UC Leuven-LimburgLerarenopleiding

Vestiging HeverleeHertogstraat 178, 3001 Heverlee

Tel. +32 16 37 56 00

LESONTWERPALGEMENE VAKKEN / VOEDING-VERZORGING

Naam: Felis Jolien

Vakkencombinatie: Aardrijkskunde - biologie

Stagebegeleider DLO: H. Verstappen

School: Heilig Hart & College Halle

Onderwijsvorm: ASO

Richting: Latijn/Moderne wetenschappen

Klas: 1MWD

Lokaal: CV 155

Aantal leerlingen: 22

Les gegeven door: Jolien Felis

Vak: Aardrijkskunde

Onderwerp: Weer & klimaat

Vakmentor: F. Jans

Datum/Data: 13 april 2016

Lesuur/-uren: 9u20-10u10

BEGINSITUATIE

Situering in de lessenreeks- Deze les kadert in een lessenreeks betreffende het thema 4 ‘Weer en klimaat’.- Aan dit deel worden er in totaal 7 lestijden besteed.- Dit is de vijfde? les m.b.t. dit onderwerp.- In wat volgt bekijkt men ‘Klimaattype en klimaatverschillen in België’.

Relevante voorkennis (en/of kennis die nog niet aanwezig is)- LLN zagen in de vorige lessen wat de elementen van het weer zijn, welke invloed het weer heeft op ons leven,

hoe de weerselementen waar te nemen, te meten en ze voor te stellen. Ze leerden ook al de verschillen tussen weer en klimaat.

- LLN zijn dus al vertrouwd met verschillende elementen en termen horende bij dit thema.- Ook in het lager onderwijs worden al kenmerken van weer en klimaat in België besproken.

Belevings- en ervaringswereld & Actualiteit- LLN zijn uit eigen ervaringen en ondervindingen uit het dagelijks leven al vertrouwd de verschillende

klimaattypen in België (de geringe verschillen).- LLN kijken misschien naar het weerbericht of horen weerberichten op de radio waardoor ze daar al kenmerken

m.b.t. klimaattype en klimaatverschillen in België hebben opgevangen.

Leerniveau van de klasgroep, klassfeer, …- De klas is ?

DIDACTISCHE VERANTWOORDING

In deze les over de ‘Weer en klimaat’ leren leerlingen d.m.v. kaartstudie, foto’s en analyses van klimatogrammen en determineertabellen het Belgisch klimaat te determineren en te plaatsen in een groter kader.De instapfase heeft als doel de leerlingen te motiveren en kennis te laten maken met het onderwerp van de les. Via twee herkenbare beelden wordt een tegenstelling geschept (zonnebaden aan de kust, skiën in de Ardennen). Zo kom ik tot de probleemstellingen: ‘Zijn er in België klimaatverschillen?’. Dit zijn onderwerpen waarmee ze in het dagelijks leven nogal mee geconfronteerd worden (uitstappen naar de kust, op kamp gaan naar de Ardennen, …). Ik probeer hiermee de leerlingen te prikkelen en hen warm te maken voor dit onderwerp, dit steunt op het motivatie-, activiteits- en aanschouwelijkheidsprincipe.

Vervolgens gaan de leerlingen in groep aan de slag. Ze komen a.d.h.v. een extra werkblaadje wat meer te weten over de weersomstandigheden, de liggen, het klimaat, …. van een plaats in België. Wanneer ze klaar zijn met de situering en de analyse ligt telkens een vrijwilliger van de groep hun bevindingen toe voor de klas. De opbouw van de opdrachten steunt op het aanschouwelijkheidsprincipe, het activiteitsprincipe en het geleidelijkheidsprincipe (eerst situering, dan analyse).De situering van de verschillende plaatsen wordt zintuiglijk waarneembaar voorgesteld op de

PowerPoint. (visualisatie)Vervolgens worden de syntheseopdrachten klassikaal gemaakt (herhaling) en volgt er een besluitvorming.

