดดงน

1. ความหมายของการจดการเชงกลยทธ หมายถง กระบวนการทประกอบไปดวยการวเคราะหสภาพแวดลอมและขอมลส าคญขององคกรทใชในการประกอบการตดสนใจการวางแนวทางการด าเนนงานและควบคมการปฏบตงานเชงกลยทธขององคกร เพอทจะสรางความมนใจวาองคกรสามารถด าเนนการไดอยางสอดคลองกบสภาพแวดลอมและสถานการณทเกดขน ตลอดจนสามารถมพฒนาการและแขงขนไดอยางมประสทธภาพ (จนตนา บญบงการ และ ณฏฐพนธ เขจรนนท, 2554: 14)

2. ความส าคญของการจดการเชงกลยทธ (สมาล จระจรส, 2548: 25-26) มดงน 2.1 ชวยก าหนดทศทางทชดเจนขององคกร ผก าหนดกลยทธจะท าการก าหนดวสยทศนใน

อนาคตขององคกร ท าใหสมาชกทงองคกรทราบถงทศทางททกคนจะด าเนนไปอยางชดเจน 2.2 ชวยใหผบรหารระดบสง มวสยทศนทกวางไกลในการมองถงอนาคตขององคกร ซงสามารถ

ชวยลดความเสยงขององคกรในอนาคตลงได 2.3 ชวยใหองคกรสามารถด าเนนงานและใชทรพยากรทมในการแขงขนไดอยางมประสทธภาพ

และไดผลส าเรจดกวาการบรหารงานตามปกต 2.4 ลดการตอตานการเปลยนแปลง (Resistance to Change) มงเนนการมสวนรวมจากสมาชก

ท าใหทกคนเกดความพงพอใจในการยอมรบแผนกลยทธนน ไมเกดการตอตาน 2.5 สรางความสอดคลองในการปฏบตงาน (Harmony) จากการมสวนรวมในการวางแผนกล

ยทธ ท าใหสมาชกทกคนรบทราบและยอมรบทศทางทชดเจนขององคกร 3. ขนตอนของกระบวนการจดการเชงกลยทธ (Robbins and Coulter, 2007: 91-94) เปน

กระบวนการทมการบรณาการรวมกนของการวางแผนเชงกลยทธ(Strategy formulation) ทครอบคลมถงการพจารณาวสยทศนและภารกจขององคการ การก าหนดวตถประสงคขององคการ การวเคราะหสภาพแวดลอมภายนอกและขดสมรรถนะภายในการวเคราะหและเลอกกลยทธการน ากลยทธไปปฏบต (Strategy implementation) ทประกอบดวย การก าหนดเปาหมายการด าเนนงานการวางแผนปฏบตการและการสนบสนนกลยทธ โครงสรางวฒนธรรมบคลากรเทคโนโลยสารสนเทศและกระบวนงานรวมทงการควบคมและประเมนผลเชงกลยทธ (Strategy control and evaluation) ซงประกอบดวย การตรวจสอบผลการด าเนนงานและการตดตามสถานการณและเงอนไขตางๆ

4. เครองมอการจดการเชงกลยทธระดบองคกรทนยม 5 อนดบแรก (สถาบนฝกอบรมและใหค าปรกษาแนะน าดานการพฒนาการบรการลกคาอยางเปนระบบ, 2558) คอ (1) การบรหารจดการลกคาสมพนธ (Customer Relationship Management: CRM) หมายถง กลยทธทางธรกจเพอสรางความสมพนธระยะยาว กบลกคา เรยนรความตองการทแตกตางกนของลกคา และตอบสนองความตองการของลกคาดวยสนคา หรอบรการทเหมาะสมกบลกคาแตละคนมากทสด (Stone and Woodcock, 2001: 3) (2) การเทยบเคยง (Benchmarking) เปนกลยทธและกระบวนการวเคราะหส าหรบการเปรยบเทยบอยางตอเนองของสนคา บรการ และการปฏบตงาน

177

ขององคกร เทยบกบหนวยงานทไดรบการยอมรบวาเปนผน าในวงการนน (Robere, 2543: 10) (3) การส ารวจความผกพนของพนกงานทมตอองคกร (Employee Engagement Survey) เปนการประเมนความคดเหนของบคลากรเกยวกบความมงมนและทมเทในการปฏบตงานเพอน าไปสการบรรลเปาหมายขององคกร (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ, 2555) ครบทกมต รวมถงปจจยทมผลตอการท างานและเปลยนงานของบคลากรภายในองคกร (4) การจางเหมาบรการ (Outsourcing) เปนการจดจางบคคลหรอบรการมออาชพจากภายนอก เพอตอบสนองความตองการเฉพาะทางธรกจ การจางเหมาบรการมประโยชนมาก อาท องคกรสามารถลดขนาดลงแตความสามารถเทาเดม แขงขนกบองคกรขนาดใหญได และลดตนทนไดเปนจ านวนมากทงดานคน สวสดการ เครองมอ รวมถง สามารถมงไปทสงทส าคญตอบรษทมากกวา ท าใหองคกรมประสทธภาพสงขนและก าไรกจะสงขนดวยทงตอหนวยและตอจ านวนพนกงานขององคกร และ (5) การวดแบบสมดล (Balanced Scorecard: BSC) เปนเครองมอการบรหารจดการทชวยในการน ากลยทธไปสการปฏบต โดยประเมนผลองคกรในมมมอง 4 ดานคอ การเงน ลกคา กระบวนการภายใน การเรยนรและพฒนาการ พรอมทงก าหนดตวชวดผลการด าเนนงาน (Key Performance Index) หรอ KPI เปนเครองมอทใชในการวดวาองคกรบรรลวตถประสงคในมมมองแตละดานหรอไม (Whitaker, 2000)

5. การน าเครองมอการจดการเชงกลยทธไปใชในการวจยทางสาธารณสข เมอน าเครองมอการจดการเชงกลยทธมาบรณาการเขากบวธวจยทางการบรหารสาธารณสข ท าใหเหน

ประโยชนในการพฒนาองคกรททนยคสมยและเปนรปธรรม ดงน การใชกลยทธCRM มลลกา สบงกฎ วโรจน เจษฎาลกษณ และจนทนา แสนสข (2559) ศกษาเชงคณภาพเรอง การใชกลยทธ CRM ของโรงพยาบาลเอกชนในประเทศไทย พบวา CRM ของโรงพยาบาลเอกชนในประเทศไทยม 4 องคประกอบคอ การสรางมลคาเพมใหลกคารบร การอ านวยความสะดวกใหแกลกคา การสรางความเฉพาะเจาะจงลกคา และการสนบสนนชองทางการสอสารใหแกลกคา และปจจยสความส าเรจของกลยทธนคอ การมงเนนความแตกตางทางการแขงขนในธรกจ รวมถงการพฒนาศกยภาพขององคกร การใชกลยทธ Benchmarking ดงการศกษาของ นลภา จระรตนะวรรณะและสคนธ วรรธนะอมรา (2559) เปนการศกษาเปรยบเทยบกระบวนการพฒนาคณภาพศนยพฒนาเดกเลก พบวา หลงใชกลยทธ Benchmarking ศนยพฒนาเดกเลกเกดนวตกรรม การเปลยนแปลงแนวปฏบตใหม และพฒนาอยางตอเนอง และกลยทธ Benchmarking มปจจยแหงส าเรจคอ ผบรหารและผเกยวของมการท าความเขาใจฐานคดและกระบวนการ ดวยการเรยนรจากปฏบตการจรง รวมทงก าหนดเปาหมายการพฒนาสความเปนเลศ 5 ดาน ไดแก การบรหารจดการ การจดการสงแวดลอม การดแลสขภาพ การจดหลกสตรประสบการณเรยนร และการมสวนรวมกบผปกครองและชมชน การใชกลยทธการส ารวจความผกพนของพนกงานทมตอองคกร ณฐวรรณ แสงอรย (2559) ศกษาความสมพนธระหวางความพงพอใจในงาน ความผกพนตอองคกร และความตงใจทจะลาออกจากงานของบคลากรโรงพยาบาลสมทรสาคร พบวา บคลากรมระดบความผกพนตอองคกร อยในระดบมาก (mean =3.58 ±0.611) ความพงพอใจในงานมความสมพนธเชงบวกในระดบปานกลางกบความผกพนตอองคกรอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05 การใชกลยทธการจางเหมาบรการ การศกษาของนาฏนรา สโพเคน (2557: 149-162) เรองการจดจางหนวยงานภายนอกเพอการด าเนนงานของโรงพยาบาลเอกชนในจงหวดสงขลา พบวา การจดจางหนวยงานภายนอก เจาหนาทโรงพยาบาลเอกชนมความพงพอใจภาพรวม อยในระดบปานกลาง คาเฉลยเทากบ 3.29 สวนปญหาทเกดจากการใชบรการการจดจางหนวยงานภายนอก คอ พนกงานจดจางภายนอกขาดความเขาใจและตระหนกในพนธกจขององคกร เพราะคดวาไมไดเปนสวนหนงขององคกรคอนขางสง แนวทางการแกปญหาคอ องคกรตองวเคราะหความส าคญแตละงานในองคกร แลวพฒนาปรบปรงกระบวนการท างานรวมกน รวมทงมขอตกลงในการท าสญญารวมกนถง เกณฑและการประเมนผลการด าเนนงานของผรบจางเหมา รวมถงระยะเวลาทเหมาะสมชดเจนเพอใหเกดประโยชนสงสด และ การใชกลยทธ BSC ธตกร บณยธาดา (2557) ศกษาการวเคราะห

178

และออกแบบสารสนเทศคณภาพ BSC เพอส ารวจความพงพอใจของผรบบรการทางการแพทย กรณศกษา: ศนยบรการสาธารณสข 61 ส านกอนามยกรงเทพมหานคร มวตถประสงคเพอศกษาการยอมรบและความตองการใชงานของผบรหาร (ไดแก ผอ านวยการศนยบรการสาธารณสข หวหนาคลนกทนตกรรม หวหนางานเภสชกรรม หวหนาพยาบาล และหวหนางานสงคมสงเคราะห จ านวน 5 คน) ทมตอสารสนเทศคณภาพ BSC ทสรางขน พบวา ไดรบการยอมรบและมความตองการใชงานจากผบรหารในระดบมากอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

บทสรป

การบรหารองคกรสาธารณสขในปจจบนเปนทตระหนกดวาการด าเนนงานมการแขงขนคอนขางสง แนวคดหรอวธการในการบรหารแบบเดม ไมสามารถน าพาองคกรไปสความส าเรจได จงจ าเปนอยางยงทผบรหารงานสาธารณสขตองอาศยชนเชงในการบรหารทเหนอกวาคแขง หรออาศยความวองไวในการปรบตวใหทนตอภาวะการแขงขนทเกดขนในสภาพแวดลอมทเปลยนแปลงอยตลอดเวลา การจดการเชงกลยทธจงเปนแนวทางหนงทชวยใหนกบรหารงานสาธารณสขก าหนดทศทางขององคกร วเคราะหสภาพแวดลอมทงภายนอกและภายในองคกร ชวยก าหนดกลยทธทเหมาะสมกบองคกร เพอน ากลยทธเหลานนไปประยกตปฏบตและควบคมประเมนผลการด าเนนงานขององคกรได การจดการเชงกลยทธมองคประกอบพนฐาน 4 ขนคอ การวเคราะหเชงกลยทธ การก าหนดกลยทธ การน ากลยทธไปสการปฏบต และการควบคมก ากบ กลยทธ กอใหเกดประสทธผล (Effectiveness) ทสามารถก าหนดเปาหมายทด บรรลผลส าเรจในเปาหมายได และประสทธภาพ (Efficiency) โดยบรรลผลส าเรจดวยตนทนหรอคาใชจายต าทสด การบรหารงานเชงกลยทธจงกอใหเกดประสทธผลและประสทธภาพทกแงมม ทงรายบคคล กลมงานและองคกร และสามารถน าไปใชไดทงองคกรภาครฐหรอภาคเอกชน (วรางคณา ผลประเสรฐ, 2554: 4) นบไดวา วธวจยทางการบรหารสาธารณสขเชงกลยทธเปรยบเสมอนกลองสองทางไกลในมอผบรหารทท าใหเหนภาพกวางและรายละเอยดทตองการเหนเกนคแขงเมอผบรหารน าไปใชอยางไรกตาม แมวาทฤษฎหรอแนวทางจดการเชงกลยทธจะชวยใหการวจยทางการบรหารสาธารณสขมประโยชนตอองคกรมาก แตยอมไมมทฤษฎหรอแนวทางจดการเชงกลยทธใดใชไดกบทกสถานการณ ดงนน ไมมสตรส าเรจในการก าหนดกลยทธและสรางกลยทธทเหมาะสมกบทกสถานการณ เปนหนาทของนกวจยทจะคดวเคราะหและพจารณาเลอกกลยทธทเหมาะสมกบสถานการณและทนยคสมย ใหไดขอคนพบทมประโยชนสงสดในการวจยแตละครง

เอกสารอางอง จนตนา บญบงการ และ ณฏฐพนธ เขจรนนทร. (2554). การจดการเชงกลยทธ. กรงเทพมหานคร: ซเอด

ยเคชน. ณฐวรรณ แสงอรย. ความสมพนธระหวางความพงพอใจในงาน ความผกพนตอองคกร และความตงใจทจะ

ลาออกจากงานของบคลากรโรงพยาบาลสมทรสาคร. วารสารวชาการสาธารณสข, 2559;24(4) ตลา มหาพสธานนท. (2545). หลกการจดการ หลกการบรหาร. กรงเทพฯ : นศ. พฒนา. ทศพร ศรสมพนธ. 2548. การบรหารราชการแนวใหม บรบท และเทคนควธ. กรงเทพฯ : บรษท

วชนพรนท แอนดมเดย จ ากด. ธตกร บณยธาดา. การวเคราะหและออกแบบสารสนเทศคณภาพ BSC เพอส ารวจความพงพอใจของ

ผรบบรการทางการแพทย กรณศกษา: ศนยบรการสาธารณสข 61 ส านกอนามยกรงเทพมหานคร. วารสารมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ, 2557;12(6)

179

นาฏนรา สโพเคน. การจดจางหนวยงานภายนอกเพอการด าเนนงานของโรงพยาบาลเอกชนในจงหวดสงขลา. วารสารบณฑตวจย, 2557;5 (1)

นทรา กจธระวฒวงษ. (2560). การวจยทางสาธารณสขจากหลกการสการปฏบต. พษณโลก: ส านกพมพมหาวทยาลยนเรศวร.

นลภา จ ระรตนะวรรณะและสคนธ วรรธนะอมรา . การศกษา เปรยบ เทยบความสามารถ:กระบวนการพฒนาคณภาพศนยพฒนาเดกเลก โดยใช Benchmarking. วารสารพยาบาลสาธารณสข, 2559;30(2)

บญพชชา จตตภกด. (2557). กระบวนการวจย และจรยธรรมของการวจยทางการพยาบาล. เอกสารประกอบการสอนกระบวนวชา 558431 การวจยทางการพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

พชร จนทรเพง. (2553). การศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ : จากแนวคดสการปฏบต. วารสารศกษาศาสตร มหาวทยาลยขอนแกน 33(4) : 23.

พรยะ ผลพรฬ. (2552). การวางแผนกลยทธและการวเคราะหโครงการ. กรงเทพมหานคร: ไทยพฒนารายวน.

ภาณ ลมมานนท. (2550). กลยทธการบรหารการคาปลก = Retail management strategy. กรงเทพฯ : โรงพมพภารณาส จ ากด: 19.

มลลกา สบงกฎ วโรจน เจษฎาลกษณ และจนทนา แสนสข การบรหารลกคาสมพนธของธรกจโรงพยาบาลเอกชนในประเทศไทย. Veridian E-Journal, Silpakorn University, 2559;9(2).

วรางคณา ผลประเสรฐ. (2554). หนวยท 3 แนวคดเกยวกบการจดการเชงกลยทธ ในการจดการเชงกลยทธกบการบรหารงานสาธารณสข. นนทบร: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช

ศรวรรณ เสรรตน. (2541). การบรหารเชงกลยทธ. กรงเทพฯ: พฒนศกษา. สถาบนฝกอบรมและใหค าปรกษาแนะน าดานการพฒนาการบรการลกคาอยางเปนระบบ. (2558). 10

เครองมอบรหารองคกรทนยมทสดของโลก พรอมแนวโนมในป 2015, เขาถงเมอ 15 พฤษภาคมคม 2561. เขาถงไดจาก http://www.impressionconsult.com/ web/index.php/ about/ contact-us4.html

สถาบนวจยระบบสาธารณสข. (2558). ระบบวจยสขภาพกบวจยระบบสขภาพ เขาถงเมอ 15 พฤษภาคมคม 2561. เขาถงไดจาก https://www.hsri.or.th/researcher/media/issue/detail/6094

สมชาย วรกจเกษมสกล. (2553). ระเบยบวธการวจยทางพฤตกรรมศาสตรและสงคมศาสตร. พมพครงท 2. อดรธาน: คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏอดรธาน: 57

ส านกงานคณะกรรมการพฒนาระบบราชการ. (2550). คมอแนวทางด าเนนการตวชวดความส าเรจของการด าเนนงานตามขนตอนการพฒนาคณภาพการบรหารจดการภาครฐ ตามค ารบรองปฏบตราชการ ประจ าปงบประมาณ พ.ศ. 2550 . (เอกสารราชการอดส าเนา) .

ส านกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). (2557). นายกรฐมนตรประชมตดตามทศทางการวจยของประเทศ เขาถงเมอ 15 พฤษภาคมคม 2561. เขาถงไดจากhttps://www.trf.or.th/index.php? option=com_content&view=article&id=4138:2014-04-12-07-59-40&catid=44&Itemid=369 &option=com_content&view=article&id=4138:2014-04-12-07-59-40&catid=44&Itemid=369

180

สมาล จรจรส. (2548). ความรเบองตนเกยวกบการประกอบธรกจ. สราษฎรธาน: มหาวทยาลย ราชภฎสราษฎรธาน.

Best, J. W., & Kahn, J. V. (1998). Research in education (8th ed.). Boston: Allyn & Bacon: 18. David , Fred R. (2007). Strategic Management Concepts and Cases. (11th ed). Englewood

Cliffs : Prentice Hall. Griffin, R.W. (1999). Management. 6th ed. U.S.A. : Houghton Mifflin Company. Robbins, S. P., & Coulter, M. K. (2007). Fundamentals of Management. (9th ed.). Upper

Saddle River, NJ: Pearson-Prentice Hall. Robere PJ. (2543). Benchmarking: A Systems Approach for Continual Improvement.

Bangkok: Dhurakij Pundit University. Stone and Woodcock, Neil. (2001). Relationship Market. London : Kogan. Whitaker Debrah. (2000). Leadership and the successful Balanced Scorecard. New Jersy:

Prentice-Hall International,Inc. Wiersma, W. (1991). Research method in education: an Introduction. (5th ed.). USA: Allyn

and Bacon. Winslow CE. The Place of Public Health in a University. Science, 1925;62(1607): 335–338

181

การเตรยมแผนเสนใยไนลอน 6 อเลกโทรสปนผสมอนภาคนาโนออกไซด ส าหรบท าหนากากปองกนฝนละอองขนาดเลกผานกระบวนการปนเสนใยดวยไฟฟาสถต Preparation of Nylon 6/Oxide Nanoparticles Electrospun for Personal Protective Mask via Electrospinning Process ผวจย นรศรา กลปรชานนท

นออาซลนา สามะ นรมาลน ดเยาะ อาอดะห ดเยาะ อามน บากา สาขาวชาอาชวอนามย ความปลอดภยและสงแวดลอม คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ

เสนใยนาโนทผานการขนรปดวยกระบวนการปนเสนใยดวยไฟฟาสถต (อเลกโตรสปนนง : electrospinning) มอตราสวนพนทผวตอปรมาตรสง ท าใหมขอดคอสามารถเพมพนทผวสมผสกบสงแวดลอมภายนอกไดด และเสนใยทมขนาดชองวางระหวางเสนใยหรอรพรนทมขนาดอยในชวงระดบนาโนเมตรยงสามารถน าไปประยกตใชเพอเปนตวกรองฝนละอองในอากาศทมขนาดเลก (PM 2.5) จงน าไปสการพฒนาการวจยเพอท าหนากากทสามารถปองกนฝนละอองและเปนทางเลอกใหแกผทมความเสยงในการสมผสเชอโรคตางๆโดยมงเนนการรกษาสขภาพเพอลดความเสยงตอการเกดโรคทางเดนหายใจ การเตรยมเสนใยอเลกโทรสปนจากไนลอน 6 และ เสนใยอเลกโทรสปนผสมไนลอน 6/นาโนออกไซดของซงคออกไซด (ZnO) และไทเทเนยมไดออกไซด (TiO2) ประกอบดวย 2 สวน ไดแก การเตรยมเสนใยจากสารละลายไนลอน 6 และการเตรยมเสนใยผสมไนลอน 6/นาโนออกไซด รวมถงการศกษาโครงสรางสณฐานวทยาของเสนใย ประกอบดวย ขนาดเสนใย ขนาดชองวางระหวางเสนใย(รพรน) โดยไดท าการศกษาอทธพลของความเขมขน และปรมาณการเตมอนภาคนาโนออกไซด ทมผลตอลกษณะโครงสรางสณฐานวทยาของเสนใยทเตรยมไดจากกระบวนการอเลกโทรสปนนง จากการทดลองพบวา สามารถเตรยมเสนใยจากสารละลายไนลอน 6 ในตวท าละลายกรดฟอรมกทความเขมขนรอยละ 25 โดยน าหนกตอปรมาตร โดยจะไดเสนใยนาโนทมขนาดประมาณ 80 ถง 120 นาโนเมตร มขนาดชองวางระหวางเสนใยเฉลยประมาณ 330 นาโนเมตร และทความเขมขนรอยละ 35 โดยน าหนกตอปรมาตร โดยจะไดเสนใยนาโนทมขนาดประมาณ 130 ถง 190 นาโนเมตร มขนาดชองวางระหวางเสนใยเฉลย 420 นาโนเมตร นอกจากนยงพบวาการเตมนาโนออกไซดทงสองชนด ลงในสารละลายไนลอน 6 จะชวยเพมความสามารถในการเกดเปนเสนใยไดดขน โดยลกษณะและขนาดของเสนใยทเตรยมไดนนจะขนอยกบปรมาณการผสมอนภาคของนาโนออกไซดทงสองชนด พบวาเสนใยผสมพอลเมอรและอนภาคของนาโนซงคออกไซด จะไดเสนใยเรยบขนาดประมาณ 40 ถง 110 นาโนเมตร และเสนใยผสมพอลเมอรและอนภาคของนาโนไทเทเนยมไดออกไซด จะไดเสนใยเรยบขนาดประมาณ 80 ถง 120 นาโนเมตรมขนาดชองวางระหวางเสนใยเฉลย 330 นาโนเมตร โดยเสนใยทไดจะมลกษณะผวเรยบ ขนาดและลกษณะคอนขางสม าเสมอ เมอผสมพอลเมอรไนลอน 6 ดวยอนภาคของนาโนออกไซด จะท าใหเสนใยมขนาดเลกลง และมขนาดรพรนอยในระดบนาโนเมตรสามารถน าไปใชส าหรบท าหนากากปองกนฝนละอองขนาดเลก (PM2.5) และนอกจากนยงเปนงานวจยทสามารถน าไปตอยอดเพอพฒนาหนากากปองกนฝนละอองและเพมประสทธภาพการยบยงการ

182

เจรญเตบโตของเชอแบคทเรยทสามารถผานเขาสระบบทางเดนหายใจ เนองจากสมบตของอนภาคนาโนซงออกไซด และอนภาคนาโนไทเทเนยมไดออกไซดมสมบตการยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย ค าส าคญ : เสนใยนาโน , เสนใยไนลอน 6 อเลกโทรสปนผสมอนภาคนาโนออกไซด, กระบวนการปนเสนใยดวย

ไฟฟาสถต, หนากากปองกนฝนละอองขนาดเลก Abstract

The preparation of the electrospun fiber from Nylon 6/Oxide Nanoparticles Electrospun for personal protective equipment applications. This work was separated in 2 parts: electrospining of concentration conditioned nylon 6 solution, electrospining of nylon 6/oxide nanoparticles electrospun fibers. Effect of polymer concentration was investigated. While, electrospinning of nylon 6 obtained with a size range of 90 nm to 160 nm were formed from conditioned nylon solution spinning. The addition of ZnO and TiO2 nanoparticles into nylon solution enhanced spinnability of the blend solution resulting in the formation of electrospun fibers of various sizes depending on solution concentration, conductivity, blend ratio and spinning condition. Smooth fibers with size range of 70 nm to 120 nm were obtained from the blend solution of nylon 6/oxide nanoparticles. Increasing oxide nanoparticles proportion decreased average size of obtained fibers. The result showed the nylon 6 mat could be applied as a PM2.5 hygiene mask. Moreover, it is possible to further study for development of anti-bacterial mask as ZnO and TiO2 nanoparticles possess antibacterial property.

