ค าซอน คาซอน (บางทเรยก คาค) คอ คาประสมทเกดจากการนาคามลตงแต ๒ คา ขนไปทมความหมายคลายกน ใกลเคยงกน หรอตรงกนขามมาวางซอนกน เกดเปนคาใหม มความหมายใหม หรอความหมายชดเจนขน (ซอนกนโดยมงถอเอาความหมายเปนสาคญ

ลกษณะการน าค ามาซอนกน ๑. คาไทยซอนกบคาไทย การนาคาไทยมาซอนกน มทมาไดหลายลกษณะ - ไทยเดมกบไทยปจจบน ตดสน เบยหอย อวนพ - ไทยกลางกบไทยถน ครบา พดว บาดแผล อดโรย - ไทยกลางกบไทยกลาง ฟาดน แขงขา หนาตา ใหญโต - ไทยปจจบนกบไทยปจจบน ขดแยง ขนตอน ผลกดน อบรม ๒. คาไทยซอนกบคาภาษาอน คาทไทยนาซอนกน เชน - ไทยกบเขมร โงเขลา แบบฉบบ แสวงหา เงยบสงด ยกเลก พงษไพร เขยวขจ รายกาจ ละเอยดลออ - ไทยกบบาล การงาน ขอบเขต จตใจ เจานาย โมงยาม ถนฐาน ทกขยาก จตใจ ขอบเขต รปราง - ไทยกบสนสกฤต โคตรเหงา ซอสตย ทศทาง พรรคพวก ซากศพ โศกเศรา ทรพยสน - ไทยกบจน ตดแจ ถวโป นงจอ เยนเจยบ หางราน เกงจน - ไทยกบองกฤษ แบบแปลน แบบฟอรม

๒

๓. คาภาษาอนกบคาภาษาอน คาทไทยนามาซอนกน เชน - คาเขมรกบคาเขมร สงบเสงยม สนกสาราญ โสรจสรง เกรกไกร เฉลยวฉลาด เลอเลศ - คาเขมรกบบาลสนสกฤต เสดจประพาส สรงสนาน สนกสบาย สงบสข รปทรง - คาบาลสนสกฤตซอนกน กาลเวลา ทรพยสมบต บญกศล ภกษสงฆ ยกษมาร ยานพาหนะ รปภาพ อทธฤทธ กจกรรม

ชนดของค าซอน คาซอนแบงออกเปน ๒ ชนด คอ ๑. ค าซอนเพอความหมาย เกดจากคามลทมความหมายอยางเดยวกน ใกลเคยงกนหรอตรงกนขามมารวมกน ๑) ความหมายอยางเดยวกน เชน เตบโต อวนพ มากมาย ทรพยสน ขาทาส สญหาย โงเขลา เพมเตม การงาน แนะนา ยมแยม ๒) ความหมายใกลเคยงกน เชน เรอแพ หนาตา คดเลอก ขาวปลา เสอผา ลกหลาน ทบต ๓) ความหมายตรงกนขาม เชน เทจจรง ผดชอบ ดราย ดชว ถกผด เปรยวหวาน สงตา ถกแพง อวนผอม ดาขาว ยากดมจน ๒. ค าซอนเพอเสยง เกดจากการนาคาทมเสยงคลายคลงกนมาซอนเพอใหออกเสยงงายขน มเสยงคลองจองกน เกดความไพเราะขน เชน เกะกะ เปะปะ เอะอะ ปงปง เปรยงปราง ขรขระ เกงกาง โผงผาง โอนเอน ตกตก จจ บบ จกจก รอแร คลอนแคลน สวงสวาย ตมตาม อางวาง ราบคาบ ออมชอม

๓

ความหมายของค าซอน

การนาคามารวมกนจนเกดเปนคาซอน คาใหมทเกดขนอาจมความหมายลกษณะใดลกษณะหนง ดงน ๑. ความหมายอยทคาตน เชน ใจคอ ใตถนรนชอง ปากคอ เปนลมเปนแลง ลกเตา หวห ๒. ความหมายอยทคาทาย เชน เครองไมเครองมอ ชอบอกชอบใจ น าใสใจจรง เนอตว ฝากเนอฝากตว วานอนสอนงาย เหนอกเหนใจ ๓. ความหมายอยทคาตนและคาทาย เชน เคราะหหามยามราย (เคราะหราย) ชอบมาพากล (ชอบกล) ผลหมากรากไม (ผลไม) ใสถอยรอยความ (ใสความ) ๔. ความหมายอยทคาทกคา เชน คบานคเมอง เจรญรงเรอง ชานาน ดนฟาอากาศ นกคด บญบารม ป ยาตายาย เปนหเปนตา เปลยนจตเปลยนใจ ฝกหด ไพรฟาประชาชน ใหญหลวง อาจหาญ อานาจวาสนา เอวบางรางนอย ๕. ความหมายอยทคาใดคาหนง สวนอกคานนชวยเนนความหมายใหชดเจนยงขน (ความหมายแคบลง) เชน เงยบเชยบ ดอดง วองไว หยบยม เอรดอรอย ๖. ความหมายอยทคาทกคา ซงมความหมายทกวางออกไป (ความหมายกวางขน) เชน พนอง เรอแพ เสอผา ขาวปลา ขนมนมเนย ๗. ความหมายใหมในเชงอปมา เชน ขมขน ขงกราขากแรง คดในของอในกระดก ดดดม ถากถาง ทมตา เสยดแทง หวานอมขมกลน คบแคบ อมช หนกแนน อยกน

