ంల సంద - హ పదధ

ఉత ల దయ ంష www.freegurukul.org

“ఉత ల దయ ంష” వ వ, యల న దయ ఉతం + లభం + ఆకరషయం +

ణయత అంం రయమం గం ఈ సతన స ం కం అంతన.

ఇం కృతజఞత యంన.

వల సతరణ గం ఈ ంష థంచబన. వ అన వ అంంచబ.

ఇవం సత నటల (క) కత యయం. యధ ఉతం అం

త, తవ ఉననత వ, య కన యధల మన అంంచవచ. క నవ రత

మణ రయమం పట, గవమయం అట ఆసత ఉం సంంచగల.

ఈ ంల ఉతం ఆ చట, మ(ల) ట గల గ:

1) స : www.vikasadhatri.org

2) ఉత ల దయ ంష : www.freegurukul.org

3) : https://sites.google.com/site/sairealattitudemanagement

4) ఆ: Free Gurukul

గమక: భత,ఞన,ధరమ రధం ఉతం eBook పం స సయం ఇవవడం జం. ఇ

రజన దృట ఉత వ. ఈ వ అంతజలం(ఇంటన) స / అభయంత అనన

సతల ంచటం జన. అం ఏ అభయంతరకరన ఉనన ప మన,

లంచగల అ మన ంన.

Website: www.freegurukul.org Mobile App: Free Gurukul email: support@freegurukul.org

Facebook: www.facebook.com/freegurukul Helpline/WhatsApp: 9042020123

“ మన లకషం: వ, యల న దయ అ ఉతం + లభం + ఆకరషయం + ణయత అంద అంంచబ “

ఉత ల దయ ంష – Free Gurukul Education Foundation

సరవం పరతమ ద సమరపణమత

21

ô|+&ç¢ dü+<ä&ç

ªªuÛ≤cÕÁ|üMDµµ kÕ~H˚ì s¡+>±sêe⁄ myéT.m.

yÓ\ : s¡÷. 60 /`

s¡#·q

($yêVü≤ |ü<ä∆‹)

3Á|ü<∏äeT eTTÁ<äD : »qe] 2009 Á|ü‘·T\T : 1000

düs¡«Vü≤≈£îÿ\T s¡#·sTT‘·$

Á|ü‘·T\≈£î : kÕ~H˚ì s¡+>±sêe⁄ myéT.m.

nqï|üPs¡í uÛÑeqeTT, &√sY.HÓ+. 2`22`30

<˚$H˚ì yÓ+ø£j·T´ M~Û, >±+BÛq>∑sY, ‘ÓHê* ` 522 201.

>∑T+≥÷s¡Tõ˝≤¢, m.|æ. ôd˝Ÿ : 99490 52849

f…Æ|ü⁄ ôdϺ+>∑T : ø°]Ô Á>±|òæø˘‡, ‘ÓHê*.

eTTÁ<äD : ø°]Ô Ä|òtôdŸ Á|æ+≥sY‡, ‘ÓHê*.

kÕ~H˚ì s¡+>±sêe⁄ >±] s¡#·q\T, eTTÁ<äD\T :

1. uÛ≤s¡‘·s¡‘·ï leT‹ Ç+~sê>±+BÛ>±] ãTÁs¡ø£<∏ä 1972

2. uÛÑÁ<ëÁ~ d”‘êsêeTT\ ø£fi≤´DeTT (yê´U≤´qeTT) 1973

3. ôV’≤dü÷ÿ\T ‘Ó\T>∑T yê´ø£s¡DeTT 1975

4. ôV’≤dü÷ÿ\T ø± Òõ ‘Ó\T>∑T yê´ø£s¡DeTT 1975

5. uÛ≤s¡‘·s¡‘·ï leT‹ Ç+~sê>±+BÛ>±] J$‘·#·]Á‘· 1977

6. sêh|ü‹ &Ü. ˙\+ dü+Je¬s&ç¶>±] J$‘·#·]Á‘· 1979

7. ôV’≤dü÷ÿ\T ø± Òõ 65 qMq yê´dü ÒK\T 1982

8. ôV’≤dü÷ÿ\T ø± Òõ Væ≤+B yê´ø£s¡DeTT 1982

9. Ä+Á<ÛäÁ|ü<˚XŸ eTTK´eT+Á‘·T\T 1986

10. e÷J eTTK´eT+Á‹ ªªnqïµµ l mHé.Ï.ÄsY. >±] J$‘·#·]Á‘· 1991

11. ôV’≤dü÷ÿ\T ø±˝Òõ ‘Ó\T>∑T C≤rj·TeTT\T 1992

12. l ø£qø£<äTs¡ZeTà #·]Á‘· ø£ècÕíq~ |ü⁄wüÿs¡ #·]Á‘· 1992

13. ø£eTàyê] Çfi¯flù|s¡T¢, yê&ÉTø£ >√Á‘·eTT\T, >∑DeTT\T,

>√Á‘·ãTTwüß\T (ãTTw”>√Á‘·eTT\T), Á|ües¡\T, dü÷Á‘·ø£s¡Ô\T 1993 yÓ\.s¡÷.300/`

14. Ä<äs√ÙbÕ<Ûë´j·TT&ÉT &Ü. düπs«|ü*¢ sê<Ûëø£èwüí J$‘·#·]Á‘· 2002 yÓ\. s¡÷. 15/`

15. ô|+&ç¢dü+<ä&ç ($yêVü≤|ü<ä∆‹) 2009 yÓ\. s¡÷. 60/`

16. Ä+Á<ÛäT\ dü+øÏå|üÔ #·]Á‘· (‘·«s¡ À eTTÁ<äD)

kÕ~H˚ì •esêeTø£èwüí myéT.md”‡.

cÕ|ü⁄HÓ+.29, l j·T&É¢>∑+>±<Ûäs¡sêe⁄ eTTì‡|ü Ÿ cÕ|æ+>¥ ø±+ô|¢ø˘‡, \ø°åà &û\ø˘‡ m<äTs¡T,

Á|üø±X¯+s√&é, >∑+>±qeTà ù|≥, ‘ÓHê* ` 522 201. ôd˝Ÿ : 99490 52849

4

n+<äs¡÷ #·<äTe‘·–q |ü⁄düÔø£+

ªªuÛ≤cÕÁ|üMDµµ l kÕ~H˚ì s¡+>±sêe⁄>±s¡T eT÷&ÉT <äXÊu≤›\bÕ≥T

‘Ó\T>∑T uÛ≤cÕ |ü+&ç‘·Tì>± |üì#˚dæ ]f…Æs¡sTTHês¡T. Á|üeè‹ÔØ‘ê´ Á|üC≤˙

ø±ìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&˚ nH˚ø£ |ü⁄düÔø±\qT Áyêdæ eT+∫ ù|s¡T ‘Ó#·TÃ≈£îHêïs¡T.

‘êC≤>± Ms¡T Áyêdæq ªªô|+&ç¢ dü+<ä&çµµ ($yêVü≤ |ü<ä∆‹) |ü⁄düÔø£+˝À ô|+&ç¢

y˚&ÉTø£\ |ü⁄≥Tº|üPs√«‘·Ôsê\qT, ÄHêÏ y˚<ë\T, düà è‘·T\˝À ìøÏå|üÔyÓTÆq

dü<ë#êsê\ <ä>∑Zs¡qT+&ç, $yêVü‰\˝À $_Ûqï s¡ø±\qT, $yêVü≤ Á|üÁøÏj·T

\˝Àì $$<Ûä <äX\qT $|ü⁄\+>± $es¡+>± düT\uÛÑÁ>±Vü≤´+>± düTuÀ<Ûäø£+>±

l s¡+>±sêe⁄>±s¡T $e]+#ês¡T.

Äj·TTπs«<ä yÓ’<ä $C≤„q+ Á|üø±s¡+ j·TTe‹øÏ 18 dü+e‘·‡s¡eTT\T,

j·TTe≈£îq≈£î 25 dü+e‘·‡s¡eTT\T <ëÏ‘H $yêVü‰s¡Ω‘· \_ÛdüTÔ+<äì #·ø£ÿ>±

‘Ó*bÕs¡T. uÖ<äT∆\T, #Ó’ j·TT\T j·T÷<äT\T yÓTT<ä …’q $$<Ûä Á|ü|ü+#· C≤‘·T\T

Ä#·]+#˚ $yêVü≤|ü<ä∆‘·T\qT eTT#·ÃÏ>=*ù|≥≥T¢ ‘Ó*bÕs¡T. ªªô|+&É¢+fÒ

q÷πsfi¯fl |ü+≥µµ nqï ô|<ä›\ e÷≥\qT ñ≥+øÏdü÷Ô, kÕe÷õø£ JeHêìøÏ,

≈£î≥T+ã e´edüú≈£î n+≈£îsês¡ŒD #ùd~ $yêVü≤yTqì ‘Ó*bÕs¡T. >∑èVü≤kÕú

ÁX¯eT+ d”«ø£]+#˚ e<Ûä÷es¡T\T, sêuÀj˚T düeTdü´\qT ø£wüºqcÕº\qT

m<äTs=ÿH˚ X¯øÏÔ kÕeTsêú \T, >∑T+&Ó ~≥Te⁄, Á|üC≤„$X‚cÕ\T, düVü≤q, kÕqT

uÛÑ÷‘·T\T nedüs¡eTì Væ≤‘·e⁄ |ü*ø±s¡T.

‘·*¢<ä+Á&ÉT\ s¡TDeTT, <˚e‘ê s¡TDeTT\‘√bÕ≥T kÕe÷õø£ s¡TD≤ìï

#Ó*¢+#·Tø√e&Üìπø $yêVü≤eTT eTTK´ uÛÑ÷$Tø£>± ñ|üø£]düTÔ+<äqï ÁbÕNqT\

n_ÛÁbÕj·÷ìï Á|ükÕÔ$+#ês¡T. $yêVü≤eTH~ ø£ |ü$Á‘· ã+<ÛäeT˙, $yêVü≤

y&ÉTø£\˝Àì Á|ü‹|òüT≥ºeTT ø£eT˙j·TeTT, eTH√»„eTT, s¡düe‘·Ôs¡eT÷, ø£qTï\

|ü+&ÉT>∑>± XÀ_ÛdüTÔ+<äì l s¡+>±sêe⁄>±s¡T $|ü⁄\+>± e]í+#ês¡T.

5e<Ûä÷es¡T\ nH˚«wüD, ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T, ‘ê+ã÷\eTT\T |ü⁄#·TÃø=qT≥,

e<Ûä÷es¡T\ \ø£åDeTT\T, düeTTVüAs¡ÔeTT >∑T]+∫, $yêVü≤eTTq≈£î eT+∫

yêÏì >∑T]+∫, X¯óuÛÑ ÒK\T, ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T >∑T]+∫, \>∑ï|ü⁄ (ô|+&ç¢)

s√E >∑T]+∫, es¡T&ÉT ‘·s¡*yÓfi¯fl&ÉeTT, u≤wæø±\qT >∑T]+∫ es¡|üP»,

s¡øå±ã+<ÛäqeTT, j·TCÀ„|üM‘·eTT, >öØ<˚$|üP». ø£Hê´<ëq >=|üŒ‘·qeTT,

ø£Hê´<ëq |òü*‘·eTT, düTeTTVüAs¡ÔeTT, J\ø£i¿ u…\¢eTT, e<Ûä÷es¡T\

Á|üe÷DeTT\T, e<Ûä÷es¡T\ ‘=*düŒs¡Ù, e<Ûä÷es¡T\ X¯óuÛÑ<äèwæº, e÷+>∑fi¯

<Ûës¡D, nø£å‘·\T, ‘·\+Áu≤\T, ÁãVü≤àeTT&ÉT\T, n–ïÁ|ü‹wüº, Á|ü<äøÏåDeTT\T,

bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT, |üP\<ä+&É\T, •˝≤s√Vü≤DeTT, dü|üÔ|ü~, eTf…º\T, |æ Ò¢fi¯ófl,

e<Ûä÷es¡T\ #·~$+|ü⁄\T, e<Ûä÷es¡T\ »\Áø°&É\T, l dü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì

dü+<äs¡ÙqeTT, Á<ÛäTeqø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT, ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT,

n|üŒ–+‘·\T, s¡T m]–+|ü⁄, l dü‘· Hêsêj·TD kÕ«$Tyê] Áe‘·eTT,

>∑sꓤ<ÛëqeTT (XÀuÛÑqeTT), |ü<äVü‰s¡T s√E\ |ü+&ÉT>∑. Çe˙ï l s¡+>±sêe⁄

>±s¡T dü$düÔs¡+>± ‘Ó\T|ü⁄‘·÷ Á|ü‹ $wüj·TeTTq≈£î, Á|ü‹ Á|üÁøÏj·T≈£î >∑\

ÁbÕ<Ûëq´‘·qT $e]+#ês¡T.

qT<äT≥ <Ûä]+# ‹\ø£eTT, e<Ûä÷es¡T\ n\+ø£s¡D\T, ô|+&ç¢|ü+~]˝À

e÷$T&Ü≈£î\ ‘√s¡D≤\ ÁbÕ<Ûëq´eTTqT >∑T]+∫ nHø£ $X‚cÕ\qT ‘Ó*bÕs¡T.

|ü#·Ãì e÷$T&Ü≈£î\ ‘√s¡D≤\T ø£+ÏøÏ Vü‰sTTqe«≥y˚T>±ø£, nH˚ø£ eT+~

>∑T$T>∑÷&çq $yêVü≤ eT+~s¡+˝À u§>∑TZ|ü⁄\TdüT yêj·TTe⁄qT |”\TÃø=ì,

dü«#·Ã¤yÓTÆq ÁbÕDyêj·TTe⁄q+~kÕÔj·TH˚ yÓ’C≤„ìø£ dü‘ê´\qT s¡eTD°j·T+>±

e]í+#ês¡T. n˝≤π> Ä&Éyê]øÏ kÂuÛ≤>∑ ∫Vü≤ïyÓTÆq >√]+≤≈£î >∑T]+∫,

j·TCÀ„|üM‘·eTT, eT<ÛäT|üsêÿ\qT >∑T]+∫ nHø£ $X‚cÕ\T ‘Ó*bÕs¡T. es¡|üP»

#˚j·T&É+, Bøå±ø£+ø£D<Ûës¡D, eT+>∑fi¯>öØ<˚$|üP», ø£Hê´<ëq ø±s¡ Áø£eT

>=|üŒ<äqeTT, J\ø£i¿u…\¢eTT ô|≥º&ÉeTT˝À n+‘·sês¡úeTT, y˚Tfi¯‘êfi¯eTT\T,

6

e÷+>∑fi¯ <Ûës¡D, eT+>∑fi¯dü÷Á‘ê\ ÁbÕeTTK´‘· m+‘√ düŒwüº+>± $X¯Bø£

]+#ês¡T. ‘ê[u§≥T¢ <ës¡eTT˝À ÇeTT&ÉTø=H˚ X¯øÏÔ á ¬s+Ïø° e⁄qï<äì

yêÏì ªªÁù|eTµµ nH˚ dü÷Á‘·eTT eT÷&ÉTeTTfi¯fl‘√ \_ÛdüTÔ+<äì q÷‘·q

<ä+|ü‘·T\ |üs¡düŒs¡ Áù|e÷_Ûe÷Hê\≈£î eT+>∑fi¯dü÷Á‘ê\ eT<ÛäTø£s¡yÓTÆq

∫Vü≤ïeTì ø£eT˙j·T+>± e]í+#ês¡T. <˚X¯+˝Àì $$<Ûä ÁbÕ+‘·eTT\˝À

Ä#ês¡eTT˝À e⁄qï $yêVü≤ dü+πø‘ê …’q q\¢|üPdü\T, >±E\T, eT+>∑fi¯

dü÷Á‘·eTT, eTT¬øÿs¡\T, ø±*yÓT≥T¢, >∑C…®\|ü°º\T, |æ Ò¢fiófl, Hê>∑sê\T M≥ìï

Ï dü$düÔs¡+>± l kÕ~H˚ìyês¡T $e]+#ês¡T. nø£å‘·\T, ‘·\+Áu≤\T,

n–ïÁ|ü‹wüº, bÕDÏ(ø£s¡)Á>∑Vü≤DeTT, |üP\<ä+&É\T, •˝≤s√Vü≤D+, dü|üÔ|ü~,

dü÷s¡´, Á<ÛäTe, ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘ê\ dü+<äs¡ÙHê\ ÁbÕ<Ûëq´‘·\qT H˚Ï

‘·s¡+ yê]øÏ #·ø£ÿ>± ‘Ó*j·TCÒXÊs¡T.

∫es¡ À n|üŒ–+‘·\T, s¡Tm]–+|ü⁄, es¡Tì Ç+≥ l dü‘· Hêsêj·TD

kÕ«$Tyê]Áe‘·eTT Òø£ H√eTT, |ü<äVü‰s¡Ts√E\ |ü+&ÉT>∑es¡≈£î l s¡+>±

sêe⁄>±s¡T #·<äTes¡T\qT Äø£≥Tºø=H˚ $<Ûä+>± ÁbÕe÷DÏø£+>± s¡∫+#ês¡T.

ø=ìï <äXÊã›eTT\ ÁøÏ+<ä≥ ªªÄ+Á<Ûä$XÊs¡<äµµ ‘ê|” <Ûäsêàsêe⁄>±s¡T

ªªô|[fl |ü⁄≥Tº|üPs√«‘·Ôsê\Tµµ nH |ü⁄düÔø£+ Áyêdæ dü+#·\q+ ø£*–+#ês¡T.

ªªø£$sêEµµ Á‹|ü⁄s¡H˚ì sêeTkÕ«$T#Í<ä]>±s¡T ªª$yêVü≤$~Ûµµ nH˚ ù|s¡T‘√

dü+düÿs¡D $yêVü≤$~Û $<ÛëHê\qT ‘Ó*ù| |ü⁄düÔø£+ ÁyêXÊs¡T. uÛ≤s¡rj·T

dü+düÿ èøÏ nqT>∑TD+>±, ‘·s¡‘·sê\qT+∫ eTq≈£î dü+Áø£$T+∫q ªª$yêVü≤

Á|üÁøÏj·Tµµ Àì $X‚cÕ\qT yÓ’<ä XÊÁd”Ôj·T $es¡D\‘√bÕ≥T eTq |üPs¡T«\

Äø±+ø£å\qT, |üs¡e÷sêú\qT, n+‘·sêsêú\qT H˚Ï ‘·sêìøÏ ns¡úeTj˚T´˝≤

#·ø£ÿì XË’*˝À ‘Ó*j·T#dæq l kÕ~Hì s¡+>±sêe⁄>±s¡T n_Ûq+<ä j·TT\T.

&Üø£ºs¡T bÕÏã+&É¢ <äøÏåD≤eT÷]Ô M.D

#Ó’‘·q´y˚~ø±<Ûä ≈£åî&ÉT, ‘ÓHê*.‘ÓHê*

1`11`2008^‘êq]‡+>¥ôVAyéT

7ªª$yêVü≤|ü<ä∆‹µµ øÏ ` n_ÛÁbÕj·TeTT

l kÕ~H˚ì s¡+>±s¡e⁄>±]#˚ s¡∫+|üã&çq á Á>∑+<∏äeTTqT |ü]o\Hê ‘·àø£eTT>±

|ü]ƒ+∫‹ì. á Á>∑+<∏äeTT ù|s¡T ô|+&ç¢dü+<ä&ç (dü+ãs¡+) nqT≥ ø£+f… $yêVü≤|ü<ä∆‹ nqT≥jT

düeT+»düeTT>± qT+&ÉTqì uÛ≤$+‘·TqT.

Ç|üŒÏes¡≈£î »s¡T|üã&ÉT ô|+&碑·+‘·T˝À #·~y XÀ¢ø£eTT\T, eT+Á‘·eTT\T dü+düÿ è‘·uÛ≤wü À

qT+&ÉT≥e\q e<Ûä÷es¡T\≈£î>±ì, ô|+&ç¢ì #·÷#·T ô|<ä›\≈£î>±ì yêÏ ns¡úeTT ‘Ó*j·Tq+<äTq

n~ ˇø£ ne´ø£Ô ÁøÏj·T>± e÷Á‘·y˚T »s¡T|üã&ÉT#·Tqï~.

l s¡+>±sêe⁄>±s¡T ô|+&ç¢|ü<ä∆‹˝À »s¡T|ü⁄ Á|üÁøÏj·T\qT >∑÷]à nHø±Hø£ $wüj·TeTT\qT

ùdø£]+∫ yêÏ |üPsê«|üs¡eTT\T, |ü⁄≥Tº|üPs√«‘·Ôs¡eTT\T, düs¡fi¯yÓTÆq yê´eVü‰]ø£uÛ≤wü À á

$<ÛäeTT>± $es¡eTT>± Áyêj·T&É+ $TøÏÿ* eTT<ëeVü≤eTT, n‘· +‘· Á|üjÓ÷»qø£s¡eTT.

Ç+<äT˝À nwüº$<Ûä$yêVü≤eTT\qT >∑÷]Ãj·TT $|ü⁄\eTT>± Áyêdæ]. ø=ìï $<˚X¯

$yêVü≤|ü<ä∆‘·T\qT ≈£L&Ü ‘Ó*j·TCÒdæ]. $yêVü≤ ìs¡«Vü≤D ÁbÕs¡+uÛÑeTT qT+&çj·TT

»s¡T|üe\dæq nìï n+XeTT\qT #·ø£ÿ>± $e]+∫]. e<Ûä÷es¡T\ >∑TDo\eTT\qT u≤>∑T>±

|üØøÏå+∫ ô|+&ç¢ #˚j·TT≥≈£î ìs¡ísTT+#·T≥ »s¡T|ü⁄≥ $TøÏÿ* ÁX‚jÓ÷<ëj·Tø£eTì Áyêdæ].

nHø£ ÁbÕ+‘·eTT\˝À »s¡T|üã&ÉT, bÕÏ+#·ã&ÉT ÁbÕ+rj·T Ä#ês¡eTT\qT ≈£L&Ü $e]+∫].

eTTK´eTT>± ô|+&碑·+‘·T˝À »s¡T|üã&ÉT $$<Ûä n+X¯eTT\T`Á|üÁøÏj·T\T e<Ûä÷es¡T\≈£î

#·ø£ÿ>± uÀ<Ûä|ü&ÉTq≥Tº ‘Ó*j·TCÒdæ]. nìï+ÏøÏ $T+∫ yÓ’~ø£ $yêVü≤ Á|üÁøÏj·T\T yêÏì

»s¡T|ü⁄q|ü⁄&ÉT e<Ûä÷es¡T\# #sTT+#·T Á|üe÷DeTT\T, >∑èVü≤düú<Ûäs¡àeTT\T, yê]>±s¡Ωdüú Jeq

kÕ|òü\´eTTq≈£î $TøÏÿ*>± ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉTqì H=øÏÿ eø±ÿDÏ+∫].

Ç+<äT bı+<äT|üs¡∫q $wüj·TeTT\ìïj·TT, e<Ûä÷es¡T\πø ø±ø£, ô|<ä›\≈£î ≈£L&Ü

‘Ó*j·T&É+e\q yês¡T ‘·eT |ü⁄Á‘·, |ü⁄Á‹ø£\≈£î düeTs¡úe+‘·eTT>± ô|+&ç¢+&ÉT¢ »s¡T|ü⁄ø=qT≥≈£î

á Á>∑+<∏äeTT ø£s¡B|æø£>± qT|üjÓ÷>∑|ü&ÉTqT.

l s¡+>±sêe⁄>±s¡T eT]ø=+‘· ø£èwæ#dæ, sTT≥Te+Ï ñ‘·ÔeTÁ>∑+<∏äeTT \qT eT]ø=ìï+Ïì

eTT+<äT eTT+<äT sTT+ø£qT Áyêj·Te\dæq~>± ø√s¡T#·÷ n+<äT\≈£î |üs¡yTX«s¡Tì nqTÁ>∑Vü≤eTT

düs¡«<ë \_Û+#·e\j·TTq˙ ø√s¡T#·THêïqT.

sê$ yÓ+ø£≥sêe⁄ (]f…ÆsY&é) ôV≤&Üàwüºs¡T M.P.R.E.S

yÓ’~ø£ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT, eϺ #Ós¡T≈£Ls¡T

>∑T+≥÷s¡Tõ˝≤¢.

‘ÓHê*

30`10`2008

8

X¯‘êj·TTcÕàHéuÛÑe

s¡#·sTT‘· l kÕ~H˚ì s¡+>±sêe⁄>±s¡T Hê≈£î #ê\s√E\qT+&ç

|ü]#·j·TeTT. yê] ∫qï≈£îe÷s¡T&ÉT ∫ˆˆ sê<Ûëø£èwüí≈£î ô|+&ç¢#˚XÊqT. Hê≈£î

Ms¡T Áyêdæq ªªô|+&ç¢dü+<ä&çµµ ($yêVü≤|ü<ä∆‹) ‘·+‘·T |ü⁄düÔø£eTTsTT∫à #·~$

‘·eT neT÷˝≤´_ÛÁbÕj·TeTT Áyêj·TeTì]. Ä ô|+&ç ¢|ü ⁄dü Ôø £eTT

#·<äTe⁄#·T+&É>± y˚TeTT #˚j·TT#·Tqï ô|+&ç¢+&É¢e˝… nìï Á|üÁøÏj·T\T

#ê˝≤#·ø£ÿ>± Á|ü‘·´ø£åeTT>± #·÷#·T#·Tqï≥T¢>±, eT~>=*ù| $<ÛäeTT>±

ÁyêXÊs¡T. á ô|+&ç¢dü+<ä&ç |ü⁄düÔø£eTT˝À Á|ü‹|òüT≥ºeTT, Á|ü‹düìïy˚X¯eTT,

Á|ü‹ÁøÏj·T Ä<ä´+‘·eTT düTeT<ÛäTs¡eTT, eTH√Vü≤s¡eTT, eTH√»„eTT>±

s¡+>±sêe⁄>±s¡T ÁyêXÊs¡T. á ô|+&ç¢|ü⁄dü Ôø£eTT #ê˝≤ u≤>∑Tqï~.

n_Ûq+<ä j·TT\T s¡+>±sêe⁄>±s¡T. Á|ü‹|òüT≥ºeTTq≈£î, Á|ü‹düìïyXeTTq≈£î,

Á|ü‹dü+<äs¡“¤eTTq≈£î ˇø£<ëìø=ø£Ï rdæb˛ì $<ÛäeTT>± $es¡D>±,

$|òü\+>± ÁyêXÊs¡T. Ç+<äT˝À yÓ ’~ø£ $yêVü≤ |ü<ä ∆‹qqTdü]+∫

Áyêj·Tã&çq≥T¢ ‘Ó*j·TT#·Tqï~. á ô|+&ç¢|ü⁄düÔø£eT+‘ê Ç<=ø£ eTs¡T|ü⁄sêì

eTs¡∫b˛ Òì ˇø£ eT<ÛäTs¡eTH√»„ |òüT≥ºeTT. ˇø£ düTeT<ÛäTs¡ dü+<˚X¯eTT.

Ç~ Á|ü‹yêì Ç+Ï˝À e⁄+&É‘·–q |ü⁄düÔø£eTT. Á|ü‹ |ü⁄s√Væ≤ ‘·Tq≈£î

(Ä#ês¡T´q≈£î) Vü≤düÔuÛÑ÷wüDeTT ø±>∑\<äT.

Ç+‘· eT<ÛäTs¡eTT>± ô|+&ç¢dü+<ä&ç |ü⁄düÔø£eTT Áyêdæq s¡#·sTT‘· l kÕ~Hì

s¡+>±sêe⁄qT n_Ûq+~+#·T#·÷, Äos¡«~+#·T#·÷, M]ì, M] ≈£î≥T+ã

düuÛÑT´\qT Ä düπs«X¯«s¡T&ÉT Äj·TTsês√>∑ uÛÀ>∑uÛ≤>∑ eTT*∫à ø±bÕ&ÉT>±ø£!

nì ÁbÕ]ú+#·T#·THêïqT.

‘ÓHê*

30`10`2008

Á|ü‘ê|ü–] yÓ+ø£≥s¡eTDXÊÁdæÔ

|ü⁄s√Væ≤‘·T\T, |ü⁄≤ºyê]M~Û ∫es¡,

Hê»s¡Tù|≥, ‘ÓHê*`522201.

9n+øÏ‘·eTT

kÕø屑·TÔ bÕs¡«r|üs¡y˚TX¯«s¡ dü«s¡÷|ü⁄˝…’q lXË’\ eT*¢U≤s¡T®q

<ä+|ü‘·T\≈£î, uÛÑÁ<ëÁ~ d”‘êsêeTT\ <ä+|ü‘·T\≈£î, ø£*j·TT>∑ <Ó’e+

‹s¡T|ü‹ l y˚+ø£fÒX¯«s¡ kÕ«$T |ü<ëàe‹ <ä+|ü‘·T\≈£î, düVü≤ÁkÕ~Ûø£

e+<äqeTT\‘√ n+øÏ‘· $T∫Ãq~.

ø£è‘·»„‘ê_Ûe+<äqeTT\T

mHêïfi¯flqT+&√ á ô|+&ç¢dü+<ä&ç ($yêVü≤|ü<ä∆‹) |ü⁄düÔø£eTT Áyê<ë›eTqT ø=qï ø√]ø£

HÓs¡y]q+<äT\≈£î <ÛäqT´&ÉqT. ô|+&ç¢ sêÁ‹ »]>∑qq÷, |ü>∑\T »]–qq÷ ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘·eTTH

#·÷|ü⁄‘·THêïs¡T. |ü>∑\T ô|+&ç¢ »]–q Á|ü‘· ø£å <Ó’eyÓTÆq l dü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì <äs¡ÙqeTT#sTT+#·T≥

düeT+»düeTT, <Ûäs¡àeTT ø£<ë ! |ü>∑Ï ô|+&ç¢ À ≈£L&Ü ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTTH˚

#˚sTT+#·T#·THêïs¡T. BìøÏ ø±s¡D+ ‘Ó*j·T<äT. á ô|+&ç¢dü+<ä&ç (‘·+‘·T) ˝À 1. yÓ’~ø£ 2.

dü+düÿs¡D 3. kÕ+Á|ü<ëj·T 4. Ä<ÛäTìø£ (˝ÖøÏø£) $yêVü≤ düy˚Tàfi¯q dü$TàÁ•‘· |ü<ä∆‘·T\T

ø£\e⁄. á Á>∑+<∏ä s¡#·q≈£î ñ|üj·TTø£Ô Á>∑+<∏äeTT\T, s¡#·sTT‘·\T 1. leT‘Y <äj·÷q+<ä

düs¡dü«r kÕ«MTJ` yÓ’~ø£ $yêVü≤$~Û 2. nqTyê<ä≈£î\T |ü+&ç‘· l (ø±eP]) >√|ü<˚eXÊÁdæÔ

` dü+kÕÿs¡$~Û 3. Ä#ês¡ bÕ\&ÉT>∑T X‚cÕ#·\es¡à`yÓ’~ø£$yêVü≤ ‘·‘·Ô« Á|üø±•ø£ 4. ø£$sêE

Á‹|ü ⁄s ¡H ˚ì sêeTkÕ«$T#Í<ä]`$yêVü≤$~Û 5. d ü‘ ·TŒs√Væ≤‘ ·T\T |æqïeTH˚ì

k˛eTj·T´es¡à`yÓ’~ø£$yêVü≤$~Û eT]j·TT dü+düÿs¡D $yêVü≤B|æø£ 6. &Üø£ºs¡T yÓ\>±

yÓ+ø£≥|üŒj·T´`eTq yês¡dü‘·«eTT 7. áHê&ÉT ô|[fl|ü+~]\T yÓTT<ä\>∑T Á>∑+<∏ä s¡#·sTT‘·\≈£î,

sTT+<äT n_ÛÁbÕj·TeTT\T Áyêdæq &Üø£ºs¡T bÕÏã+&É¢ <äøÏåD≤eT÷]Ô>±]øÏ, yÓ’~ø£ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T

l sê$yÓ+ø£sêj·Tes¡à>±]øÏ, yÓ’~ø£ |ü⁄s√Væ≤‘·T\T Á|ü‘ê|ü –] yÓ+ø£≥s¡eTDXÊÁdæÔ >±]øÏ Hê

ø£è‘·»„‘ê_Ûe+<äqeTT\T. ô|+&ç¢dü+<ä&ç |ü⁄düÔø£eTTqT n+<äeTT>±, düø±\eTT˝À eTTÁ~+∫

sTT∫Ãq ø°]Ô Ä|òtôdŸ Á|æ+≥sY‡`‘ÓHê* yê]øÏ Hê e+<äqeTT\T.

Ç+ø£qT á ô|+&ç¢dü+<ä&ç |ü⁄düÔø£eTT˝À #s¡Ã<ä–q $wüj·TeTT\T, Á|üÁøÏj·T\T, Òø£ |ü⁄düÔø£eTT

>∑T]+∫ MTMT n_ÛÁbÕj·TeTT\T ‘Ó*j·T#dæq eT*eTTÁ<äD˝À #s¡Ã>∑\yê&ÉqT. á |ü⁄düÔø£eTT

uÛÑ$wü ‘Y e<Ûä÷es¡T\≈£î, e<Ûä÷es¡T\≈£î, e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î, |ü⁄s√Væ≤‘·T\≈£î, bÕsƒ¡ø£

eTVü‰X¯j·TT\≈£î m+‘· ñ|üjÓ÷–|ü&çqqT Hê ø£èwæ dü|òü\yÓTÆq≥T¢ uÛ≤$+#Ó<äqT.

‘ÓHê*

1`11`2008ªªuÛ≤cÕ Á|üMDµµ kÕ~H˚ì s¡+>±sêe⁄ m+.m.

s¡#·sTT‘·. ôd˝Ÿ : 99490 52849

10

$wüj·Tdü÷∫ø£

1. ô|+&É¢+fÒ? 15

2. $yêVü≤eTT\T mì$T~ s¡ø£eTT\T 17

3. eTqTe⁄≈£î eTqùd ø±<äT ej·Tdü÷ Á|ü<Ûëqy˚T 21

4. u≤\´$yêVü≤eTT\ Á|üy˚X¯eTT 22

5. $<˚X¯eTT\˝ÀqT 23

6. ô|+&ç¢ |ü$Á‘·‘· ˇø£fÒ nsTTHê |ü<ä∆‘·T Òy˚s¡T 24

7. uÖ<ä∆ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT˝À m˝≤e⁄qï~? 24

8. #Ó’ j·TT\ |ü<ä∆‹ 25

9. j·T÷<äT\ Ä#ês¡eTT\T @eT+≥THêïsTT 26

10. >∑èVü≤kÕúÁX¯eT <Ûäs¡àeTTqT #êfÒ $yêVü≤eTôVA‘·‡eeTT 27

11. ãTTDÁ‘·j·TeTTq≈£î $eTTøÏÔ $yêVü≤y˚T 29

12. <Ûäsêàs¡∆ø±eT yÓ÷ø£åeTT\≈£î sTT<˚u≤≥ 29

13. ø£+ÏøÏ+|ü⁄ dü+düèÿr dü+Á|ü<ëj·÷\ y˚Tfi¯$+|ü⁄ 30

14. kÕs¡«Á‹ø£ dü+‘√wüeTT ` dü+ãs¡eTT 31

15. #·‘·Ts¡T\T, #· À≈£îÔ\T, düs¡<ë\ |üs¡<ë\T 31

16. Á|üj·÷ùd nsTTq Á|üyÓ÷<ä+C≤dæÔ 32

17. e<Ûä÷es¡T\ nH˚«wüDÒ n‘· +‘· ø°\ø£eTT 33

18. ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T 34

19. ‘ê+ã÷\eTT\T |ü⁄#·TÃø=qT≥ Òø£ ∫q\|òüTïeTT\T 35

20. es¡Tì \ø£åDeTT\T 36

21. e<ÛäTe⁄ \ø£åDeTT\T 37

22. X¯óuÛÑ+ø√πs düTeTTVüAs¡ÔeTT eTT#·Ã≥T¢sTT$ 37

23. düTeTTVüAs¡ÔeT+fÒ 37

24. X¯‘·|ü<ÛäÁu≤Vü≤àDeTT #Ó|æŒq~ 38

25. $yêVü≤eTTq≈£î eT+∫$ 38

ù|J HÓ+.

1126. |ü+#·ø£s¡Væ≤‘·eT+fÒ 39

27. X¯óuÛÑ ÒK\T ` ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T 41

28. n+>∑s¡+>∑yÓ’uÛÑe+>± ô|+&ç¢ @sêŒ≥T¢ 42

29. \>∑ï|ü⁄ (ô|+&ç¢) s√E 42

30. qT~Ïq ø£fi≤´D‹\ø£eTT ~<ä›s¡T>± 43

31. H˚bÕ\T˝À... 45

32. nHê~>± 45

33. ô|+&ç¢|ü+~Ï À |ü#·Ã<äqeTT e÷$T&Ü≈£î ‘√s¡DeTT 46

34. e÷$T&Ü≈£î ‘√s¡Dy˚T m+<äT≈£î ø£≥ºe …qT? 47

35. <˚e‘·\ ÄodüT‡\T 47

36. Äj·TTπs«<ä <Ûäs¡àeTT\T 48

37. qU≤K+&ÉqeTT (ø±fi¯fl>√fi¯ófl rj·TT≥) 49

38. es¡T&ÉT ‘·s¡*yÓfi¯fl≥eTT 50

39. e<Ûä÷es¡T\ ns¡#˚‘·T\≈£î, ø±fi¯fl≈£î, >√fi¯fl≈£î >√]+≤≈£î 51

40. >√]+≤≈£î kÂuÛ≤>∑ ∫Vü≤ïeTT 51

41. >√]+≤≈£î≈£î sê»kÕúHé<˚ nÁ>∑kÕúqeTT 53

42. >√]+≤≈£î˝À Wwü<ä>∑TD≤\THêïsTT 53

43. u≤wæø£eTT\T 53

44. <äèwæº<√wü ìyês¡D≈£î 54

45. $&ç~ >∑èVü≤eTT 55

46. es¡|üP» 56

47. eT<ÛäT|üs¡ÿeTT 56

48. yÓ’<ä <Ûäs¡àeTT\T 57

49. s¡øå± ã+<ÛäqeTT 58

50. j·TCÀ„|üM‘·eTT 58

51. >öØ<˚$ |üP» 60

12

52. ø£fi≤´Dy˚~ø£ e<ä›≈£î 60

53. Ä<ëq+ uÛÑ÷eT+&É\+ <ëq+#˚ùdÔ e#˚à |òü ≤ìøÏ düe÷q+ 61

54. ø£Hê´<ëq+ >=|üŒ‘·qeTT 62

55. dü‘· ˝Àø£ ìyêdüeTT 62

56. q÷s¡T j·TC≤„\ |òü\eTT 62

57. ø£Hê´<ëq+ m˝≤ #˚kÕÔs¡T? 63

58. Ç<ä›s¡÷ |üs¡y˚TX¯«s¡ dü«s¡÷|ü⁄ Ò 64

59. ø£Hê´<ëq d”«ø±s¡eTT 64

60. ø£Hê´<ë‘·\T 65

61. ø£Hê´<ë‘·\ ÁbÕs¡úq 66

62. düTeTTVüAs¡ÔeTT 66

63. J\ø£i¿ u…\¢eTT n+fÒ #·÷|ü⁄\T ø£*dæq X¯óuÛÑy˚fi¯ 67

64. ø£fi≤´Dy˚~ø£ô|’H˚ ‘=*#·÷|ü⁄ 68

65. jÓ÷>∑XÊgeTT @eT+≥T+<ä+fÒ? 69

66. Äs√>∑ <Ûäs¡àeTT\T 70

67. J\ø£i¿ u…\¢eTT 70

68. e<Ûä÷es¡T\≈£î ‘·\+Áu≤\ ã≥º\T 71

69. y˚Tfi¯‘êfi¯eTT\T 72

70. e<Ûä÷es¡T\ Á|üe÷DeTT\T 73

71. e<Ûä÷es¡T\ ‘=*düŒs¡Ù 74

72. e<Ûä÷es¡T\ X¯óuÛÑ<äèwæº 74

73. e÷+>∑fi´<Ûës¡D 75

74. eT+>∑fi¯dü÷Á‘·+ eTVü‰dü÷Á‘·eTT 76

75. e÷+>∑fi¯ eTT\˝À nH˚ø£ s¡ø£eTT\T 77

76. nø£å‘·\T 79

77. ‘·\+Áu≤\T 81

1378. ÁãVü≤àeTT&ÉT\T 82

79. n–ïÁ|ü‹wüº, Á|ü<äøÏåDeTT\T 82

80. bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT 83

81. |üP\<ä+&É\T 84

82. •˝≤s√Vü≤DeTT (düHÓïø£\T¢ ‘=≈£îÿ≥) 84

83. πøX$yÓ÷#·q 85

84. dü|üÔ|ü~ (@&É&ÉT>∑T\T q&ÉT#·T≥) 85

85. eTf…º\T, |æ Ò¢fi¯ófl 87

86. e<Ûä÷es¡T\≈£î #·~$+|ü⁄\T 88

87. e<Ûä÷es¡T\ »\Áø°&É\T 89

88. l dü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì dü+<äs¡ÙqeTT 89

89. Á<ÛäTeqø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT 90

90. ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT 90

91. ndü\T ns¡T+<Ûär mes¡T? 92

92. n|üŒ–+‘·\T (n+|üø£eTT\T) 93

93. s¡T m]–+|ü⁄ 94

94. n‘·Ô>±]+≥ Áø=‘·Ôø√&É*øÏ ø=+&É+‘· >ös¡eeTT 95

95. l dü‘· Hêsêj·TDkÕ«$Tyê] Áe‘·eTT 96

96. >∑sꓤ<ÛëqeTT (XÀuÛÑqeTT) 96

97. |ü<äVü‰s¡Ts√E\ |ü+&ÉT>∑ 97

98. es¡Tì ‘·s¡|ü⁄yês¡T Á|ü<ëqeTT˝À ‘˚e\dæq$ 98

99. es¡Tì ‘·s¡|ü⁄yês¡T ô|+&ç¢e<ä›≈£î ‘˚e\dæq$ 98

100.l dü‘· Hêsêj·TD kÕ«$T yê] Áe‘·eTTq≈£î ø±e\dæq$ 98

14

kÕ~H˚ì sê<Ûëø£èwüí _.m.

bÕ¢Ÿ HÓ+. 327c, 5e …’qT, eTVü‰‘êà>±+BÛ ÄÀq>∑sY, k˛eTdüT+<äs¡bÕ …+ (b˛düTº)

‘ÓHê* eT+&É\+, >∑T+≥÷s¡T õ˝≤¢. ôd˝Ÿ : 99490 52849

XÀ¢ ˆ yê>∑sêú$e dü+|üŒøöÔ yê>∑sêú Á|ü‹|ü‘·Ôj˚T

»>∑‘·' |æ‘·sö e+<˚ bÕs¡«r|üs¡y˚TX¯«söˆˆ

XÀ¢ ˆ X¯óø±¢+ãs¡<Ûäs¡+ $wüßí+ X¯•es¡íyéT #·‘·Ts¡T“»yéT

Á|üdüqï e<äq+ <Ûë´j˚T‘Y düs¡« $|òüTÀï|üXÊ+‘·j˚Tˆˆ

XÀ¢ ˆ ‘·<˚e\>∑ï+ düT~q+ ‘·<˚e ‘êsêã\yéT

#·+Á<ä ã\yéT ‘·<˚e $<ë´ã\yéT <Ó’eã\yéTˆˆ

‘·<˚e \ø°å à|ü‘˚ ‘˚+Á|òæT j·TT>∑+ düàsê$Tˆˆ

XÀ¢ ˆ C≤qø±´' ø£eT˝≤ ø£eT˝≤+»* |ü⁄fÒj·÷' |ü<äàsê>±sTT‘ê'

q´kÕÔsê|òüTeeTdüÔπø#· $\dü‘·Tÿ+<ä Á|üdü÷HêsTT‘ê'

ÁdükÕÔ XÊ´eT\ ø±j·Tø±+‹ ø£*‘ê'j·÷' Ç+Á<ä ˝≤sTT‘ê'

eTTø±ÔkÕÔ X¯óuÛÑ<ëuÛÑe+‘·T uÛÑe‘ê+ lsêeTyÓ’yêVæ≤ø±'ˆˆ

XÀ¢ ˆ ly˚+ø£≤Á~ ì\j·T' ø£eT˝≤ø±eTTø£' |ü⁄e÷Hé

nuÛÑ+>∑Ts¡ $uÛÑ÷‹ s¡ïdüÔs¡+>∑ j·T‘·T eT+>∑fi¯yéTˆˆ

XÀ¢ ˆ lsêeT|ürï »qø£dü |ü⁄Ár d”‘ê+>∑Hê düT+<äs¡ ø√eT˝≤+^

uÛÑ÷>∑s¡“¤C≤‘ê uÛÑTeHÓ’ø£e÷‘ê e<Ûä÷ esêuÛ≤´+ es¡<ëuÛÑe+‘·Tˆˆ

ô|+&É¢+f… ...

ô|+&É¢+fÒ q÷πsfi¯fl |ü+≥. @&É&ÉT>∑T\ nqTã+<Ûä+ ô|+&ç¢. @&ÉT»qà\

nqTsê>∑ã+<Ûä+ ô|+&ç¢. ¬s+&ÉT eTqdüT\ q÷πsfifl ã+<Ûä+ ô|+&ç¢. n+‘·T Òì

nqTã+<Ûä+ ô|+&ç¢. ø£ìô|+∫q yê]ì eTT]|æ+∫ eT]|æ+#˚~ ô|+&ç¢.

$&çb˛ì nqTã+<Ûä+ ô|+&ç¢ ¬s+&ÉT Vü≤è<äj·T ≈£îdüTe÷\ düT>∑+<Ûä+ ô|+&ç¢.

ô|+&ç¢ dü+<ä&ç($yêVü≤ |ü<ä∆‹)

15¬s+&ÉT eTqdüT\ ns¡ú+ |üs¡e÷s¡ú+ ô|+&ç¢. ¬s+&ÉT J$‘·eTT\ Áù|e÷qTsê>±\

n*¢ø£ù|πs ô|+&ç¢. ¬s+&ÉT ≈£î≥T+ãeTT\ dü+‘·è|æÔ ø=qkÕ–+ù| ô|+&ç¢.

XÊ+‹ kÂuÛ≤>∑ eTT\ ñ<䓤yêìøÏ dü+dæ<ä∆‘ ô|+&ç¢. ô|+&É¢+fÒ πøe\+ XÊØs¡ø£

dü+ã+<ÛäeTT, u≤<Ûä ‘·\ |ü+»s¡eTT e÷Á‘·y˚T ø±<äT. ªHêµ nqï ‹j·T´ì

uÛ≤eqqT ø£\T>∑CÒùd ≈£î≥T+ãeTTqT @s¡Œs¡#·Tø=H k˛bÕqeTT nì uÛ≤eeTT.

ô|+&É¢+fÒ Ç<ä›] eTqTwüß´\ eT<Ûä , ‘·<ë«sê ¬s+&ÉT ≈£î≥T+ãeTT\ eT<Ûä

@s¡Œ&˚ ã+<ÛäeT˙, |üs¡düŒs¡ $XÊ«düeTT\T, >ös¡e eTsê´<ä\T, düVü≤qeTT,

kÕqTuÛÑ÷‹, zs¡TŒ yÓTT<ä …’q |ü⁄Hê<äT\ MT<ä ì]à‘·eTjT´ n+<ë\ kÂ<ÛäeTì

uÛ≤eeTT.

á ô|+&ç¢H H&ÉT 1. ô|[fl 2. $yêVü≤eTT 3. ø£fi≤´DeTT 4.|ü]Dj·TeTT

5. bÕDÏ|”&ÉqeTT 6. bÕDÏ Á>∑Vü≤DeTT 7. ñ<ë«Vü≤eTT 8. ñbÕj·TeTT 9.

|ü]Á>∑Vü≤eTT 10. eTqTe⁄ nqT |ü~ù|s¡¢‘√ ≈£L&Ü |æ\T#·T#·THêïs¡T. ªyÓsTT´

nã<ë∆ ≤&ç ˇø£ ô|+&ç¢ #ÓsTT´µ nqï kÕyÓT‘· bÕ‘·ø±\|ü⁄~. J$‘ê+‘·eTT

ø=qkÕ–+#·e\dæq ø£\sTTø£ ø£qTø£ ‘Ó*dæq$ ‘Ó*dæq≥T¢, ñqï$ ñqï≥T¢

#Ó|æŒ |üs¡düŒs¡ n+^ø±s¡eTT\‘√, ne>±Vü≤q\‘√ ô|+&ç¢+&ÉT¢ »]|æ+∫q

jÓT&É\ XÊX¯«‘·+>± ì\∫e⁄+≤sTT. Òø£b˛‘˚ q÷πs+&ÉT¢ ø=qkÕ>∑e\dæq

ì+&ÉT J$‘·eTT qs¡ø£eTÚ‘·T+~. ô|+&É¢+fÒ me]¬ø’Hê Äq+<√‘ê‡Vü≤y˚T.

me]+À¢qsTTHê »]π> eT+∫ X¯óuÛÑø±s¡ y˚T. H˚Ï ô|+&ç¢ ‘·+‘·T, $yêVü≤

|ü<ä∆‹, $yêVü≤ y˚&ÉTø£\T, |ü<ä∆‘·T\T, dü+Á|ü<ëj·÷\T yÓTT<ä\>∑T Ä#ês¡

e´eVü‰s¡eTT\T Ä+Á<Ûä <˚X¯eT+‘·≥q÷ sTT+#·T$T+#·T ˇπø $<Ûä+>±

e⁄+≤sTTe⁄+≥THêïsTT. H˚Ï ô|+&ç¢ Ä#ês¡ e´eVü‰s¡eTT\qT >∑÷]Ã

‘Ó\TdüT≈£î+<ëeTT.

|üPs¡«eTT ô|+&ç¢+&ÉT¢ nsTT<äT s√E\TbÕ≥T Ä&É+ãs¡+>± #ôd&çyês¡≥.