Keywords : Electrospun nanofiber, Nylon 6/Oxide Nanoparticles Electrospun,

Electrospinning and PM2.5 hygiene mask บทน า

มลพษทางอากาศในประเทศไทยในปจจบน เปนตนเหตของการเสยชวตกอนวยอนควรถงราว 50,000 รายตอป และประชากรไทยยงคงตองเจอกบปญหาอากาศทเตมไปดวยมลพษในระดบสงกวาคามาตรฐานขององคการอนามยโลกอยางตอเนอง โดยในป 2560 ทผานมาระดบมลพษทางอากาศยงคงเกนคามลพษจ ากดขององคการอนามยโลก ฝนเปนสงทไมสามารถแยกออกไดวาฝนทคนเคยหรอฝนทเปนสารพษ โดยเฉพาะสภาพแวดลอมกอใหเกดฝนทมทงฝน PM 10 (ขนาดนอยกวา 10 ไมโครเมตร)และทนากลวไปมากกวานนคอฝนขนาด PM 2.5 (ขนาดนอยกวา 2.5 ไมโครเมตร) มการกระจายตวอยรอบๆตวสงผลกระทบตอสขภาพและยงกอใหเกดโรคตามมาจากกระบวนการหายใจเขาไป โดยไมมการปองกนทดพอ ท าใหสงผลกระทบไปถงสขภาพรางกาย ความผดปกตของระบบทางเดนหายใจ1

ดงนนวธการปองกนจากสาเหตดงกลาวขางตน อปกรณปองกนสวนบคคล Personal Protective Equipment (PPE) เปนปจจยทส าคญทสามารถออกแบบส าหรบสวมใสในชวตประจ าวนเพอปองกนสวนใดสวนหนงของรางกายไมใหไดรบอนตรายหรอบรรเทาอนตราย และมความจ าเปนเมอตองอยในสภาพแวดลอมทกอใหเกดโรคในระบบทางเดนหายใจเนองจากการท างานหรอการด าเนนชวตในสภาพปจจบน เสนใยไนลอน 6 ทมขนาดเสนผานศนยกลางในระดบนาโนเมตรทผานการขนรปดวยกระบวนการอเลกโตรสปนนง2,3,4 มอตราสวนระหวางปรมาณพนผวตอปรมาตรสง นอกจากนแลวยงพบวาประจไฟฟาสถตของเสนใยทเตรยมดวยเทคนคอเลกโตรสปนนง เมอประยกตใชเปนตวกรองเมมเบรนสามารถชวยเพมประสทธภาพการกรองใหดมากขน 5 ปจจบน

183

ความกาวหนาทางดานเทคโนโลยทมการพฒนาโดยน านวตกรรมใหมๆมาปรบใชตลอดจนการคดคนพฒนางานวจยทนอกจากจะสามารถท าเปนแผนตวกรองยงสามารถท าใหมคณสมบตพเศษ เชน หนากากทสามารถปองกนฝนละอองขนาด PM 2.5 เพอเปนทางเลอกใหแกผประกอบอาชพในโรงงานอตสาหกรรมและบคคลทวไปทมความเสยงในการสมผสเชอโรคตางๆโดยมงเนนการรกษาสขภาพเพอลดความเสยงตอการเกดโรคทางเดนหายใจและมะเรงปอด6

ดงนนวตถประสงคในการคนควาและศกษาขอมลในครงนผวจยมความสนใจทจะน าความรทางดานเทคโนโลยเรองการขนรปเสนใยขนาดนาโนดวยวธอเลกโทรสปนนงมาประยกตเพอพฒนาเปนหนากากปองกนฝนใหมคณสมบตทนอกจะปองกนฝนละอองขนาดเลกแลวยงมความสามารถแกปญหาและลดความเสยงตอการเกดโรคระบบทางเดนหายใจและมะเรงปอดทเกดจากฝนละอองขนาดเลกของผทท างานในโรงงานอตสาหกรรมหรอการด ารงชวตในสภาพแวดลอมทเตมไปดวยมลภาวะทเกดจากฝนละออง วตถประสงคของการวจย

เพอเตรยมแผนเสนใยไนลอน 6 อเลกโตรสปนและเสนใยไนลอน 6 ผสมอนภาคนาโนซงคออกไซดและไทเทเนยมไดออกไซดส าหรบท าหนากากปองกนฝนละอองขนาดเลก (PM 2.5)

วธการวจย สวนท 1

1. เตรยมสารละลายไนลอน 6 ทความเขมขนรอยละ 25 และ 35 โดยน าหนกตอปรมาตร โดยปนกวนทอณหภมหองเปนเวลา 24 ชวโมง ใชกรดฟอรมกเปนตวท าละลาย

2. ศกษาสมบตสารละลาย โดยน าสารละลายไนลอน 6 ทความเขมขนตางๆ ทเตรยมไดมาท าการวดคาความ หนดดวยเรองวดคาความหนด โดยใชเขมหมายเลข 18 และความเรวรอบในการวดความหนดของสารละลายเทากบ 3 รอบตอนาท และวดคาการน าไฟฟาของสารละลายดวยเครองวดคาของน าไฟฟา

3. ศกษาภาวะทเหมาะสมของกระบวนการอเลกโทรสปนนงตอการเตรยมเสนใยไนลอน 6 โดยน าสารละลายไนลอน 6 ทเตรยมไดปรมาตร 10 มลลลตร บรรจลงในหลอดบรรจสารละลายขนาด 10 มลลลตร และตดเขมปลายตดขนาดเสนผานศนยกลาง 0.55 มลลเมตร บรเวณปลายหลอดบรรจสารละลายโดยมการควบคมอตราการไหลของสารละลายท1.0 มลลตรตอชวโมง ดวยเครองควบคมอตราการไหลทตออยกบหลอดบรรจสารละลาย จากนนตอปลายเขมเขากบเครองก าหนดศกยไฟฟาก าลงสง และตอสายดนเขากบแผนอะลมเนยมทใชเปนฉากรองรบโดยใหปลายเขมหางจากฉากรองรบเปนระยะทาง 20 เซนตเมตร จากนนจงใหความตางศกยไฟฟาแกสารละลายโดยปรบใหมความตางศกยทางไฟฟาทตางกนคอ 20 กโลโวลต เพอศกษาอทธพลของความเขมขนของสารละลายพอลเมอรทมตอลกษณะและขนาดของเสนใยทเตรยมได ซงคาทเหมาะสมจะสามารถสงเกตไดจากลกษณะของล าพอลเมอรเหลวทออกจากปลายเขม โดยเมอมการใหศกยไฟฟาทเหมาะสมจะเกดเปนล าเสนใยพงออกมาอยางตอเนอง จากนนจงเกดการยดตวและเกดการระเหยของตวท าละลาย ท าใหล าของสารละลายพอลเมอรแขงตวกลายเปนเสนใยสะสมอยบนฉากรองรบ จากนนจงท าการปนเสนใยจนไดความหนาทเหมาะสมแกการใชงาน

184

4. ศกษาสณฐานวทยาของเสนใยไนลอน 6 ทเตรยมไดจากกระบวนการอเลกโทรสปนนง โดยการตดแผนเสนใยอเลกโทรสปนทเตรยมไวไปท าการศกษาสณฐานวทยาเสนใยภายใตกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด (Scanning electron microscope : SEM ) ทก าลงขยาย 10000, 25000 และ 50000 เทา จากนนวดขนาดเสนผานศนยกลางของเสนใย โดยสมจาก 50 ต าแหนงของภาพ SEM ทก าลงขยาย 10000 เทา โดยใชโปรแกรม SemAfore สวนท 2

1. เตรยมสารละลายไนลอน 6 ทความเขมขนรอยละ 25 โดยน าหนกตอปรมาตร โดยใชกรดฟอรมกเปนตวท าละลาย

2. ผสมอนภาคนาโนซงคออกไซด และ นาโนไทเทเนยมไดออกไซด ทความเขมขนรอยละ 2.5 และ 5 โดยน าหนกลงในสารละลายไนลอน 6 และปนกวนทอณหภมหองเปนเวลา 24 ชวโมง จนสารละลายพอลเมอรและอนภาคนาโนออกไซดเขากนด

3. ศกษาสมบตสารละลายผสม โดยน าสารละลายไนลอน 6/นาโนออกไซด ทเตรยมไดมาท าการวดคาความ หนดดวยเรองวดคาความหนด โดยใชเขมหมายเลข 18 และความเรวรอบในการวดความหนดของสารละลายเทากบ 3 รอบตอนาท และวดคาการน าไฟฟาของสารละลายดวยเครองวดคาของน าไฟฟา

4. น าสารละลายไนลอน 6/นาโนออกไซด ทเตรยมไดปรมาตร 10 มลลลตร บรรจลงในหลอดบรรจสารละลายขนาด 10 มลลลตร และตดเขมปลายตดขนาดเสนผานศนยกลาง 0.55 มลลเมตร บรเวณปลายหลอดบรรจสารละลายโดยมการควบคมอตราการไหลของสารละลายท1.0 มลลตรตอชวโมง ดวยเครองควบคมอตราการไหลทตออยกบหลอดบรรจสารละลาย จากนนตอปลายเขมเขากบเครองก าหนดศกยไฟฟาก าลงสง และตอสายดนเขากบแผนอะลมเนยมทใชเปนฉากรองรบโดยใหปลายเขมหางจากฉากรองรบเปนระยะทาง 20 เซนตเมตร จากนนจงใหความตางศกยไฟฟาแกสารละลายโดยปรบใหมความตางศกยทางไฟฟาทตางกนคอ 20 กโลโวลต เพอศกษาอทธพลของความตางศกยทางไฟฟาทใหแก สารละลายพอลเมอรทมตอลกษณะและขนาดของเสนใยทเตรยมได ซงคาทเหมาะสมจะสามารถสงเกตไดจากลกษณะของล าพอลเมอรเหลวทออกจากปลายเขม โดยเมอมการใหศกยไฟฟาทเหมาะสมจะเกดเปนล าเสนใยพงออกมาอยางตอเนอง จากนนจงเกดการยดตวและเกดการระเหยของตวท าละลาย ท าใหล าของสารละลายพอลเมอรแขงตวกลายเปนเสนใยสะสมอยบนฉากรองรบ จากนนจงท าการปนเสนใยจนไดความหนาทเหมาะสมแกการใชงาน

5. ศกษาสณฐานวทยาของเสนใยผสมไนลอน 6/นาโนออกไซด ทเตรยมไดจากกระบวนการอเลกโทรสปนนง โดยการตดแผนเสนใยอเลกโทรสปนทเตรยมไวไปท าการศกษาสณฐานวทยาเสนใยภายใตกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบสองกราด ( Scanning electron microscope : SEM ) ทก าลงขยาย 10000, 25000 และ 50000 เทา จากนนวดขนาดเสนผานศนยกลางของเสนใย โดยสมจาก 50 ต าแหนงของภาพ SEM ทก าลงขยาย 10000 เทา โดยใชโปรแกรม SemAfore ผลการวจยและอภปรายผลการวจย สวนท 1 การศกษาอทธพลของความเขมขนของสารละลายไนลอน 6 ในการเตรยมดวยวธอเลคโตรสปนนงทมผลตอลกษณะโครงสรางทางสณฐานวทยาของเสนใย

จากการทดลองเตรยมเสนใยอเลกโทรสปนจากสารละลายไนลอนทความเขมขนรอยละ 25 และ 35 โดยน าหนกตอปรมาตร โดยท าการปนเสนใยดวยกระบวนการอเลกโทรสปนนง ซงมการใหความตางศกยทางไฟฟาแกสารละลายท 20 กโลโวลต โดยก าหนดใหมระยะหางระหวางปลายเขมถงฉากรองรบ 20 เซนตเมตร และมอตรา

185

การไหลของสารละลาย 1.0 มลลลตรตอชวโมง พบวา ไนลอนทความเขมขนรอยละ 25 และ 35 โดยน าหนกตอปรมาตรสามารถเตรยมเสนใยทมขนาดเฉลยประมาณ 100 ± 23 นาโนเมตร และ 160 ± 34 นาโนเมตร ตามล าดบ เมอท าการวดขนาดเสนผานศนยกลางของชองวางระหวางเสนใย (รพรน) พบวา มขนาดชองวางเฉลยประมาณ 334 ± 82 นาโนเมตร และ 420 ± 103 นาโนเมตร ตามล าดบ เมอท าการศกษาสณฐานวทยาพบวา ปรากฏลกษณะของเสนใยบนฉากรองรบทมลกษณะพนผวเรยบ มขนาดสม าเสมอตลอดทงตวอยาง ดงแสดงในรปท 1

รปท 1 ภาพถาย SEM เสนใยไนลอนอเลคโทรสปน (ก) ความเขมขนรอยละ 25 โดยน าหนกตอปรมาตร (ข) ความเขมขนรอยละ 35 โดยน าหนกตอปรมาตร ทก าลงขยาย 10000x

เมอศกษาความสมพนธระหวางความเขมขนและความหนดของสารละลาย พบวา คาความหนดของ

สารละลายไนลอน 6 ทความเขมขนรอยละ 25 และ 35 โดยน าหนกตอปรมาตร จะมการเปลยนแปลงเพมขนจาก 126.0 Cp เปน 419.9 Cp ซงแสดงถงความเขมขนเรมตนของสารละลายทมลกษณะขนหนด (Viscous) เมอความเขมขนของสารละลายพอลเมอรเพมขน ความหนดของสารละลายเพมขน จะท าใหเสนใยมขนาดใหญขนดวย สอดคลองกบงานวจยทมการศกษามากอนหนาน7,8,9,10 ทมการศกษาปจจยทมผลตอโครงสรางทางสณฐานวทยาของเสนใย อนไดแก ขนาด และรปรางตลอดจนความสม าเสมอของเสนใย พบวา ปจจยในดานความเขมขนของสารละลายพอลเมอรทเพมขนสงผลใหความหนดของสารละลายเพมขน และขนาดของเสนใยใหญขน อนเนองมาจากการเกยวพนของสายโซโมเลกลของพอลเมอรทเพมมากขน เมอท าการใหศกยไฟฟาทเทากนในกระบวนการอเลกโตรสปนนง แรงทางไฟฟาทมากระท าตอสารละลายพอลเมอรทความเขมขนสงกวา ท าใหประจทเกดขนบรเวณพนผวของสารละลายพอลเมอรเกดการผลกกนระหวางประจ เดยวกน สงผลใหเกดการยดตวของล าพอลเมอรและดนออกมาเปนเสนใยทออกจากปลายเขม ดงนนสารละลายทมความเขมขนสง มการเกยวพนกนของสายโซพอลเมอรสงจะท าใหแรงดนระหวางประจดนใหเกดเปนล าของเสนใยพอลเมอรไดนอยกวาเสนใยทเกดจากสารละลายทมความเขมขนนอย มการเกยวพนกนของสายโซพอลเมอร เสนใยทเกดจากการเตรยมจากสารละลายทความเขมขนสงกวาจงมขนาดใหญกวาเสนใยทเกดจากสารละลายทความเขมขนต า

(ก) (ข)

1

สวนท 2 การศกษาลกษณะโครงสรางทางสณฐานวทยาของเสนใยผสมไนลอน 6/นาโนออกไซดซงคออกไซด และไทเทเนยมไดออกไซดทเตรยมไดจากกระบวนการอเลกโทรสปนนง

รปท 2 ภาพถาย SEM เสนใยไนลอนอเลคโทรสปนความเขมขนรอยละ 25 โดยน าหนกตอปรมาตร (ก-1) ผสม

อนภาคนาโนซงคออกไซดรอยละ 2.5 โดยน าหนก (ก-2) รอยละ 5 โดยน าหนก (ข-1) ผสมอนภาคนาโนไทเทเนยมไดออกไซดรอยละ 2.5 โดยน าหนก (ข-2) รอยละ 5 โดยน าหนก ทก าลงขยาย 50000x

จากการทดลองการเตรยมเสนใยผสมไนลอน 6/นาโนออกไซดของซงคออกไซด และไทเทเนยมไดออกไซด

ดวยกระบวนการอเลกโทรสปนนง พบวาเมอเตมอนภาคนาโนซงคออกไซดและไทเทเนยมไดออกไซดทปรมาณรอยละ 2.5 และ 5 โดยน าหนก โดยท าการปนเสนใยดวยกระบวนการอเลกโทรสปนนงซงมการใหความตางศกยทางไฟฟาแกสารละลายท 20 กโลโวลต ก าหนดใหมระยะหางระหวางปลายเขมถงฉากรองรบ 20 เซนตเมตร และมอตราการไหลของสารละลาย 1.0 มลลลตรตอชวโมง พบวา เสนใยผสมไนลอน 6/นาโนออกไซดของซงคออกไซด ทปรมาณรอยละ 2.5 และ 5 โดยน าหนก สามารถเตรยมเสนใยทมขนาดเฉลยประมาณ 72 ± 30 นาโนเมตร และ 92 ± 20 นาโนเมตร มขนาดชองวางเฉลยประมาณ 344 ± 138 นาโนเมตร และ 314 ± 112 นาโนเมตร ตามล าดบ และเสนใยผสมไนลอน 6/นาโนออกไซดของไทเทเนยมไดออกไซด ทปรมาณรอยละ 2.5 และ 5 โดยน าหนก สามารถเตรยมเสนใยทมขนาดเฉลยประมาณ 90 ± 17 นาโนเมตร และ 105 ± 20 นาโนเมตร ตามล าดบ มขนาดเสนผานศนยกลางของชองวางระหวางเสนใย (รพรน) เฉลยประมาณ 370 ± 106 นาโนเมตร และ 298 ± 70 นาโนเมตร ตามล าดบ ดงแสดงในตารางท 1

(ก-1)

(ก-2)

(ข-1)

(ข-2)

1 7

ตารางท 1 แสดงคาความหนด (Cp) ขนาดเสนใยเฉลย (nm) และขนาดชองวางระหวางเสนใยเฉลย (nm) แผนเสนใย Nylon6 และเสนใยผสมอนภาคนาโนออกไซด

ความ

เขมขน (%w/v)

ความหนด (Cp)

ขนาดเสนใยเฉลย (nm)

ขนาดชองวางระหวางเสนใยเฉลย (nm)

ไนลอน 6 25 126.0 100 ± 23 334 ± 82 ไนลอน 6 35 419.9 160 ± 34 420 ± 103 ไนลอน 6/ZnO 2.5% w/w

25 103.0 72 ± 30 344 ± 138

ไนลอน 6/ZnO 5% w/w

25 120.9 92 ± 20 314 ± 112

ไนลอน6/TiO2 2.5% w/w

25 180.0 90 ± 17 370 ± 106

ไนลอน 6/TiO2 5% w/w

25 226.9 105 ± 20 298 ± 70

เมอท าการศกษาสณฐานวทยาพบวา เมอผสมอนภาคของนาโนออกไซดลงในสารละลายพอลเมอรไนลอน

6 พบวา เสนใยและชองวางระหวางเสนใยมขนาดเฉลยลดลง ในขณะทความหนดของพอลเมอรเพมขนอาจเนองมาจากการทอนภาคนาโนออกไซดไปขดขวางการเกยวพนระหวางสายโซโมเลกลของพอลเมอรท าใหเมอใหแรงทางไฟฟาไปยดดงเสนใยใหสามารถพงออกมาเปนล าพอลเมอรไดงายขน สงผลใหเสนใยมขนาดเลกลง ซงกอนหนานมงานวจยทท าการศกษาการขนรปเสนใยทมขนาดนาโนผสมกบอนภาคซงออกไซดโดยมการศกษาพารามเตอรทมอทธพลตอการขนรปเสนใยผสมอนภาคนาโนซงออกไซด11 และยงมการศกษางานวจย12 ท าการศกษาโดยเตมอนภาคหรอไอออนทมประจลงไปในสารละลายพอลเมอรพบวา เสนใยมขนาดลดลงเนองมาจากผลของไอออนหรอประจทเพมขนไปในระบบท าใหเกดแรงผลกทางไฟฟาเพมมากขน เสนใยจงมขนาดเลกลง ซงสอดคลองกบงานวจยนทผวจยผสมอนภาคนาโนออกไซด(ZnO และ TiO2) ทมสมบตเปนสารกงตวน าลงไป ท าใหขนาดเสนใยเฉลยลดลงดวย นอกจากนยงพบวาเสนใยทไดปรากฏลกษณะบนฉากรองรบมพนผวเรยบ มขนาดคอนขางสม าเสมอตลอดทงตวอยาง ดงแสดงในรปท 2

สรปผลการวจย

จากผลการวจยเรองการศกษาการเตรยมแผนเสนใยไนลอน 6 อเลกโทรสปนผสมอนภาคนาโนออกไซด ส าหรบท าหนากากปองกนฝนละอองขนาดเลกผานกระบวนการปนเสนใยดวยไฟฟาสถต พบวาสามารถเตรยมเสนใยเสนใยไนลอน 6 อเลกโทรสปนผสมอนภาคนาโนออกไซดทงสองชนด ทมขนาดเลกระดบนาโนเมตรและมรพรนทมขนาดเลกกวา 2.5 ไมโครเมตร สามารถน าไปใชส าหรบท าหนากากปองกนฝนละอองขนาดเลก (PM2.5) และนอกจากนยงเปนงานวจยทสามารถน าไปตอยอดเพอพฒนาหนากากปองกนฝนละอองและเพมประสทธภาพการยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยทสามารถผานเขาสระบบทางเดนหายใจ เนองจากสมบตของอนภาคนาโนซงออกไซด และอนภาคนาโนไทเทเนยมไดออกไซดมสมบตการยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรย13

188

ขอเสนอแนะ 1) ควรศกษาปจจยอน ๆ ดานกระบวนการผลตทมผลตอลกษณะและขนาดของเสนใยทเตรยมได เชน

ชนดของพอลเมอรทไมกอใหเกดมลพษตอสงแวดลอมเมอน าไปใชงานเปนอปกรณปองกนสวนบคคล 2) ควรศกษาประสทธภาพในการยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยบนแผนเสนใยดวยวธการทดสอบ

ตางๆ เชน วธ Clear zone เพอยนยนผลการทดสอบทถกตอง 3) ควรศกษาอทธพลของลกษณะและขนาดของเสนใยตอการยบยงการเจรญเตบโตของเชอแบคทเรยชนดตาง ๆ

เอกสารอางอง 1. อษณย วนจเขตค านวณ, (2543). ระดบฝนขนาดเลก 2.5 และ 10 ไมครอนในอากาศจงหวดเชยงใหม. ภาควชา

ชวเคมคณะแพทศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม, 34(3-4), 95-100. 2. Theerathanagorn, T., Sapmaneenukul, W., Boonkerd,K. and Rangkupan, R. Preparation of electrospun nanofiber

mats from polysaccharide extracted from durian hulls. Proceeding of 2nd Polymer Conference of Thailand (PCT-2). 20-21. October 2011, Convention Center, Chulabhorn Research Institute, Bangkok.

3. Doshi, J. and Reneker, D.H. Electrospinning process and application of electrospun fibres. Journal of Electrostatics 35(2-3)(1995): 151-160.

4. Kriegel, C., Kit, K.M., Mc Clements, D.J. and Weiss, J. Electrospinning of chitosan–poly (ethylene oxide) blend nanofibers in the presence of micellar surfactant solutions. Polymer 50 (2009): 189-200.

5. Shahidul, I. and Mohammad, Rezaul, K. Fabrication and characterization of poly (vinyl alcohol)/alginate blend nanofibers by electrospinning method. Colloids and Surfaces A: Physicochem. Engineering Aspect 366 (2010): 135-140.

6. เณศรา แกวพล, (2557). การพฒนายบยงแบคทเรยบนวสดสงทอ. วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาเคมนวตกรรม, 1-112.

7. Suttipan P., Kawee S. and Ratthapol R. The Effect of Processing Parameters On poly(Lactic Acid) / Poly(Ethylene Oxide) Bicomponent ultrafine Fibers by Co Electrospinning. Advanced Materials Research, 7 (2013): 254-258.

8. Kulpreechanan N., Bunaprasert T., Damrongsakkul S., Kanokpanont S., Rangkupan R. Effect of polycaprolactone electrospun fiber size on L929 cell behavior.2013. Advanced Materials Research 701 (2013): 420-424.

9. Raziyeh G., Mansoor K. R., Amir A. Y. Study on Morphology and Size Distribution of Electrospun NiO-GDC Composite Nanofibers. 2015. Journal of Engineered Fibers and Fabrics 10(2015): 12-19.

10. Vince B. and Xuejun W. Effect of electrospinning parameters on the nanofiber diameter and length. Mater Sci Eng C Mater Biol Appl. 29(3) (2009): 663–668.

11. ณฐวฒ เนยมจนทร. ผลของซงคออกไซดอนภาคขนาดนาโนรปทรงตางๆทอยบนผวผาฝายดวยเทคนคการปนดวยไฟฟาเพอสมบตตานทานแสงยวและตานทานแบคทเรย.วทยานพนธ มหาวทยลยศลปากร 2553.

12. Zhang C.X. et.al. Study on Morphology of Electrospun on Poly(vinyl alcohol) Mats. European Polymer Journal 41(2005): 423-432.

13. อฐพงศ แสงงาม. สงทอกบนาโนเทคโนโลย. Journal of Science and Technology (2013): 17-20.

189

ปจจยสวนบคคลทเกยวของกบคณภาพการนอนหลบของนสตชนปท 1 คณะสาธารณสขศาสตรและคณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยเวสเทรน Related personal factors and sleep quality among first year university students in Faculty of Public Health and Faculty of Medical Technology, Western University. ผวจย มยรนทร เหลารจสวสด ทดดาว พาหาทรพยอนนต สภาภรณ วจตหงส ธรตม กลนหอม

สาขาวชา อาชวอนามย ความปลอดภยและสงแวดลอม คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบคณภาพการนอนหลบของนสตชนปท 1 คณะสาธารณสขศาสตรและคณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยเวสเทรน จ านวน 103 คน เครองมอทใชในการรวบรวมขอมลเปนแบบสอบถามประกอบดวย แบบสอบถามขอมลสวนบ คคลและแบบประเมนการนอนหลบของ Pittsburgh และน าขอมลทไดมาท าการหาความสมพนธกนทางสถตโดยใชการทดสอบไคสแควร (Chi Square) สถตสอบท (t-test) และการวเคราะหความแปรปรวนดวยแอนโนวา (One way ANOVA) โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 ผลการศกษาพบวา กลมตวอยางรอยละ 82.5 มคณภาพการนอนหลบไมดตามเกณฑของ Pittsburgh แตไมพบความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบคณภาพการนอนหลบ และไมพบความเกยวของของคาเฉลยของคะแนนคณภาพการนอนหลบในกลม เพศ ศาสนา คณะทเรยน สถานการณมโรคประจ าตว และจ านวนครงทเขารวมกจกรรม ค าสำคญ : ปจจยสวนบคคล, คณภาพการนอนหลบ, นสตมหาวทยาลย Abstract This descriptive research was undertaken to explore related personal factors and sleep quality among first year university in Faculty of Public Health and Faculty of Medical Technology, Western University which are 103 studens. The data were obtained through self-completed questionnaires including personal data and the Pittsburgh Sleep Quality Index. Data was analyzed using the Chi Square, t-Test and One way ANOVA The Pittsburgh Sleep Quality Index scores indicated that 82.5% of the subjects had poor sleep quality (PSQI score >5), non significant association between personal factors and sleep quality. Moreover, we did not identify related between the mean scores of sleep quality within personal factor groups as well.