หนาทของค าซอน ค าซอนทท าหนาทเปนนาม เชน การงาน ถอยคา รปภาพ รางกาย ขาวปลา ชายหญง บานเรอน ไรนา ลกหลาน ลกทานหลานเธอ หวยหนองคลองบง รปรสกลนเสยง ปาดงพงพ บานเกดเมองนอน ค าซอนทท าหนาทเปนกรยา เชน รกใคร พดจา ดแล เกยวของ ขมเหง คดเลอก แจกแจง ใชจาย ซกฟอก ตกตา ทบต ทงขวาง นวดเฟน โนมเอยง ปกครอง ปดบง ผลบาน ผกพน ดดสตเปา เจบไขไดปวย ค าซอนทท าหนาทเปนค าวเศษณ เชน สวยงาม ใหญโต เลกนอย สดชน แขงกราว เขมงวด จดจาน ฉบพลน ซอตรง เดดขาด นมนม เผดรอน เรวไว เหยวแหง แหลกลาญ ออนแอ เลอเลศ เยอะแยะ เปรยงปราง

๔

ใบงานท ใบงานท ๑ ๑ เรอง ความหมายและลกษณะของค าซอน เรอง ความหมายและลกษณะของค าซอน

ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง

ตอนท ๑ จงเขยนเครองหมาย หนาขอทกลาวถกตอง และเขยนเครองหมาย หนาขอทกลาวผด

๑. คาซอนเกดจากการรวมคาทมความหมายตรงกนขาม

๒. คาซอนเกดจากคาทขนตนดวยพยญชนะเสยงเดยวกนหรอมเสยงสระคกน

๓. คาซอนเกดจากคามลเดยวกน ๒ คา เขยนตอเนองกน

๔. คาซอนเกดจากการรวมคาทมความหมายทานองเดยวกนตงแต ๒ คาขนไป

๕. คาซอนเปนคาทใชเรยกสงใหม

๖. คาซอนเมอนามาซอนหรอเขาคกนแลว ทาใหมความหมายหนกแนนชดเจนยงขน

๗. คาซอนเมอแยกจากกนคงมความหมายเทาเดม

๘. แบบแปลนเปนการสรางคาซอนระหวางคาไทยกบองกฤษ

๙. ตดสน พดว หนาตา เปนการสรางคาซอนทเปนคาไทยกบคาไทย

๑๐. รปภาพ เปนคาซอนทมาจากภาษาบาล สนสกฤต

๕

ใบงาใบงานท นท ๒ ๒ เรอง ชนดของค าซอน เรอง ชนดของค าซอน

ตอนท ๑ ใหนกเรยนพจารณาคาทกาหนดให แลวระบวาคาใดเปนคาซอนเพอเสยง คาใดเปน คาซอนเพอความหมาย พดว เซอซา โอเอ งเงา

เพาะปลก เกะกะ บานเรอน ทอแท

ชวด ถกแพง ค าซอนเพอความหมาย ค าซอนเพอเสยง

.............................. ..............................

.............................. ..............................

.............................. ..............................

............................. ..............................

............................. ..............................

............................. ..............................

๖

ค าซ า คาซ า คอ ค าทเกดจากคามลซงเหมอนกนท งเสยงและความหมาย นามาเรยงกน โดยสามารถใชไมยมก (ๆ) แทนคาทายทซ า เปนคามความหมายใหม ซงอาจมน าหนกยงขน เบาลง แสดงพจนบอกจานวนมากนอย หรออาจเปลยนเปนอยางอน

ชนดของค าซ า คานาม เชน ลก ๆ หลาน ๆ เดก ๆ เพอน ๆ คาสรรพนาม เชน เรา ๆ ทาน ๆ เขา ๆ เธอ ๆ คากรยา เชน เดน ๆ นง ๆ นอน ๆ พด ๆ คาวเศษณ เชน ไกล ๆ ใกล ๆ หวาน ๆ ผอม ๆ คาบพบท เชน ใต ๆ เหนอ ๆ บน ๆ รม ๆ คาสนธาน เชน ทง ๆ ท ราว ๆ กบ อยางไร ๆ เหมอนๆ คาอทาน เชน ชะ ๆ โอย ๆ โฮ ๆ อย ๆ

ลกษณะของการซ าค าในภาษาไทย ๑. ซ าคาเดยวกน ๒ หน ระดบเสยงวรรณยกตคงเดม เชน เรว ๆ หนม ๆ หนก ๆ ๒. ซ าคาเดยวกน ๒ หน โดยเนนระดบเสยงวรรณยกตทคาหนา เชน วานหวาน อรอยอรอย จนจน ๓. ซ าคาเดยวกน ๓ หน โดยเนนระดบเสยงวรรณยกตทพยางคหลงของคาหนา เชน จดจดจด สวยซวยสวย ๔. ซ าคาประสม ๒ พยางค ๒ หน โดยเนนระดบเสยงวรรณยกตทพยางคหลงของ คาหนา เชน เจบใจเจบใจ ดใจดใจ ยนดยนด ๕. ซ าคาเดยวกน ๒ หน ระดบเสยงวรรณยกตคงเดมแตเกดการกรอนเสยงขนอยางทบาลเรยกวา อพภาส และสนสกฤตเรยกวา อภยภาส เชน ลวๆ เปน ละลว , ครน ๆ เปน คระครน ซงโดยมากใชในคาประพนธ