H&ÉT nsTT<äTs√E\˝À ô|+&ç¢ ìXÃj·T+ #düTø=ì ô|+&ç¢+&ÉT¢ #j·TT#·THêïs¡T.

16

ô|+&É¢+fÒ n‹ |ü$Á‘·yÓTÆq ø±s¡ Áø£eTeTT. eTôVAqï‘· yÓTÆq~. e÷qe⁄ì

eTqT>∑&É≈£î #ê˝≤ eTTK´yÓTÆq~. n+<äTπø ªªy˚TπsC…dt ÄsY y˚T&çHé ôV≤yÓHéµµ

nì nHêïs¡T. ô|+&ç¢+&ÉT¢ dü«s¡Z+˝À ìs¡ísTT+#· ã&É‘êj·T≥. n+<äTπø

ˇø£] Ä* ˇø£]øÏ ø±<äHÓ<äs¡T.

XÀ¢ ˆ ø£Hê´es¡sTT‘˚ s¡÷|ü+ e÷‘ê$‘·Ô+, |æ‘êX¯‘·yéT

u≤+<Ûäyê' ≈£î\$T#·Ã¤+‹, eTècÕºqï$T‹ πs»Hê'ˆˆ

ø£q´es¡Tì n+<äeTT, ‘·*¢<ÛäqeTT, ‘·+Á&çôVA<ë, ã+<ÛäTe⁄\T ≈£î\eTT,

‘·~‘·s¡T\T wüßwæº>± eTècÕºqï uÛÀ»qeTT ø√¬s<äs¡T. Væ≤+<ä÷ dü+kÕÿs¡eTT\˝À

$yêVü≤eTT n‹ eTTK´yÓTÆq~. Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. ãTTπ>«<ä+ |ü<√eT+&É\+˝Àì

$yêVü≤ dü÷ø£Ô+˝À Bìì >∑T]+∫ nH˚ø£ es¡íq\THêïsTT. n<äs¡«Dy˚<ä+˝À

$yêVü‰ìøÏ dü+ã+~Û+∫q ø£s¡Ôe´uÀ<Ûä $|ü⁄\+>± e⁄qï~. n+<äTπø y˚<ä

düeTà‘·yÓTÆq $yêVü≤+ n‘·T´qï‘·yÓTÆq<äì #Ó|ü⁄‘ês¡T eTq ô|<ä›\T.

ãTTπ>«<ä+˝Àì $yêVü≤dü÷ø£Ô+˝À $yêVü≤<Ûäsêàìï >∑T]+∫ n<äT“¤‘·+>±

e]í+#ês¡T.

$yêVü≤eTT\T mì$T~ s¡ø£eTT\T :

XÀ¢ ˆ Áu≤Vü≤à<Ó’edüÔ <ÛÓ’yês¡ ÁbÕC≤|ü‘· düÔ<Ûë düTs¡'

>±+<Ûäs√«sêø£å düdüXË’Ãe ô|’XÊ#· nwüºyÓ÷ n<ÛäeT'ˆˆ

1. Áu≤Vü≤à´eTT 2. <Ó’eeTT 3. Äs¡eTT 4. ÁbÕC≤|ü‘· eTT 5. ndüTs¡eTT

6. >±+<Ûäs¡«eTT 7. sêø£ådüeTT 8. ô|’XÊ#·eTT nì ô|+&ç+&ÉT¢ mì$T~

s¡ø£eTT\T ø£\eì eTqTdüèà‹ e\q <Ó*j·TT#·Tqï~. MÏ À¢ @<√ø£ |ü<ä∆‹˝À

ô|+&ç+&ÉT¢ »s¡>∑&ÉeTT |ü⁄sêD≤˝À¢qT, ø±yê´˝À¢qT eTq+ >∑eTì+#·e#·TÃqT.

1. Áu≤Vü≤à´eTT:`

XÀ¢ ˆ Ä#êÃ<ä #ês¡Ã sTT‘ê«#· ÁX¯ó‹o\e‘˚ dü«j·T+

ÄVüAj·T<ëq+ ø£q´j·÷ Áu≤ôVAà<Ûäs¡à' Á|üø°]Ô‘·'ˆˆ (eTqT 3 Ä 22 XÀ¢)

17düÁ|ües¡Ôq‘√ yÓT*π> es¡T&ÉTì nH˚«wæ+∫ n‘·ìøÏ $\TyÓ’q

ÄuÛÑs¡D≤\‘√ n\+ø£]+∫q ø£q´qT ÄyÓT ‘·+Á&ç ø£Hê´<ëq+ #kÕÔ&ÉT.

BH˚ï Áu≤Vü≤àeTT n+≤s¡T. á |ü<ä∆‘·T\ìï+Ï ÀøÏ $•wüºyÓTÆq<äì,

ñ‘·ÔeTyÓTÆq<äì XÊgø±s¡T\T #Ó|ü⁄‘·THêïs¡T.

2. <Ó’eeTT:`

XÀ¢ ˆ j·TCÒ„ ‘·Te‘·‘˚ düeT´>∑è‹«CÒ ø£s¡à≈£îs¡«‘˚

n\+ø£è‘· düT‘ê <ëq+ <Ó’e+ <Ûäs¡à+ Á|ü#·ø£å‘ˆˆ (eTqT3 Ä24XÀ¢)

$kÕÔs¡eT>∑T j·T»„ ø±s¡´eT+<äT j·T»„ ø£s¡à\qT q&É|ü⁄#·T+&É

ãTT‹«Eì n\+ø£]+∫ n\+ø±s¡ j·TT≈£îÔsê\>∑T ø£q´qT sTT#·TÃ≥

<Ó’e $yêVü≤eTì ô|<ä›\T C…ô|Œ<äs¡T.

3. Äs¡ $yêVü≤eTT:`

XÀ¢ ˆ @ø£+>√ $T<ÛäTq+ <˚«yê esê<ë <ëj·T<Ûäs¡à‘·'

ø£Hê´Á|ü<ëq+ $~Ûe<ë‘√Œ <Ûäs¡àdü‡ñ#· ‘˚ ˆ (eTqT3Ä29XÀ¢)

ˇø£ Äe⁄ ˇø£ ÄuÀ‘·T ø£*dæ (»+≥) >√$T<ÛäqeT>∑TqT. nϺ

>√$T<ÛäTqeTT ˇø£Ï>±ì, ¬s+&ÉT $T<ÛäTqeTT\T>±ì es¡Tì e\q

|ü⁄#·TÃø=ì <Ûäs¡à|üPs¡«ø£eTT>± ø£q´qT Á|ü<ëqyÓTTqs¡TÃ≥ n~ Äs¡

$yêVü≤eTT. Ç+<äT˝À Äe⁄\qT Çe«≥eTT ø£Hê´X¯ó\ÿeTT˝≤>±H˚

ø£ìŒ+∫qqT yêÏì rdæø=H˚~ j·T»„j·÷>±<äT\ ø√dü+ ø£qTø£ ‘·|ü

Ò<äHêïs¡T XÊgø±s¡T\T.

4. ÁbÕC≤|ü‘· eTT:`

XÀ¢ ˆ düVüQuÖ #·s¡‘ê+ <Ûäs¡à$T‹ yê#êqT uÛ≤wü #·

ø£Hê´Á|ü<ëq j·TuÛÑ s¡Ã´ ÁbÕC≤|ü‘· $~Û'düèà‘·' (eTqT3Ä30XÀ¢)

18

ø£q´qT es¡Tì n\+ø£]+∫ j·T»„XÊ\ j·T+<äT ô|<ä›\ düeTø£åeTTq

Ms¡TuÛÑj·TT\T ø£\dæ >∑èVü≤kÕúÁX¯eT <Ûäs¡àø±s¡´eTT\qT j·T<Ûë$~Û>±

#j·TT&Éì #Ó|æŒ ñuÛÑj·TT\≈£î Á|üdüqï‘ê|üPs¡«ø£eTT>± bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT,

dü|üÔ|ü~#˚j·TT≥ ÁbÕC≤|ü‘·´eT+<äTs¡T. BìH˚ Á|üC≤|ü‹ ãTTDeTT

rs¡TÃø√e≥eTT nì ≈£L&Ü nHÓ<äs¡T. H˚Ï ô|+&ç¢+&Éìï sT÷

$<ÛëqeTTq≈£î #Ó+~qy˚.

5. ndüTs¡$yêVü≤eTT:`

XÀ¢ ˆ C≤„‹uÛÀ´Á<ä$D+ <ä‘ê«ø£Hê´jÓÆT #Ó’eX¯øÏÔ‘·'

ø£Hê´Á|ü<ëq+ kÕ«#·Ã¤+<ä + Vü‰´düTs√<Ûäs¡à ñ#· ‘˚ ˆ (eTqT3Ä31XÀ¢)

ø£q´ ‘·+Á&çøÏ>±ì, n‘·ì ‘·s¡|ü⁄yê]øÏ>±ì, ø£q´≈£î>±ì j·T<∏ëX¯øÏÔ>±

<ÛäqyÓTTdü– ôVAe÷<äT˝§q]à ø£q´qT d”«ø£]+#·T≥ ndüTs¡$yêVü≤eTT

n+<äTs¡T. ø£Hê´X¯ó\ÿ #Ûêj·T\T sTT+<äT˝À düŒwüº+>± ø£ì|ækÕÔsTT.

XÊgø±s¡T\T ø=+<äs¡T Bìì ªe÷qTwü+µ nì≈£L&Ü e´eVü≤]kÕÔs¡T. nsTT‘

n|üŒÏ˝ÀH˚ Bìô|’ #ê˝≤ $eTTK‘· e∫Ã+~. ≈£L‘·Ts¡qT neTTà≈£îqï

yê&ç eTTKeTT #·÷&Ésê<äì |ü<äà|ü⁄sêD+ |òüTÀwæ+∫q~ ≈£L&Ü. á |ü<ä∆‹

Ä≥$ø£ C≤‘·T\˝À, ø=+&ÉC≤‘·T\˝À sTT|üŒ≥øÏì ø£q|ü&ÉT‘·Tqï~.

6. >±+<Ûäs¡«$yêVü≤eTT:`

XÀ¢ ˆ Ç#·Ãj·TH√´q´ dü+jÓ÷>∑' ø£q´j·÷X¯Ã es¡dü #·

>±+<Ûäs¡«dü‡‘·T $CÒ„jÓ÷yÓTÆ<ÛäTq´' ø±eTdü+uÛÑe' (eTqT3Ä32XÀ¢)

e<Ûä÷es¡T*<ä›s¡÷ ø£]H=ø£s¡T sTTwüº|ü&ç, ô|<ä›\qTeT‹+#·ø£b˛sTTqqT

˝Òø£ |ü]dæú‘·T\T nqT≈£L*+#·ø£b˛sTTqqT ‘·eT≈£î ‘êy˚T ‘·qTe⁄qT,

eTqdüT‡qT n]Œ+#·Tø√e≤ìï >±+<Ûäs¡« $yêVü≤eT+<äTs¡T. <äTwü´+‘·,

X¯≈£î+‘·\ $yêVü≤eTT sT÷ ø√e≈£î #Ó+<äT‘·T+~.

197. sêø£ådü $yêVü≤eTT:`

XÀ¢ ˆ Vü≤‘ê«∫‘ê«#· _Û‘ê«#· Áø√X¯+r+ s¡T<ä+r+ >∑èôVA´‘Y

Á|üdüVü≤´ ø£Hê´Vü≤s¡D+ sêø£åk˛$~Û s¡T#· ‘˚ ˆ (eTqT3 Ä 33XÀ¢)

ø£q´≈£î dü+ã+~Û+∫q yê]ì z&ç+∫, yÓ÷dü–+∫, uÛÑj·Tô|Ϻ, #·+|æ

ø£q´ <äT'œ+#·T#·T+&çqqT ˝…ø£ÿ#˚j·Tø£ ã\e+‘·eTT>± rdæø=ì e∫Ã

|ü]Á>∑Væ≤+#·T≥ sêø£ådü $yêVü≤eT+<äTs¡T. ø£èwüßí&ÉT s¡TøÏàDÏì, ns¡T®qT&ÉT

düTuÛÑÁ<äqT sT÷ |ü<ä∆‹˝ÀH ô|+&ç¢ #düT≈£îHêïs¡ì eTqyês¡T ñ<ëVü≤]+#Ó<äs¡T.

á ¬s+&ÉT ñ<ä+‘·eTT\˝Àq÷ ø£q´\T ‘=\T‘· es¡Tì e\dæ e\|æ+#·T

ø=qïyêπs nqï~ >∑eTHês¡ΩeTT. @~j˚TyÓTÆq sêø£ådü, ô|’XÊ∫ø£ |ü<ä∆‘·T\˝À

»]π> ô|+&ç+&ÉT¢ sTT+#·T$T+#·T <Ís¡®q´ |üP]‘·yÓTÆqy˚. ø£ècÕís¡T®qT\qT

$TqVü‰sTT+∫‘˚ $T–*qyêÏ˝À ã\e+‘·T&ÉT ã\V”≤qT\ô|’ #˚ùd

<äT'#·s¡ \≈£î ì<äs¡ÙqeTT>±H, sTT≥Te+Ï $yêVü≤eTT\qT |ü]>∑DÏ+#Ó<äs¡T.

|ü⁄sêD≤\˝ÀqT, #·]Á‘·\˝ÀqT sTT≥Te+Ï ñ<ä+‘ê˝…H√ï #√≥T

#˚düT≈£îHêïsTT.

8. ô|’XÊ∫ø£ $yêVü≤eTT:`

XÀ¢ ˆ düTbÕÔ+ eT‘êÔ+ Á|üeT‘êÔ+ yês¡ôVAj·TÁ‘√ |ü>∑#·Ã¤‹

düTbÕ|æc º $yêôVAHê+ ô|’XÊ#·XÊÃwüºyÓ÷ <ÛäeT'ˆˆ (eTqT3Ä34XÀ¢)

ìÁ~+#·T#·TqïϺ>±ì, eT<Ûä bÕqeTT#˚ yÓTÆeTs¡∫ ˇ&É …s¡T+>∑ì Ád”Ôì

ã˝≤‘êÿs¡eTT>± dü+jÓ÷>∑eTT #˚j·TT≥ ô|’XÊ#·eTT. Ç~ nwüºeTeTT.

bÕ|æwüºeTT. ˙#ê‹˙#·eTTqT, ùV≤j·TyÓTÆq~.

1. Áu≤Vü≤à´eTT 2. <Ó’eeTT 3. Äs¡eTT 4. ÁbÕC≤|ü‘· eTT sT÷ Hê\T>∑T

$<ÛäeTT\ $yêVü≤eTT\T ñ‘·ÔeTeTT\ìj·TT Äs¡T´\ eT‘·eTT. Ç+<äTe\q

Áu≤Vü≤à´, <Ó’e, Äs¡¸, ÁbÕC≤|ü‘·´ nqã&ÉT sT÷ Hê\T>∑T $<ÛäeTT\

$yêVü≤eTT\+<äT bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT »]–qjÓT&É\ á uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\≈£î

20

»ìà+∫q dü+‘êqeTT XÊUÀ|üXÊK\T>± e]ú\¢>∑\s¡T. XÊX«‘· ø°]ÔÁ|ü‹wü\T

dü+bÕ~+#·>∑\s¡T.

eTqTe⁄≈£î eTqùd ø±<äT ej·Tdü÷ Á|ü<Ûëqy˚T :

eTq Væ≤+<ä÷ $yêVü≤j·÷≈£îº Á|üø±s¡eTT ne÷àsTTøÏ 18 @fi¯ófl,

nu≤“sTTøÏ 21 @fiófl ì+&ç‘H $yêVü≤eTTq≈£î ns¡TΩ\T>± |ü]>∑DÏ+#·e …qT.

eTTdæ¢eTT $yêVü≤ #·≥ºeTT, Ŭø’düÔe $yêVü≤ #·≥ºeTT ≈£L&Ü Ç< $wüj·TeTTqT

düŒwüºeTT>± #Ó|æŒq$. #ÓãT‘·THêïsTT. n+fÒ j·TTer j·TTe≈£î\T

XÊØs¡ø£+>±H˚ ø±ø£, e÷qdæø£+>±≈£L&Ü $ø±düeTT bı+~q ‘·s¡Tyê‘˚

ô|+&Ü¢&Ée\j·TTqqï~ MÏ Ä+‘·s¡ eTT. yêdüÔeeTTq≈£î ãTTπ>«<äø±\+˝À

≈£L&Ü sTT<˚ |ü<ä∆‹ neT\T˝À e⁄+&Ó&ç~. |üP]Ô j·Te«qeTT˝À qTqï

j·TTer j·TTe≈£î\πø n|üŒÀ¢ ô|+&ç¢+&ÉT¢ »]¬>&ç$. XÊØs¡ø£eTT>±

>∑s¡“¤<Ûës¡D≈£î ‘·–q+‘·>± m~–q ne÷àsTT\H˚ Ä ø±\eTT˝À ªø£q´µ

nì e´eVü≤]+#Ó&çyês¡T. n≥Te+Ï ø£q´\H $yêVü≤eTTq≈£î ns¡TΩsê\T>±

uÛ≤$+#Ó&çyês¡T. Ä ø±\+˝À ne÷àsTT\T ≈£L&Ü y˚<äe÷#·]+#Ó&çyês¡T.

yê]ø° nu≤“sTT\≈£î e …H˚ ñ|üqj·TqeTT #˚ôd&çyês¡T. á ‘·‘·+>∑eTT

n+‘ê |üP]Ô nj˚T´dü]øÏ yê]øÏ ô|+&û¢&ÉT e#˚Ãôd&ç~.

sêe÷j·TD+˝À d”‘ê<$ø±ì, uÛ≤s¡‘·+˝À düTuÛÑÁ<ë<$ø±ì, Á<Í|üB<$

ø±ì Ms¡+<äs¡÷ ì+&ÉT j·Te«qeTT˝ÀH˚ ô|+&Ü¢&É≥eTT eTq$Tø£ÿ&É >∑Ts¡TÔ

#˚düTø=qe#·TÃqT. Äj·TTπs«<ä yÓ’<ä $C≤„qeTTq≈£î |ü≥Tºø=eTà>± kÕ«MT

<äj·÷q+<ä düs¡dü«r kÕ«MTJ n_Ûe]í+∫q ªX¯óÁX¯ó‘·µ ≈£L&Ü n<˚

#Ó|ü⁄Œ#·Tqï~. j·TTe‹øÏ 18 j·TTe≈£îìøÏ 25 @fiófl <ëÏ‘H>±ì $yêVü‰s¡Ω‘·

\_ÛdüTÔqï<äì, n+<äT˝À K+&ç‘·eTT>± #Ó|æŒHês¡T. XÊØs¡ø£, e÷qdæø£

|ü]|üø£«‘· bı+~q j·TTer j·TTe≈£î\T @ø£eTe«≥eTT <ë«sêH˚ Äs√>∑

21ø£s¡yÓTÆq düe÷»+ Ä$s¡“¤$düTÔqï<äqï<äì ì]«yê<äeTT. düT<Ûäè&ÉyÓTÆq dü+‘êq

düèwæº<Ûäs¡à |ü]s¡ø£åD e+Ï u≤<Ûä ‘·\≈£î Ä\yê\yÓTÆq >∑èVü≤kÕúÁX¯eTeTT˝À

ø°\ø£bÕÁ‘· b˛wæ+#˚ uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\T m+‘· #·ø£ÿ>± ñ+&Ée …H√ Ä˝À∫+∫

eTq ô|<ä›\T ô|+&ç¢øÏ sTT˝≤ ˇø£ ej·TdüT‡ ìs¡ísTT+∫]. Ä ej·TdüT‡˝À

ô|+&Ü¢&ç‘˚H˚ düT\ø£åDyÓTÆq düe÷C≤_Ûeè~∆øÏ <√Vü≤<ä+ #˚j·Te#·TÃqì ‘˚*Ã

#Ó|æŒHês¡T.

u≤\´$yêVü≤eTT\ Á|üy˚X¯eTT :

ô|<ä›\T m+‘√ eTT+<äT#·÷|ü⁄‘√ ô|+&û¢&ÉT $wüj·TeTT\˝À C≤Á>∑‘·Ô\T

rdüTø=Hêï <äTs¡<äèwüºeXÊ‘·TÔ eT<Ûä ˝À u≤\´$yêVü≤eTT\T #=s¡ã&ܶsTT.

ø=+<ä] kÕ«s¡úeTT, eT]ø=+<ä] ne÷j·Tø£‘·«eTT MÏ $düÔs¡DøÏ m+‘√

<√Vü≤<äeTT #˚dæq$. y˚<äeTT\≈£î |ü⁄sêDÒ‹Vü‰düeTT\≈£î $|üØ‘·

yê´U≤´qeTT\T #˚dæ |üì‘·qeTT˝À |æ\¢\≈£î u§eTà\ ô|[flfi¯ófl˝≤+Ï$

#˚j·T&ÉeTT yÓTT<ä\Tô|Ϻ]. düTe÷s¡T>± Áø°düTÔ≈£î |üPs¡«eTT 4e X¯‘êã›eTT

qT+&ç MÏ CÀs¡T n~Ûø£yÓTÆq<äì #Ó|üŒø=qe#·TÃqT. á |ü]dæú‹øÏ ≈£L&Ü

ø=ìï kÕe÷õø£ #ê]Á‘·ø£ ø±s¡DeTT\T ˝Òø£b˛˝Ò<äT. |üs¡<˚oj·TT\

<ä+&Éj·÷Á‘·\ ‘·s¡#·÷ sêE\ eT<Ûä j·TT<ä∆eTT\T »]π> Ä s√E\˝À

X¯Á‘·Te⁄\≈£î ∫ø£ÿq j·Te‘·T\qT #Ós¡|ü≥º&ÉeTT ÄqyêsTTr>± e⁄+&Ó&ç~.

n˝≤+Ï <äTdæú‹ ‘·eT |æ\¢\≈£î sê≈£L&É<äì n+<äs¡÷ uÛ≤$+#Ó&çyês¡T.

n+<äTπø Ä&É|æ\¢\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T n˝≤+Ï ñ|üÁ<äeeTT\T dü+uÛÑ$+#·

≈£î+&É>± e⁄+&Ée\j·TTqH˚ eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô>± ‘·eT _&ɶ\≈£î M …’q+‘·

‘=+<äs¡>± ô|+&ç¢ #dæ n‘·Ôyê]+ÏøÏ |ü+|æ+#Ó&çyês¡T. á <äèw溑√H n+‘·≈£î

eTT+<äT es¡≈£L ø=qkÕ–q ø=ìï kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\qT ‘·T+>∑˝À

‘=πøÿôd&çyês¡T. n+<äT≈£î ñ<ëVü≤s¡D:` u≤*ø£\T y˚<äeTT\T #·<äTe⁄≥≈£î

22

nqs¡TΩ\T nì rsêàì+#·&Éy˚T. m+<äTø£+fÒ neìïj·T÷ yêfi¯ó ¢

#·<äTe⁄ø=qT#·÷ ≈£Ls¡TÃ+fÒ ej·TdüT‡ e#˚ÃdüTÔ+<äì <ëìe\q düeTdü \T

ekÕÔj·Tì sTT˝≤ C≤Á>∑‘·Ô |ü&ܶs¡qïe÷≥. nB>±ø£ Ä s√E\˝À

uÖ<ä∆eT‘·eTT ≈£L&Ü u≤>∑T>± yê´|æÔ À e⁄+&Ó&ç~. #ê˝≤ eT+~ j·TTer

j·TTe≈£î\T ÄyÓ’|ü⁄ Äø£]¸‘·T …’ <ëìì d”«ø£]+#Ó&çyês¡T. Ç\÷¢ yêøÏ©

e<ä* |ü]Áyê»≈£î\T>± e÷]b˛jÓT&çyês¡T.

Bìì n&ÉT¶≈£îH˚+<äT≈£î ô|<ä›\T XÊj·TX¯≈£îÔ˝≤ Á|üj·T‹ï+#Ó&çyês¡T.

n+<äTπø yê]øÏ Vü≤ ‘Ó*j·Tì ej·TdüT‡˝ÀH˚ $yêVü≤eTT #˚j·T&ÉeTT

eT+∫<äì uÛ≤$+#Ó&çyês¡T. u≤*ø£ |ü⁄wüŒe‹ nsTTq ‘·s¡Tyê‘· ÄyÓT <Vü≤eTT

MT<ä uÛÑ÷‘·Áù|‘ê<äT\T ÄeVæ≤kÕÔj·Tì yêÏe\q ≈£î≥T+ãeTTq≈£î

n]wüºeTì eT]ø=+<äs¡T |ü+&ç‘·T\T Á|ü#ês¡eTT #˚ôd&çyês¡T. Ä&É|æ\¢øÏ

mì$T~ qT+&ç |ü<˚fi¢ej·TdüT‡ eT<Ûä $yêVü≤eTT #˚j·Te\j·TTqì ÁãVü≤à

|ü⁄sêDeTT ù|s=ÿqï~. s¡»dü«\ ø±ø£eTT+<˚ ‘·eT ≈£L‘·T]øÏ ô|+&ç¢#˚j·Tì

‘·*¢<ä+Á&ÉT\T H˚s¡T>± qs¡ø£eTTq≈£î b˛e⁄<äTs¡ì j·÷»„e\Tÿ ´&ÉT e+Ï

eTVü≤˙j·TT\T #Ó|æŒHês¡ì #Ó|üŒ&ÉeTT‘√ #ê\eT+~ n<˚ ì»eTì q$Tà

u≤\´$yêVü≤eTT\ yÓ’|ü⁄ yÓTT>∑TZ#·÷|æ]. u≤*ø£\≈£î s¡ø£åD \_ÛdüTÔ+<äH ÁuÛÑeT

≈£L&Ü m≈£îÿeeT+~ì MÏøÏ |ü⁄]ø= …Œ&ç~. n+<äT\πø mì$T<˚fi¯fl˝Àù|

Ä&É|æ\¢\≈£î ô|+&ç¢#˚ùd&çyês¡T.

$<˚X¯eTT\˝ÀqT :

u≤\´$yêVü≤eTT\ C≤&É eTT eTq<˚X¯eTT˝ÀH˚ ø±<äT ◊s√bÕ ÄÁ|òæø±

K+&ÉeTT\˝Àq÷ e⁄+&Ó&ç~. Ç+>∑¢+&ÉT˝À 1929 <ëø± Ä&É|æ\¢\øÏ 12,

eT>∑|æ\¢\≈£î 14 dü+e‘·‡s¡eTT\T $yêVü≤ ej·TdüT‡ |ü]>∑DÏ+#Ó&çyês¡ì

|òü]ïe‘Y nH˚ s¡#·sTT‘· ‘·q ªª#Ó’ Ÿ¶e÷ πsC…dtµµ nH˚ Á>∑+<∏äeTT˝À düŒwüºeTT>±

23ù|s=ÿHêï&ÉT. ÄÁ|òæø±˝Àì ø=ìï n≥MC≤‘·T\˝À |üdæ>∑T&ÉT¶πø ô|+&ç¢

ìs¡«Væ≤+#·&ÉeTT Ç|üŒÏø° dü+Á|ü<ëj·TeTT>± ø=qkÕ>∑T#·Tqï~. @~@yÓTÆHê

20e X‘êã›eTT |üPs¡«eTT es¡≈£L j·T<Û#·Ã>± ø=qkÕ–q u≤\´$yêVü≤eTT\

|üs¡+|üs¡≈£î ø£+<äT≈£L], ∫\ø£eT]Ô e+Ï dü+düÿs¡Ô\ |ü⁄D≤´e÷ nì n&ÉT¶

ø£≥º|ü&çq~. yê] ø£èwæøÏ ø=+<äs¡T Á_°wüs¡T¢ ≈£L&Ü düVü≤ø£]+#·&ÉeTT‘√

u≤\´ $yêVü≤eTT\ <äTdü‡+Á|ü<ëj·TeTTq≈£î ø±\eTT #Ó*¢q~.

#Ó<äTs¡TeT<äTs¡T>± ‘·|üŒ <ë<ë|ü⁄>± sTT~ n≥ø£¬øø±ÿj·TH #Ó|üŒe\j·TTqT.

ô|+&ç¢ |ü$Á‘·‘· ˇø£fÒ nsTTHê |ü<ä∆‘·T Ò y˚s¡T :

ô|+&É¢+fÒ q÷πsfi¯fl |ü+≥. n+fÒ ì+&ÉTq÷πsfi¯ófl düVü≤yêkÕìøÏ,

düVü≤JeHêìøÏ yùd ‘=*|ü⁄Hê~. nsTT‘ ¬s+&ÉT J$‘·eTT\qT ø£ÿÏ#ùd

$yêVü≤ã+<ÛäeTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q y˚&ÉTø£\T. dü+Á|ü<ëj·TeTT\T

ÁbÕ+‘·eTT\qT ãϺ <˚X¯eTT\qT ãϺ s¡ø£s¡ø£eTT\T>± e⁄+≤sTT. Ä+Á<Ûä

<˚X¯eTT˝Àì ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À _j·T´eTTqT ‘·\+Áu≤\T>± yê&ç‘˚,

eTs=ø=ìï #√≥¢ C§qï\qT ‘·\+Áu≤\T>± yê&Ó<äs¡T. n≥T\H˚ ø=ìï

kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\ Á|üø±s¡eTT>± bÕ|æÏ˝À dæ+<Ûä÷s¡y˚T $yêVæ≤‘·≈£î

∫Vü≤ïeTT>± uÛ≤$düTÔ+~. ø=ìï ÁbÕ+‘·eTT\˝À eTqyÓT+‘√ ÁbÕ<Ûëq´$T#Ã

‘ê[u§≥Tº dü+Á|ü<ëj·Ty˚T e⁄+&É<äT. Ç˝≤ ÁbÕ+‘·eTT\≈£î nqT>∑TDeTT>±

dü+Á|ü<ëj·TeTT\T, Ä#ês¡ e´eVü‰s¡eTT\T e÷]q|üŒÏøÏ yêÏ

|üsêe÷s¡úeTT ˇø£ÿfÒ. n<˚ ¬s+&ÉT J$‘·eTT\qT ˇø£ÿÏ#˚j·T&ÉeTT.

uÖ<ä∆ dü+Á|ü<ëj·TeTT˝À m˝≤e⁄qï~? :

uÖ<ä ∆kÕ+Á|ü<ëj·T Á|üø±s¡eTT>± ÁbÕs¡ úq‘√ $yêVü≤Á|üÁøÏj·T

ÁbÕs¡+uÛÑeTÚ‘·T+~. ‘·s¡Tyê‘· uÖ<äT∆\T ñ|üjÓ÷–+#˚ »|üe÷\qT

e<Ûä÷es¡T\≈£î ãVüQø£]+#Ó<äs¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· Á|üe÷DeTT\ ø±s¡ Áø£eTeTT

24

e⁄+≥T+~. uÖ<ä∆>∑Ts¡Te⁄ #Ó|æŒq≥T¢>± $yêVü≤ yê>±∆qeTT\qT #j·Te …qT.

$yêVü≤düeTj·TeTT˝À |ü ïs¡T n>∑s¡Te‘·TÔ\qT $düè Ô‘·eTT>± ñ|üjÓ÷`

–+#Ó<äs¡T. e<ÛäTe⁄ HêD´yÓTÆq ‘Ó\¢ì |ü≥Tº‘√ ‘·j·÷s¡T#˚dæq Á|ü‘˚´ø£

<äTdüTÔ\qT <Ûä]düTÔ+~. <ëìô|’ ø=+>∑\T, düeTTÁ<ä|ü⁄ ¬øs¡≥eTT\Tqï bı&ÉyêÏ

ô|ò’Héeèø£åeTT\ &çC…’qT¢+≤sTT. Çe˙ï ≈£L&Ü n+‘·T Òì Äq+<äeTTq≈£î

dü+‘√wüeTTq≈£î Á|üürø£\ì ù|s=ÿHÓ<äs¡T.

»|ü j·TT\ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT˝À ô|+&ç¢ dü+<äs¡“¤eTT>± e<ÛäTe⁄ •s¡düT‡q

Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq $>¥qT <Ûä]düTÔ+~. ø£kÕ] sT÷ ô|+&ç¢<äTdüTÔ\˙ï ≈£L&Ü e+X¯

bÕs¡+|üs¡ dü+Á|ü<ëj·TeTT>± ≈£L&Ü <Ûä]+#·T #·T+&Ó<äs¡T. Çø£ es¡Tì

$wüj·TeTTq≈£î eùdÔ Á|ü‘˚ ø£yÓTÆq ‘Ó\¢ì egeTT‘√ ‘·j·÷¬s’q øÏyÓ÷H√qT

<Ûä]kÕÔ&ÉT. bÕ<äs¡ø£å\T Ç‘·s¡ n\+ø£s¡DeTT\˙ï ≈£L&Ü ˇø£ s¡ø£yÓTÆq

$˝ø£åD‘·qT ø£*–e⁄+≤sTT. ‘Ó\T>∑T yê] dü+Á|ü<ëj·TeTT˝À e÷~]>±H

e<ÛäTe⁄ $yêVü≤ düeTj·TeTT˝À Hê\T¬>’<äTkÕs¡T¢ <äTdüTÔ\T e÷s¡TÃø√e\dæ

e⁄+≥T+~. ∫es¡≈£î ÄyÓT <Ûä]+#˚ ñ&ÉT|ü⁄\T bÕXÊÑ· <˚X¯eTT\yês¡T

y˚düTø=H˚ á$ì+>¥ &Üì‡+>¥ >öqT˝≤ e⁄+≤sTT.

#Ó’ j·TT\ |ü<ä∆‹ :

#Ó’Hê $wüj·TeTTq≈£î eùdÔ yês¡T <Ûä]+#˚ ô|+&ç¢<äTdüTÔ\T #ê˝≤

$\ø£åD+>± e⁄+≤sTT. ô|+&ç¢ ‘·‘·+>∑eTT yÓTT<ä˝…’q <ä>∑Zs¡qT+&û

e<Ûä÷es¡T*<ä›s¡÷ #Û·Á‘·#Ûêj·T˝ÀH˚ >∑&É|üe\dæ e⁄+≥T+~. n+fÒ mes√

ˇø£s¡T yê]yÓqTø£ >=&ÉT>∑T |ü≥Tºø=ì e⁄+≤s¡T. »|ü j·TT\T, #Ó’ j·TT\T,

ø=]j·TqT\T uÖ<ä∆kÕ+Á|ü<ëj·T Á|üø±s¡eTT>±H $yêVü≤eTT\T #dæø=HÓ<äs¡T.

ø=ìïø=ìï |ü<ä∆‘·T\T e÷Á‘·eTT _ÛqïeTT>± e⁄qï|üŒÏø° ô|+&ç¢ ‘·+‘·T

n+‘ê <ë<ë|ü⁄ ˇø£ ≤>±H˚ e⁄+≥T+~.

25j·T÷<äT\ Ä#ês¡eTT\T @eT+≥THêïsTT :

Ms¡T ô|[flì ªªKTB›d”Héµµ>± ù|s=ÿHÓ<äs¡T. n+fÒ $yêVü≤eTHÓ&ç~ πøe\eTT

kÕe÷õø£|üs¡yÓTÆq n+X¯eTT e÷Á‘·y˚T ø±<ä˙ <Ó’eã\eTT#˚‘· ≈£î~]q

n‘· +‘· |ü$Á‘·yÓTÆq ã+<ÛäeTì j·T÷<äT\T Á|ü>±&ÛÉeTT>± $X¯«dæ+#Ó<äs¡T.

dü+ã+<ÛäeTT\T Ksês¡T njT´ Á|ü<∏äeT |òüT≥ºeTTqT Ms¡T ªª dæ<äT›wtµµ nHÓ<äs¡T.

|æ\¢ |æ\¢yê&ÉT ˇø£]ø=ø£s¡T q∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· ô|<ä›\T düe÷y˚X¯yÓTÆ ô|+&ç¢

‘˚Bì düeTj·TeTTqT Ksês¡T #˚j·TT<äTs¡T. nsTT‘˚ ô|+&ç¢ ø£+f…eTT+<˚

ªª]ôd|üHéµµ @sêŒ≥T#˚j·T&ÉeTT M] Á|ü‘˚ ø£‘·. á dü+<äs¡“¤eTT>± n‹~∏

nuÛ≤´>∑‘·T\≈£î ø£eTàì $+<äT\T #˚j·TT<äTs¡T. ô|+&ç¢ ≈£î~]q ‘·s¡Tyê‘·

ne÷àsTT nu≤“sTT Ç<ä›s¡÷ ø£*dæ cÕ|æ+>¥ ‘·~‘·s¡eTT\T #˚dæq|üŒÏøÏ

eTTVüAs¡ÔeTTq≈£î dü]>± |ü~s√E\ eTT+<äTqT+&û yês¡T ˇø£]ø=ø£s¡T

#·÷#·Tø=qsê<äT. e÷≤¢&ÉTø=qsê<äT. Ç˝≤#j·T&ÉeTT e\q yê]s¡Te⁄s¡≈£î

m&Éu≤≥T u≤<Ûä ‘Ó\TdüT≈£î+≤s¡qï~ j·T÷<äT\ $XÊ«düeTT. ªª$TwüßísTTø˘µµ

#·≥ºeTT Á|üø±s¡eTT>± yê] $yêVü≤eTT\T »s¡T>∑T‘êsTT. ªªn¬sàsTTHéµµ uÛ≤wü À

e⁄+& ªª¬ø≥Tyêµµ |üÁ‘·eTT |ü⁄s¡Twüß&ç u≤<Ûä ‘·\T @$T≥qï~ $XBø£]düTÔ+~.

nìyês¡´ |ü]dæú‘·T\˝À Ç<ä›s¡÷ $&çb˛‘˚ n|ü&ÉT n+<ä#˚j·Te\dæq

düVü‰j·TeTT Ç‘·s¡Á‘ê düVü≤ø±s¡eTT >∑T]+∫ ≈£L&Ü $e]düTÔ+~. á

|üÁ‘·eTTô|’ ñuÛÑj·TT\T dü+‘·ø£eTT\T #˚j·TT<äTs¡T. nq+‘·s¡eTT n˝≤ŒVü‰s¡

$+<äT e⁄+≥T+~. á dü+<äs¡“¤eTT>± n‹<∏äT\T düTsêbÕqeTT ≈£L&Ü

#˚j·TT<äTs¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· ndü\T ‘·+‘·T yÓTT<ä\e⁄‘·T+~. #·ø£ÿÏ |ü\Ãì

yT*eTTdüT>∑TqT rdæø=ì es¡T&ÉT ‘·q‘·s¡|ü⁄yê]‘√ ø±uÀjT e÷eT>±]‘√

ø£*dæ e<ÛäTe⁄ Äd”qTsê …’ e⁄qï#√ÏøÏ yÓfi¯‘ê&ÉT. nø£ÿ&É #·ø£ÿ>± ‘·j·÷¬s’

eTVü‰sêDÏ˝≤ z ô|<ä› dæ+Vü‰düqeTT˝À Äd”qTsê˝…’e⁄qï qee<ÛäTe⁄≈£î

yT*eTTdüT>∑TqT n\+ø£]kÕÔ&ÉT. n+‘ <ëì‘√ ô|+&ç¢ |üP]Ô nsTTb˛sTTqfÒ¢.

26

>∑èVü≤kÕúÁX¯eT <Ûäs¡àeTTqT #êfÒ $yêVü≤eTôVA‘·‡eeTT :

ô|+&É¢+fÒ q÷πsfi¯fl|ü+≥ì ô|<ä›\Hêïs¡T. n~ ì»y˚T. ôV’≤+<äe

dü+düèÿ‹˝À $yêVü≤eTT n‹ Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. >∑èVü≤kÕúÁX¯eT <Ûäs¡àeTTq≈£î

Hê+B Á|ükÕúeq>± |ü]>∑DÏ+#˚ sT÷ yÓ’yêVæ≤ø£ $~Û dü+kÕÿs¡eTT\˝À

|üHÓï+&√<Ó’Hê Á|ü‹eTìwæ J$‘·eTT˝À n‹ eTTK´yÓTÆq<äq&ÉeTT˝À

dü+<Vü≤eTT Ò<äT. $C≤„q|üs¡eTT>±qT, kÕe÷õø£|üs¡eTT>±qT ≈£L&Ü eTq

$yêVü≤e´edüú n‘·T´qï‘·yÓTÆq<äì Á|ü|ü+#·eTT j·÷e‘·÷Ô ø=ìj·÷&É&ÉeTT

>∑eTHês¡ΩeTT. y˚<äeTT\˝À n‹ ÁbÕNqyÓTÆq ãTTπ>«<äeTT˝À Bì Á|ükÕúeq

e⁄qï~. n+<äT˝À |ü<√ eT+&É\eTT˝Àì mqu…’ nsTT<√ dü÷ø£ÔeTTqT

ªª$yêVü≤dü÷ø£ÔeTTµµ>± e´eVü≤]+#Ó<äs¡T. n<Ûäs¡«D y˚<ä+ |ü<ëï\T>√

ø±+&É Àì yÓTT<äÏdü÷ø£ÔeTT˝ÀqT $yêVü≤ Á|ükÕúeq ø£q|ü&ÉT#·Tqï~. Bìì

>∑eTì+#˚ ãTTwüß\T, |üsêX¯sê~ eTVü≤s¡T¸\T, XÊgø±s¡T\T, dü÷Á‘·ø±s¡T\T

sT÷ e´edüúqT eT]+‘· |üÏwüºeTT>± r]Ã~<› Á|üj·T‘·ïeTT #˚dæ].

kÕe÷õø£ JeqeTTq≈£î |ü⁄Hê~ ≈£î≥T+ãe´edüú. <ëìøÏ ;»eTT yùd~

$yêVü≤eTT. n+<äT#‘· Ä s√E\˝ÀH Bì¬ø+‘√ ÁbÕ<Ûëq´eTT \_Û+∫q~.

Çø£ÿ&É >∑èVü≤kÕúÁXeTeTTqT d”«ø£]+# e´øÏÔ XøÏÔ kÕeTs¡ú eTT\T n‹ eTTK´eTT.

m+<äTø£+f… n‘·qT ‘·q‘√bÕ≥T ‘·q ≈£î≥T+ãdüuÛÑT´\+<ä] n\HêbÕ\Hê

#·ø£ÿ>± #·÷&Ée˝…qT. ‘·q‘√bÕ≥T yês¡+<ä] ãs¡Te⁄ u≤<Ûä´‘·\qT

yÓ÷j·Te …qT. ‘·qT dü+‘√wüeTT>± ñ+&É&ÉeTT‘√bÕ≥T ‘·qyês¡+<äs¡qT

dü+‘√wüô|≥ºe˝…qT. ‘·q_&ɶ˝Òø±<äT eT∞fl yêfi¯fl_&ɶ\≈£î ≈£L&Ü $<ë´

ãT<äT∆\T #Ó|æŒ+#·e …qT. yê]ì ôd’‘·eTT >∑èVü≤kÕúÁXeT d”«ø£s¡D≈£î ns¡TΩ\jT´

$<ÛäeTT>± r]Ã~<ä›e …qT. Çeìïj·TT kÕ~Û+#·T≥≈£î m+‘√ XøÏÔ kÕeTs¡ú eTT

ø±e …qT. ø£wüºqwüºeTT\T <ÛÓ’s¡ eTT>± m<äTs=ÿH˚ >∑T+&Ó~≥e⁄ ø±e …qT.

düeTdü \qT |ü]wüÿ]+#·Tø√>∑*π> Á|ü»„ ø±e …qT. düVü≤qeTT ø±e …qT.

27düVü≤JeqeTT #˚ùd ‘√Ï e´≈£îÔ\|ü≥¢ düVü‰qTuÛÑ÷‹ ø±e …qT. düe÷»eTT

|ü≥¢ u≤<Ûä ‘· ø±e …qT. Çeìïj·TTqT ø£*–q e´øÏÔ ‘·q düTKdü+‘√wüeTT\T

nqTuÛÑ$+#·&Éy˚T>±ø£ ‘·q ≈£î≥T+ãeTTqT düTKô|&É‘ê&ÉT. ‘êqT J$+#˚

düe÷»eTTq≈£î Ä<äs¡ÙeTÚ‘ê&ÉT. ÄuÛÑs¡DeTÚ‘ê&ÉT.

$yêVü≤eTTqT, $yêVü≤e´edüúqT ÁbÕNq düe÷»eTT\T #ê˝≤

>ös¡$+#Ó&ç$. Ç+<äT¬øH√ï ø±s¡DeTT\T ø£\e⁄. >∑Ts¡÷|ü<˚X¯eTT\T

uÀ<Ûäq\‘√ eTT&ç|ü&çq eTq dü+düèÿ‘·T\≈£î e´ekÕj·TyT Á|ü<Ûëq uÛÑ÷$Tø£,

uÛÑ÷eTT\T, >√e⁄\T, <Ûäq<Ûëq´eTT\T, bÕ&ç|ü+≥\T |ü⁄wüÿ\eTT>± düeT≈£Ls¡TÃ

ø√e&ÉeTT >ös¡eeTT>± uÛ≤$+#Ó&çyês¡T. n+‘˚ø±<äT ô|<ä› ≈£î≥T+ãeTT\T

ø£\yê]ì, ã+<ÛäTã\>∑eTT n~Ûø£eTT>± e⁄qïyê]ì ≈£L&Ü düe÷»eTT

>=|üŒyê]>± |ü]>∑DÏ+#Ó&ç~. >ös¡$+#Ó&ç~. m≈£îÿe eT+~ |æ\¢\qT>∑qï

‘·*¢ì #·\¢ì ‘·*¢ n+≥÷ ø=ìj·÷&Ó&çyês¡T. >ös¡$+#Ó&çyês¡T. m+<äTø£+f…

n~Ûø £ e÷qeeqs¡T\ <ë«sê ô|<ä ›y Ó TT‘ · ÔeTT˝À Ä<ëj·TeTT

>∑&ç+#·e#·TÃqH˚~ n|üŒÏ qeTàø£eTT.

ndü\T dü+‘êqy˚T dü+|ü<ä>± uÛ≤$+#˚ dü+Á|ü<ëj·TeTT Äs√E\˝À

ø=qkÕ¬>&ç~. $yêVü≤ dü+ã+<ÛäeTT\T ø£\T|ü⁄ø=H˚ $wüj·TeTT\˝À ≈£L&Ü

ô|<ä› ≈£î≥T+ãeTT\πø n~Ûø£ ÁbÕ<Ûëq´eTT \_Û+#Ó&ç~. n+<äTπø $yêVü≤

eTôVA‘·‡eeTT\T πøe\eTT ˇø£ ≈£î≥T+ãeTTq≈£î |ü]$T‘·eTT ø±ø£

kÕe÷õø£ y˚&ÉTø£\T>± s¡÷|ü⁄~<äT›ø=HêïsTT. Çs¡T ≈£î≥T+ãeTT\ qT+∫

e∫Ãq Ç<ä›s¡T e´≈£îÔ\T <ä+|ü‘·T\T ø±e&ÉeTT, Áø£eTeTT>± yê] |æ\¢\≈£î

|æ\¢\T n˝≤ n˝≤ e+X¯eTT Á|ües¡úe÷qeTT ne&ÉeTT ‘Ó*dæq<˚. á

Á|üÁøÏj·T yÓqTø£ düe÷C≤_Ûeè~∆ düTdüŒwüºeTT>± >√#·]düTÔqï~. dü+‘êHê_Ûeè~∆

<ë«sê e÷qe eqs¡T\ ô|+|ü⁄, e÷qe eqs¡T\ <ë«sê Ä<ëj·TeTT

ñbÕ~Ûø£\Œq\ ô|+|ü⁄ Ç˝≤>∑qïe÷≥.

28

ãTTDÁ‘·j·TeTTq≈£î $eTTøÏÔ $yêVü≤y˚T :

kÕe÷õø±_Ûeè~∆ $wüj·TeTT sTT˝≤ e⁄+&˚ $$<Ûä qeTàø£eTT\T,

eT‘ê#ês¡eTT\T, Ä#ês¡ e´eVü‰s¡eTT\≈£L $yêVü≤y˚T πø+Á<ä _+<äTe⁄.

<˚e‘·\qT, |æ‘·è<˚e‘·\qT dü+‘√wü ô|≥ºe\j·TTqìHê dü+‘·è|æ Ô

|üs¡#·e\j·TTqìHê dü+‘êqe+‘·T Ò ns¡TΩ\T. Ä ns¡Ω‘· dü+bÕ~+#·e\j·TT

q+f… $yêVü≤eTT ‘·|üŒìdü]. ñ<ëVü≤s¡D≈£î |ü⁄Á‘·T\T ˝Òìyês¡T

|ü⁄HêïeTqs¡ø£eTTq≈£î b˛jÓT<äs¡T. nHÓ&ç~ #ê˝≤ eT+~ qeTà≈£eTT. eT]

|ü⁄Á‘·T\qT bı+<ë\+fÒ $yêVü≤eTT ø±e\dæq<>∑<ë. á s¡ø£eTT>± ≈£L&Ü

$yêVü≤eTTq≈£î eTq düe÷»eTT˝À n‘·T´qï‘· ÁbÕ<Ûëq´eTT

düeT≈£L]Ãô|Ϻ]. ôV’≤+<äe <Ûäs¡àeTT Á|üø±s¡eTT>± Á|ü‹eTìwæøÏ eT÷&ÉT

ãTTD≤\T+≤sTT. MÏH˚ ãTTDÁ‘·j·TeTHÓ<äs¡T. 1. kÕe÷õø£ ãTTDeTT

2. |æ‘·è≤DeTT 3. <˚e‘êãTTDeTT nHÓ&ç$. MÏ À ≈£L&Ü kÕe÷õø£

ãTTDeTT ø£+f… |æ‘·è, <˚e‘ê ãTTDeTT\T n‹ eTTK´eTì, MÏì

m˝≤>∑THÓ’Hê rs¡Ãe\j·TTqì ô|<ä›\T #Óô|Œ<äs¡T. dü+‘êqeTT bı+<ä&ÉeTT

<ë«sê $yêVæ≤‘·T\πø MÏì #Ó*¢+#·Tø=H˚ ns¡Ω‘· \_ÛdüTÔ+<äì #Ó|üŒ&Ée⁄

yê]˝Àì >∑&ÉTdüT‘·qeTTq≈£î ‘ês¡ÿDeTT >∑&ÉTdüT<äqeTT nq&ÉeTTø£Hêï

yê] eTT+<äT#·÷|ü⁄ kÕe÷õø£ u≤<Ûä´‘·\≈£î ì<äs¡ÙqeTT nq&ÉeTT

düeTT∫‘·eTT. düe÷C≤_Ûeè~∆øÏ, ≈£î≥T+ã e´edüú≈£î uÛÑ÷$Tø£>± ù|s=ÿH˚

$yêVü≤eTTq≈£î ÁbÕ<Ûëq´eTTqT dü+‘·]+|üCÒj·TT≥≈£î ÁbÕNqT\T sTT+‘·

|ü]ÁX¯eT #˚dæs¡qïe÷≥.