190

บทน า การนอนเปนสงจ าเปนมากตอการด ารงชวต มนษยใชเวลาหนงในสามของเวลาทงหมดในชวตไปกบการ

นอนหลบ ซงความตองการการนอนหลบของแตละบคคลจะไมเทากนเนองจากมนษยมวงจรการนอนหลบหมนเวยนเปนวงจรในรอบ 24 ชวโมง (Ben & Lee, 2001)

การนอนหลบทเพยงพอจงมความส าคญตอคณภาพชวตทด ปญหาการอดนอนหรอนอนไมเพยงพอจะท าใหเกดความออนลาทงทางรางกาย จตใจและอารมณอกทงยงท าใหความสามารถในกระบวนการคดระดบสงลดลง ความผดปกตของการหลบมหลายอยาง เชน การนอนไมหลบ (insomnia) ภาวะหยดหายใจขณะหลบ (obstructive sleep apnea) ท าใหผปวยตอง ตนขนมาจากภาวะหลบลกเพอหายใจ และภาวะงวงเกน (narcolepsy) ผปวยจะนอนหลบอยางควบคมไมได เปนตน การนอนไมหลบ หรอ Insomnia เปนปญหาการนอนทพบไดบอยทสด คดเปนเปอรเซนตสงถงรอยละ 30 ของประชากรทวโลก โดยในจ านวนผทนอนไมหลบทงหมดน 30-40 เปอรเซนตมปญหาเปนครงคราว ในขณะทกวา 20 เปอรเซนตตองเผชญกบการนอนไมหลบแทบทกคน (สรางค เลศคชาธาร, 2554)

การเขาศกษาในมหาวทยาลยมการเปลยนแปลงครงส าคญของชวต ทงการแยกจากครอบครว มความเปนอสระมากขน การเขาสงคมมหาวทยาลยและความตองการความส าเรจทางการเรยน การเปลยนวถการด าเนนชวตในวยเรยน สงผลกระทบตอการนอนหลบของนสต ทงการเรยนการสอน กจกรรมทางสงคมและชวต กจกรรมทมากมายเหลานท าใหนกศกษามเวลานอยลง น าไปสภาวะนอนไมหลบ (ผาณตา สนตตราและถนอมศร, 2549)

จากขอมลการส ารวจการนอนหลบของนสตมหาวทยาลยในสหรฐอเมรกาในชวง 20 ป พบวามการเปลยนแปลงอยางชดเจน คอ จ านวนชวโมงการนอนหลบลดลงมากกวา 1 ชวโมง และความพงพอใจในการนอนหลบลดลง มปญหาการนอนหลบเพมขน จากรอยละ 24 ในป ค.ศ. 2006 เปนรอยละ 71 ในป ค.ศ. 2008 และ ค.ศ. 2010 ตามล าดบนสตมกนอนไมพอในวนท าการและปรบตวโดยไปนอนชดเชยในวนหยดสดสปดาห นสตทมปญหาการนอนหลบมกเขานอนและตนนอนไมตรงเวลา หลบยาก นอนหลบไมตอเนอง นอนดก ตนสายหรอตนเชามากเกนไป นสตจงไมตระหนกถงผลเสยจากการนอนทไมสม าเสมอ(Hicks, Fernandez & Pellegrini, 2001)

นสตปหนงมหาวทยาลยเวสเทรน วทยาเขตกาญจนบร นอกจากจะตองปรบตวจากรปแบบการเรยนในรปแบบชนมธยมศกษาเปนรปแบบการเรยนแบบมหาวทยาลยซงจะตองมความรบผดชอบตวเองมากขน นสตจะตองปรบเปลยนสงคม หางไกลจากบานและยายมานอนรวมกนในหอพกของมหาวทยาลยอกดวย ซงนาจะสงผลกระทบตอการนอนหลบของนสตใหม ท าใหผวจยมความสนใจในการศกษาเกยวกบคณภาพในการนอนหลบ และการหาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบคณภาพการนอนหลบของนสตกลมน วตถ ประสงคของการวจย

1. หาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลกบคณภาพการนอนหลบของนสตชนปท1 คณะสาธารณสขศาสตรและคณะเทคนคการแพทย มหาวทยาลยเวสเทรน

2. เพอศกษาวาคาเฉลยของคะแนนคณภาพการนอนหลบมความแตกตางกนระหวางกลม เพศ ศาสนา คณะทเรยน สถานการณมโรคประจ าตว และจ านวนครงทเขารวมกจกรรมหรอไม

191

กรอบแนวความคดในการท าการวจย

วธการวจย การวจยครงนเปนการวจยเชงพรรณนา ศกษาคณภาพการนอนหลบ และปจจยทมอทธพลตอคณภาพ

การนอนหลบของนสตใหม มหาวทยาลยเวสเทรน วทยาเขตกาญจนบร ประชากรและกลมตวอยาง

ประชากร คอ นสตชนปท 1 ภาคปกต ปการศกษา 2559 ทพกอาศยทหอพกของมหาวทยาลยเวสเทรน วทยาเขตกาญจนบร ประกอบดวย คณะสาธารณสขศาสตร คณะเทคนคการแพทย คณะพยาบาลศาสตร คณะสตวแพทยศาสตร และคณะทนตแพทยศาสตร

กลมตวอยาง พจารณาเลอกเฉพาะคณะทมนสตนอนพกในหอพกของมหาวทยาลย และไมมการพกอาศยอยทหอพกเอกชน นอกมหาวทยาลย จงเหลอแค 2 คณะ ไดแก คณะสาธารณสขศาสตรจ านวน 75 คน และคณะเทคนคการแพทย 28 คน ซงผวจยไดท าการเกบขอมลนสตทกคนทเรยนอยในระดบชนปท 1 ภาคเรยนปกตของทง 2 คณะน เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยครงน คอ แบบสอบถาม (Questionnaire) แบงออกเปน 2 สวน คอ

สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ประกอบดวย เพศ ศาสนา กลมสาขาวชา โรคประจ าตว การเขารวมกจกรรมคณะ/มหาวทยาลย จ านวนทงหมด 5 ขอ โดยมลกษณะค าตอบเปนแบบเลอกตอบและแบบเตมค า

สวนท 2 แบบประเมนคณภาพการนอนหลบซงผวจยพฒนาจากดชนชวดคณภาพการนอนหลบของพทสเบรก (The Pittsburgh Sleep Quality Index: ISQI) จ านวน 7 ขอ ประกอบดวย 7 องคประกอบ แตละองคประกอบมค าตอบใหเลอก 4 ค าตอบ ใหคาคะแนน 0 – 3 คะแนนโดยคะแนน

คะแนน 0 หมายถง คณภาพการนอนหลบด หรอไมมปญหาการนอนหลบ คะแนน 3 หมายถง คณภาพการนอนหลบไมด หรอมปญหาการนอนหลบ

192

คะแนนรวมของทง 7 องคประกอบอยระหวาง 0 – 21 คะแนน โดยคะแนนรวมทนอยกวาหรอเทากบ 5 คะแนน หมายถงคณภาพการนอนหลบด และคะแนนรวมทมากกวา 5 คะแนน หมายถง มคณภาพการนอนหลบไมด (Buysse et al., 1989) การเกบรวบรวมขอมล

ในการวจยครงน ผวจยไดด าเนนการเกบรวบรวมจากการใชแบบสอบถามเกบขอมลจากจ านวนทงหมด 103 คน โดยมขนตอนในการด าเนนการดงน

1. ออกแบบเครองมอทใชในการท างานวจยและน าเครองมอทออกแบบไปใหอาจารยทปรกษาตรวจสอบความถกตอง

2. น าแบบสอบถามทปรบปรงแกไขไปใช 3. ด าเนนการเกบขอมล

1. ขนเตรยมการ ท าหนงสอขออนญาตเกบรวบรวมขอมล เพอแนะน าตวขออนญาตเกบรวบรวมขอมล 2. ขนด าเนนการ

2.1 แจงนสตชนปท 1 คณะสาธารณสขศาสตรจ านวน 75 คน และคณะเทคนคการแพทย 28 คน ใหมารวมกน ก าหนดชแจงรายละเอยดตางๆ เกยวกบวตถประสงคในการท าวจย ประโยชนทไดรบ และขอความรวมมอในการท าวจย แจกชดแบบสอบถาม และนดหมายการเกบรวบรวมขอมลพรอมทงการเกบแบบสอบถามคน

2.2 ตดตามแบบสอบถามทตอบเรยบรอยแลว ภายในระยะเวลา 2 สปดาห และเกบใหครบจ านวนเมอครบก าหนด โดยผวจยจะไปรบแบบสอบถามดวยตนเองคนจากหวหนาชนป การวเคราะหขอมล

1. จากขอมลในแบบสอบถามทไดรบมาจะท าการรวบรวมขอมลเพอตรวจสอบความถกตองและสมบรณของแบบสอบถาม

2. ผวจยน าขอมลทไดมาวเคราะหทางสถตโดยการประมวลผลขอมลดวยโปรแกรมสถตส าเรจรป มขนตอนการวเคราะหตามล าดบ ดงน

2.1 ขอมลลกษณะสวนบคคล เพศ ศาสนา โรคประจ าตว กจกรรมคณะ/มหาวทยาลยน าเสนอเปนชวงความถและรอยละ

2.2 คะแนนรวมของคณภาพการนอนหลบ วเคราะหโดยใชชวงคะแนน คาเฉลย รอยละ 2.3 วเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล กบคณภาพการนอนหลบของนสตใหม

มหาวทยาลยเวสเทรน โดยใชการทดสอบไคสแควร (Chi Square) โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 2.4 วเคราะหวาคาเฉลยของคะแนนคณภาพการนอนหลบมความแตกตางกนระหวางกลม เพศ

คณะทเรยน การมโรคประจ าตว โดยใช สถตสอบท (t-test) โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 2.5 วเคราะหวาคาเฉลยของคะแนนคณภาพการนอนหลบมความแตกตางกนระหวางกลม ศาสนา

และจ านวนครงทเขารวมกจกรรม โดยใช การวเคราะหความแปรปรวนดวยแอนโนวา (One way ANOVA) โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05

ผล/ สรปผลการวจ ย

คณลกษณะสวนบคคลแสดงในตารางท 1 พบวา กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง (รอยละ75.7) ศาสนาอสลาม (รอยละ78.6) เปนนสตคณะสาธารณสขศาสตร (รอยละ 72.8) ไมมโรคประจ าตว (รอยละ 83.5) และเขารวมกจกรรมประมาณ 0-3 ครง (รอยละ 77.7) โดยพบวากลมตวอยางมคาเฉลยจ านวนของการเขารวมกจกรรมเทากบ 2.32 ครง (SD=1.89)

193

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามขอมลคณลกษณะสวนบคคล

ขอมล จ านวน ( 103 คน) รอยละ เพศ

ชาย หญง

25 78

24.3 75.7

ศาสนา พทธ ครสต อสลาม

22 -

81

21.4

- 78.6

คณะ สาธารณสขศาสตร เทคนคการแพทย

75 28

72.8 27.2

โรคประจ าตว ม ไมม

17 86

16.5 83.5

จ านวนครงทเขารวมกจกรรมในระดบคณะ/มหาวทยาลย ( = 2.32, SD=1.89, min =0, max=7)

0 – 3 ครง 4 – 6 ครง 7 ครงขนไป

80 18 5

77.7 17.5 4.9

เมอพจารณาเกยวกบคณภาพการนอนหลบ ดงแสดงในตารางท 2 พบวากลมตวอยางสวนใหญ มระดบ

การนอนหลบโดยรวมอยในระดบด (รอยละ 47.6) ใชระยะเวลาในการนอนกอนจะนอนหลบ 16-30 นาท (รอยละ 32) มเพยง1-2ครงตอสปดาหทตองใชเวลามากกวา 30 นาทจงจะนอนหลบได (รอยละ 38.8) มกเขานอนเวลา 0.00-0.59 น. (รอยละ 44.6) ตนนอนเวลา 7.00-8.59 น. (รอยละ 57.3) และนอนหลบไดมากกวา 7 ชวโมง ตอคน (รอยละ 49.5) โดยไมตองใชยาเพอชวยในการนอนหลบ (รอยละ 83.5) แตพบวามความรสกงวงตลอดเวลาในชวงเวลากลางวน 1-2 ครงตอสปดาห (รอยละ 49.5) ซงสวนใหญรสกวาความงวงเปนปญหาในการเรยนหนงสอพอสมควร (รอยละ 41.7)

1

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม คณภาพการนอนหลบ ขอมล จ านวน (103คน) รอยละ

1. การนอนหลบโดยรวมของนสตเปนอยางไร

ดมากๆ 16 15.5 ด 49 47.6 ไมคอยด 34 33 ไมดเลย 4 3.9

2. นสตมกใชเวลานานประมาณกนาทกวาจะหลบ

15 นาทหรอนอยกวา 22 21.4 16 – 30 นาท 33 32 31 – 60 นาท 25 24.3 มากกวา 60 นาท 23 22.3

3. มบอยครงเพยงใดทนสตตองใชเวลามากกวา 30 นาทจงจะนอนหลบได

ไมมเลย 16 15.5 นอยกวา 1 ครง/สปดาห 20 19.4 1 – 2 ครง/สปดาห 40 38.8 3 ครง/สปดาห หรอมากกวา 27 26.2

4. เวลาการเขานอน 22.00-23.59 น. 21 35

00.00-00.59 น. 46 44.6 01.00-03.00 น. 36 20.4

5. เวลาการตนนอน 05.00-06.59 น. 31 30.2

07.00-08.59 น. 59 57.3 09.00-10.59 น. 5 4.8

11.00-12.00 น. 8 7.8 6. โดยเฉลยนสตนอนหลบไดคนละประมาณกชวโมง

มากกวา 7 ชวโมง 51 49.5 6 – 7 ชวโมง 23 22.3 5 – 6 ชวโมง 26 25.2 นอยกวา 5 ชวโมง 3 2.9

7. ผลการใชยาเพอชวยใหนอนหลบ ไมใชเลย 86 83.5

ใชนอยกวา 1 ครง/สปดาห 7 6.8 ใช 1-2 ครงตอสปดาห 7 6.8 ใช 3 ครง/สปดาห หรอมากกวา 3 2.9

8. ความรสกงวงตลอดเวลาในชวงเวลากลางวน ไมเลย 25 24.3

มนอยกวา 1 ครง/สปดาห 16 15.5 ม 1-2 ครง/สปดาห 51 49.5 ม 3 ครง/สปดาห หรอมากกวา 11 10.7

9. ความรสกงวงเปนปญหาในการเรยนหนงสอ ไมมปญหาเลย 16 15.5

มเพยงเลกนอย 30 29.1 มพอสมควร 43 41.7 มมาก 14 13.6

195

เมอพจารณาความถของปญหาทรบกวนการนอนหลบในชวง 1 เดอนทผานมา (ตารางท3) พบวาในชวง 1 เดอนทผานมากลมตวอยางสวนใหญมปญหาเกยวกบนอนหลบเนองจากตนในเวลากลางคนเพอเขาหองน าและรสกเจบหรอปวดเมอยกลามเนอ 3 ครงตอสปดาหหรอมากกวา (รอยละ 10.7 ทง 2 ประเดน) และปญหาทไมพบเลยไดแก การหายใจไมสะดวก/หายใจขด (รอยละ 61.2) ตารางท 3 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตาม ความถของปญหาทรบกวนการนอนหลบในชวง

1 เดอนทผานมา

ในชวง 1 เดอนทผานมาทานมปญหาเกยวกบการนอนหลบ

เนองจากสาเหตเหลานบอยครงเพยงใด

ไมมเลย นอยกวา1 ครง/สปดาห

1 – 2 ครง/สปดาห

3 ครง/ สปดาห หรอ

มากกวา จ า

จ านวน (คน)

รรอยละ

จ าจ านวน (คน)

รรอยละ

จ าจ านวน (คน)

รรอยละ

จ าจ านวน (คน)

รรอยละ

ตนกลางดกหรอเชากวาปกต 34

33

37

35.9

24

23.3 8 7

.8 ตนในเวลากลางคนเพอเขาหองน า

32

31.1

32

31.1

28

27.2

11

10.7

หายใจไมสะดวก/หายใจขด 63

61.2

35

34 4 3

.9 1 1

ไอหรอกรนเสยงดง 41

39.8

46

44.7 9 8

.7 7 6.8

รสกหนาวเกนไป 37

35.9

37

35.9

25

24.3 4 3

.9

รสกรอนเกนไป 26

25.2

44

42.7

27

26.2 6 5

.8

ฝนราย 40

38.8

44

42.7

11

10.7 8 7

.8

รสกเจบหรอปวดเมอยกลามเนอ 16

15.5

52

50.5

24

23.3

11

10.7

เมอพจารณาตารางท 4 พบวาคณภาพการนอนหลบมคาโคงเบทางบวก แสดงวากลมตวอยางสวนใหญ

มคะแนนคณภาพการนอนต ากวาคามชฌชเลขคณต คะแนนคณภาพการนอนหลบสวนใหญมคาต า เมอพจารณาทคาคะแนนรวมคณภาพการนอนหลบพบวากลมตวอยางสวนใหญ มคณภาพการนอนหลบโดยรวมไมด คอมคะแนนมากกวา 5 คะแนน สงถงรอยละ 82.5 ดงตารางท 5

ตารางท 4 ชวงคะแนน คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน ความเบ คาสมประสทธการกระจายของกลม

ตวอยางของคณภาพการนอนหลบ ตวแปร ชวงคะแนน (SD) kewness V

คณภาพการนอนหลบ 3-17 7.77 (2.42) .601 .238

1

ตารางท 5 จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามคะแนนคณภาพการนอนหลบทดและไมด ระดบ (คะแนน) จ านวน (103 คน) รอยละ

นอยกวาหรอเทากบ5 (ด) 18 17.5 มากกวา 5 (ไมด) 85 82.5 ท าการวเคราะหวาคาเฉลยของคะแนนคณภาพการนอนหลบมความแตกตางกนระหวางกลม เพศ คณะท

เรยน การมโรคประจ าตว โดยใช สถตสอบท (t-test) ระหวางกลม ศาสนา และจ านวนครงทเขารวมกจกรรม โดยใช การวเคราะหความแปรปรวนดวยแอนโนวา (One way ANOVA) โดยก าหนดระดบนยส าคญทางสถตท 0.05 พบวา เพศ คณะทเรยน การมโรคประจ าตวทแตกตางกนมคณภาพการนอนหลบไมแตกตางกน ดงตารางท 6 ตารางท 6 เปรยบเทยบคาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐานของคะแนนคณภาพการนอนหลบของกลมตวอยาง

จ าแนกตามปจจยสวนบคคล

ขอมล จ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน P value

เพศ ชาย 25 24.3 7.36 2.84 .325 NS หญง 78 75.7 7.91 2.27

ศาสนา พทธ 22 21.4 7.82 2.74

.928NS ครสต - - - - อสลาม 1 8.6 .76 2.35

คณะ สาธารณสขศาสตร 75 72.8 7.56 2.29 .138NS เทคนคการแพทย 28 27.2 8.36 2.71

ขอมล จ านวน รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน P value

โรคประจ าตว ม 7 6.5 .47 2.21 197NS

ไมม 6 3.5 .64 2.45 .197NS

จ านวนครงทเขารวม

กจกรรมในระดบคณะ/มหาวทยาลย

= 2.32, SD=1.89, min =0, max=7)

0 – 3 ครง 80 77.7 7.74 2.56 610NS

(between groups) 4 – 6 ครง 18 17.5 8.17 1.82 .610NS

(between groups) 7 ครงขนไป 5 4.9 7.00 2.00 NS = non significance

ท าการวเคราะหความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล กบคณภาพการนอนหลบของนสตใหมชนปท1 คณะสาธารณสขศาสตรและเทคนคการแพทย มหาวทยาลยเวสเทรน โดยใชการทดสอบไคสแควร (Chi Square) ทระดบนยส าคญทางสถต 0.05 พบวา เพศ ศาสนา คณะทศกษา การมโรคประจ าตว และจ านวนครงทเขารวมกจกรรม ไมมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบดงตารางท 7

1 7

ตารางท 7 คาความสมพนธของปจจยสวนบคคลกบคณภาพการนอนหลบ ขอมล value f P value

เพศ 0.006 1 .937NS ศาสนา 1.098 1 .295NS

คณะ 0.125 1 .723NS

โรคประจ าตว 0.108 1 .742NS

จ านวนครงทเขารวมกจกรรม ในระดบคณะ/มหาวทยาลย

3.622 2 .163NS

อภปรายผล

กลมตวอยางสวนใหญเปนเพศหญง นบถอศาสนาอสลาม เปนนสตคณะสาธารณสขศาสตร ไมมโรคประจ าตว และเขารวมกจกรรมประมาณ 0-3 ครง โดยพบวามคาเฉลยจ านวนของการเขารวมกจกรรมเทากบ 2.32 ครง

เมอพจารณาทคาคณภาพการนอนหลบของนสตชนปท 1 ทเปนกลมตวอยางพบวา มคาเฉลยคณภาพการนอนหลบท 7.77 คะแนน ซงมคะแนนมากกวา 5 คะแนน จงจดวามคณภาพการนอนหลบไมดตามเกณฑของ Pittsburgh (Buysse et al., 1989) โดยพบวามกลมตวอยางรอยละ 82.5 ทมคาคณภาพการนอนหลบทไมด และคาทไดกสอดคลองกบงานวจยของ Buboltz และคณะ (2001) ทไดส ารวจในกลมนกศกษาในสหรฐอเมรกา งานวจยของ ผาณตา สนตตรา และถนอมศร (2549) ทไดส ารวจในนกศกษาในมหาวทยาลยในภาคใต การศกษาของปภศา (2557) ทไดศกษาในนกศกษาแพทยชนปท2และ3 คณะแพทยศาสตร ศรราชพยาบาล และงานวจยกงทดลองของพชญสน (2557) ทไดศกษาในนกศกษาพยาบาล วทยาลยบรมราชชนน อดรธาน ซงพบวานกศกษามคณภาพการนอนหลบไมดสงถงรอยละ 71.7, 76.3, 64.5 และ 76.47 ตามล าดบ แตไมสอดคลองกบ งานวจยของดารสน (2017) ทไดท าการศกษาเรอง ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบของนสตพยาบาล มหาวทยาลยบรพา ทพบวานสตสวนใหญมคณภาพการนอนหลบทด (≤ 5 คะแนน) คดเปนรอยละ 57.53

พบวา เพศ ศาสนา คณะทศกษา การมโรคประจ าตว และจ านวนครงทเขารวมกจกรรม ไมมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบ สอดคลองกบ การศกษาของดารสน (2017) ทพบวา เพศไมมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบของนสตพยาบาล มหาวทยาลยบรพา แตไมสอดคลองกบ งานวจยของ ผาณตา สนตตรา และถนอมศร (2549) ทพบวานกศกษาหญง มคณภาพการนอนหลบทดกวานกศกษาชาย แตไดผลสอดคลองกนในประเดนเรอง กลมสาขาวชาทแตกตางกน มคณภาพการนอนหลบไมแตกตางกน ขอเสนอแนะ

1. ควรท าการเกบขอมลของนสตทกชนป เพอใชเปนขอมลในการพฒนาคณภาพการนอนหลบของนสตอยางเปนระบบ

2. ควรเพมปจจยสวนบคคลทนาจะเกยวของ เชน เงนทไดรบตอเดอน , รายจายทใชตอเดอน, เกรดคะแนนเฉลย, สถานภาพสมรสของผปกครอง เปนตน เพอศกษาผลตอคณภาพ การนอนหลบตอไป

3. ควรท าการประเมนระดบความเครยดและความวตกกงวล การรบรภาวะสขภาพและ สขนสยการนอนเพมเตม

198

เอกสารอางอง ดารสน โพธารส. (2560). ปจจยทมความสมพนธกบคณภาพการนอนหลบของนสตพยาบาล. วารสารคณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยบรพา, 25(1), 25-36 ปภศา นมอนงค. (2557). การศกษาความสมพนธระหวางคณภาพในการนอนหลบกบ ผลการเรยนและ

พฤตกรรมเสยงของนกศกษาแพทย คณะแพทยศาสตรศรราชพยาบาล. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต. มหาวทยาลยมหดล, กรงเทพมหานครฯ

ผาณตา ชนะมณ, สนตตรา ตะบนพงศ และถนอมศร อนทนนท. (2549). คณภาพการนอนหลบและ ปจจยทเกยวของของนกศกษามหาวทยาลยใน ภาคใต. สงขลานครนทรเวชสาร, 24(3), 164-173.

พชญสน มงคลศร. (2557). การปรบปรงคณภาพการนอนหลบของนกศกษาพยาบาลศาสตร วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน อดรธาน. การประชมใหญและน าเสนอผลงานวชาการระดบชาต เรอง สหวทยาการ : ความหลากหลายทางวฒนธรรมสประชาคมอาเซยน ระหวางวนท17-18 กรกฎาคม 2557 ณ โรงแรมธรรมรนทรธนา. ตรง

ไพโรจน บญลกษณศร, กมปนาท เกษมสตย, ชญญา มกดารศม, ถรวทย แกวนพรตน, ธราธร ซอวณชสกล, ภนทลา สายบณฑต, วชรนทร เนตวฒสาร และ อชฌารอฟ มเกม. (2559). การงบหลบกบผลสมฤทธการเรยนของนกศกษาแพทย. วารสารวชาการเขต 12, 27(1), 3-10

สรางค เลศคชาธาร. (2554). นอนไมหลบท าอยางไร การดแลผสงอายทนอนไมหลบ [ขอมลอเลกทรอนกส]. สบคนเมอ5 พฤษภาคม 2556, จากhttp://164.115.23.88/hbss/Files/เฝ าระวง/7.คลงความร/นอนไมหลบ/นอนไมหลบพญ.สรางค เลศคชาธาร.ppt

Ben DT, Lee TJ. Sleep duration, subjective sleep disturbances and associated factors among university students in Korea. J Korea Med Sci 2001;16:475–80.

Buboltz WC Jr, Brown FC, Soper B. Sleep habits and patterns of college students: a preliminary study. J Am Coll Health 2001;50:131–5.

Buysse FJ, Reynolds CF, Monk TH, Berman SR, Kupfer DJ. The Pittsburgh Sleep Quality Index: a new instrument for psychiatric practice and research. Psychiatry Res 1989;28:193–213.

Hicks RA, Fernandez C, Pellegrini RJ. The changing sleep habits of university students: and update. Percept Mot Skills 2001;93:648.

199

ฆาตรกรเงยบ : การจมน า (Silence Killer : Drowning) ผวจย รองศาสตราจารย ดร.พรสข หนนรนดร

คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน บทคดยอ

การจมน าเปนปญหาสาธารณสขทรายแรง ในป พ.ศ. 2558 ประชาชน ประมาณ 360,000 คน ไดเสยชวตจากการจมน า ทาใหพบวา การจมน าเปนฆาตรกรเงยบทนากลวมาก การจมน าเปนสาเหตการเสยชวตอนดบหนงของเดกไทย อายตากวา 15 ป สาหรบในประเทศสหรฐอเมรกา มผเสยชวตจากการจมน า วนละ 10 คน ทาใหการจมน าเปนสาเหตการตาย อนดบท 5 ของสาเหตการตายจากไมเจตนา อายเปนปจจยเสยงสาคญทสดของการจมน า เดกอาย 1 - 4 ป มอตราตายสงสด Intervention สาหรบปองกนการจมน ามหลายวธ เชน การสอนเดกใหวายน าเพอรอดชวต การจดต งคณะกรรมการปองกนการจมน าแหงชาต โปรแกรมปองกนการจมน าของเวยตนาม การกระจายเสยงผานสอสารมวลชนเพอรายงานเตอนภย แจกแผนพบและโปสเตอรเกยวกบการปองกนการจมน า การปฐมพยาบาลเมอจมน า องคการอนามยโลกไดมขอแนะนาใหประเทศตางๆ ไดหนมาสนใจปญหาการจมน า และมขอเสนอแนะใหมการจดต งหนสวนของโลกในการปองกนการจมน า

คาสาคญ : การจมน า, การปองกนการจมน า, ยทธศาสตร 5 E เพอปองกนการจมน า ABSTRACT

Drowning is the serious public health problem. People around 360,000 were death from drowning in 2015. So drowning is the silence killer. Drowning was the number one leading cause of death for Thai Children under 15 years old. In the USA, ten people were death from drowning every day. Drowning was the 5th leading cause of death from unintentional injuries. Age is the most important risk factor for drowning. Children age 1 - 4 years old were the highest death rate. There were many drowning prevention interventions, for example : teaching survival swimming for kids, establishment of National Drowning Prevention Committee, Vietnam Drowning Prevention Program by using communication, giving posters about drowning prevention, first aids from drowning. World Health Organization gave the suggestion for many countries to keep interest in drowning and setting global partnership in drowning prevention. Key Words : Drowning, Drowning Prevention, 5 E Drowning Prevention Strategies,

200

บทนา การจมน าเปนสาเหตการตาย อนดบ 3 ของการบาดเจบทวโลก โดยนบเปนรอยละ 7 ของการตายทสมพนธกบ

การบาดเจบ ในป พ.ศ. 2543 พบวา รอยละ 97 ของการจมน า ปรากฏในประเทศทมรายไดตาและรายไดปานกลาง (Kiakalayeha, Mohammadib, & Yousefzadehc, 2007, WHO,2014) ในประเทศทมรายไดสง ผทรอดชวตจากการจมน า สมองอาจถกทาลาย ถงแมไดรบการดแลทางการแพทยแตมความพการชวยตวเองไมได ตองมคนคอยดแลและมคาใชจายในครอบครว สวนในป พ.ศ. 2558 ประชาชน ประมาณ 360,000 คน ไดเสยชวตจากการจมน า ดงน นการจมน าจงเปนปญหาสาธารณสขทรายแรง (WHO,2018) ทาใหพบวา การจมน าเปนฆาตรกรเงยบทนากลวมาก แตการปองกนการจมน าสามารถทาได

บทความวชาการเรอง ฆาตรกรเงยบ : การจมน า มวตถประสงคเพอนาเสนอขอมลเกยวกบเรองตอไปน สถานการณการจมน าในประเทศและตางประเทศ ปจจยทมอทธพลตอการเสยงจมน า ยทธศาสตร 5 E เพอปองกนการจมน า Intervention สาหรบปองกนการจมน า งานวจยเกยวกบการจมน าในตางประเทศ ขอเสนอแนะขององคการอนามยโลกเกยวกบการปองกนการจมน า

การจมน า คออะไร การจมน า (Drowning/Submersion Injury) เปนภาวะความบกพรองของระบบทางเดนหายใจ เกดจากการ

จมอยใตน า เกดอนตรายเสยชวตภายใน 24 ชวโมง ผทจมน าอาจมภาวะรอดชวตไดเปนเวลา 24 ชวโมงหรอสามารถรอดชวตเพยงชวขณะ กอนจมน าเสยชวตในภายหลง เพราะมภาวะแทรกซอนจากการจมน า มน าเขาปอด เกดปอดบวมหรออกเสบได การเสยชวตจากการจมน า มอาการอยางไร

การเสยชวตจากการจมน า สงเกตอาการไดจาก มการหายใจส นจากการสาลกน า กล นหายใจหรอหยดหายใจ อาจเกดกลองเสยงหดเกรงรวมดวย มภาวะขาดออกซเจนและเลอดเปนกรด ผจมน าหมดสต เกดภาวะหวใจหยดเตน ระบบทางเดนหายใจหยดทางาน มน าเขาไปในปอด มอาการหนาวหรอตวเขยว ไอและสาลกน า ทองพอง เจบหนาอก หายใจส นๆ หอบเหนอย อาเจยน ผลของการจมน า อาจเสยชวตทนท หรอรอดชวตมาไดแตเกดอาการพการ การจมน าเปนอบตเหตหรอไม