๗

ความหมายของค าซ า การซ าคาทาใหเกดความหมายแตกตางไปจากคาเดม ดงน ๑. ความหมายแสดงพหพจน มกเปนคานามและสรรพนาม เชน - เดก ๆ กาลงรองเพลง พ ๆ ไปโรงเรยน หนม ๆกาลงเลนฟตบอล ๒. ความหมายแยกเปนสวน ๆ มกเปนลกษณะนาม เชน - คณแมหนหมเปนชน ๆ วมาลาลางจานใหสะอาดเปนใบ ๆ ส ๓. ความหมายเนนความหรอเพมนาหนกความหมายใหชดเจนขน บางครงเปลยนเสยงสวนหนาเปนวรรณยกตตร เพอเนนความหมายใหเดนชดหรอมนาหนกมากยงขน เชน - นางแบบคนนหนดด ฉนเกลยดเกลยดคนโกหก ๔. ความหมายเบาลงหรอลดนาหนกความหมายลง วเศษณบางคาเมอเปนคาซ าความหมายคลายความเนนหนกกวาเดม หรอไมจงใจ คาซ าประเภทนไมเปลยนเสยงวรรณยกตของพยางคแรก เชน - เขายงเคอง ๆ เธออยนะ ฝมอวาดรปของเขาคลาย ๆ พอ ๕. บอกความหมายโดยประมาณ ไมเจาะจงหรอไมกาหนดแนนอน ทงทเกยวกบเวลาและสถานท ดงน ก. บอกเวลาโดยประมาณ เชน สมศรชอบเดนเลนเวลาเยน ๆ เขาตนเชา ๆ เสมอ ข. บอกสถานทโดยประมาณ เชน บานฉนอยแถว ๆ เอกมย ตนประดใหญอยใกล ๆ โรงเรยน ๖. เปลยนความหมายใหม คาซ าบางคาเปลยนความหมายใหมโดยไมมเคาของความหมายเดม เชน - หนรเรองนแบบง ๆ ปลา ๆ (รนดหนอย) - อย ๆ คณแมกจบคณพอ (ไมคาดคดมากอน) - เรองพน ๆ สบายมาก (ธรรมดา) ๗. บอกคาสง วเศษณทเปนคาซ าเมอประกอบกรยา จะเนนความและบอกคาสง เชน - อยเงยบ ๆ พดดง ๆ เดนด ๆ ๘. แยกคาซอนมาเปนคาซ า คาซ าบางคาเกดจากการแยกคาซอนมาเปนซ ากน เชน - จดชด เปน จด ๆ ชด ๆ พนอง เปน พ ๆ นอง ๆ

๘

ใบงานท ๑ เรอง ลกษณะของค าซ า

ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง ตอนท ๑ ใหนกเรยนใสเครองหมาย หนาขอทใชคาซ าถกตอง และเขยนเครองหมาย หนาขอทใชคาซ าไมถกตอง

๑. เธอใชแปรง ๆ ผมทยาวสลวย

๒. ถาแนจรงขอใหมาพบกนซง ๆ หนา

๓. บานกกไกอยซอยนา ๆ ถนนสขมวท

๔. ลกนกตวนนตกนาเปยกปอนหนาวจนตวสนรก ๆ ทเดยว

๕. คน ๆ นเปนคนนสยด

๖. เสยงโทรศพทดงกรง ๆ ปลกเขาตนขนมา

๗. เรอย ๆ มารอน ๆ ทพากรจะตกตา

๘. ใกลสอบแลวแตภมดเนอย ๆ ไมขยนอานหนงสอเหมอนเดม

๙. คน ๆ นไมควรคบคาสมาคมดวย

๑๐. เธอแอบถอนหายใจเบา ๆ ดวยความเบอหนาย

๙

ตอนท ๒ จงบอกชนดของคาซ าตอไปนวาเปนคาซ าชนดใด (นาม สรรพนาม กรยา วเศษณ ฯลฯ)

๑. กรด ๆ ๖. ลก ๆ

๒. รม ๆ ๗. พด ๆ

๓. หวาน ๆ ๘. ชะ ๆ

๔. เธอ ๆ ๙. ผอม ๆ

๕. อยางไร ๆ ๑๐. ใต ๆ

ทาไดใชไหมคะ ถกตองแนเลย

๑๐

ใบงานท ๒ เรอง ความหมายของค าซ า

ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง ตอนท ๑ จงบอกความหมายของคาซ าตอไปน โดยนาตวอกษรเตมลงหนาขอใหถกตอง ก. บอกพหพจน ข. เนนความ ค. ไมเจาะจง ง. แยกเปนสวน จ. บอกคาสง ฉ. ความหมายเปลยนไป