<Ûäsêàs¡úø±eTyÓ÷ø£åeTT\≈£î sTT<˚ u≤≥ :

ys¡T ys¡T ≈£î≥T+ãeTT\ qT+&ç e∫Ãq Ád”Ô |ü⁄s¡Twüß\T @ø£yÓTÆ dü+‘êHê`

_Ûeè~∆øÏ lø±s¡eTT #·T≥º&ÉeTT‘√ $yêVü≤eTqï |ü<äeTTq≈£î |üPs¡í‘·«eTT

sê<äT. <Ûäs¡à, ns¡ú, ø±eT, yÓ÷ø£åeTH˚ Hê\T>∑T Á|ü<Ûëq <Ûäs¡àeTT\qT

29düÁø£eTeTT>± nqTdü]+#·&ÉeTT <ë«sêH n~ |ü]|üPs¡íeTÚ‘·T+~. ªªø±eTeTTµµ

nHÓ&ç <ëìøÏ sTT+<äT˝À eT÷&ÉekÕúqeTT πø≤sTT+#·&ÉeTT <ë«sê,

n<=ø£ÿfÒ Á|ü<ÛëqeTTø±<äì ÁbÕNqT\T eTq≈£î #Ó|üŒø£H˚#Ó|æŒ]. <Ûäs¡à,

ns¡úeTT\≈£î ‘=*kÕúq$T∫à yêÏ ÁbÕ<Ûëq´eTT @$TÀ düTdüŒwüºeTT>±

yÓ\¢&ç+∫]. ns¡úeTT (dü+|ü<ä) ø£Hêï <Ûäs¡àeTT >=|üŒ<ä , ø±eTeTT ø£Hêï

dü+‘·‡eTè~∆ $Tqï˙ #Ó|æŒ]. <ëHêBHê <Ûäs¡àeTTq≈£î n‘·T´qï‘· kÕúq$T∫Ã].

<Ûäs¡àeTTqT ˙e⁄ ø±bÕ&ç‘˚ <Ûäs¡àeTT ìqTï ø±bÕ&ÉT‘·T+<äì ( <Ûäs√à s¡ø£å‹

s¡øÏå‘·') kÕe÷õø£ XÊgeTTqT q÷]b˛dæ]. nsTT‘ <Ûäs¡à ìs¡«Vü≤DøÏ Á|üø£ÿq

düVü≤<Ûäs¡à#ê]DÏ e⁄+&Ü\ì]. ‘·<ë«sê uÛ≤s¡ ÁbÕ<Ûëq´eTTqT $X¯Bø£]+∫

#Ó|æŒ]. uÛ≤s¡ Ò≈£î+&É>± |ü⁄s¡Twüß&ÉT @ $~Û ìs¡«Væ≤+#˚ neø±X¯eTT

˝Ò<äì]. n+<äT\πø ñ‘·Ôs¡ sêe÷j·TDeTT˝À d”‘ê<˚$ì n&Ée⁄\≈£î

|ü+|æy˚dæq lsêeTT&ÉT Ä ‘·s¡Tyê‘· nX¯«y˚T<∏äj·÷>∑eTT y˚fi¯ uÛ≤s¡ Òì

ø±s¡DeTT>± Á|üø£ÿq ø±+#·q d”‘·qT ô|≥Tºø=ì j·÷>∑|ü⁄ |üì |üP]Ô#dæHê&ÉT.

Bìì ãϺ |ü⁄s¡Twüß&ç J$‘·eTT˝À uÛ≤s¡ kÕúqeTT m+‘·Ï $•wüºyÓTÆq<√

kÕe÷õø£ e´edüú À $yêVü≤ Á|üÁøÏj·T m+‘·Ï ñqï‘·yÓTÆq<√ eTq ô|<ä›\T

‘Ó*j·T#Ó|æŒ].

ø£+ÏøÏ+|ü⁄ dü+düèÿr dü+Á|ü<ëj·TeTT\ y˚Tfi¯$+|ü⁄ :

ªª|ü+~À¢ ô|fi¯fle⁄‘·qïB ......... ø£qT$+<äe⁄‘·TqïBµµ ø=H˚ïfi¯fl ÁøÏ‘·+

es¡≈£î <ë<ë|ü⁄ Á|ü‹ ô|+&ç¢|ü+~À¢ $ìŒ+∫q bÕ≥sTT~. ì»yT. eTìwæøÏ

ø£qT$+<äT #˚ùd y˚&ÉTø£\˝À ô|fi‚fl Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. <ëì ‘·s¡Tyê‘˚

$T–*qe˙ï. ¬s+&ÉT J$‘·eTT\qT ø£Ï>± eTT&çy˚ùd $yêVü≤ ã+<ÛäeTT

|ü$Á‘·yÓTÆq<˚ ø±<äT. kÕe÷õø£eTT>± n‹ Á|ü<ÛëqyÓTÆq~ ≈£L&Ü. Væ≤+<ä÷

eT‘·eTT ø±e#·TÃ, ÇkÕ¢eTT eT‘·eTT ø±e#·TÃ, Ŭø’düÔe eT‘·eTT ø±e#·TÃ

eT‘·y˚T<Ó’qH˚$T? eTqTe⁄ nHÓ&ç~ ˇø£ |ü$Á‘· ã+<ÛäeTT. n+<äyÓTÆq

30

nqTã+<ÛäeTT. ‘·s¡‘·sê\ dü+ã+<ÛäeTT @&É&ÉT>∑T\ dü+ã+<ÛäeTT eT<ÛäTs¡yÓTÆq

Äq+<äeTT. á ô|+&ç¢ y˚&ÉTø£ Á|ü‹|òüT≥ºeTT Á|ü‹ düìïy˚X¯eTT, Á|ü‹

dü+<äs¡“¤eTT Ä<ä´+‘·eTT s¡düe‘·Ôs¡eTT düTeT<ÛäTs¡eTT, eTH√»„eTT,

ø£eT˙j·TeTT, ø£qTï\ |ü+&ÉT>∑.

kÕs¡«Á‹ø£ dü+‘√wüeTT ` dü+ãs¡eTT :

$yêVü≤y˚&ÉTø£ Àì Á|ü‘˚ ø£‘· @eT+fÒ? Ç<√ø£ kÕs¡«Á‹ø£ dü+‘√wüeTT

Äq+<äeTT dü+ãs¡eTT. πøe\+ ô|+&ç¢|”≥\ MT<ä ≈£Ls¡TÃqï e<Ûä÷es¡T Ò

ø±<äT, ≈£î≥T+ã düuÛ ÑT´\πø |ü]$T‘·eTT ø±<äT. ‹\øÏ+#·T#·Tqï

ã+<ÛäT$TÁ‘·T\≈£î, n‹<∏äT\≈£î, nuÛ≤´>∑‘·T\≈£î ÄVü‰«ì‘·T\+<äs¡≈£L n~

ø£eT˙j·Ty˚&ÉTπø. ø£qTï\ |ü+&ÉTπ>. mìïkÕs¡T\T #·÷∫qqT ì‘·´

q÷‘·qeTT>± ø£ì|æ+# eTVü≤‘·Ôs¡ dü+ãs¡yT. |”≥\MT<ä <äèXÊ´\T ø£§ø£Ï

»]–b˛‘·÷ e⁄+fÒ $yêVæ≤‘·T\≈£î ‘·eT ô|+&ç¢ HêÏ eT<ÛäTs¡düèà‘·T\T,

C≤„|üø£eTT\T, eTT#·Ã≥T¢ >∑Ts¡TÔ≈£îekÕÔsTT. ‘·eT ô|[fl Ç+¬ø+‘· yÓ’uÛÑeeTT>±

»s¡T>∑T‘·T+<√ nH˚ Ä˝À#·H˚ n$yêVæ≤‘·T\≈£î –*–+‘·\T ô|&ÉT‘·T+~.

eT+>∑fi¯y˚Tfi¯eTT, düHêïsTTyêsTT<ä eTT\T, |ü⁄s√Væ≤‘·T&ç y˚<äeT+Á‘·eTT\T

eT+Á<ä eT+Á<äeTT>± $ì|æ+#·T#·T+fÒ Á|ü‹ˇø£ÿs¡÷ ‘·qàj·÷edüú À Ä

y˚&ÉTø£qT ‹\øÏ+∫ |ü⁄\øÏ+#·T #·T+&Ó<äs¡T.

#·‘·Ts¡T\T, #· À≈£îÔ\T, düs¡<ë\|üs¡<ë\T :

Çs¡T|üø£åeTT\ ã+<ÛäTe⁄\T, $TÁ‘·T\T ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\T n+<äs¡÷ ô|<ä›

dü+K´˝À ˇø£#√≥ #˚s¡&ÉeTT‘√ m≥T#·÷∫Hê qe⁄«\ |ü⁄e⁄« Ò düs¡<ë\

|üs¡<ë Ò. CÀ≈£î\T ù|\TÑ·÷, #· À≈£îÔ\T $düTs¡T‘ês¡T, #·‘·Ts¡T\T Ä&ÉT#·÷

|üs¡düŒs¡eTT Ä≥|üϺ+#·Tø=qT#·÷ düs¡dü dü ≤¢|üeTT‘√ kÕ–b˛‘·÷ e⁄+fÒ

#·÷#Ó&çyê]øÏ ø£qTï\ |ü+&Éπ> ne⁄‘·T+~. á dü+‘√wüeTT, düs¡<ë

XÊX¯«‘·yÓTÆ‘˚ u≤>∑T>± e⁄+&ÉTqì|ædüTÔ+~. ejÓ÷eè<äT∆\T, ô|<ä›\T ø=+<äs¡T

31ø£ãTs¡T\‘√ ø±\πøå|üeTT #˚j·TT#·T+&Ó<äs¡T. eT]ø=+<äs¡T ∫qï |æ\¢\ Ä≥

bÕ≥\‘√ _J nsTTb˛jÓT<äs¡T. j·TTe≈£î\T n+<äyÓTÆq ne÷àsTT\ #·T≥÷º

u§+>∑s¡eTT\˝≤ ‹s¡T>∑T#·÷ yê] <äèwæº˝À |ü&É&ÜìøÏ Á|üj·T‘·ï+#·T

#·T+&Ó<äs¡T. ne÷àsTT\T M]ì |üϺ+#·Tø√q≥T¢ ô|’øÏ nì|æ+∫Hê yêfi¯Sfl

Mfi¯fl #˚wüº\qT ˇs¡ø£+≥ >∑eTì+#·T#·TH˚ e⁄+&Ó<äs¡T. eTs√ø£Á|üø£ÿ sTTø£ÿ&˚

ø£\dæq ã+<ÛäT$TÁ‘·T\ |ü]#·j·T ø±s¡´Áø£eTeTT\T <ÛësêyêVæ≤ø£eTT>±

kÕ–b˛‘·T+≤sTT. ø=+<äs¡T Ä&É|æ\¢\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ô|[fldü+ã+<ÛäeTT\T

e÷≤¢&ÉTø=HÓ<äs¡T. n+<äTø√düeTT ã+<ÛäT$TÁ‘·T\ kÕøÏå>± #·s¡Ã\T

kÕ–+#Ó<äs¡T. eT]jÓTTø£Á|üø£ÿ yê&ç>± y&ç>± sê»ø°j·T #·s¡Ã\T dü+>∑‘·T\T,

Ç+ø=ø£ Á|üø£ÿ dæìe÷\ø£ãTs¡T¢ m≥T #·÷∫Hê ô|+&ç¢ dü+<ä&˚ dü+<ä&ç.

me] ø±\πøå|üeTT yê]~. me] düs¡<ë yê]~. nsTT‘H$T? _Ûqï‘·«eTT˝À

@ø£‘·«eTqï≥T¢ n+<ä]~ ø£fÒ dü+‘√wüeTT Äq+<äeTT eTVü≤<ëq+<äeTT.

Á|üj·÷ùd nsTTHê Á|üyÓ÷<ä+ C≤dæÔ :

ªªÇ\T¢ø£Ïº #·÷&ÉT ô|+&ç¢#˚dæ #·÷&ÉTµµ nì eTq ô|<ä›\T n+≥T+&Ó<äs¡T.

Ç+ÏøÏ ø±e\dæq düú\eTT m+|æø£ #˚düTø√e&ÉeTT, kÕeTÁ– düeT≈£Ls¡TÃ

ø√e&ÉeTT, düeTÁ>∑eTT>± düÁø£eTeTT>± ≈£L©\‘√ |üì|üP]Ô #˚sTT+#·T

ø√e&ÉeTT, Ç<ä+‘·j·TT ‘˚*ø£>± |üP]Ô nj˚T´ $wüj·TeTT ø±<äT. e´j·T

Á|üj·÷dü\‘√ ≈£L&ÉTø=qï~. @e÷Á‘·eTT bıs¡bÕ≥T #˚dæHê ø£≥º&ÉeTT ì≥º

ì\Te⁄Hê ≈£L*b˛‘·T+~. ô|+&ç¢≈£L&Ü n+‘˚. ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T yÓTT<ä\T

|ü<äVü‰s¡Ts√E\ |ü+&ÉT>∑ |üP]Ô nj˚T´es¡≈£L ô|+&碑·+‘·T˝À mHÓïH√ï

n<Ûë´j·TeTT\T, mHÓïH√ï n+ø£eTT\T, eT¬sH√ï dü+|òüT≥q\T, eT¬sH√ï

dü+<äs¡“¤eTT\T, eT¬sH√ï Ä≥+ø£eTT\T. ‘·–q C≤Á>∑‘·Ô‘√ yÓT\≈£îe>± ~›ø£>±

dü+j·TeTqeTT‘√ zs¡TŒ‘√, Hs¡TŒ‘√ nìïÏ #·ø£ÿ~<äT›≈£î sêø£b˛‘ ì+&ÉT

J$‘·eTT\T ù|ø£y˚T&É\T˝≤ ≈£L*b˛‘êsTT. n+<äT\πø ªªÇ\T¢ø£Ïº #·÷&ÉT

ô|+&ç¢#˚dæ #·÷&ÉTµµ nì sT÷¬s+ÏøÏ *+≈£îô|Ϻ eTqô|<ä›\T kÕyÓT‘· ø£Ïº].

32

e<Ûä÷es¡T\ nH˚«wüDÒ n‘· +‘· ø°\ø£eTT :

e<ÛäTe⁄≈£î ‘·>∑Z es¡Tì ø√düeTT, Ò<ë es¡TìøÏ ‘·>∑Z e<ÛäTe⁄ ø√düeTT

kÕπ> nH˚«wüD $yêVü≤Á|üÁøÏj·T˝À n‘· +‘· ø°\ø£yÓTÆq~. n\T¢&çì yÓ<äøÏ

‘yê\+fÒ Ä&É|æ\¢ ‘·+Á&çøÏ @&ÉT#Ó|ü\ »‘·\T n]–b˛‘êj·THÓ&ç~ kÕyÓT‘

nsTTHê nø£ås¡dü‘· eTT ≈£L&Ü. Ä<ÛäTìø£ ø±\eTT˝À |üÁ‹ø£\T, m\Á≤ìø˘

e÷<Ûä´eTeTT\T, $yêVü‰~ |ü]#·j·Ty˚~ø£\qT ìs¡«Væ≤+#·&ÉeTT, ø=ìï

dü+|òüTeTT\T, nuÛÑT´<äj·T dü+|òüTeTT\T, ùdyêdü+|òüTeTT\T e<Ûä÷es¡ |ü]#·j·T

y~ø£\qT @sêŒ≥T #j·T&ÉeTT e\q >∑‘·ø±\eTT‘√ b˛*Ãq dü+ã+<ÛäeTT\T

≈£îs¡Ts¡TÃø√e&ÉeTT˝À sTTã“+<äT\T ø=+#ÓeTT ‘·–ZHê |üP]Ô>± ‘·>±Zj·Tì

#Ó|üø√e&ÉeTTq≈£î M\T Ò<äT. ô|+&ç¢øÏ n≥T @&ÉT ‘·s¡eTT\T, Ç≥T @&ÉT

‘·s¡eTT\T |ü]o*+#ê\HÓ&ç~ eTq ô|<ä›\T #Ó|æŒ]. e<Ûä÷es¡T\ m+|æø£ À

Á|ü‹$wüj·TeTTqT, Á|ü‹ ∫qï n+X¯eTTqT düTì•‘·eTT>± |ü]o*+#·

e\j·TTqì #Ó|üŒ&Éy˚T Bì uÛ≤eq.

ø=+<äs¡T e<Ûä÷es¡T\ C≤‘·ø£eTT\T ≈£L&Ü ≈£L\+ø£wüeTT>± |ü]o`

*+#Ó<äs¡T. yêÏ À ‘&Ü\Tqïq÷, dü]~<ä› Òì sTTã“+<äT\T bı&É#·÷|æqqT

n+‘˚ dü+>∑‘·T\T. nìï $<ÛäeTT\ q∫Ãq dü+ã+<ÛäyÓTÆqqT düπs e<ä*y˚düT

ø=HÓ<äs¡T. C≤‘·ø£eTT\T, Á>∑Vü≤dæú\TqT ø=+<äs¡T eT÷&ÛÉqeTàø£eTT\T>± ø=Ϻ

bÕs¡y˚dæqqT, Ä qeTàø£eTT yÓqTø£ n+‘·sês¡úeTT Ä »+≥ ø£\ø±\eTT

ø£qT\|ü+≥>± yÓ’yêVæ≤ø£ J$‘·eTT >∑&É|üe\j·TTqqï<˚ nq&ÉeTT˝À

dü+<˚Vü≤eTT Ò<äT. m+<äTø£+fÒ ªªô|+&É¢+fÒ q÷πsfi¯fl |ü+≥µµ ø£qTø£ @

∫qï bıs¡bÕ≥T »]–qq÷ ‹]– ~<äT›ø√e&ÉeTT kÕ<Ûä eTT ø±<äT >∑qTø£.

n+<äT\πø n+‘· ìwüOºs¡eTT ø£Hêï Ä~ìwüOºs¡eTT y˚T\qï Ø‹˝À sTTìï

eTT+<äT C≤Á>∑‘·Ô\T. Çìï s¡ø£eTT\ |ü]o\q\T. Çeìïj·TT |üP]Ô nsTTq

‘·s¡Tyê‘· ≤+#Û·qeTT>± ô|+&ç¢ #·÷|ü⁄\ ‘·‘·+>∑eTT ìs¡«Væ≤+#Ó<äs¡T. ô|+&ç¢øÏ

33düVü≤»eTT>± eT÷&ÉT eTTK´uÛ≤>∑eTT\T ø£\e⁄. n+<äT 1. ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T

2. ìXÃj·T‘ê+ã÷\eTT\T Òø£ ∫qï\|òüTïeTT\T(m+π>CŸyÓT+Ÿ) 3. \|òüTï|ü⁄

(ô|+&ç¢) s√E nì eT÷&ÉT eTTK´uÛ≤>∑eTT\T ø£\e⁄.

ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T :

ô|+&ç¢ ø±e\dæq j·TTerj·TTe≈£î\≈£î ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ ã+<ÛäTe⁄\ $TÁ‘·T\

Ä<Ûä«s¡´eTT˝À ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T »s¡T>∑T‘êsTT. e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\

ÄyÓ÷<äeTT, ÄVü‰«qeTTô|’ e<ÛäTe⁄qT #·÷#·T≥¬ø’ es¡Tì ‘·s¡|ü⁄yês¡T 5>∑Ts¡T,

7>∑Ts¡T Òø£ 9eT+~ (e<ÛäTe⁄) ø£Hê´<ë‘·sTT+ÏøÏ yÓ[¢ ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\T

#·÷#Ó<äs¡T. ã+<ÛäT$TÁ‘·T\≈£î ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\≈£î Çs¡T|üø£åeTT\ yê]øÏ sTT<√ø£

ø£eT˙j·Ty˚&ÉTø£. dæ>∑TZ\ yÓTT>∑Ze⁄‘·÷H˚ ‘·qø£\\ sê≈£îe÷s¡T&ÉT m˝≤

e⁄Hêï&Ü? nì zs¡ø£+≥ #·÷düTÔ+~ e<ÛäTe⁄. ‘·q J$‘· ø£<∏ëHêsTTø£ ‘·q

ø£\\ |ü+fÒHê? nì uÒØE y˚dæø=+≤&ÉT es¡T&ÉT. eTs√Á|üø£ÿ ô|<ä›\

dü+Á|ü~+|ü⁄\T ≤+#Û·qeTT\T eTT#·Ã≥T¢ |üP]Ô ne⁄‘êsTT. eTTVüAs¡ÔeTT,

ø£fi≤´Dy~ø£ ìs¡ísTT+#·Tø√e&ÉeTT ‘·s¡Tyê‘· ìXÃj·T ‘ê+ã÷\eTT\T sTT∫Ã

|ü⁄#·TÃø√e&ÉeTT‘√ n‘·´+‘·ø°\ø£yÓTÆq |òüT≥ºeTT |ü]düe÷|üÔeTÚ‘·T+~.

ì•Ã‘ês¡úeTT »]–q<ä+fÒ dü>∑eTT ô|+&ç¢ |üP]ÔnsTTqfÒ¢.

ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\ düeTj·TeTT˝ÀH˚ e<Ûä÷es¡T\T ‘·eT‘·eT e´øÏÔ>∑‘·

n_ÛÁbÕj·TeTT\qT, eTH√uÛ≤eeTT\qT e´ø£Ô|üs¡#·Tø=HÓ<äs¡T. ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T

nϺ neø±XeTT ø£*Œ+#Ó<äs¡T. e<ÛäTe⁄≈£î es¡T&ÉT, es¡Tq≈£î e<ÛäTe⁄ q∫Ãq

jÓT&É\, Çs¡Te⁄s¡≈£î uÛ≤edüyÓTÆø£´‘· ø£*–qjÓT&É\ nìï $wüj·TeTT\T

düTdüŒwüºeTT>±, ns¡eT]ø£\T Ò≈£î+&É>±, uÛÑ$wü ‘·TÔ À $yê<äeTT\≈£î ‘êe⁄

Ò≈£î+&É>± e÷≤¢&ÉTø=HÓ<äs¡T. e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ Ä]úø£ $wüj·TyÓTÆ

Çs¡Te⁄s¡≈£î eT+∫ ne>±Vü≤q‘√ e÷≤¢&ÉTø=qe …qT. ªªô|+&É¢+fÒ q÷πsfifl

|ü+≥µµ nì Çs¡Te⁄s¡T >∑Ts¡TÔ+#·Tø=qe˝…qT. πøe\eTT ÄdæúbÕdüTÔ\πø

34

ÁbÕ<Ûëq´MTj·Tsê<äT. eT+∫ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT, #·<äTe⁄q≈£î ‘√&É

dü+kÕÿs¡eTT, $qj·TeTTq≈£î ‘√&ÉT $y˚ø£eTT dü+‘·è|æÔ e⁄+&Ée …qT.

nìï $wüj·TeTT\T ≈£åîDíeTT>±, ìs¡T∆wüºeTT>± e÷≤¢&ÉTø=qe …qT.

Çs¡Te⁄s¡≈£î düeTà‘·yÓTÆq jÓT&É\ n|ü& dæ<ä∆eTT #dæø=qï≥¢sTT‘ e<ÛäTe⁄≈£î

|üdüT|ü⁄≈£î+≈£îeT\T, Ns¡C≤¬ø≥Tº, |üP\T|ü+&ÉT¢, r|æ |ü<ës¡úeTT\T (d”«≥T¢)

ô|Ϻq MT ne÷àsTTì e÷ nu≤“sTTøÏ ô|+&ç¢ #˚dæø=+≤eTT nì ns¡úeTT.

e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ‘ê+ã÷\eTT\T sTT∫à |ü⁄#·TÃø=HÓ<äs¡T. ‘·<äT|ü]

\|òüTïìX¯Ãj·T|ü⁄ ‘˚~, düeTj·TeTT, düú\eTT ìs¡ísTT+#·Tø=HÓ<äs¡T. \|òüTï

ìX¯Ãj·TeTT ø£Hê´<ë‘·>±] Ç+≥H˚ »s¡T>∑T≥ Ä#ês¡eTT>± e#·TÃ#·Tqï~.

e<Ûä÷es¡T\ n_ÛÁbÕj·TeTT\T e´ø£ÔeTTø±q|ü&ÉT Ä˝À∫+∫ #ÓãT‘ê`

eTHÓ<äs¡T.

‘ê+ã÷\eTT\T |ü⁄#·TÃø=qT≥ Òø£ ∫q\|òüTïeTT\T :

eTìwæ J$‘êìøÏ kÕs¡úø£‘·, dü+‘·è|æÔ |ü]|üPs¡í‘· \_Û+#·&ÜìøÏ ô|+&ç¢

‘·|üŒ eTs√e÷s¡ZeTT Ò<äT. mes¡÷ ø±<äq Òì dü‘· $T~. n+<äT\πø eTq

|üPs¡T«\T dü+kÕÿsê\ìïÏ À $yêVü≤eTTq≈£î n‘· +‘· ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃs¡T.

ôV’≤+<äe<Ûäs¡à+ Á|üø±s¡eTT>± $yêVü≤+ <Ûë]àø£yT>±<äT, Ä<Ûë´‹àø£+ ≈£L&Ü.

dü+‘êHê_Ûeè<∆ ø°\ø£eTT, eTìwæ $yêVü≤+ m+<äT≈£î #˚dæø√yê˝À <ëì

e\¢ n‘·ìøÏ q>∑÷& Á|üjÓ÷»Hê Ò$TÀ eTq XÊÁkÕÔ\T m|ü&√ #ÓbÕŒsTT.

e´øÏÔ >∑èVü≤kÕúÁX¯eTeTT˝À Á|üy˚•+∫ j·TC≤„\T #˚dü÷Ô |ü⁄Á‘·T\qT bı+<ë*

nì ãTTπ>«<äeTT˝À $yêVü≤dü÷ø£Ô+ #Ó|ü⁄‘·Tqï~. H˚qT Äø±XÊìï qTe⁄«

uÛÑ÷$T$ n+<äTπø eTq$T<ä›s¡eTT $yêVü≤eTT #dæø=ì ‘·]<ë›eTT. |ü⁄Á‘·T\qT

bı+<äT<ëeTT. Áù|e÷qTsê>∑eTT\‘√ e+<˚fi¯ó¢ ô|’>± Áã‘·T≈£î<ëeTT nì

|ü⁄s¡Twüß&ÉT Ád”Ôì ÄVü‰«ì+#ê\ì >∑èVü≤´dü÷Á‘ê\T dü÷∫+#êsTT. e+X¯eTT

ì\yê\Hêï, dü«s¡Z+ \_Û+#ê\Hêï Ád”Ô ‘√&ÉT>± e⁄+&˚ $yêVü≤+ e˝Ò¢

35kÕ<Ûä eTì j·÷»„e\ÿ düèà‹ ù|s=ÿqï~. $yêVü≤+ #˚dæø=ì uÛ≤s¡ _&ɶ\‘√

ø£*dæ me¬s’‘˚ <Ûë]àø£ø£s¡à\qT #˚kÕÔ&√ yêπs |ü]|üPs¡íyÓTÆq eTìwæ nì

eTqT<Ûäs¡àXÊgeTT dü÷∫+∫q~.

>∑èVü≤düú J$‘êìøÏ ‘=*yÓT≥Tº:` $yêVü≤eTT >∑èVü≤düú J$‘êìøÏ ‘=*yÓT≥Tº.

>∑èVü≤düTú>± eT>∑yê&ÉT ìs¡«Væ≤+#˚ ø£s¡à\ìï+ÏøÏ uÛ≤s¡ ‘√&ÉT nedüs¡eTT

nì y˚<ë …|ü&√ |òüT+≤|ü<ä+>± #ÓbÕŒsTT. n+#˚‘· HêÏ |ü]dæú‘·T\≈£î

nqT>∑TDeTT>± eT+∫ bÂs¡T\T>±, <Ûäs¡à |üsêj·TDT\T>± yÓT*π>+<äT≈£î

nedüs¡yÓTÆq >∑TD>∑D≤\ìï j·TTerj·TTe≈£î\qT >∑T]Ô+∫ $yêVü≤+

#ùdyês¡T eTqô|<ä›\T. eT] e<Ûä÷es¡T\≈£î e⁄+&Ée\dæq >∑TD>∑D≤ Ò$TÏ?

nH˚ Á|üX¯ï ‘· …‹Ôq|ü&ÉT XÊgø±s¡T\T sTT˝≤ dü÷∫+#ês¡T. MÏ À ø=ìï

‘·|üŒ #ê˝≤uÛ≤>∑eTT sTT|ü&ÉT nqTdüs¡D°j·TyÓTÆqy nì |üø√ø£ ‘·|üŒ<äT.

es¡Tì \ø£åDeTT\T :

e+XÊ_Ûeè<∆ Á|ü<Ûëq \ø£å +>± ø=qkÕ–q Ä s√E\˝À es¡T&ÉT eT+∫

ãT~∆eT+‘·T&Ó’ e⁄+&Ée\j·TTqì nX¯«˝≤j·TqT&ÉT dü÷∫+#ê&ÉT. eT+∫

q&Ée&ç, $<ä , Äs√>∑ eTT ø£\yê&Ó’ ñ+&Ée …qì Ä|üdüÔ+ãT&ÉT #ÓbÕŒ&ÉT.

>∑èVü≤´ dü÷Á‘·eTT\˝À uÀ<Ûëj·TqT&ÉT ÁãVü≤à#·s¡´eTTqT (>∑Ts¡T≈£î\+˝À

ÁãVü≤à#ê]>± Áø£eT•ø£åD‘√ $<ë´uÛ≤´düeTT ø=qkÕ–+#·&ÉeTT) #·ø£ÿ>±

bÕÏ+∫q e´øÏÔπø ø£q´ ìyê«\Hêï&ÉT. düèà‹ #·+Á~ø£ $wüj·÷ìø=ùdÔ ≈£î\+,

o\+, X¯Øs¡+, j·TX¯düT‡, $<ä , <Ûäq+, ã+<ÛäTe⁄\ düVü‰j·TdüVü≤ø±sê\T

nH˚ @&ÉT >∑TD≤\T ø£qTø£ es¡T&ç À e⁄+fÒ ìs¡+uÛÑ +‘·s¡+>± ø£q´ìe«

e#·TÃqì &ÛÉ+ø± ãC≤sTT+∫ eTØ #Ó|æŒq~. >ö‘·eTT&ç Ä˝À#·q Á|üø±s¡eTT

$<ä , eT+∫ q&Ée&ç, o\+, ã+<ÛäT‘·«+ ø£\yê&˚ ñ‘·ÔeT es¡T&Í‘ê&ÉT.

M≥ìï+Ï‘√bÕ≥T $yêVü≤ ø£å yÓTÆq dü+‘êqeTT bı+<äT≥≈£î ‘·–q≥T¢>±

es¡T&ÉT Ms¡´e+‘·T&Ó’ e⁄+&Ée˝…qT. eT÷s¡Ã¤, |üø£åyê‘·eTT, dü>√Á‘·T&ÉT,

36

≈£îwüߺs√–, |ü‹‘·T&ÉT, yÓ÷düø±] yÓTT<ä\>∑T >∑TDeTT\T>∑\ yê]øÏ |æ\¢ìe«

e<ä›ì düèà‘·T\˙ï #Ó|ü⁄‘·THêïsTT.

e<ÛäTe⁄ \ø£åDeTT\T :

eT+∫q&Ée&ç, n+<ä+, Äs√>∑´eTT‘√bÕ≥T k˛<äs¡T\T e⁄qï ø£q´

$yêVü≤eTTq≈£î XóuÛÑ\ø£åDeTT\T ø£\<äì ìs¡«∫+#ês¡T. k˛<äs¡T\T Ò≈£îqï

Ä s√E\˝À ø£q´\≈£î $yêVü≤eTT\T »]π>$ ø±e≥. Ä&É|ü&ÉT#·T≈£î |ü⁄Ϻ+Ï

<äqTï e⁄+&Ü\H< Bì Ä+‘·s¡ eTT. n+<äTπø ÄHêÏ ø±\eTT˝À eT>∑|æ\¢\T

Òì <ä+|ü‘·T\T ‘=\T‘· @ ≈£îÁs¡yêìHÓ’Hê <ä‘·Ô‘· rdæø=ì Ä ‘·s¡Tyê‘˚

‘·eT ≈£îe÷¬sÔ≈£î ô|+&ç¢ »]|æ+#Ó&çyês¡T.

X¯óuÛÑ+ø√πs düTeTTVüAs¡Ô+ eTT#·Ã≥T¢ sTT$ :

e÷ ne÷àsTTøÏ ô|+&ç¢ ìX¯Ãj·TyÓTÆq~ nì me¬s’Hê #Ó|üŒ&ÉeTT‘√H˚

eTTVüAs¡Ô+ m|ü&É+≥÷ Á|ü•ïkÕÔeTT. m+<äTø£+fÒ dü+Á|ü<ëj·T

$yêVü≤eTTq≈£î düTeTTVüAsêÔìï ìs¡ísTT+#·Tø√e&ÉeTT nHê~>± edüTÔqï

Ä#ês¡eTT ø£qTø£. $yêVü≤|ü<ä∆‘·T\T mìïe⁄Hêï ÁãVü≤à, ndüTs¡ $yêVü≤eTT\πø

Ä s√E\˝À #ê˝≤eT+~ ÁbÕ<Ûëq´+ sTTdüTÔHêïs¡T. Ä|üdüÔ+ãT&ÉT #Ó|æŒq

<ëììãϺ X¯óuÛÑø±s¡ eTTq≈£î düTeTTVüAs¡ÔeTT nH˚~ n‘· edüs¡eTT. n~

Ò≈£î+fÒ $yêVü≤eTT |òü\Á|ü<ä+ ø±<äì #ê˝≤eT+~ qeTàø£eTT.

düTeTTVüAs¡ÔeT+fÒ :

ÁãVü≤à$yêVü≤ |ü<ä∆‹˝À es¡T&ÉT ø£Hê´<ëq düeTj·TeTT˝À Á|üe÷D+

#˚kÕÔ&ÉT. n<˚eT+fÒ <Ûäπsà#·, nπsú#·, ø±y˚T#·, Hê‹#·sê$T nì <Ûäsêàs¡ú

ø±e÷\ $wüj·TeTT˝À e<ÛäTe⁄qT n‹Áø£$T+#·qH˚~ <ëì kÕsê+X¯eTT.

es¡T&ÉT Á|üe÷D+#˚ùd Ä ø£åD≤H˚ï düTeTTVüAs¡Ô+>± n_Ûe]íkÕÔs¡T. ø±\

Á|üe÷D Ä<Ûës¡+>± Bìì ìs¡ísTTkÕÔs¡T. ìs¡ísTT+#˚<Ó ≤ nq>±? |ü⁄Ϻq

y˚fi¯qT <äèwæº À ô|≥Tºø=ì nq>± dü+e‘·‡s¡eTT, e÷düeTT, yês¡eTT, ‹~∏,

37qø£åÁ‘·eTT, |òüT&çj·T, $|òüT&çj·T\qT n˙ï >∑TDÏ+∫ ˇø√ÿ e´øÏÔøÏ C≤‘·ø£

#·Áø±ìï ‘·j·÷s¡T#˚kÕÔs¡T. CÀ´‹wü |ü+&ç‘·T\T. á dü+<äs¡“¤eTT>± ø±\

Á|üe÷D≤ìï ø£∫Ñ·+>± >∑TDÏ+∫q|ü⁄&˚ Ä e´øÏÔ uÛÑ$wü ‘·TÔqT #Ó|üŒ&ÉeTT

kÕ<Ûä |ü&ÉT‘·T+<äì yês¡+≤s¡T. $yêVü≤ düeTTVüAs¡Ô+ ìs¡íj·T+˝ÀqT Ç˝≤π>

ø±\Á|üe÷D≤ìøÏ e<Ûä÷es¡T\ C≤‘·ø±\≈£î ÁbÕ<Ûëq´$T#ÓÃ<äs¡T.

X¯‘·|ü<∏ä Áu≤Vü≤àDeTT #Ó|æŒq~ :

X¯‘·|ü<∏ä Áu≤Vü≤àDeTT˝Àq÷ ø±\#·Áø£eTTqT >∑T]+∫, ø±\Á|üe÷D≤ìï

>∑T]+∫ $es¡eTT>± #ÓbÕŒs¡T. <ëìH˚ Væ≤+<ä÷ $yêVü≤ |ü<ä∆‹˝À H˚ÏøÏì

ø=+<äs¡T bÕÏ+#·T#·THêïs¡T. ø±\Á|üe÷D+ Ä<Ûës¡+>± düTeTTVüAs¡Ô+

ìs¡ísTT+#˚ |ü<ä∆‹ sT÷ $<ÛäeTT>± e⁄+≥T+~. 24 >∑+≥\ø±\eTTqT ˇø£

s√E>± |ü]>∑DÏ+∫‘˚ s√E≈£î 50625 uÛ≤>∑eTT\THêïsTT. yêÏì sTT˝≤

…øÏÿkÕÔs¡T. 15 ÁbÕDT\T ˇø£ Ç<ëì 15 Ç<ëqT\T ˇø£ øÏåÁ|ü 15 øÏåÁ|ü\T

ˇø£ eTTVüAs¡Ô+ 15 eTTVüAsêÔ\T ø£s√E Ç˝≤ $uÛÑõ+#êø£ e<Ûä÷es¡T\

»qàqø£åÁ‘ê\qT, C≤‘·ø£#·Áø±\qT |ü]>∑Dq˝ÀìøÏ rdæø=ì XóuÛÑeTTVüAs¡Ô+

ìs¡ísTT+#Ó<äs¡T. XÊgeTT dü÷∫+∫qy˚Ts¡≈£î |òü ≤Hê düeTj·TeTT˝À e⁄qï

eTTVüAsêÔìøÏ e<Ûä÷es¡T\≈£î eTT&ç|ü&ç‘˚ yê] yÓ’yêVæ≤ø£ã+<Ûä+ ø£\ø±\+

X¯óuÛÑÁ|ü<ä+>± e⁄+≥T+<äH˚~ #ê˝≤eT+~ $XÊ«düeTT. Ä Á|üø±s¡y˚T

|ü+&ç‘·T\T ìs¡íj·T+ y˚Ts¡≈£î eTTVüAsêÔ\T ô|≥Tºø=ì ô|+&ç¢+&ÉT¢

#˚dæø=+≥THêïs¡T.

$yêVü≤eTTq≈£î eT+∫$ :

$yêVü≤eTTq≈£î yÓ’XÊKeTT, CÒ´wüºeTT, e÷|òüTeTT, bÕ\TZDe÷kÕ\T

eT+∫eì |ü+&ç‘·T\+≤s¡T. ø±ØÔø£, e÷s¡Z•s¡ e÷düeTT\T eT<Ûä eT |ü*‘ê\

ìkÕÔj·Tì yês¡T #Ó|ü⁄‘ês¡T. n+<äTe\q kÕ<Ûës¡DeTT>± sT÷ e÷düeTT\

˝ÀH˚ $yêVü‰\T m≈£îÿe>± »s¡T>∑T‘·T+≤sTT. ÄcÕ&ÛÉ+, |ü⁄wü +, uÛ≤Á<ä|ü<ä

38

e÷kÕ\qT X¯Sq´e÷kÕ\T>± |ü]>∑DÏkÕÔs¡T. n+<äTπø Ä e÷düeTT\˝À

XóuÛÑeTTVüAsêÔ\T mes¡÷ ìs¡ísTT+#·s¡T. $yêVü≤eTTq≈£î $~j·T, ‘·~j·T,

|ü+#·$T, dü|üÔ$T, <äX$T, @ø±<ä•, Á‘·jÓ÷<ä• eT+∫‹<∏äT\T. ãT<Ûä, >∑Ts¡T,

X¯óÁø£yês¡eTT\T eT+∫$, ñ‘·ÔeTeTT. Ä~yês¡+ eT<ä eTì #Ó|ü⁄‘ês¡T.

s√Væ≤DÏ, eTè>∑•s¡, eTK, ñ‘·Ôs¡, Vü≤düÔ, kÕ«‹, nq÷sê<Ûä, eT÷\,

|üPsê«cÕ&É, ñ‘·Ô‘·sêcÕ&É, ñ‘·ÔsêuÛ≤Á<ä, πse‹ qø£åÁ‘·eTT\T X¯óuÛÑÁ|ü<ä+>±

e⁄+≤j·Tì |ü+&ç‘·T\ qeTàø£eTT. eèwüuÛÑ, $T<ÛäTq, ø£sêÿ≥ø£, ‘·T\,

ø£q´, <ÛäqdüT‡, MTq\|òüTïeTT\T eT+∫$.

Á>∑Vü‰\T qø£åÁ‘ê\ Á|üuÛ≤eeTT:` ÁãVü‰à+&ÉeTT˝À e⁄+& Á>∑Vü‰\T, qø£åÁ‘·eTT\T

Á|üuÛ≤eeTT e÷qe⁄&çô|’ e⁄+≥T+~. Ç~ düeTj·÷ìï ãϺ eT+∫>±q÷,

eTs√kÕ] #Ó&ɶ>±q÷ e⁄+&˚ neø±X¯+ e⁄+≥T+<ä+≤s¡T |ü+&ç‘·T\T.

n+<äTπø düTeTTVüAs¡Ô+˝À »]π> XóuÛÑø±sê´\ e\q dü‘·Œ¤*‘ê\T ekÕÔj·Tì

yês¡+≤s¡T. á $XÊ«düy˚T $yêVü≤eTTq≈£î |ü⁄Hê~.

|ü+#·ø£s¡Væ≤‘·+ n+fÒ :

$yêVü‰ìπøø±<äT XóuÛÑø±s¡ eTT\≈£î eT+∫ eTTVüAsêÔìï #·÷#·Tø√e&ÉeTT

|ü]bÕÏ. nsTT‘˚ |ü+#·ø£ s¡Væ≤‘·+ ø±ì eTTVüAsêÔ\qT <√wü Á|ü<ä+>±

uÛ≤$+#Ó<äs¡T. ˇø£ eTTVüAs¡Ô+ <√wüÁ|ü<ä+ ne⁄H√ ø±<√ sTT˝≤

ìs¡ísTT+#Ó<äs¡T. X¯óuÛÑø±s¡ + #˚ùd s√EHêÏ ‹~∏, yês¡, qø£åÁ‘·, \>∑ï

dü+K´\qT ø£*|æe∫Ãq yÓTT‘êÔìï 9‘√ uÛ≤–+#Ó<äs¡T. uÛ≤–+#·>± $T–*q

X‚wüeTTqT ãϺ eTTVüAs¡Ô |òü\+ e⁄+≥T+~. Ä $T–*q X‚wü+ 1 nsTT‘˚

eTè‘·T´|ü+#·ø£eTì, 2 nsTT‘ n–ï|ü+#·ø£eTì, 4 nsTT‘ sê» |ü+#·ø£eTì

6 nsTT‘˚ #√s¡|ü+#·ø£eTì, 8 nsTT‘˚ s√>∑|ü+#·ø£eTì uÛ≤$+#Ó<äs¡T.

n+fÒ ô|’q #Ó|üø=qï n+¬ø\T X‚wü+>± e∫Ãq jÓT&É\ Ä eTTVüAs¡ÔeTT

|üìøÏsê<äT. n$ø±ø£ $T–*q 3, 5, 7 dü+K´\T X‚wü+>± eùdÔ<ëìï

39ªª|ü+#·ø£ s¡Væ≤‘·+µµ n+≤s¡T. n< eT+∫ eTTVüAs¡ÔeTì XóuÛÑ ø±s¡ eTT\≈£î

XóuÛÑ Á|ü<äyÓTÆq<äì |ü+&ç‘·T\T #Ó|ü⁄‘ês¡T. nsTT‘ sT÷ C≤‘·ø±\T qø£åÁ‘ê\T,

eTTVüAsêÔ\T. M≥ìï+Ï ø£+fÒ eTTK´yÓTÆq~ e<Ûä÷es¡T\ nqTsê>∑eTT,

Áù|eT, nqTã+<ÛäeTT n$ |üÏwüºyÓTÆ‘˚ Çy˚$ e⁄Hêï Ò≈£îHêï Ä $yêVü≤+

Äq+<äÁ|ü<äy˚T ne⁄‘·T+~.

ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\s√Eq e<Ûä÷es¡T\ n_ÛÁbÕj·TeTT\T ‘Ó*j·Tq|ü&ÉT,

n_ÛÁbÕj·TeTT\T ìs¡íj·TeTT\T ø±q|ü&ÉT ô|+&ç¢#·÷|ü⁄\s√Eq e<ÛäTe⁄≈£î

|üdüT|ü⁄ ≈£î+≈£îeT\T ô|Ϻq≥¢sTT‘˚, Ç|ü&ÉT e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T

MT ne÷àsTTì e÷ nu≤“sTTøÏ #˚dæø=+≤eTì, MT nu≤“sTTøÏ e÷

ne÷àsTTì sTTkÕÔeTì ø£]ø=ø£s¡T ‘ê+ã÷\eTT\T |ü⁄#·TÃø=HÓ<äs¡T. \|òüTï

ìX¯Ãj·TdüVü≤»eTT>± ø£Hê´<ë‘·>± Ç+Ï ÀH˚ »s¡T>∑T#·T+&ÉTqT. es¡T&ÉT

‘·s¡|ü⁄yês¡T e<ÛäTe⁄q≈£î |üdüT|ü⁄≈£î+≈£îeT\T, Ns¡C≤¬ø≥T¢, |üP\T|ü+&ÉT¢ r|æ

|ü<ës¡úeTT\T (d”«≥T¢) ø=‘·Ô q>∑ rdæø=ìe#ÓÃ<äs¡T. Áu≤Vü≤àDT&ÉT ˝Òø£

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT (Ä#ês¡T´&ÉT) e<Ûä÷es¡T\ »qàqø£åÁ‘·eTT\qT ãϺ>±ì, Òø£

HêeT qø£åÁ‘·eTT\qT ãϺ>±ì ô|<ä›\ M\T|üϺ düTeTTVüAs¡ÔeTT ìs¡ísTT+∫,

\|òüTï|üÁ‹ø£\T Áyêdæ e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\#‘· es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î, es¡Tì

‘·*¢<ä+Á&ÉT\#˚ e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î sTT|æŒ+#Ó<äs¡T.

ø=+<äs¡T \>∑ïeTT\T ô|≥Tºø=qï s√CÒ ≈£î≥T+ãeTT˝Àì yês¡+<äs¡≈£î

Òø£ e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ es¡≈£î Ç∫Ã|ü⁄#·TÃø=qT <Û√s¡DÏ À uÛ≤eeTT‘√

ã≥º\T ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. \>∑ïeTT ô|≥Tºø=qïs√CÒ e<Ûä÷es¡T\≈£î ã+>±s¡T

ÄuÛÑs¡DeTT *e«&ÉeTT Ä#ês¡yÓTÆq~. \|òüTïeTT ô|≥Tºø=qï s√CÒ es¡Tì

≈£L&Ü ÄVü‰«ì+#·&ÉeTT, e<Ûä÷es¡T\qT ≈£îØÃ\˝À ≈£Ls=Ãqô|Ϻ e<Ûä÷es¡T\

‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ã+<ÛäTe⁄\T $TÁ‘·T\ ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\T nø£å‘·\T y∫ Äos¡«`

~+#·&ÉeTT Ä#ês¡eT>∑T#·Tqï~.á y˚&ÉTø£≈ £L&Ü ô|+&ç ¢n+‘·Ï

40

Äsꓤ≥eTT>±qT Ä&É+ãs¡eTT>±qT #j·TT#·THêïs¡T. ‘·<äq+‘·s¡eTT \|òüTïeTT

ô|Ϻq+<äT\≈£î |ü⁄s√Væ≤‘·Tq≈£î (bÕ]‘√wüø£eTT) <äøÏåD ‘ê+ã÷\eTT*∫Ã

|ü+ô|<äs¡T.

\|òüTïìX¯Ãj·TeTT ‘·s¡Tyê‘· eT+∫s√E #·÷#·Tø=ì e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢

<ä+Á&ÉT\T ã+<ÛäTe⁄\T ø£*dæ ø£Hê´<ë‘·\T es¡TìøÏ ◊<äT»‘·\ ã≥º\T,

es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T e<ÛäTe⁄≈£î ◊<äT»‘·\ ã≥º\T rdæø=HÓ<äs¡T. nqTø=qï

$<äeTT>± e<ÛäTe⁄≈£î #˚sTT+#·<ä\∫q q>±qÁ≤ #˚sTT+#Ó<äs¡T. n≥T\H˚

es¡Tq≈£î #˚sTT+#·<ä\∫q Áu≤dt …Ÿ, #Ó’qT, uÛÑ≥Te⁄ e¬>’sê #˚sTT+#Ó<äs¡T.