การจมน าเปนอบตเหต ไมเจตนาหรอไมต งใจจะจมน า นบรวมการจมน าตายจากน าทวม ซงเกดจากภยธรรมชาต และเกดอบตเหตจากการจราจรทางน า ทาใหมผเสยชวตจากการจมน า ขอสาคญ คอ การตายจากจมน าจะไมนบรวมการตายจากการจมน าดวยเจตนาต งใจฆาตวตายหรอถกฆาตาย เพราะไมใชอบตเหต จากคาถามวา ทาไมการจมน า จงเปนฆาตกรเงยบ สรปวา เนองจากการจมน าเปนปญหาสาธารณสขทรายแรง เพราะการจมน าเปนสาเหตการตาย อนดบ 3 ของการบาดเจบทวโลก โดยรอยละ 97 ของการจมน า ปรากฏในประเทศทมรายไดตาและรายไดปานกลาง โดยเฉพาะในป พ.ศ. 2558 ประชาชน ประมาณ 360,000 คน เสยชวตจากการจมน า ทาใหการจมน าเปนฆาตรกรเงยบทนากลวมาก แตการปองกนการจมน าสามารถทาได

201

สถานการณการจมน าในประเทศและตางประเทศ ประเทศไทย

การจมน าเปนสาเหตการเสยชวตอนดบหนงของเดกไทย อายตากวา 15 ป เพราะเดกไทยอายตากวา 15 ป วายน าเปนเพยงรอยละ 16.3 เพศชายเสยชวตสงกวาเพศหญง ชวงทเกดเหตสงสด ชวงฤดรอนระหวางปดภาคการศกษา (เดอนมนาคม – พฤษภาคม และตลาคม) ตายมากในวนเสารและอาทตย ชวงเวลา 12:00 น. - 17:59 น.(กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2559) ในป พ.ศ.2560 มเดกจมน าเสยชวต 708 ราย โดยเปนการจมน าเสยชวตในชวงปดเทอมใหญ 254 ราย หรอรอยละ 35.9 เดกทจมน า อาย 5 – 9 ป (กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข, 2561) ประเทศสหรฐอเมรกา

ทกวนมคนตาย 10 คน จากการจมน า จมน าเปนสาเหตการตาย อนดบท 5 ของสาเหตการตายจากไมเจตนา จากป 2005 – 2014 เฉลยตาย 3,536 คน จมน าตายโดยไมเจตนาในแตละป (ไมนบรวมเกยวกบเรอ) และมคนตาย 332 คน ทกป จากการจมน าเกยวกบเรอ พบวา 1 ใน 5 คนทตายจากการจมน า เปนเดกอาย 14 ปและตากวา ผชายจมน าตายมากกวาผหญง (รอยละ 80 เปนเพศชาย) เดกอาย 1-4 ป เปนเดกทจมน าตายสงสด (CDC,2018) ประเทศออสเตรเลย

กระทรวงสาธารณสขและกระทรวงการกฬาของออสเตรเลย ไดจดทารายงานในวนท 12 กนยายน 2017 ชอวา Royal Life Saving National Drowning Report 2017 (Australian Government, 2017) คนตายจากจมน า 291 คน ในชวงปงบประมาณ 2016/2017 เพม รอยละ 3 ของการตายจากการจมน า 282 คน ในชวงปงบประมาณ 2015/2016

ปงบประมาณ 2016/2017 เดกอายตากวา 4 ป จมน าตาย 29 คน (เพมรอยละ 32 จากปทผานมา)คนอาย 25-34 ป มการตายมากทสด (43 คน) การจมน าในกลมเดกวยเรยนมการตายนอยทสด เพราะวายน าได จมน าตายมากทสดในชวงฤดรอน เดอนธนวาคม เปนเดอนทมคนตายมากทสด ตายมากในวนอาทตย ตายในชวงบายมากทสด ระหวาง 12:01 น. – 18:00 น. กลมชายหนมเสยงสงสด (ชาย รอยละ 74 หญง รอยละ 26) ประเทศสาธารณรฐประชาชนบงคลาเทศ

มอตราเดกจมน าสงถง 28.2/100,000 คน โดยมอาย 0 – 17 ป ประมาณการ เดก 17,000 คน จมน าตายทกป รวมท งจมน าเปนสาเหตการตายของเดกอาย 1-4 ป รอยละ 43 การจมน าเปนเดกอายตากวา 5 ป รอยละ 80 มการตายจากการจมน าปรากฏ 20 เมตร บรเวณใกลบาน ตามสระน า และภาชนะท ใสน า (Rahman etc,2007., WHO,2014) ประเทศเวยตนาม

เวยตนามเปนประเทส 1 ใน 10 ประเทศทวโลก ทมแมน า ลาคลองตางๆ หนาแนนมากทสด ในป 2001 การจมน าเปนสาเหตการตายของเดกอายตากวา 18 ป เดกจมน ามากทสด อาย 14 ป (Anh,etc,2007) ปจจยทมอทธพลตอการเสยงจมน า การจมน ามปจจยทมอทธพล แบงไดเปนปจจยสวนบคคลและปจจยสงแวดลอม ดงน (WHO,2018.,CDC,2018)

1. ปจจยสวนบคคล ไดแก อาย เพศ ดมเครองดมทมแอลกอฮอล มเงอนไขทางการแพทย 1.1 อาย อายเปนปจจยเสยงสาคญทสด เดกอาย 1-4 ป มอตราตายสงสด ตามดวย อาย 5-9 ป

การจมน าตายเปนสาเหตการตายในเดกออสเตรเลย อาย 1-3 ป สวนเดกบงคลาเทศ อาย 1–4 ป จมน าตายรอยละ 43 การจมน าตายเปนสาเหตการตายในเดกอเมรกนและเดกจน อาย 1–14 ป

202

1.2 เพศ เพศชายมความเสยงตอการจมน าตายเปน 2 เทาของเพศหญง อตราการจมน าสงมากในเพศชายเนองจากมพฤตกรรมเสยงสง เชน ดมเครองดมทมแอลกอฮอลกอนวายน าคนเดยว

1.3 ดมเครองดมทมแอลกอฮอล รอยละ 70 ของการตายเกยวของกบนนทนาการทางน าโดยมการดมเครองดมทมแอลกอฮอลรวมดวยในวยรนและวยผใหญ

1.4 มเงอนไขทางการแพทย ผจมน ามโรคประจาตว เชน โรคหวใจ โรคความดนโลหตสง โรคหลอดเลอดสมอง มความผดปกตทางจต

2. ปจจยสงแวดลอม ไดแก การเขาถงแหลงน า ภยธรรมชาตทาใหเกดน าทวม ไมมอปกรณปองกนการจมน า ไมมผดแลเดกอยางใกลชด 2.1 การเขาถงแหลงน า ผมอาชพทาการประมง ตกปลา หาปลา ใชเรอขนาดเลกหาปลาในประเทศทมรายไดข นตามโอกาสเสยงตอการจมน า เดกทอาศยอยรมคลองหรอใกลแหลงน ามโอกาสเสยงสง 2.2 ภยธรรมชาตทาใหเกดน าทวม การจมน าตาย รอยละ 75 เมอเกดน าทวมจากภยธรรมชาต มความเสยงจากการจมน าเพมเมอเกดน าทวมฉบพลน โดยเฉพาะประชาชนในประเทศทมรายไดข นตาและปานกลาง ซงมความสามารถในการเตอนภย การอพยพและปองกนภยจากน าทวมมนอย 2.3 ไมมอปกรณปองกนการจมน า เชน ไมมร วก นสระน าทสามารถปองกนเดกใหเขาถงสระโดยไมมผดแล การแยกบรเวณสระใหออกจากสวนของบรเวณบานสามารถลดการเสยงจมน าของเดกไดถง รอยละ 83 2.4 ไมมผดแลเดกอยางใกลชด การจมน าเกดกบเดกเลกๆ ไดอยางรวดเรวและเงยบๆในทกแหงทมน า เชน อางอาบน า สระวายน า กระเปง ผดแลใกลชดจงสาคญมากทสดในการชวยลดความเสยงของเดกจมน า 2.5 สถานท คนทมอายตางกนจมน าในสถานทตางกน เชน เดกสวนใหญทอาย 1-4 ป จมน าใน สระวายน า คนอาย 15 ปข นไป หรอผสงอาย จมน าในแหลงน าธรรมชาต เชน แมน า ทะเลสาบ มหาสมทร ยทธศาสตร 5 E เพอปองกนการจมน า

1. การศกษา (Education) สอนใหเดกรจกแหลงน าเสยงและอนตรายทอาจจะเกดข น สอนวายน าและทกษะการชวยเหลอตนเองใหปลอดภยจากการจมน า สอนหลกการชวยฟนคนชพ CPR (Cardiopulmonary Resuscitation) การเรยนทฤษฏและฝกปฏบตทกษะพ นฐานการวายน าเพอรอดชวต ฝกการหายใจ การดาน า การลอยตว ฝกอบรมชวยอพยพเมอเกดน าทวมจากภยธรรมชาตและการประยกตใชเครองมอชวยเหลอเมอเกดภยธรรมชาต เนนพฤตกรรมความปลอดภยทางน า เชน สวมเส อ ชชพ ลดการดมเครองดมทมแอลกอฮอล ไมวายน าหรอพายเรอตามลาพง ศกษาการพยากรณอากาศกอนนาเรอออกจากฝง

2. วศวกรรม (Engineering) ฝายวศวกรรม วเคราะหสาเหตและพฤตกรรมเสยง จดการแหลงน าเพอใหเกดความปลอดภย เชน เพมเครองกดขวาง ปดฝาบอน า ใชประตก นน า ลอมร วสระวายน า เขยนปายแสดงสญญลกษณอนตรายขางหนา ใหหลกเลยง

3. การบงคบใชกฏหมาย (Enforcement) นโยบายและกฏหมายทมประสทธภาพ เปนสงสาคญในการปองกนการจมน า มกฏขอบงคบการโดยสารทางเรอ มการพฒนานโยบายความปลอดภยทางน าระดบชาต

4. การแพทยและสาธารณสข (Emergency Medical Service) การบรการผปวย ณ จดเกดเหต โทรศพทหมายเลข 1669

5. การประเมนผล (Evaluation) รายงานผล ประเมนผลลพธ รวบรวมขอมลผบาดเจบและเสยชวตจากการจมน า

203

Intervention สาหรบปองกนการจมน า 1. Royal Life Saving Society Australia (RLSSA) จดต งขนในประเทศออสเตรเลย ในศตวรรษท 19

(Baker & Scarr, 2012) และไดขยายไปในประเทศตางๆ ไดแก Swim Safe Vietnam, the Thailand Life Saving Society, the Philippine Lifesaving Society และ the International Centre for Drowning Research in Bangladesh มการฝกอบรมครสอนวายน า สอนเดกใหวายน าเพอรอดชวต ชวยเหลอใหมการจดต งคณะกรรมการปองกนการจมน าแหงชาต

2. โปรแกรมปองกนการจมน าของเวยตนาม ใชการกระจายเสยงผานสอสารมวลชน เชน รายงานการเตอนภย แจกแผนพบโปสเตอรเกยวกบการปองกนการจมน า การปฐมพยาบาลเมอจมน า (Anh, etc, 2007)

3. ประเทศสาธารณรฐประชาชนบงคลาเทศไดจดกจกรรมการใหคาปรกษาผใหญเพอลดภยอนตรายจากน าในบานและใกลบาน สาหรบเดกอายตากวา 4 ป สวนเดกอายมากกวา 4 ป มการสอนวายน าชวยชวต และสรางวฒนธรรมการใชน าอยางปลอดภย (Rahman, etc,2007)

4. ประเทศไทย โดยกระทรวงสาธารณสข ไดกาหนดให วนเสารแรกของเดอนมนาคมของทกป เปนวนรณรงคปองกนเดกจมน า ในป พ.ศ. 2561 ตรงกบวนเสารท 3 มนาคม 2561 กาหนดหวขอทใชในการรณรงค คอ “บานเรม ชมชนชวย : พ นทเลนปลอดภย เดกไมจมน า” มแนวคดใหครอบครวเปนจดเรมตนของการสรางความปลอดภยทางน า และชมชนเขามามสวนรวมในการดาเนนงาน เพอใหเกดความเขมแขงและชมชนพงตนเองได (กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข,2561)

5. องคการอนามยโลก แนะนากจกรรมปองกนการจมน า ดงน (WHO,2014) 5.1 การกระทาโดยมชมชนเปนฐาน 5 ขอ

1) ต งเครองกดขวาง ควบคมการเขาถงแหลงน า 2) จดหาสถานทปลอดภย ใหเดกหางไกลจากแหลงน าดวยจดต งศนยเดกเลก 3) สอนเดกนกเรยนวายน า เพมทกษะความปลอดภยทางน าและการชวยเหลอผจมน า 4) อบรมผเหนเหตการณเพอใหสามารถทาการชวยเหลอผจมน าอยางปลอดภยและมทกษะ CPR 5) เพมความตระหนกของสาธารณะในเรองโอกาสเสยงของเดกทจะจมน า

5.2 นโยบายและกฏหมายทมประสทธภาพ 4 ขอ 1) บงคบใชกฏขอบงคบเรอทมความปลอดภย การเดนทางทางเรอและการขนสงทางเรอท

ปลอดภย 2) มการจดการเรองการเสยงภยจากน าทวมและอนตรายอนๆในระดบทองถนและ

ระดบชาต 3) รวมมอประสานเรองการปองกนการจมน ากบภาคสวนอนๆ 4) พฒนาแผนระดบชาตเรองความปลอดภยทางน า

5.3 งานวจย 1 เรอง เพอใหความสาคญกบคาถามการวจยทมการออกแบบงานวจยทด เชน การจมน า เปนปญหาสาธารณสขทสาคญ มผลกระทบตอเดกและวยรน สามารถปองกนได

204

งานวจยเกยวกบการจมน าในตางประเทศ ประเทศออสเตรเลย

เมอ ตลาคม 2016 มการศกษา เรอง บทบาทของแอลกอฮอลตอการเสยชวตของคนออสเตรเลย ตพมพในวารสาร Accident, Analysis and Prevention (Australian Government, 2017) ผลการศกษาพบวา คนตาย 314 คน (รอยละ 41) เกยวของกบการดมสรา จาก 770 คน เกบขอมลระหวาง วนท 1 กรกฏาคม 2002 ถงวนท 30 มถนายน 2012 ในจานวนน 196 คน มผลแอลกอฮอลในกระแสเลอด รอยละ0.05 ประเทศอหราน Kiakalayeha, Mohammadib, & Yousefzadehc (2007) ไดทาการศกษาแบบสารวจภาคตดขวาง (cross-sectional survey) วเคราะหขอมลการจมน าแบบไมเจตนา/ไมต งใจ โดยใชประชากรเปนฐาน (Population based analysis) เกบขอมลผอยอาศยในตอนเหนอของอหราน (มประชากร 5 ลานคน) และประชาชนทกคนชอบวายน าใน Caspian Sea ในทกกลมอาย เกบขอมลระหวาง 20 มนาคม 2005 – 20 มนาคม 2006 สถตการตายจากการจมน าไดจากระบบทะเบยนผตายและรายงานการชนสตรศพ (ใบมรณบตร) ผลการวจยพบวา ผตาย อายตาสด 1.5 ป อายสงสด 94 ป กลมอายมากสด ระหวาง 20-29 ป รอยละ 86.5 เปนชาย อาย 20-29 ป ผหญง อาย 10-19 ป มอตรามากทสด จมน ามากทสดในชวงเดอน มถนายน – กนยายน (4 เดอน) รอยละ 98.8 จมน าในเวลากลางวน ชวง 6:00 น. – 18:00 น. ทะเลสาบเปนสถานท ทมคนจมน ามากทสด ขอเสนอแนะขององคการอนามยโลกเกยวกบการปองกนการจมน า องคการอนามยโลกไดมขอแนะนาใหประเทศตางๆ ไดหนมาสนใจปญหาเรองการจมน า และไดใหขอเสนอแนะทนาสนใจเกยวกบการปองกนการจมน า ดงน (WHO,2014)

1. ทกประเทศควรดาเนนกลยทธปองกนการจมน าใหเหมาะกบบรบทของพ นทและกลมเสยง

- เดกเลกเปนผเสยหายจากการจมน า ควรเนนสถานทปลอดภยสาหรบเดกกอนวยเรยนดวยการดแลอยางใกลชดจากผดแล

- มเครองกดขวางระหวางเดกและอนตรายจากน า และใหนกเรยนประถมศกษาไดเรยนวายน าพ นฐาน ความปลอดภยทางน าและทกษะชวยชวตปลอดภย

- รฐบาลของทกประเทศมภาระดแลเรองการปองกนการจมน า ตองรวมมอกบทกภาคสวน เพอใหแนใจวา การปองกนการจมน ามความทนสมย มประสทธภาพและมความยงยน คนหา best practice และผลสรปทม cost-effective

2. ทกประเทศควรปรบปรงเรองการปองกนการจมน า กลยทธการปองกนการจมน า

- มการรวบรวมขอมลอตราตายจากการจมน า

- เมอมการดาเนนการ Intervention ตองมการกากบควบคม ประเมนผลกลยทธ

- ทกประเทศควรดาเนนการจดทะเบยนการตาย และ/หรอ เพมการควบคมดาเนนการจดทะเบยนการตายใหได รอยละ 100 รวมท งในพ นทชนบท และใช CODE การตายของ International Classification of Disease (ICD-10)

205

3. ทกประเทศมงพฒนาแผนความปลอดภยทางน าระดบชาต แผนรวมทรพยากรมนษยและงบประมาณในการดาเนนการ เหมาะกบกลมเปาหมายในสถานการณการจมน าของแตละประเทศ มกลไกหลกฐานเชงประจกษทเคยใชในการบรรลเปาหมายเหลาน น

- แผนระดบชาต ใหมการทบทวนกฏหมายและมาตรฐานความปลอดภยทางน าและการเดนทางโดยทางเรอ

- การจดการความเสยงเรองน าทวมจากภยธรรมชาต

- การรณรงคบงคบใชกฏหมายการเดนทางทางน า 4. จดต งหนสวนของโลกในการปองกนการจมน า โดยจดต ง Global Platform ปองกนการจมน าเพอเปน

นโยบายและดาเนนการชมชนผนาเรอง การปองกนการจมน า แลกเปลยนเทคนค ปรบปรงขอมลการตายและการบาดเจบจากการจมน า พฒนาคมอการปองกนการจมน าสาหรบรฐบาล มการพดคยกนเรองการปองกนการจมน าทเกยวของกบการเมองและสาธารณสข

บทสรป

การจมน าเปนฆาตรกรเงยบ เกดไดในทกแหงทมน า ทไหนมน าทนนมความคกคามตอการจมน า การจมน าเปนอบตเหต ไมเจตนาหรอไมต งใจจะจมน า การจมน าเปนสาเหตการเสยชวตอนดบหนงของเดกไทย อายตากวา 15 ป การจมน ามปจจยทมอทธพล แบงไดเปนปจจยสวนบคคลและปจจยสงแวดลอม การปองกนการจมน ามไดหลากหลายวธ อตราการจมน าจะลดลงเมอมการดาเนนการปองกนการจมน าอยางจรงจง การสอนเดกใหวายน าได สามารถชวยลดการตายจากการจมน าไดผลดเยยม การนายทธศาสตร 5 E เพอปองกนการจมน ามาใชไดผลดเมอจดการใหเกด Intervention ทเหมาะสมกบบรบทพ นทและกลมเปาหมาย การใหความสาคญตอขอเสนอแนะขององคการอนามยโลกเกยวกบการปองกนการจมน าเปนสงทควรนามาดาเนนการใหเกดประสทธภาพตอการปองกนการจมน าในอนาคต การปองกนการจมน ามไดหลากหลายวธ เชน สอนเดกใหวายน าได และนายทธศาสตร 5 E เพอปองกนการจมน ามาใชใหไดผลด เกด Intervention ทเหมาะสม

เอกสารอางอง Anh, L.M., Tu, N.T.H., Lan, T.T.N., and Trang, K.T.Q. (2007). Measures to Prevent Drowning in Children

inVietnam. 4th Asian Regional Conference on Safe Communities “Incorporating Global Thinking, Cultivating Local Strategy,” 21st – 24th November 2007 at the Royal Thai Navy Convention Hall, Bangkok, Thailand. p92-93.

Australian Government. (2017). Royal Life Saving National Drowning Report 2017. Retrieve 10 June 2018 from : http://www.royallifesaving.con.au/_assests/pdf.../RLS_NDR2017_ReportLR.pdf.

Baker, S. and Scarr, J. (2012). Drowning Prevention Strategies in Asia. Retrieve 10 June 2018 from : http://www.Irish%20Water%20Safety%20conference2012 Irish Water Safety Foundation Conference. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2018). Unintentional Drowning : Get the Facts.

206

Retrieve June 10, 2018 from : http://www.cdc.gov/homeandrecreationalsafety/water-safety/waterinjuries-factsheet.html.

Cox,R., Chaipayom, O., Linnan, M., Anh, L.V., Kosen, S., Sittianmorn, C., Rahman, F., Lim-Quezon, M., & Zeng, G. (2007). The Burden of Drowning in Asia : Prevalence and Risk Factors in Children. 4th Asian Regional Conference on Safe Communities “Incorporating Global Thinking, Cultivating Local

Strategy,” 21st – 24th November 2007 at the Royal Thai Navy Convention Hall, Bangkok, Thailand. P.89-90.

Kiakalayeha, A.D., Mohammadib, R., & Yousefzadehc, S. (2007). Drowning A Problem But Neglected? A Epidemiological Research in North of Iran. 4th Asian Regional Conference on Safe Communities

“Incorporating Global Thinking, Cultivating Local Strategy,” 21st – 24th November 2007 at the Royal Thai Navy Convention Hall, Bangkok, Thailand. P.84-86.

Lu, Y. (2007). The Water Activity Safety Program of the Alishan Safe Community Emergency rescue Network. 4th Asian Regional Conference on Safe Communities “Incorporating Global Thinking,

Cultivating Local Strategy,” 21st – 24th November 2007 at the Royal Thai Navy Convention Hall, Bangkok, Thailand. P.93-95.

Rahman, A., Rahman, A., Mashreky, S.R., Chowdhury, S.M., Giashuddin, SM., Shafinaz, S., & Linnan, M. (2007). Child Drowning prevention in Low-Income Country Settings- Bangladesh Experience. 4th

Asian Regional Conference on Safe Communities “Incorporating Global Thinking, Cultivating Local Strategy,” 21st – 24th November 2007 at the Royal Thai Navy Convention Hall, Bangkok, Thailand. p.23-24.

Royal Life Saving. (2017). Release of the Royal Life Saving National Drowning Report 2017. Retrieve June 10, 2018 from http://www.royallifesaving.com.au/about/news-and-events/news-items/release-of-the-royal-life-saving-national-drowning-report-2017.

WHO. (2007). Drowning. Retrieve May 30, 2018 from http://www.who.int/violence_injury_prevention/other_injury/drowning/en/.

WHO. (2014). Global report on Drowning : Preventing A Leading Killer. Retrieve May 30, 2018 from http://www.who.int. WHO. (2018). Drowning Fact Sheet. Retrieve May 30, 2018 from http://www.who.int/news-room/

fact-sheets/detail/drowning. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2559). Drowning. Retrieve 10 มถนายน 2561 from :

http://www.ddc.moph.go.th/filedata/varapor. กรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข. (2561, 3 มนาคม). กรมควบคมโรคเผย 1 ใน 3 ของเดกจมน าตายจะเกดในชวง

ปดเทอมใหญ, ประชาชาตธรกจออนไลน. Retrieve 10 มถนายน 2561 from : http://www.prachachat.net/news-125056.

207

การออกก าลงกายผสงอายกลมตดสงคม ตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

ผวจย รองศาสตราจารย ดร.สรย จนทรโมล บทคดยอ จดมงหมายของบทความน เพอศกษาหาวธการใหผสงอายกลมตดสงคมไดตระหนกถงความจ าเปนความส าคญ และมจตส านกของการเคลอนไหวรางกาย สงเสรมจตส านกใหคณภาพของการออกก าลงกาย และมการออกก าลงกายอยางมความสข ออกก าลงกายใหเพยงพอและขอส าคญมความตอเนอง ตามสภาพรางกายของผสงอายแตละคน โดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ของพระบาทสมเดจรชกาลท 9 น ามาประยกตไดครบถวนตามหลก โดยยดหลกธรรม ยดแนวทางสายกลางคอออกก าลงกายพอประมาณกบสภาพรางกาย มความตอเนองสม าเสมอตงบนพนฐานของความพอด ไมออกก าลงกายมากเกนไปหรอนอยเกนไป ดสขภาพรางกายตามขดความสามารถของตวเอง ออกก าลงกายอยางมเหตผลถงประโยชนทจะไดรบความคมคา ท าใหชวตเกดความสมดลมความสขสบายการออกก าลงกาย เพอเสรมสรางใหเกดภมตานทานโรค ภมชวต มจตใจเขมแขง เพอกอใหเกดความคมคาในการออกก าลงกายของผสงอายจงจ าเปนตองเพมเงอนไขอก 2 ประการ ความรคคณธรรม ประการแรก คอ การเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรมประจ าใจชวยใหการด าเนนชวตมจตใจดงามชวยเหลอครอบครว ชมชน และสงคมตามศกยภาพตวเอง ประการท 2 มความรดานวธการออกก าลงกายมความรอบรดานวธการออกก าลงกายแตละทากอใหเกดประโยชนแกรางกาย จตใจและอารมณ สามารถพสจนเขาใจผลประโยชนทไดรบ เนนผมความรกในการเรยนรการออกก าลงกาย สามารถชวยเหลอแนะน า เปนตวอยางทดแกผอนในเรองการออกก าลงกาย ผลการศกษาชวยใหผสงอายเกดแนวคดในการสงเสรมสขภาพทางดานรางกายและสงเสรมสขภาพใหเกดปญญาการใชความคด เกดความรบผดชอบในการออกก าลงกายอยางเพยงพอและตอเนอง เปนตวอยางทด บทน า กระทรวงสาธารณสขด าเนนงานยทธศาสตรแหงชาต “รวมพลงสรางสขภาพ” เนนการออกก าลงกายเพอคนไทยแขงแรง เมองไทยแขงแรง โดยมวสยทศนทจะใหคนไทยอยเยนเปนสข ทง กาย ใจ สงคม ปญญา จตวญญาณ สามารถด าเนนชวตบนพนฐานของความพอด พอประมาณอยางมเหตผล ภายใตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ตามพระราชด ารสของราชกาลท 9 ใหประธานมความอบอน มนคง ด ารงชวตอยกบสภาพแวดลอมทปลอดภยตอชวต ทรพยสน เปนสงคมแหงการเรยนรมความรอบรดานสขภาพ ประชาชนมน าใจชวยเหลอเกอกล สงผลใหครอบครว ชมชน สงคม มความสขสขภาพด การออกก าลงกายของผสงอาย มความส าคญและจ าเปนพบวาผสงอาย สวนมากยงละเลยขาดการออกก าลงกาย สขภาพทางรางกาย เสอมถอย รางกายของคนเรามกลไกในการท างานมการเคลอนไหวรางกายตลอด เพอคงความยดหยน เชน ความยดหยนของกลามเนอ กระดก ขอตอ เอนหมขอ เอนยด กระดกกลามเน อ เปรยบเหมอนยางยดในรางกาย จะไมคงทนโดยเฉพาะกลมสงอาย ไมออกก าลงกาย จะมอาการปวดเมอย ขอตด ปวดเมอยตามรางกาย การสงเสรมใหผสงอายออกก าลงกาย โดยใชแนวคดหลกปรชญา เศรษฐกจเพยงพอ การมสวนรวมของชมชน การสรางวฒนธรรมรกการออกก าลง หาวธการทออกก าลงกายตามธรรมชาต มความคดในการใชอปกรณออกก าลงกายหรอออกก าลงกายมอเปลา

208

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง (ทางสายกลาง)