๑. พวกทนงหนา ๆ ลกขนตอบซ

๒. กวาดพนสง ๆ อยางนจะสะอาดไดอยางไร

๓. นกเรยนรนแรก ๆ ทาทางขนแขงด

๔. ของชนไหนไมใชแลวใหนามารวมไวเปนกอง ๆ

๕. เดน ดๆ เดยวกเหยยบตะปหรอก

๖. งานนไมชอบกทาไปพลาง ๆ กอนนะ

๗. สาว ๆ ยกขนมไปทสนามหนอยจะ

๘. ลกใครนารกจรง ๆ

๙. นกเรยนเงยบ ๆ หนอยคะ

๑๐. ครของฉนใจดด

๑๑

ตอนท ๒ จงจดคาซ าตอไปนใหเขากบลกษณะความหมาย พ ๆ หนา ๆ ดด คลาย ๆ ใคร ๆ กลวย ๆ ชน ๆ ซวยสวย เกลยดเกลยด เดก ๆ ลก ๆ นอย ๆ สง ๆ แทงๆ หอง ๆ ลวก ๆ เฉย ๆ พน ๆ เบา ๆ แดงแดง ชา ๆ หม ๆ ใบ ๆ สาว ๆ เคมเคม

๑ พหพจน ๒. ความหมายเนนหนก

๓. ความหมายเบาลง ๔. ความหมายแยกเปนสวน

๕. เปลยนความหมายใหม

๑๒

ตอนท ๓ จงเตมคาซ า ลงในชองวางใหประโยคมความหมายชดเจน

๑. ทางานสงครทงทตองทาให ................... หนอย

๒. เมอวานนฝนตก ......................................... ทงวน

๓. สมชายแตงตว ............................. ไปทไหน ๆ กไมเปนจดเดนใหใครสงเกต

๔. เขยนหนงสอตว ............................ ไมไดหรอ คนขางหลงจะไดมองเหน

๕. ฉนอตสาหเลอกเสอ .......................................... ให เขากยงไมพอใจอก

๖. เรอง ............................... แคนปลอยใหยดเยออยได

๗. ทบทวนให ................................ กอนทจะลงมอทา

๘. วนนฟารอง .................................. ทงวน

๙. รองเพลงชาตให ......................... นะ เพอแสดงถงความภาคภมใจในเอกราชของชาตไทย

๑๐. เลขขอนใชความร ................................ กทาไดแลว

เพอความถกตอง ตรวจดคาเฉลยดวยตนเองนะคะ ... ไมยากเลยคะ

๑๓

ค าสมาส

คาสมาส คอการนาคาทมาจากภาษาบาลและสนสกฤตตงแต ๒ คาขนไป มารวมกนใหเปนคาเดยว ทาใหเกดคาใหมทมความหมายใหม แตยงคงเคาความหมายเดมอย

ค าทมาจากภาษาบาลและสนสกฤตมหลกโดยทวไป ดงน

หลกสงเกตภาษาบาลและสนสกฤต

บาล สนสกฤต ๑. ใชสระอะ อา อ อ อ อ เอ โอ เชน บดา บร บญ บชา เมตตา

๑. ใชสระอะ อา อ อ อ อ เอ โอ และเพม ฤ ฤๅ ฦ ฦๅ ไอ เอา เชน ไมตร ฤกษ ฤด ฤทธ ไพศาล เมาล เสาร

๒. ใช ส เชน สาสนา สนต วสาสะ สาลา สสะ

๒. ใช ศ ษ เชน ศษย ศานต พศวาส ศาลา ศรษะ

๓. ใช ฬ เชน กฬา จฬา ครฬ ๓. ใช ฑ เชน กรฑา จฑา ครฑ ๔. ใชพยญชนะเรยงพยางค เชน ปฐม ปณต จกก สจ ปชา กรยา สาม ฐาน ถาวร

๔. ใชอกษรควบกลา เชน ประถม ประณต จกร ประชา กรยา สวาม สถาน สถาวร

๕. ใชพยญชนะสะกดและตวตามตวเดยวกน เชน ธมม กมม

๕. ใชตว รร แทน ร (ร เรผะ) เชน ธรรม กรรม มรรค จรรยา สวรรณ

๖. มหลกตวสะกดตวตามทแนนอน ๖. ไมมหลกตวสะกดตวตาม

๑๔

หลกตวสะกดตวตามส าหรบสงเกตค าทมาจากภาษาบาลมดงน

วรรค ชอเรยก ฐานทเกด พยญชนะแถวท

๑ ๒ ๓ ๔ ๕ วรรค กะ กณฐชะ ฐานคอ ก ข ค ฆ ง วรรค จะ ตาลชะ ฐานเพดาน จ ฉ ช ฌ ญ วรรค ฏะ มทธชะ ฐานปมเหงอก ฏ ฐ ฑ ฒ ณ วรรค ตะ ทนตชะ ฐานฟน ต ถ ท ธ น วรรค ปะ โอษฐชะ ฐานรมฝปาก ป ผ พ ภ ม