ã+<ÛäT$TÁ‘·T\≈£î ô|≥ºe\dæq ô|≥Tºã&ÉT egeTT\T rdæø=HÓ<äs¡T. nqTø=qï

$<ÛäeTT>± Ä&É|ü&É#·T\ ≤+#·qeTT\T »]ô|<äs¡T. ≤+#·qeTT\T nqTq$

Áù|eT‘√ X¯øÏÔø=\~ eTqdüT≈£î ‘√∫q$ sTT#·TÃq$ ø±ì ìs¡“¤+<ÛäeTT>±

edü÷\T e÷Á‘·eTT ø±<äì >∑eTì+#·e …qT.

X¯óuÛÑ ÒK\T ` ô|+&ç¢|æ\T|ü⁄\T :

á $yêVü≤ Á|üÁøÏj·T˝À X¯óuÛÑ˝ÒK\T, ô|+&ç¢|æ\T|ü⁄ ÁbÕ<Ûëq´eTT

n+‘êsTT+‘ê ø±<äT. <ä÷s¡ÁbÕ+‘·eTT\˝À e⁄+fÒ ã+<ÛäT$TÁ‘·T\qT eTq

‘·s¡|ü⁄q ô|+&ç¢øÏ ÄVü‰«ì+#$ sT÷ XóuÛÑ ÒK Ò. n+<äTπø n$ eTq eTqdüT≈£î

n<ä›eTT|ü≥ºe˝…qT. ÄbÕ´j·T‘êqTsê>∑eTT\≈£î Áù|e÷_Ûe÷qeTT\≈£î

Ä\+ãq ø±e˝…qT. yêÏ m+|æø£˝ÀqT, n#·TÃy˚sTT+#·&ÉeTT˝Àq÷

nÁ|üeT‘·Ô‘· ÄeX´ø£eTT. bıs¡T>∑÷fifl˝À e⁄+& ã+<ÛäT$TÁ‘·T\≈£î XóuÛÑ ÒK\T

M …’q+‘· eTT+< b˛düTº #j·T&ÉeTT qT+∫ n‘· +‘· Á|ü<ÛëqyÓTÆq e´≈£îÔ\≈£î,

kÕúì≈£î\≈£î dü«j·TeTT>± yÓ[fl |üdüT|ü⁄ ≈£î+≈£îeT\T ô|Ϻ ÄVü‰«ì+#·&ÉeTT

es¡≈£L Çs¡T|üø£åeTT\ yês¡T m+‘√ C≤Á>∑‘·Ô |ü&Ó<äs¡T.

m+<äTø£+f… X¯óuÛÑ ÒK\T, ô|+&ç¢|æ\T|ü⁄ $wüj·TeTT˝À #ê˝≤eT+~øÏ

s¡ø£s¡ø£eTT\ |üϺ+|ü⁄\T e⁄+≤sTT. yêÏ À @ e÷Á‘·eTT <√wüeTT »]–qqT

$yêVü≤eTTq≈£î Vü‰»s¡Tø±s¡T. \ø£å\T Ks¡TÃô|Ϻ m+‘· |òüTqeTT>±,

41yÓ’uÛÑeeTT>± »]|æqqT n‹<∏äT\T Äos¡«~+#Ó&çyês¡T sêq|ü&ÉT n~ n&É$

ø±∫q yÓHÓï\ #·+<äy˚T>∑<ë ! n+<äT\πø $yêVü≤ Á|üÁøÏj·T˝À X¯óuÛÑ ÒK\

|òüT≥ºeTT n‹eTTK´yÓTÆq~>± |ü\Te⁄s¡T uÛ≤$+#Ó<äs¡T. Bìì <äèwæº˝À

ô|≥Tºø=H˚ ø=+<äs¡T πøe\eTT X¯óuÛÑ ÒK\πø \ø£å\˝À Ks¡TÃô|≥Tº #·T+&ç]

≈£L&Ü. n$ ô|+&ç¢yê] Ä]úø£ k úeT‘·qT |üs√ø£åeTT>± ‘Ó*j·TC…ô|Œ&ç$

sT÷ X¯óuÛÑ ÒK Ò nq&ÉeTT˝À ÄX¯Ãs¡ eTT Ò<˚yÓ÷.

n+>∑s¡+>∑ yÓ’uÛÑeeTT>± ô|+&ç¢ @sêŒ≥T¢ :

ì•Ã‘ês¡úeTT, XóuÛÑ ÒK\T |üqT\T |üP]Ô nsTTq ‘·s¡Tyê‘· Çs¡T|üø£åeTT\

yês¡÷ Çfifl≈£î yÓ\¢yj·T&ÉeTT, ‘ê≤≈£î ô|+&ç¢|ü+~fiófl @sêŒ≥T, n\+ø£s¡D

\‘√ ‘·s¡Tyê‘· |òüT≥ºeTTq≈£î ‘Ós¡rj·TT<äTs¡T. ô|+&ç¢ ã≥º\ø=qT>√\T, q>∑\T

kÕeTÁ– düeT≈£Ls¡TÃø√e&ÉeTT ‘·~‘·s¡ n+X¯eTT\ô|’ <äèwæº kÕ]+#Ó<äs¡T.

$j·÷´\yê]øÏ ô|fÒº egeTT\T, e<Ûä÷es¡T\≈£î rdüTø√e\dæq KØ<Ó’q

|ü≥TºNs¡\T, dü÷≥T¢, ≈£î≥T+ã düuÛÑT´\≈£î nedüs¡yÓTÆq <äTdüTÔ\T, ã+<ÛäT

$TÁ‘·T\≈£î ô|fÒº ô|≥Tºã&ÉT\ Ns¡\T C≤¬ø≥T¢, ø±qTø£\T, q>∑\T ø=qT>√fi¯fl

C≤_‘ê dæ<ä∆eTT #˚dæø=ì e÷¬sÿ≥¢ô|’ <äTø±DeTT\ô|’ <ä+&Éj·÷Á‘·\≈£î

ãj·T\T<˚]q≥T¢ ãj·T\T<˚s¡T<äTs¡T. neìïj·TT düeT≈£Ls¡TÃ ø√e&É+‘√

ô|+&ç¢øÏ ø±e\dæq @sêŒ≥¢ìïj·TT |üP]Ô nsTTqfÒ¢.

\>∑ï|ü⁄ (ô|+&ç¢) s√E :

e<ÛäTe⁄:` \ø°å à düs¡dü«r bÕs¡«r <˚e⁄\ @ø±‘·à‘ê s¡÷|üeTT e<ÛäTe⁄.

|ü#·Ã<äqeTT‘√ ˝Àø£eTTqT #Ó’‘·q´|üs¡#˚ Á|üø£è‹‘ê\T≈£î X¯øÏÔ dü«s¡÷|üeTT

e<ÛäTe⁄.

es¡T&ÉT:` Á‹eT÷s¡TÔ\ ~e´dü«s¡÷|üeTT es¡T&ÉT. $<Ûë‘· #·÷|æq

$»jÓ÷qTàK |ü<äeTT˝À $»„‘·‘√ q&É#·T≥≈£î ñ<äT´≈£îÔ&Ó’q dæ<ä∆ |ü⁄s¡Twüß&ÉT

es¡T&ÉT.

42

ô|+&ç¢|”≥:` ô|+&ç¢|”≥ bı&Ée⁄ nsTT<ä&ÉT>∑T\T, yÓ&É\TŒ ¬s+&É&ÉT>∑T\T.

m‘·TÔ Äs¡T n+>∑TfieTT\T+&Ée …qì j·÷»„e\Tÿ´&ÉT #Óô|ŒqT. ø±ì ø=+<äs¡T

ô|+&ç¢|”≥ bı&Ée⁄ 37 n+>∑Tfi¯eTT\T, yÓ&É\TŒ ◊<äT n+>∑Tfi¯eTT\T, m‘·TÔ

Äs¡Tn+>∑Tfi¯eTT\T+&Ée …qì #Ó|æŒ]. Ç~ e<Ûä÷es¡T\T ≈£Ls¡TÃq≥≈£î

#ê\q≥Te+Ï |”≥. @ XÊgÁ|üø±s¡eTT>± á |”≥qT<˚›•+∫ #Ó|æŒs√

‘Ó©<äT. j·÷»„e\Tÿ´&ÉT #Ó|æŒq ø=\‘·\T >∑\ |”≥ e<Ûä÷es¡T\T

≈£Ls=ÃqT≥≈£î nqT≈£L\yÓTÆq~. dü]b˛e⁄q~ ≈£L&É. Ç+<äTe\q

j·÷»„e\Tÿ´&ÉT #Ó|æŒq ø=\‘· Ò dü]jÓÆTq eqTø=qT#·THêïqT. á $wüj·TeTT

$E„\ ìs¡íj·TeTTq≈£î e<ä*y˚j·TT≥ eT+∫<äqTø=HÓ<äqT.

ÇVü≤|üs¡˝Àø£eTT\˝À |ü$Á‘·‘·qT ø£\T>∑#˚j·TT X¯Øs¡eTTq≈£î

dü+kÕÿs¡eTT\T #˚j·Te …qT. nϺ dü+kÕÿs¡eTT\T #˚j·TTq|ü&ÉT áX¯«s¡

ÁbÕs¡úq‘√ ÁbÕs¡+uÛÑeTT #j·TT≥ y<ä<Ûäs¡àeTT\+<äT qT&ç$]. c˛&ÉXdü+kÕÿ

s¡eTT\T #Ó|æŒ]. e<ÛäTe⁄≈£î 18 dü+e‘·‡s¡eTT\T es¡Tq≈£î 25

dü+e‘·‡s¡eTT\T $yêVü≤eTTq≈£î jÓ÷>∑ eTì y˚<ä<Ûäs¡àeTT\+<äTqT&ç$].

@ø±\eTTq+<Ó’qqT $yêVü≤eTT\T #˚j·Te#·TÃqìj·TT ‹~∏yês¡qø£åÁ‘·

\|òü÷ï<äT\T $T<Ûë´ø£*Œ‘·eTT\ìj·TT, BìøÏ Á|üe÷DeTT\T ˝Òeìj·TT

leT‘Y <äj·÷q+<ä düs¡dü«r kÕ«eTT\yês¡T qT&ç$]. ø=+<äs¡T |ü>∑\T

e÷Á‘·yT $yêVü≤eTT\T #j·Te\j·TTqì ‘Ó*|æ]. ô|+&ç¢s√E Òø£ ô|+&ç¢øÏ

eTT+<äTs√E eT>∑ô|+&ç¢yês¡T es¡T&çøÏ kÕï‘·ø£eTT #˚j·T&ÉeTT, ô|+&ç¢

ø=&ÉT≈£îqT #j·T&ÉeTT, n≥T\H Ä&Éô|+&ç¢yês¡TqT á $yêVü≤ |òüT≥ºeTT˝À

‹\ø£eTTq≈£î ÁbÕ<Ûëq´ kÕúqeTTqï~. <ëìì >∑T]+∫ ‘Ó*dæø=+<äTeTT.

qT~Ïq ø£fi≤´D ‹\ø£eTT ~<ä›s¡T>± :

ªªmq Òì H√eTT\T H√∫, ˙Ms√E ¬ø<äTs¡T p∫ø£ \>∑ï>∑&çj·Tsê>±

‘·\e+∫ _&çj·T|ü&Éπøµµ nì ì#ÓÃ\T\T Ä≥|üϺdüTÔ+&É>± e<ÛäTe⁄ dæ>∑TZ\

43yÓTT>∑Z nj˚T´s√E ô|+&ç¢s√E. Ä s√E ô|+&ç¢≈£L‘·Ts¡T n\+ø£s¡D eTH√

Vü≤s¡eTT>± e⁄+≥T+~. ø£fi≤´D‹\ø£eTT e<ÛäTe⁄πøø±<äT es¡T&ÉTø° ô|f…º<äs¡T.

ãT>∑Zq ø±≥Tø£‘√ ~wæº#·Tø£ÿ qT<äT≥ u≤wæø£eTT, |üdüT|ü⁄ ã≥º\˝À |ü#·Ãì

ø£fi≤´DeT+&É|üeTT˝À e<Ûä÷es¡T\T uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\jÓT´<äs¡T.

$yêVü≤ düeTj·TeTT˝À es¡T&ÉT e<ÛäTe⁄ qT<äT≥ bÕ|æ≥˝À dæ+<Ûä÷s¡eTT

Òø£ ≈£î+≈£îeT u§≥Tº ô|Ϻq|ü&˚ ô|+&碑·+‘·T |üP]Ô ne⁄‘·T+~. á

<ë+|ü‘· dü+ã+<ÛäeTT XÊX«‘·eTT ø±e\j·TTqì e<ÛäTe⁄ sT÷ ≈£î+≈£îeTqT

ns¡ú#·+Á<ëø±s¡eTT˝ÀH√, dü÷sê´ø£è‹>±H√ ~<äT›≈£î+≥T+~. á kÕ+Á|ü

<ëj·TeTT\˝À $XÊ«düeTT˝Òìyês¡T ≈£î+≈£îeT kÂ+<äs¡´ ∫Vü≤ïeTT>±

|ü]>∑DÏ+#Ó<äs¡T. ‘·eT≈£î $yêVü≤yÓTÆq <äqT≥≈£î >∑Ts¡TÔ>±, n<äèwüºeTTq≈£î

Á|ürø£>± Væ≤+<ä÷ eTVæ≤fi¯\T ≈£î+≈£îeTqT qT~Ïq ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. ô|+&ç¢

ù|s¡+≥eTT\˝À, H√eTT\T, Áe‘·eTT\˝À ≈£î+≈£îeT m+‘√ Á|üeTTK bÕÁ‘·

eVæ≤düTÔ+~. |üs¡düŒs¡ kÂuÛ≤>∑ eTTqT Äø±+øÏå+#·T#·÷ Ád”Ô\T ˇø£]ø=ø£s¡T

u§≥Tº ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. düTyêdæqT\T, |ü⁄sêDø±\eTT qT+&û Ms¡e÷‘·\T,

Ms¡|ü‘·Tï\T, ‘·eT|ü⁄Á‘·T\qT, |ü‘·T\≈£î qT~Ïq ≈£î+≈£îeT u§≥Tºô|Ϻ,

Vü‰s¡‘·T*∫à ø£<äqs¡+>∑eTTq≈£î kÕ>∑q+ô|&çyês¡T. $»j·TeTT‘√ yês¡T

‹]– e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· qT~Ïq ‹\ø£eTT ~~›, Vü‰s¡‹|üϺ kÕ«>∑‘·eTT

|ü*¬ø&ÉTyês¡T.

Væ≤+<ä÷ düe÷»eTT˝À ≈£î+≈£îeTqT >∑T]+∫ mH√ï ø£<∏äqeTT\T

Á|ü#ês¡eTT˝À qTqï$. <äTwüºX¯≈£îÔ\qT bÕs¡Á<√ Ò+<äT≈£î Ád”Ô\T qT~Ïq

≈£î+≈£îeT ô|≥Tºø√e\j·TTqHÓ&ç~ Á<ë$&ÉT\ qeTàø£eTT. ≈£î+≈£îeT˝À ø£*ùd

ˇø£s¡ø£yÓTÆq ∫ø£ÿì õ>∑≥ |ü<ës¡úeTTq≈£î, dæ+<ä÷s¡ #·÷s¡íeTTqø°

#·*ø±\eTT˝À ñwüí‘·«eTT sTT#à >∑TDeTTqï~. ≈£î+≈£îeT˝À ø£*ùd >∑+<Ûä|ü⁄

#·÷s¡íeTTqø° y˚dü$˝À #·\TeqT Á|ükÕ~+#˚ >∑TDeTTqï~. |ü+&ç‘·T\T,

44

kÕ<ÛäTe⁄\T dæ+<Ûä÷s¡eTTqT u§≥Tº>± ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. dæ+<Ûä÷s¡ es¡íeTT

#˚‘·q‘·«eTTq≈£î,ôd’ ús¡ eTTq≈£î Á|ürø£. ∫+‘·#Ó≥Tº Áy˚fi¯ófl, u…s¡fi¯flqT <ä+∫

bı&ç#˚dæ <ëìì ìeTàs¡dü+˝À ø£*|æ ms¡T|ü⁄ s¡+>∑T≈£î sê>±H˚ >∑+<Ûä|ü⁄

eTT<ä›q÷, ≈£î+≈£îeT |üP\ eTT<ä›q÷ ø£*|æ u§≥Tº>± ñ|üjÓT–+#˚yês¡T

|üPs¡T«\T. es¡TÔ ≤ø±s¡ _+<äTe⁄ •eX¯≈£îÔ\ ø£\sTTø£≈£î Á|ürø£. dæ<ë∆+‘·

|üs¡eTT>± u§≥TºjÓ÷–ø£ ∫Vü≤ïeTT. @ø±Á>∑‘·≈£î kÕúqyÓTÆ, ÁbÕD≤<Ûës¡≈£î

πø+Á<ä_+<äTyÓ’q C≤„q#·≈£åîe⁄ e÷qe XØs¡eTT˝À H=düÏô|’qH e⁄+≥T+~.

n+<äTπø |ü$Á‘·yÓTÆq kÕúqeTTqT |ü~\|üs¡T#·T≥≈£î Wwü<Ûä$\Te\T düeTè~∆>±

e⁄qï ≈£î+≈£îeTqT ÄkÕúqeTT˝À u§≥Tº>± ô|f…º&çyês¡T. u§≥Tº ô|Ϻq

kÕúqeTT˝À #·s¡àeTT˝À|ü* uÛ≤>∑eTT˝À nqedüs¡ Á<äeeTT\T #˚s¡e⁄.

H˚bÕ\T˝À :

»+‘·Tã\T*#˚Ã Ä#ês¡eTT ø£|ü&ÉT e⁄+&Ó&ç~. qee<ÛäTe⁄ n‘·Ôyê]

Ç+Ï À n&ÉT>∑Tô|Ϻq düeTj·TeTT˝À »+‘·Tã\T*#˚à kÕ+Á|ü<ëj·TeTT

e⁄+&Ó&ç~. ã*|üX¯óe⁄ ∫+~+∫q HÓ‘·TÔs¡T #·Tø£ÿqT qee<ÛäTe⁄ qT<äT≥

‹\ø£eTT>± ô|Ϻ ÄyÓTqT sTT+Ï ÀìøÏ ÄVü‰«ì+#Ó&çyês¡T. H˚bÕ\T˝À

Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡ ‘Ó>∑\˝À sTT|üŒÏø° sT÷ Ä#ês¡eTT ø=ìï#√≥¢ e⁄qï~. s¡ø£Ô|ü⁄

u§≥Tº kÕúqeTT˝À mÁs¡ì ≈£î+≈£îeTqT ~<ä›≥+ Ä#ês¡eTT>± e÷]q~.

nHê~>± :

Ád”Ô kÂ+<äs¡ eTTqT sTTqTeT&ç+|ü#˚ùd kÕ<ÛäqeTT\T eTq<˚X¯eTT˝À

nHê~>± e⁄HêïsTT. eTVü‰uÛ≤s¡‘·+˝Àì $sê≥|üs¡«eTT˝À ø°#·≈£îì

nø£ÿ>±¬s’q düT<˚wüí≈£î ≈£îs¡T\T <äT$« ø=|ü⁄Œ Òùd |üìøÏ e÷s¡Ty˚wüeTT˝À

ôd’s¡+Á~Û>± Á<Í|ü~ dæ<ä∆|ü&çq~. eT<Ûä j·TT>∑eTT˝Àì eTVæ≤fi n\+ø£s¡D˝À

ÁbÕMDT´sê˝ì eTVü‰ø£$ ø±[<ëdüT ÁyêdæHê&ÉT. ÄHêÏ Ád”Ô\T ≈£L&Ü

sTT|üŒÏ ‘·s¡eTTyê]øÏ eT*¢H eTTU≤\+ø£s¡D ø√düeTT m+‘√ düeTj·TeTTqT,

45<ÛäqeTTqT yÓ∫Ã+#Ó&çyês¡T. s¡ø£s¡ø£eTT\ ÄuÛÑs¡DeTT\qT bı+~ø£>±

n\+ø£]+#·Tø√e&É+, $$<Ûä s¡+>∑T\ u§≥Tº #·Tø£ÿ\‘√ ø£qTu§eTà\qT,

yêÏ MT<äT>± ˇ+|ü⁄ ‹]–, ãT>∑Z\qT ‘êπø$<ÛäeTT>± #·Tø£ÿ\‘√

n\+ø£]+#·T ø=HÓ&çyês¡T. ≈£î+≈£îeT|ü⁄e⁄«, #·+<äqeTT\ $TÁX¯eTeTT‘√

‘·j·÷¬s’q ≈£î+≈£îeTqT ªª$X‚wüø£µµ nHÓ<äs¡T. n\ø£Ôø˘ nH˚ |ü<ës¡úeTTqT

*|tdæºø˘ e˝… ô|<äe⁄\≈£î y˚düTø=HÓ&çyês¡T. áHê&ÉT ≈£î+≈£îeT Á|ü<Ûëq

n\+ø£s¡D edüTÔe⁄. n<ÛäTHê‘·q j·TTe‘·T\T ‘·eT <äTdüTÔ\≈£î dü]b˛j˚T

s¡+>∑T\˝À u§≥Tº ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. $$<Ûä s¡+>∑T\˝À ¬s&ûy˚T&é _+B\T

\_Û+#·T#·Tqï|üŒÏø°, kÕ+Á|ü<ëj·T eTVæ≤fi¯\T ≈£î+≈£îeTu§≥TºH˚

ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T.

ô|+&ç¢|ü+~Ï À |ü#·Ã<äqeTT e÷$T&Ü≈£î ‘√s¡DeTT :

ô|+&ç¢e+Ï nH˚ø±H˚ø£ X¯óuÛÑø±s¡´eTT\˝À e÷$T&Ü≈£î\≈£î m+‘√

ÁbÕ<Ûëq´$T#ÓÃ<äs¡T. ndü\T e÷$T&Ü≈£î ‘√s¡DeTT Ò≈£î+&É>± |ü+&ÉT>∑ø±ì,

|üã“eTTø±ì ‘Ó\T>∑Tyês¡T »s¡T|ü⁄ø√s¡+fÒ n‹X¯jÓ÷øÏÔ ø±<äT. e÷$T&Ü≈£î

X¯óuÛ≤ìøÏ dü+πø‘·eTT. n+<äT\πø Væ≤+<ä÷e⁄\ ≈£î≥T+ãeTT\˝À

sTT+#·T$T+#·T Á|ü‹X¯óuÛÑø±s¡ eTTq≈£î sTT+Ï Á|ü<Ûëq <ë«s¡ã+<ÛäeTTq≈£î

e÷$T&Ü≈£î ‘√s¡DeTT ‘·|üŒìdü]>± ø£f…º<äs¡T. $yêVü≤eTTq≈£î dü+ã+~Û+∫q

ô|+&ç¢|ü+~]˝À e÷$T&Ü≈£î ‘√s¡DeTT ø£≥º&ÉeTT nHÓ&ç~ eT+>∑fi¯

yêsTT<ä´eTT\ q&ÉTy˚T #˚j·Te\j·TTqqï Ä#ês¡eTT #ê˝≤ eT+~

sTT|üŒÏøÏ˙ Ä#·]+#Ó<äs¡T. n+‘˚ø±<äT ô|+&ç¢ ‘√s¡DeTT ø£≥Tº≥≈£î

s¡eTàqeTì ePfiÀfl ô|<ä ›\qT, ã+<Û äT$TÁ‘·T\qT Á|ü‘˚´ø£eTT>±

ÄVü‰«ì+#Ó<äs¡T. Ä |æ\T|ü⁄˝À @<√ |üìøÏ s¡eTàqeTì ≈£L©\qT

|æ*∫q≥T¢>± ø±ø£ MT #·\¢ì #˚‘·T\‘√ ô|+&ç¢ |ü+~]˝À ‘√s¡DeTT\T

ø£≥º+&ç. e<Ûä÷es¡T\ q÷πsfifl |ü+≥ nsTTq yÓ’yêVæ≤ø£ J$‘·eTTq≈£î #·ø£ÿì

46

|ü⁄Hê~ y˚j·T+&ç nì n]ú+#·≥y˚T ø£q|ü&ÉT‘·T+~. ] ô|<ä›\qT,

Äràj·TT\qT, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\qT BìøÏ s¡eTàqeTì ÄVü‰«ì+#Ó<äs¡T.

yês¡+<äs¡÷ e∫Ãq ‘·s¡Tyê‘· eT+>∑fi yêsTT<ä eTT\ q&ÉTeT n+‘ê ø£\dæ

eT+>∑fi¯ ‘√s¡DeTT\T ø£fÒº |üì |üP]Ô #˚j·TT<äTs¡T. ‘·<äT|ü] n˝≤ŒVü‰s¡

$+<äT. düe÷»eTT˝À m+‘√ Áù|e÷_Ûe÷qeTT\‘√, düs¡dü dü ≤¢|üeTT\‘√,

Äq+<äø√˝≤Vü≤\eTT‘√ Á>±eTeTT˝Àì yês¡+<äs¡÷ ˇø£]ø=ø£s¡T

d üV ü≤ø £]+#·Tø√e&ÉeTT sT÷ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT <ë«sê eTq≈£î

ns¡úeT>∑T‘·Tqï~. Á|ü‹ Ä#ês¡eTTq≈£î kÕe÷õø£ Á|üjÓ÷»qeTTqT eTT&çô|Ϻ

eTqô|<ä›\T uÀ~Û+#ês¡HÓ&ç~ ‘˚≥‘Ó\¢eT>∑T#·Tqï~.

e÷$T&Ü≈£î ‘√s¡Dy˚T m+<äT≈£î ø£≥ºe …qT? :

e÷$T&ç#Ó≥Tº eTùV≤X¯«s¡T&ÉT uÛ≤s¡´ bÕs¡«r<˚$øÏ Á|ü‹s¡÷|üeTT>±

uÛ≤$+#Ó<äs¡T. bÕs¡«r |üs¡y˚TX¯«s¡T\ ø£fi≤´DeTT e÷$T&ç#Ó≥Tº ÁøÏ+<äH˚

»]–q<äì, n+<äT\πø $yêVü≤ y˚&ÉTø£\˝À <ëì Ä≈£î\≈£î n+‘·

ÁbÕ<Ûëq´eTT \_Û+∫q<äì eT]ø=+<äs¡T qyÓTà<äs¡T. e÷$T&ç|üP‘·qT ≈£L&Ü

|ü$Á‘·‘·≈£î >∑Ts¡TÔ>± uÛ≤$+#˚yês¡T Òø£b˛ Ò<äT. ø=+<äs¡T <ëìì ÁãVü≤à≈£î

Á|ü‹s¡÷|üeTì #Óô|Œ<äs¡T. $yêVü≤eTT˝À Ò‘· e÷$T&çø=eTà\≈£î, ¬seTà\≈£î

≈£L&Ü $|üØ‘·yÓTÆq ÁbÕ<Ûëq´eTTqï~. ô|+&ç¢˝ÀH˚ ø±<äT e÷eT÷\T>±

sTTfi¯fl˝À #˚düT≈£îH˚ Áe‘·eTT\T, |üP»\˝À e÷$T&Ü≈£î\qT fi¯fl˝À e⁄+∫

n_Ûwæø£Ô ø±s¡ ø£ ≤|üeTT\≈£î $ìjÓ÷–+#Ó<äs¡T.

<˚e‘·\ ÄodüT‡\T :

e÷$T&ç#Ó≥Tº n+fÒ <˚e‘·\≈£î sTTwüºeTì |ü⁄sêDeTT\T #Ó|ü#·Tqï$.

n+<äT\πø m<äTs¡TyêdüeTTq≈£î e÷$T&çø=eTàqT ø£Ïº <ëìì $yêVü≤

eT+&É|üeTT˝À ô|fÒº Ä#ês¡eTT≈£L&Ü ø=ìï#√≥¢ e⁄qï~. Ç˝≤ #˚j·T≥+

e\q nø£ÿ&ÉøÏ <e‘·\T ‘·|üŒìdü]>± e∫à e<Ûä÷es¡T\qT Äos¡«~+#Ó<äs¡ì

47qeTàø£eTT. n≥T\H dü+‘êHê_Ûeè~∆øÏ e÷$T&çì ∫Vü≤ïeTT>± uÛ≤$+#Ó<äs¡T.

e÷$T&çø=eTàqT ô|+&ç¢|ü+~Ï À e⁄+#·≥+ <ë«sê Áø=‘·Ô <ä+|ü‘·\≈£î,

#·ø£ÿì dü+‘êqeTT ø£*– e+XÊ_Ûeè~∆ »s¡T>∑T‘·T+<äì eTs√ qeTàø£eTT.

e÷$T&Ü≈£îqT düqï>± eT&É∫, <ëìøÏ <ës¡eTTqT eTT&çy˚dæ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT

(Ä#ês¡T´&ÉT) e<Ûä÷es¡T\ eTT+CÒ‹øÏ ø£&É‘ê&ÉT. BìH˚ ªª‘√s¡DeTTµµ nì

e´eVü≤]+#Ó<äs¡T. BìH˚ ªªBøå±ø£+ø£DeTTµµ nì ≈£L&Ü |æ*#Ó<äs¡T. Bìì

eTqyês¡T #ê˝≤ |ü$Á‘·yÓTÆq~>± uÛ≤$+#Ó<äs¡T. $yêVü≤eTT\˝ÀH˚ ø±<äT

|üP»\T, Áe‘·eTT\T, H√eTT\˝À ≈£L&Ü Bìì <Ûä]+#Ó<äs¡T. á

ø£+ø£DeTTqT <Ûä]+#·≥eTT n+fÒ Ä #˚|üϺq ø±s¡ Áø£eTeTTqT |üPs¡Ôj˚T´

<ëø± Bø£å>± e⁄+≤eTì #Ó|ü⁄‘·Tqï≥T¢ uÛ≤$+#·e …qT. Bìe\q s¡ø£åD

\_ÛdüTÔqï<äH˚~ eTs√$XÊ«düeTT.

Äj·TTπs«<ä <Ûäs¡àeTT\T :

e÷$T&Ü≈£î\qT ‘√s¡DeTT\T>± ø£≥º&ÉeTT yÓqTø£ Äj·TTπs«<ä Äs√>∑

dü÷Á‘·eTT\T ≈£L&Ü e⁄HêïsTT. <ëìqT+&ç e#ÓÃ&ç>±* <˚Vü≤eTTq≈£î mH√ï

s¡ø£eTT\T>± e⁄|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<äì XÊgeTT #Ó|ü⁄‘·Tqï~. ô|+&ç¢ e+Ï

X¯óuÛÑø±s¡ eTT\≈£î e+<ä ≤~eT+~ n‹<∏äT\T, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T ˇø£#√≥

Vü‰\T˝À Vü‰»s¡>∑T<äTs¡T. n~ M~Û À |ü+~] ø±e#·TÃqT, |òü+ø£åqTVü‰\÷

ø±e#·TÃqT. e+<ä˝≤~eT+~ ˇø£#√≥ >∑T$T≈£L&çq#√≥ yêfi¯ófl

u§>∑TZ|ü⁄\TdüT (ø±s¡“Hé &Ó’ Ĭø’‡&é) yêj·TTe⁄ ô|<ä›yÓTT‘·ÔeTT˝À e⁄+≥T+~.

|ü#·Ãì e÷$T&Ü≈£î\T Ä yêj·TTe⁄qT |”\TÃ≈£îì dü«#·Ã¤yÓTÆq ÁbÕD

yêj·TTe⁄qT n+~kÕÔj·THÓ&ç~ yêÏ À Á|ü<ÛëqyÓTÆq~. Ç+ø£qT #Ó|üŒe\j·TT

q+fÒ n*dækı\dæq ø£+ÏøÏ Vü‰sTTì#Ã~ |ü#·Ã<äqeTT. Ä |ü#·Ã<äqeTTqT

nìï Ä≈£î\÷ ÇkÕÔsTT. e÷$T&Ü≈£î\sTT‘˚ düqï>±, bı&Ée⁄>± e⁄+&É≥+

e\q ‘√s¡DeTT ø£≥Tºø√e&ÜìøÏ ≈£L&Ü nqT≈£L\+>± düT\uÛÑ+>±

48

e⁄+≤j·Tì, n+<ä+>± e⁄+≤j·Tì uÛ≤$+#˚ |üPØ«≈£î\T MÏøÏ sTT+‘·

ÁbÕ<Ûëq´$T#êÃs¡ì #Ó|üø=qe#·TÃqT. e<Ûä÷es¡T\T Á|ü<äøÏåD+ #˚ùd n–ï

ôVAÁ‘·+˝À ø=ìï e÷$T&ç|ü⁄\¢\qT ≈£L&Ü dü$T<∏ä\T>± $ìjÓ÷–+#Ó<äs¡T.

Äj·TTπs«<ä <Ûäs¡àeTT\qT nqTdü]+∫ Äs√>∑ eTTq≈£î Çeìïj·TTqT <√Vü≤<ä+

#kÕÔj·T+≥THêïs¡T. n+<äT\πø Væ≤+<ä÷ XóuÛÑø±s¡ eTT\˝À e÷$T&çøÏ n+‘·

ÁbÕ<Ûëq´+ \_Û+#·T#·Tqï<äì Á>∑Væ≤+|üe#·TÃqT. ô|+&ç¢ |ü+~]˝À ø=ã“]

Ä≈£î\T, ns¡ÏdüÔ+uÛÑeTT\T ‘·~‘·s¡ |ü#·Ãì düs¡+C≤e÷ e⁄+&É≥+ yÓqTø£

≈£L&Ü mH√ï Äj·TTπs«<ä <Ûäs¡àeTT\T e⁄qïeì ≈£L&Ü #Ó|üø√e#·TÃqT.

ÁbÕ‘·'ø±\eTTqH˚ eT+>∑fi¯yêsTT<ä eTT\‘√ Ò‘· e÷$T&ç Ä≈£î\‘√,

¬seTà\‘√ ø=eTà\‘√ sTT+Ï<ë«s¡eTT\≈£î, sTT+ÏøÏ |ü#·Ãì ‘√s¡DeTT\T

ø£f…º<äs¡T. <Ó’yêsê<Ûäq ‘·s¡Tyê‘· Á>±eT<˚e‘·\≈£î e&É|ü|ü, bÕqø£eTT

HÓ’y˚<Ûä eTT\T>± ô|Ϻ ø=ã“]ø±j·T\T ø=f…º<äs¡T. u≤\<ëdüTfi¯fl≈£î ‘·\ø£\T

b˛dæ u§≥T¢ô|Ϻ n\+ø£]+∫ |üPC≤q+‘·s¡eTT düVü≤|ü+øÏÔ uÛÀ»qeTT

ô|f…º<äs¡T.

qU≤K+&ÉqeTT (ø±fi¯fl>√fi¯óflrj·TT≥) :

<Xø±˝≤qTkÕs¡eTT>± ø=ìï kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\T @s¡Œ&ÉT#·Tqï$. nìï

ø±\eTT\˝À kÕs¡«»˙qeTT˝…’q kÕ+Á|ü<ëj·TeTT\T #ê˝≤ ‘·≈£îÿe.

eTqTwüß´\˝À e÷s¡TŒ, ùV≤‘·Tyê<ä <äèø£Œ<∏äeTT ô|]–q ø=\~ ø=ìï

Ä#ês¡eTT\T eT÷&ÛÜ#ês¡eTT\ ÁøÏ+<ä≈£î e#·TÃqT. nϺ yêÏ À ø±fi¯fl

>√fi¯ófl rj·TT≥ ø£Ï. á Ä#ês¡eTT πøe\eTT ø£eTà, ø±|ü⁄, ¬s&ç¶, yÓ\eT,

ã*», ‘Ó\>∑ yÓTT<ä\>∑T ≈£î\eTT\+< |üPs¡«eTT e⁄qï<äì ‘Ó*j·TT#·Tqï~.

$yêVü≤eTTq≈£î eTT+<äT>± á ‘·+‘·T »]ô|<äs¡T. á |ü<ä∆‹ nwüº$<Ûä

$yêVü≤eTT\+<äT>±ì, y˚<äeTT\+<äT>±ì, düèà‘·T\j·T+<äT>±ì eT] j˚T

XÊgeTT\+<äT>±ì á Ä#ês¡eTT Ò<äT. Ç+<äTe\q Bìì eT÷&ÛÜ#ês¡eTT

49nì ô|<ä›\+<äTs¡T. #ê˝≤es¡≈£î á Ä#ês¡eTT ‘·–Zb˛sTTq~. ÇϺ<˚ ‘√&ÉT

ô|+&ç¢ø=&ÉT≈£î ‘·+‘·T ≈£L&Ü. á Ä#ês¡eTT ≈£L&Ü <äTsê#ês¡eTT>±

uÛ≤$+#·≥eTT e\q á Ä#ês¡eTT |üP]Ô>± ‘·–Zb˛sTTq~. ˇø£y˚fi¯

ø=ìï#√≥¢ ‘√&ÉTô|+&ç¢ø=&ÉT≈£îqT ô|≥ºe\dæeùdÔ |ü~ dü+e‘·‡s¡eTT\ À|ü⁄

yêìH˚ ô|≥Tº#·T+&ç]. düTeTTVüAs¡ÔeTTq≈£î ø±e\dæq+‘· düeTj·TeTTq≈£î

eTT+<˚ es¡T&ÉT ‘·s¡*yÓfi¢e …qT.

es¡T&ÉT ‘·s¡*yÓfi¯fl&ÉeTT :

Ä+Á<Ûä <˚X¯eT+‘·≥qT es¡T&ÉT ‘·s¡*yÓfi¯fl&ÉeTT kÕ<Ûës¡DeTT>±

»s¡T>∑T‘·Tqï Ä#ês¡eTT. (ø=ìï ≈£î\eTT\j·T+<äT e<ÛäTe⁄ ‘·s¡*yÓfi¯fl≥eTT

≈£L&Ü e⁄qï<äì #Ó|üø=HÓ<äs¡T.) ô|+&ç¢≈£îe÷s¡T&ÉT e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T

ìX¯ÃsTT+#·T Á>±eTeTTq≈£î Òø£ ø£fi≤´DeT+&É|üeTTq≈£î, y˚~ø£≈£î ‘·s¡*

yÓfi¯fl≥eTT ˇø£ dü+‘√wüø£s¡yÓTÆq $yêVü≤ y˚&ÉTø£. ø£+kÕ* sTT+ÏqT+&ç

ô|<ä›\ sTT+ÏqT+&ç u≤wæø£eTT\T, ‘ê[u§≥Tº, q\¢|üPdü\T, ô|+&ç¢|”≥

≈£îeTà] sTT+Ï qT+&ç n]y˚DÏ (>∑]ø£ãT&ç¶) ø=‘·ÔeT÷≈£î&ÉT rdüT≈£îì

e#ÓÃ<äs¡T. ô|+&ç¢≈£îe÷s¡Tq≈£î eTT‘·ÔsTT<äTe\T #‘·T\≈£î, >√fifl≈£î >√]+≤≈£î

ô|Ϻ, ø±fi¯fl≈£î bÕsêDÏ sêdæ, u≤wæø£eTT ø£≥º>± u≤wæø£eTT‘√ ãT>∑Zq ô|+&ç¢

#·Tø£ÿ‘√ u≤C≤ã»+Ár\‘√ ã+<ÛäT$TÁ‘· dü|ü]yês¡ düy˚T‘·T&Ó’ Á|ü<ëqeTTqT

rdüT≈£îì ãj·T\T<˚], Ä&É|ü&ÉT#·T\ Vü‰s¡‘·T\ q+<äTø=ì, ø±qTø£*∫Ã,

Á|ü‘· ø£å <Ó’eeTT …’q ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ bÕ<ä|ü<äàeTT\≈£î, ô|<ä›\≈£î qeTdüÿ]+∫

yê] Äosê«<äeTT rdæø=ì, düMT|ü <˚yê\j·TeTTq≈£î yÓ[fl <Ó’e <äs¡ÙqeTT

#˚dæø=ì πs–+|ü⁄>± es¡T&ÉT ‘·s¡* yÓfi¯‘ê&ÉT. $yêVü≤ düeTj·TeTTq≈£î

‘·–q+‘· düeTj·TeTTeTT+< ø£fi≤´Dy~ø£≈£î #s¡Tø=ì düTeTTVüAs¡ÔeTTq≈£î

»s¡T>∑e\dæq ÁøÏj·T »s¡T>∑TqT. Ò≈£îqï <˚ì<ë] n<˚ n>∑T‘·T+~. #ê˝≤

eT+~ Ä\dü + #˚dæ ô|Ϻq eTTVüAs¡ÔeTTqT <ë≥y˚düTø=ì u≤<Ûä|ü&Ó<äs¡T.

ø£qTø£ eTTVüAs¡Ô düeTj·TeTTq≈£î ‘·–q+‘· eTT+<äT>± sêe≥yT eT+∫~.

50

e<Ûä÷es¡T\ ns¡#˚‘·T\≈£î, >√fi¯fl≈£î >√]+≤≈£î :

e<ÛäTe⁄ qT<äTÏøÏ ≈£î+≈£îeT ms¡T|ü⁄, eT<ÛäTsê<Ûäs¡eTT\≈£î ‘ê+ã÷\

yÓTs¡T|ü⁄, *©¢\ ‘·\|æ+#·T y˚fi¯fl≈£î ø±fi¯fl≈£î Ò‘· >√]+≤≈£î ms¡Tù| ms¡T|ü⁄

n+≥T+~ eTT‘ê´\ ø√øÏ\ düs√õ˙Hêj·TT&ÉT. ªª>√]+≤ |üPdæ+~ ø=e÷à

Ò≈£î+&Ü eTT]bÕ\ ns¡#˚‘· yÓTT>±Z ‘=&ç–+~µµ nqï ø£$>±] es¡íq˝Àq÷

>√]+≥ n<äT“¤‘·eTT>± |ü+&çq~. ø±[<ëdüT düsTT‘·eTT ‘·q $$<Ûä dü+düèÿ‘·

ø±e´eTT\˝À >√]+≤≈£îqT e]í+∫Hê&ÉT. ø±[<ëdüT ø±\eTTqT+&˚ nìï

|üs¡«~qeTT\ dü+<äs¡“¤eTT\˝Àq÷ eTVæ≤fi¯\T m+‘√ sTTwüºeTT>±

n\+ø£]+#·Tø=HÓ&ç~>± >√]+≤≈£î ù|s¡T >∑&ç+∫q~.

$yêVü≤ dü+<äs¡“¤eTT\˝À >√]+≤≈£î≈£î eT+∫ ÁbÕ<Ûëq´yT \_Û+∫q~.

e<ÛäTyø±<äT ô|+&ç¢øÏ e#à Ád”Ô\+<äs¡÷ >√]+≤≈£î ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. es¡|üP»,

e<ÛäT|üP» dü+<äs¡“¤eTT\˝Àq÷ eTVæ≤fi¯\T eT+>∑fi¯yêsTT<ä eTT\ eT<Ûä

>√]+≤≈£î ô|≥Tºø=q≥eTT ø=ìï ÁbÕ+‘·eTT\˝À ÄqyêsTTr. #·‘·Ts¡T\T,

#· À≈£îÔ\T, Vü‰dü eTT\, ∫s¡Tqe⁄«\T, bÕ≥\T yÓTT<ä …’q Äq+<ä<ëj·Tø£

yê‘êes¡DeTT˝À |üs¡düŒs¡eTT n_Ûq+~+#·Tø=HÓ<äs¡T.

>√]+≤≈£î kÂuÛ≤>∑ ∫Vü≤ïeTT :

XóuÛÑø±s¡ eTT\ düeTj·TeTT\˝À |ü+&ÉT>∑ dü+<äs¡“¤eTT\˝À n\+ø±s¡eTT

ø√düeTT >√]+≤≈£îqT yê&É≥eTT Á|ü|ü+#·yê´|üÔ+>± e⁄qï<. >√]+≤≈£îqT

ô|≥Tº≈£î+fÒ ø=ìï yês¡eTT\ es¡≈£î #˚‘·T\T >√fi¯ó¢ mÁs¡>± ø£fi¯ø£fi¯ ≤&ÉT

‘·T+≤sTT. >√]+≤≈£îqT ñ‘·Ôsê~˝À kÂuÛ≤>∑ ∫Vü≤ïeTT>± uÛ≤$+#Ó<äs¡T.

$yêVü≤ dü+<äs¡“¤eTT\˝À >√]+≤≈£î Á|üeTTK bÕÁ‘· eVæ≤düTÔqï~. ô|+&ç¢øÏ

eTT+<äTs√E e<ÛäTe⁄ #‘·T\T, ø±fiófl >√fió¢ >√]+≤≈£î‘√ #ê˝≤ n+<äeTT>±

n\+ø£]+#Ó<äs¡T. Ç~ Á|ü‘˚´ø£eTT>± Ád”Ô\ ñ‘·‡eeTT˝≤ nì|ædüTÔ+~.

>√]+≤≈£îqT e<ÛäTe⁄ #˚‘·T\≈£î ô|&ÉT‘·÷ dü+<äs√“¤∫‘·eTT>± ñ‘ê‡Vü≤

51|üs¡T#·T#·÷ bÕ≥\TbÕ&Ó<äs¡T. ø=ìï ÁbÕ+‘·eTT\˝À es¡T&ÉT ≈£L&Ü #‘·T\≈£î

>√fi¯fl≈£î >√]+≤≈£îqT ô|≥Tºø=+≤&ÉT.

>√]+≤≈£î $TÁX¯eTeTTqT ‘·j·÷s¡T#˚j·TT<äTs¡T. ø=ìï ÁbÕ+‘ê\˝À

>√]+≤≈£î Ä≈£î\qT #Ó≥TºqT+∫ ø=j·T´>±H˚ ø=~›>± ˙fi¯ófl ∫\ø£]+∫

q÷¬s<äs¡T. eT]ø=ìï ÁbÕ+‘·eTT\˝À Ä≈£î\qT u≤>∑T>± m+&Éô|Ϻ bı&ç>±

‘·j·÷s¡T#˚j·TT<äTs¡T. á >√]+≥ #·÷s¡íeTT e÷¬sÿ≥¢˝À |ü⁄wüÿ\eTT>±

\uÛÑ eTÚ‘·T+~. >√]+≥ bı&çì eTgø±[‘·eTT #dæ ø£bÕÁ‘· ÀøÏ #Ó+#ê&ÉT

Òø£ dü÷ŒqT |ü+#·<ës¡ ˇø£#Ó+#ê&ÉT q÷HÓ, ìeTàs¡düeTT, ˙fi¯ófl ø£*|æ

<ëì˝À >√]+≥bı&çì #˚s¡Ãe …qT. u≤>∑T>± ø£*|æq Ä >√]+≥ eTT<ä›qT

ˇø£ >∑+≥ùd|ü⁄ Hêqu…≥ºe …qT. eTT<ä› õ>∑≥>± e⁄+&É≥eTT ‘·|üŒìdü].

düqïì |ü⁄\¢qT á eTT<ä› À eTT+∫ &çC…’qT\T ns¡#˚‹˝À y˚düTø=HÓ<äs¡T.

ø=+<äs¡T ∫ÏøÏqÁy˚*‘√ ≈£L&Ü >√]+≤≈£îqT ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T.

>√]+≤≈£îqT eT]+‘· n+<äeTT>±, |ü\T&çC…’qT¢>± ô|fÒº ì|ü⁄DT\÷

e⁄+&Ó<äs¡T. ô|+&ç¢+&É¢ À ã÷´°bÕs¡¢sY qT+∫ M]ì |æ*|æ+∫ >√]+≤≈£îqT

ô|Ϻ+#·Tø=HÓ<äs¡T. yê]eè‘˚Ô n~ø±e≥+ e\q yês¡T n‹ ‘·≈£îÿe

düeTj·T+˝À n+<äyÓTÆq &çC…’q¢‘√ ns¡#˚‘·T\qT n\+ø£]+#Ó<äs¡T.

>√]+≤≈£îqT ô|≥Tºø=qï ‘·s¡Tyê‘· eT÷&ÉT Hê\T>∑T >∑+≥\T Äs¡

ìe«e …qT. m+&çq ‘·s¡Tyê‘· #Ó¬øÿs¡, ìeTàs¡dü+˝À eTT+∫q <ä÷~‘√

&çC…’Héô|’ n<Ó›<äs¡T. Ä≈£î|ü#·Ã >√]+≥ eTT<ä› ns¡#‹˝À |üP]Ô>± m+&çb˛sTTq

‘·s¡Tyê‘· <ëìì rdæy˚j·TTqT. ns¡#˚‘·T\qT Äeq÷HÓ‘√ n<Ó›<äs¡T. ø=+‘·

ùd|üÏ es¡≈£î ˙fi¯fl‘√ ø£&É>∑≈£L&É<äT. Bìe\q #˚‹˝Àì ms¡T|ü⁄es¡íeTT

eT]+‘· yÓTs¡TdüTÔ+~. m≈£îÿeùd|ü⁄ e⁄+∫q #ÓsTT´ u≤>∑T>± |ü+&ÉT‘·T+<äì

#ê˝≤eT+~ Ád”Ô\T |üqT\T eTT–dæq ‘·s¡Tyê‘· sêÁ‹ yfi\˝À >√]+≤≈£îqT

ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. Ç°e\ ø±\+˝À n<ÛäTHê‘·q &çC…’q¢‘√ |ü⁄düÔø£eTT\qT

s¡÷bı+~+∫ eTØ neTTà‘·T+≤s¡T. >√]+≤≈£î ù|düTºqT ‘·j·÷s¡T#˚dæ

≥÷´ãT\˝À n+<äeTT>± bÕ´ø˘#˚dæ n$Tà |üìì düT\Te⁄ #˚j·TT#·T+Ï].