พอประมาณrพอด

มเหตผล สมดล มภมคมกนในตวทด

ความรอบรดานสขภาพ คณธรรมซอสตย สจรต ขยนอดทน

รอบร รอบคอบ ระมดระวง น าส สตปญญา แบงปน เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม วฒนธรรม สมดล พรอมรบการเปลยนแปลง การนอมน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 มาประยกตกบการออกก าลงกายของผสงอาย ชวยใหผสงอาย สามารถปรบวถชวตสงเสรมสขภาพดวยหลกเศรษฐกจพอเพยง ท าใหรางกายแขงแรง ชลอความเสอม มภมตานทานโรค ชวตมความสมดลเกดจตส านกรบผดชอบดแลสขภาพดวยตนเอง มนใจและภาคภมใจ มความสขกบการไดออกก าลงกายอยางเพยงพอ ลงตวและอยางตอเนองโดยยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 3 ประการ ดงน (สรย จนทรโมล 2550 : 27) 1. ออกก าลงกายอยางพอประมาณ และพอดกบสภาพรางกาย

การออกก าลงของผสงอายยดหลกการชวยตวเอง รบผดชอบสขภาพตวเอง พงตวเอง เนนออกก าลงดวยมอเปลา หรอใชอปกรณแบบงายๆ สะดวกประหยดคาใชจาย โดยพจารณาตามความพอดตามศกยภาพของผสงอายของแตละบคคล ความพอด คอการออกก าลงกายใหพอเพยงแลวจะเกดผลด พจารณาตามค าแนะน าของแพทย นกกายภาพบ าบด ดจากภาวะการเจบปวยประกอบ ขดจ ากดของรางกาย เชน มโรคประจ าตวการออกก าลงกายผสงอาย สงเกตความผดปกตของรางกาย เชน มอาการปวดเมอย มความผดปกตของระบบหายใจรวธสงเกตอาการ โดยการจบชพจรการนบอตราการเตนของหวใจรวาการออกก าลงกายมากเกนไป จะเกดอนตรายได ถาการออกก าลงกายนอยไป ไมเพยงพอไมตอเนองตามค าแนะน าแพทย จะไมเกดผลดตอรางกาย ไมเกดประโยชนในการสรางความเขมแขงของกลามเนอ ไมเกดภมคมกนโรค ถาผสงอายออกก าลงกายในขณะรางกายออนเพลย เหนอย มไข มอาการเจบปวยหรอออกก าลงกายหลงรบประทานอาหาร หรอชวงหว กระหายน า ชวงอากาศรอนอบอาวอดอด แดดรอนจด ฝนตก ออกก าลงกายในขณะทรางกายภายในมภาวะผดปกตไมพรอมยอมเสยงตอการเจบปวย เกดภาวะแทรกซอนได ดงนนการออกก าลงกายใหพอประมาณ พอเพยง ในกลมผสงอายยอมมความแตกตางกนในแตละบคคลการปฏบตการออกก าลงใหพอเพยงบางครงไมสามารถก าหนดเปนสตรตายตวกบผสงอายทกคน ควรพจารณาความแตกตางในดาน อาย เพศ สภาพรางกาย ขอจ ากดของรางกายความคนเคยตอการออกก าลงกาย ระยะเวลา ปรมาณความหนกเบาความถของการออกก าลงกาย น ามาพจารณาประกอบ

209

2. การออกก าลงกายอยางมเหตผลมความสมดล ในการออกก าลงกายของผสงอายแตละบคคล เพอใหผสงอายออกก าลงกายอยางมความร ใหโอกาสไดใช

ความคดอยางมเหตผล รบรประโยชนของการออกก าลงกาย ผสงอายไดฝกใชความคดประกอบในรปแบบการออกก าลงกายคดเปน มความรพนฐานเหตผลทางวทยาศาสตร เขาใจหลกการของการออกก าลงกาย กบการเกดปฏกรยาการเปลยนแปลงสารเคมในรางกายแบบงายๆ การเปลยนแปลงกลามเนอหวใจ และหลอดเลอด การท างานของปอด ระบบการหายใจ ระบบประสาท การเปลยนแปลงของรางกาย หลงออกก าลงกายมผลดตอ อารมณ จตใจ สตปญญา คลายเครยด เหตผลการออกก าลงกายชวยใหรางกายแขงแรง ออกก าลงกายวนนสขภาพดในวนหนา พนฐานสขภาพดขน ผสงอายสามารถอธบาย ผลดของการเคลอนไหวรางกายและออกก าลงกายมผลดในการปรบตวปรบอารมณ มความรสกดตอการออกก าลงกาย เชนออกก าลงกายการแลวรสกสขภาพดขน ไมตองกนยา ลดอาการปวด รบรการออกก าลงกายท าใหเกดผลดไดอยางไร 3. ออกก าลงกายชวยใหเกดภมคมกนโรคและรเทาทนโลก

ใหผสงอายเขาใจความหมายการเกดภมคมกนโรค มความหมายครอบคลมความรอบร เรยนรจากประสบการณ ทนสมยกบสถานการณตางๆ รเทาทนโลกรบรระบบการเกดภมคมกนโรคแบบงายๆ เชน หลงการออกก าลงกายเกดการเปลยนแปลงในรางกาย มการหลงสาร ชอ เอนโดฟน เปนโฮโมนจากตอมใตสมอง การหลงสารนท าใหรางกายสบาย ผอนคลายความเครยด มความสข การออกก าลงกายสามารถสรางภมคมกนโรคทด ท าใหหางไกลโรค ชลอความเสอมของรางกาย การออกก าลงกายของผสงอายจ าเปนตองเนนกระบวนการเรยนร เกดประสบการณเรยนรทด การเกดความรความรอบรการออกก าลงกาย ถอเปนภมคมกนทด ผลการเรยนรกอใหเกดการตระหนกรเหตและผลเกดความรอบร ระมดระวง ลดพฤตกรรมเสยงมแนวคดความปลอดภยในการออกก าลงกาย เปนภมคมกนการปองกนอนตรายจากการออกก าลงกายไมถกตอง มแนวคดกนดกวาแก ภมคมกนเกดจากการออกก าลงกายชวยท าใหสมองปลอดโปรง มสตปญญา การออกก าลงกายรปแบบรวมกบกลมเกดการปรบตวเขากบเพอนและสงคมไดด ท างานรวมกบผอนไดด มจตสาธารณะ จากการน าหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาประยกต เมอผสงอายยดแนวปฏบตตามหลก 3 ประการ ท าใหมองเหนคณคา ประโยชน ความจ าเปนทจะตองเคลอนไหวรางกาย เกดการออกก าลงกายดวยความสขอยางตอเนอง เปนวถชวตประจ าวน เพอใหเกดประโยชนสงสดในการด าเนนชวต จ าเปนตองประกอบไปดวย เงอนไข 2 ประการ ทผส.อายควรจะท าความเขาใจและปฏบตตาม หรอประยกตในการด าเนนชวตประจ าวน 2 เงอนไขคอ ความรคคณธรรม 1. รกทจะตดตามแสวงหาความรตลอดชวต รเทาทนโลก

เพอชวตทด สขภาพทด ผสงอายจ าเปนตองรกทจะตดตาม แสวงหาความรในการดแลสขภาพตวเองพงตวเอง ยคปจจบนจะมวธการ นวตกรรมสงใหมๆ เขามา ใหผสงอายเขาถงขอมล ความรใหม ไดสะดวกงายขน การพฒนาผสงอายใหมความรก มความสข ในการตดตามความรดานสขภาพการออกก าลงกายปรบพฤตกรรมเสยง เชน เปนคนหงดหงดงาย กนอาหารไมมประโยชน ไมออกก าลงกาย ดงนนสมาชกในครอบครว คนในชมชน เครอขาย ชมรมผสงอายควรอ านวยความสะดวกในการใหผสงอายไดเขาถงขอมลดานสขภาพ 2. การสรางเสรมคณธรรมและจรยธรรม

กจกรรมการออกก าลงกายของผสงอาย จ าเปนทจะตองเนนการออกก าลงกายควบคและผสมผสานแนวคดการเสรมสรางคณธรรมและจรยธรรมบนพนฐานดานอารมณ จตใจ ผสงอาย เปนบคคลทจะชวยทนบ ารงศาสนาคณธรรมจรยธรรมไดอยางด และปฏบตตนเปนตวอยางทดในการออกก าลงกาย เชน มจตส านกในเรองคณธรรมจรยธรรม เปนผมความซอสตย สจรต ฝกความมมานะ มน าใจนกกฬา เสยสละ รกสามคค สรางจตส านกในการดแลสขภาพตวเอง พงตวเอง ไมเปนภาระของผอนโดยไมจ าเปน ฝกจตอาสาในการชวยเหลอผดอยโอกาส

210

สรป เพอใหผสงอายเกดความรรบผดชอบในการดแลสขภาพตนเอง มจตส านกพงพาตวเองดแลสขภาพถอเปนธรกจหนงทส าคญ ผสงอายยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และยดปรชญาหลกดแลสขภาพเปนธรกจทผสงอายจะตองดแลสขภาพดวยตวเอง (your health is your business, no body can not tale care, but your) หนวยงานทรบผดชอบสขภาพของผสงอาย ทงฝายรฐ และเอกชน ชมชน ชวยกนคนหากลวธการสรางกระแสนยมออกก าลงกายในกลมผสงอาย และทกกลมอายท าโครงการผสงอายออกก าลงกายจดการเผยแพรความรขอมลเกยวกบการออกก าลงกายแบบงายๆ การกระตนใหผดแลผสงอายตดปายและตดเตยงและผสงอายตนตว ทาทายการเชญชวนออกก าลงกาย ปลกระดมดวยค าขวญ สภาษต ใชค าพดวาทกรรมสรางสญลกษณ ชประเดนการออกก าลงกายของผสงอายใหชดเจน เชน

สงอายยคใหมใสใจสขภาพดวยการออกก าลงกาย สงอายมหวใจเขมแขงดวยการออกก าลงกาย เพมศกยภาพผสงอายดวยการออกก าลงกาย ออกก าลงกายของผสงอายคอวถชวตสขภาพด สงอายหนาใสใสใจออกก าลงกาย สงอายสรางโลกใบใหมดวยกจกรรมออกก าลงกาย สงอายชะลอความเสอมดวยการออกก าลงกาย ออกก าลงกายทกวนสรางสรรคสขภาพด ทงกายและจต จะเกดปตสข เมอรางกายเบาบางหลงออกก าลงกาย ออกก าลงกายคอวถชวตสขภาพของสงอาย

3. การสรางวฒนธรรมการออกก าลงกายในกลมสงอาย ความรอบรอบรดานวฒนธรรมการออกก าลงกาย จะเกดขนไดตองเปนความรวมมอ ระหวางฝายตางๆ

เชน วฒนธรรมการออกก าลงกายของสงอายในแตละชมชน โดยการมสวนรวมมชมชนเปนฐานส าคญในการด าเนนงาน มสวนรวมของทกฝายทเกยวของ เชน สถาบนครอบครว โรงพยาบาลของรฐระดบ ต าบล องคการบรหารจดการทองถน เครอขายในชมชน องคการชมชน โรงเรยน บาน วด ธรรมผ สงอาย หรอโรงเรยนผสงอาย เพอชวยกนพฒนาการออกก าลงกาย ยดประเพณ วฒนธรรมของพนทเปนพนฐานผสมกบวธการด าเนนชวตของคนในชมชน การจดระบบการสรางวนย ปรบปรงทาการออกก าลงกาย โดยผสมผสานวฒนธรรมของชมชน สงทตองย าเตอนการออกก าลงกายของผสงอาย คอ องคประกอบการออกก าลงกายผสงอายตองพจารณา ความสามารถในการออกก าลงกายของตวเองอยในระดบใด ระดบเบา ระดบปานกลาง ระดบรนแรง สงทผสงอายจะตองปฏบตทกครงกอนออกกงกาย คอ 1. การออกก าลงกายอนเครอง (worm up) ควรอบอนรางกายดวยทาเบาๆ ชาๆ เพอชวยเพมการไหลเวยนเลอดไปยงกลามเนอและหวใจ เตรยมกลามเนอขอตอใหมความพรอม ควรอบอนรางกายประมาณ 5 -10 นาท และเพมการยดเหยยดกลามเนอทจะใชออกก าลงกาย 2. การออกก าลงกายเบาเครอง (cool down) หลงการออกก าลงกายครบตามเวลา ไมควรหยดออกก าลงทนทใหผอนการออกก าลงกายชาๆ เหมอนชวงการอบอนรางกายเพอใหอตราการหายใจเปนปกต หรออาจปฏบตดวยการเดนไปมา 4-5 นาท จนกระทงอตราการหายใจเปนปกตและระดบหวใจเตนชาลง จากนนจงยดเหยยดกลามเนอมดใหญ โดยเฉพาะกลามเนอสวนออกก าลงกาย การออกก าลงกายเบาเครอง ชวยใหเลอดทคางอย

211

สวนปลายของรางกายกลบเขาสหวใจเพยงพอ ชวยปองกนความดนเลอดต า อาการมนงง เปนลม ชวยระบายความรอน และการก าจดกรดและสตทคงคาง (สมชาย ลทองอน 2550 : 59-89) เอกสารอางอง สรย จนทรโมล , 2550 : 27 การประยกตทฤษฎแนวคดในการเคลอนไหวและออกก าลงกายสรางเดกไทยใหเตม

ศกยภาพดวยการออกก าลงกายวฒอาสาธนาคารสมองกลมสขภาพ ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตกรงเทพ

สมชาย ลทองอน (2550: 59-89) การเคลอนไหวและออกก าลงกายส าหรบเดกและเยาวชนสรางเดกไทยใหเตมศกยภาพดวยการออกก าลงกายส าหรบงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กรงเทพ

212

การประยกตใชปายเตอนความปลอดภยส าหรบอตสาหกรรมเครองดมทไมมแอลกอฮอล Safety Sign Improvement for Non- Alcohol Beverage Industrial. ผจย วฒนา วงษสวรรณ

ณฐพล พมพพรมมา ธนกร ไฝเพชร

สาขา อาชวอนามย ความปลอดภย และสงแวดลอม มหาวทยาเวสเทรน บทคดยอ กระบวนการผลตของอตสาหกรรมเครองดมทไมมแอลกอฮอล แตละกระบวนการจะมกจกรรมทมความซบซอนซงเมอท าการบงชอนตรายจะพบจดเสยงแตกตางกน ในการก าหนดปายเตอนดานความปลอดภยเพอแจงเตอนใหพนกงานหรอผทมสวนเกยวของในอาคารผลต ไดแก หองผสม หองปฏบตการ หองตรวจสอบคณภาพ และ หองพยาบาล ดงนนงานวจยนไดก าหนดปายเตอนความปลอดภย (Safety Sign) เพอปรบใหสอดคลองตามกฎหมายก าหนด จากผลการวจยพบวาภายในกระบวนการผลต มปายเตอนความปลอดภยทงหมด 450 ปาย และมการใชสเพอความปลอดภยแบงออกเปน 4 ส คอ 1. สแดงใชในสวนของพนทตองหาม (ปายหาม) และพนททมอปกรณดบเพลงอตโนมต (ปายเตอนอปกรณดบเพลง) 2. สเหลอง(ปายเตอน) ใชในพนททมเครองจกรและตองใชความระวงอนตรายตางๆ ในการท างาน 3. สน าเงน (ปายบงคบ) ใชในพนทบงคบใหสวมใสอปกรณปองกนภยสวนบคคล 4. สเขยว (พนทปลอดภย) ใชในพนททปลอดภยไมมอนตราย สดสวนของปายเตอนความปลอดภยแบงตามส 4 สคอเครองหมายสแดง 100 ปาย สสเหลอง 63 ปาย สฟา 15 ปาย และสเขยน 16 ปาย ในกระบวนการผลตสวนใหญจะพบวาเปนปายสเหลอง สน าเงน และสแดง โดยรอบของพนทโรงผลตจะเปนปายสแดงประเภทอปกรณดบเพลง และสเขยวเปนปายบอกทางหนไฟมทกพนทในโรงผลต การส ารวจพนทโรงผลตและกระบวนการผลตเพอทก าหนดเปนขอมลในการก าหนดปายเตอนความปลอดภยในพนทเพอใหเปนไปในรปแบบเดยวกนภายในพนทของโรงผลตทกโรงผลต ค าส าคญ : ปายเตอนความปลอดภย, มาตรฐานปายเตอนความปลอดภย, เครองดมไมมแอลกอฮอล Abstract The manufacturing process of non-alcoholic beverages industry, each of the process is complicated activity process when identified hazard its found different risk for determining safety sign for the employees or related persons in manufacturing facility for example chamber, laboratory, quality inspection room and medical room. This paper aims to determine the safety sign for adjust to the legal compliance. The results of this study provided internal manufacturing processes have 450 safety signs and 4 colors for safety at work. First, Red color is used for prohibition area (Prohibition Signs) and the area where have installed automatic fire extinguisher (Fire Equipment Signs). Second, Yellow color is used for the area where using machines and be careful about working (Warning Signs). Third, Blue color is used for restricted area (Mandatory Signs) and finally green color is used for safety area (Safe Condition Signs). The proportion of 4 color signs are 100 red

213

color signs, 63 yellow color signs, 15 blue color signs and 16 green color signs. It is approximate of the manufacturing process in the first factory. The most manufacturing process is found yellow, blue and red color signs respectively. Surrounding area of the manufacturing facility is the red color sign about fire extinguisher and the green sign indicates the fire exit in all area. The surveyed area of the manufacturing facilities and production processes in order that it could define as data for determining the safety sign in area for the standard pattern within every manufacturing facilities. Keywords : Safety Sign, Standard of Safety Sign, Non-alcoholic Beverages บทน า อตสาหกรรมการผลตเครองดมทไมมแอลกอฮอล เปนอตสาหกรรมซงจดอยในกลมอตสาหกรรมขนาดใหญทมการลงทนและการใชเครองจกรททนสมย มอตราการเตบโตทคอนขางสงกระจายอยทวประเทศ โดยพบวาในสถานประกอบการแหงนมความเสยงจากการเกดอนตรายในเรองสภาพการท างานทไมปลอดภยทงดานการท างานกบเครองจกร การท างานกบความรอน การท างานในทอบอากาศ กระบวนการท างานทหลากหลายภายในอาคาร และยงมหลายฝายหลายหนวยงานในอาคาร ไดแก หองผสม หองปฏบตการ หองตรวจสอบคณภาพ และหองพยาบาล ซงอาคารนมกระบวนการผลตและกระบวนการท างานตางๆ ทซบซอน และท าใหในแตละสวนงานจะตองมการก าหนดกจกรรมในการท างานเพอน ากจกรรมการท างานมาก าหนดใชปายเตอนความปลอดภยในพนท ทงนในพนททมอยแลวจะมการใชปายเตอนความปลอดภยทมรปแบบปายทหลากหลาย ไมเปนไปในรปแบบเดยวกน จงเปนทมาในการท าวจยในครงน คอ การจดท าปายเตอนความปลอดภยใหสอดคลองกบมาตรฐานตามทกฎหมายก าหนด1 จากการศกษาขอมลของโรงงานอตสาหกรรมการผลตเครองดมทไมมแอลกอฮอลมกฎหมายดานความปลอดภยทเกยวของมทงหมดประมาณ 66 ฉบบ และ หนงในนนคอ ประกาศกระทรวงเรองมาตรฐานสของปายเตอนความปลอดภย1 ทบางสวนงานยงปฏบตไมสอดคลองตามกฎหมายและประกาศกระทรวง ดงนนผวจยจงสนใจทจะศกษาจดท าปายเตอนความปลอดภยในอตสาหกรรมเครองดมทไมมแอลกอฮอลซงมกระบวนการทซบซอน โดยใหด าเนนการปรบปรงปายเตอนความปลอดภยใหสอดคลองตามกฎหมายและประกาศกระทรวงเรองมาตรฐานสปายเตอนความปลอดภย และไดระบลงในแผนผงเพอใหสามารถดไดงายขนในทกพนทและสามารถบอกไดวาในพนทนนมปายเตอนความปลอดภยชนดใดบางอยในต าแหนงใดของพนท โดยการด าเนนงานจะเรมจากการส ารวจกระบวนการผลตเพอท าการก าหนดปายเตอนความปลอดภยทแตกกนในแตละกจกรรม และก าหนดรายละเอยดตางๆ ของปายเตอนความปลอดภยเพอจดท าใหเหมาะสมกบพนทและท าใหสอดคลองตามกฎหมายก าหนดเพอใหเปนไปตามมาตรฐานทก าหนดในประกาศกระทรวงเรองมาตรฐานสของปายเตอนความปลอดภย นอกจากนนยงใหพนกงานในทกระดบสามารถสงเกตปายเตอนความปลอดภยในแผนผงไดเพอใหงายตอการสงเกตและปฏบตตามอกทงสามารถใชเปนหลกฐานอางองหากมการตรวจสอบจากหนวยงานภายนอก วตถประสงคของงานวจย 1. เพอแกไขและปรบปรงแผนผงปายเตอนความปลอดภยใหสามารถดงายขนและเหมาะสมกบพนท สามารถดปายเตอนความปลอดภยไดในแผนผงของพนท 2. เพอปรบเปลยนปายเตอนความปลอดภยใหไดมาตรฐานตามทกฎหมายก าหนด

214

วธการวจย 1. ศกษาขอมลเบองตนของกระบวนการผลตในอาคารโรงผลตของสถานประกอบการ และศกษาขนตอนการปฏบตงาน เพอใชเปนขอมลในการก าหนดรปแบบปายเตอนความปลอดภยทใชในอาคารนนใหเหมาะสมกบพนทมากทสด 2. วเคราะหการก าหนดปายเตอนความปลอดภยในพนทโดยท าการจดจ าแนกประเภทปายเตอนความปลอดภย จากกจกรรมการปฏบตงานในอาคารโรงผลตของสถานประกอบการ ดวยระบบการจ าแนกประเภทของปายทใชในพนท รวมถงปรมาณปายเตอนความปลอดภยทตองใชในพนท และวตถทใชในการท าปายเตอนความปลอดภยเพอใหเปนไปตามมาตรฐานและขอก าหนดของกฎหมาย 3. ก าหนดประเภทของปายเตอนความปลอดภยในแตละพนทตามกจกรรมของพนทและก าหนดจ านวนปายเตอนความปลอดภยทตองใชในพนทนน 4. เปรยบเทยบราคาของปายเตอนความปลอดภยในแตละชนด (ประเภท) ของปาย และราคาของแตละผจดจ าหนาย และสงซอปายเพอด าเนนการตอไป 5. ด าเนนโครงการในอาคารโรงผลตเพอเปนตนแบบในการจดท าในอาคารอนตอไป ผล/สรปผลการวจย ส ารวจขอมลพนฐานของอตสาหกรรมการผลตเครองดมทไมมสวนผสมของแอลกอฮอล คอ กระบวนการผลต เพอใชเปนขอมลพนฐานในการก าหนดปายเตอนความปลอดภยทควรมในพนทโดยมปายเตอนทงหมด 4 รปแบบโดยแตละรปแบบกระจายอยในพนของสถานประกอบการ

รปท 1 แผนผงกระบวนการผลต

การศกษาขอมลพนฐานของอตสาหกรรมการผลตเครองดมทไมมแอลกอฮอล กระบวนการผลต ของแสดงดงรปท 1 ซงจากการส ารวจและจดจ าแนกประเภทของปายเตอนความปลอดภยภายในอาคารโรงผลตจะมจ านวนทงหมดทตองจดท า 450 ปาย ทงนเกดจากความหลากหลายของปายเตอนความปลอดภยทมหลายรปแบบจงจ าเปนตองจดท าปายเตอนความปลอดภยใหเหมาะสมกบพนทและจดท าใหสอดคลองตามประกาศกระทรวงเรองมาตรฐานสปายเตอนความปลอดภย1โดยกอนจดท าปายเตอนความปลอดภยนนจะมการก าหนดรปแบบของเตอนความปลอดภย (ตารางท 1) โดยขนาดและรปแบบอางองตามประกาศกระทรวงเรองมาตรฐานสปายเตอนความปลอดภยแตมการประยกตรปแบบใหเหมาะสมกบพนทของโรงผลตนน

1

ตารางท 1 ตารางแสดงในรปแบบของปายทจะจดท า

ชนดปายทก าหนด

ลกษณะการตด รปแบบ คณสมบต

หมายเหต ขนาด วสดทใช

A ตดผนง

30X45 - อลมเนยมหนา 1 มม. - สตกเกอรสะทอนแสง 3M

- A/1 เปนสตกเกอรสะทอนแสง 3M - A/2 เปนอลมเนยมหนา 1 มม.

B

ตดผนงแบบสามเหลยมครอบ

15X15X30

- อลมเนยมหนา 1 มม.

-

C ฉากหอยลง เปนรปแบบพเศษททางบรษทประยกตขนใหเหมาะกบพนท

ตามความเหมาะสม

- อลมเนยมหนา 1 มม.