Gebaseerd op het aanschouwelijkheidsprincipe gaan de leerlingen over tot de kennismaken met de indeling van de klimaattypes in drie grote groepen. Ze krijgen enkele beelden te zien van het poolgebied, de woestijn en een loofbos. D.m.v. OLG’s, probleemstellingen en conclusies (syntheses) komen de leerlingen tot de indeling van de klimaattypes op wereldvlak.De leerinhoud wordt verschillende keren en op verschillende manieren vastgezet en herhaald (via schema’s, fotomateriaal, op de leerwerkblaadjes,…). Dit steunt op het herhalings- en differentiatieprincipe.De introduceert vervolgens de determineertabel en de 14 verschillende klimaattypes. Stap voor stap wordt het klimaattype van België gedetermineerd.A.d.h.v. de creatieve werkvorm ‘klimaat kwartet’ (activiteitsprincipe + motivatieprincipe) maken de leerlingen kennis met de 14 verschillende klimaten.Een OLG zorgt voor een synthesemoment als afsluiter.EINDTERMEN & LEERPLANDOELENSituering in de eindtermen: (Vakoverschrijdend en/of vakgebonden)ET 19 met voorbeelden illustreren dat weer en klimaat de plantengroei en de activiteiten van dier en mens

beïnvloeden.ET 20 gegevens over weer en klimaat van een gebied uit cijfers, grafische voorstellingen en kaarten aflezen.

Situering in het leerplan:Leerplan aardrijkskunde van het vvkso voor 1ste graad (A-stroom), VVKSO – BRUSSEL D/2008/7841/038, Brussel

1.2 (U) Weergegevens meten, verzamelen en grafisch verwerken.WENKENDe weertoestellen mogen hier enkel aan bod komen als herhaling met de namen van de toestellen, de weerelementen en de eenheden.Via een eenvoudig weerstation op het schooldomein kunnen leerlingen verschillende weerselementen bijhouden (bv. periode van een week). Deze verzamelde gegevens kunnen grafisch verwerkt worden in een temperatuurcurve, neerslagdiagram, windroos ...

3.1 Temperatuur- en neerslagverschillen binnen Belgie en/of Europa uit cijfers, grafische voorstellingen en kaarten afle- zen en vergelijken met deze van Ukkel.WENKENIn de lessen van het eerste leerjaar gaat het vooral over het lezen en begrijpen van gra- fieken (temperatuurcurve, neerslagdiagram, windroos met dominerende windrichting), van klimatogrammen, van kaarten en van een eenvoudige determineertabel. Een deter- mineertabel is een hulpmiddel, dat permanent ter beschikking staat van de leerlingen en dat uiteraard niet gememoriseerd dient te worden.

3.2 (U) Leerlingen kunnen klimaatgegevens in een ICT- oefe- ning toepassen.WENKENOp de website meteo.be zijn gegevens terug te vinden van vele grote steden over heel de wereld, zodat men met verscheidene klimatogrammen kan werken. Ook kan men gegevens vanuit de website wordclimate.com ingeven in software van handboekenreek- sen.

ALGEMEEN LESDOELA.d.h.v. een groepswerk de klimaatverschillen in België analyseren. Het Belgisch klimaattype determineren m.b.v. de determineertabel en kennis maken met de verschillende klimaattypes ter wereld d.m.v. een kwartetspel.SCHOOLAGENDATHEMA 4: Weer & klimaat pagina 9-10.BRONNEN (Noteer alle gebruikte bronnen, volgens BIN.)