52

>√]+≤≈£î≈£î sê»kÕúHé<˚ nÁ>∑kÕúqeTT :

>√]+≤≈£î yê&É≥+˝À eTq<˚X¯eTT˝Àì nìï ÁbÕ+‘·eTT\ø£+fÒ

sê»kÕúHé<˚ nÁ>∑kÕúqeTT. nø£ÿ&ç eTVæ≤fi¯\T >√]+≤≈£î ù|s¡T $+fÒH˚

eTT]dæb˛jÓT<äs¡T. yês¡T ªªyÓTVæ≤+Bµµ >± Bìì e´eVü≤]+#Ó<äs¡T.

yÓTVæ≤+B‘√ ns¡#˚‘·T\qT sê>∑s¡+õ‘·eTT #˚düTø√e≥eTT Ád” Ô\

kÕ+Á|ü<ëj·T+>± uÛ≤$+#Ó<äs¡T. sê»kÕúHé eTVæ≤fi¯\T Á|ü‹ |ü+&ÉT>∑≈£L,

Á|ü‹ ñ‘·‡eeTTq≈£î ys¡Tys¡T &çC…’q¢ À >√]+≤≈£î ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. >±+>ösY,

‘˚CŸ, BbÕe[, ôVA∞ |ü+&ÉT>∑\qT m+‘√ yÓ’uÛÑeeTT>± »s¡T|ü⁄ø=HÓ<äs¡T.

|ü+&ÉT>∑≈£î eTT+<äTs√E mH√ï &çC…’q¢‘√ ‘·eT bÕ<äeTT\qT ns¡#˚‘·T\qT

n\+ø£]+#·Tø=HÓ<äqT.

>√]+≤≈£î˝À Wwü<Ûä>∑TD≤\THêïsTT :

eTq<˚X¯+˝Àì nìï ÁbÕ+‘·eTT\˝À |æqï\T, ô|<ä›\T >√]+≤≈£îqT

m+‘√ eT≈£îÿe‘√ ns¡#˚‘·T\≈£î, bÕ<äeTT\≈£î, >√fi¯fl≈£î ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T.

>√]+≤≈£î Wwü<Ûä>∑TDeTT\qT ìøÏå|üÔ+ #˚düT≈£îqï ø±s¡DeTTq »Hê<äs¡D

bı+~q<äì #Ó|üŒe#·TÃqT. >√]+≥ eTT<ä›qT n]ø±fi¯fl≈£î #·\Te<äqeTT

ø√düeTT ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. >√]+≤≈£î˝À s√>∑ìs√<Ûäø£ >∑TDeTT\THêïsTT.

ø£qTø£ Á>±eTeTT\˝À Bìì eT+<äT>± ≈£L&Ü yê&Ó<äs¡T.

u≤wæø£eTT\T :

$yêVü≤ y˚&ÉTø£\˝À e<Ûä÷es¡T\≈£î u≤wæø£eTT\T n\+ø£]+#Ó<äs¡T.

Bs¡È#·‘·Ts¡geTT Ò<ë Á‹ø√D≤ø±s¡eTT>± e⁄+&˚ MÏì qT<äTÏô|’øÏ e#˚Ã

$<ÛäeTT>± ø£f…º<äs¡T. _j·T´eTT, eTT‘· eTT\‘√ ‘·j·÷s¡>∑T MÏì qT<äTÏô|’

n\+ø£]+#·≥+ e\q e<Ûä÷es¡T\≈£î e÷qdæø£ Á|üXÊ+‘·‘· #≈£Ls¡T‘·T+<ä

HÓ&ç~ eTq ô|<ä›\ qeTàø£eTT. eTìwæ eTqdüT≈£î n~Û|ü‹ #·+Á<äT&ÉT.

Äj·Tq≈£î dü+πø‘·eTT _j·T´eTT. n+<äT#˚‘·H˚ u≤wæø£eTT\ ‘·j·÷Ø˝À

53_j·T´eTTqT e⁄|üjÓ÷–+#Ó<äs¡ì eTqeTT >∑T]Ô+|üe˝…qT. ˇø£|üŒÏ

$yêVü≤eTT\T sTT|üŒÏ˝≤ ø=ìï >∑+≥\˝À eTT–ùd$ ø±e⁄. eT÷&ÉT

s√E\˙, ◊<äT s√E\˙ s√E\ ‘·s¡ã&ç »]π>$. Ä ô|+&ç¢ ‘·+‘·T

kÕ–q+‘·ø±\eTT e<Ûä÷es¡T\T ì‘· eT÷ Ä Áe‘·eTì, sT÷ |üP»j·Tì

#˚j·TT#·T+&Ó&çyês¡T.

eTs=ø£Á|üø£ÿ ôVAeTeTT\T ìs¡«Væ≤+#Ó<äs¡T. MÏøÏ ‘√&ÉT ñ|üyêdüeTT\T,

eT] Ç+¬øH√ï Ä#ês¡eTT\T. M≥ìï+Ï ø±s¡DeTT>± yê¬s+‘√ e÷qdæø£

ˇ‹Ô&çøÏ ˝ÀqjÓT´<äs¡T. XÊØs¡ø£eTT>± ã\V”≤q|ü&Ó<äs¡T. rÁe e÷qdæø£

Ä+<√fi¯q≈£î >∑T] n>∑T<äTs¡T. á |ü]dæú‘·T\ qT+&ç u≤wæø£eTT\T yê]ì

>∑f…ºøÏÿkÕÔj·Tì ô|<ä›\ $XÊ«düeTT. Ç$ n\+ø±s¡eTT>± u≤dæ\¢≥+ e\¢

≈£L&Ü #ê˝≤eT+~ á Ä#ês¡eTTqT H˚Ïø° ø=qkÕ–+#·T#·T+&ç].

kÕe÷qT´\T _j·T´eTT‘√ ‘·j·÷¬s’q u≤wæø£eTT\T e⁄|üjÓ÷–+∫‘˚

dü+|üqTï\T eTT‘ê´\‘√ ‘·j·÷¬s’q$ yê&Ó<äs¡T. ã+>±s¡eTT‘√ ‘·j·÷¬s’q

u≤wæø£eTT\qT bÕ\‘√ X¯ó~∆ #˚dæ yê&ÉT≈£îH˚ Ä#ês¡eTT nø£ÿ&Éø£ÿ&Ü

˝Òø£b˛˝Ò<äT.

<äèwæº<√wü ìyês¡D≈£î :

ø£*˝À ø£qTï <äèwæºøÏ qs¡<äèwæºøÏ $T+∫q ~wæº Ò<äT. qs¡T&ÉT <äèwæº

k˛øÏ‘ q\¢sêjÓÆTHê |ü>∑T\T‘·T+<äì kÕyÓT‘·. Bìì #ê˝≤eT+~ qyÓTà<äs¡T.

Bì Á|üuÛ≤eeTTqT+&ç e<Ûä÷es¡T\qT u≤wæø£eTT\T dü+s¡øÏåkÕÔj·Tì eTs√

$XÊ«düeTT. jÓ÷>∑T\ …ø£ÿÁ|üø±s¡eTT>± eTq <˚Vü≤eTT˝À 72y˚\ Hê&ÉT\T

e⁄Hêïj·T≥. yêÏ À 1.|æ+>∑fi¯ 2. Ç&É 3. düTwüßeTï 4. düs¡dü«‹ 5.

|üPwü 6. es¡TD 7. dü|üÔõVü≤« 8. j·TX¯dæ«ì 9. n\+ãTdü 10. ≈£îVüQ

11. $XÀ«<Ûës¡ 12. ô|’j·Tdæ«ì 13. >±+<Ûës¡ 14. Xó+_ nH |ü<ëï\T>∑T

Hê&ÉT\T Á|üdæ<ä∆yÓTÆq$. á |ü<ëï*Z+Ï À 1. Ç&É 2. |æ+>∑fi¯ 3. düTwüßeTï

54

nH˚ eT÷&ÉT Hê&ÉT\T n‹ Á|ü<ÛëqyÓTÆq$. Á‹eT÷s¡TÔ˝…’q ÁãVü≤à $wüßí

eTùV≤X¯«s¡T Ò MÏøÏ n~Û<˚e‘·\ì #Óô|Œ<äs¡T. düTwüßeTï Hê&çøÏ ≈£î&çÁ|üø£ÿ

e⁄+&˚~ dü÷s¡ Hê&çø±>±, m&ÉeT|üø£ÿ #·+Á<äHê&ç.

á Hê&ÉT\T ø£*ùd#√≥TqT ÁuÛÑ÷eT<Ûä eTT nHÓ<äs¡T. nq>± ¬s+&ÉT

ø£qTu§eTà\ q&ÉTeT Á|ü<XeTT. á Hê&ÉT\T Çø£ÿ&É ø£*dæ n+‘·s¡TàKeTT>±

Á|üj·÷DÏkÕÔsTT. H=düÏô|’ ns¡ú#·+Á<ëø±s¡eTT˝À ì\TkÕÔsTT. uÛÑ÷eT<Ûä eTTqT

eTVü≤s¡T¸\T ªª~e´#·≈£åîe⁄µµ nì]. Ä»„ #·Áø£kÕúqeT˙ jÓ÷>∑$<ë´

bÕs¡+>∑‘·T\T e´eVü≤]+#Ó<äs¡T. Ç~ ¬s+&ÉT ns¡úuÛ≤>∑eTT\T>± dü÷s¡ #·+Á<ä

ø£fi\≈£î Á|ürø£>± e⁄+≥T+~. Ç≥Te+Ï n‹düTìï‘· uÛ≤>∑eTTô|’ ÄVüQ‘·T\

<äèwæº<√wüeTT k˛ø£≈£î+&É>± e⁄+&+<äTπø u≤wæø£eTT\T ø£≥ºe\j·TTqì ≈£L&Ü

ø=+<äs¡T #Óô|Œ<äs¡T. m+<äTø£+fÒ ô|+&ç¢ nq>±H˚ e+<ä˝≤~ eT+~

ÄVü‰«ì‘·T\T, n‹<∏äT\T e#ÓÃ<äs¡T ø£<ë. yê]˝À s¡ø£s¡ø£eTT\ e´≈£îÔ\T

e⁄+&Ó<äs¡T. yê] <äèwæº e<Ûä÷es¡T\ MT<ä |ü&ç‘ <√wüeTT ø£qTø£ á Ä#ês¡eTT

@sêŒ≥T #˚dæs¡ì $X‚¢wæ+#·Tø√e#·TÃqT. M]s¡Te⁄s¡T e<Ûä÷es¡T\ì >∑Ts¡TÔ>±

e⁄+&ÉT≥≈£î ≈£L&Ü Ç$ eTTK´eTì uÛ≤$+#Ó<äs¡T.

$&ç~>∑èVü≤eTT :

e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, ã+<ÛäTe⁄\T ‘·s¡*e#·Tà ô|+&ç¢ ≈£îe÷s¡TìøÏ

m<äTπs– kÕ«>∑‘·e#·qeTT\T |ü*øÏ $&ç~ >∑èVü≤eTTq≈£î Ò<ë @sêŒ≥T

#˚j·Tã&çq ãdü≈£î es¡Tì >ös¡e eTsê´<ä\‘√ ÄVü‰«ì+#Ó<äs¡T. BìH˚

ªªm<äTs¡Tø√\µµ düHêïVü≤eTHÓ<äs¡T. $&ç~ >∑èVü≤eTTq≈£î es¡T&ÉT sê>±H˚

es¡e÷\qT y∫, dü|üs¡ \q+‘·s¡eTT e<ÛäTe⁄ ‘·s¡|ü⁄yês¡T ‘ã&çq bÕqø£eTT

es¡TìøÏ, es¡Tì ‘·s¡|ü⁄yê]øÏ yê] Á|üj·÷D ã&É*ø£qT rs¡TÃ≥≈£î >±¢düT\˝À

b˛dæ n+<äs¡≈£î sTT#ÓÃ<äs¡T. á s√E\˝À e<Ûä÷es¡T\ $&ç~ ø£fi≤´D

eT+&É|üeTT Òø£ |òü+ø£åqT Vü‰\T˝ÀH˚ n>∑T‘·Tqï~. Çø£ÿ&˚ e<Ûä÷es¡T\≈£î

55y˚s¡Ty˚s¡T >∑<äT\T+≤sTT. $&ç~ Ç+Ï À ≈£L&É es¡Tì#˚ |üP» #˚sTT+∫

ø£Hê´<ë‘· #˚‘· es¡Tì ø±fi¯ófl ø£&ç–+∫ es¡Tq≈£î q÷‘·q egeTT\T

Á|ü<ëqeTT #˚j·TT≥ H˚qT #ê˝≤#√≥¢ #·÷∫‹ì. $&ç~ >∑èVü≤eTT˝À

eTT‘Ó’<äTe⁄\≈£î u§≥Tºô|Ϻ |ü+&É÷¢ ‘ê+ã÷\eTT‘√ dü‘·ÿ]+#Ó<äs¡T. Ç+Ï

Ä&É|ü&ÉT#·T\qT Á|ü‘˚ ø£eTT>± >ös¡$+#Ó<äs¡T. n+<äTπø Ä&É|ü&ÉT#·T ns¡ú

yÓTT>∑T&É+≤s¡T. ô|+&ç¢ À nH˚ø£ dü+<äs¡“¤eTT\˝À Ä&É|ü&ÉT#·T\≈£î |ü+&ÉT

‘ê+ã÷\eTT\‘√ bÕ≥T j·T<∏ëXøÏÔ>± <äø£åD (˝≤+#Û·Hê\T) ≈£L&Ü sTT#ÓÃ&ç

yês¡THêïs¡T. X¯øÏÔ Òìyês¡T πøe\eTT |ü+&É÷¢ ‘ê+ã÷\eTT\‘√H˚ dü]|ü⁄∫Ã

dü+‘·è|æÔ |üs¡#Ó&çyês¡THêïs¡T. Ç$ Ä&É‘√ãT≥Tºe⁄\øÏ#à >ös¡e eTsê´<ä\T.

es¡|üP» :

$&ç~>∑èVü≤eTT˝À e⁄qï es¡Tì ø£fi≤´Dy˚~ø£≈£î ÄVü‰«ì+∫ <Ó’eÁbÕs¡úq

nq+‘·s¡eTT e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ô|+&ç¢≈£îe÷s¡Tì ø±fiófl ø£&ç– ¬s+&ÉTu§≥T¢

‘·\ô|’ #·\T¢ø=HÓ<äs¡T. BìH˚ ªªes¡|üP»µµ n+<äTs¡T. Ç+<äT≈£î ø±s¡DeTT

u≤ã÷! nuÛÑ+ X¯óuÛÑ+ ms¡T>∑ì e÷_&ɶ sT÷s√E qT+&ç düVü≤<Ûäs¡à#ê]DÏ

ø±uÀ‘·Tqï~. ÄyÓT≈£î m≥Te+Ï ø£wüºeTT sê˙j·T≈£îeTì ÁbÕ<∏j·T|ü&É≥eTì

uÛ≤eeTT. Á|üdüTÔ‘·eTT |üPsê«#ês¡ Á|üø±s¡eTT>± es¡Tì bÕ<äeTT\T

ø£Hê´<ë‘·\T ø£&ÉT>∑T≥ Ä#ês¡eTT>± e#·TÃ#·Tqï~. ø±ì ø£Hê´<ë‘·\ ø£+f…

es¡Tì ej·TdüT‡ ∫qï~ >∑<ë! ∫qïyêì bÕ<äeTT\T ô|<ä›\T ø£&ÉT>∑T≥

<Ûäs¡àdü÷Á‘·eTT\≈£î $s¡T<ä∆eTT. á $wüj·TeTTqT $E„\T, ô|<ä›\T Á>∑Væ≤+#·

>∑\s¡T. Ä fifl#Ó+ãTqT es¡T& rdæø=ì dü«j·TeTT>± |üfiËfleTT˝À eTT+<äT>±

≈£î&çbÕ<äeTT ‘·<äT|ü] m&ÉeTbÕ<äeTT ø±fi¯óflø£&ÉT>∑Tø=qe …qT. ‘·s¡Tyê‘·

X¯ó<√∆<Ûäø£e÷#· j·TeTT »s¡T>∑TqT.

eT<ÛäT|üs¡ÿeTT :

$yêVü≤Á|üÁøÏj·T˝À eT<ÛäT|üs¡ÿeTT\≈£î $•wüº kÕúqeTTqï~. ªª<ä~Û, |òüTè‘·,

eT<ÛäTdü+j·TTø£ÔyT ‘·qà<ÛäT|üs¡ÿ$T‹µµ eT<ÛäT|üs¡ÿeTq>± ô|s¡T>∑T, HÓsTT´, ‘HÓ

56

ø£*|æq |ü<ës¡úeTT. Ç~ ø£+#·TbÕÁ‘· À Òø£ yÓ+&çbÕÁ‘· À b˛dæ dü÷Œ¤qT‘√

˝Òø£ #Ó+#ê‘√ ø£*ô|<äs¡T. ø£Hê´<ë‘·\T ªªz+ eT<ÛäT|üs√ÿ eT<ÛäT|üs√ÿ

eT<ÛäT|üs¡ÿ'µµ nì |ü*øÏ es¡Tq≈£î eTTe÷às¡T eT<ÛäT|üs¡ÿeTT ô|f…º<äs¡T. es¡T&ÉT

eTTe÷às¡T eT<ÛäT|üs¡ÿeTTqT ªªÁ|ü‹ >∑èVü≤‘êyéTµµ nì Á>∑Væ≤+#·TqT. es¡T&ÉT

eT<ÛäT|üs¡ÿeTTqT Á>∑Væ≤+#·T#·÷ z eT<ÛäT|üs¡ÿe÷! qTe⁄« y˚<äeTT\qT

Á|üø±•+|ü#˚j·TT<äTe⁄. ø°]ÔÁ|ü‹wüº\ ì#ÓÃ<äe⁄. qqTï Á|ü»\≈£î Çwüߺì>±,

|üX¯ódü+|ü<ä ø£\yêì>± ≈£L&Ü #ÓsTT´ nq&Éy˚T sT÷ eT+Á‘· kÕsê+X¯eTT.

á $<ÛäeTT>± eT÷&ÉTkÕs¡T¢ dü÷Œ¤qT‘√ rdæø=ì ‹qï ‘·s¡Tyê‘· –HÓï˝À

e⁄qï <ä+‘·j·TTqT ‹qe#·TÃqT. es¡T&ÉT eT<ÛäT|üs¡ÿeTT ùd$+∫q ‘·s¡Tyê‘·

n‘·ìøÏ q÷‘·q egeTT\T ãVüAø£]+#Ó<äs¡T. sêqTsêqT á egeTT\H˚

eT<ÛäT|üs¡ÿeTT\T>± e´eVü≤]+#·&ÉeTT eTq≈£î ÄqyêsTTr>± e÷]q~.

m+<äTø£q>± ô|s¡T>∑T, HÓsTT´, ‘˚HÓ kÕ<Ûës¡DeTT>± me]+Ï˝ÀHÓ’Hê

e⁄+&Ó&çy˚. Çø£ Ä dü+<äs¡“¤eTT>± es¡T&çøÏ ô|fÒº egeTT\qT e÷Á‘·eTT

ãj·T≥ ø=qT>√\T #˚j·Te\dæqy˚. Bìì <äèwæº˝À ô|≥Tºø=H˚ e<ÛäTe⁄

‘·s¡|ü⁄yês¡T ô|+&ç¢ã≥º\T ø=H˚≥|ü&ÉT eT<ÛäT|üs¡ÿeTT\+fÒ egeTT\H˚

nsêúìøÏ e#˚Ãdæ].

yÓ’<ä <Ûäs¡àeTT\T :

eT<ÛäT|üs¡ÿeTT\˝À kÕe÷õø£ ‹‘√bÕ≥T yÓ’<ä <Ûäs¡àeTT\H˚ø£eTTqï$.

eT<ÛäT|üs¡ÿ ‘·‘·+>∑eTT˝À sTT#à ‘HÓ e\q eT<ÛäTs¡eTT>± e÷≤¢& dü«uÛ≤eeTT

n\e&ç es¡T&ÉT eTTqTeTT+<äT n+<äs¡≈£î Çwüߺ&ÉT>± e÷s¡‘ê&Éqï~ ˇø£

qeTàø£eTT. eT<ÛäTs¡eTT>± e÷≤¢&É≥eTT nq>± n+<ä]‘√ eT+∫>±

e÷≤¢&ÉT#·÷ $yê<äeTT\≈£î nr‘·eTT>± q÷‘·q >∑èVü≤düTú&ÉT e]ú\¢

e\j·TTqqï kÕe÷õø£ dü+<˚X¯eTT sT÷ Ä#ês¡eTT˝À sTT$T&çj·TTqï~.

Äj·TTπs«<äeTT #Óù|Œ yÓ’<ä <Ûäs¡àeTT\ Á|üø±s¡eTT ‘˚HÓ≈£îqïìï dü<äTZDeTT\T

57eT] <˚ìøÏ˝Òe⁄. Js¡íX¯øÏÔì ô|+bı+~+#·T≥≈£î, <˚Vü≤eTTq≈£î |ü⁄wæºì

ø£*–+#·T≥≈£î m+‘√ <√Vü≤<äeTT #˚düTÔ+~. Çø£ HÓsTT´ X¯Øs¡eTTq≈£î

X¯øÏÔìe«>±, ô|s¡T>∑T #·\e #˚düTÔ+~. á eT÷&ç+Ï $TÁX¯eTyÓTÆq

eT<ÛäT|üs¡ÿeTT sTTe«&ÉeTT <ë«sê es¡T&çì XÊØs¡ø£eTT>±, <Ûäè&ÉeTT>±,

XøÏÔe+‘·Tì #j·T&ÉeTT sT÷ eT<ÛäT|üs¡ÿ Á|üÁøÏj·T \ø£å eTT>± düŒwüºeTÚ‘·Tqï~.

s¡øå±ã+<ÛäqeTT :

e÷qeJ$‘·eTTqT eT<ÛäTs¡yÓTÆq eTTK´eT>∑TÁøÏj·T $yêVü≤ø£ ≤|üeTT

q+<äTqT&ç$]. Ç~jÓTTø£ düTBs¡ÈeT>∑T |ü$Á‘· ø±s¡ Áø£eTeTT. $T>∑T\ u≤<Ûä ‘ê

j·TT‘·yÓTÆq |ü$Á‘·yÓTÆq ø±s¡´Áø£eTeTT\qT y˚TeTT ì‘·´eTT dü‘·´eTTqT

Äsê~Û+#·T≥≈£î s¡øå±ã+<ÛäqeTT (Bøå± ø£+ø£DeTT) qT <Ûä]+∫ q÷πsfi¯fl≈£î

ô|’>± e]ú\T¢≥j˚T s¡øå±ã+<ÛäqeTT eTTUÀ´<›X¯ eTT.

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT (Ä#ês¡T´&ÉT) eT+Á‘·eTTqT |ü]ƒ+#·T#·÷, es¡Tì ≈£î&ç

eTT+CÒ‹øÏ s¡øå±ã+<ÛäqeTT (Bøå±ø£+ø£DeTT) ø£Ïº ô|<ä›\+<ä] ‘·s¡|ü⁄q

Äos¡«~+#·TqT. |üP»´ eTVü‰Xj·TT˝≤sê ! Á|ü|ü+#·eTT˝À <Ó’eE„\T qT&ç$q

@ Bøå±ø£+ø£DeTTqT <Ûä]+∫, nϺ s¡÷|üeTTqT bı+<äT#·THêïs√, Ä Bøå±

s¡÷|üeTTqT J$‘·|üs¡´+‘·eTT bı+<äT#·÷, $<ë´+düT\≈£î, düeTdüÔ

e÷qe⁄\qT |üPõ+∫ Äsê~Û+#·T≥≈£î, s¡øå±ã+<ÛäqeTTqT <Ûä]+#·T#·THêïqT.

qqTï n≥T\ Äos¡«~+#· ÁbÕ]ú+#·T#·THêïqT. nì es¡T&ÉT dü_Û≈£î\‘√

Äosê«<äeTT\T ø√s¡TqT.

j·TCÀ„|üM‘·eTT :

j·TCÀ„|üM‘·eTT (»+<Ûä´eTT) y˚<ä<Ûäs¡àdü÷Á‘·eTT\ qT+&ç eTqTe⁄,

bÕs¡düÿs¡, ÄX«˝≤j·Tq, uÀ<Ûëj·Tq, >√_Û ≤j·Tq\T >∑èVü≤´dü÷Á‘·eTT\+<äT

#Ó|æŒ]. j·TCÀ„|üM‘·eTq>± m&ÉeTuÛÑT»eTT ô|’uÛ≤>∑eTTqT+&ç ≈£î&çuÛÑT»eTT

ÁøÏ+<ä≈£î Áy˚ ≤&ÉTq~. ‘=$Tà~b˛>∑T\T ø£\~. eT+>∑fi¯ dü÷Á‘·eTTq+<äT

58

Á>∑T#·TÃq~ ≈£L&Ü (qe) ‘=$Tà~b˛>∑T\‘√ H=|ü#·T+&ÉTqT. Á|ü|ü+#·eTT˝À

düs¡«eT‘·eTT\+<äT $yêVü≤bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTTqT, n≥T\H Á|ü‹eT‘·eTTq+<äT

Ád”Ôì >∑èVæ≤DÏ>± >∑T]Ô+#·T≥≈£î>±qT, Äj·÷ eT‘·eTT\yê] >∑Ts¡TÔ\qT Ád”Ô\≈£î

yÓT&Éj·T+<äT ø£≥Tº#·THêïs¡T. y<ä<Ûäs¡àeTTq+<äT qe (‘=$Tà~) dü÷Á‘·eTT\‘√

≈£L&çq j·TCÀ„|üM‘·eTTqT e<Ûä÷es¡T\≈£î <Ûä]+|ü#˚dæ >∑èVü≤düTú\T uÛ≤sê´

uÛÑs¡Ô\T>±, <ä+|ü‘·T\T>± q÷πsfi¢≈£î ô|’>± dü+|üPs¡í Äj·TTsês√>∑ eTT\T

düTdü+‘êq kÂuÛ≤>∑ eTT\‘√ e]ú\T¢≥≈£î>±qT, sT÷ Á|üø£èrX¯«s¡Tì ì‘· eTT

<Ûë´ì+#·T≥≈£î j·TCÀ„|üM‘·eTT (»+<Ûä eTT) eTTK´eTT>± ñ<›•+|üã&çq~.

á j·TCÀ„|üM‘·eTT Òì<˚ |ü⁄s¡Twüß&ÉT mϺ X¯óuÛÑø±s¡ eTT\T #˚j·TT≥≈£î

ns¡TΩ&ÉT ø±&Éì uÛ≤eeTT.

<ä+|ü‘·T\T ì‘· eTT >∑èVü≤eT+<äT n–ïì yÓ*–+∫ >∑èVü≤j·T»„eTTq≈£î

<˚X¯ ø£fi≤´D+ ø=s¡≈£î eTVü‰j·T»„eTTq≈£î ø±s¡ ø£s¡Ô\T>± e´eVü≤]+#·T≥≈£î

sT÷ j·TCÀ„|üM‘·eTTqT <Ûä]+|ü#˚j·TT#·T+&çs¡ì Á>∑Væ≤+|üe\j·TTqT. ø=ìï

y˚\ dü+e‘·‡s¡eTT\qT+&ç e#·TÃ#·Tqï sT÷ $yêVü≤e´edüú düTdæús¡yÓTÆq~.

Ç~ e÷qe⁄ Òs¡Œs¡T#·T≈£îqï kÕ+|òæTø£yÓTÆq ø£≥Tºu≤≥T. ô|<ä›\T, $E„\T

@s¡Œ]∫q $yêVü‰~ c˛&ÉX¯dü+kÕÿs¡eTT\T e÷qe⁄ì Hê>∑]ø£‘ê

∫Vü≤ïeTT\T. Ç<˚ $<ÛäeTT>± >∑èVü≤düTú\qT ìπs∆•+#·T≥≈£î dü+πø‘·eTT>±

(>∑Ts¡TÔ) sT÷ eT+>∑fi¯dü÷Á‘·eTT, j·TCÀ„|üM‘·eTT\T ñ|üø£s¡D kÕ<ÛäqeTT

…’q$. Ç+<äTe\q |ü⁄s¡Twüßq≈£î j·TCÀ„|üM‘·eTT X¯óuÛ≤X¯óuÛÑ Á|ü‹ø±s¡ eTT

q+<äT ‘·|üŒìdü]>± qT+&Ée …qT.

eTT+<äT>± es¡Tì <ä>∑ Zs¡≈£î es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\TqT sê$+∫

j·TCÀ„|üM‘·eTT (»+<Ûä eTT) qT es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î sTT∫à es¡TìøÏ

|ü⁄cÕŒø£å‘·\T sTT∫Ã, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î qeTdüÿ]+|ü#dæ, es¡Tì#‘· j·TCÀ„|üM‘·

eT+Á‘·eTT\qT nì|æ+∫ ‘·s¡Tyê‘· es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T es¡TìøÏ

j·TCÀ„|üM‘·eTTy˚dæ |ü⁄cÕŒø£å\‘√ Äos¡«~+#Ó<äs¡T.

59‘·s¡Tyê‘· |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT j·TCÀ„|üM‘·eTTqT >∑÷]à ªªz+ j·TCÀ„|üM‘·+

|üs¡eT|ü$Á‘·+ Á|üC≤|ü‘s¡ ‘·‡Vü≤»+ |ü⁄s¡kÕÔ‘Y, Äj·TTwü eTÁ>∑ + Á|ü‹eTT+#Û·

X¯óÁuÛÑ+ j·TCÀ„|üM‘·+ ã\eTdüTÔ ‘˚»'µµ (ãTTπ>«<ä+) nì j·TCÀ„|üM‘·

|ü$Á‘·‘·qT, ÁbÕeTTK´eTTqT >∑÷]à dü_Û≈£î\+<äs¡ø° ‘Ó\T|ü⁄qT. ‘·<äT|ü]

ô|<ä›\+<ä] ‘·s¡|ü⁄q |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT es¡TìøÏ ÄodüT‡\T n+~+#·TqT.

>öØ<˚$ |üP» :

eT+>∑fi¯ dü÷Á‘·eTTq≈£î >öØ<˚$ n~ÛcÕºq<˚e‘·. Ç+<äTe\q Á|ü‹ø£q´

ô|+&ç¢øÏ eTT+<äT ‘·|üŒìdü]>± >öØ<˚$ |üP» #˚j·TT Ä#ês¡y˚Ts¡Œ&çq~.

>öØ<˚$øÏ eT+>∑fi¯>öØ<˚$ nqT ù|s¡T ≈£L&Ü ø£\<äT. n+<äTπø eTT+<äT>±

ø£Hê´<ë‘· >∑èVü≤eT+<äT m#·Ã≥ <Ó’yêsê<Ûäq ì‘· eTT #j·TT#·THêïs√ n#·Ã≥

ø£Hê´<ë‘·\T e<ÛäTe⁄‘√ <Ó’yêsê<Ûäq ªª>öØ<˚$ |üP»µµ #˚sTT+#Ó<äs¡T.

eTT+<äT>± BbÕsê<Ûäq ≈£î+<äT\T, ‘·<äT|ü] nK+&ÉCÀ´‹ì yÓ*–+∫

>öØ<˚$ |üP» #˚j·TT<äTs¡T. |üPC≤q+‘·s¡eTT |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT e<ÛäTe⁄‘·+Á&ç

≈£î&çeTT+CÒ‹øÏ ø£+ø£D<Ûës¡D #˚j·TTqT. e<ÛäTe⁄ ‘·+Á&ç uÛ≤s¡ ≈£î, e<ÛäTe⁄

≈£î&ç#˚‹øÏ ø£+ø£DeTT\T ø£≥TºqT. ‘·<äT|ü] eTT‘Ó’<äTe⁄\T e<ÛäTe⁄ ø±fi¯fl≈£î

bÕsêDÏsêdæ, #˚‘·T\≈£î >√fi¯fl≈£î >√]+≤≈£î ô|Ϻ u≤wæø£eTT ø£Ïº ãT>∑Zq

kÕ<ÛäT‘√ ô|+&ç¢#·Tø£ÿ ~<Ó›<äs¡T. e<ÛäTe⁄qT ø£Hê´<ë‘·\qT |üP» <ä>∑Zs¡Tqï

ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T, ô|<ä›\T, eTT‘Ó’<äTe\T n+<äs¡÷ Äos¡«~+#Ó<äs¡T. (ô|+&ç¢

ø£fi≤´Dy˚~ø£ MT<ä »]–qjÓT&É\ á eT+>∑fi¯>öØ<˚$ |üP» ø£fi≤´Dy˚~ø£

MT<ä »s¡T>∑T‘·T+~.)

Ô

Ô

ø£fi≤´Dy˚~ø£e<ä›≈£î :

e<ÛäTe⁄ ‘·+Á&ç ø=‘·Ô#Ó+ãT˝À ˙Ï‘√ #Ó+ãT |ü≥Tº≈£îì, e<ÛäTe⁄ ‘·*¢

es¡TìøÏ ø£Hê´<ëq n|üŒ–+‘· düeTj·TeTT˝À q÷‘·q egeTT\T, yÓ+&ç

»+<Ûä eTT |üfiËfls¡eTT˝À ô|≥Tºø=ì e<ÛäTe⁄‘√ düVü‰, e<ÛäTe⁄ <√dæ*˝À

60

‘ê+ã÷\eTT, <äø£åD, ø=ã“]uÀ+&ÉeTT ô|Ϻ ø£fi≤´Dy˚~ø£≈£î rdüT≈£îì

e#ÓÃ<äs¡T. ø£Hê´<ë‘·\T e<ÛäTe⁄qT ‘·÷s¡TŒeTTKeTT>± ø£fi≤´Dy˚~ø£MT<ä

≈£î&çbÕ<äeTT+<äT+∫ ≈£Ls=ÃHÓ<äs¡T. ‘Ó\¢ì n&ÉT¶‘Ós¡ ô|f…º<äs¡T. Bìπø eTs=ø£

ù|s¡T ªª‘Ós¡kÕ\µµ. ‘Ó\¢ìegeTTô|’ l, dü«dæÔø˘ nì Áyêdæe⁄+≥T+~. ø±˙

sT÷ s√E\˝À @<√ ˇø£ <äT|üŒÏ, Òø£ \T+^>∑T&ɶ ‘Ós¡>± |ü≥Tº‘·THêïs¡T.

e<Ûä÷es¡T\qT ‘·÷s¡TŒ, |ü&ÉeTs¡\≈£î n_ÛeTTK+>± ≈£Ls=Ãqu…Ϻ, á

‘Ós¡kÕ\qT ñ‘·Ôs¡<äøÏåDeTT\T>± |ü≥Tº≈£îì dü÷s¡ k˛ø£ÔeTT ø£yÓ’|ü⁄, eT+>∑fi

yêsTT<ä eTT\ eT<Ûä , eTT‘·ÔsTT<äTe\T, eT+>∑fi¯ ‘·eTT\T eT]jÓTTø£yÓ’|ü⁄

Ä\|æ+#·T#·T+&É>± e<Ûä÷es¡T\T J\ø£Ás¡ u…\¢eTT ˇø£]‘·\ô|’ ˇø£s¡T

ô|≥Tº≈£î+<äTs¡T.

y˚<ä<Ûäs¡àdü÷Á‘·eTT\+<äT ‘Ós¡|ü≥Tº $wüj·TeTTqT #Ó|üŒ Ò<äT. ø£qTø£ ‘Ós¡

|ü≥ºqedüs¡+ Ò<äì ø=+<äs¡+<äTs¡T. Á|üdüTÔ‘·eTT ‘Ó\¢ì ‘Ós¡|üϺ ø±s¡ Áø£eTeTT

#˚sTT+#·T≥ Ä#ês¡eTT˝À qTqï~. Á|ü‘·´ø£åeTT>± Á|ü‹ ô|+&ç¢˝Àq÷

#·÷#·T#·THêïeTT.

Ä<ëq+ uÛÑ÷eT+&É\+ <ëq+#ùdÔ e#à |òü ≤ìøÏ düe÷qeTT:

$yêVü≤eTT˝À ø£Hê´<ëqeTT ÁbÕeTTK´eTT n+‘êsTT+‘êø±<äT.

ø£Hê´<ëq|òü\+ nyÓ÷|òüTeTì, n|ü]$T‘·eTì ô|<ä›\T #ÓãT‘·THêïs¡T.

n+<äTπø |æ\¢\T Òì <ä+|ü‘·T\T, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\ ≈£îe÷¬sÔ\ $yêVü≤eTT\

dü+<äs¡“¤+>± yê] nqTeT‹ rdüTø=ì Ä ne÷àsTT\qT ø£Hê´<ëq+

#˚j·TT≥≈£î eTT+<äT≈£î ekÕÔs¡T.

ˇø√ÿj·TT>±ìøÏ ø√ÿ<Ûäs¡à+:` |ü<äà|ü⁄sêD≤ìï nqTdü]+∫ ø√ÿ j·TT>∑+˝À

ˇø√ÿ <ÛäsêàìøÏ ÁbÕeTTK´+ \_Û+∫q~. ø£è‘·j·TT>∑+˝À ‘·|üdüT‡≈£î Á|üeTTK

kÕúq+ <äø£ÿ>± Á‘‘êj·TT>∑+˝À C≤„HêìøÏ ô|<ä›|”sƒ¡ ydæ+~. <ë«|üs¡ j·TT>∑+˝À

j·TC≤„\≈£î ÁbÕeTTU≤´ìï∫Ã+~. Çø£ ø£*j·TT>∑+˝À <ëHêìøÏ $•wüºkÕúq+

\_Û+∫q~. |ü⁄sêD≤\˝À mH√ï s¡ø£eTT\ <ëHê\THêïsTT. •_#·Áø£e]Ô

61XØs¡eTTH <ëqeTT #XÊ&ÉT. <äBÛ∫ ‘·q XØs¡eTT˝À meTTø£\qT <ëq+>±

sTT#êÃ&ÉT. |üs¡TX¯ósêeTT&ÉT, ã*#·Áø£e]Ô, ø£s¡Tí&ÉT, JeT÷‘·yêVü≤qT&ÉT

‘·~‘·s¡T\ <ëq>∑TD $X‚wüeTT\T n+<äs¡≈£L ‘Ó*dæqy˚. Ç+ø± yÓTT‘·Ô+

16 eTVü‰<ëHê\qT n‹ >=|üŒ>± eT‘·‡´|ü⁄sêDeTT ù|s=ÿqï~. MÏ À

ø£Hê´<ëqeTT ≈£L&Ü ˇø£Ïø±e≥+ >∑eTHês¡ΩeTT.

ø£Hê´<ëq+ >=|üŒ‘·qeTT :

ø£Hê´<ëq+ >=|üŒ‘·HêìøÏ $yêVü≤eT+Á‘ê˝Ò kÕø£ å´eTT. yêÏ

Á|üø±s¡eTT>± nHê~>± Je⁄&ÉT $<ë´V”≤q‘· bÕ|üø£s¡à Á|üuÛ≤yê\e\q

nHø£ »qà …‘·TÔ‘·T+≤&ÉT. e÷qe»qà m‹ÔHê n]wü&É«sêZ\qT »sTT+#· Òø£,

nC≤„q yÓ÷Vü‰+<Ûäø±sê\˝À ∫≈£îÿø=ì mHÓïH√ï bÕbÕ\T #˚düTÔ+≤&ÉT.

<Ó’eì+<ä, uÛÑ≈£îÔ\qT nee÷q|üs¡T#·T≥, dü»®qT\qT Væ≤+dæ+#·≥+ e+Ï

n|ü#êsê\≈£î ˇ&çø£&É‘ê&ÉT. Ç≥Te+Ï bÕ|üeTT\qT+&ç $eTT≈£îÔ&ÉT

ø±e≤ìøÏ n‘·&çøÏ ˇø£fÒ<ë]. n<˚ ø£Hê´<ëqeTT. ø£Hê´<ëqeTT e\q

n‘·ì bÕbÕ\˙ï |ü≤|ü+#· …’b˛‘êsTT.

dü‘· ˝Àø£ìyêdüeTT :

ø£Hê´<ëq >=|üŒ‘·qeTTqT >∑÷]à m+‘√ #Ó|üŒe#·TÃqT. $yêVü≤

eT+Á‘·eTT\˝Àì ªª>∑+>±yê\Tø±_Ûdü‡|üÔ]¸ eT+&É\ |üs¡ +‘·eTT... ÁãVü≤à˝Àπø

ìyêdü dæ<ä∆ s¡+µµ ˝À m+‘√ ñ‘·èÿwüºuÛ≤eeTTqï~. ø£Hê´<ëqeTT<ë«sê

\_Û+#˚ |ü⁄D´+e\q ø√≥¢ dü+e‘·‡s¡eTT\T dü‘· ˝Àø£+˝À ìedæ+#·T≥≈£î

ns¡Ω‘· \_ÛdüTÔ+<ä≥. eTs√ $wüj·TeTT @eT+fÒ ø£Hê´<ëqeTT e\q

eTq‘√bÕ≥T |ü~‘·sê\ |üPØ«≈£î\T, eTq ‘·s¡Tyê‘· |ü~ ‘·sê\yês¡÷

XÊ•«‘·+>± dü‘· ˝Àø£+˝À ìedæ+#·≤ìøÏ nedüs¡yÓTÆq |ü⁄D´+ \_ÛdüTÔ+<ä≥.

q÷s¡Tj·TC≤„\ |òü\eTT :

q÷s¡Tj·TC≤„\T #˚dæq |òü\eTTq≈£î eT÷&ÉT¬s≥T¢ |ü⁄D´eTT ˇπøˇø£ÿ

62

ø£Hê´<ëqeTT e\q \_ÛdüTÔ+<ä ô|<ä›\ ñyê#·. Ç~ ô|+&ç¢ eT+Á‘·eTT\

˝ÀH˚ ñqï~. eT‘·‡´|ü⁄sêDeTT˝À Ç+ø=ø£e÷≥ ≈£L&Ü #ÓbÕŒs¡T. ªªdüsê«

uÛÑs¡D+ dü+j·TTø±Ô+ jÓ÷<ä<ë‹#·‘˚q <ä‘êÔdüsê«düXË’\ ø±qHêµµ nì

dü÷ú\eTT>± Bì ns¡úeTT @eT+fÒ |üs¡«‘·eTT\T, eHê\‘√ ≈£L&çq

uÛÑ÷eT+&É\+ yÓTT‘êÔìï <ëq+#˚ùdÔ e#˚à |ü⁄D´|òü\eTT ÄuÛÑs¡DeTT\‘√

n\+ø£è‘·yÓTÆq ø£ø£q´qT <ëq+#j·T≥+ e\q \_ÛdüTÔ+<ä , |ü⁄s¡TcÕsêú\T

Hê\T>∑T <Ûäs¡à, ns¡ú+, ø±eT+, yÓ÷ø£å+ nH˚ á Hê\T>∑T |ü⁄s¡TcÕsêú\T

dæ~∆ùdÔH˚ e÷qe»qà≈£î kÕs¡úø£‘·. πøe\+ ø£Hê´<ëq+ e\qH˚ #·‘·T]«<Ûä

|ü⁄s¡TcÕsêú\T dæ~∆kÕÔj·Tì |ü\Te⁄s¡T qeTTà‘ês¡T. n+<äTπø ø£Hê´<ë‘·

ø£Hê´<ëq düeTj·TeTT˝À á ns¡úeTT e#˚à eT+Á‘·eTT\qT |ü]ƒ+∫ eTØ

‘·q ≈£îe÷¬sÔqT <ëq+#˚kÕÔ&ÉT.

ø£Hê´<ëq+ m˝≤ #˚kÕÔs¡T :

ø£Hê´<ë‘· yÓTT<ä≥ es¡Tì |üPõ+∫, ø±fi¯ófl ø£&ÉT>∑T‘ê&ÉT. ‘·s¡Tyê‘·

q>∑\T <Ûä]+∫, ø=ã“]u§+&É+, |ü⁄e⁄«\T, nø£å‘·\T, ã+>±s¡+ Ò<ë <äø£åD

|ü≥Tºø=qï e<ÛäTe⁄ ≈£î&ç#˚‹ì ÄyÓT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T es¡T&ç≈£î&ç#˚‹˝À e⁄+∫

ñ<äø£eTT‘√ <ëq+#˚kÕÔs¡T. kÕ<Ûës¡D+>± @<Ó’Hê edüTÔe⁄H√, uÛÑ÷$TH√

<ëq+ #ùd≥|ü&ÉT |òü ≤Hê <ëìì ≈£î <ëq+ #düTÔHêïqT. Çø£ô|’ <ëìô|’

düs¡«Vü≤≈£îÿ\T˙$. HêøÏø£ m˝≤+Ï dü+ã+<ÛäeTT Ò<äT. nqT ns¡úeTT e#Ã˝≤

#ÓãT‘êeTT. ø£Hê´<ëq $wüj·T+˝À e÷Á‘·eTT e<ÛäTe⁄ ‘·+Á&ç ∫es¡ À

ªªqeTeTµµ nì #Ó|üŒ&ÉT. m+<äTø£+f… $yêVü≤yÓTÆq+‘· e÷Á‘·eTTq ÄyÓT

n‘·ì ≈£L‘·Ts¡T ø±≈£î+&Ü b˛‘·T+~? n+‘·Ï‘√ ÄyÓT≈£î |ü⁄Ϻ+Ï ã+<ÛäeTT

‘Ó–b˛‘·T+<ë? b˛<äTø£<ë. n+<äTπø Äe÷≥ #Ó|üŒ≈£î+&Ü ø£Hê´<ëq+

#˚kÕÔ&ÉT. n|ü&˚ es¡T&ç‘√ <Ûäπsà#·, nπs∆#·, ø±y˚T#·, Hê‹#·sê$T nì

eT÷&ÉTkÕs¡T¢ nìŒkÕÔs¡T. <Ûäs¡à+˝Àq÷ ns¡∆+ n+fÒ &ÉãT“ $wüj·T+˝Àq÷

ø±eT+ nq>± <Ó’Væ≤ø£ düTK+ $wüj·T+˝Àq÷ ˙e÷≥ n‹Áø£$T+#·uÀqT

nì es¡T&ç‘√ Á|ü‹q #˚sTTkÕÔs¡qïe÷≥.

63Ç<ä›s¡÷ |üs¡y˚TX¯«s¡ dü«s¡÷|ü⁄ Ò :

$yêVü≤ eT+Á‘·eTT\ kÕsê+X¯eTT Á|üø±s¡eTT>± ø£Hê´<ë‘· nsTTq

e<ÛäTe⁄ ‘·+Á&ç Á|ü‹Á>∑V”≤‘· nsTTq es¡T&ÉT Ç<ä›s¡÷ |üs¡y˚TX¯«s¡ dü«s¡÷|ü⁄ Ò.

n+fÒ <ëq$T#˚ÃB |ü⁄#·TÃø=H˚B ≈£L&Ü |üs¡y˚TX¯«s¡T&˚. Äj·TH˚ Ä Ç<ä›]

n+‘·s¡+>±\˝À Á|üy˚•+∫ yê]#˚ sT÷ |üì #˚sTTdüTÔHêï&ÉT. Bì e\q

yê] Ç<ä›]˝À ø£Hê´<ë‘·≈£î |ü⁄D´˝Àø£ düTU≤\T es¡T&çøÏ ◊Væ≤ø£ düTU≤\‘√

bÕ≥T n‘·ì J$‘êìøÏ ˇø£ ns¡∆+ \_ÛkÕÔsTT. n+fÒ #˚ùd~ #˚sTT+#˚B

n+‘ê Ä |üs¡e÷‘·Tà& nqï Ä<Ûë´‹àø£ uÛ≤eq Ç+<äT˝À sTT$T&ç e⁄+<äqï

e÷≥. HqTHê~ nH nVü≤+uÛ≤eeTT kÕ«s¡úeTT q•+#·&ÜìøÏ n+<ä]|ü≤¢

Áù|e÷_Ûe÷Hê\T düVü≤qo\‘· e+Ï dü<äTZD≤\T ô|+bı+<ä&Üìπø ô|<ä›\T

á @sêŒ≥T #˚XÊs¡ì eTq+ dü+uÛ≤$+|üe#·TÃqT.

ø£Hê´<ëq d”«ø±s¡eTT :

nìï <ëqeTT\˝À >=|üŒ~ nqï<ëqeTT. ‘·s¡Tyê‘· ø£Hêï<ëqeTT.