- C/1 เปนแบบปายเดยว - C/2 เปนแบบหลายปาย

D

แบบหลายปายในแผนเดยว

30X45 ทกอนในปาย

- อลมเนยมหนา 1 มม. - สตกเกอรสะทอนแสง 3M

- D/1 เปนอลมเนยมหนา 1 มม. - D/2 เปนสตกเกอรสะทอนแสง 3M

E

ทางหนไฟแบบ LED

36X21

LED -

1

ตารางท 2 ตารางแสดงจ านวนปายทจดท าในพนทของอาคารโรงผลต

อาคารโรงผลต ชนดและจ านวนปาย

รวม A B

C D E

A/1 A/2 C/1 C/2 D/1 D/2

P 1 6 16 4 1 5 30 7 10 79

P 2 1 15 5 2 0 33 2 5 63

P 3 5 20 6 6 9 7 10 5 68

P 4 4 10 2 0 6 20 6 10 58

P 5 5 30 0 0 6 24 0 15 80

P 6 5 14 7 0 1 26 0 8 61

P 7 8 0 6 1 1 19 6 0 41

รวม 34 105 30 10 28 159 31 53 450

เมอก าหนดปายในแตละรปแบบตามกระบวนการผลตแลวก าหนดรปแบบของปายทจดท าในแตละพนทโดยในการจดท าจะพจารณาหนางานในพนทอกครงเพอความเหมาะสมตามตาราง ตารางท 3 ตารางแสดงอนตรายในแตละกระบวนการผลตและปายทใช

กระบวนการผลต

ลกษณะการปฏบตงาน สภาพอนตรายในกระบวนการผลต

ปายทใช

1. หองผสม รบสวนผสมและมรถยกตกไปวางไวทจดหนาหองผสมแลวมพนกงานผสมในหองผสม

ความรอน, ทอบอากาศ, การใชรถยก

- ปายระวงความรอน - ปายระวงอนตรายในทอบอากาศ - ปายระวงอนตรายจากรถยก - ปายหามเขากอนไดรบอนญาต

2. หองบรรจ กระปองหรอขวดผานเครองบรรจ แลวไหลไปตามสายพาน

เครองก าเนดรงส (ในโรงผลตกระปอง) เครองจกร

- ปายระวงอนตรายจากกมมนตรงส (กรณเปนไลนทผลตเครองดมกระปอง) - ปายระวงอนตรายจากเครองจกร

3. เครองแพคฟลม

ความรอนในการแพคฟลมและผลตภณฑไหลไปตามเครองจกร

ความรอน ไอรอน เครองจกร

- ปายระวงความรอนจากผววตถ - ปายระวงไอรอน - ปายระวงอนตรายจากเครองจกร

217

ตารางท 3 ตารางแสดงอนตรายในแตละกระบวนการผลตและปายทใช (ตอ)

จากตารางท 3 พบวามมปายเตอนความปลอดภยทงหมด 450 ปาย และมสเพอความปลอดภย 4 ส2

คอ 1. สแดงใชในสวนของพนทตองหามและพนททมอปกรณดบเพลงอตโนมต 2. สเหลองใชในพนททมเครองจกรและใชความระวงในการท างาน 3. สน าเงนใชในพนทบงคบ 4. สเขยวใชในพนททปลอดภยไมมอนตราย โดยสทง 4 สมความเฉพาะเจาะใชในการใชตามกฎหมาย และจ านวนปายเตอนความปลอดภย 450 ปาย เปนจ านวนของทกโรงผลตแตในทนจะแสดงตวอยางของอาคารโรงผลตท 1 เนองจากอาคารโรงผลตท 1 มกระบวนการและกจกรรมครอบคลมสามารถขยายผลใหหนวยงานอนได และนอกจากอนตรายจากกระบวนการผลตแลวในพนทของโรงผลตอาจจะมอนตรายจากการเกดอคคภยเนองจากในพนทของโรงผลตมความเสยงในการเกดอคคภยเพราะมองคประกอบในการเกดไฟจงมการตดตงอปกรณดบเพลงอตโนมตแตยงไมมปายเตอนความปลอดภยจงท ารปแบบของปายเตอนความปลอดภยชนดของปายทตองท าตามแผนผงของอาคารผลตตามรปภาพท 1 -3 ตามล าดบโดยรปแบบปายทใชก าหนดจากพนทในการตดปายตามรปภาพท 1-3 ในบางกรณอาจจะตองตดปายเตอนความปลอดภยมากกวาหนงประเภทในพนท1เพราะในพนอาจจะมความเสยงมากจงมปายมากกวาหนงปาย

กระบวนการผลต

ลกษณะการปฏบตงาน สภาพอนตรายในกระบวนการผลต

ปายทใช

4. จดลงกลอง ผลตภณฑไหลไปตามเครองจกรแลวมหนยนตยกลงกลอง

ตคอนโทรลไฟฟา เครองจกร

- ปายระวงอนตรายจากไฟฟา - ปายระวงอนตรายจากเครองจกร

5. เรยงผลตภณฑ ลงพาเลท

กลองผลตภณฑไหลมาตามสายพานมาถงจดทายไลนจะมหนยนตยกลงพาเลทแลวจะมรถยกมาตกพาเลท

ตคอนโทรลไฟฟา เครองจกร รถยก

- ปายระวงอนตรายจากเครองจกร - ปายระวงอนตรายจากไฟฟา - ปายระวงอนตรายจากรถยก

6. จดพนฟลม รถยกตกพาเลทไปยงจด พนฟลมแลวไปไวทลานเกบผลตภณฑ

เครองจกร รถยก

- ปายระวงอนตรายจากรถยก - ปายระวงเครองจกรหนบมอ

218

รปท 2 สและความหมายของปาย

รปท 3 แผนผงแสดงการจดท าปายเตอนความปลอดภยของอาคารโรงผลต 1 ชนท 1

โดยแบงในการจดท าปายเตอนความปลอดภยแบงเปน

1. สแดงปายหาม 16 ปาย สแดงปายดบเพลง 49 ปาย 2. สเหลองปายเตอน 44 ปาย 3. สน าเงนปายบงคบใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล 15 ปาย 4 .สเขยวปายสภาวะปลอดภย 7 ปาย

219

รปท 4 แผนผงแสดงการจดท าปายเตอนความปลอดภยของอาคารโรงผลต 1 ชนท 2

โดยแบงในการจดท าปายเตอนความปลอดภยแบงเปน 1. สแดงปายหาม 3 ปาย สแดงปายดบเพลง 18 ปาย 2. สเหลองปายเตอน 12 ปาย 3. สน าเงนปายบงคบใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล - ปาย 4. สเขยวปายไมมอนตราย 5 ปาย

รปท 5 แผนผงแสดงการจดท าปายเตอนความปลอดภยของอาคารโรงผลต 1 ชนท 3

โดยแบงในการจดท าปายเตอนความปลอดภยแบงเปน 1. สแดงปายหาม 4 ปาย สแดงปายดบเพลง 10 ปาย 2. สเหลองปายเตอน 7 ปาย 3. สน าเงนปายบงคบใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล - ปาย 4. สเขยวปายไมมอนตราย 4 ปาย ภปรายผล 1. จากการศกษาการกระบวนการผลตและกจกรรมในงานของอตสาหกรรมเครองดมทไมมแอลกอฮอลเพอใชเปนขอมลพนฐานในการก าหนดปายเตอนความปลอดภยในพนทของโรงผลตพบวามปายเตอนความปลอดภยทเกยวของ 450 ปาย และมสเพอความปลอดภย 4 ส คอ 1. สแดงใชในสวนของพนทตองหามและพนททมอปกรณดบเพลงอตโนมต 2. สเหลองใชในพนททมเครองจกรและใชความระวงในการท างาน 3. สน าเงนใชในพนทบงคบ 4. สเขยวใชในพนททปลอดภยไมมอนตราย

220

โดยแตละสจะมปายทงหมดคอ 1. สแดงปายหาม 23 ปาย สแดงปายดบเพลง 77 ปาย 2. สเหลองปายเตอน 63 ปาย 3. สน าเงนปายบงคบใชอปกรณปองกนภยสวนบคคล 15 ปาย 4. สเขยวปายสภาวะปลอดภย 16 ปาย จ านวนทงหมดนใชขอมลในการจดท าของโรงผลตท 1 2. สามารถก าหนดปายเตอนความปลอดภยตามกระบวนการผลต กจกรรมในกระบวนการผลต และสามารถจดล าดบความส าคญจากปายเตอนความปลอดภยตามสทก าหนดตามมาตรฐานได 3. ไดก าหนดปายเตอนความปลอดภยใหเหมาะสมกบประเภทของของความเสยงและสภาพอนตรายทปฏบตในโรงผลต ดงนนผลการศกษานจงสามารถใชเปนแนวทางในประยกตใชในการท าปายเตอนความปลอดภยใหสอดคลองตามประกาศกระทรวงเรองมาตรฐานสปายเตอนความปลอดภย1 ขอเสนอแนะ 1. ผรบผดชอบในแตละพนทควรมการประสานงานกบหนวยงานความปลอดภยและสงแวดลอม กอนท าการด าเนนการตดปายเตอนความปลอดภยเพอใหสอดคลองตามมาตรฐานเพอใหเปนแนวทางเดยวกนทงโรงงาน 2. ควรมการเพมจดในการตดปายเตอนความปลอดภยและเพมจดตดตงอปกรณดบเพลงใหครอบคลมในทกพนท เชน ในโรงอาหาร 3. สามารถขยายผลเรองมาตรฐานของปายเตอนความปลอดภย ไปยงหนวยงานอนในโรงงานทก าลงปรบปรงพนท เพอก าหนดใหเปนมาตรฐานเดยวกนทงโรงงาน 4. อาจจะก าหนดแจกรางวลใหกบหนวยงานทจดท าปายเตอนความปลอดภยตามมาตรฐานของประกาศกระทรวงหรอ หนวยงานทท าปายเตอนความถกตองตามหลกของความปลอดภยและอาชวอนามยในโรงงาน เอกสารอางอง ประกาศกระทรวงอตสาหกรรม. 1 มนาคม 2555. ราชกจจานเบกษา. เลมท 129. ตอนพเศษ 43 ง. หนาท 4.

เรองมาตรฐานสปายเตอนความปลอดภย รศ.ดร. วฒนวงศ รตนวราห และคณะ. (2554). การศกษาจดการความปลอดภยบรเวณโรงเรยนภายใน จงหวด

นครราชสมา, มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร รศ.ดร.วฒนวงศ รตนวราห และคณะ. (2553). การจดการความปลอดภย บรเวณโรงเรยนพนทศกษาใน จงหวด

สงหบร, มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร This is a free-to-download, web-friendly version of L64, (Second edition,published 2009).

This version has been adapted for online use from HSE’scurrent printed version. You can buy the book at www.hsebooks.co.uk and most good bookshops.

Heather Zeppel, Rob Saunders and Pascal Scherrer (2015). A review of safety signage for Queensland Parks and Wildlife Service: report 1: literature review. Southern Cross University.

Pisit Tuntipisitkul. (2559). Problems about Beach Safety Issues for Visitors : The Case of Phuket Island, Prince of Songkla University

221

พฤตกรรมการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาวหมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร Pesticide Application Behaviors of Agriculturists M.4 Ban Song T.Sayaisom A. U-thong J.Suphanburi ผวจย วาทรอยตรจกรพงษ สขเจรญ

นายขจรศกด ผวเกลยง ดร.นกรบ เจรญสข

บทคดยอ พฤตกรรมการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาวหมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร โดยมวตถประสงคเพอศกษาความร และพฤตกรรม เกยวกบการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาว และเพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลและความรเรองการใชสารเคมของเกษตรผปลกขาวกบพฤตกรรมการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาว มกลมตวอยาง รวมทงหมด 304 ราย สามารถก าหนดการสมตวอยาง 172 ราย พบวา ผลการวเคราะหการศกษาระดบความรการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร พบวา กลมตวอยางของการวจยสวนใหญ มระดบความรเกยวกบการใชสารเคมก าจดศตรพชมคารอยละ 84.65 ซงอยในระดบมาก และพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว เฉลยอยในระดบ 4.07 ซงอยในระดบมากทสด การวเคราะหคาความสมพนธเพอเปรยบเทยบความแตกตางของ ปจจยสวนบคคล (เพศ ) ตอพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกรพบวา ปจจยสวนบคคล (เพศ) กบพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชคา ความสมพนธ เทากบ 0.835 แสดงวา ปจจยสวนบคคล (เพศ) กบพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตระดบนยส าคญ .05 ผลการวเคราะหคาความสมพนธเพอเปรยบเทยบความแตกตางของ ปจจยสวนบคคล (อาย, สถานภาพ, ระดบการศกษา, รายได และใชสารเคมทางเกษตร ) ตอพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกร พบวา คาความสมพนธ เทากบ 0.000 แสดงวา ปจจยสวนบคคลบคคล (อาย, สถานภาพ, ระดบการศกษา, รายไดและใชสารเคมทางเกษตร) กบพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชมความสมพนธกนอยางมนยส าคญทางสถตระดบนยส าคญ.05 แสดงวา เกษตรกรเขาใจถงผลกระทบทจะตามมาภายหลง โดยทมการปฏบตตวขณะฉดพนมากทสด ค าส าคญ : ปจจยสวนบคคล, ปจจยดานความร, พฤตกรรมการใชสารเคม

บทน า การเกษตรของไทยไดรบการยอมรบวาเปนภาคสวนของเศรษฐกจทมบทบาทและความส าคญในการสราง

คณปการใหประเทศชาตหลายประการ เปนแหลงรายไดของชาตและแหลงอาหารเลยงคนไทย ประเทศไทยสามารถ สงออกสนคาเกษตรในรปแบบของสนคาเกษตรกรรม เชน ขาว ขาวโพด เปนตน จงท าใหประชาชนสนใจประกอบอาชพท าเกษตรกร ซงอาชพทางการเกษตรทประชาชนสนใจ และนยมในภาคกลาง คอ การปลกขาว (Rice) ซงเปนพชทมความส าคญตอประชากรโลกมานานหลายพนป ซงประชากรทวโลกสวนใหญนยมบรโภคขาวเปนหลก ตนขาวเปนพชใบเลยงเดยวจะเปนพชกระกลเดยวกบหญา ตนขาวมความหลากหลายทางชวภาพ สามารถปลกได

222

งายมความทนทานตอทกสภาพภมอากาศ ท าใหสามารถผลตขาวไดเปนจ านวนมาก ตนขาวจงเปนพชเศรษฐกจหลกของประเทศไทย (สมสน , 2557) การใชสารเคมมบทบาทส าคญตอระบบการเกษตรของเกษตรกรเปนอยางมาก กลาวไดวาสารเคมกลายเปนปจจยหนงทสามารถก าหนดปรมาณผลผลตของพชในแตละป เพอตองการใหไดผลผลตขาวมากทสด น ามาสการมรายไดทสง ( ปารชาต และภทรพงษ, 2553) เกษตรกรมการใชสารเคมอยางเขมขน อาจมผลตอพษภยจากสารเคมตกคางและสะสมอยในสงแวดลอม รวมถงหวงโซอาหารของสงมชวตไดเปน เวลานานหลายป (สภาณ , 2540) ซงจะสงผลอนตรายตอสขภาพอนามยของเกษตร โอกาสทสารพษจะสมผสกบรางกายและเขาสรางกายแลวเกดพษได 3 ขนตอน คอ กอนการ พนสารเคมหรอขณะเตรยมการ พนสาร รางกายจะไดรบสารพษระหวางการผสมสารโดยการสมผสทางผวหนงและสบดม สารพษโดยทางจมก ระหวางการพนสาร รางกายจะไดรบพษโดยสมผสกบละอองสารเนองจากการปลว การระเหย และ การปนเปอนจากการรวไหลของเครองพนสารและหลงการพนสาร สารทปนเปอนตามรางกายหลงการพนสารแลวไมไดท าความสะอาดโดยเฉพาะมอ ดงนนพฤตกรรมการใชสารเคมอยางถกตองทงกอน ระหวางและหลงการใชอยางถกวธจะชวยลดอนตรายจากการทสารพษจะเขาสรางกายไดจงหวดสพรรณบรถอไดวาเปนจงหวดหนงทมอาชพท าการเกษตรเปนหลก มแหลงน าธรรมชาต การชลประทาน เหมาะสมแกการเกษตร มประชากรท าอาชพเกยวกบเกษตรกรจ านวน 83,370 ครวเรอน พนททใชในกาท าเกษตรมากทสด คอ อ าเภอสองพนอง คดเปนรอยละ 14.46 ของพนทการท าเกษตร และพนทรองลงมา คอ อ าเภออทอง คดเปนรอยละ 13.69 ของพนท ถอวาเปนต าบลแหงหนงในจงหวดเนองจากประชาชนในพนทสวนใหญมอาชพในการปลกขาว ซงมการใชสารเคมก าจดศตรพชเขามาเกยวของและมแนวโนมเพมขน( ส านกงานเกษตร จงหวดสพรรณบร) และทผานมามการเกดโรคจากสารเคมทางการเกษตร (ดงตารางทแสดง) อาการของเกษตรกรหลงไดรบสารเคมทางการเกษตร จ าแนกตามล าดบทพบและรอยละ

(อางอง เอกสารประกอบการประชมวชาการเพอเตอนภยสารเคมก าจดศตรพช ป 2555) ดงนนผวจยจงเหนความส าคญในการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาวในบรเวณพนท ต .สระยายโสม อ.อทอง จ.สพรรณบร ทงนเมอเกษตรกรมการใชสารเคม อาจมผลกระทบตอสขภาพของเกษตรกร ท าใหเกดอตราการเกดโรค ซงการศกษาครงนจะท าใหทราบถงความร เกยวกบการใชสารเคมและผลทท าใหเกดโรคของเกษตรกรผปลกขาว เพอเปนขอมลเบองตนส าหรบการเสรมสรางความร และปรบเปลยนพฤตกรรมของเกษตรกรผปลกขาวใหปฏบตตนอยางถกตองและเหมาะสม

223

วตถประสงคงานวจย 1. เพอศกษาความร เกยวกบการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาว 2. เพอศกษาพฤตกรรมการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาว 3. เพอศกษาความสมพนธระหวางปจจยสวนบคคลและความรเรองการใชสารเคมของเกษตรผปลกขาวกบ พฤตกรรมการใชสารเคมของเกษตรกรผปลกขาว

กรอบแนวความคดในการท าวจย ตวแปรตน ตวแปรตาม

วธการวจย ผวจยด าเนนการเกบรวบรวมขอมลมขนตอนดงน

1. ศกษาแนวคด ทฤษฎ เอกสารตาง ๆ ทเกยวของ เพอเปนกรอบในการศกษาวจยแลวนามาสรางเปนแบบสอบถาม เพอใชในการเกบรวบรวมขอมล

2. ผวจยลงพนทแบบกระจายทว ๆ ไป ครอบคลมพนท หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร เพอพบกลมประชาชน โดยสอบถามกบประชาชนทใหขอมลโดยเจาะจงผเปนเกษตรกรจรง

3. จากการเกบรวบรวมขอมล ผวจยไดน าสอบถามไปจ านวน 172 ชด โดยมแบบสอบถามทไดรบกลบคนมา และมความสมบรณ จานวน 172 ชด คดเปน 100 เปอรเซนต การวเคราะหขอมลและการตรวจสอบขอมล

1. การวเคราะหขอมลสาหรบการวจยครงน แบงการวเคราะหออกเปน 3 ขนตอน ดงน 1.1 ตรวจสอบความสมบรณและความถกตองของแบบสอบถาม หลงจากด าเนนการเกบรวบรวม

ขอมลแลว 1.2 บนทกขอมลทเปนรหสลงในแบบบนทกขอมลเครองคอมพวเตอรตามล าดบ 1.3 ตรวจสอบความถกตองของขอมลโดยโปรแกรมคอมพวเตอร

2. สถตทใชในการวเคราะหขอมล ผวจยเลอกใชสถตในการวเคราะหเพอสอดคลองกบลกษณะของขอมล และตอบวตถประสงค ดงน

2.1 ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม ไดแก เพศ อาย สถานภาพ และการศกษาวเคราะหขอมลโดยใชคาความถ รอยละ

1. ปจจยสวนบคคล - เพศ - อาย - การศกษา - ประสบการณการท าการเกษตร - รายไดจากผลผลต

2. ปจจยดานความร - ความรเกยวกบการใชสารเคมทางการเกษตร

พฤตกรรมการใชสารเคมของ

เกษตรกรผปลกขาว

2.2 ขอมลดานความรของเกษตรกรตอการใชสารเคมกาจดศตรพช หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร ใชความถ และรอยละ

2.3 ขอมลพฤตกรรมของเกษตรกรตอการใชสารเคมกาจดศตรพช หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบรใชสถต ความถ รอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน เกณฑการแปลผล น าผลคะแนนทไดมาวเคราะหหาคาเฉลยเลขคณตโดยมเกณฑการแปลผล ดงน

สตรการหาคาอนตรภาคชน = คาสงสด – คาต าสด จ านวนชน = 5 – 1 3 = 1.33 เกณฑในการวเคราะหระดบของพฤตกรรมการใชสารเคมกาจดศตรพชโดยพจารณาคาเฉลยของคะแนน

แตละขอ มดงน คาเฉลยระดบ 2.67 – 3.99 มระดบพฤตกรรมมากทสด

คาเฉลยระดบ 1.34 – 2.66 มระดบพฤตกรรมทปานกลาง คาเฉลยระดบ 0.00 – 1.33 มระดบพฤตกรรมทนอย

ผล/สรปผลการวจย

สวนท 1 ผลการวเคราะหขอมลพนฐานสวนบคคลเพศ อาย การศกษา ประสบการณการท า การเกษตร และรายไดจากผลผลต

จ านวนและรอยละของผตอบแบบสอบถาม จ าแนกตามขอมลลกษณะ ทวไปของกลมตวอยาง พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ เปนเพศหญง รอยละ 54.1 เพศชาย รอยละ 45.9 มอายมากกวา 50 ปขนไป มากทสด รอยละ 59.2 รองลงมา มอายมากกวา 41 ป-50 ป มอายมากกวา 39 ป-40 ป และมอาย 20 ป-30 ป รอยละ 32.6, 7.6 และ 0.6 ตามล าดบ โดยสวนใหญมสถานภาพสมรสแลว รอยละ 80.8 และรองลงมาเปนโสด รอยละ 19.2 ตามล าดบ จบการศกษาระดบมธยมศกษาตอนตน รอยละ 39.0 รองลงมาจบมธยมศกษา, จบมธยมศกษาตอนปลายหรอ ปวช., จบการศกษาอนปรญญาตร, จบการศกษาปรญญาตรและสงกวาปรญญาตร รอยละ 37.2, 19.2, 4.7, และ 0 ตามล าดบ การใชสารเคมสวนใหญ 11-20 ป รอยละ 47.2 รองลงมาเปน 21-40 ป, 5-10 ป และมากกวา 40 ปขนไป รอยละ 40.2, 11.1 และ 1.5 ตามล าดบ

สวนท 2 ผลการวเคราะหระดบความรเกยวกบการใชสารเคมกาจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาวในพนท หม 4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร

จ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามความรเกยวกบการใช สารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกร พบวา ผตอบแบบสอบถามสวนใหญ มการปองกนและก าจดศตรพชมเพยงวธเดยว คอ การใชสารเคมก าจดศตรพชเทานน พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 98.8 ตอบผด คดเปนรอยละ 1.2สารเคมก าจดศตรพชไดแก สารก าจดแมลง สารก าจดวชพช สารก าจดเชอรา สารก าจดหนและสตวแทะ พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 98.8 ตอบผด คดเปนรอยละ 1.2 สารเคมก าจดศตรพชทกชนดเปนอนตรายตอเกษตรกร ผบรโภคและสงแวดลอม พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 97.7 ตอบผด คดเปนรอยละ 2.3 สารก าจดศตรพชสามารถเขาสรางกายได 2 ทาง คอ ทางปาก และทางตา พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 97.1 ตอบผด คดเปนรอยละ 2.9 การสมผสสารเคมทางการเกษตรเปน

225

เวลานานมโอกาสเสยงอนตรายสง พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 99.4 ตอบผด คดเปนรอยละ 0.6 ฉลากตดภาชนะบรรจสารเคมก าจดศตรพชมสแดง หมายถง สารเคมก าจดศตรพชนนมลกษณะเปนพษรายแรง พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 99.4 ตอบผด คดเปนรอยละ 9.6 การเพมปรมาณความเขมขนของสารเคมก าจดศตร ชวยปองกนและแกไขปญหาแมลงหรอวชพชดอยาได พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 97.1 ตอบผด คดเปนรอยละ 2.7 สารเคมก าจดศตรพชทผสมแลวหากใชไมหมด ควรเกบไวเพอน าไปฉดพนในครงตอไป พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 22.1 ตอบผด คดเปนรอยละ 77.9 วธการท าลายภาชนะบรรจสารเคมก าจดศตรพชทถกตอง คอ การน าไปฝง พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 39.5 ตอบผด คดเปนรอยละ 60.5 การสวมใสอปกรณปองกน ควรสวมใสเฉพาะขนตอนการฉดพนสารเคมเทานน พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 50.0 ตอบผด คดเปนรอยละ 50.0 ไมฉดพนสารเคมก าจดศตรในขณะทลมแรงหรอฝนตก พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 97.1 ตอบผด คดเปนรอยละ 2.9 การเกบสารเคมก าจดศตรพช ควรเกบไวในสถานทมดชดปลอดภยและอยสงพนมอเดก พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 98.8 ตอบผด คดเปนรอยละ 1.2 ภาชนะทบรรจสารเคมก าจดศตรพชเมอใชหมดแลวไมควรน ามาใสอาหารหรอน าดม พบวา ตอบถก คดเปนรอยละ 99.4 ตอบผด คดเปนรอยละ 0.6 การรบอาบน าทนทหลงการฉดพนเปนวธหนงในการปองกนไมใหสารเคมก าจดศตรพชเขาสรางกาย พบวา ตอบถกคดเปนรอยละ 100.0 สวนท 3 พฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว หมท 4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร

จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตามความรเกยวกบการใช สารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกร กอนการใชสารเคม ขณะใชสารเคม และหลงการใชสารเคมตอการปฏบตตวกอนการฉดพนสารเคม พบวา กลมตวอยางโดยภาพรวมการปฏบตตวกอนการฉดพนสารเคมอยในระดบมากทสด ( = 4.07, SD = 0.82) เมอพจารณาในรายละเอยด สรปไดดงน

ความรและพฤตกรรมการใชสารเคมของเกษตรกร หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวด สพรรณบร มการใชไมกวนสารเคมก าจดศตรพชอยในระดบมากทสด ( = 4.96, SD = 0.273) เปนอนดบแรก รองลงมาคอ ผสมสารเคมก าจดศตรพชในทโลงแจงอยในระดบมากทสด ( = 4.92, SD = 0.390) อานรายละเอยดทฉลากภาชนะบรรจสารกอนใชอยในระดบมากทสด ( = 4.88, SD = 0.543) ทานตรวจสอบอปกรณเครองทใชในการฉดพนสารเคมก าจดศตรพชอยในระดบมากทสด ( = 4.85, SD = 0.536) ใสถงมอยางเมอผสมสารเคมอยในระดบมากทสด ( = 4.77, SD = 0.702) ตรวจดสภาพถงมอยางกอนใชงานอยในระดบมากทสด ( = 4.74, SD = 0.792) ใชหนากากปดปากปดจมกขณะผสมสารเคมก าจดศตรพชอยในระดบมากทสด ( = 4.65,SD = 0.882) ปรกษาคนอนเมออานฉลากผลตภณฑสารเคมก าจดศตรพชแลวไมเขาใจอยในระดบมากทสด ( = 3.72,SD = 1.519) ทานผสมสารเคมก าจดศตรพชโดยไมตวงอยในระดบปานกลาง ( = 1.87,SD = 1.562) ถายสารเคมจากถงผสมไปใสอปกรณฉดพนโดยใชปากดดสายยางอยในระดบนอยทสด ( = 1.33,SD = 0.986) เปนอนดบสดทาย

อภปรายผล ความรเกยวกบการใชสารเคมกาจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว หมท4 บานโซงต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร ผลการศกษา พบวา โดยภาพรวมของการศกษาระดบความรเกยวกบการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร มระดบความรเกยวกบการใชสารเคมก าจดศตรเฉลยทงหมด คดเปนรอยละ 84.65 อยในระดบความรมาก

226

พฤตกรรมการใชสารเคมกาจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบรผลการศกษา พบวา เรองมการท าความสะอาดรางกายทนท เมอกลบถงบานปฏบตทกครง รอยละ 83.7 ซงเกษตรกรมความตระหนกถงในการดแลรกษาสขภาพตนเอง พฤตกรรมการใชสารเคมกอนการฉดพนสารเคมก าจดศตรพชอยในระดบนอย รอยละ 4.07 ในสวนของการศกษา พฤตกรรมการใชสารเคมกาจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร มการปฏบตตวในขณะฉดพนสารเคมอยในระดบมากทสด รอยละ 4.55 เรอง มการสวมเสอแขนยาวและกางเกงขายาวขณะฉดพนสารเคม ปฏบตทกครง รอยละ 98.8 แสดงวา เกษตรกรเขาใจถงผลกระทบทจะตามมาภายหลง โดยทมการปฏบตทกครงนอยทสด คอ ใชมอขยตาขณะฉดพนสารเตชคมก าจดศตรพชเมอสงแปลกปลอมเขาตา รอยละ 12.8 แสดงใหเหนวา เกษตรกรสวนใหญมความตระหนกในการปองกนตนเองทถกตอง พฤตกรรมการใชสารเคมกาจดศตรพชของเกษตรกรผปลกขาว หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร มการปฏบตตวหลงการฉดพนสารเคมก าจดศตรพชอยในระดบปานกลาง รอยละ 4.45 เกษตรกรมพฤตกรรมทถกตอง เกษตรกรมพฤตกรรมทถกตองเรอง กอนการใชสารเคมก าจดศตรพชอานฉลาดทตดมากบพยญชนะทบรรจใหเขาใจกอนใช เชน วธการใชปรมาณ วธการปองกนอนตราย และปฏบตตามทฉลาดและน ามากทสดปฏบตทกครง รอยละ 93.6 ขอเสนอแนะ

1. จดกจกรรมสงเสรมและใหความรแกเกษตรกรผปลกขาว อยางตอเนองเพอใหเกษตรกรผปลกขาว มการปฏบตตวไดอยางถกตอง ในเกดเปนวฒนธรรมทดตอไป

2. ควรสนบสนนใหเกษตรกรผปลกขาว หมท4 บานโซง ต าบลสระยายโสม อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร มความรความเขาใจในดานการใชสารเคมกาจดศตรพช โดยเฉพาะเรองการปฏบตตวในขณะฉดพนสารเคม ควรปฏบตการฉดพนเฉพาะชวงเวลาเชาหรอเยนเทานน และเมอเกดอปกรณชารดเสยหาย ใหหยดพนทนท ไมควรฉดพนสารเคม ในเวลากลางวนทมแสงแดดรอนจด เพอกระตนและสรางความเขาใจในการดแลและปฏบตตนเองไดอยางถกวธ เอกสารอางอง ชานกานต คมนก และ สดารตน พมเสน . (2557). พฤตกรรมการใชสารก าจดศตรพชของเกษตรกรต าบล

จอมทอง อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก. ราชภฏเพชรบรณสาร ปท 16 ฉบบท 1 (มกราคม-มถนายน 2557). หนา 57-67.