- Verbouw K., (2014). TOPOS 1, Leerwerkboek. (Thema 4) Brugge: Die Keure.- Coppenholle J., Van Mol R., Verstappen H., Gaeremynck V., Appelmans G., Van Broeck C., (2008), GEOgenie 1,

leerboek. (Thema 4) Antwerpen: De Boeck.- Van Hecke E., Vanderhallen E., Slegers L., Zenit 1, (2009), Leerwerkboek. (Hoofdstuk 11) Kapellen: Pelckmans.- Werkgroep aardrijkskunde, (2008). GEO 1, Leerboek. (Thema 10+11) Mechelen: Plantyn.- Coolseat D., Goethals D., Paelinck N., (Thema ‘Het weer maakt het klimaat’) Antwerpen: De Boeck.- Gysen A. , (academiejaar 2015-2016). Aardrijkskunde III, (Weer & klimaat) Ongepubliceerde cursus. UCLL:

Heverlee.LEERMIDDELEN & MEDIA

AANWEZIG IN LESLOKAAL DOOR LESGEVER MEE TE BRENGENAlgemeen - Krijtbord/whitebord/smartbord?

- Computer + beamer- Pointer- Krijt/whitbordstiften- Powerpoint (USB)

Didactisch lesontwerp

Leerdoelen

KRACHTIGE LEEROMGEVING

Lesfasen

& timingOnderwijs- en leeractiviteiten Media Leerinhoud

Instapfase

Motiveren

‘5

Ga allemaal zitten en neem jullie schrijfgerief en werkblaadjes op de bank, je map blijft dicht! Neem je naamkaartje van de vorige les erbij.

LKR toont twee beelden gemaakt in België. Beeld 1: Strand van Oostende in augustus Beeld 2: Lierneux skigebied in wintermaanden

OLG

Wat zie je? Wat kan je zeggen over de

weersomstandigheden? Waar zou je het liefst zijn? Liggen deze plaatsen dicht bij mekaar? Beide beelden gemaakt in België?

Probleemstelling: Zijn er klimaatverschillen in België?

De Ardennen hebben koude temperaturen terwijl men aan de kust met minder extreme weersomstandigheden te maken krijgt. Is het klimaat geheel hetzelfde over heel ons land?

PPT DIA 27 THEMA 4: WEER & KLIMAAT

Verbanden leggen Lesfase 1: Laat jullie mappen nog maar een dicht want we gaan PPT DIA 28 - 32 2 KLIMAATTYE EN KLIMAATVERSCHILLEN IN BELGIË

tussen beelden, klimatogrammen en liggen van een plaats. (C3)

Een klimatogram analyseren en ontleden. (C3)

In eigen woorden zeggen hoe de weersomstandig-heden en het klimaat op die plaats zijn. (C3)

Durven spreken voor een groep. (A3)

Onderzoek + verwerking

‘20

in groepjes werken. Jullie krijgen per groepje 1 plaats in België waarbij je meer te weten zal moeten komen over het klimaat.

GROEPSWERK

LRK deelt groepen in (4 groepen) en laat hen de banken samen schuiven. LRK deelt de werkblaadjes uit per groep en geeft wat meer uitleg omtrent de opdracht.

DEEL 1:

1 Situering plaats op blinde kaart België. (ATLAS!)

2 Aspecten die bijdragen tot klimaat en weersomstandigheden beschrijven a.d.h.v. een beeld en een tekstje.

3 Analyse van het kllimatogram.

DEEL 2:

Nadien stellen jullie één vrijwilliger uit het groepje aan die jullie bevindingen even voor de klas wilt brengen. Situering, meer info over de plaats, wat kon je afleiden uit de info en het beeld, wat heb je gevonden in het klimatogram?

KLASSIKAAL

LLN brengen hun bevindingen samen en lossen onder begeleiding van de LRK de opdrachten bij de klimatogrammen op pagina 10 op.

Wat kunnen we hieruit nu besluiten? Zijn er in België klimaatverschillen? Zijn die verschillen groot? Hoe zou dat komen?

We kunnen stellen dat er in België zeer kleine verschillen zijn in temperatuur en neerslag. Invullen besluit leerwerkblaadjes pagina 10.