เศษวรรค ย ร ล ว ส ห ฬ º ( ศ ษ ) ๑. พยญชนะแถวท ๑ เปนตวสะกด ตามดวยพยญชนะแถวท ๑, ๒ เชน อกกาบาต สกกะ สกการะ จกกะ ภกข จกข รกขะ ทกข สจจะ ปจจย มจจ ปจจบน มจฉา ปจฉา อจฉา อจฉรา วฏฏะ (วฏ) ทฏฐ (ทฐ) รฏฐ(รฐ) อฏฐ(อฐ) อฏฐ(อฐ) อฏฐ(อฐ) สตตะ อตตา เมตตา รตตะ อตถ หตถ อตถ หตถ กปป (กป) สปปะ บปผา บปผาสะ ๒. พยญชนะแถวท ๓ เปนตวสะกด ตามดวยพยญชนะแถวท ๓, ๔ เชน อคคะ อคค มคคะ สคคะ พยคฆ อคโฆส วชชา เวชชา วชช วชชะ อชฌาสย อปชฌาย วฑฒ(วฒ) อฑฒ(อฒ) วฑฒน (วฒน) สททะ สมทท สทธ ลทธ พทธ อทธ สทธ ทพพ ทพพะ สพพะ ๓. พยญชนะแถวท ๕ เปนตวสะกด ตามดวยพยญชนะแถว ๑ - ๕ ในวรรคเดยวกน เชน สงกร องกร สงข สงขาร สงฆ ชงฆ องคาร สญญา กญญา กญชร สญจร ปญจะ บญญ กณฑล มณฑล สณฐาน กณฐ กณฑ เกณฑ สนต สนธาน สนถาร สนทนา นนท คมภร กมภล กมพล กมปนาท สมผส ๔. ตว ย ตามดวย ย, ล ตามดวย ล, ส ตามดวย ส เชน อยยกา (อยกา) อยยกา อยยาน บลลงก จลล กลละ วลลภ อสสระ (อสระ) อสสรยะ(อสรยะ) อสสะ มสส อสสาสะ ปสสาสะ ปสสาวะ พสสะ หสสะ ลสสะ อสสา รสสะ อสส การนาภาษาบาลและสนสกฤตมาใช บางครงเรากใชทงสองคาในความหมายเดยวกนหรอใกลเคยงกน เชน

๑๕

วธสรางค าสมาส ๑. คาตงแตสองคาขนไปทมรากศพทมาจากบาลและสนสกฤตเทานน เชน - วทย (สนสกฤต) + ศาสตร (สนสกฤต) = วทยาศาสตร - อคค (บาล) + ภย (บาล) = อคคภย - โจร (บาล) + กรรม (สนสกฤต) = โจรกรรม ถาคาทนามาสรางนนคาใดคาหนงไมใชบาลหรอสนสกฤตจะไมนบวาเปนคาสมาส เชน - สรรพ (สนสกฤต) + สง (ไทย) = สรรพสง (ประสม) - ราช (บาล) + วง (ไทย) = ราชวง (ประสม) - ครสต (องกฤษ) + ศกราช (สนสกฤต) = ครสตศกราช (คาประสม) ๒. ถาพยางคสดทายของคาหนามรปสระ ะ หรอตวการนต ตองตดสระหรอไมทณฑฆาต ( ) ออก เชน - ศลปะ + ศกษา = ศลปศกษา - แพทย + ศาสตร = แพทยศาสตร - ธระ + กจ = ธรกจ ๓. การเรยงคาเขาสมาส คาทเปนคาหลกจะวางไวหลง คาขยายจะวางไวหนา เมอแปลความหมายจะตองแปลจากหลงมาหนา เชน - ภมศาสตร หมายถง วชาทวาดวยโลก - ราชโอรส หมายถง ลกชายพระราชา - กาฬพกตร หมายถง หนาดา - วรรณคด หมายถง เรองราวของหนงสอ ๔. การออกเสยงคาสมาส ตองออกเสยงสระทพยางคสดทายของคาหนา ถาพยางคสดทายของคาหนาไมมรปสระกากบ ใหอานออกเสยง อะ เชน - รฐ + ศาสตร = รฐศาสตร อาน รด – ถะ – สาด - ภม + ทศน = ภมทศน อาน พม – ม – ทด - พช + มงคล = พชมงคล อาน พด – ชะ - มง – คน ๕. คาบาล – สนสกฤต ซงมคาวา “พระ” ซงแผลงมาจาก “วร” ทเปนภาษาบาลประกอบขางหนาจดวาเปนคาสมาสเชนเดยวกน - พระ + กรรณ = พระกรรณ - พระ + ขรรค = พระขรรค - พระ + โอษฐ = พระโอษฐ

๑๖

ในทางตรงกนขาม คาวา “พระ” อยขางหนาคาภาษาอนทไมใชภาษาบาล – สนสกฤต คานนไมใชคาสมาส เชน พระ + เขนย = พระเขนย “เขนย” เปนคาเขมร ดงนนคาวา “พระเขนย” จงไมใชคาสมาส ๖. คาสวนใหญทลงทายดวยคาวา กจ การ กรรม กร ศกษา ภย สถาน ภาพ วทยา ศลป ธรรม ศาสตร - เศรษฐกจ ราชการ เกษตรกรรม กรรมการ สขศกษา อทกภย โบราณสถาน จนตภาพ ชววทยา นาฏศลป คณธรรม รฐศาสตร