á düèwæº yê´|æÔ #Ó+<äT≥≈£î Ád”Ô |ü⁄s¡Twüdü+jÓ÷>∑eTT Á|ü<ÛëqeTT. BìøÏ

$yêVü≤eTT˝À ø£Hê´<ëq |òüT≥ºeTT Á|ü<ÛëqeTT>± qT&ç$].>∑èVü≤kÕú

ÁX¯eTeTT˝À Á|üy˚•+∫ <Ûäsêàs¡∆ø±eTyÓ÷ø£åeTT\qT M]s¡T«s¡T uÛ≤>∑kÕ«eTT …’

e]ú\T¢≥j˚T ø£Hê´<ëq eTTUÀ´<›X¯eTT. ø£q´ G <ëqeTT R ø£Hê´<ëqeTT.

nq>± ø£q´qT <ëqeTT #˚j·T&ÉeTì ns¡úeTT. ø±˙ sTTø£ÿ&É ø£q´ G

Ä<ëqeTT n+f… ø£q´qT d”«ø£]+#·&ÉeTT Á>∑Væ≤+#·&Éy˚T nì ns¡úeTT

edüTÔ+~. <ëqeT+f… Çe«&ÉeTT, Ä<ëqeT+fÒ rdæø=q&ÉeTT. ô|+&ç¢

dü+s¡<ä“ ¤eTT>± y˚<äeTT\˝À ø£Hê´Á|ü‹Á>∑Vü≤DeTH˚ e⁄qï~. ø±˙

ø£Hê´<ëqeTì˝Ò<äT.

e<ÛäTe⁄ <√dæ≥‘√ ‘ê+ã÷\eTT <äø£åD ø=ã“]u§+&ÉeTT ô|Ϻ e<Ûä÷

es¡T\ eT<Ûä n]y˚DÏ (>∑]ø£ãT&ç¶) ô|Ϻ, á n]y˚DÏ eT<Ûä <√dæ*e⁄+∫,

es¡Tì <√dæ* MT<ä e<ÛäTe⁄ <√dæ* e⁄+∫q |æeTà≥ ø£Hê´<ë‘·\≈£î Äe⁄bÕ\

64

ø£Hê´<ë‘·\T :

Á|ü|ü+#·eT+<äTqï düeTdüÔuÛÑ÷‘·eTT\T, <˚e‘·\ kÕøÏå>± e÷ |æ‘·è<˚e⁄\

yÓ÷ø£ådæ~∆ ø=s¡≈£î sT÷ es¡Tq≈£î <Ûäs¡à, ns¡∆, ø±eT, yÓ÷ø£åeTT\qT #·‘·T]«<Ûä

|ü⁄s¡TcÕs¡ú dæ~∆ ø=s¡≈£î y˚TeTT Á|üj·T‘·ïeTT\‘√ ≈£L&çq yês¡yÓTÆ,

n\+ø±sêì«‘·kÕ~Û« j·T>∑T sT÷ ø£q´qT ãT~∆eT+‘·T&ÉTqT düTdü«uÛ≤e⁄&ÉT

HÓ’q sT÷ es¡Tq≈£î ô|<ä›\ düeTø£åeTTq |挖+#·T#·THêïeTT. nì |ü*¬ø<äs¡T.

es¡T&ÉT uÛÑ>∑e‘Y dü«s¡÷|ü⁄&Éì eTT+< #Ó|üø=HêïeTT. n+<äTπø ø£Hê´<ëq

düeTj·TeTT˝À $wüßídü«s¡÷|ü⁄&Ó’q ˙≈£î ã+>±s¡T ÄuÛÑs¡DeTT\ #˚‘·

n\+ø£]+∫q ø£q´qT (Hê ≈£îe÷¬sÔqT) ô|<ä›\ düeTø£åeTTq düeT]Œ+#·Tø=qT

#·THêïqT. nH˚ uÛ≤eeTT‘√ sT÷ XÀ¢ø£eTT #Ó|ü⁄‘ê&ÉT ø±q´<ë‘· n≥¢ì

ø±fiófl uÛ≤s¡ uÛÑs¡Ô ø£&ç– >ös¡$+#·&ÉeTT ‘Ó\T>∑Tyê] $yêVü≤eTT˝Àì Á|ü‘´ø£‘·.

eTs√C≤‹ $yêVü≤eTT\˝À sT÷ Ä#ês¡eTT ø£q|ü&É<äT. á >=|üŒuÛ≤eeTTqT

J$‘ê+‘·eTT >ös¡$+#·&ÉeTT eTq kÕ+Á|ü<ëj·Tø£eTT.

65>±¢düTsTT∫Ã, Äe⁄bÕ\qT ø£Hê´<ë‘·\T ‘·eT\bÕ≈£î‘√ ø=ã“]uÀ+&ÉeTT

MT<ä bÕ\Tb˛j·TT<äTs¡T. ø£Hê´<ë‘·\T ªªz+ düeT+»+‘·T $X«<yê' düe÷b˛

Vü≤è<äj·÷ìHÍdü+e÷‘·] XÊ«dü+<Ûë‘ê düeTT<Áùwº <ä<Ûë‘·THÍ (ãTTπ>«<äeTT)

nq>± e<Ûä÷es¡T\yÓTÆq yT$Ts¡Te⁄s¡eTT >∑èVü≤kÕúÁXeTeTT˝À Á|üdüqïeTT>±,

dü+‘√wüeTT>± ø£*dæyÓT*dæ J$+#·T≥≈£î ø£]H=ø£s¡eTT e]+#·Tø=HêïeTT.

¬s+&ÉT q<äT\˝Àì »\eTT (˙s¡T) ø£\dæb˛sTTq ‘·s¡Tyê‘· @ $<ÛäeTT>±

$&ÉBj·T ÒyÓ÷ n<˚ $<ÛäeTT>± e÷ Vü≤è<äj·TeTT\qT ≈£L&Ü $&ÉBj·T Òì

$<ÛäeTT>± ˇø£ÿf…Æ Á|üXÊ+‘· JeqeTTqT >∑&çù|+<äT≈£î ‘√&ÉŒ&Ée\j·TTqT.

|üs¡e÷‘·Tà&ÉT $X«eTTqT <Ûä]+∫q≥T¢, yTeTT ø£]H=ø£s¡eTT <Ûä]+#·e …qT.

Áù|e÷qTsê>∑eTT\‘√ e]ú\¢e …qT. n+≥÷ |üs¡e÷‘·Tàì ÁbÕ]ú+#·&ÉeTT

Bì kÕsê+XeTT. Ç< düeTj·TeTT˝À e<ÛäTe⁄qT<∆•+∫ es¡T&ÉT ze<Ûä÷:`

qTe⁄« |ü‹ì <˚«wæ+|ü≈£îeTT. |üs¡e÷‘·Tàì ø£è|ü‘√ ˙ø£fi¯fl˝À ø£s¡TD

s¡düeTT+&É e …qT. ã+<ÛäTe⁄\≈£î, Hê≈£î XóuÛÑeTTqT, düTK dü+‘√wüeTT\qT,

XÊ+‹ ìe«e …qì ø√s¡TqT.

ø£Hê´<ë‘·\ ÁbÕs¡úq :

ø£Hê´<ë‘·\T ªªz+ <Ûäπsà#êπs∆#·ø±y˚T#· Hê‹#·]‘·yê´‘·«y˚Tj·TyéTµµ nì

|ü*¬ø<äs¡T. es¡T&ÉT ªªz+ Hê‹#·]cÕ´$Tµµ MTs¡T ø√]q $<ÛäeTT>± sT÷yÓTqT

n‹Áø£$T+∫ q&ÉTeqT nì |ü*≈£îqT. eT∞fl ø£Hê´<ë‘·\T Hê Áù|yÓTÆø£

ì<ÛëqyÓTÆq sT÷ø£q´ Á‹ø£s¡DXó~∆>± ìqTïe]+∫, <Ûäsêàs¡∆ø±eTyÓ÷ø£åkÕ<Ûäq¬ø’

#j·TT Á|üj·T‘·ïeTT˝À ≈£î #<√&ÉTyê<√&ÉT>± ‘√&ÉT˙&É>± e⁄+&ç Jej·÷Á‘·

>∑&É|üe …qì n_Û\wæ+#·T#·Tqï~. ø£qTø£ ÄyÓT n;ÛwüºeTT HÓs¡y˚s¡TÃ≥≈£î

yTeTT ñ$«fiSfls¡T#·THêïeTT. ø±ãϺ ÄyÓTqT bÕDÏÁ>∑Vü≤De÷#·]+∫ ãTTE

e÷s¡ZeTT ‘·|üŒø£ Jej·÷Á‘· >∑&É|üe˝…qì y˚TeTT ø√s¡Tø=qT#·THêïeTT

nqTqT.

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT:` H˚&ÉT MTs¡T ÁãVü≤à#·s¡´eTT M&ç >∑èVü≤kÕúÁX¯eTeTT

d”«ø£]+#·uÀe⁄#·THêïs¡T. ÄÁX¯eTeTT\˝À ¬ø\¢ >∑èVü≤kÕúÁX¯eTeTT #ê˝≤

e⁄‘·ÔeTyÓTÆq~. eTôVAqï‘·yÓTÆq~. ø£wüº‘·s¡yÓTÆq~. nì ≈£L&É MT≈£î

‘Ó*j·TTqT. n‹~∏ nuÛ≤´>∑‘·T\ |üP»\T ìs¡+‘·s¡eTT $düT>∑T $sêeTeTT

Ò≈£î+&É>± Ä#·]+∫, >∑èVü≤<Ûäs¡àeTTqT #·ø£ÿ>± HÓs¡ys¡Ã+&ç. ‹ìj·TeTeTT\T

‘·|üŒø£ eTsê´<ä\T »e<ë≥ø£ düTdü+‘êqeTTqT bı+~ <˚X¯kÂuÛ≤>∑ eTTq≈£î

C≤‹kÂuÛ≤>∑ eTTq≈£î ‘√&ÉŒ&ÉT<äTs¡T>±ø£ nì nø£å‘·\‘√ Äos¡«~+#·TqT.

66|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT (Ä#ês¡T´&ÉT) e<Û ä÷es¡T\ |æ‘·è|æ‘êeTVüQ\

>√Á‘√#êäs¡DeTT #Ó|üqT. e<Ûä÷es¡T\ <√dæfifl j·T+<äTqï ø=ã“]uÀ+&ÉeTT

Äe\ô|Ϻq ‘·s¡Tyê‘· es¡T&ÉT ÄVüQ‘·T …’q ô|<ä›\+<äs¡qT Äos¡«~+#·eTì

ÁbÕ]ú+#·TqT.

düTeTTVüAs¡ÔeTT :

ø£qT¬s|üŒbÕ≥T˝À ø√Ïe+‘·T |ü]e÷Dø±\eTT düTeTTVüAs¡Ôø±\eTT.

Ç+<äTe\q \|òüTïeT+<äT X¯óuÛÑø±\eTTqT $<Ûë‘· (ÁãVü≤à<˚e⁄&ÉT) ≈£L&Ü

Ä XóuÛÑø±\eTTqT XóuÛÑø±s¡ eTTqT ‘Ó*dæø=q Ò&ÉT. Çø£ e÷qe⁄\≈£î |üPs¡«

J\ø£i¿ u…\¢eTT n+fÒ #·÷|ü⁄\T ø£*ùd X¯óuÛÑy˚fi¯ :

Væ≤+<ä÷ $yêVü≤eTT\˝À J\ø£i¿ u…\¢eTT ÁbÕ<Ûëq´eTT n+‘êsTT+‘ê

ø±<äT. eTTVüAs¡Ô düeTj·TeTTq≈£î K∫Ñ·eTT>± á ø±s¡´Áø£eTeTT

ì]«|òüTïeTT>± »]–b˛e\j·TTqì Çs¡T|üø£åeTT\ ô|<ä›\T ø√s¡Tø=HÓ<äs¡T.

ø£fi≤´Dy~ø£ô|’ e<Ûä÷es¡T\qT ‘·÷s¡TŒ, |ü&ÉeTs¡ eTTKeTT\T>± ø£]m<äTs¡T

ˇø£]ì ≈£Ls¡TÃ+&Éu…≥Tº<äTs¡T. yê]eT<Ûä ñ‘·Ôs¡ <äø£åDeTTKeTT\T>± ‘Ó\¢ì

‘Ós¡qT |ü≥Tºø=ì Ç<ä›s¡T ì\ã&Ó<äs¡T. á ‘Ós¡H˚ ªªn&ÉT¶‘Ós¡µµ Ò<ë ‘Ós¡ôd˝≤¢

Òø£ ‘Ós¡kÕ\ nì e´eVü≤]+#Ó<äs¡T. Bìô|’ dü«dæÔø˘ Ò<ë lsêeT nì

n+<äeTT>± nø£ås¡eTT\‘√ ≈£îf…º<äs¡T. |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT dü÷s¡ dü÷ø£ÔeTT |üÏ+#·T

#·T+&É>± eT]jÓTTø£ Á|üø£ÿ eT+>∑fi¯yêsTT<ä´eTT\T ÁyÓ÷>∑T‘·T+&É>±

eTTVüAs¡ÔeTT y˚fi¯≈£î e<Ûä÷es¡T\T ˇø£]‘·\ô|’ ˇø£s¡T ‘·eT ≈£î&ç#˚‹‘√

J\ø£i¿ u…\¢|ü⁄ $TÁX¯eTeTT ô|f…º<äs¡T.

J\ø£i¿ u…\¢eTT ô|≥º&ÉeT+fÒ πøe\eTT yÓ+Á≥Tø£\ MT<ä n˝≤ eTTϺ+∫

s¡Tø√e≥eTT ø±<äT. e÷&ÉT≈£î ‘êπø $<ÛäeTT>± Ä $TÁX¯eTeTTqT

67»qà dü+∫‘êsêúqTkÕs¡eTT>± \|òüTïÁbÕ|üÔeT>∑TqT. CÀ´‹wüßÿ&ÉT kÕøÏå e÷Á‘·T&

>±ì \|òüTïÁ|ü<ë‘· ø±C≤\&ÉT. Bìì ãϺ H&ÉT ìs¡ísTT+#·T#·Tqï düTeTTVüAs¡Ô

\|òüTïeTT\T ø£*Œ‘·eTT\ì ‘Ó*j·TT#·Tqï~. ø±ì $E„\T, ô|<ä›\T, <Ó’eE„\T

ìs¡ísTT+#·Tø±\y˚T nϺ düTeTTVüAs¡Ô ø±\eTì ô|<ä›\T #Óô|Œ<äs¡T. n<˚

X¯óuÛÑÁ|ü<äyÓTÆq <Ó’$ø£ düeTj·TeTT. düTeTTVüAs¡ÔeTT. e<Ûä÷es¡T\ yÓ’yêVæ≤ø£

J$‘·eTT $X¯«yÓ÷<äeTT‘√ ns¡T<äT>± \_Û+#˚ qeÁ>∑Vü≤eTT\ ~e´X¯øÏÔ

Á|üdüs¡D düeTj·TeTT. á düTeTTVüAs¡ÔeTTH˚ ªªìØø£åDµµ nì ≈£L&Ü

|æ*#Ó<äs¡T. Ä XóuÛÑ düeTj·TeTT˝À Ä düTeTTVüAs¡Ô düeTj·TeTT˝À |ü<äT>∑Ts¡

<äèwæº ÄodüT‡\T XóuÛÑ<ëj·Tø£eTT …’ neT+>∑fieTTqT, nXóuÛÑeTTqT XÊ+‹+|ü

#˚j·TTqqT≥ j·T<Ûës¡úeTT.

ø£fi≤´Dy˚~ø£ô|’H˚ ‘=*#·÷|ü⁄ :

|üPs¡«eTT ô|+&ç¢øÏ eTT+<äT e<Ûä÷es¡T\T ˇø£]ø=ø£s¡T #·÷#·Tø=H˚

kÕ+Á|ü<ëj·TeTT ˝Ò<äT. ô|<ä›˝Ò n˙ï#·÷∫ Ä˝À∫+∫ eTTVüAs¡ÔeTT

ìs¡ísTT+#Ó<äs¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· ø£fi≤´Dy˚~ø£ô|’H˚ e<Ûä÷es¡T\T #·÷|ü⁄\T

ø£\|ü≥eTT |üs¡düŒs¡eTT •s¡düT‡\qT ‘êø£≥eTT »]¬>&ç~. BìøÏ J\ø£Ás¡

u…\¢|ü⁄ |òüT≥ºeTT uÛÑ÷$Tø£ ne⁄‘·T+~. n+<äTπø ô|+&ç¢ y˚&ÉTø£ À BìøÏ

Ç+‘· ÁbÕ<Ûëq´eTT \_Û+∫q~. J\ø£Ás¡ u…\¢eTTqT ø£*|æ q÷]Hê,

q$T*Hê, <Ûäqdü+»„ø£yÓTÆq $<äT´‘·TÔ (bÕõÏyé m\ÁøϺø #ê]®) |ü⁄&ÉT‘·T+<äì

$C≤„q XÊgy‘·Ô\T dü÷Árø£]+∫]. <ëì Á|üø±s¡eTT>± Ç~ Á|ü‘· ø£å Á|üe÷D

dæ<ä∆yÓTÆq~. e<Ûä÷es¡T\ |üs¡düŒs¡ JeX¯≈£îÔ\ Äø£s¡≈£î Ç~ ‘√&ÉŒ&ÉT‘·T+<äì

yê] qeTàø£eTT. |üs¡düŒs¡ düŒs¡Ù≈£î‘√&ÉT n<˚ düeTj·TeTT˝À #·÷|ü⁄ ≈£L&Ü

ø£\e≥eTT, nq+‘·s¡eTT eTqdüT‡\T @ø£eTT#˚dæø√e≥eTTq≈£î #·ø£ÿ>±

68ô|≥ºe˝…qT. n<˚ e<Ûä÷es¡T\ ‘=*düŒs¡Ù. nq+‘·s¡eTT n&ÉT¶‘Ós¡qT

‘=\–+#Ó<äs¡T. Ä düeTj·TeTT˝À e<Ûä÷es¡T\T ˇø£]ø£fi¯fl˝ÀøÏ ˇø£s¡T

#·÷#·Tø=HÓ<äs¡T. n<˚ ‘=*#·÷|ü⁄. Ä $<ÛäeTT>± yês¡T ˇø£]H=ø£s¡T

dü茕+#·≥eTT, ˇø£]H=ø£s¡T #·÷#·Tø√e&Éy˚T eTTVüAs¡ÔeTì nì<Ós¡T.

n|ü&ÉT |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT Äj·T+ eTTVüAs¡Ô düT‡eTTVüAs√Ô... ndüTÔndæàHé

XóuÛÑ~H z+ ‘·‘·‡‘Y Js¡>∑T&ÜìïøÏå|üÔ ... n+≥÷ eT+Á‘·eTT\T #·<äTe⁄‘ê&ÉT.

n+‘ø±<äT e<Ûä÷es¡T\‘√ ≈£L&Ü BsêÈj·TTe⁄, Äs√>∑ eTT, ø°]Ô, XøÏÔ, n_Ûeè~∆

ø±yê* eT+∫ dü+‘êqeTT ø£\>∑e\j·TTqì B$+#·+&ç ô|<ä› ≤sê ! nH˚

ns¡úeTT e#˚à eT+Á‘·eTT\T Ä düeTj·TeTT˝À nì|æ+#·T‘ê&ÉT. n+<äTπø

qqïe÷≥ J\ø£Ás¡ u…\¢eTT ô|≥º>±H ô|+&ç¢øÏ e∫Ãq ô|<ä›\+<äs¡÷ Ò∫yÓ[fl

e<Ûä÷es¡T\ô|’ düTFuÛÑe, ‘·<∏ëdüTÔ, X¯óuÛÑeTdüTÔ nqT#·÷ nø£å‘·\T y˚∫

B$+#Ó<äs¡T.

jÓ÷>∑XÊgeTT @eT+≥T+<ä+fÒ? :

Á|ü‹eTìwæø° ‘·\ô|’ e÷&ÉTuÛ≤>∑eTT˝À ÁãVü≤às¡+Á<ÛäeTT e⁄+≥T+~.

ì‘· eT÷ eT÷düTø=ìe⁄+& á ÁãVü≤às¡+Á<ÛäeTTô|’ J\ø£Ás¡ u…\¢|ü⁄ $TÁXeTeTT

e⁄+#·≥+ e\q n~ ‘Ós¡T#·T≈£î+≥T+~. e<ÛäTe⁄ ‘·\ô|’ nq>± ÁãVü≤à

s¡+Á<ÛäeTTô|’ J\ø£Ás¡ u…\¢|ü⁄ $TÁX¯eTeTTqT e⁄+∫ <ëìô|’ es¡T&ÉT ‘·q

#˚‹ì ô|&É‘ê&ÉT. Ä#˚‹<ë«sê n‘·ì˝Àì X¯øÏÔ yÓTT<ä≥ J\ø£Ás¡ u…\¢eTT

$TÁXeTeTT˝ÀìøÏ, nø£ÿ&çqT+&ç ÁãVü≤às¡+Á<ÛäeTT˝ÀìøÏ Á|üy•düTÔ+~. nø£ÿ&ç

qT+&ç <ëìøÏ ÁøÏ+<äe⁄qï düVü≤ÁkÕs¡ #·Áø£eTT˝ÀìøÏ, n+<äT˝ÀqT+&ç

ÁuÛÑ÷eT<Ûä eTT (¬s+&ÉTø£qTu§eTà\ q&ÉTeTuÛ≤>∑eTT) Àì ÄC≤„#·Áø£eTT˝ÀøÏ

edüTÔ+~. nø£ÿ&ÉqT+&ç yÓ\T|ü\øÏ edüTÔ+~. n<˚ |ü<ä∆‹˝À ÄyÓT˝Àì X¯øÏÔ

n‘·ì‘·\ô|’ì ÁãVü≤às¡+Á<ÛäeTT˝ÀqT+∫ Á|üy•+∫ düVü≤ÁkÕs¡ ÄC≤„ #·Áø£eTT\

<ë«sê yÓ\T|ü\≈£î edüT Ô+~. n<˚ düeTj·TeTT˝À es¡T&ÉT ÄyÓT

ÁuÛÑ÷eT<Ûä´eTT˝ÀøÏ... e<ÛäTe⁄ n‘·ì ÁuÛÑ÷eT<Ûä´eTT˝ÀøÏ düTì•‘·eTT>±

#·÷#·Tø=HÓ<äs¡T. Bì‘√ ÁuÛÑ÷eT<Ûä eTTqT+&ç yÓ\Te&çq sTTs¡Te⁄] X¯≈£îÔ\T

|üs¡düŒs¡ $s¡ø£åDeTT e\q ø£\TdüT≈£î+≤sTT. n< düeTj·TeTT˝À ø£Á|üø£ÿ

|ü⁄s√Væ≤‘·T\ eT+Á‘√#êäs¡D, eT]jÓTTø£Á|üø£ÿ eT+>∑fi¯yêsTT<ë´\ |òüTÀwü

ø=qkÕ>∑T‘·T+≥T+~. Ç˝≤ #˚j·T≥+ e\q n‘·ì˝Àì X¯øÏÔ ÄyÓT˝ÀøÏ,

69<√Vü≤<äeTT #˚düTÔ+<äì yês¡HÓ<äs¡T. J\ø£Ás¡ u…\¢eTT nHÓ&ç~ $<äT´‘Y

|ü]uÛ≤wü À <Ûäq, ãTTD Á<ÛäTyê\˙ eT]ø=+<äs¡T yê´U≤´ì+#Ó<äs¡T. á

¬s+&É÷ n≥TqT+∫ Ç≥T, Ç≥TqT+∫ n≥÷ ø£\dæq|ü⁄&ÉT $<äT´<äj·TkÕÿ+‘·

X¯øÏÔ |ü⁄&ÉT‘·T+<äì, n<˚ düeTj·TeTT˝À e<Ûä÷es¡T\T ˇø£]ø£fi¯fl˝ÀøÏ ˇø£s¡T

#·÷#·Tø√e≥+ e\q |üs¡düŒs¡ Äø£s¡¸D≈£î ˝Àqe⁄‘ês¡ì yês¡HÓ<äs¡T.

n+‘˚ø±<äT Bqe\q Ä <ä+|ü‘·T\T ˇπø$<ÛäyÓT Æq Jeq‘·‘ê«ìøÏ

nqTdü+<ÛëqeTÚ‘ês¡ì ≈£L&Ü #Ó|ü#·T+&ç].

Äs√>∑ <Ûäs¡àeTT\T :

J\ø£Ás¡u…\¢|ü⁄ $TÁXeTeTT e<Ûä÷es¡T\T |üs¡düŒs¡eTT ø£]‘·\ô|’ ø£s¡T

ô|≥º≥eTT nH˚ Ä#ês¡eTT yÓqTø£ Äj·TTπs«<ä yÓ’<ä´<Ûäs¡àeTT\THêïj·Tì

nqTø=qe#·TÃqT. J\ø£Ás¡qT dü+düèÿ‘·eTT˝À Js¡ø£' nHÓ<äs¡T. ªªq»sê

$<ä ‘˚j·TkÕà‘Yµµ nì dü«j·TeTT>± yÓ’<ä |æ‘êeTVüQ&ÉT #Ós¡≈£î&˚ #Ó|æŒHê&ÉT.

J\ø£Ás¡ u…\¢eTT $TÁXeTeTT XØs¡+˝Àì y&çì ‘·–ZdüTÔ+<äì ≈£L&Ü ø=+<äs¡T

nHÓ<äs¡T. @~@yÓTÆ‘˚H˚$T? á |òüT≥ºeTT yÓqTø£ sTT≥T kÕe÷õø£, n≥T

yÓ’C≤„ìø£, eTs√yÓ’|ü⁄ Äj·TTπs«<ä yÓ’<ä <Ûäs¡àeTT\THêïj·Tì n+<äT\πø <ëìì

sTT|üŒ≥ø° ø=qkÕ–+#·T‘·THêïs¡ì ˇ|üø√ø£‘·|üŒ<äT.

J\ø£i¿ u…\¢eTT :

düTeTTVüAs¡ÔeTTq≈£î eTT+<äT>± düuÛÑ Àì yês¡+<äs¡≈£L |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT

ø=ã“]∫|üŒ‘√ nø£å‘·\T |ü+#·TqT. uÛÑ»+Ár\T n+<äs¡÷ yêsTT<ä eTT\T

ÁyÓ÷–+#·T#·T+<äTs¡T. e<ÛäTe⁄qT ≈£L&Ü HÓeTà~>± ø£fi≤´Dy˚~ø£ MT<ä≈£î

rdüTø=ìe∫Ã, e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T eT<Ûä ˝À ≈£Ls¡TÃ+&Éu…≥Tºø=ì, e<Ûä÷

es¡T\eT<Ûä ‘Ó\¢ì ‘Ós¡ |üf…º<äs¡T. J\ø£i¿ u…\¢eTT yÓTT‘·ÔeTTq÷] eTT<ä›#dæ

düTeTTVüAs¡ÔeTT <ä>∑Zs¡|ü&É>±H eTT+<äT>± e<ÛäTe⁄#‘· es¡Tì‘·\ô|’ J\ø£i¿

u…\¢eTT ô|Ϻ+#Ó<äs¡T. ‘·s¡Tyê‘· es¡Tì#˚‘· e<ÛäTe⁄‘·\ô|’ J\ø£i¿ u…\¢eTT

ô|Ϻ+#Ó<äs¡T. e<Ûä÷es¡T\ |üs¡düŒs¡ Äø£s¡D≈£î ˝ÀqTø±e≥eTTq≈£î y˚<ä

ãTTwüß\T Bìì ìs¡ísTT+∫q≥T¢ #Óô|Œ<äs¡T. e<Ûä÷es¡T\T ˇø£]ø=ø£s¡T

70ÄyÓT˝Àì X¯øÏÔ n‘·ì˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫ nq+‘·s¡eTT ˇø£<ëì˝À ˇø£Ï

©qeTe⁄‘êsTT. n≥T\H˚ ˇø£] düVü≤ÁkÕ\, ÄC≤„ #·Áø£eTT\T eTs=ø£]

ÄC≤„düVü≤ÁkÕ\ #·Áø£eTT\‘√ |üs¡düŒs¡eTT ø£*dæb˛‘êj·T≥. dü÷ú\eTT>±

#Ó|üŒe\j·TTq+fÒ J\ø£Ás¡ u…\¢eTT |òüT≥ºeTT<ë«sêH #·÷|ü⁄\T, eTqdüT‡\T

ø£*dæ e<Ûä÷es¡T\T ˇø£]ø=ø£s¡T |üP]Ô>± eX¯eTÚ‘ês¡qïe÷≥.

e<Ûä÷es¡T\≈£î ‘·\+Áu≤\ã≥º\T :

eTT+<äT>± es¡TìøÏ ø£Hê´<ë‘·\T ‘·\+Áu≤\Tã≥º\T (q÷‘·q egeTT\T)

sTT#ÓÃ<äs¡T. n|ü&ÉT es¡T&ÉT q÷‘·q egeTT\T rdüT≈£îì, »>∑BX¯«sê !

á egeTT\ @ n+‹eTuÛ≤>±\Tqïy√ yê≥ìï+Ï˝À H˚$ |ü‹ï#˚

Hj·Tã&ÓH√, Ä egeTT\T Hê≈£î J$‘· |üs¡ +‘·eTT XóuÛÑ<ëj·Tø£eT>∑T>±ø£!

nq>± e<ÛäTe⁄ düTdü«s¡÷|ü ! ˙ á <˚oj·T düT+<äs¡egeTT\T <Ûä]+∫

Hê‘√ düTdü«s¡÷|ü⁄&ÉyÓ’ Je‘ê+‘·eTT e]ú\T¢eTT nqTqT. ø£Hê´<ë‘·\T

eTT+<äT>± es¡Tì ‘·s¡Tyê‘· e<ÛäTe⁄qT |ü⁄cÕŒø£å‘·\‘√ Äos¡«~+#Ó<äs¡T.

e<ÛäTe⁄≈£î m<äTs¡T>± es¡T&ÉT, es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T eTT>∑TZs¡÷ Ns¡,

C≤¬ø≥Tº, ‘ê+ã÷\eTT, |üP\T, |ü+&ÉT¢ e⁄qï |üfiË¢eTTqT |ü≥Tºø=ì ì\ã&ç

e<ÛäTe⁄≈£î ‘·\+Áu≤\ ã≥º\T sTT#·TÃ#·÷ es¡T&ÉT z kÂuÛ≤>∑ er ! Äj·TTwüàr!

Hê≈£î ‘√&ÉT˙&É>∑ e⁄+&ç Hê‘√ q÷πsfi¯ófl≈£î $Tqï>± J$+|ü⁄eTT. ø£qTø£

71H˚Á‘·<äs¡ÙqeTT #˚düTø=qT#·÷ ˇø£] ‘·\ô|’ ˇø£s¡T á J\ø£i¿ u…\¢eTT

ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. ˇø£yÓ’|ü⁄ #·÷|ü⁄\ ø£\sTTø£, eTs=ø£yÓ’|ü⁄ nqTã+<ÛäeTTqT

~«>∑TD°ø£è‘·eTT #˚j·TT düŒs¡Ù‘√bÕ≥T>± Ä düŒs¡ÙqT düVü≤JeqeTTq≈£î

Hê+~>± ì\T|ü⁄ø=qT≥≈£î y˚T<∏ädüT‡qT #Ó’‘·q´|ü]#˚ á J\ø£i¿ u…\¢eTT

‘·\ô|’ ô|f…º<äs¡T.

‘·<äT|ü] |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, ã+<ÛäTe⁄\T, $TÁ‘·T\T,

ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\T dü_Û≈£î\+<äs¡÷ es¡Tdü Áø£eTeTT˝À y˚~ø£ e<ä›≈£î e∫Ã

ªªX¯óuÛÑeTdüTÔ, ø£fi≤´DeTdüTÔ, dü+‘êq ÁbÕ|æÔs¡düTú, BsêÈj·TTs¡düTúµµ nì

|ü⁄cÕŒø£å‘·\T ydæ B$+#Ó<äs¡T. ‘·s¡Tyê‘· dü_Û≈£î\+<äs¡÷ me] kÕúqeTT˝ÀøÏ

yês¡T es¡Tdü Áø£eTeTT˝À yÓ[fl ≈£Ls=ÃHÓ<äs¡T. Bì‘√ ô|+&ç¢ Àì Á|ü<Ûëq

uÛ≤>∑eTT |üPs¡ÔsTT´q≥T¢ #ê˝≤eT+~ uÛ≤$+#Ó<äs¡T. ø=+<äs¡T eT+>∑fi¯dü÷Á‘·

<Ûës¡D Á|ü<ÛëquÛ≤>∑eTì uÛ≤$+#Ó<äs¡T. y˚Tfi¯‘êfi¯eTT\T :

á yTfi‘êfieTT\qT >∑T]+∫ @ $yêVü≤Á>∑+<∏äeT+<äT, @ y<äeTTq+<äT

>±ì #Ó|æŒe⁄+&É Ò<äT. $yêVü≤düeTj·TeTT˝À @ ÁøÏj·Tj·T+<äT, @ düìïyXeTT

q+<äT, @ dü+<äs¡“¤+q+<äT yTfi‘êfieTT\T ñ|üjÓ÷–+#·e …H√ ‘Ó\T|ü Ò<äT.

eT+Á‘√#êäs¡D #j·TTq|ü&ÉT yê<ä |òüTÀwü |ü]Vü≤]+|ü‘·–q<äì ìùw~+∫].

Ç+<äTe\¢ $yêVü≤+ »s¡T>∑Tq|ü&ÉT y˚Tfi¯‘êfi¯eTT\T ñ|üjÓ÷–+|üsê<äT.

$sêeTdüeTj·TeTT\+<äT e÷Á‘·y˚T á eT+>∑fi¯yêsTT<ä eTT\qT ñ|üjÓ÷

–+#·T≥ ñ∫‘·eTTdüeTT∫‘·eTTqT. ø±˙ <Ó’eE„\T, |ü+&ç‘·T\T, ô|<ä›\T

$yêVü≤dü+<äs¡“¤eTTqH˚ >±ø£ düeTdüÔ X¯óuÛÑø±s¡ eTT\+<äTqT dü+^‘· ø£fi¯\T

b˛wæ+#·T Á|ü<Ûëq ñ<›X´eTT‘√ Ä<ä]+#·T≥ e\q yTfi‘êfieTT\ Ä#ês¡eTT

ãVüQfiyê´|æÔ #Ó+~q~. n+<äTq |æ\¢\≈£î, ô|<ä›\≈£î Äq+<ä+qT ø£*–+#·T

#·Tqï~. e÷qe⁄ì˝Àì ø£fi≤‘·èwüíqT e´ø°Ôø£]+#·TqϺB Ä#ês¡eTT.

n+‘·≈£î$T+∫ á Ä#ês¡eTT e\q mϺ Á|üjÓ÷»qeTT Ò<äìj·TT, á

72Hê#˚ á <˚oj·T düT+<äs¡ egeTT\T <Ûä]+∫, düTdü«s¡÷|æDÏ$ ø£eTTà.

q÷πsfifl≈£î $Tqï>±Hê‘√ J$‘ê+‘·eTT düTKdü+‘√cÕ\‘√ >∑&ÉT|ü⁄eTT. nì

|ü⁄cÕŒø£å‘·\‘√ B$+#·TqT. e<ÛäTe⁄ egeTT\qT Á>∑Væ≤+∫ MT]∫Ãq q÷\T

egeTT\T q÷πsfi¯fl≈£î $Tqï>± Hê≈£î Äj·TTsês√>∑ eTT˝§dü– ø±bÕ&ÉT>±ø£

nì ÁbÕ]ú+#·TqT.

‘·<äT|ü] es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T eTT+<äT>± e<ÛäTe⁄qT, ‘·s¡Tyê‘· es¡Tì

|ü⁄cÕŒø£å‘·\‘√ B$+#Ó<äs¡T. ‘·s¡Tyê‘· ø£Hê´<ë‘·\T es¡Tì e<ÛäTe⁄\qT

|ü⁄cÕŒø£å‘· Ò∫ B$+#Ó<äs¡T. e<Ûä÷es¡T*s¡T«s¡T >∑èVü≤eTT (>∑~) ˝ÀøÏyÓ[fl

‘·\+Áu≤\ ã≥º\T <Ûä]+∫e#ÓÃ<äs¡T. e<Ûä÷es¡T\T q÷‘·q egeTT\T <Ûä]+∫

y˚~ø£MT<ä≈£î e#·TÃes¡≈£î uÛÑ»+Ár\T yêsTT<ä eTT\T ÁyÓ÷–+#·T#·T+<äTs¡T.

‘·s¡Tyê‘· e<Ûä÷es¡T\ ô|+&ç¢HêÏ Á|üe÷DeTT\T.

e<Ûä÷es¡T\ Á|üe÷DeTT\T :

ªªz+ >∑èuÛ≤´$T‘˚kÂuÛÑ>∑‘ê«j·T Vü≤düÔ+eTj·÷dü‘ê´»s¡<äwæºsY j·T<Ûëdü',

uÛÑ>√Äs¡´j·÷ dü$‘ê|ü⁄s¡+~ÛsY eTVü‰´+‘ê«<äTsY>±s¡Ω |ü‘ê´j·T<˚yê'µµ

(ãTTπ>«<äeTT) es¡T&ÉT e<ÛäTe⁄ ≈£î&ç#˚‹ì |ü≥Tºø=ì <˚M ! Hê e+X¯ ø°]Ô

Á|ü‹wüº\qT Ä•+∫ ˙#˚‹ì |ü≥Tºø=HêïqT. uÛÑs¡ÔHÓ’q Hê‘√ eè<ë∆|ü eTT

es¡≈£î düTKeTT>± J$+#·TeTT. >∑èVü≤<Ûäs¡àeTT\qT HÓs¡ys¡TÃ≥≈£î uÛÑ>∑e+‘·T&ÉT

sTTø£ÿ&ç ô|<ä›\T ìqTï Hê≈£î sTT∫Ã]. H˚Ï qT+∫ eTqeTT ø£]ø=ø£s¡eTT

$<Û˚j·TT\yÓTÆ Ä<äs¡ÙJeqeTTqT >∑&ÉT|ü⁄<ëeTT. eTq e+XÊ_Ûeè~∆ì

ø±+øÏå+#·T#·÷ Hê|ü≥¢ Áù|eT‘√ e]Ô+#·TeTT. Á‹ø£s¡DX¯ó~∆>± ˙≈£î Vü‰ì

‘·\ô|≥ºqT. e´düqeTT\ CÀ*øÏb˛qT. nì es¡T&ÉT #Ó|üqT. eT]j·TT

es¡T&ÉT á Àø£eTT Á<ÛäTeeTT. Á|üø£è‹ »>∑‘·TÔ Á<ÛäTeeTT, |üs¡«‘· düeT÷Vü≤eTT

Á<ÛäTeeTT. n≥T\H˚ sT÷ø£q´ |ü‹HÓ’q Hê≈£î\eTTq Á<ÛäTeeTT>± qT+&ÉT>±ø£

nì eT]j·TT z kÂuÛ≤>∑ er ! Hê Jej·÷Á‘· À Hê≈£î ‘√&ÉT˙&É>± e⁄+&ç

<Ûäsêàs¡∆ø±eTyÓ÷ø£åeTT\≈£î qqTï |ü⁄]ø=*Œ Hê ø£wüºdüTU≤\˝À, Hê düTK

<äT'KeTT\˝À, ø£*$T ÒeTT\˝À dü>∑bÕ\T|ü+#·Tø=qT#·÷ Hê≈£î e÷sê≈£î>±

e⁄+&ç düs¡«ø±\eTT\+<äT Hê≈£î ‘√&ÉŒ&ÉeTì ìqTï nuÛÑ ]údüTÔHêïqT nqTqT.

n|ü&ÉT e<ÛäTe⁄ Äs¡ |ü⁄Á‘ê ! kÂuÛ≤>∑ eTTqT Ä•+∫ H˚qT ˙ bÕDÏì

Á>∑Væ≤+#·T#·THêïqT. Hê‘√ eè<ë∆|ü eTT es¡≈£î düTKeTT>± J$+#·TeTT.

73Ä#ês¡eTT $yêVü≤eTTq≈£î nedüs¡eTT ø±<äìj·TT $E„\T ô|<ä›\T >∑T]Ô+∫

ô|+&ç¢+&É¢ e´j·TeTTqT ‘·–Z+#·Tø=HÓ<äs¡T>±ø£ ! ndü\T $wüj·T$T~ ø±>±

‘·TeTTà\T <ä>∑TZ\T nqT n|üX≈£îqeTT\T $qã&É≈£î+&ÉT≥≈£î >±qT $yêVü≤

ÁbÕs¡+uÛÑeTTqT+&ç ∫e]es¡≈£î eT+>∑fi¯yêsTT<ä <Ûä«qT\‘√ ô|+&ç¢ ø±s¡

Áø£eTeTTqT >∑+<äs¡>√fi¯eTT #˚j·TT#·T+&ç]. ø£qTø£ ô|<ä›\T $E„\T sT÷

$wüj·TeTT\qT >∑eTì+#Ó<äs¡T>±ø£ !

eTqeTT >∑èVü≤<Ûäs¡àeTT\qT Áù|eT‘√ ìs¡«Væ≤+#Ó<äeTT. HÏqT+&ç ≈£îHqT,

Hê≈£î˙e⁄ |üs¡düŒs¡ ÄBÛqT\yÓTÆ e⁄+&ÉTeTT>±ø£ ! nqT#·÷ e<ÛäTe⁄ #ÓãT‘·T+~.

eT]j·TT e<ÛäTe⁄ Hê|ü‹≈£î\eTTq+<äT Á<ÛäTeeTT>± qT+&ÉT>±ø£ ! eT]j·TT

düTuÛÑ>± ! MTs¡T qqTï ø√]q $<ÛäeTT>± eTH√yêø±ÿj·Tø£s¡à\+<ä÷ e+#·q

Ò≈£î+&É>± ‘√&ÉŒ&ÉT#·÷, MT ø£wüºdüTKeTT\˝À, MT düTK<äT'KeTT\˝À düeT

uÛ≤–ìHÓ’, MT ø£*$T˝ÒeTT\+<äT düeTeTT>± bÕ\T|ü+#·Tø=qT#·÷

nyê´»eTT>± dü+#·]+#·T#·÷ MT Jej·÷Á‘·qT $TøÏÿ* düTKs¡eTT #j·TT≥≈£î

bÕ≥T|ü&ÉT≥≈£î yÓqTBj·Tqì Çs¡Te⁄s¡T Á|üe÷DeTT\T #˚j·TT<äTs¡T. MÏH˚

ô|+&ç¢HêÏ Á|üe÷DeTT\+<äTs¡T. ‘·<äT|ü] |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT #·÷]íø±|üsƒ¡qeTT

»s¡T|ü⁄qT.

e<Ûä÷es¡T\ ‘=*düŒs¡Ù :

e<ÛäTe⁄ m&ÉeTø±* Áu§≥qy\Tì es¡Tì ≈£î&çø±* Áu§≥qy*‘√ yÓTT<ä≥

‘=øÏÿ+#Ó<äs¡T. n≥T\H es¡Tì ≈£î&çø±* Áu§≥qy\TqT e<ÛäTe⁄ m&ÉeTø±*

Áu§≥qy*#‘· ‘=øÏÿ+#Ó<äs¡T. á ‘=*düŒs¡Ù q÷‘·q e<Ûä÷es¡T\˝À ne´ø±Ô

q+<äeTT ø£\T>∑CÒj·TTqT. y˚TqT\T |ü⁄\ø£]+|ü#˚j·TTqT. Ä |ü⁄\ø£]+|ü⁄‘√

qe<ä+|ü‘·T\T |üs¡eX¯ó\>∑T<äTs¡T.

e<Ûä÷es¡T\ X¯óuÛÑ<äèwæº :

e<ÛäTe⁄ •s¡düT‡ MT<ä ˇø£ ‘·eT\bÕ≈£îe⁄+∫ <ëìô|’ Äe⁄bÕ\#·Tø£ÿ

e⁄+∫, es¡Tì ≈£î&çVü≤düÔeTTqT, e<ÛäTe⁄ •s¡düT‡ MT<äe⁄+∫, es¡T&ÉT ªªz

kÂuÛ≤>∑ er ! e⁄ kÂ+<äs¡ <äèwæº ø£\<ëì$ø£eTTà. Ä |ü‹|òü÷‹ì$ ø£eTTà.

Á|ü‹|ü‘· qT »Væ≤‘Ó’wæDÏ$ ø£eTTà. |ü⁄Á‘·Á|üdüqïe⁄ ø£eTTà. Á|üø£èrX«sê_Û ≤wæDÏ$

ø£eTTà. düTKuÛ≤–ì$ ø£eTTà. ø£fi≤´Dø±]DÏ$ ø£eTTà. #·‘·TwüŒ‘· b˛wæDÏ$

ø£eTTà.µµ n≥T\H Hq÷ Á|üe]Ô+#Ó<äqT. e<ÛäTe⁄ ªªz+ Hê‹#·sê$Tµµ n≥T\H

eTqJ$‘· |üs¡ +‘·eTT ˙‘√H˚qT Á|üe]Ô+#Ó<äqT nqTqT.

74

XÀ¢ ˆ dü+‘·Tc º uÛ≤s¡ j·÷uÛÑsêÔ, uÛ≤sê´uÛÑsêÔ ‘·<ÛÓ’e#·, j·TdæàHÓï

e≈£î Ò ì‘· + ø£fi≤´D+ ‘·Á‘· yÓ’<ÛäèeyéT (eTqT3 Ä 60XÀ¢)

n|ü&ÉT |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT X¯óuÛÑ<äèwæºì #Ó|ü#·÷, @ ≈£î\eTTyê¬s’qq÷ Ád”Ô

|ü⁄s¡Twüß\TqT, |ü⁄s¡Twüßì#˚ Ád”Ô\˝≤eTj·TT dü<ëÁ|üdüqTï\T>± e⁄+&Ó<äs√

nϺyês¡T ìedæ+#·T >∑èVü≤eTT düTKdü+‘√wüeTT\‘√ dæ]dü+|ü<ä\‘√

‘·T\‘·÷>∑T#·T+&ÉTqT. ø£qTø£ uÛ≤<ä ‘·HÓ]–q <ä+|ü‘·T\T>± X¯óuÛÑ<äèw溑√

q÷s¡T dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î $Tqï>± Ä<äs¡Ùe+‘·yÓTÆq J$‘·eTTqT >∑&ç|æ

ø£è‘ês¡Tú …’ yÓ\T>=+<äe …qì e÷ Äø±+ø£å. Äos¡«e#·qeTì |ü⁄cÕŒø£å‘·\T

y˚∫ B$+#·TqT.

e÷+>∑fi¯ <Ûës¡D :

@ y˚<äeTTq+<Ó’qqT e÷+>∑fi¯´eTTqT >∑T]+∫ eT+Á‘·eTT\T ˝Òe⁄.

e÷qe düe÷»eTT˝À á e÷+>∑fi´eTTqT >∑T]+∫ #ê˝≤ ã\eTT>± Ä#ês¡

e´eVü‰s¡eTT\˝À qTqï~. eTq Á|üuÛÑT‘·«eTT yês¡T≈£L&Ü e÷+>∑fi¯ <Ûës¡D

»s¡>∑ì $yêVü≤eTT n+^ø£]+#·T≥ Ò<ä+<äTs¡T. Ç+<äTe\q |ü~eT+~

q&É∫qu≤≥j˚T eT+∫<äì n+<äs¡÷ e÷+>∑fi¯ <Ûës¡D #˚sTT+#·T#·T+&ç].

˙\˝ÀVæ≤‘·eTT\q>± q\¢|üPdü\T. á |üPdü\j·T+<äT eTôVAqï‘·yÓTÆq

X¯øÏÔ e⁄qï<äì XÊgE„\T #Ó|æŒ]. $yêVü≤eTTq≈£î |üPs¡«y˚T düTfi¯ófl #·÷#Ó&ç

yês¡T. nϺ düTfi¯fl<√wüeTT b˛>=≥Tºqì XÊgeTTq+<äT #Ó|æŒ]. Ç+<äTe\q

Ád”ÔøÏ |ü⁄s¡TwüßìøÏ <√wüeTT‘√ ≈£L&çq düTfi¯fl≈£î düŒ]Ù+#˚ $<ÛäeTT>± á q\¢

|üPdü\qT ø£Ïº+#Ó<äs¡T. á q\¢|üPdü\T ø£Ïºq, ø£Ïº+#·Tø=ìq e<Ûä÷es¡T\T

dü+|üPs¡í Äj·TTsês√>∑ eTT\‘√ e]ú\T¢<äTs¡ì ‘Ó*|æ].

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT y<äeT+Á‘·eTT\‘√ eT+>∑fidü÷Á‘·eTT\‘√ ø=ã“]∫|üŒ‘√

nø£å‘·\T ÄVü‰«ì‘·T\+<äs¡ø° |ü+#·T‘ê&ÉT. es¡Tì ‘·s¡T|ü⁄q rdüT≈£îì sêã&çq

e÷+>∑fi¯´ ÄuÛÑs¡DeTT\T ˙\˝ÀVæ≤‘·eTT\T (q\¢|üPdü\T) |üdüT|ü⁄

75≈£î+≈£îeT\‘√, >∑+<ÛäeTT, |ü⁄wüŒeTT\‘√ n\+ø£]+∫, e<Ûä÷es¡T\#˚‘·

c˛&É#√|ü#ês¡ |üPC≤q+‘·s¡eTT, eT+>∑fi¯yêsTT<ä eTT\ìïj·TT ÁyÓ÷–+#·T

#·T+&É>± es¡T&ÉT e<ÛäTe⁄ yÓT&É À e÷+>∑fi´eTT eT÷&ÉT eTT&ÉT\T yj·TTqT.

Ä eT÷&ÉTeTTfi¯flô|’ |üdüT|ü⁄ ≈£î+≈£îeT\T, >∑+<ÛäeTT, |üP\T e⁄+#·T#·÷

XÀ¢ ˆ e÷+>∑fi¯ ‘·+‘·THêH˚q eTeTJeq ùV≤‘·THê

ø£+πsƒ u<Ûëï$T düTuÛÑπ>‘·«+ JeX¯s¡<ë+X¯‘·yéT ˆˆ

XÀ¢ ˆ z+ ˙\˝ÀVæ≤‘·+ uÛÑe‹ ø£è‘ê´düøÏÔs¡«´»´‘˚

@<Ûä+‘˚ nkÕ´C≤„‘·j·T'|ü‹s¡“¤+<Ûwüßã<Ûä ‘˚ ˆˆ

nì es¡T&ÉT |ü\T≈£îqT. Hê J$‘·eTTq≈£î eT÷\yÓTÆq ùV≤‘·TyÓ’q á eT+>∑fi

dü÷Á‘·eTTqT ø£+sƒ¡eTTq HqT ø£&ÉT‘·THêïqT. e⁄ q÷s¡T dü+e‘·‡s¡eTT\≈£î

$Tqï>± J$+#·e …qqT#·÷ es¡T&ÉT e÷+>∑fi¯ <Ûës¡D #˚j·TTqT. e÷+>∑fi¯

<Ûës¡D˝À Á|ü<ÛëqyÓTÆq ˇø£ $es¡D e⁄qï~. 1. |ü⁄Ϻ+Ï e÷+>∑fi¯ eTT

2. n‹Ô+Ï e÷+>∑fi¯ eTT. es¡T&ÉT e÷+>∑fi¯ eTTqT ø£&É‘ê&ÉT. á ¬s+&É÷

¬s+&ÉT ≈£î≥T+ãeTT\ ø£≥Tºu≤≥T\qT u≤<Ûä ‘·\qT ì\u…≥ºeTH˚ dü+πø‘·eTT

\≈£î ì<äs¡ÙqeTT>± ì\TkÕÔsTT. n+<äTπø |ü⁄Ϻì\T¢, yÓTϺì\T¢ u≤<Ûä ‘·qT

‘·qô|’ ô|≥Tºø=ì e<ÛäTe⁄ ¬s+&ÉT e+XeTT\≈£î yês¡~Û>± kÕs¡~Û>± n‘·Ôyê]+≥

≈£î&çbÕ<äeTT ô|Ϻ n\+ø£]düTÔ+~. ø=+&É+‘· >ös¡e+ bı+<äT‘·T+~.