ดลนภา ไชยสมบต, จรรยา แกวใจบญ และ อมพร ยานะ. (2560). ปจจยทมผลตอพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกร กรณศกษาเกษตรใน ต.สนปามวง อ.เมอง จ.พะเยา . วารสารเครอขายวทยาลยพยาบาลและสาธารณสขภาคใตผานการรบรองคณภาพของ TCI และอยในฐานขอมล TCI กลมท 1, 4, 305-316.

พมพลดา ภรมยจตร และ สชาดา ภยหลกล. (2557). ความรและพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกร บานนาเหลา อ าเภอนาวง จงหวดหนองบวล าภ . วารสารการพฒนาสขภาพชมชนมหาวทยาลยขอนแกน, 3, 300-309.

สวทย วรรณศร. (2552). สารเคมทางการเกษตรและสขภาพอนามยของเกษตรกรในจงหวดเพชรบรณ . ราชภฏเพชรบรณสาร.

227

พฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหนใน อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร Silicosis Preventive Behaviors of Stone Crushing Worker in U-Thong, Suphanburi ผวจย นายวชาญ บญค า

สาขาวชาอาชวอนามย ความปลอดภย และสงแวดลอม คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

ผรวมวจย นางสาวโนรล รอมอล นายบาลาฮดน แบรอสะแม, นางสาวอฟนา ตาเห นางสาวซอลฮะ ฝา สาขาวชาอาชวอนามย ความปลอดภย และสงแวดลอม คณะสาธารณสขศาสตร มหาวทยาลยเวสเทรน

บทคดยอ การศกษาวจยคร งน มวตถประสงคเพอศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมหน อาเภอ อทอง จงหวดสพรรณบร และศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหน เกบขอมลโดยใชแบบสอบถามกบพนกงานทสมผสฝน กลมตวอยางจานวน168 ผลการวจยพบวาพนกงานทปฏบตงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรมพฤตกรรมอยในระดบนอย รอยละ 57.5 และปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมโมหน คอ ระดบความร ระดบการรบรโอกาสเสยง ชวงปการทางาน และ ชวงรายได อยางมนยสาคญทางสถต (P = .006<.01) , (P = .000<.01) , (P = .002<.05) , (P = .010< 0.05) ตามลาดบ ค าส าคญ : โรคซลโคซส Abstract This study aimed to investigate the prevention of silicosis patients in stone mill of U Thong District, Suphan Buri Province. Factors related to silicosis prevention behavior of stone mill workers. Collect data using a questionnaire with employees that touch some dust. Sample group of 168 persons. The research found that the employees working in the mills at U thong District, Suphan Buri Province, the behavior was at the low level of 57.5%. Factors related to silicosis prevention behaviors of employees in mills is the level of knowledge Risk awareness level Years of work and income range were statistically significant. (P = .006 <.01), (P = .000 <.01), (P = .002 <.05) respectively. Key Word : SILICOSIS

228

ความส าคญและทมาของปญหาทท าการวจย อตสาหกรรมโรงโมหน มการขยายตวอยางกวางขวางและกระจายตวไปยงภมภาคตางๆอยาง รวดเรว จงเปนผลทาใหมคนงานในโรงโมหนเพม จานวนมากยงข น(ยศกต เรองทวป, 2552) ซงการทางานในอตสาหกรรมดงกลาวน น มความเสยงตอสงคกคามของสขภาพของคนงานในโรงโมหน โดยเฉพาะการสดเอาฝนละอองพบวาฝนทมขนาดเลกกวา10ไมครอน มองคประกอบของผลกซลกา ซงฝนประเภทน มอกชอหนงวา “ฝนหน” (Dust stone) หรอ“ฝนหน ทราย” (sand stone dust)เมอหายใจเขาไปเปนระยะเวลานานจะกอใหเกดโรคทเรยกวา “โรคซลโคซส” (Silicosis) ซงเปนโรคทสงผลตอ ระบบทางเดนหายใจไมสามารถรกษาใหหายขาดได และประชากร ทอยในโรงโมหนมกเสยงตอการเกดโรคระบบทางเดน หายใจ จากฝนละอองสงกวาคนปกตทวไป ผลกของซลกาบรสทธ หรอซลกอนไดออกไซดเมอเขาสรางกายแลวจะทาปฏกรยากบเน อเยอปอดทาใหการทางานของปอดเสอมประสทธภาพใชเวลากอตวประมาณ 3-5 ป จงจะปรากฏอาการโดยรางกาย ออนเพลยและเหนอยงายผปวยทเปนโรคซลโคซสแบบ เฉยบพลนจะมระยะเวลาเกดโรคประมาณ 8-18 เดอน อาจมวณโรคแทรก พบในผททางานในโรงงานทใชหน หรอซลกาเปนวตถดบและในคนงานกอสรางม แนวโนมวามประชากรโลกปวยดวยโรคซลโคซสเพม มากข นเรอยๆ คาดการณวามผเสยงตอการเปนโรคซลโคซสในประเทศไทยประมาณ 20,000 คน โรคน เปนอนตรายตอสขภาพอยางรนแรงผปวย จะทรมานจากการเปนโรคจนกระท งเสยชวต องคการอนามยโลกไดเรยกรองใหเรงหามาตรการปองกนการเกดโรคซลโคซสใหกบผปฏบตงานและใหมการควบคมฝนละอองซลกาจากโรงงานอตสาหกรรมตางๆ จากผลการเฝาระวงโรคปอดจากฝนหน ทรายในชวงป 2545-2552 ของสานกโรคจากการประกอบอาชพและสงแวดลอมรวมกบสานกงานปองกนควบคมโรคและสานกงานสาธารณสขจงหวดทวประเทศ (สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ, 2550) ดวยการถายภาพรงสทรวงอกพบวามแนวโนมของผมสมรรถภาพปอดตากวาเกณฑมาตรฐานเพมข น

งานหรออาชพทเสยงตอการเกดโรคซลโคซส มดงน .การขดเจาะพ นดนทมหนเปนองคประกอบเพอทาเหมองแร ขดอโมงค โรงโมหนหรอระเบดหน การผลตกระเบ องและอฐทนไฟ หรอผงแรอโลหะ การขดผวผลตภณฑเซรามค การพนทรายเพอกดสนมโลหะ หรอการแกะสลกกระจก การเลอย ตดแตง หรอขดหนเพอนาไปใชงาน เชน ทาวสดปพ น ทาครก ตกแตงสวน ปายหลมศพ เปนตน การนาซลกาไปใชเปนวตถดบหรอสวนประกอบในการผลต เชน หลอมแกว ทาแมพมพเพอหลอโลหะจากขอมลจานวนโรงงานและคนงานแยกตามประเภทอตสาหกรรมทเกยวของกบฝนหนของกรมโรงงานอตสาหกรรม โดยไดพจารณาประเภทอตสาหกรรมทมการเกดฝนหนในกระบวนการทางานทมการข น ทะเบยนกบทางกรมโรงงานอตสาหกรรม พบวา ในป พ.ศ. 2555 มจานวนโรงงานทเกยวของกบฝนหนทว ประเทศรวมท งหมด 8,831 โรงงาน มคนงานททางานทเกยวของกบฝนหนทวประเทศจานวน 235,561 คน สาหรบจงหวดสพรรณบร พบวาอาเภออทอง มโรงโมหนจานวนมากทสดจากการสารวจของงาน อนามยสงแวดลอมสานกงานสาธารณสขจงหวด สพรรณบร ในป 2541 พบวามคนงานมอาการหายใจ เหนอยงายเขาขายตองเฝาระวงโรคซลโคซสเพมมากข น สานกงานสาธารณสขจงหวดสพรรณบร (สานกงาน สาธารณสขจงหวดสพรรณบร, 2550) ไดทาการตรวจ สขภาพคนงานในโรงโมหนในอาเภอ อทองจานวน 367 ราย พบวาสมรรถภาพปอดผดปกต มอาการหายใจเหนอยงาย เขาขายตองเฝาระวงโรคซลโคซสและผลการตรวจยนยนจากการเอกซเรยพบวาผลผดปกต โดย สงสยวาเปนโรคซลโคซส 3 รายคดเปนรอยละ 0.81 สวนในป 2553 (สานกงานสาธารณสขจงหวด สพรรณบร, 2553)ทาการตรวจสขภาพคนงานในโรง โมหนในอาเภออทอง พบคนงานมสมรรถภาพปอด ผดปกตมากข น และผลการตรวจยนยนจากการ เอกซเรยปอดพบวาผลผดปกตเพมข นเปน 10 ราย คด เปนรอยละ 4.21 จากขอมลเวชสถตโรงพยาบาลอทอง พบวามผปวยรายใหมทางานในโรงโมหนปวยดวย โรคเกยวกบปอดอกเสบเพมข นในแตละป (โรงพยาบาลอทอง, 2553) จากสถานการณขางตน พบวาคนงานมความเสยงในการเกดโรคซลโคซสไดมาก ข นอยางตอเนองทกป นอกจากน ปรมาณฝนหนทรายท อยในอากาศของโรงโมหนกเกนเกณฑ

229

มาตรฐานท กาหนดไวแมวาจะมแนวทางการดาเนนงานควบคม มลพษสานกจดการคณภาพอากาศและเสยง (สานกจดการคณภาพอากาศและเสยง, 2555) ไดกาหนดไว แลวกตามแมโรคซลโคซสจะรกษาไมหายเปนปกต แตกสามารถปองกนไมใหเกดข นได ( เลขา, 2551) โดยมแนวทางการปองกนโรคซลโคซสดงน คอควบคมและปองกนท แหลงกาเนดฝนการควบคม ปองกนทางผานฝนควบคม ปองกนทคนทางานและการปองกนทางสขภาพโดยการจดใหมการตรวจสขภาพ เพอตรวจคด กรองโรคเบ องตน และจากขอมลพบวาอาเภออทองเปนอาเภอทมโรงโมหนมากทสดในจงหวดสพรรณบรอกดวย

การทบทวนการศกษาทผานมา พบวาการศกษาทเกยวของกบปจจยทมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซส มงศกษาปจจยในระดบบคคลใน ขณะทพฤตกรรมการปองกนโรคข นอย กบปจจยหลาย ประการประกอบกน ท งปจจยในระดบบคคล และ ระดบองคกร PRECEDE–PROCEED Model เปน แบบจาลองทนามาประยกตใชวางแผนและประเมนผล โครงการสงเสรมสขภาพและสขศกษาเปนตวกาหนดสขภาพและพฤตกรรมสขภาพ ไดแกปจจยนาหมายถงคณลกษณะของบคคลหรอ ประชากรทตดตวกบบคคลเหลาน นมากอนแลว เชน ความรความเชอ คานยม ทศนคต ฯลฯปจจยเอ อ หมายถงคณลกษณะของสงแวดลอม ท งดานกายภาพ และสงคมวฒนธรรม ทกษะสวนบคคลและหรอ ทรพยากรทจะชวยเก อกลใหเกดพฤตกรรมทพง ประสงคปจจยเสรมหมายถงรางวล หรอผลตอบแทน หรอการไดรบการลงโทษ ภายหลงทไดแสดง พฤตกรรมตาง ๆ ออกมาซงจะชวยใหเกดความมนคง ของการเกดพฤตกรรม การเสรมแรงจะไดรบจาก ครอบครวเพอน บคลากรทางการแพทยและ สาธารณสข หรอ สอมวลชนเปนตน หากมความเขาใจ ถงปจจยดงกลาวไดอยางครอบคลม และสามารถ นามาใชสงเสรมใหคนงานมพฤตกรรมการปองกน ตนเองอยางถกตองและมประสทธภาพจะชวยให สขภาพอนามยของคนงานดสามารถทางานไดอยางม ศกยภาพและเปนกาลงสาคญในการพฒนาประเทศ ตอไป

จากสถานการณขางตนของโรคซลโคซสรกษาไมหายเปนปกต เปนแลวเสยชวต ซงแนวทางการปองกนตามหลกสขศาสตรอตสาหกรรมทจะสามารถปองกนการเกดโรคซลโคซสได โดยมแนวทางการปองกนดงน คอควบคมและปองกนทแหลงกาเนดฝน การควบคมและปองกนทางผานฝน ควบคมและปองกนทคนทางาน ดงน นผทาวจยจงมความสนใจทจะศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหนในอาเภออทอง จงหวดสพรรณบร วตถประสงคของการวจย 1. เพอศกษาพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมหนในอาเภออทอง จงหวดสพรรณบร

2. เพอศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหนใน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร

230

กรอบแนวคด วธการวจย 1. กลมตวอยาง

การสมตวอยางในการวจยน ใชวธการสมตวอยางประชาชนอยางเปนสดสวน(Proportional Random Sampling) โดยกลมตวอยางทใชจานวน 186 คน จากจานวน 360 คน ซงกลมผวจยปองกนการคลาดเคลอนของกลมตวอยางจงเกบเพม 10 ตน รวมท งหมด 196 คน ดงตารางท 3.1 การกระจายตวของกลมตวอยาง คดเปนรอยละ 52% ของกลมประชากรท งหมด

ตารางท 1 จ านวนประชากรและกลมตวอยางของประชาชน จ าแนกตามโรงโมหนทสมได

โรงงาน

ประชากร กลมตวอยาง (คน)

โรง1 70 36 โรง2 65 41 โรง3 80 33 โรง4 45 52 โรง5 100 24

รวม 360 186

ปจจยขอมลทวไป

ปจจยน า 1. ความรเกยวกบโรคซลโคซส 2. การรบรโอกาสเสยงจากการปองกน โรคซลโคซส

พฤตกรรมการปองกน

โรคซลโคซส

- กอนเขาปฏบตงาน

- ขณะปฏบตงาน

- หลงการปฏบตงาน

ปจจยเสรม 1. การไดรบคาแนะนาจากเจาหนาทสาธารณสข 2. การไดรบคาแนะนาจากหวหนางาน

ปจจยเออ

อปกรณปองกนอนตรายจากโรงโมหนทจดหาใหบคคล

231

2. เครองมอทใชในการวจย ลกษณะและรายละเอยดของแบบสอบถาม แบงออกเปน 5 สวน ดงน สวนท 1 เปนแบบสอบถามลกษณะขอมลสวนบคคลของประชาการทใชในการศกษาวจย รวมจานวน 10 ขอ สวนท 2 ขอมลทวไปเกยวกบปจจยนา เปนแบบวดระดบความเชอดานสขภาพเกยวกบโรคซลโคซส โดยแบงแยกเปนขอคาถามความรทเกยวกบโรคซลโคซส จานวน 10 ขอ ตวเลอกคอ ถกและผด การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคซลโรคซส จานวน 10 ขอ แบบวดคาตอบจะม3ชองใหเลอก โดยจะตองเลอกเพยงคาตอบเดยว ดงน

เหนดวย หมายถง ผตอบเหนวาขอความน นตรงกบความคดเหน หรอความเชอของตนมากทสด ไมแนใจ หมายถง ผตอบเหนวาขอความน นตรงกบความคดเหนหรอความเชอของตนเพยงบางสวน ไมเหนดวย หมายถง ผตอบเหนวาขอความน นไมตรงกบความคดเหน หรอความเชอของตน

เกณฑการใหคะแนน เหนดวย เกณฑการใหคะแนน 3 คะแนน ไมแนใจ เกณฑการใหคะแนน 2 คะแนน ไมเหนดวย เกณฑการใหคะแนน 1 คะแนน ระดบการรบรโอกาสเสยง

ระดบการรบรมาก — ระดบการรบรนอย จานวนช นทตองการ

โดยมการแบงระดบดงน ระดบการรบรโอกาสเสยงนอย ระดบการรบรโอกาสเสยงปานกลาง ระดบการรบรโอกาสเสยงมาก สวนท 3 ขอมลเกยวกบปจจยเสรมทเกยวกบการปองกนโรคซลโคซส จานวน 10 ขอ สาหรบการวดระดบขอมลเกยวกบปจจยเสรมมระดบการวดระดบดงน

1 ไดรบมากทสด มคาคะแนน 5 2 ไดรบมาก มคาคะแนน 4 3 ไดรบปานกลาง มคาคะแนน 3 4 ไดรบนอย มคาคะแนน 2

5 ไมไดรบเลย มคาคะแนน 1 สวนท 4 ขอมลเกยวกบปจจยเอ อทเกยวกบการปองกนโรคซลโคซส จานวน 10 ขอ เกณฑการใหคะแนน

เหนดวย หมายถง ใหคะแนน 3 คะแนน ไมแนใจ หมายถง ใหคะแนน 2 คะแนน ไมเหนดวย หมายถง ใหคะแนน 1 คะแนน

สวนท 5 แบบวดพฤตกรรมการทางานของผตอบแบบสอบถาม โดยแบงเปน 3 ตอนคอ พฤตกรรมกอนเขาทางาน 5 ขอ ขณะปฏบตงาน 5 ขอ และหลงการปฏบตงาน 5 ขอ รวมเปน 15 ขอ สาหรบการวด ระดบพฤตกรรมจะมระดบการวด ดงน 1. ไมเคยปฏบตเลย มคาคะแนนเปน 1 2. ปฏบตนานๆคร ง มคาคะแนนเปน 2 3. ปฏบตบางคร ง มคาคะแนนเปน 3 4. ปฏบตบอยคร ง มคาคะแนนเปน 4 5. ปฏบตเปนประจา มคาคะแนนเปน 5

232

สาหรบการวดระดบพฤตกรรมเปนชวงม 3 ระดบ ระดบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสนอย ระดบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสปานกลาง ระดบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสมาก 3. สถตทใช 1. อตรารอยละ ใชเพออธบายขอมลพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร 2. คาเฉลย ใชเพออธบายขอมลปจจยทมความสมพนธพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร สรปผลการวจย การวเคราะหขอมลการวจยเรอง”พฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร” แบงออกเปน 2 สวน ดงน สวนท 1.การพรรณนาปจจยทศกษา 5ปจจย ตามการกระจายความถ รอยละ การทดสอบ และทดสอบคาท ไดแก ปจจยลกษณะสวนบคคล เชน เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา ระยะเวลา รายได และทพกอาศย โรคประจาตว ปจจยนา เชน ความรเกยวกบโรค และการรบรโอกาสเสยง ปจจยเสรม ปจจยเอ อ และพฤตกรรมการทางาน ไดแก พฤตกรรมกอนทางาน พฤตกรรมขณะทางาน และพฤตกรรมหลงทางาน สวนท 2.การหาความสมพนธระหวางปจจยทมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร ไดแก เพศ อาย สถานภาพ ระดบการศกษา ระยะเวลาการทางาน รายได ทพกอาศย ปจจยนา เชน ความรเกยวกบโรค และการรบรโอกาสเสยง และพฤตกรรมการทางาน ไดแก พฤตกรรมกอนทางาน พฤตกรรมขณะทางาน และพฤตกรรมหลงทางาน สวนท 1 การใชสารเคมของเกษตรกร อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร แบงออกเปนทงหมด 3 ตอน ดงน สวนท 1 การพรรณนาปจจยทศกษา 1.1 ปจจยลกษณะสวนบคคล ประกอบดวย เพศ อาย ระดบการศกษา อาชพ และรายได ทอยอาศย ผลการวเคราะหขอมลปจจยลกษณะสวนบคคลของพนกงานทปฏบตงานในโรงโมหน พบวาพนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรจานวน 186 คน สวนใหญเปนเพศชายจานวน 161 คน คดเปนรอยละ 86.6 อายเฉลย 34 ป สถานภาพ สวนใหญ สมรส/อยดวยกนจานวน 131 คน คดเปนรอยละ 70.4 สวนใหญอยในระดบมธยมปลาย/ปวช. จานวน 83 คดเปนรอยละ 44.6 ระยะเวลาการทางานเฉลย 6 ป รายไดเฉลย 15709 บาท ทพกอาศยสวนใหญพบวาพกทบานพกคนงานในโรงโมหนจานวน 110 คน คดเปนรอยละ 59.1รองลงมา และพนกงานโรงโมหนไมเคยพบเหนบคคลในครอบครวหรอเพอนปวยเปนโรคซลโคซส จานวน 182 คน คดเปนรอยละ 97.8 พบวา และมโรคประจาตวจานวน 6 คน คดเปนรอยละ 3.2

1.2 ปจจยนา ประกอบดวย ความรเกยวกบโรคซลโคซสและการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคซลโคซสทเกยวของพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร พบวา พนกงานทปฏบตงานในอาเภออทอง จงหวดสพรรณบรมความรในเรองโรคซลโคซส เกดจากการทางานในบรรยากาศทมฝนซลกา ปนเปอน ตดตอกนเปนเวลานานมากทสด (Mean=0.96) (S.D=0.191) และรองลงมาอาการของโรคซลโคซส คอ มอาการหอบ ไอ เหนอยงาย (Mean=0.90) (S.D=0.296) และนอยทสดการปองกนโรคซลโคซส มวธเดยว คอ การใสหนากากเทาน น (Mean=0.31) (S.D=.462) ฝนทวไปมอนตรายตอรางกายนอยกวาฝนซลกา (Mean=0.37) (S.D=.483)

233

ตารางท 2 ระดบความรของพนกงานทปฏบตงานในโรงโมหนอ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร

ระดบความร จ านวน (N = 186) รอยละ

ระดบความรนอย 4 2.2 ระดบความรปานกลาง 153 82.3 ระดบความรมาก 29 15.6

จากตารางพบวาพนกงานโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร มระดบความรเกยวกบการปองกนโรงซลโคซสอยในระดบปานกลาง จานวน 153 คน คดเปนรอยละ 82.3 1.2.2 การรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหนใน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร ไดแก โอกาสทจะเปนโรคซลโคซส ทอยอาศยของพนกงาน ภาวะสขภาพของพนกงาน การปฏบตงานของพนกงานในขณะทางาน พบวา พนกงานทปฏบตงานในโรงโมหนอาเภออทอง จงหวดสพรรณบรมการรบรโอกาสเสยงตอการเกดโรคซลโคซส เนองจากพนกงานมโอกาสทจะเปนโรคซลโคซสไดเทากบคนอนททางานบรเวณทมฝนมากๆ (Mean=2.80) (S.D=0.439) และรองลงมาหากพนกงานหายใจเอาฝนซลกาเขาไปนานๆพนกงานมโอกาสเปนโรคซลโคซสได (Mean=2.42) (S.D=0.576) และการใชผาปดปากหรอจมกกสามารถปองกนโรคซลโคซส (Mean=2.38) (S.D=0.640)นอยทสดการเปนหวดบอยไมใชเรองนาวตกกงวล (Mean=1.77) (S.D=0.782) และปวยเปนโรคซลโคซสแลวจะไมเปนภาระของครอบครว (Mean=1.53 )(S.D=0.779) ตารางท 3 ระดบการรบรโอกาสเสยงของพนกงานในโรงโมหน อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร

ระดบการรบรโอกาสเสยง จ านวน (N = 186) รอยละ

ระดบการรบรโอกาสเสยงนอย 1 5 ระดบการรบรโอกาสเสยงปานกลาง 135 72.6 ระดบการรบรโอกาสเสยงมาก 50 26.9

จากตารางพบวาพนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรมระดบการรบรโอกาสเสยงของ

พนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรอยในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 72.6 1.3 ปจจยเสรมของพนกงานโรงโมหนในอาเภออทอง จงหวดสพรรณบร ประกอบดวย การรบรพฤตกรรม

การปองกนโรคซลโคซสดานเจาหนาทผทใหความรและเกยวกบพนกงานทไดรบหรอคาดวาจะไดรบจากเจาหนาทสาธารณสข จากหวหนางานและเจาหนาทความปลอดภย จากเพอนรวมงานและมลขาวสารจากสอตางๆและมการตกเตอน พบวา พนกงานทปฏบตงานในอาเภออทอง จงหวดสพรรณบรม ปจจยเสรม ในเรอง พนกงานไดรบคาแนะนา เกยวกบการปองกนโรคซลโคซส จากเจาหนาทสาธารณสข (Mean=3.09) (S.D=1.285) และพนกงานไดรบคาแนะนาเรองการปองกนฝนจากหวหนางาน (Mean=3.06) (S.D=1.291) รองลงมาคอมเจาหนาทความปลอดภยมาตรวจสอบ (จป.) และ ถาหากไมใสหนากาก จะไดรบการตกเตอนเปนลาดบข นจากเบาไปหนก (Mean=2.382) (S.D=1.387) 1.4 ปจจยเอ อ ประกอบดวย การจดใหมอปกรณปองกนสวนบคลใหแกพลงงานหรอการปรบเปลยนพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซส และการจดซ ออปกรณการปองโรคซลโคซส และระยะเวลาในการเดนทางไปขอรบหนากากปองกนโรคซลโคซส พบวา พนกงานทปฏบตงานในอาเภออทอง จงหวดสพรรณบรมปจจยเอ อ เนองจากพนกงานไดรบการแจกหนากากปองกนฝนจากโรงโมหน (Mean=2.89) (S.D=0.365) และโรงโมหนแจก

234

หนากากปองกนฝนใหอยเสมอ (Mean=2.73) (S.D=0.445) รองลงมาโรงโมหนมหนากากปองกนฝนเพยงพอสาหรบพนกงานทกคน (Mean=2.52) (S.D=0.512) และไมเสยเวลามากในการเดนไปรบหนากากปองกนฝน (Mean=2.43) (S.D=0.604) นอยทสดหนากากปองกนฝนมราคาไมแพง (Mean=1.58) (S.D=0.843) 1.5 พฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร ประกอบดวย พฤตกรรมกอนเขาทางาน พฤตกรรมขณะทางาน และพฤตกรรมหลงทางาน พบวา พนกงานในโรงโมหนในอาเภออทอง จงหวดสพรรณบรมพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสกอนเขาปฎบตงานพนกงานตรวจสอบการชารดบกพรองของหนากากกอนใชงานเสมอ (Mean=2.08) (S.D=1.269) และพฤตกรรมขณะปฎบตงานพนกงานเคยรบประทานอาหารระหวางปฏบตงานในบรเวณโรงโมหน (Mean=2.36) (S.D=1.150) และพฤตกรรมหลงการปฎบตงานพนกงานทาความสะอาดหนากากปองกนฝนทกคร งหลงใชงาน (Mean=2.35) (S.D=1.191) ตารางท 4 ระดบพฤตกรรมของพนกงานทปฏบตงานในโรงโมหน อ าเภออทอง จงหวดสพรรณบร

ขอมลสวนบคคล จ านวน (N = 186) รอยละ

ระดบพฤตกรรมนอย 107 57.5 ระดบพฤตกรรมปานกลาง 57 30.6 ระดบพฤตกรรมมาก 22 11.8

จากตาราง แสดงใหเหนวาระดบพฤตกรรมของพนกงานทปฏบตงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรอยในระดบนอย จานวน 107 คน คดเปนรอยละ 57.5

สวนท 2 การศกษาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร พบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานในโรงโมโมหนอาเภออทอง จงหวดสพรรณบร อยางมนยสาคญทางสถต 3 ปจจย คอ ระดบความร ระดบการรบรโอกาสเสยง ชวงปการทางาน และ ชวงรายได อยางมนยสาคญทางสถต (P = .006<.01) , (P = .000<.01) , (P = .002<.05) (P = .010< 0.05) ตามลาดบ

อภปรายผล จากการวเคราะหขอมล สามารถอภปรายผลการศกษาตามมวตถประสงคของงานวจยเรองพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบรดงน จากงานวจยพบวา พฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหน อาเภอ อทอง จงหวดสพรรณบร อยในระดบนอย คดเปนรอยละ 57.5 ซงสอดคลองกบงานวจยของ จราภรณ หลาบคา 2560พบวา พนกงานทปฏบตงานในโรงโมหน อาเภอน ายน จงหวดอบลราชธาน อยในระดบควรปรบปรง รอยละ 56.10 เมอวเคราะหพฤตกรรมการปองกนฝนซลโคซสของพนกงานในโรงโมหนรายขอ พบขอทมพฤตกรรมการปองกนฝนซลโคซสนอย 3 ลาดบ 1 กอนเขาปฏบตงานพนกงานตรวจสอบการชารดบกพรองของหนากากกอนใชงานเสมอ (Mean=2.08) (S.D=1.269) 2 พฤตกรรมขณะปฏบตงานพนกงานเคยรบประทานอาหารระหวางปฏบตงานในบรเวณโรงโมหน (Mean=2.36) (S.D=1.150) 3พฤตกรรมหลงการปฏบตงานพนกงานทาความสะอาดหนากากปองกนฝนทกคร งหลงใชงาน (Mean=2.35) (S.D=1.191)