ขอสงเกตค าสมาส ๑. คาสมาสบางคาไมอานออกเสยงรปสระระหวางคาหนาและคาหลง เชน - เกยรตนยม อานวา เกยด - น - ยม - ชาตนยม อานวา ชาด - น - ยม - ธาตเจดย อานวา ทาด - เจ - ด ๒. คาสมาสบางคาอานออกเสยงไดทงแบบมพยางคเชอมระหวางคา หรอแบบไมอานออกเสยงพยางคเชอมกได เชน - ประถมศกษา อานวา ประ - ถม - สก - สา หรอ ประ - ถม - มะ - สก - สา - สงคมนยม อานวา สง - คม - น - ยม หรอ สง - คม - มะ - น - ยม - รสนยม อานวา รด - น - ยม หรอ รด - สะ - น - ยม ๓. ชอจงหวดทลงทายดวย “บร” บางชอกอานออกเสยงเชอมระหวางคา บางชอกไมอานออกเสยงเชอม บางชอกอานไดทงสองอยาง เชน - จนทบร อานวา จน - ทะ - บ - ร - ชลบร อานวา ชน - บ - ร - เพชรบร อานวา เพด - บ - ร หรอ เพด - ชะ - บ - ร ๔. คาสมาสสวนใหญจะแปลจากหลงมาหนา แตกมคาสมาสบางคาทแปลจากหนาไปหลง เชน - มณฑลพธ หมายถง บรเวณพธ - ผลกรรม หมายถง ผลของกรรม - ผลบญ หมายถง ผลของบญ

๑๗

ใบงานท ๑ เรอง ความหมายและการอานค าสมาส

ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง ตอนท ๑ จงเขยนเครองหมาย หนาขอทกลาวถกตอง และ เขยนเครองหมาย หนาขอทกลาวไมถกตอง

๑. คาสมาสเกดจากคาบาล สนสกฤตเทานน

๒. คาสมาสคอคามลตงแต ๒ คาขนไป

๓. คาสมาสพยางคทายของคาหนาไมประวสรรชนย หรอเปนตวการนต

๔. การแปลความหมายคาสมาสโดยมากแปลจากคาหลงไปคาหนา

๕. การอานคาสมาสตองอานออกเสยงตอเนองกน

๖. คณตศาสตร เกดจาก คณต + ศาสตร

๗. ผลผลตเปนคาสมาสเพราะเปนคาบาล สนสกฤต

๘. ผลไมเปนคาสมาสทเกดจาก ผล + ไม

๙. ชลบร ไมใชคาสมาส เพราะไมไดอานออกเสยงตอเนอง

๑๐. คาทม “พระ” นาหนาคาบาลสนสกฤตจดเปนคาสมาส

๑๘

ใบงานท ๒ เรอง ความหมายและการสรางค าสมาส

ตอนท ๒ จงรวมคาตอไปนใหเปนคาสมาสทถกตอง ๑. อบต + เหต ..................................................................................... ๒. แพทย + ศาสตร ..................................................................................... ๓. ศลปะ + ศาสตร ..................................................................................... ๔. สวสด + ภาพ ..................................................................................... ๕. สทธ + บตร ..................................................................................... ๖. กาญจน + บร ..................................................................................... ๗. อสระ + ภาพ ..................................................................................... ๘. ภม + ศาสตร ..................................................................................... ๙. สนต + ภาพ ..................................................................................... ๑๐. ปฐม + ฤกษ .....................................................................................

๑๙

ใบงานท ๓

เรอง การสรางค าสมาส

ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง ตอนท ๑ จงแยกคาสมาสตอไปน

๑. วทยฐานะ ....................................................................................

๒. มธยมศกษา ....................................................................................

๓. สนทรพจน ....................................................................................

๔. วรรณคด ....................................................................................

๕. ทศนคต ....................................................................................

๖. อกขรวธ ....................................................................................

๗. กจการ ....................................................................................

๘. ประวตศาสตร ....................................................................................

๙. ธรกจ ....................................................................................

๑๐. อสรภาพ ....................................................................................

๒๐

ตอนท ๒ จงเตมคาลงในชองวางใหสมาสกบคาทกาหนดให ๑. ......................... กจ .......................... กจ

๒. ......................... การ .......................... การ

๓. ......................... ษา .......................... ษา

๔. ......................... ภย .......................... ภย

๕. ......................... ศาสตร .......................... ศาสตร

๖. ......................... ภาพ .......................... ภาพ

๗. ......................... กรรม .......................... กรรม

๘. ......................... กร .......................... กร

๙. ......................... บร .......................... บร

๑๐.......................... ธรรม .......................... ธรรม

๒๑

ค าสมาสแบบมสนธ คาสมาสแบบมสนธ เกดจากการนาคาบาลสนสกฤตมาเชอมเสยงใหกลมกลนกน ส นเขาเปนคาใหม มเสยงสละสลวยนาฟง ท งนเพอสะดวกในการประพนธและการออกเสยง (สนธ = ตอ , เชอม , ทาใหตดกน , การเชอมเสยงใหกลมกลนกน)