2.1 Klimaatverschillen in België

4 KLIMATOGRAMMEN:

- Botrange- Kleine-Brogel- Koksijde- Ukkel

SITUERING:

ANALYSE:

Warmste maandtemperatuur: Ukkel Koudste maandtemperatuur: Botrange Droge maanden: geen Gemiddelde jaartemperatuur: Ukkel>Koksijde>Kleine-Brogel>Botrange Totale jaarneerslag: Botrange>Ukkel>Kleine-Brogel>Koksijde

BESLUIT:

Er zijn geen klimaatverschillen in België, enkel zeer kleine verschillen in T & N

VERKLARING:

- België = heel klein- Kleine hoogteverschillen

Wereld indelen in Lesfase 2: We hebben net vastgesteld dat er in België zeer kleine klimaatverschillen zijn. Maar natuurlijk is dat

PPT DIA 33-38 2.2 Het Belgisch klimaattype

drie grote klimaatgroepen. (C2)

Stap voor stap de determineertabel volgen. (C4)

Verbanden leggen tussen beelden, klimatogrammen en liggen van een plaats. (C3)

Onderzoek + verwerking

‘20

op wereldniveau een heel ander verhaal. Laten we eens bekijken hoe we de verschillende klimaten kunnen indelen.

OLG

LRK toont 3 beelden (poolgebied, woestijn, loofbos)

Waar zou je het liefst willen zijn? Wat zullen er veel kleren in je reistas zitten? En hoe is dat voor een van deze andere

bestemmingen? Waar kunnen deze beelden genomen zijn? Op basis van wat kunnen we ze indelen?

DOCEREN

LRK introduceert de indeling in 3 grote groepen: warm, gematigd en koud.

Maar in die 3 grote klimaatgroepen zijn er natuurlijk nog veel verschillende klimaattypen. Zo kunnen we zeggen dat er op de wereld 14 verschillende klimaattypes worden aangetroffen.

OLG

Hoe gaan we die identificeren? Hoe kunnen we weten met welk klimaattype we

te maken hebben?

KLASSIKAAL

LRK introduceert determineertabel en zoekt met de leerlingen stap voor stap welk klimaattype we in België kunnen terugvinden.

CREATIEVE WERKVORM – klimaat kwartet

INDELING KLIMAATTYPES:

- warm- gematigd- koud

BELGIË = koelgematigd klimaat met zachte winter

WERELD = 14 verschillende klimaten

STAPPENPLAN DETERMINEERTABEL - bovenaan links beginnen - betekenis van afkortingen links onderaan - naargelang antwoord op vraag ja/nee volg - de pijlen en los de volgende vraag op - uitkomst: klimaattype rechterkant (14)

KLIMAAT KWARTET

LRK ligt spelregels klimaat kwartet toe.

- Schud kwartetkaarten- Elke speler heeft 4 kaarten- Medespelers mogen jouw kaarten niet zien- Kies 1 kaart die minst bij andere 3 past- Schuif omgekeerd door naar buur- Doorschuiven op zelfde moment

GEWONNEN: indien je 4 kaarten van hetzelfde klimaattype hebt

LLN zetten zich in groepjes en krijgen voor de rest van de les nog de tijd om het klimaat kwartet te spelen.

LRK loopt rond indien vragen, om bij te staan waar nodig.

LLN spelen in groepjes van 4 een educatief kwartetspel ‘Klimaat kwartet’. Ze maken er kennis met de verschillende klimaattypes, vegetatie, klimatogrammen, …

Slot

Herhalen

‘2

LLN ruimen kaartjes op en overhandigen ze aan de LRK.

OLG

Met elke klimaattypes hebben jullie kennisgemaakt?

Welke had je nog nooit gezien? Zouden we in België verschillende klimaattypes

kunnen terugvinden? Waarom?

Dat zoeken we volgende les uit.

PPT DIA 39

BORDSCHEMA

AGENDA:THEMA 4: Het Belgisch klimaattype pagina 9-10.