235

จากศกษาพบวาปจจยทมความสมพนธกบพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซสของพนกงานโรงโมหน อาเภออทอง จงหวดสพรรณบร อยางมนยสาคญทางสถต คอ ระดบความร (P = .006<.01) ระดบการรบรโอกาสเสยง (P = .000<.01) ชวงปการทางาน (P = .002<.01)และ ชวงรายได (P = .010< 0.05) กลมตวอยางมการรบรวาเมอตนสมผสกบฝนซลโคซสปรมาณมากๆหรอนานๆ ตนอาจมโอกาสเสยงทจะเกดโรคซลโคซสมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคซลโคซส เนองจากมกลมตวอยางมความรอยในระดบปานกลางเนองจากระดบการศกษาของพนกงานสวนใหญอยในระดบมธยมปลาย/ปวส. ซงทาใหพฤตกรรมการปองกนฝนซลโคซสน นอยในระดบนอยเชนกน ซงไมสอดคลองกบงานวจยของ เลชา ดแท ซงมความรอยในระดบสง ขวงปการทางานมความสมพนธกบพฤตกรรมเนองจากมอายงานนาน ทางานมาหลายปทาใหละเลยการปองกนฝน ชวงรายไดมผลตอพฤตกรรมการปองกนโรคซสโคซส เนองจากคนทมรายไดสงอาจจะมการศกษาทสง และพนกงานทงานเปนระยะเวลานาน เงนเดอนเพมข นทกป คนทมระดบการศกษาปรญญาตร/ปวส. ข น มเงนเดอนสงทาใหมรายไดสง สอดคลองกน จากการไดพดคยกบกลมตวอยางสวนใหญไมมประสบการณทพบเหนคนในครอบครวหรอเพอนรวมงานปวยเปนโรคซลโคซสมากอน รอยละ 97.8 การไดรบความรจากเจาหนาทสาธารณสขหรอหนวยงานทเกยวของนอย เพราะคนงานตองทางานทกวน เลกงานแลวมกจะพกผอนจงมความสนใจตดตามขาวสารนอย ขอเสนอแนะ 1. ผบรหารควรจดอบรมพนกงานใหความรเกยวกบเรองการปองกนโรคซลโคซสในโรงโมหนและควรตรวจสอบสภาพแวดลอมอยางสมาเสมอ เชน ตรวจวดฝนรวม PM10 PM 2.5 2. ควรมการศกษาเกยวกบผลกระทบทางสขภาพของพนกงานในโรงโมหนและประชาชนทอาศยอยใกลเคยงกบโรงโมหน เอกสารอางอง อาจารยวทญา ตนอารย. 2554. การประเมนผลกระทบสขภาพจากการใชสารเคมทางการเกษตรในการปลก

พชไรเขตเทศบาลเมองเมองแกนพฒนา อ าเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลยมหาวทยาลยราชภฏเชยงใหม

กฤตญา แสงภกดและคณะ. 2557. การศกษาพฤตกรรมการใชสารเคมในการก าจดศตรพชของชาวนา อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก

สนาน ผดงศลป. 2556. ความรและพฤตกรรมการใชสารเคมก าจดศตรพชของเกษตรกร ต าบลวงสรรพรส อ าเภอขลง จงหวดจนทบร

ชนกานต คมนกและคณะ. 2557. พฤตกรรมการใชสารก าจดศตรพชของเกษตรกร ต าบลจอมทอง อ าเภอเมอง จงหวดพษณโลก

236

วจยเรอง การสราง “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชดวยกราฟจากสมการคณตศาสตร โดยใชโปรแกรม GSP (The Geometer’s Sketchpad) The creation of “Lai pim yai” yok nakhon si thammarat fabric pattern by using GSP program (The Geometer’s Sketchpad) ผวจย ผชวยศาสตราจารย ดร.อรอนงค บญคลอง

สาขาวชาคณตศาสตร คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

บทคดยอ

ผายกพนเมอง “ลายพมพใหญ”เปนหนงในลายผาของผายกพนเมองทขนชอของจงหวดนครศรธรรมราชและเปนเอกลกษณของชมชนมะมวงปลายแขน ตวลายผาสามารถแบงเปน 5 สวน คอ เนอผาสวนบน รองขนเนอผา เนอผาสวนกลาง เนอผาสวนลาง ซงมสสนและลวดลายประณตสวยงาม จงเหมาะแกการอนรกษไวส าหรบคนรนหลงเปนอยางยง ผวจยไดเหนถงความส าคญของภมปญญาดงกลาวจงไดน า โปรแกรมGSP (The Geometer’s Sketchpad) ซงเปนโปรแกรมทางคณตศาสตรมาสรางตวแบบผายกพนเมอง “ลายพมพใหญ” เพอจะใหเปนตนแบบลายผา และเพอพฒนาลวดลายตางๆใหทนสมยแปลกใหมยงขน

วตถประสงคของงานวจยนเพอศกษาลายผาลายพมพใหญและสามารถสมการทางคณตศาสตรเชน สมการเสนตรง สมการคาสมบรณ และสมการวงกลม ฯลฯ ใหสอดคลองกบลายผาตนแบบ พรอมทงเรยนรและเขาใจสมการทางคณตศาสตรและสามารถสรางตวแบบลายผาจากสมการทางคณตศาสตรโดยใชโปรแกรม GSP และเปนตนแบบในการใชโปรแกรม GSP เพอการพฒนาลายผาในอนาคต ขนตอนการวจยเรมจากการศกษาลายผาลายพมพใหญและก าหนดสมการทางคณตศาสตรทสอดคลองกบตนแบบลายผาของจรง หลงจากนนใชโปรแกรม GSP เพอสรางกราฟซงสามารถใชเปนตวแบบของลายผา ผลการวจยจะเหนไดวา โปรแกรมทางคณตศาสตร GSP เหมาะแกการใชส าหรบสรางตนแบบของลายผาเนองจากสามารถวาดลวดลายไดใกลเคยงกบตนแบบ และสามารถน าไปประยกตใชกบลายผาพนเมองอนๆ ไดอกเชนเดยวกน

ค าส าคญ : ผายกพนเมอง “ลายพมพใหญ”, โปรแกรม GSP และ กราฟจากสมการคณตศาสตร Abstract

“Lai pim yai” yok nakhon si thammarat fabric pattern is one of the most popular local fabric pattern of yok nakhon si thammarat fabric pattern and it is an identity of weaving groups in ma-muang-plai-khean village

The pattern of the fabric can be separated to 5 parts; upper part of fabric, gradations of fabric, middle part of fabric, under part of fabric and Edge of a piece of fabric. The unique pattern and color of the painting is the main reason why “Lai pim yai” could be preserved as the local wisdom for next generation. The researcher use the mathematical program call GSP program (The Geometer’s Sketchpad) to create GSP model and develop the Lai pim yai fabric pattern.

237

There are three main objectives for this research, first study Lai pim yai fabric pattern and be able to determine the appropriate mathematical following the Lai pim yai fabric pattern tradition such as Linear equation, absolute equation, circle equation etc.. Second, study and understand the mathematical equation and be able to create Lai pim yai fabric pattern model from mathematical equation through GSP program and also be able to use GSP program to develop other fabric pattern. The beginning of this research was to study Lai pim yai fabric pattern and determine mathematical equation. Then, using the equation to create fabric pattern model by using GSP Program. As the result, Lai pim yai fabric pattern model from GSP program is similar to the tradition pattern of Lai pim yai fabric pattern which mean that GSP program is suited to create fabric pattern. The idea can be developed and use for other type of fabric pattern. Keywords : Lai pim yai abric pattern, GSP program and Mathematical equation บทน า

คณตศาสตรเปนทงศาสตรและศลปทศกษาเกยวกบแบบรป และความสมพนธเพอใหไดขอสรป และการน าไปใชประโยชนเนอหาสาระ มลกษณะเปนภาษาสากลทสามารถใชเพอการสอสาร การสอความหมายและการถายทอดความรระหวางศาสตรตางๆ คณตศาสตรจงมประโยชนตอการด ารงชวตและชวยพฒนาคณภาพชวตใหดขน ทางผวจยจงไดน ากราฟตางๆรวมถงสมการกราฟทางคณตศาสตร และโปรแกรมประยกตทางดานคณตศาสตรมาประยกตเพอท าความเขาใจเกยวกบลายผาตางๆทเกดขนในชวตประจ าวนโดยใช“ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชเปนตนแบบ

ผายกพนเมอง เปนมรดกเกาแกอนล าคาของชาวนครศรฯ ทไดรบการกลาวขานวาเปนผาทอมอชนดสวยงามดวยลวดลายวจตร ในสมยกอนเปนของทพระมหากษตรยพระราชทานใหกบบคคลส าคญ เจานายและขาราชบรพารชนสง ใชสวมใสเวลาเขาเฝาเปนการแสดงสถานะของบคคล (MGR Online, 2559) ดงนนผวจยจงสนใจทจะสราง “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชดวยกราฟจากสมการคณตศาสตรโดยใชโปรแกรม GSP เพอสรางตวแบบ “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชดวยกราฟจากสมการคณตศาสตร เพอเกบบนทกเอาไวใหคนรนหลงไดชนชมและสามารถน าลวดลายไปพฒนาในอนาคต

โปรแกรม GSP (The Geometer’s Sketchpad) เปนโปรแกรมประยกตทางดานคณตศาสตร เปนสอการสอนทชวยใหผเรยนสามารถพฒนาทกษะของการนกภาพ (Visualization) ซงจะเปลยนวชาคณตศาสตรจากรปธรรมใหกลายเปนนามธรรม ท าใหผเรยนสามารถเขาใจวชาคณตศาสตรไดมากขน นอกจากน ยงสามารถน าไปใชในวชาคณตศาสตรไดหลายวชา เชน วชาเรขาคณต พชคณต ตรโกณมต และแคลคลสสามารถน ามาสรางตวแบบคณตศาสตรทท าใหเกดการเคลอนไหวเชงเรขาคณต (เสร สขโยธน ,2555) ทางมหาลยราชภฎนครศรธรรมราชไดบรรจโปรแกรม GSP เปนหนงในวชาเพอนกศกษาสามารถเลอกศกษาและน าไปใชประโยชนในอนาคต

ดงนนผจดท าจงสนใจทจะน า “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชมาศกษาวเคราะห และใชโปรแกรม GSP มาวาดกราฟโดยใชสมการทางคณตศาสตร เพอสรางตวแบบ “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราช ในอนาคตลายผาอนมคาเหลานจะไดไมสญหายและยงสามารถพฒนาลวดลายใหสวยงามทนสมยมาขน

238

วตถประสงคของการวจย 1. ศกษาลายผาลายพมพใหญและสามารถสรางสมการทางคณตศาสตรใหสอดคลองกบลายผาตนแบบ 2. เรยนรและเขาใจสมการทางคณตศาสตรและสามารถสรางตวแบบลายผาจากสมการทางคณตศาสตร

โดยใชโปรแกรม GSP 3. เปนตนแบบในการใชโปรแกรม GSP เพอการพฒนาลายผาในอนาคต วธการวจย

เครองมอวจย GSP (The Geometer' Sketchpad) version 4.06 ลขสทธรนภาษาไทย โดยทางสถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย (สสวท) เปดการอบรมการใชงานโปรแกรม GSP และมอบโปรแกรมเพอน ามาใชในการเรยนการสอน นอกจากนนโปรแกรม GSP ยงสามารถดาวโหลด (download) ไดทางอนเตอรเนตไดฟร เพยงไมมคมอประกอบการใชงาน และไมสามารถบนทกเกบไวไดเทานน

กลมตวอยาง ลายผายก พนเมองนครศรธรรมราช “ลายพมพใหญ” โดยอาศยขอมลผาจากชาวบานพนเมองทบานมะมวงปลายแขน (จงหวดนครศรธรรมราช) การด าเนนงานตามขนตอนดงน

1. ศกษาลายผาลายพมพใหญ จ าแนกลกษณะเนอผา เพอใชในการสรางลายผาดวยโปรแกรม GSP (The Geometer’s Sketchpad) โดยแบงออกเปน 5 ลกษณะคอ ลกษณะท 1 เนอผาสวนบน ลกษณะท 2 รองขนเนอผา ลกษณะท 3 เนอผาสวนกลาง ลกษณะท 4 เนอผาสวนลาง และลกษณะท 5 เชงผา ไดดงภาพท 2 แลววเคราะหหาสมการในแตละสวนตามลกษณะของเนอผา

ภาพท 1 แผนผงแสดงการด าเนนงาน

ภาพท 2 เนอผาทไดจากการแบง 5 ลกษณะ

ภาพท 3 เนอผาสวนบน ภาพท 4 วเคราะหสมการ และระบหมายเลขความสมพนธของกราฟ

2. ก าหนดสมการทสอดคลองกบลายผา

2.1 วเคราะหหาสมการทใชในสวนของเนอผาสวนบน จากการวเคราะหเนอผาสวนบนกราฟทใชประกอบดวย กราฟเสนตรง กราฟคาสมบรณ และกราฟวงกลม จากการวเคราะหสมการบนเนอผาสวนบน มหมายเลขระบตามความสมพนธของกราฟ

เลข 1 - 10 เปนกราฟเสนตรง สมการของกราฟเสนตรง คอ y = mx + c.................................. (1) m คอ ความชน และc คอ คาคงตว โดยทเลข 1 - 4 กราฟตดแกน x ดงสมการท 1 ทมความชน m = Ø เลข 5 - 10 กราฟตดแกน y ดงสมการท 1 ทมความชน m = 0 เลข 11 - 24 เปนกราฟคาสมบรณ สมการของกราฟคาสมบรณ คอ y = caxa .................................. (2)

0

ภาพท 5 รองขนเนอผา ภาพท 6 วเคราะหสมการ และระบหมายเลขความสมพนธของกราฟ

ภาพท 7 เนอผาสวนกลาง ภาพท 8 วเคราะหสมการ และระบหมายเลขความสมพนธของกราฟ

กราฟตดแกน y เมอ a และ c คอ คาคงตว x = caya .................................. (3) กราฟตดแกน x เมอ a และ c คอ คาคงตว เลข 11 - 22 กราฟตดแกน y ดงสมการท 2 เลข 23 – 24 กราฟตดแกน x ดงสมการท 3 และเลข 25 – 30 เปนกราฟวงกลม สมการของกราฟวงกลม คอ x2 + y2 + Dx + Ey + F = 0..................................(4) D, E และ F เปนจ านวนจรงใด ๆ

2.2 วเคราะหหาสมการทใชในสวนของรองขนเนอผา จากการวเคราะหสมการบนเนอผา มหมายเลขระบตามความสมพนธของกราฟ

เลข 1 - 2 เปนกราฟเสนตรง โดยทเลข 1 - 2 กราฟตดแกน y และ ความชน m = 0 ดงสมการท 1 และเลข 3 - 6 เปนกราฟคาสมบรณ

เลข 3 – 4 กราฟตดแกน y ท ดงสมการท 2 เลข 5 – 6 กราฟตดแกน x ท ดงสมการท 3 2.3 วเคราะหหาสมการทใชในสวนของเนอผาสวนกลาง จากการ วเคราะหเนอผาสวนกลางกราฟทใชประกอบดวย กราฟคาสมบรณ และกราฟพาราโบลา

1

ภาพท 9 เนอผาสวนลาง ภาพท 10 วเคราะหสมการ และระบหมายเลขความสมพนธของกราฟ

จากการวเคราะหสมการบนเนอผาสวนกลาง มหมายเลขระบตามความสมพนธของกราฟ เลข 1 - 13 เปนกราฟคาสมบรณ โดยทเลข 1 - 11 กราฟตดแกน y ดงสมการท 2 เลข 12 – 13 กราฟตดแกน x ท ดงสมการท 3 และเลข 14 เปนกราฟพาราโบลา ตดแกน y สมการของกราฟพาราโบลา คอ y = Ax2 + Bx + c.................................. (5) เมอ A, B, C เปนจ านวนจรงใด ๆ 2.4 วเคราะหหาสมการทใชในสวนของเนอผาสวนลาง จากการวเคราะหเนอผาสวนลางกราฟทใช

ประกอบดวย กราฟคาสมบรณ กราฟเสนตรง กราฟพาราโบลา กราฟ sin x และ cos x จากการวเคราะหสมการบนเนอผาสวนลาง มหมายเลขระบตามความสมพนธของกราฟ

เลข 1 - 19 เปนกราฟคาสมบรณ โดยทเลข 1 - 19 กราฟตดแกน y ดงสมการท 2 เลข 20 - 39 เปนกราฟเสนตรง เลข 20 - 28 กราฟตดแกน x ดงสมการท 1 และm = Ø เลข 30 - 39 กราฟตดแกน y ดงสมการท 1 ทมความชน m = 0 เลข 40 - 43 เปนกราฟ ฟงกชนซายดและโคซายด เลข 40 – 41 เปนกราฟจากสมการ ฟงกชนซายด ดงสมการ y = sin x.................................. (6) เลข 42 – 43 เปนกราฟจากสมการ ฟงกชนโคซายด ดงสมการ y = cos x.................................. (7) และเลข 44 - 45 เปนกราฟพาราโบลาตดแกน y ดงสมการท 5

2.5 วเคราะหหาสมการทใชในสวนของเชงผา จากการวเคราะหเชงผากราฟทใชประกอบดวย กราฟเสนตรง กราฟคาสมบรณ กราฟ sin xและกราฟวงร

ภาพท 11 แสดงเชงผา ภาพท 12 วเคราะหสมการ และระบหมายเลขความสมพนธของกราฟ

ภาพท 14 แสดงภาพการสรางโดยใชสมการ

จากการวเคราะหสมการบนเชงผา มหมายเลขระบตามความสมพนธของกราฟ เลข 1 - 7 เปนกราฟเสนตรง โดยทเลข 1 - 4 กราฟตดแกน y ดงสมการท 1 ทมความชน m = 0 เลข 5 – 7 กราฟตดแกน x ดงสมการท 1ทมความชน m = Ø เลข 8 เปนกราฟฟงกชนซายด ดงสมการท 6 เลข 9 - 10 เปนกราฟคาสมบรณ กราฟตดแกน y ดงสมการท 2 เลข 11 – 14 เปนกราฟวงร Ax2 + By2+ Dx + Ey + F = 0.................................. (8) เมอ A, B, D, E และ F เปนจ านวนจรงใด ๆ

3. ใชโปรแกรม GSP เชยนกราฟจากสมการคณตศาสตรของลายผาลายพมพใหญ น าสมการทไดจากการวเคราะหลายผามาสรางกราฟโดยใชโปรแกรม GSP ดงภาพท 13, 14, 15, 16 และ 17

3.1 สวนของเนอผาสวนบน

3.2 สวนของเนอผาสวนรองขนเนอผา

ภาพท 13 แสดงภาพการสรางโดยใชสมการ

ภาพท 15 แสดงภาพการสรางโดยใชสมการ

ภาพท 16 แสดงภาพการสรางโดยใชสมการ

ภาพท 17 แสดงภาพการสรางโดยใชสมการ

3.3 สวนของเนอผาสวนกลาง

3.4 สวนของเนอผาสวนลาง

3.5 สวนของเนอผาเชงผา

4. ตรวจสอบภาพตวแบบ

เมอสรางเสรจทงหาแบบ แลวน ามาแสดงลายในแตละสวน ดงตารางท 1 โดยภาพทอยทางซายมอเปนสวนของตวผาจรง และภาพทอยทางขวามอเปนตวแบบกราฟจากสมการทไดจากการสรางดวยโปรแกรม GSP แลวเปรยบเทยบลายผาจรงกบกราฟทไดจากโปรแกรม GSP

ตารางท 1 รปภาพลายผาจรงและตวแบบกราฟจากสมการ ลายผาจรง ตวแบบกราฟจากสมการ

เนอผาสวนบน

ตวแบบเนอผาสวนบน

รองขนเนอผา

ตวแบบรองขนเนอผา

เนอผาสวนกลาง

ตวแบบเนอผาสวนกลาง

เนอผาสวนลาง

ตวแบบเนอผาสวนลาง

เชงผา

ตวแบเชงผา

ผลการวจย จากการท าวจยเรอง การสราง “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชดวยกราฟจากสมการ

คณตศาสตรโดยใชโปรแกรม GSP ไดตวแบบ “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชทแทนดวยสมการทางคณตศาสตร และกราฟสมการของลายผาพนเมองจงหวดนครศรธรรมราช เพออนรกษภมปญญาทองถนและรกษาความเปนเอกลกษณของชมชนมะมวงปลายแขนในจงหวดนครศรธรรมราช ซงไดเนอผาทงผนทสรางไดจากโปรแกรม GSP ดงภาพท 18 และแบงเปน 5 ลกษณะดงน

ภาพท 18 แสดงเนอผาทงผนทไดจากโปรแกรม GSP

ภาพท 19 แสดงเนอผาสวนบนทไดจากตวแบบ และโปรแกรม GSP

เนอผาสวนบน สามารถสรางสมการและกราฟของเนอผาสวนบนดวยโปรแกรม GSP โดยใชสมการ

คณตศาสตรคอ สมการเสนตรง สมการคาสมบรณ และสมการของวงกลม ดงภาพท 19 ตวแบบเนอผาสวนบน

เนอผาสวนบนทไดจากโปรแกรม GSP

เนอผาสวนบน

ภาพท 21 แสดงเนอผาสวนกลางทไดจากตวแบบและโปรแกรม GSP

ภาพท 20 แสดงเนอผาสวนบนทไดจากตวแบบ และโปรแกรม GSP

รองขนเนอผา สามารถสรางสมการและกราฟของรอนขนเนอผาดวยโปรแกรม GSP โดยใชสมการคณตศาสตรคอ สมการเสนตรง และสมการคาสมบรณ ไดดงภาพท 20

รองขนเนอผาทไดจากโปรแกรม GSP

รองขนเนอผา

1. เนอผาสวนกลาง สามารถสรางสมการและกราฟของเนอผาสวนกลางดวยโปรแกรม GSP โดยใชสมการคณตศาสตรคอ สมการคาสมบรณ และสมการพาราโบลา ไดดงภาพท 21

เนอผาสวนกลางทไดจากโปรแกรม GSP

เนอผาสวนกลาง

ตวแบบรองขนเนอผา

ตวแบบเนอผาสวนกลาง

7

ภาพท 22 แสดงเนอผาสวนลางทไดจากตวแบบ และโปรแกรม GSP

1. เนอผาสวนลาง สามารถสรางสมการและกราฟของเนอผาสวนลางดวยโปรแกรม GSP โดยใชสมการคณตศาสตร คอ สมการคาสมบรณ สมการเสนตรง สมการพาราโบลา สมการ sin x และ cos x ดงภาพท 22

เนอผาสวนลางทไดจากโปรแกรม GSP

เนอผาสวนลาง

ตวแบบเนอผาสวนลาง

ภาพท 23 แสดงเชงผาทไดจากตวแบบ และโปรแกรม GSP

2. เชงผา สามารถสรางสมการและกราฟของเชงผาดวยโปรแกรม GSP โดยใชสมการคณตศาสตรคอ สมการเสนตรง สมการคาสมบรณ สมการพาราโบลา และสมการ sin x ไดดงภาพท 23

เชงผาทไดจากโปรแกรม GSP

เชงผา

สรปผลการวจยและอภปรายผล

จากการศกษาวเคราะห การสราง “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชดวยกราฟจากสมการคณตศาสตรโดยใชโปรแกรม GSP จะเหนไดวาสามารถสราง “ลายพมพใหญ” ผายกพนเมองนครศรธรรมราชดวยโปรแกรม GSP จ าแนกผนผาได 5 ลกษณะ ลกษณะท 1 เนอผาสวนบน ลกษณะท 2 รองขนเนอผา ลกษณะท 3 เนอผาสวนกลาง ลกษณะท 4 เนอผาสวนลาง และลกษณะท 5 เชงผา โดยทลกษณะท 1 ใชสมการคณตศาสตรคอ สมการเสนตรง สมการคาสมบรณ และสมการวงกลม ลกษณะท 2 ใชสมการคณตศาสตรคอ สมการเสนตรง และสมการคาสมบรณ ลกษณะท 3 ใชสมการคณตศาสตรคอ สมการคาสมบรณ และสมการพาราโบลา ลกษณะท 4 ใชสมการคณตศาสตรคอ สมการคาสมบรณ สมการพาราโบลา สมการเสนตรง สมการ sin x และ cos x และลกษณะท 5 ใชสมการคณตศาสตรคอ สมการคาสมบรณ สมการวงร สมการเสนตรง และสมการ sin x ท าใหตวแบบลายผาทสวยงามเหมอนจรงและคงความเปนเอกลกษณของชมชนมะมวงปลายแขนในจงหวดนครศรธรรมราช เนองจากโปรแกรม GSP มขอจ ากดมาก เสนกราฟทไดจากการสรางดวยสมการไมสามารถทจะใชการแปลงทางคณตศาสตร เชน การสะทอน เขามาชวยในการสะทอนกราฟได ภาพทไดขาดความสมดลเลกนอย อกทงตวเลอกสมไมมาก สของภาพไมคอยเหมอนกบตวผาจรงเทาทควร

ตวแบบเชงผา

ขอเสนอแนะ ความรคณตศาสตรสามารถประยกตใชในสาขาวชาอนได และจะชวยใหผวจยเขาใจในเนอหาคณตศาสตร

โดยเฉพาะกราฟและสมการกราฟทางคณตศาสตรจนสามารถน าความรทางสมการกราฟทางคณตศาสตรมาพฒนาลวดลายตางๆ ซงสามาท าไดโดยเปลยนคาคงตวของสมการทไดท าใหกราฟหรอลวดลายทไดแตกตางออกไปจากเดม หรอออกน ากราฟจากสมการรปแบบตางๆมาประกอบเขาดวยกนกลายปนลายใหมๆ และสามารถน าไปประยกตใชกบลายผาพนเมองอนๆ หรอโปรแกรมคณตศาสตรทไมใชโปรแกรม GSP ไดอกเชนเดยวกน

บรรณานกรม MGR Online. (2559). ตามรอยผายกเมองนคร มรดกล าคาคแผนดนสยาม. สบคนเมอ 22 พฤษภาคม 2561.

จาก https://mgronline.com/ celebonline/detail/9590000085389 จรรตน บวแกว และคณะ. (2540). รายงานความกาวหนาครงท 2 ของโครงการวจยเรองผากบวถชวตชาวไทย

มสลมในหาจงหวดชายแดนภาคใตของประเทศไทย.มหาวทยาลยสงขลานครนทร. ปตตาน _______. (2545). การทดลองทอผาจวนตานดวยเสนใยฝายและใยสงเคราะห . มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ปตตาน น าทพย ทรพยจ านงค. (2540). ศกษาลายผาของชมชนหมบานคลองเตยจงหวดพษณโลก. สถาบนราชภฏพบล

สงคราม. จงหวดพษณโลก สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลยกระทรวงศกษาธการ. (2544). คมอแนะน าการใชงาน

โปรแกรม GSP (The Geometer’s Sketchpad) ซอฟตแวรเชงคณตศาสตร. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลยกระทรวงศกษาธการ. กรงเทพมหานคร

เสร สขโยธน.(2555).GSPโปรแกรมคณตศาสตรทตองเรยนร เลม 1 ฉบบพนฐาน.เดอะบคส. กรงเทพมหานคร อไรวรรณ รกผกาวงศ. (2555). การออกแบบลายผาจกและผาขดดวยโปรแกรมคอมพวเตอรเพอเปนตนแบบ

การทอดวยมอ ในจงหวดพษณโลก.มหาวทยาลยราชภฏพบลสงคราม. พษณโลก

250