ลกษณะของค าสมาสแบบมสนธ ลกษณะของคาสมาสแบบมสนธ สงเกตไดดงตอไปน ๑. มงการนาคามาเชอมใหเสยงกลมกลนกน ๒. คาทนามาเชอมตองมาจากภาษาบาลและสนสกฤต ๓. มการเปลยนเสยงตวอกษรระหวางคาทนามาเชอม ๔. การเรยงลาดบคาและการแปลความหมายเหมอนอยางคาสมาส ๕. ชนดของคาสมาสแบบมสนธม ๓ ชนด คอ สระสนธ พยญชนะสนธ และนคหตสนธ

สระสนธ สระสนธ คอ การเชอมคาใหมเสยงกลมกลนกน ระหวางเสยงสระพยางคทายของ คาหนากบเสยงสระพยางคแรกของคาหลง เมอเชอมกนแลวเสยงสระเหลอเพยงเสยงเดยว ซงอาจเปนเสยงสระพยางคทายของคาหนา หรอเสยงสระพยางคแรกของคาหลงหรอเสยงสระคงท หรออาจแปลงเปนเสยงสระอน หลกการสมาสแบบมสนธสนธของสระสนธ ๑. อะ, อา สนธกบ อะ, อา เปน อะ เชน กต + อชล = กตญชล ฐาน + อนตร = ฐานนดร นร + อนตร = . มหา + อรณว = . มหา + อหศจรรย = . อน + อนต = .

๒๒

๒. อะ, อา สนธกบ อะ, อา เปน อา เชน กมภ + อาพนธ = กมภาพนธ ขปน + อาวธ = ขปนาวธ คงคา + อาลย = . คมน + อาคม = .เทศ + อภบาล = . ธรม + อาสน = .ธญ + อาหาร = . นร + อาศา = .ปรณ + อนกรม = . ปรม + อณ = . พล + อนามย = . พนธน + อาการ = . พทธ + องกล = . พทธ + อนสต = .ภตต + อาคาร = . มกร + อาคม = .เมษ + อายน = . ราช + อนสรณ = .รชต + อภเษก = . วน + อาลย = .วจน + อรถ = . วจน + อนกรม = . วฤษภ + อาคม = . ศพท + อนกรม = . ศลป + อากร = . สต + องค = .สปต + อห = . อน + อามย = . ๓. อะ, อา สนธกบ อ, อ เปน อ อ เอ เชน จลล + อนทรย = จลนทรย นร + อนทร = นรนทร, นเรนทร คช + อนทร = . มหา + อส = . ปรม + อนทร = . ๔. อะ, อา สนธกบ อ, อ เปน อ อ โอ เชน กศล + อปาย = กศโลบาย นย + อปาย = นโยบาย นร + อตตม = . มหา + อฬาร = .ราช + อปาย = . ราช + อปโภค = .วชร + อทย = . วร + อตตม = . สรย + อทย = . อรณ + อทย = .

๒๓

๕. อะ, อา สนธกบ เอ, โอ, เอา เปน เอ, ไอ, โอ, เอา เชน ชน + โอรส = ชโนรส ปย + โอรส = ปโยรส พทธ + โอวาท = . วร + โอกาส = . มหา + ไอศวรย = . อน + เอก = . ๖. อ, อ สนธกบ อ, อ เปน อ อ เชน กรน + อนทร = กรนทร ปต + อนทร = .ธาน + อนทร = . ไพร + อนทร = . ๗. อ, อ สนธกบสระอน แปลง อ เปน ย แลวจงนามาสนธ เชน อคค (อคย) + โอภาส = อคโยภาส สามคค (สามคย) + อาจารย . ๘. อ, อ สนธกบ อ, อ เปน อ, อ เชน คร + อปกรณ = อปกรณ คร + อปการ = . ๙. อ, อ สนธกบสระอน แปลง อ, อ เปน ว แลวจงนามาสนธ เชน ธน (ธนว) + อาคม = ธนวาคม สนธ (สนธว) + อานนท = .

พยญชนะสนธ พยญชนะสนธ คอ การเชอมคาใหเสยงกลมกลนกน ระหวางคาทสดศพทดวยพยญชนะกบคาทขนตนดวยพยญชนะ เมอสนธแลวมลกษณะคลายเปนคาสมาส ๑. เปลยน ส เปน โอ เชน มนส + รถ = มโนรถ มนส + ภาว = มโนภาพ มนส + มย = . มนส + รมย = . ยสส + ธร = . สรส + ช = . รหส + ฐาน = . ศรส + เวฐน = . ๒. คาหนาทลงทายดวยพยญชนะ น ใหลบ น ทง เชน พรหมน + ชาต = พรหมชาต อาตมน + ภาว = อาตมภาพ โรมน + ศ = . จรมน + การ = . ๓. คาหนาซงเปน นส, ทส แผลง ส เปน ร เชน นส + ภย = นรภย นส + มล = .นส + มต = . ทส + พษ = .