76

eT+>∑fi¯dü÷Á‘·eTT eTVü‰dü÷Á‘·eTT :

‘ê[u§≥¢ À <ës¡eTT Ç$T&çe⁄qï~. <ës¡eTT˝À ‘ê[u§≥T¢ Ç$T&ç

e⁄HêïsTT. ÇeTT&ÉTø=H˚ X¯øÏÔ ¬s+&ç+Ïø° e⁄qï~. n˝≤ ÇeT&É&Éy˚T

ns¡úHêØX¯«s¡‘·«eTT. n˝≤ Ç$T&çb˛sTTq X¯øÏÔì Äsê~Û+#·T≥≈£î Á|ü‘· ø£å

Ä<Ûës¡eTT eT+>∑fi¯dü÷Á‘·eTT. Ä ¬s+&ÉT u§≥T¢ uÛÑs¡Ô bÕ<äeTT\T. ÇVü‰ìøÏ,

|üsêìøÏ ny˚ Ä<Ûës¡eTT\T. yêìì ªªÁù|eTµµ nH˚ dü÷Á‘·eTT e÷Á‘·eTT

eT÷&ÉTeTTfi¯ófl y˚dæ |ü≥Tº≈£îì e⁄+≥T+~. Ä eT÷&ÉT eTTfi‚fl Á‹|ü⁄Ï. Ä

Á‹|ü⁄Ïj˚T düèwæº. <ëìMT<äH˚ Ä<Ûës¡|ü&çe⁄+≥T+~. Áù|eTdü÷Á‘·eTT, Áù|eT

e÷+>∑fi¯ eTT\˝À nH˚ø£ s¡ø£eTT\T :

<e‘·\T düeTTÁ<äeTTqT eT~+#·Tq|ü&ÉT Vü‰˝≤Vü≤\eTT |ü⁄Ϻq~. Àø£

dü+s¡ø£åD≤s¡úyÓTÆ <ëìì $T+>∑eTì <˚e‘·\T •e⁄ì y˚&ÉTø=ì]. n|ü&ÉT

•e⁄&ÉT >öØ<˚$ yÓ’|ü⁄ #·÷XÊ&ÉT. n|ü&ÜyÓT eTqdüT |ü]dæú‹ m˝≤ e⁄qï<√

Væ≤+#·Tø√e\dæq<˚. nsTTHê ÄyÓT kÕe÷õø£ Væ≤‘·eTT ø√] <ëìì

d”«ø£]+#·eTì uÛÑs¡Ô≈£î #ÓãT‘·T+~. kÕ<Ûës¡D Ád”ÔøÏ, eT+>∑fi¯dü÷Á‘·eTT

$•wüº‘·qT qeTTà≈£îqï bÕs¡«r<$øÏ ‘&Ü sTTø£ÿ&É düŒwüºeTe⁄‘·Tqï~. $yêVü≤

düeTj·T+˝À es¡T&ÉT ªªe÷+>∑fi¯ + ‘·+‘·THêH˚qµµ nH˚ XÀ¢ø£eTT |ü]ƒ+#·TqT.

z düT+<äØ ! á eT+>∑fidü÷Á‘·eTTqT yÓT&É À ø£&ÉT‘·THêïqT. Hê JeqeTT

Bìô|’H˚ Ä<Ûës¡|ü&çj·TTqï~. ˙e⁄ X¯‘êj·TTsêúj·TeTTqT bı+<äT‘êeì

ns¡úeTT. e÷+>∑fi¯ eTT <Ûä]+∫q Ád”Ô >öØñbÕdüq≈£î, Ç‘·s¡ Áe‘·eTT\qT

nqTwæº+#+<äT≈£î ns¡Ω‘· bı+<äT‘·T+~. á dü÷Á‘·eTT u≤sê´uÛÑs¡Ô\ XÊ•«‘êqT

ã+<ÛäeTTq≈£î ì<äs¡ÙqeTT. n+<äTπø Vü‰˝≤Vü≤\eTT $T+–q •e⁄ìì

bÕs¡«r<˚$ e÷+>∑fi¯ ã\eTT e\q n<˚MT #˚j·T Òø£b˛sTTq~. ô|’>± n~

•e⁄ì ø£+sƒ¡eTT˝À n\+ø±s¡y˚T nsTTq~. Bì e\q •e⁄&ÉT \ø£+sƒ¡T&ÉT

nsTTHê&ÉT. n≥T\H˚ e<ÛäTe⁄ kÂuÛ≤>∑ eTT#˚‘·, eT+>∑fi¯dü÷Á‘· eTVü‰‘·à´eTT

#˚‘· es¡T&ÉT Jeqdü+Á>±eTeTT˝À $»j·TT&Ée⁄‘ê&ÉT. ø£wüºeTT\qT

n~Û>∑$T+#·T‘ê&ÉT. ªªeTeTJeq ùV≤‘·THêµµ nqï |ü+øÏÔøÏ Ç<˚ kÕø£å eTT.

eT+>∑fi¯dü÷Á‘·eTTq≈£î >öØ<˚$ n~ÛcÕºq<˚e‘·. n+<äTπø Á|ü‹ø£q´ ô|+&ç¢ À

eTT+<äT>± >öØ<˚$ |üP» #˚düTÔ+~.

eTq <˚X¯+˝À <äøÏåD≤~˝À |üdüT|ü⁄‘ê&ÉT≈£î |ü⁄ôdÔ\qT >∑T∫à e<ÛäTe⁄

yÓT&É À es¡Tì#˚‘· ô|+&ç¢ À eT÷&ÉTeTTfi¯ófl y˚sTT+#Ó<äs¡T. Ç<˚ eT+>∑fi¯

dü÷Á‘·eTT. ‘ê[ e÷+>∑fi´eTT. |üdüT|ü⁄ ‘ê&ÉTøÏ ã<äT\T>± ã+>±s¡T >=\TdüT

<Ûä]+∫ Bìπø |ü⁄ôdÔ\qT ø£≥Tºø√e≥eTT »s¡T>∑T‘·T+~. Ä]úø£+>± yÓqTø£ã&çq

77n+fÒ uÛÑøÏÔ, uÛÑs¡ÔMT<ä Áù|eTuÛÑøÏÔ, _&ɶ\MT<ä Áù|e÷_Ûe÷qeTT\T, yê‘·‡\´eTT,

Áù|eT nH˚~ ˇø£fÒ. ø±˙ kÕúqeTTqT ãϺ ù|s¡T\T e÷s¡T‘·T+≤sTT.

(õ Ò¢fi¯fleT÷&ç neTà ñyê#·)

yês¡T |ü⁄ôdÔ\≈£î ã<äT\T yêÏ kÕúqeTT˝À |üdüT|ü⁄ø=eTTàqT ‘ê&ÉT≈£îø£Ïº

ªª‘ê[µµ>± ñ|üjÓ÷–+#Ó<äs¡T. ‘·$TfiHê&ÉT˝À Áu≤Vü≤àDÁd”Ô\T |ü⁄ôdÔ\ kÕúq+˝À

¬s+&˚dæ ∫qï>=≥ºeTT\qT <Ûä]+#Ó<äs¡T. Áu≤Vü≤àDÒ‘·s¡T\T ˇø£>=≥ºeTT

<Ûä]+#Ó<äs¡T. $yêVæ≤‘·\T ‘·\˝À Hê>±s¡eTT e+Ï ÄuÛÑs¡DeTTqT »&ÉMT<ä

#˚eT+‹|üPe⁄ e+Ï ÄuÛÑs¡DeTTqT <Ûä]+#Ó<äs¡T. #·+Á<äe+ø£\T, dü÷s¡

e+ø£\T e+Ï ÄuÛÑs¡DeTT\T <Ûä]+∫‘˚ ‘·eT≈£î <Ó’yêqTÁ>∑Vü≤eTT

ø£\T>∑T‘·T+<äì ø=+<äs¡T $X«dæ+#Ó<äs¡T. sêfiófl bı~–q <e‘ês¡÷|üeTT\T

r]Ã~~›q e&ܶDeTT\qT Áu≤Vü≤àDeì‘·\T Á|ü‘˚´ø£+>± <Ûä]+#Ó<äs¡T.

eTT≈£îÿ≈£î ¬s+&ÉTyÓ’|ü⁄\ |ü⁄&Éø£\T ≈£L&Ü <Ûä]+#Ó<äs¡T.

eTfi¯j·÷fi¯eì‘·\T <Ûä]+#˚ |ü⁄ôdÔ\T eTs=ø£ s¡ø£eTT>± ñ+≤sTT. n$

|üPe⁄\T, |ü+&ÉT¢, Ä≈£î\T, ≈£Ls¡>±j·T\ Äø±s¡eTT\˝Àø±ì, bÕeTT |ü&É>∑

Äø±s¡+˝Àø±ì e⁄+≤sTT. n$ eT+Á‘·b˛øÏå‘ê\e≥eTT e\q yêÏì

<Ûä]+∫‘ $yêVæ≤‘·\≈£î Á>∑Vü≤|”&É\T #·T≥Tºø√eì yê] qeTàø£eTT. πøs¡fi˝Àì

ªªq+u≤]j·÷\Tµµ Vü≤]»q Ád”Ô\T <Ûä]+#˚ ªª‘ê[µµ ∫qï∫qï >=≥ºeTT\‘√

≈£L]Ãq Vü‰s¡+e … e⁄+≥T+~. Ä >=≥ºeTT\˝À ;C≤ø£ås¡eTT\T Áyêdæq

ø±–‘·eTT\T e⁄+≤j·Tì nHÓ<äs¡T.

≈£Ls¡TZ ‘Ó>∑yês¡T ã+>±s¡T>=\TdüT≈£î q\¢ì>∑Tfi¯ófl Á>∑T∫à ‘ê[>±

<Ûä]+#Ó<äs¡T. Ä+Á<Ûä, ø£sêí≥ø£\˝À ‘ê[‘√bÕ≥T q\¢|üPdü\T ã+>±s¡T >∑T+&ÉT¢

<Ûä]+#Ó<äs¡T. q\¢|üPdü\≈£î <äTwüºX¯≈£îÔ\qT ‘·]$Ty˚ùd eTVæ≤eT e⁄+≥T+<äì

#Óô|Œ<äs¡T. eT+>∑Tfi¯Ss¡T |ü]düs¡eTT\˝À $yêVæ≤‘· Ád”Ô\T Hê>∑TbÕeTT

Äø±s¡eTT˝À e⁄qï <ä+&Éø£&çj·TeTT\qT <Û ä]+#Ó<äs¡T. ø£Væ≤‘ê[

|ü>∑&ÉeTT‘√q÷, ã+>±s¡T >∑T+&É¢‘√q÷ ‘·j·÷¬s’q e÷+>∑fi¯ eTT <Ûä]+#˚

|ü<ä∆‹ ø£sêí≥ø£ À e⁄qï~. <äøÏåD≤~˝À Ŭø’düÔe Ád”Ô\T ô|+&ç¢>±E\‘√ bÕ≥T

‘ê[ ≈£L&Ü <Ûä]+#Ó<äs¡T.

ñ‘·Ôs¡Á|ü<˚XŸ, ;Vü‰sY, ˇ]kÕ‡\˝À <ë<ë|ü⁄ ˇπø$<ÛäyÓTÆq $yêVü≤

dü+πø‘·eTT\T yê&Ó<äs¡T. bÕ|æ≥˝À qT<äTÏô|’ ô|≥Tºø=H˚ dæ+<Ûä÷s¡eTT,

eTϺ>±E\T, ø±*yÓTf…º\T yÓTT<ä …’q$ πørs¡T>± e⁄+≤sTT. Çø£ u…+>±©

78

$yêVæ≤‘· eTVæ≤fi¯\T dü|üÔ˝ÀVü≤ì]à‘·yÓTÆq >±EqT m&ÉeT#˚‹øÏ y˚düT

ø=+≤s¡T. $yêVü≤ y˚fi¯\˝À |ü+C≤; eTVæ≤fi¯\T <ä+‘·eTT‘√ ‘·j·÷¬s’q

ms¡T|ü⁄, ‘Ó\T|ü⁄ >±E\qT <Ûä]+#Ó<äs¡T. E≥Tºô|’ ªª#Íøµµ nH ÄuÛÑs¡DeTTqT

<Ûä]+#Ó<äs¡T. sê»kÕúHé À Ád”Ô\T ‘·eT kÕ+Á|ü<ëj·÷qTkÕs¡eTT>± q>∑\TqT

<Ûä]+#Ó<äs¡T. ô|+&É¢sTTq ∫Vü≤ïeTT>± eTT¬øÿs¡qT ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. H=düÏ

ô|’øÏ Áy˚ ≤&˚ $<ÛäeTT>± bÕ|üÏ_fi¯flqT <Ûä]+#Ó<äs¡T. ø±*yÓTf…º\T, >±E\T,

>∑C…®\|ü°º\T <Ûä]+#Ó<äs¡T.

∫qï∫qï |ü⁄ôdÔ\qT eTVü‰sêh eTVæ≤fi¯\T <Ûä]+#Ó<äs¡T. eTT‘· eTT\T

bı~–q eTT¬øÿs¡\qT <Ûä]+#˚ Ä#ês¡eTT ≈£L&Ü e⁄qï~. Çø£ >∑T»sêr

Ád”Ô\ $wüj·TeTT\≈£î y=∫Ãq q>∑\ |ü≥¢ yê]øÏ eT≈£îÿe #ê˝≤ m≈£îÿe.

Ä&É+ãs¡eTT>± <Ûä]+#Ó<äs¡T. nHø£ s¡ø£eTT\ Vü‰s¡eTT\T, s¡‘êï\ >±E\T,

#Óe⁄\ <äT<äT›\T, Hêdæø±uÛÑs¡DeTT\T <Ûä]+#Ó<äs¡T. $yêVü≤yÓTÆq ∫Vü≤ïeTT>±

nø£ÿ&ç Ád”Ô bÕ|æÏ À dæ+<Ûä÷s¡eTT, ø±*q&ç$T y˚*øÏ yÓ+&ç yÓTf…º\qT

<Ûä]+#Ó<äs¡T. e÷sê«&û Ád”Ô\T ô|+&ç¢nsTTq >∑Ts¡TÔ>± eTT¬øÿs¡qT, eTϺ

>±E\qT, dæ+<Ûä÷s¡eTTqT <Ûä]+#Ó<äs¡T.

eTTd”¢+ Ád”Ô\T düVæ≤‘·eTT ô|+&ç¢nsTTq ∫Vü≤ïeTT>± q\¢|üPdü <ä+&É\qT

<Ûä]+#Ó<äs¡T. #·+Á<äT&ÉT, qø£åÁ‘·eTT Äø£è‘·T\˝À e⁄qï ÄuÛÑs¡DeTT\T e<ÛäTe⁄

<Ûä]düTÔ+~. ÁbÕ+‘·eTT\T y¬s’qqT, ≈£î\eTT\T y¬s’qqT $yêVü≤e´edüú À

‘ê[u§≥Tº≈£î ø£ Á|ü‘´ø£‘· e⁄qï~. ‘·q e÷+>∑fi´eTT ø√düeTT Ád”Ô H√eTT\T,

Áe‘·eTT\T #˚j·TT≥ |ü]bÕÏ.

nø£å‘·\T :

‘Ó\¢ì _j·T´eTTq≈£î |üdüT|ü⁄ ø£*|æ nø£å‘·\T ‘·j·÷s¡T#˚j·TT<äTs¡T. Ä

nø£å‘·\˝À (eT …¢, ã+‹, düqïC≤õ, ø£qø±+ãs¡eTT, eT+<ës¡eTT, >∑T˝≤_

yÓTT<ä\>∑T) |ü⁄e⁄«\T ø£*|æq |ü⁄cÕŒø£å‘·\T ne⁄‘êsTT. nsTT‘˚ nø£å‘·\T>±

_j·T´eTTH˚ m+<äT≈£î yê&É‘ês¡ì dü+<˚Vü≤eTT ø£\T>∑e#·TÃqT. _j·T´eTT

#·+Á<äTìøÏ dü+πø‘·eTT. #·+Á<äT&ÉT eTq'ø±s¡≈£î&ÉT. e<Û ä÷es¡T\

eTH√;ÛwüeTTqT düTdæús¡|ü]#˚ X¯øÏÔì dæ~∆+|ü#˚j·TT≥≈£î #·+Á<ä>∑TDeTTq≈£î

79 80dü+πø‘·eTT>± _j·T´eTTqT nø£ å‘·\T>± yê&É≥eTT eTq ÁbÕNq

kÕ+Á|ü<ëj·TeTT>± e#·TÃ#·Tqï~. á nø£å‘·\‘√ Äos¡«~+#·Tq|ü&ÉT MÏì

ªªnø£å‘·\Tµµ nì MÏH˚ e<Ûä÷es¡T\T ‘·\\ô|’ b˛düTø=qTq|ü&ÉT

ªª‘·\+Áu≤\Tµµ nì ≈£L&Ü nHÓ<äs¡T. ‘·\+Áu≤\˝À eTT‘ê´\qT ø£*|æq

ªªeTT‘ê´\ ‘·\+Áu≤\Tµµ nì ≈£L&Ü |æ*#Ó<äs¡T.

ì»eTTq≈£î nø£å‘·\‘√fÒ ô|+&ç¢øÏ dü+|üPs¡í‘·«eTT #≈£Ls¡T‘·T+~. ø£å‘·+

ø±ì$ nø£å‘·\T. nq>± m|üŒÏø° ì*#˚e˙, neTs¡yÓTÆq$ nì y˚<ës¡úeTT.

ô|+&ç¢|ü+~]˝ÀøÏ m+<äs√ nqTuÛÑeE„\T, eTVü‰e´≈£îÔ\T, düTeT+>∑fi¯ó\T,

düTdü+‘êqe‘·T\T, düTo\Ts¡T, düT>∑TDe‘·T\T, |ü‹Áe‘·\T ‘·eT#‹Áyfifl‘√

düe÷»eTTq≈£î Áø=‘·Ô q–w”\T ~~›q ì|ü⁄DT\T n‹<∏äT\T>± e#ÓÃ<äs¡T.

yês¡+<äs¡T yê]yê] s¡+>∑eTT\˝À eTqkÕ, yê#ê, ø£s¡àD≤ ‘·\|ü+&çq

yê¬s’ e⁄+&Ó<äs¡T. nϺyê]#˚‘·T\ düŒs¡Ù‘√ yê] eTqdüT‡ ByÓq\‘√ X¯øÏÔ

|üP]‘·yÓTÆq nø£å‘·\T e<Ûä÷es¡T\ •s¡düT‡\ô|’ |ü&É&ÉeTT‘√ ø£ ne´ø£ÔyÓTÆq

Äq+<ëqTuÛ Ñ÷‹, $»j·÷qTuÛ Ñ÷‹ ø£\T>∑T‘·T+~. n+‘·eT+~

ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T, ÁX‚jÓ÷_Û˝≤wüß\ n_Ûq+<äq\ yÓ\T¢e˝À n|ü&˚

e÷qdæø£eTT>± HÓ’‹ø£ã\eTT‘√ ñ‘Ôõ‘·T …’ e⁄+≤s¡T. e<Ûä÷es¡T\T Çø£

‘·\ô|’q e]¸+#˚ nø£å‘·\T e<Ûä÷es¡T\ Vü≤è<äj·TeTT\˝À HÓ\ø=qï

uÛ≤eeTT\qT ~$qT+&ç <˚e‘·\T ≈£L&Ü ªª‘·<∏ëdüTÔµµ nqT#·÷ B$+#Ó<äs¡T.

Á|üø£è‹ <˚e‘· Ä kÕeT÷Væ≤ø£ X¯óuÛ≤odüT‡\ |òü*‘·eTTqT dü+|üPs¡íeTT>±

dæ<ä∆|üs¡#·T‘·T+~.

‘·<äT|ü] es¡T&ÉT Ò∫ì\ã&ç e<ÛäTe⁄ ‘·\ô|’ ‘·q ≈£î&çns¡#˚‹ì ô|Ϻ

XÀ¢ ˆ z+ düTeT+>∑∞]j·T+ e<Ûä÷' Çe÷+ düy˚T‘· |üX¯ ‘·

kÂuÛ≤>∑ eTôd’«<ä‘ê« j·T<∏ëdüÔ+ $|üπs‘·Hꈈ (ãTT 10`15`33)

nqTqT. ‘·<äq+‘·s¡eTT |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT ªªe÷+>∑fi¯´ ˙\˝ÀVæ≤‘·<Ûës¡D

eTTVüAs¡Ô düT‡eTTVüAs√ÔdüTÔµµ nì |ü*øÏq|ü&ÉT e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T,

ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T, ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\T, dü_Û≈£î\+<äs¡Tq÷ es¡TdüÁø£eTeTT˝À

y˚~ø£e<ä›≈£î e∫à ªªls¡düTÔ, X¯óuÛÑeTdüTÔ, kÂuÛ≤>∑ eTdüTÔ, dü+‘êqÁbÕ|æÔs¡düTÔ,

Bs¡ÈdüTeT+>∑∞uÛÑe, BsêÈj·TTs¡düTÔµµ nì |ü⁄cÕŒø£å‘·\‘√ B$+#Ó<äs¡T. ‘·<äT|ü]

dü_Û≈£î\+<äs¡÷ es¡Tdü Áø£eTeTT˝À yÓ[fl me] kÕúqeTT\˝À yês¡T

≈£Ls=ÃHÓ<äs¡T.

‘·\+Áu≤\T :

q÷‘·q <ä+|ü‘·T\T y˚&ÉTø£>± Òø£ $H√<äs¡÷|üeTT˝À ø£]ø=ø£s¡T n‹

düìïVæ≤‘·düŒs¡Ù »s¡T>∑TqH˚ ñ<˚›X¯´eTT‘√ $yêVü≤eTT˝À á ‘·\+Áu≤\

s¡÷|üeTTqT ìs¡ísTT+∫]. ø±˙ á ‘·\+Áu≤\T $~Ûì >∑T]+∫ y<ä<Ûäs¡àeTT\

q+<äT #Ó|üŒ Ò<äT.

ô|+&ç¢|ü+&ÉT>∑ À sTT~ m+‘√ y&ÉTø£ ø£*–+# ø±s¡ Áø£eTeTT. Ç+<äT˝À

yÓTT<äÏ>± es¡T&ÉT düe÷»ÁX‚j·TdüT‡, ≈£î≥T+ãeè~∆ ø±+øÏå+#˚ ñ‘·ÔeT

dü+‘êHêìï n+~e«eTì <√dæ*m‹Ô ‘·\+Áu≤\T b˛kÕÔ&ÉT. n+<äT≈£î

‘·\e+∫ n+^ø£]+#·T#·÷ e<ÛäTe⁄ Ä dü+‘êq Jeq>∑eTqeTTq≈£î ‘·q

e+‘·T>± ‘·\+Áu≤\T b˛düTÔ+~. <ëìøÏ düe÷<ÛëqeTT>± es¡T&ÉT H˚qT

n+~+# Ä]∆ø£dü+|ü<äqT nD≈£îe>±, düeTjÓ÷∫‘·eTT>± $ìjÓ÷–+#·eTì

‹]– ‘·\+Áu≤\T b˛kÕÔ&ÉT. Ä ‘·s¡Tyê‘· Çs¡Te⁄s¡T ‘ê´>∑eTT‘√, <ÛäqeTT‘√

düVü≤JeqeTT kÕ–<ë›eTT. Áã‘·T≈£îu≤<Ûä ‘·qT düe÷qeTT>± |ü+#·T≈£î+<ë

eTì ø£]ô|’ ø£s¡T es¡Tdü>± ‘·\+Áu≤\T b˛düTø=HÓ<äs¡T. nì n$ e<Ûä÷

es¡T\≈£î n$ ô|+&ç¢HêÏ Á|üe÷DeTT\T. ô|+&ç¢ #·÷#˚yê]øÏ y˚&ÉTø£\T.

eT+>∑fi¯dü÷Á‘·<Ûës¡D »]–q ‘·s¡Tyê‘· e<Ûä÷es¡T\T ‘·\+Áu≤\T

b˛düT≈£î+≥÷ e⁄+fÒ ªªd”‘êsêeTT\ ø£fi≤´DeTT #·÷‘·eTT sês¡+&û. #·÷#·T

yês¡\≈£î #·÷&ÉeTT#·Ã≥>∑, |ü⁄D´|ü⁄s¡Twüß\≈£î <Ûäq´uÛ≤>∑ eT≥µµ nqT#·÷

uÛÑ»+Ár\T yêsTT+#·T#·÷e⁄+fÒ Ä y˚&ÉTø£qT e]í+#·≥eTT y˚sTT |ü&É>∑\

Ä~X‚wüßì¬ø’Hê M\Tø±<äH˚~ dü‘· eTT. nB eTq $yêVü≤ e´edüú Àì

81 82|üÏwüº‘·, eTq dü+düèÿ‹˝Àì $•wüº‘·. á $<ÛäeTT>± ‘·\+Áu≤\T |üP]Ô

n>∑T es¡≈£î b˛düTø=HÓ<äs¡T. ô|+&ç¢ À Ç<=ø£ eTs¡Tesêì eTs¡∫b˛ Òì

ˇø£ eT<ÛäTs¡eTH√»„|òüT≥ºeTT. düTeT<ÛäTs¡ düìïy˚X¯eTT.

‘·\+Áu≤\ nq+‘·s¡eTT |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT ªªz+ XÊ+‹s¡düTÔ, |ü⁄wæºs¡düTÔ,

‘·Twæs¡düTÔ, eè~∆s¡düTÔ, n$|òüTïeTdüTÔ, Äj·TTwü eTdüTÔ, Äs√>∑ eTdüTÔ, dü«dæÔ

•edü+ø£\ŒeTdüTÔµµ nì |ü⁄cÕŒø£å‘·\‘√ Äos¡«~+#·TqT.

ÁãVü≤àeTT&ÉT\T :

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT ‘ê+ã÷\+˝À <äø£åD, ¬s+&ÉT ø£s¡÷®s¡|ü⁄ ø±j·T\T, |üP\T,

nø£å‘·\T ô|Ϻ eTT+<äT>± e<ÛäTe⁄øÏ sTT∫Ã, es¡Tì ô|’egeTT ø=+>∑Tq

e⁄+∫ eTT&çy˚sTT+#·e˝…qT. ‘·s¡Tyê‘· es¡T&ÉT e<ÛäTe⁄ô|’≥ #Ós¡>∑Tq

‘ê+ã÷\eTT, <äø£åD, ¬s+&ÉT ø£s¡÷®s¡|ü⁄ |ü+&ÉT¢, |üP\T, nø£å‘·\T e⁄+∫

eTT&çydæ, |ü$T≥#Ó+>∑TqT, ‘·qô|’|ü+#·#Ós¡>∑TqT ¬s+&ç+Ï ø£*|æ eTT&ÉT\T

y˚j·Te˝…qT. |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT e<Ûä÷es¡T\≈£î ÁãVü≤àeTT&ÉT\T y˚j·Tsê<äì

eTqTe⁄, bÕsêXs¡ >∑èVü≤´ dü÷Á‘·eTT\+<äT #Ó|üŒã&çq~. ø£qTø£ e<Ûä÷es¡T Ò

dü«j·TeTT>± ÁãVü≤àeTT&ÉT\T y˚düTø=qe …qT. |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉTy˚∫ ø=qTq≥T¢

‘Ó*|æ y˚sTT+#·e …qT. ø±˙ nqTuÛÑeeTT˝À |ü⁄s√Væ≤‘·T Ò ÁãVü≤àeTT&ÉT\T

yj·TT≥ #·÷#·T#·THêïeTT. HqT #·÷∫q nìï $yêVü≤eTT\˝À |ü⁄s√Væ≤‘·T&

ÁãVü≤àeTT&ÉT\T y˚dæHê&ÉT.

á ÁãVü≤àeTTfi¯fl eT+Á‘·eTTq+<äT ˇø£]Vü≤è<äj·TeTTqTˇø£s¡T Áù|eT

bÕX¯eTT\‘√ ã+~Û+#·T≥j˚T nì #Ó|üŒã&çq~. á ÁãVü≤àeTT&ÉT\T á

$<ÛäeTT>± eTT&ÉT\T y˚j·Te\j·TTqì #Ó|üŒ≥j˚T |ü⁄s√Væ≤‘·Tì u≤<Ûä ‘·

nì Á>∑Væ≤+|üe\j·TTqT.

n–ïÁ|ü‹wüº, Á|ü<äøÏåDeTT\T :

$yêVü≤eT+<äT n–ïÁ|ü‹wüºe\q uÛÑ>∑e+‘·T&çì ÁbÕ]ú+∫q≥T¢ n>∑TqT.

uÛÑ>∑e+‘·TìøÏ n–ï nqTù|s¡T ø£\<äT. á n–ïÁ|ü‹wüº e\q e÷qdæø£

Á|üXÊ+‘·‘· e<Ûä÷es¡T\≈£î ø£\T>∑TqT. Á|üø£è‹˝À n–ï nqTq~ $TøÏÿ*

bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT :

bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTq>± e<Ûä÷es¡T\T ø£]bÕDÏ (#‹ì) ø£s¡T |ü≥Tºø=qT≥.

BìH˚ $yêVü≤‘·+‘·T˝À ªªbÕDÏÁ>∑Vü≤DeTTµµ n+<äTs¡T. á ÁøÏj·T |üs¡düŒs¡

◊ø£´‘·qT yÓ\¢&ç+#·T#·Tqï~. á qe<ä+|ü‘·T\T ‘·eT ø£wüºdüTKeTT\qT

|üs¡düŒs¡eTT Á>∑Væ≤+∫ nH√´q´eTT>± #<√&ÉTyê<√&ÉT>± <ë+|ü‘· J$‘·eTT

kÕ–+#Ó<äeTT nì <äè&ÛÉeTT>± ô|<ä› …<äT≥ Bø£åã÷qT≥j˚T bÕDÏÁ>∑Vü≤D

uÛ≤eeTT. Ç+‘·≈£îeTT+<äT #˚dæq Á|üe÷DeTT\˝À #Ó|üŒã&çq |üs¡düŒs¡

Áù|e÷_Ûe÷qeTT\T, ùdïVü≤eTT, yÓTÆÁ‹ eTTqï>∑Tq$ m˝≤ bÕDÏÁ>∑Vü≤D+‘√

<äè&ÛÉeT>∑TqT. á bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT #ê˝≤ $•wüºyÓTÆq~. n+<äTe\qH˚

$yêVü≤eTTqT bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT nH˚ ù|s¡T‘√≈£L&Ü |æ\T#·T#·T+&ç].

es¡T&ÉT eTT+<äT>± Ò∫ e<ÛäTe⁄≈£î m<äTs¡T>± ì\ã&ç ‘·q ≈£î&çVü≤düÔeTT‘√

e<ÛäTe⁄ ≈£î&çVü≤düÔeTTq+<äT |ü⁄e⁄«\T nø£å‘·\T e⁄+∫, es¡T&ç Vü≤düÔeTT‘√

e<ÛäTe⁄ ≈£î&çVü≤düÔeTTqT |ü≥Tºø=qTqT. e<ÛäTe⁄qT es¡Tì m<äTs¡T>± ì\ã&ç

‘·q ≈£î&çVü≤düÔeTT‘√ es¡Tì ≈£î&çVü≤düÔeTTq+<äT |ü⁄e⁄«\T nø£å‘·\T e⁄+∫,

e<ÛäTe⁄ ≈£î&çVü≤düÔeTT‘√ es¡Tì ≈£î&çVü≤düÔeTTqT |ü≥Tºø=qTqT.

es¡T&ÉT:` z kÂuÛ≤>∑ er ! á ô|+&ç¢ô|<ä›\ m<äT≥ bÕDÏÁ>∑Vü≤DeTT

#˚dæ, ìqTï <Ûäs¡à|ü‹ï>± d”«ø£]+#·T#·THêïqT. ô|<ä›\T #Ó|æŒq≥T¢>± ˙e⁄

nsêú+–y˚ø±ø£ ns¡údüs¡«dü«eT>∑T<äTe⁄>±ø£ ! ˙e⁄ H˚qT nqT uÛÒ<äuÛ≤eeTT

Ò≈£î+&É>± eTq Jeqj·÷Á‘· >∑&ÉT|ü⁄<ëeTT.

83X¯øÏÔø£\~. Ç~ e÷*q´yÓTÆqqT q•+|ü#˚j·TT yêj·TTX¯ó~∆ ø£*–+#·TqT.

dü÷s¡ uÛÑ>∑yêqT&ÉT n–ï‘·‘·«eTT ø£*–j·TTHêï&ÉT. dü÷s¡T´ì øÏs¡DeTT\ e\q

z»ùdÔ»eTT\T ø£\T>∑TH√ @ $<ÛäeTT>± e÷*q´ ìs¡÷à\qeTT »s¡T>∑TH√

nfÒ ¢ á n–ï˝À y˚j·TT ôVAeTÁ<äe´eTT\T, H˚‹ e\q e#·TÃ

|ü]eTfi¯eTT\‘√ ≈£L&çq yêj·TTe⁄ e<Ûä÷es¡T\≈£î, ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î

Äj·TTsês√>∑ eTT\qT ø£*–+#·Tqì y<ä<Ûäs¡àeTT\+<äT #Ó|æŒ]. e<Ûä÷es¡T\T

eTTe÷às¡T n–ï#·T≥÷º Ä‘·àÁ|ü<äøÏåD #˚j·TT#·÷ Á|üe÷DeTT\T #˚dæ

qeTdüÿ]+#Ó<äs¡T.

84e<ÛäTe⁄:` z düTuÛÑ>± ! MT‘√ Jeqj·÷Á‘· >∑&É|üe\j·TTqì n_Û\wæ+∫

Ç~>√ HêbÕDÏì MT≈£î n+~+#·T#·THêïqT. Hê J$‘·ø±\eT+‘ê Ád”Ô »q

düVü≤»yÓTÆq zs¡TŒ‘√ ù|]$T‘√ MT≈£î ‘√&ÉŒ&É<Óqì Á|üe÷D+ #j·TT#·THêïqT

nqTqT. ‘·s¡Tyê‘· eT÷&ÉT |üsê´j·TeTT\T n–ï #·T≥÷º Ä‘·àÁ|ü<äs¡Ùq

#˚j·TT<äTs¡T.

|üP\<ä+&É\T :yÓTT<ä≥ e<ÛäTe⁄ es¡Tì yÓT&É À |üP\e÷\y˚∫ qeTdüÿ]+#·T‘·T+~.

‘·<äT|ü] es¡T&ÉT e<ÛäTe⁄ yÓT&Éj·T+<äT |üP\e÷\y˚∫ Äos¡«~+#·T‘ê&ÉT.

|æeTà≥ ô|<ä›\+<äs¡÷ BsêÈj·TTcÕ´sês√>∑ dü+|üqTï\¬s’ e]ú\¢e …qì q÷‘·q

<ä+|ü‘·T\qT Äos¡«~+#Ó<äs¡T. Ä ‘·s¡Tyê‘· q÷‘·q<ä+|ü‘·T\T ø£fi≤´D

eTôVA‘·‡eeTTq≈£î $#˚Ãdæ eTeTTà >∑èVü≤düTú\H=q]à Äos¡«~+∫q

ô|<ä›\+<äs¡≈£î e÷ Vü≤è<äj·T|üPs¡«ø£ ø£è‘·»„‘ê_Ûe+<äqeTT\ì dü_Û≈£î`

\+<äs¡≈£î ‘Ó*ô|<äs¡T.

‘·s¡Tyê‘· |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT q÷‘·q <ä+|ü‘·T˝≤sê ! á |ü⁄wüŒeTT\T @

ì+&ÉT<äqyÓTÆq |ü]eTfi¯eTT\‘√ düVü≤»eTT>± ≈£L&çj·TTqïy√ ! n≥T\H˚

MT <ä+|ü‘·T\T≈£L&Ü düVü≤»yÓTÆq Áù|e÷qTsê>∑eTT\‘√ q÷s¡T dü+e‘·‡s¡eTT

\≈£î $Tqï>± J$+∫, düTKdü+‘√wüeTT\‘√, dæ]dü+|ü<ä\‘√, düTdü+‘êq

kÂuÛ≤>∑ eTT\‘√, düø£ …’X«s¡ uÛÀ>∑uÛ≤>∑ eTT\‘√ e]ú\¢e\j·TTqì Ä bÕs¡«r

|üs¡y˚TX¯«s¡T\qT ÁbÕ]ú+#·T#·÷ á |üP\e÷\\T ˇø£]Vü≤è<äj·TeT+<äT

eTs=ø£s¡T e⁄+#·Tø=qï MT <ä+|ü‘·T\qT á ô|+&ç¢ô|<ä›\T düs¡«<˚e‘·\T

dü<ë Äos¡«~+‘·Ts¡T >±ø£ ! nì |ü\T≈£îqT.

•˝≤s√Vü≤DeTT :

•˝≤s√Vü≤DeTq>± düHÓïø£\T¢ ‘=øÏÿ+#·T≥. eTT+<äT>± e<ÛäTe⁄ ≈£î&ç#‹ì

>∑+<Ûä|ü⁄ kÕq (düHÓïø£\T¢) ô|’ e⁄+∫, ‘·s¡Tyê‘· es¡T&ç ≈£î&ç#‹ì ÄyÓT#‹ô|’

e⁄+∫ <˚M ! ˙e⁄ á •\qT ‘ê≈£îeTT. á •˝≤Hê´j·TeTT>± |ü‹

≈£î\eTTq+<äTq÷ <Ûäs¡àeTTq+<äTq÷ dæús¡∫‘·ÔyÓTÆ e⁄+&ÉTeTT. ø£\Vü≤ø±s¡T\≈£î

πøX¯ $yÓ÷#·q :

$yêVü≤ düeTj·TeTTq eT<Ûä ˝À e<Ûä÷es¡T\T @ø±+‘·eTTq CÒ] á

ÁøÏj·TqT »s¡T|ü⁄≥≈£î M\T+&É<äT. Ç+<äTe\q y˚~ø£y˚T<äH˚ es¡T&ÉT e<ÛäTe⁄

‘·\yÓ+Á≥Tø£\≈£î düTyêdüq\qT yÓ<ä»\T¢ q÷HÓsêdæ n\+ø£]+#·T‘ê&ÉT.

Ç~ u≤sê´uÛÑs¡Ô\˝À |üs¡dü‡s¡ ùdyê‘·‘·Œs¡‘· ô|+bı+~+#˚+<äT≈£î ô|<ä›\T

á Ä#ês¡eTTqT #˚dæHês¡ì eTqeTT uÛ≤$+#·e#·TÃqT. á Á|üÁøÏj·T

Ä#·s¡D˝À Ò<äT.

dü|üÔ|ü~ (@&É&ÉT>∑T\T q&É#·T≥) :

e<Ûä÷es¡T*s¡Te⁄s¡TqT n–ïøÏ ñ‘·Ôs¡Á|üø£ÿ>± ‘·÷s¡TŒ>±HÓ’q, áXÊq´

~X>±HÓ’q eTT+<äT>± e<ÛäTe⁄ ≈£î&çbÕ<äeTT e⁄+∫ q&É#·T#·T+&É>±, es¡T&ÉT

e<ÛäTe⁄ ≈£î&çVü≤düÔeTTqT |ü≥Tº≈£îì es¡T&ÉT≈£L&Ü e<ÛäTe⁄‘√bÕ≥T @&É&ÉT>∑T\T

q&Éee\j·TTqT. eTT+<äT>± n–ïøÏ ñ‘·Ôs¡Á|üø£ÿq, |ü&ÉeTs¡qT+&ç ‘·÷s¡TŒ>±

qT+&ÉTq≥T¢>± @&ÉT ‘·eT\bÕ≈£î\T+#·e˝…qT. ‘·s¡Tyê‘· ≈£î&çbÕ<äeTT

eTT+<äT ô|Ϻ q&Éee …qT. |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT (Ä#ês¡T´&ÉT) dü|üÔ|ü~ uÛ≤eeTT\qT

e<Ûä÷es¡T\≈£î Á|üuÛÀ~+#·TqT.

$yêVü≤Áø£‘·Te⁄˝À dü|üÔ|üB>∑eTqeTT n‹ eTTK´yÓTÆq ø±]ø£. e<Ûä÷es¡T\T

‘êeTT#˚dæq Á|üe÷DeTT\qT |ü⁄qX¯Ãs¡D #˚j·TT≥j˚T Bì ns¡úeTT. á

dü|üÔ|üB >∑eTqeTTe\q <ë+|ü‘· J$‘·eTT dæús¡|ü&ÉTqT. <ä+|ü‘·T*s¡Te⁄s¡T

ø£\dæ yÓT\dæ >∑èVü≤kÕúÁX¯eT <Ûäs¡àeTT\qT düeTeT>∑T <äèw溑√ Ä#·]+∫

|òü*‘·eTT bı+<äT≥j˚T. á dü|üÔ|üB Ä>∑eTqeTT‘√ düTdü+‘êqe+‘·T …’

Jej·÷Á‘·qT kÕ–+#·T≥jT <Ûäs¡àeTì #Ó|æŒ]. n|ü&ÉT |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT e<Ûä÷

es¡T\#˚‘· ªªHê‹#·sê$Tµµ nì Á|üe÷DeTT #˚sTT+#·T‘ê&ÉT. J$‘·eT+‘ê

85<ä÷s¡eTT>± qT+&ÉTeTT. X¯øÏÔø=\~ düVü≤ø±s¡$TeTTà. n≥T\H˚ Ç‘·s¡T\

düVü≤ø±s¡eTTqT bı+<äTeTT. eTq $Ts¡T«s¡eTT eTq >∑èVü≤eT+<äT dæús¡

s¡÷|ü⁄\yÓTÆ e⁄+&ÉTq≥T¢>± á Á|üø£è‹ eTq\qT ø±bÕ&ÉT>±ø£ ! nì |ü\T≈£îqT.

86ø£*dæyÓT\dæ e⁄+≤s¡ì Ç<ä›]# Á|üe÷DeTT\T #sTT+#·T‘ê&ÉT. J$‘·eT+‘ê

m≥Te+Ï nbÕs¡úeTT\T, nb˛Vü≤\T ˝Òø£ J$‘·eT+‘ê ø£*dæ yÓT\dæ

e⁄+≤s¡ì Ç<ä›]# Á|üe÷DeTT\T #sTT+#·T‘ê&ÉT. @&É&ÉT>∑T\T q&ç|ækÕÔ&ÉT.

@&˚&ÉT»qà\ nqTã+<Ûäy˚T á @&É&ÉT>∑T\ dü+ã+<Ûä+ n˙ uÛ≤$+#Ó<äs¡T.

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT:` q÷‘·q <ä+|ü‘·T˝≤sê ! MTs¡TuÛÑj·TT\T ø£\dæ yÓT\dæ

ÄVü‰s¡eTT ø=s¡≈£î Á|üj·T‘·ïeTT #j·TT&ÉT. MT XøÏÔø=\~ Ç‘·s¡T\≈£î düVü‰j·T

düVü≤ø±s¡eTT\T #˚j·TT&ÉT. düTdü+‘êqeTT‘√ e]ú\T¢&ÉT. ô|<ä›\T MT≈£î

ÄodüT‡\T Ç#ÓÃ<äs¡T. nϺ <äèw溑√ MT >∑èVü≤eT+<äT yÓTT<äÏ bÕ<äeTT+#·T&ÉT.

düT>∑TD C≤„qdü+|üqTï˝≤sê ! ÄVü‰s¡eTTqT uÛÑTõ+∫q X¯Øs¡ kÂwüºeeTT

ø£\T>∑TqT. nϺ ã\eTT‘√ nìï ø±s¡ eTT\qT ÁX¯<ä∆>± #˚j·T>∑\s¡T. nϺ

X¯Øs¡ kÂwüºeeTT MT≈£î q÷πs+&É¢≈£î $Tqï>± ‘˚CÀs¡÷|ü⁄˝…’ e]ú\T¢&ÉT.

düTdü+‘êq kÂuÛ≤>∑´eTT\T bı+<äT&ÉT. nϺ uÛ≤eeTT‘√ ¬s+&Ée

bÕ<äeTT+#·TeTT.

qe<ä+|ü‘·T˝≤sê ! MTs¡T <ÛäqeTTqT dü+bÕ~+#·T≥≈£î @$<ÛäeTT>±

Á|üj·T‘·ïeTT\T #˚j·TT#·THêïs√ ! n≥T\H˚ <Ó’eE„\e<ä› C≤„q|ü⁄wæºì

bı+<äT&ÉT. düTdü+‘êq kÂuÛ≤>∑ eTT\‘√ e]ú\T¢&ÉT. nϺ <äèw溑√ eT÷&Ée

bÕ<äeTT+#·e˝…qT.

düT>∑TDdü«s¡÷|ü⁄˝≤sê ! MT kÂK´eTTø=s¡≈£î m≥T\ Á|üj·T‹ï+#·T<äTs√!

n≥T\H˚ sTT‘·s¡T\T yê] yê] kÂK´eTT\ø=s¡≈£î Á|üj·T‘·ïeTT

#sTT#·T+<äTs¡T. ø£qTø£ sTT‘·s¡T\T #j·TT Á|üj·T‘·ïeTT\qT #·÷∫ ndü÷j·T

|ü&Ésê<äT. MT düVü‰j·TdüVü≤ø±s¡eTT\qT n+~e«+&ç. düTdü+‘êq kÂuÛ≤>∑ eTT

\‘√ e]ú\T¢&ÉT. nϺ <äèw溑√ Hê\T>∑e bÕ<äeTT+#·e …qT.

nqTsê>∑<ä+|ü‘·T˝≤sê ! eT+∫ eTqdüT‡\‘√ dü+|üPs¡í nqTsê>∑eTT\‘√

ø£\dæyÓT\dæ düTdü+‘êqeTTqT bı+<äT&ÉT. yê]ì $<ë´ $C≤„q dü+|üqTï\T>±

r]Ã~~› e÷qeùde, <˚X¯ùde bÕsêj·TDT\T>± e]ú\¢CÒj·TTeTT. nϺ

<äèw溑√ ◊<äe bÕ<äeTT+#·e …qT.

düT$C≤„q<ä+|ü‘·T˝≤sê ! á Á|üø£è‹j·T+<äT Äs¡T ãTT‘·Te⁄\T ø£\e⁄.

@ ãTT‘·Te⁄q+<äT @ <äTdüTÔ\T <Ûä]+∫Hê, @ |ü<ës¡úeTT\T uÛÑTõ+∫Hê

XØs¡eTTq≈£î ÁbÕDeTTq≈£î ã\eTT ø£\T>∑TH√ ! Äj·÷ ãTT‘·Te⁄\≈£î MTs¡T

ñuÛÑj·TT\T nqT≈£L\eTT>± q&É∫q Äq+<äeTT bı+<ä>∑\s¡T. nϺ <äèw溑√

Äs¡e bÕ<äeTT+#·e …qT.

düT>∑TDdü+|üqTï˝≤sê ! á Á|üø£è‹j·T+<äT Á|ü‹J$ ‘·eT kÂK´eTT\

ø=s¡≈£î Á|üj·T‘·ïeTT #j·TTqT. n≥T\H MT]s¡Te⁄s¡TqT |üs¡düŒsêqTsê>∑eTT

kÂK´eTT ø=s¡≈£î Á|üj·T‘·ïeTT #j·TT&ÉT. Ç‘·s¡T\≈£î Vü‰ì ø£\T>∑CÒj·Tsê<äT.

düTdü+‘êq kÂuÛ≤>∑ eTT\‘√ e]ú\T¢&ÉT. á dü|üÔ|üB Ä>∑eTqeTT‘√ u≤<ä ‘ê

j·TT‘·yÓTÆq Ä<äs¡Ù <ä+|ü‘·T\T>± e]ú\T¢&ÉT. ÇϺ <äèw溑√ MT >∑èVü≤eTT

q+<äT @&Ée bÕ<äeTT+#·e …qT. ‘·<äq+‘·s¡eTT q÷‘·q e<Ûä÷es¡T\≈£î

n–ïøÏ eTTe÷às¡T Á|ü<äøÏ åDeTT>± ‹]–e∫à j·T<∏ëkÕúqeTT\+<äT

≈£Ls=ÃHÓ<äs¡T.

eTf…º\T, |æ Ò¢fi¯ófl :

e<ÛäTe⁄≈£î y˚Tqe÷eT\T Òø£ ‘·*¢‘·s¡|ü⁄q ‘ê‘·eTT‘·Ôe\T qee<ÛäTe⁄≈£î

eTf…º\T, |æ Ò¢fiófl, Ns¡, C≤¬ø≥Tº, |üdüT|ü⁄ ≈£î+≈£îeT\T, |üP\T |ü+&ÉT¢ Ç#·TÃ≥

eTq ‘Ó\T>∑Tyê] kÕ+Á|ü<ëj·TeTT>± e#·TÃ#·Tqï~. á ø£q´qT á es¡T&ÉT

d”«ø£]+∫q ‘·s¡Tyê‘· MTs¡T sTTs¡Te⁄s¡T >∑èVü≤kÕúÁXeTeTT q+<äT Á|üy•+∫

uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\T>± e⁄+&ÉT≥≈£î y˚TeTT n+^ø£]+∫ e÷ y˚Tqø√&É\T≈£î Òø£

‘ê‘·eTT‘·Ôe⁄ …’q e÷ eTqTeTsê\T≈£î bÕ<ë\+ø£s¡D≈£î eTf…º\T, |æ Ò¢fi¯ófl

Ns¡C≤¬ø≥Tº, |üdüT|ü⁄ ≈£î+≈£îeT\T, |üP\T|ü+&ÉT¢ nø£å‘·\T sTT∫à ô|+&ç¢

ô|<ä › \ø£ åeTø£ åeT+<äT eTqkÕ yê#ê ø£s¡àD≤ Á‹ø£s¡D X¯ó~∆>±

Äos¡«~+#·T#·THêïeTT nì n+^ø±s¡eTT ‘Ó*j·TCÒj·TT<äTs¡T. eTT+<äT>±

e<ÛäTe⁄≈£î >∑+<ÛäeTT sêdæ, u§≥Tºô|Ϻ |üfiËfleTT n+~+#Ó<äs¡T. ‘·s¡Tyê‘·

ø±* u§≥qÁy˚fi¯fl Á|üø£ÿy˚fi¯fl≈£î eTf…º\qT, Hê\T>∑e y˚fi¯fl≈£î |æ Ò¢fi¢qT ‘=&ç–

|ü⁄cÕŒø£å‘·\T y˚dæ Äos¡«~+#Ó<äs¡T.