KLIMAATVERSCHILLEN IN BELGIË

BOTRANGEOPDRACHTEN

1 Situeer ‘Botrange’ met behulp van je atlas op de blinde kaart van België

2 Beschrijf a.d.h.v. de tekst en het beeld hieronder het klimaat zo goed mogelijk.

Het Signaal van Botrange (Signal de Botrange) in de Hoge Venen is met 694 meter het hoogste punt van België

Botrange in de gemeente Weismes werd na de Eerste Wereldoorlog Belgisch gebied als deel van de

Oostkantons.

Dit beschermd domein ontvangt jaarlijks de liefhebbers van de sneeuw en biedt hen een veelvuldig

pallet van gebakende skiroutes met de beste besneeuwing van België.

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………….

3 ANALYSE KLIMATOGRAM

A) TW? ……………………………

B) TK? …………………………….

C) TJ? …………………………….

D) NJ? ……………………………

E) Aantal droge maanden? ………

F) Aantal vorstmaanden? …………

KLIMAATVERSCHILLEN IN BELGIË

KLEINE - BROGELOPDRACHTEN

1 Situeer ‘Kleine-Brogel’ met behulp van je atlas op de blinde kaart van België

2 Beschrijf a.d.h.v. de tekst en het beeld hieronder het klimaat zo goed mogelijk.

Kleine-Brogel is een dorp in de Vlaamse provincie Limburg en een deelgemeente van de stad Peer.

Kleine-Brogel ligt op de noordflank van het Kempens Plateau, op een hoogte tot 60 meter. In het westen vindt men het dal van de Dommel.

In het dal vindt men het natuurgebied Dommelvallei. Meer naar het oosten vindt men enkele zijbeken van de Warmbeek. Daar liggen ook enkele percelen naaldbos op voormalig heidegebied, zoals Broekerheide.

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………….

3 ANALYSE KLIMATOGRAM

A) TW? ……………………………

B) TK? …………………………….

C) TJ? …………………………….

D) NJ? ……………………………

E) Aantal droge maanden? ………

F) Aantal vorstmaanden? …………

KLIMAATVERSCHILLEN IN BELGIË

KOKSIJDEOPDRACHTEN

1 Situeer ‘Koksijde’ met behulp van je atlas op de blinde kaart van België

2 Beschrijf a.d.h.v. de tekst en het beeld hieronder het klimaat zo goed mogelijk.

Koksijde is een plaats en gemeente in de Belgische provincie West-Vlaanderen, gelegen aan de Belgische Westkust.

Koksijde en de deelgemeenten staan bekend omwille van de ligging tenmidden van de duinen. Kusttoerisme is in deze badplaats zeker niet meer weg te denken.

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………………………………………….

3 ANALYSE KLIMATOGRAM

A) TW? ……………………………

B) TK? …………………………….

C) TJ? …………………………….

D) NJ? ……………………………

E) Aantal droge maanden? ………

F) Aantal vorstmaanden? …………

KLIMAATVERSCHILLEN IN BELGIË

UKKELOPDRACHTEN

1 Situeer ‘Ukkel’ met behulp van je atlas op de blinde kaart van België

2 Beschrijf a.d.h.v. de tekst en het beeld hieronder het klimaat zo goed mogelijk.

Ukkel is na de stad Brussel zelf de grootste gemeente in oppervlakte van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en ligt ten zuiden van Brussel-centrum. Ukkel is een van de groenere gemeenten van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een deel van het Zoniënwoud ligt op zijn grondgebied. Het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI), de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) en het Belgisch Instituut voor Ruimte-aëronomie (BIRA) bevinden zich in Ukkel en vormen samen de zogeheten ruimtepool.

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………

3 ANALYSE KLIMATOGRAM

A) TW? ……………………………

B) TK? …………………………….

C) TJ? …………………………….

D) NJ? ……………………………

E) Aantal droge maanden? ………

F) Aantal vorstmaanden? …………