๒๔

นคหตสนธ นคหตสนธหรอนฤคหตสนธ คอ การเชอมเสยงของคาทมนคหตหรอมพยางคทายเปนนคหตกบคาอน ๆ เมอสนธแลวนคหตจะเปลยนเปน ง ญ ณ น ม ซงเปนพยญชนะทายวรรค มหลกในการสนธ ดงน ๑. นคหตสนธกบพยญชนะวรรค กะ (ก ข ค ฆ ง) แผลงนคหตเปน ง เชน ส + คม = สงคม ส + ครห = . ส + คต = . ส + ขาร = . ๒. นคหตสนธกบพยญชนะวรรค จะ (จ ฉ ช ฌ ญ) แผลงนคหตเปน ญ เชน ส + จร = สญจร ส + ชาต = . ส + ญา = . ๓. นคหตสนธกบพยญชนะวรรค ฏะ (ฏ ฐ ฑ ฒ ณ) แผลงนคหตเปน ณ เชน ส + ฐาน = . ๔. นคหตสนธกบพยญชนะวรรค ตะ (ต ถ ท ธ น) แผลงนคหตเปน น เชน ส + ตน (ตาน) = . ส + นษฐาน = . ส + ธาน = . ๕. นคหตสนธกบพยญชนะวรรค ปะ (ป ผ พ ภ ม ) แผลงนคหตเปน ม เชน ส + ผสส = . ส + มน = . ส + ภาษณ = . ส + ปตต = . ๖. นคหตสนธกบพยญชนะวรรค เศษวรรค (ย ร ล ว ศ ษ ส ห ฬ) แผลงนคหตเปน ง เชน ส + วร = . ส + สย = . ส + สรค = . ส + สนทนา = . ๗. นคหตสนธกบสระ (พยางคแรกของคาหลงเปนสระ) แผลงนคหตเปน ม เชน ส + อช = สมชชา ส + อย = สมย ส + อทย = . ส + อาคม = .

๒๕

ใบงานท ๑

เรอง ความหมายและลกษณะค าสมาสแบบมสนธ

ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง

ตอนท ๑ จงเขยนเครองหมาย หนาขอทกลาวถกตอง และ เขยนเครองหมาย หนาขอทกลาวไมถกตอง

๑. คาสมาสแบบมสนธคอการนาคามลมาเชอมกน

๒. คาสมาสแบบมสนธเปนการนาคาบาลสนสกฤตมาเชอมกนเทานน

๓. คาสมาสแบบมสนธมการกลนเสยงซงยากแกการแยกเปน ๒ คา

๔. คาสมาสแบบมสนธตางจากคาสมาสในลกษณะการเปลยนแปลงตวอกษร เปนสาคญ

๕. คาสมาสแบบมสนธเกดจากพยางคหลงของคาแรก + พยางคหนา ของคาหลงมาเชอมเสยงกน

๖. คาสมาสแบบมสนธสวนใหญจะมตว อ เปนตวเชอม เมอเชอมกนแลว ตว อ จะหายไป เหลอแตสระทกลนเสยงกนเปนคาใหม

๒๖

ใบงานท ๒ เรอง ลกษณะค าสมาสแบบมสนธ

ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง

ตอนท ๑ จงตอบคาถามตอไปน ก. ขอใดไมใชสระสนธ ๑. ก. นรนดร ข. คมนาคม ค. สญญา ๒. ก. อนามย ข. ยโสธร ค. มโหฬาร ๓. ก. สมาธ ข. กตญชล ค. จราจร ๔. ก. นราศ ข. มโนรถ ค. ภตตาคาร ๕. ก. พลานามย ข. เนรมต ค. นรนทร ข. ขอใดไมใชพยญชนะสนธ ๖. ก. นรภย ข. ยโสธร ค. ธญญาหาร ๗. ก. อเนก ข. มโนภาพ ค. รโหฐาน ๘. ก. ชโนรส ข. ศโรเพฐน ค. ไพรนทร ๙. ก. มโนรมย ข. ธนวาคม ค. รโหฐาน ๑๐. ก. พรหมชาต ข. นรทกข ค. วโรกาส ค. ขอใดไมใชนคหตสนธ ๑๑. ก. สงหาคม ข. สนนษฐาน ค. สญจร ๑๒. ก. สมภาษณ ข. สมมนา ค. มหรรณพ ๑๓. ก. สรโยภาส ข. สมาคม ค. สมทย ๑๔. ก. สโมสร ข. สนดาน ค. สรรพากร ๑๕. ก. สมพทธ ข. สารานกรม ค. สนธาน

ใบงานท ๓

ขอใดไมมนใจ กลบไปทบทวนเนอหาใหมนะจะ

๒๗

เรอง ลกษณะค าสมาสแบบมสนธ ค าชแจง ใหนกเรยนอานโจทยใหเขาใจ แลวเขยนคาตอบลงในกระดาษคาตอบของนกเรยนเอง ตอนท ๑ จงแยกคาสมาสแบบมสนธตอไปน

๑. พฤษภาคม = .........................................................

๒. บดนทร = .........................................................

๓. อมรนทร = .........................................................

๔. ศลปากร = .........................................................

๕. สขาภบาล = .........................................................

๖. มคคเทศก = .........................................................

๗. ปโยรส = .........................................................

๘. ธนาคาร = .........................................................