87 88e<ÛäTe⁄q≈£î y˚Tqe÷eT <ä+|ü‘·T\ Væ≤‘√≈£îÔ\T:` |ü‹>∑èVü≤eTTq

<ÛÓ’s¡ eTT>± e⁄+&ÉTeTT. uÛÑs¡Ô‘√ n‘·Ôe÷eT\‘√ Ä&É|ü&ÉT#·T\‘√ ã+<ÛäT

$TÁ‘·T\‘√ yÓTÆÁ‹ >∑*–j·TT+&ÉTeTT. ≈£î≥T+ã ÁX‚j·TdüT‡q¬ø’ bÕ≥T|ü&ÉTeTT.

uÛÑs¡Ôe÷≥ n‘·Ôe÷eT\ e÷≥ »e<ë≥≈£îeTT. MT ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT

nqï<äeTTà\qT nø£ÿ#Ó …¢+Á&ÉqT ã+<ÛäT$TÁ‘·T\qT m≥T¢ Áù|$T+#Ó<äy√ !

n≥T\H˚ uÛÑs¡Ô ‘·*¢<ä+Á&ÉT\qT ã+<ÛäTe⁄\qT Áù|$T+#·TeTT. uÛÑs¡Ô‘√ ø£*dæ

uÛÑTõ+|ü⁄eTT. uÛÑs¡ÔqT düTK<ë‘·>± ‘·\+#·TeTT. uÛÑs¡Ô‘√ düVü‰qTuÛÑ÷‹ ø£*–

j·TT+&ÉTeTT. nì qee<ÛäTe⁄≈£î yTqe÷eT <ä+|ü‘·T\T, Òø£ ‘ê‘· eTT‘·Ôe\T

ô|+&ç ¢≈ £îe÷¬sÔ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T Væ≤‘√≈£î Ô\T |ü*øÏ |ü⁄cÕŒø£ å‘·\‘√

Äos¡«~+#Ó<äs¡T. á s√E\˝À sT÷ Væ≤‘√≈£îÔ\T #ê\ nedüs¡eT>∑T#·Tqï$.

e<Ûä÷es¡T\≈£î #·~$+|ü⁄\T :

|üPs¡«eTT sT÷ e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î Ä]∆ø£ |ü⁄s√_Ûeè~∆øÏ düVü‰j·T

|ü&É‘êj·Tì sT÷ #·~$+|ü⁄\ ø±s¡ Áø£eTeTT Á|üy˚X¯ô|≥Tºq≥T¢>± eTq≈£î

‘Ó*j·TT#·Tqï~. e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T ô|+&ç¢Ks¡TÃ\≈£î n|ü\T u≤ø°\T

#˚dæe⁄+≤s¡T. yê]øÏ #·~$+|ü⁄\ s¡÷ù|D≤ e∫Ãq s=KâeTT, kÕeTÁ–

ø=+‘·≈£î ø=+‘· düVü‰j·Tø±]>± e⁄+≥T+<äì ‘·\∫ ô|<ä›\T ô|+&ç¢ À ã+<ÛäT

$TÁ‘·T\T ‘·eT ‘·eT j·T<∏ëX¯øÏÔ ø=\~ sTT#·Tà #·~$+|ü⁄\T uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô

dü+kÕs¡ JeqeTTq≈£î |üìøÏekÕÔj·Tì á $<ÛäeTT>±HÓ’Hê ø=+‘· düVü‰j·T

|ü&çq≥T¢ dü+‘·è|æÔ #Ó+<Ó&çyês¡T. ø±ì sT÷ s√E\˝À düVü‰j·T|ü&ÉT <äèwæº

<äèø£Œ<ÛäeTT˝À e÷s¡TŒ e∫Ãq+<äTe\q Áù|e÷_Ûe÷qeTT\T ÄbÕ´j·T‘·\T

‘·–Zq+<äTe\q sT÷ #·~$+|ü⁄\T #ê\es¡≈£î ‘·–Zb˛sTTq$. e<Ûä÷es¡T\≈£î

sT÷ düVü‰j·TdüVü≤ø±s¡eTT\+‘· nedüs¡eTT ≈£L&Ü Ò<äqTø=qT#·T+&ç].

ø=ìï#√≥¢ #·~$+|ü⁄\T e⁄qïjÓT&É\ e<Ûä÷es¡T\≈£î ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T

ÁX‚jÓ÷_Û ≤wüß\T sTTe«<ä\∫q s=Kâs¡÷|üeTTq>±ì, edüTÔs¡÷|üeTTq>±ì

ô|+&ç¢ø±qTø£\ s¡÷|üeTTq ãVüQeT‘·T\ s¡÷|üeTTq ãVüAø£s¡D s¡÷|üeTTq

e<Ûä÷es¡T\ »\Áø°&É\T :

ˇø£ _+<Ó À dü>∑eTTq≈£î fi¯óflb˛dæ ã+>±s¡|ü⁄ ñ+>∑s¡eTT, yÓ+&çyÓTf…º

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT _+~˝Àyj·TTqT. e<Ûä÷es¡T\T mes¡T ã+>±s¡|ü⁄ ñ+>∑s¡eTTqT

eTT+<äT>± rôd<äs√, yÓ+&çyÓTf…ºqT mes¡T rôd<äs√ Ä $wüj·TeTTqT

#·T≥÷ºs¡T e⁄qï eTT‘·ÔsTT<äTe\≈£î, ô|<ä›\≈£î #Óô|Œ<äs¡T. á $<ÛäeTT>±

ã+>±s¡|ü⁄ ñ+>∑s¡eTTqT yÓ+&çyÓTf…ºqT eT÷&ÉT |üsê´j·TeTT\T rsTT+#Ó<äs¡T.

eT÷&ÉT |üsê´j·TeTT\˝À mes¡T ¬s+&ÉT |üsê´j·TeTT\T ñ+>∑s¡eTT rôd<äs√

yês¡T ¬>*∫q≥T¢>± nqTø=HÓ<äs¡T. Ç~ uÛÑ$wü ‘Y $»j·TeTT\≈£î |ü⁄Hê~

ne⁄‘·T+~.

89

ldü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì dü+<äs¡ÙqeTT :

dü÷s√´<äj·TeTT qT+&ç dü÷sê´düÔeTj·TeTT˝À>± (|ü>∑\T) $yêVü≤eTT

»]–q e<Ûä÷es¡T\T Á|ü‘· ø£å<Ó’eyÓTÆq ldü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì dü+<ä]Ù+#·e …qT.

dü|üÔ|ü~ nsTTq ‘·s¡Tyê‘· ldü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì dü+<ä]Ù+∫ <ä+|ü‘·T\T

‘˚CÀe+‘·T˝…’ ldü÷s¡´ uÛÑ>∑yêqTì e˝… J$‘ê+‘·eTT |üs√|üø±s¡T˝…’

e]ú …¢<äs¡T.

me]øÏ yês¡T ˇø£ ø±–‘·eTTô|’ Áyêdæ y˚~ø£e<ä›≈£î e∫à e<Ûä÷es¡T\øÏ∫Ã

Äos¡«~+#Ó<äs¡T.

|ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT ªªz+ X¯‘·e÷q+ uÛÑe‹ X¯‘êj·TT'! |ü⁄s¡TwüX‚Ù‘˚+Á~j·T

Äj·TTùw´y˚+Á~j˚T Á|ü‹‹wüº‹ ! Bs¡Èe÷j·TT' !µµ nì |ü⁄cÕŒø£å\‘√ q÷‘·q

<ä+|ü‘·T\qT Äos¡«~+∫, ø£Hê´<ë‘·\≈£î q÷‘·q e<Ûä÷es¡T\≈£î eTT+CÒ‹

Bøå±ø£+ø£DeTT\qT $|æŒ, n]y˚DÏ (>∑]ø£ãT&ç¶) À ô|≥TºqT. ô|+&ç¢≈£îe÷¬sÔ

>±] #êø£*øÏ ô|+&ç¢≈£îe÷s¡Tì >±] ‘·s¡|ü⁄q ô|+&ç¢≈£îe÷s¡Tì >±] #êø£*øÏ

ô|+&ç¢≈£îe÷¬sÔ>±] ‘·s¡|ü⁄q <äøÏåD, ‘ê+ã÷\eTT, |ü+&ÉT¢ sTT|æŒ+#Ó<äs¡T.

(á ô|+&ç¢ y˚&ÉTø£\T ø£Á|üø£ÿ »s¡T>∑T#·T+&É>± ¬s+&ÉeÁ|üø£ÿ e<ÛäTe⁄ ‘·s¡|ü⁄

yês¡T ÄVü‰«ì‘·T\+<äs¡≈£L @sêŒ≥T #˚j·Tã&çq uÛÀ»q ø±s¡ Áø£eTeTT\T

»s¡T>∑T#·T+&ÉTqT.)

90

Á<ÛäTeqø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT :

dü÷s¡T´&ÉdüÔ$T+∫q ‘·s¡Tyê‘· (sêÁ‹) $yêVü≤eTT »]–qjÓT&É\ Á<ÛäTe

qø£åÁ‘·eTTqT e<Ûä÷es¡T\T dü+<ä]Ù+#·e …qT. Á<ÛäTeqø£åÁ‘· <äs¡ÙqeTT bı+~q

<ä+|ü‘·T\T <Ûäs¡àeTTqT Ä#·]+#·T≥ j·T+<äT Á<ÛäTeeTT>±qT+&ç, #·*+#·≈£î+`

&ÉT≥≈£î >±qT ì‘· eTT MT <ä+|ü‘·T\T Á<ÛäTeqø£åÁ‘·eTTqT dü+<ä]Ù+#·T#·÷,

e]ú\T¢eTT. ø±˙ H˚&ÉT |ü>∑\T $yêVü≤eTT »]–HÓqT, sêÁ‹ $yêVü≤eTT

»]¬>qqT Á<ÛäTeqø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTTqT |ü⁄s√Væ≤‘·T\T #˚sTT+#·T#·THêïs¡T.

ldü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì dü+<äs¡ÙqeTT #sTT+#·T≥ Ä#ês¡eTT˝À Ò<äT. ø±s¡DeTT

‘Ó*j·T<äT.

$yêVü≤eTT |üP]Ôø±qTqï ‘·s¡TDeTT˝À |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT qee<Ûä÷es¡T\qT

Äs¡Tãj·T≥≈£î rdæø=ìe∫à Á<ÛäTeqø£åÁ‘·eTTqT #·÷|æ+#·T#·THêïs¡T. n~

Äø±XeTT˝À ø£ì|æ+∫Hê, ø£ì|æ+#·ø£b˛sTTHê e<Ûä÷es¡T*s¡T«s¡T ªªz Á<ÛäTe

e<Ûä÷es¡T\T:` ùV≤ dü÷s¡ uÛÑ>∑yêqT&Ü ! ‘˚»düT‡qT y˚TeTT ì‘· eTT

C≤„q<äèw溑√ #·÷#Ó<äeTT>±ø£. ˙ø£è|ü#˚ q÷s¡T dü+e‘·‡s¡eTT\T düTK

dü+‘√cÕ\‘√, düø£ …’X¯«s¡ uÛÀ>∑uÛ≤>∑ eTT\‘√, düTdü+‘êq kÂuÛ≤>∑ eTT\‘√

J$+#Ó<äeTT >±ø£ ! X¯‘·es¡eTT\≈£î ô|’>± C≤„H√|ü<˚X¯eTT #˚j·TT#·÷,

bı+<äT#·÷ J$+#Ó<äeTT >±ø£ ! nì Á|ü‘· ø£å<Ó’eyÓTÆq ldü÷s¡ uÛÑ>∑yêqTì

ÁbÕ]ú+∫ eTTe÷às¡T qeTdüÿ]+#Ó<äs¡T.

qø£åÁ‘·e÷ ! ˙ e˝… e÷ <ä+|ü‘·T\eTT Á<ÛäTeeTT>± qT+<äTeTT>±ø£ !

n+<äT˝À Á|üø£è‹ e÷≈£î dü+|üPs¡í Äj·TTsês√>∑ eTT\T, uÛÀ>∑uÛ≤>∑ eTT*∫Ã

ø±bÕ&ÉT>±ø£ ! nì ì‘· eTT ÁbÕ]ú+#·T#·T+&Ó<äeTT>±ø£ ! nì ÁbÕ]ú+∫

eTTe÷às¡T qeTdüÿ]+#Ó<äs¡T.

ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT :

$yêVü≤y˚&ÉTø£\˝À e<Ûä÷es¡T\≈£î ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘·eTT #·÷|ü&ÉeTT

ˇø£ eTTK´yÓTÆq Ä#ês¡eTT. BìyÓqTø£ m+‘√ ns¡úeTT |üs¡e÷s¡úeTT

<ë>∑Tqï$. n+<äTπø sT÷ |òüT≥ºeTTq≈£î n+‘· ÁbÕ<Ûëq´eTT Ç#êÃs¡T ô|<ä›\T.

91≈£î≥T+ãeTTq≈£î ¬s+&ÉT ø£fi¯ófl˝≤ e⁄+&Ée\dæq uÛ≤sê´ãs¡Ô\T |üs¡düŒs¡

>ös¡eeTT‘√, Áù|e÷_Ûe÷qeTT\‘√ e⁄+&Ée\j·TTqì sT÷ Ä#ês¡eTT

yÓ\¢&ç+#·T#·Tqï~. nH√´q´‘·qT ô|+bı+~+#·Tø√e&ÉeTTq≈£î ‘=*yÓT≥Tº>±

≈£L&Ü Bìì |ü]>∑DÏ+|üe#·TÃqT. n˝≤π> uÛÑs¡Ô uÛ≤s¡ ≈£î nqTø£åDeTT s¡ø£åD

ø£*Œ+#·T#·÷ ø±bÕ&Ée\j·TTqqï u≤<Ûä ‘·q÷ sTT~ yÓ\¢&ç+#·T#·Tqï~.

ô|+&ç¢ »]–q yÓ+≥H˚ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT e<Ûä÷es¡T\qT Äs¡Tãj·T≥≈£î

rdæø=ì yÓ[¢ Äø±X¯eTT˝À ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘·eTTqT #·÷|æ+#·TqT. Ä

düeTj·TeTT˝À e<Ûä÷es¡T\T Á|üø£ÿÁ|üø£ÿq uÛÑT»eTT\T es¡TdüTø=qT#·÷ ‘êπø˝≤

ì\ã&ç Bìì #·÷#Ó<äs¡T. Ç~ uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\ nH√´q´‘·≈£î ∫Vü≤ïeTT>±

uÛ≤$+#Ó<äs¡T. Ä ø£åDeTT˝À yês¡T m+‘· nH√´q´eTT>± e⁄Hêïs√ n˝≤π>

J$‘ê+‘·eTT e⁄+&Ée\j·TTqqï dü+<˚X¯eTT sTT+<äT˝À sTT$T&çe⁄qï~.

ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘·eTT dü|üÔ]¸ eT+&É\eTT˝À e•wüߺ&ç yÓqTø£ $TqT≈£î $TqT≈£î

eT+≥÷ ø£ìŒ+#·T#·T+&ÉTqT. dü|üÔ]¸ eT+&É\eT+fÒ Äø±X¯eTT˝À eT+#·+

ø√fi¯ófl˝≤ ø±ø£b˛sTTqqT ø=~›>± n<˚yÓ÷düÔs¡T˝À Hê\T>∑T qø£åÁ‘·eTT\T

ø£ìŒ+#·T‘êsTT. yêÏøÏ ‘√ø£>± eTs√eT÷&ÉT qø£åÁ‘·eTT\T+≤sTT. á

@&ÉT qø£åÁ‘·eTT Ò dü|üÔs¡T¸\T. MÏ À e•wüߺ&ç yÓqTø£ ø£qT|æ+N ø£qT|æ+#·

≈£î+&É>± e⁄+≥T+~ ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘·eTT. sêÁ‹y˚fi¯ düVæ≤‘·eTT n~

e÷eT÷\T ø£+ÏøÏ düTdüŒwüºeTT>± ø£ìŒ+#·<äT. uÛÑs¡Ô s¡ø£åD˝À e⁄qï uÛ≤s¡ qT

#·÷|ü&ÉeTT˝À e⁄<›X¯ eTT\T mH√ï e⁄HêïsTT. ø=ìï es¡Tq≈£î e]Ô+#Ó&ç$.

ø=ìï e<ÛäTe⁄≈£î #Ó|üŒ<ä\T#·Tø=qï$. ñ<ëVü≤s¡D≈£î ns¡T+<Ûä‹ì ‘·q yÓqTø£

e⁄+#·Tø=ì e•wüߺ&ÉT dü<ë s¡øÏå+#·Tq≥T¢>± uÛ≤s¡ qT m\¢yfi˝≤ ø±bÕ&ÉeTì

es¡TìøÏ #Ó|üŒ&ÉeTT ø£ ñ<›X´eTsTT‘, uÛÑs¡Ô≈£î J$‘ê+‘·eTT yÓqTï<äqTï>±

ì*∫ n‘·qT#˚ùd ø±s¡´Áø£eTeTT\≈£î düVü≤ø£]+#·&ÉeTT <ë«sê

dü+|üPs¡í‘·«eT÷ rdüT≈£îs¡eTàqeTì e<ÛäTe⁄≈£î #Ó|üŒ&ÉeTT eTs√ n+X¯eTT.

n+‘˚ø±<äT n+‘· düT<ä÷s¡eTT>± e⁄qï qø£åÁ‘·eTTqT #·÷&É>∑*π>

ø£+Ï#·÷|ü⁄ es¡T&çøÏ e⁄qï<ë? Ò<ë? nHÓ&ç~ ˇø£ |üØø£å>± ø=+<äs¡T

92

ndü\T ns¡T+<Ûä‹ mes¡T? :

ns¡T+<Ûä‹ e•wüߺìøÏ uÛ≤s¡ . ñ‘·ÔeT Ç˝≤¢\T. uÛÑs¡Ô≈£î nìïy˚fi¯ ≤ yÓ+≥

e⁄+&ç düVü≤<Ûäs¡à#ê]DÏ |ü<äeTTq≈£î ns¡úeTT>± ì\∫+<ëyÓT. n+‘˚ø±<äT

ˇø£kÕ] $XÊ«$TÁ‘·T&ÉT e•wüߺ&çô|’ nø£ÿdüT‘√, Äj·Tq ≈£îe÷s¡T\qT

X¯|ækÕÔ&ÉT. Ä $wüj·TeTT ‘Ó*dæ e•wüߺ&ÉT rÁe Äy˚<äq≈£î ˝Àqe⁄‘ê&ÉT.

J$‘·eTTô|’ $s¡øÏÔ#Ó+~ q~˝À <ä÷øÏ #·ìb˛e&ÜìøÏ ìs¡ísTT+#·Tø=+≤&ÉT.

uÛ≤$+#Ó<äs¡T. >∑èVü≤düTúbÕÁ‘· b˛wüD≈£î dæ<ä∆eTÚ‘·Tqï es¡T&çøÏ nìï

$wüj·TeTT\˝Àq÷ ªªdüTì•‘·<äèw溵µ nHÓ&ç~ n‘· +‘· nedüs¡eTT nqï~

Ç+<äT˝Àì n+‘·sês¡ úeTT. n≥T\H˚ ø£+Ï#·÷|ü⁄ Ä<Ûës¡eTT>±

Äj·TTsêúj·TeTTqT >∑DÏ+#˚ |ü<ä∆‘·T\÷ e⁄+≤j·T≥. n+<äT#˚‘· ns¡T+<Ûär

qø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT <ë«sê es¡T&ç Äj·TTsêúj·TeTTqT …ø£ÿø£≥º‘ês¡ì eT]

ø=+<äs¡T qyÓTà<äs¡T. @~@yÓTÆHê uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\T ø£]øÏ ø£¬s’ düTK dü+‘√wüeTT

\‘√ ø£\ø±\eTT J$+#·e\j·TTqH˚ Äø±+πøå sT÷ |òüT≥ºeTT˝À ø£qã&ÉT

‘·T+~. ÁbÕNq ø±\eTT˝À K>√fiXÊg |ü]C≤„qeTTqT e<Ûä÷es¡T\≈£î ‘Ó*j·T

CÒj·TT≥≈£î Ç<√ Á|üj·T‘·ïeTì #Óô|Œ&çyês¡÷ ˝Òø£b˛˝Ò<äT. n+‘˚ø±<äT

ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘· <äs¡ÙqeTT e\q ø£+ÏøÏ e⁄‘Ô»eTT ø£\T>∑T‘·T+<äì ≈£L&Ü

ˇø£ qeTàø£eTT.

ø±fi¯ófl#˚‘·T\T ‘êfi¯fl‘√ ã+~Û+#·Tø=ì eTØ Äj·Tq q~˝À <ä÷≈£î‘ê&ÉT.

nsTT‘˚ Ä qBeT‘·*¢ Äj·Tqô|’ >ös¡eeTT‘√, Ä<äs¡eTT‘√ ø±bÕ&çq~.

Ä‘·àVü≤‘ê´ Á|üj·T‘·ïeTTq≈£î ˇ&ç>∑Ϻq Äj·Tqø£≥T¢ &ÉBdæ πøåeTeTT>±

ˇ&ÉT¶≈£î #˚]Ãq~. Äj·Tq≈£îqï bÕX¯eTT\qT ‘Ó+∫q~ ø±ãϺ Ä q~ì

n|üŒÏ qT+∫ ªª$bÕXµµ >± e´eVü≤]+#Ó<äs¡T. ÁbÕDeTT\‘√ ãj·T≥|ü&çqqT

e•wüߺ&ÉT yÓ’sê>∑´eTT qT+&ç ãj·T≥|ü&É˝Ò<äT. m˝≤+Ï ñ‘ê‡Vü≤eTT

Ò≈£î+&É>± Je#·Ã¤eeTT˝≤ |ü&çe⁄qï uÛÑs¡ÔqT ns¡T+<Ûä‹ z<ës¡TÑ·T+~.

XÊ|üÁ>∑düÔ …’q _&ɶ\ >∑T]+∫ ‘Ó*dæq|üŒÏø° >∑T+&ÓqT ~≥e⁄ #dæø=qï<ëyÓT.

_&ɶ\ø£Hêï uÛÑs¡ÔπøåeTy˚T eTTK´eTì uÛ≤$+∫q ÄyÓT Äj·TqqT ùd<är]Ã

93

n|üŒ–+‘·\T (n+|üø£eTT\T) :

eTq ‘Ó\T>∑Tyê] $yêVü≤‘·+‘·T\˝À n|üŒ–+‘·\T Òø£ n+|üø£eTT\

ø±s¡´Áø£eTeTT ø£&ÉT ÄÁs¡∆yÓTÆq düìïy˚X¯eTT eTs¡|ü⁄sêì eTs¡∫b˛˝Òì

dü+<äs¡“¤eTT. n|ü&ÉT e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T, ÁX‚jÓ÷_Û

˝≤wüß\T yÓTT<ä\>∑Tyês¡T yÓ+≥e⁄+&ç n‘·Ôyê]+≥ yÓT\>∑e\dæq Ø‘·T\T,

|ü\T $wüj·TeTT\T, C≤Á>∑‘·Ô\T ‘Ó*ô|<äs¡T. |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT y<äeT+Á‘·eTT\‘√

e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ #˚‘·T\ô|’ Äe⁄bÕ\qT b˛j·T>± n$ es¡Tì ‘·*¢

<ä+Á&ÉT\ #‘·T\ô|’ |ü&ÉT‘·T+≤sTT. e÷_&ɶqT sT÷HêÏ qT+&ç MT #‘·T\˝À

ô|&ÉT#·THêïeTT. C≤Á>∑‘·Ô>± MTø£qï_&ɶ e … ø±bÕ&ÉTø√+&ç düTe÷ ! nì

n|üŒ–+‘·\ uÛ≤eeTT. n|üŒ–+‘·\ dü+<äs¡“¤eTT>± e<ÛäTe⁄ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T

es¡Tì ‘·*¢<ä+Á&ÉT\≈£î ã≥º\T ô|f…º<äs¡T. n|üŒ–+‘·\ ø±s¡ Áø£eTeTT |üP]Ô

ø±>±H˚ q÷‘·q e<Ûä÷es¡T\T, e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\ bÕ<ä|ü<äàeTT\≈£î,

ô|<ä›\≈£î qeTdüÿ]+∫ yê]#˚ Äosê«<äeTT rdæø=ì es¡Tì sTT+ÏøÏ

πs–+|ü⁄>± ãj·T\T<˚s¡T<äTs¡T.

eT∞fl e÷eT÷\T eTìwæì #˚düTÔ+~. J$‘·eTHÓ&ç~ ns¡ú+‘·s¡eTT>±

eTT–+#·T≥≈£î ø±<äì ø=ìï \ø£å´eTT\qT HÓs¡y˚s¡Ã&ÉeTTqø£ì ñ<√“<Ûä

#˚düTÔ+~. Áã‘·T≈£îô|’ Áù|eTqT s¡–*düTÔ+~. n˝≤ ÁbÕDeTT $\TeqT

#êÏ#Ó|æŒ Äj·TqqT ø£s¡Ôy√´qTàKT&çì #˚düTÔ+~.

Ç˝≤ ø£wüºqwüºeTT\T e∫Ãq|ü&ÉT uÛ≤s¡ uÛÑs¡Ô≈£î ‘√&É÷˙&É ≤ e⁄+&Ée\j·TT

qì #Ó|üŒ&ÉeTT ≈£L&Ü ns¡T+<Ûär qø£åÁ‘· dü+<äs¡ÙqeTT˝Àì n+‘·sês¡úeTT>±

eTqeTT uÛ≤$+|üe#·TÃqT. uÛÑs¡Ô≈£î ø£wüºeTT e∫Ãq|ü&ÉT ‘·*¢e … n≈£îÿq

#˚s¡TÃø=ì z<ë]Ã eT∞fl e÷eT÷\T eTìwæì #˚ùd >∑Ts¡T‘·s¡ u≤<Ûä ‘·qT

sT÷ |òüT≥ºeTT<ë«sê XÊgeTT e<ÛäTe⁄≈£î <äK\T |üs¡#·&ÉeTT sTTø£ÿ&É eTqeTT

>∑eTì+#·‘·–q $wüj·TeTT. uÛ≤sê´uÛÑs¡Ô\˝À ˇø£s¡T m≈£îÿe ˇ≈£s¡T ‘·≈£îÿe

nH˚ ‘˚&Ü\T Òeì dü+kÕs¡eTH˚ s¡<ÛäeTTq≈£î sTT<ä›s¡÷ ¬s+&ÉT #·Áø£eTT\ì

#Ó|üŒ&ÉeTT |üPs¡«eTTqT+#˚ e⁄qï<äì eTqeTT >∑T]Ô+#·e …qT.

94s¡T ms¡T–+|ü⁄ :

n+|üø£eTT\ ø±s¡´Áø£eTeTT |üP]Ôø±>±H˚ q÷‘·q e<Ûä÷es¡T\qT

ø£Hê´<ë‘· Á>±eTeTT Òø£ |ü≥ºD|ü⁄ Á|ü<Ûëq M<ÛäT\˝À |üP\|ü\¢ø°\˝À Òø£

‘·–q yêVü≤qeTTô|’ πs–+|ü⁄ »]ô|<äs¡T. nq>± M]s¡Te⁄s¡T q÷‘·q

<ä+|ü‘·T …’Hês¡ì ‘Ó\T|ü≥eTì uÛ≤eeT≥. Ç<˚ $<ÛäeTT>± es¡Tì Á>±eTeTT

Òø£ |ü≥ºDeTT˝À ≈£L&Ü πs–+|ü⁄ #˚dæø=ì es¡Tì Ç+ÏøÏ #¬s<äs¡T. á

πs–+|ü⁄ Ä#ês¡eTT ≈£L&Ü #ê˝≤ es¡≈£î ‘·–Zb˛sTTq~. Ç+ÏøÏsê>±H˚

q÷‘·q e<Ûä÷es¡T\≈£î Ä&É|ü&ÉT#·T(\T) Vü‰s¡‹|ü≥Tº Ä#ês¡eTT ø£\<äT.

Vü‰s¡‹ |üfiËfls¡eTT˝À yê]øÏ ≤+#Û·qeTT*#ÓÃ<äs¡T. ø±qTø£*#ÓÃ<äs¡T. Ç<ä›s¡T

eTT>∑TZs¡Tqï Ä&É|ü&ÉT#·T …’‘ ô|<ä›Ä&É|ü&ÉT#·Tqπø m≈£îÿe n~Ûø±s¡eTTqï|üŒÏø°

eTT>∑TZs¡T ≤+#Û·qeTTqT düe÷qeTT>± |ü+#·Tø=HÓ<äs¡T. ‘·s¡Tyê‘· Ä&É|ü&ÉT#·T

yê]ì >∑TeTàeTT˝ÀH˚ Ä|æ uÛ≤s¡ ù|s¡T uÛÑs¡Ô, uÛÑs¡Ô ù|s¡T uÛ≤s¡ #Ó_‘˚H˚

˝À|ü\≈£î |ü+|ü⁄‘êeT+≤s¡T. Çø£ÿ&É q÷‘·q <ä+|ü‘·T*<ä›s¡T ù|s¡T¢

#Óù|Œ+<äT≈£î dæ>∑TZ|ü&É‘ês¡T. yÓTT<äÏ>± ù|s¡T #Ó|üŒe\dæq~ e<ÛäTy˚.

ô|+&ç¢≈£L‘·TπsqqT#·÷ Ä&É|ü&ÉT#·T eTT]|ædüTÔ+~. e~Hê nqïj·T´ ù|s¡T

#Ó|ü⁄‘êyê Ò<ë n+≥÷ ù|s¡T #Óù|Œ<ëø± ˝À|ü\≈£î yÓfi¯flìe«<äT. dæ>∑TZ\

yÓTT>∑ZsTTq ô|[fl≈£îe÷¬sÔ $q|ü&ç $q|ü&É≈£î+&É>± uÛÑs¡Ôù|s¡T #Ó|æŒqqT eT]+‘·

>∑Ϻ>± #Ó|üŒe\j·TTqì ì\BdüTÔ+~. Ä ‘·s¡Tyê‘· nqïj·T´ Ò<ë ‘·eTTà&ÉT

(ô|+&ç¢ø=&ÉT≈£î) ≈£L&Ü uÛ≤s¡ ù|s¡T #Ó|üŒe\dæq<. ‘·s¡Tyê‘· ≈£î&çø±\T eTT+<äT

ô|Ϻ >∑èVü≤Á|üy˚X¯eTT #˚sTT+#Ó<äs¡T. @‘êyê‘ê sTT<ä+‘ê Ä<ä +‘·eTT,

ÄVü‰¢<äø£s¡yÓTÆq yê‘êes¡DeTT˝À »s¡>∑&ÉeTT n+<äs¡≈£î y&ÉTø£ |ü+#·T‘·T+~.

Ç+‘· y˚&ÉTø£ yÓqTø£ m+‘√ kÕe÷õø£ ne>±Vü≤q, ≈£î≥T+ã e´edüú À

e´≈£îÔ\T ø£\dæb˛jT+<äT≈£î <√Vü≤<äeTjT´˝≤ Á|üe]Ô+#Ó&ç rs¡T nq÷Vü≤´yÓTÆq

dü+kÕÿs¡$X‚wüeTT>± e⁄+&É&ÉeTT eTqeTT >∑eTì+#·e˝…qT. q÷‘·q

e<Ûä÷es¡T\T >∑èVü≤Á|üyXeTT #dæq ‘·s¡Tyê‘· >∑èVü≤eTT˝À <Ó’yêsê<Ûäq <ä>∑Zs¡≈£î

yÓ[fl qeTdüÿ]+#Ó<äs¡T. ‘·s¡Tyê‘· eTT‘·ÔsTT<äTe\T ÁãVü≤àeTT&ÉT\T

n‘·Ô>±]+≥ Áø=‘·Ô ø√&É*øÏ ø=+&É+‘· >ös¡eeTT :

Væ≤+<ä÷ ≈£î≥T+ãeTT\˝À n‘·Ô>±]+≥ Áø=‘·Ôø√&É*øÏ $X‚wükÕúqeTT,

ø=+&É+‘· >ös¡eeTT \_ÛdüTÔ+~. ≈£î≥T+ãeTT˝Àì e´≈£îÔ\+<ä]ô|’Hê ÄyÓT≈£î

n~Ûø±s¡eTT e⁄+≥T+<äì, ÄyÓT uÛ≤$≈£î≥T+ã j·T»e÷qTsê\ì kÕø屑·TÔ

ãTTπ>«<äy˚T #Ó|æŒ+~. n+<äT\πø ≈£î≥T+ãô|<ä›\T ÄyÓTqT sTT˝≤

Äos¡«~+#˚yês¡T.

XÀ¢ ˆ kÕÁe÷»„X¯«X¯óπsuÛÑe, kÕÁe÷»„X¯«X¯ósê$uÛÑe,

düHê+<ë] kÕÁe÷õ„uÛÑe, kÕÁe÷õ„ n~<˚e|òüTˆˆ

düT|ü⁄Ár ! e÷eT>±] <äèwæº À n‘·Ô>±] <äèwæº À eTVü‰sêDÏ$ø±. uÛÑs¡Ô<äèwæº À

eTVü‰sêDÏ$ø±. eTs¡T<äT\ <äèwæº À eTVü‰sêDÏ$ø±. Ç< e÷ Äos¡«#·qeTT.

Ç<˚ e÷ Äø±+ø£å. e÷ ñ|ü<˚X¯eTT. ãTTπ>«<ädü÷øÏÔøÏ sTTB dü÷ú ≤s¡úeTT.

Bìì ãϺ kÕ+Á|ü<ëj·TeTT Áø=‘·Ô ø√&É*øÏ m+‘· $\Te sTTdüTÔ+<√ eTq≈£î

sTTfÒº ns¡úeTÚ‘·T+~.

ñ‘·Ôs¡ uÛ≤s¡‘·<˚X¯eTT˝À ø√&É*ì ªªãVüQsêDϵµ >± e´eVü≤]+#·&ÉeTT

≈£L&Ü sTT<n+XeTTqT ã\|üs¡TdüTÔ+~. n˝≤>∑TH sT÷dü+<äs¡“¤eTT˝À #Óù|Œ

XÀ¢ ˆ düTcÕïD≤>¥X¯«X¯ósêD≤+ Á|üC≤j·TX¯Ã <Ûäqdü #·,

|ürHê+#· <˚ePD≤+#· dü+C≤‘êHê+ $sê<䓤eˆˆ

á eT+Á‘·eTT ≈£L&Ü sTT+#·T$T+#·T ô|’q #Ó|æŒq $wüj·TeTTH˚ es¡T&ÉT

#Ó|æŒq≥T¢>± #ÓãT‘·T+~. n+f… e÷ Ç+Ï Àì ø√&Éfi¯flô|’q, n‘·Ôe÷eT\

ô|’q, Hê k˛<äs¡T\ô|’q πsb˛e÷b˛ |ü⁄≥ºuÀj˚T ˙ dü+‘êqeTTô|’q, Hê

<Ûäq+ô|’q düs¡«+ düVü‰ Ä~|ü‘· eTT ˙<˚. Ç~ Bì kÕsê+X¯eTT.

$yêVü≤eTT |üP]Ô nsTTq ‘·s¡Tyê‘· ø£q´ Áø=‘·Ôø√&É*>± n‘·Ô>±]+≥

ø±\Tô|&ÉT‘·T+~. ô|<ä›\|ü≥¢ >ös¡eeTT, |æqï\|ü≥¢ Äràj·T‘·qT

Á|ü<ä]Ù+#·T#·÷ ≈£î≥T+ãeTT˝À n+<ä] eTqïq\qT bı+<äT‘·T+~. bÕ\˝À

95u≤wæø£eTT\T $ô|Œ<äs¡T. Áø=‘·Ô e<Ûä÷es¡T\T <Ó’e qeTkÕÿs¡eTT #˚dæø=ì

yÓ[flq ‘·s¡Tyê‘· uÛÀ»qeTT\qT #˚sTT+#·e …qT. eTT‘·ÔsTT<äTe\T ÁãVü≤à

eTT&ÉT\T, u≤wæø£eTT\T $|ü≥ X¯óuÛÑÁ|ü<äeTì ô|<ä›\+<äTs¡T.

96#Óø£ÿs¡ ø£*dæq≥Tº>± n‘·Ô>±]+À¢ ø£*dæb˛‘·T+~. |ü⁄Ϻ+À¢ ‘êqT Hs¡TÃø=qï

dü+kÕÿs¡eTT\qT n‘·Ôyê]+À¢ ø=qkÕ–+#·T#·÷ ≈£î≥T+ã ÁX‚j·TdüT‡q≈£î

ø£èwæ#˚düTÔ+~. ≈£î≥T+ãeTT˝Àì n+<ä] Ä<äs¡D, n_Ûe÷qeTTqT

bı+<ä&ÉeTTq≈£î ‘·–q Vü≤≈£îÿ\qT kÕ~Û+#·Tø√e&ÉeTTq≈£î ÄyÓT |òüTs¡D

yÓ’K] ne\+_Û+#·<äT. πøe\eTT Áù|e÷_Ûe÷qeTT\‘√H˚ yêÏì

kÕ~ÛdüTÔ+~. <Ûäsêàs¡∆ø±eT yÓ÷ø£åeTT\qT düeTq«j·T|üs¡#˚ X¯øÏÔ uÛ≤s¡´≈£î

e÷Á‘·y˚T e⁄+≥T+~. eTVü‰uÛ≤s¡‘·eTT >∑èVü≤kÕúÁX¯eT <Ûäs¡àeTTqT d”«ø£]+#·

&ÉeTT˝ÀH |ü⁄s¡Twüß&çøÏ <Ûäsêàs¡ú ø±eTyÓ÷ø£åeTT\qT kÕ~Û+#+<äT≈£î e÷s¡ZeTT

düT>∑eTeTe⁄‘·T+~.

es¡TìsTT+≥ ldü‘·´Hêsêj·TDkÕ«$T yê]Áe‘·eTT ˝Òø£ H√eTT

#˚dæø=HÓ<äs¡T. Áe‘êq+‘·s¡eTT (]ôd|üqT »s¡T>∑T‘·T+~) #ê\eT+~ ‘·eT

u+<ÛäT$TÁ‘·T\≈£î, $j·÷´\yê] ã+<ÛäT$TÁ‘·T\≈£î düVü≤ã+‹ uÛÀ»qeTT\T

ô|≥Tºø=HÓ<äs¡T. Ç+‘·Ï‘√ |ü⁄s√Væ≤‘·T&ÉT <ä>∑Zs¡T+&ç #˚sTT+#·T ô|+&ç¢ ø±s¡

Áø£eTeTT X¯óuÛÑø±s¡ eTT |üP]Ô n>∑T‘·T+~. |ü⁄s√Væ≤‘·T\yês¡T ô|+&ç¢ ø±s¡

Áø£eTeTT eT]j·TT Áe‘· ø±s¡ Áø£eTeTT dü+|üP]Ô #dæq+<äT\≈£î e<Ûä÷es¡T\

‘·*¢<ä+Á&ÉT\T yê]yê] ‘êVü≤‘·ø=~› (bÕ]‘√wüø£eTT) <äø£åD ‘ê+ã÷\eTT

*∫à |ü+ô|<äs¡T.

‘·<äT|ü] es¡Tì sTT+≥ ˇø£Ï Òø£ eT÷&ÉTsêÁ‘·T\T ìÁ<ä\T nsTTq

‘·s¡Tyê‘· e<ÛäTe⁄>±] sTT+ÏøÏ nø£ÿs¡≈£î rdæø=ìyÓfiËfl<äs¡T. nø£ÿs¡>∑Tes¡≈£î

e<Ûä÷es¡T\T ÁãVü≤à#·s¡´eTTqT bÕÏ+#·T#·÷, kÕ‹«ø±Vü‰s¡eTTqT

uÛÑTõ+#·T#·÷, $&ç$&ç kÕúqeTT\+<äT X¯j·Tì+#·e …qT.

ldü‘· Hêsêj·TDkÕ«$T yê] Áe‘·eTT :

>∑sꓤ<ÛëqeTT (XÀuÛÑqeTT) :

e÷qe⁄\≈£î »s¡T>∑Tc˛&ÉX¯ (16) dü+kÕÿs¡eTT\˝À #ê˝≤ ÁbÕeTTK´

yÓTÆq~. yÓTT≥ºyÓTT<äÏ~ sT÷ >∑sꓤ<Ûëq (XÀuÛÑqeTT) dü+kÕÿs¡yT. n+<äT\πø

ndü\T $yêVü≤eTT dü+kÕÿs¡eTT >∑sꓤ<ÛëqeTT (XÀuÛÑqeTT) »s¡>∑ì jÓT&É\

yê]øÏ eTTK´ $yêVü≤eTT »s¡>∑˝Ò<äì jÓTiT+>∑e˝…qT. Á|ü‹C≤„

97

|ü<äVü‰s¡Ts√E\ |ü+&ÉT>∑ :

ô|+&ç¢nsTTq ¬s+&ÉTyês¡eTT\ ‘·s¡Tyê‘· 16e s√Eq es¡Tì sTT+Ï À

qee<ÛäTe⁄‘√ e<Ûä÷es¡T\ ‘·*¢<ä+Á&ÉT\T, ã+<ÛäT$TÁ‘·T\T |ü<äVü‰s¡Ts√E\

|ü+& É T> ∑ ø £& É Ty ˚& É Tø £>± d üs ¡d üd ü˝≤ ¢| üeTT\‘√ # ·‘ · Ts ¡ T\‘√

Äq+<äø√˝≤Vü≤eTT>± »s¡T|ü⁄ø=HÓ<äs¡T. Çs¡TyÓ’|ü⁄\yês¡T ÇwüºeTècÕºqïeTT

\‘√, $+<äTuÛÀ»qeTT\‘√ ø√˝≤Vü≤\+>±, eTôVA‘·‡e+>± ô|+&ç¢HêÏ

$X‚wüeTT\qT HÓeTs¡Ty˚dæø=qT#·T, C≤„|üø£eTT ‘Ó#·TÃø=+≥÷ Äs√E m+‘√

Vü‰sTT>± >∑&çô|<äs¡T. Ç+‘·Ï‘√ sT÷ ô|+&ç¢dü+<ä&ç (‘·+‘·T) ø±s¡ Áø£eTeTT

|üP]Ô n>∑T‘·T+~. á $<ÛäeTT>± »]–q ô|+&ç¢ ø±s¡ Áø£eTeTTqT #·÷∫q

yê]ì, á ô|+&ç¢dü+<ä&ç |ü⁄düÔø£eTT #·~$qyê]ì, $ìqyê]ì Ä lXË’\

eT*¢U≤s¡T®q <ä+|ü‘·T\T, uÛÑÁ<ëÁ~ d”‘êsêeTT\ <ä+|ü‘·T\T, ‹s¡T|ü‹ l

y˚+ø£fÒX¯«s¡kÕ«$T |ü<ëàe‹ <ä+|ü‘·T\T Äj·TTsês√>∑ uÛÀ>∑uÛ≤>∑ eTT\T,

düTdü+‘êq kÂuÛ≤>∑ eTT*∫à ø±bÕ&ÉT>±ø£ ! j·Tì ÁbÕ]ú+#·T#·THêïqT.

z+ XÊ+‹' XÊ+‹' XÊ+‹'

düπs«»Hê' düTœH√uÛÑeqTÔ.

Á|üe÷DeTT\T $yêVü≤ dü+kÕÿs¡eTT e÷Á‘·y˚T. ø±ãϺ >∑sꓤ<Ûëq ÁøÏj·Tj˚T

yêdüÔ$ø£ $yêVü≤eTì ô|<ä›\+<äTs¡T. ø=ìï ÁbÕ+‘·eTT\˝À Bìì

ªªã≥º*#·TÃ≥µµ, ªª>∑èVü≤Á|üy˚X¯eTT #˚sTT+#·T≥µµ, ªªã˝≤›qeTTµµ nqT ù|s¡¢‘√

≈£L&Ü #Ó|üø=HÓ<äs¡T. ø±ì sTT|üŒÏyês¡T >√|ü eTT>± »s¡T|ü⁄ø=qT#·T+&ç].

$yêVü≤yÓTÆq 16 s√E\˝À >∑sꓤ<ÛëqeTT (XÀuÛÑqeTT) #˚dæq ‹~∏yês¡

qø£åÁ‘·eTT\qT #·÷&Éqedüs¡eTT Ò<äT. e<ÛäTe⁄>±] sTT+≥ sT÷ >∑sꓤ<Ûëq

ø±s¡ Áø£eTeTT »s¡T>∑T≥ eTq kÕ+Á|ü<ëj·TeTT>± e#·TÃ#·Tqï~. >∑sꓤ<Ûëq

dü+kÕÿs¡ nq+‘·s¡eTT e<Ûä÷es¡T\≈£î q÷‘·q egeTT\qT ø£≥ºu…Ϻ e<ÛäTe⁄qT

bÕ\>±¢düT‘√ >∑~˝ÀìøÏ |ü+ô|&çyês¡T. |üPs¡«eTT sTT~≈£L&Ü ˇø£ ô|<ä›

ø√˝≤Vü≤\eTT>± »]ô|&çyês¡T. e<ÛäTe⁄>±] sTT+≥ ˇø£Ï Òø£ eT÷&ÉT

sêÁ‘·Tfi¯ófl >∑&ç|æq ‘·s¡Tyê‘· es¡Tì sTT+≥ ˇø£Ï Òø£ eT÷&ÉTsêÁ‘·T\T

>∑&çô|<äs¡T.

98

1. |üdüT|ü⁄ 1/4 øÏ À

2. ≈£î+≈£îeT 100 Á>±

3. Ks¡÷®s¡ø±j·T\T 100 Á>±

4. u…\¢eTT 1 øÏ À

5. m+&ÉTø=ã“]∫|üŒ\T 1 øÏ À

6. >∑+<Ûä|ü⁄bı&ç 1 &Éu≤“

7. eø£ÿ\T 50 Á>±

8. ≤jYT …Ÿ kÕe÷qT\T (n<ä›eTT, <äTyÓ«q, ø±≥Tø£,

‹\ø£eTT, ù|dtbÂ&És¡T, »&É|æqTï\T, ùV≤sYÄsTT˝Ÿ,

]ã“qT ‘·~‘·s¡eTT\T)

9. q\¢|üPdü\T

10. <ës¡|ü⁄ ø£≥Tº 1

11. n]y˚DÏ (>∑]ø£ãT&ç¶)

12. Áø=‘·Ô eT÷≈£î&ÉT

13. BbÕsê<∏äq≈£î q÷\Tã<Ó›

14. ø£+<ä|æ\ø£

15. ø=ã“]uÀ+&ÜeTT

es¡Tì ‘·s¡|ü⁄yês¡T Á|ü<ëqeTT˝À ‘Ó#·TÃq$.

1. |üdüT|ü⁄ 50 Á>±

2. ≈£î+≈£îeT 25 Á>±

3. Ks¡÷®s¡ø±j·T\T 2 s¡÷.

4. u…\¢eTT 50 Á>±

5. m+&ÉTø=ã“]∫|üŒ\T 2

6. eø£ÿ\T 2 s¡÷.

7. n]y˚DÏ (>∑]ø£ãT&ç¶)

8. Áø=‘·Ô eT÷≈£î&ÉT

9. ‘·eT\bÕ≈£î\T 2 ø£≥º\T

10. ns¡Ï|ü+&ÉT¢ 25

11. kÕ+Áu≤DÏ ø£&û¶\T 2 s¡÷.

12. ø£s¡÷Œs¡eTT 2 s¡÷.

13. |üP\<ä+&É\T 2

14. J\ø£i¿ 50 Á>±

15. s¡$ø£>∑T&ɶ\T 2

16. eT+>∑fi¯dü÷Á‘·eTT

17. ‘·\+Áu≤\ _j·T´eTT

18. ‘·\+Áu≤\ egeTT\T

19. ‘·\+Áu≤\ ôd+&ÉT¢ (#Ó+ø°\T) 2

20. u≤wæø£eTT\T 2

21. eT+∫ >∑TeTà&çø±j·T (ø£Hê´<ë‘·≈£L&Üyê]

‘·s¡T|ü⁄q ô|+&ç¢e<ä› dæ<ä∆eTT#˚dæ e⁄+#·e\dæq$y˚.)

1. |üdüT|ü⁄ 100 Á>±

2. ≈£î+≈£îeT 50 Á>±

3. Ks¡÷®s¡ø±j·T\T 200 Á>±

4. ø=ã“]ø±j·T\T 10

5. m+&ÉTø=ã“]∫|üŒ\T 2

6. >∑+<Ûä|ü⁄bı&ç 1 &Éu≤“

7. eø£ÿ\T 200 Á>±

8. ‘·eT\bÕ≈£î\T 2 ø£≥º\T

9. kÕ+Áu≤DÏ ø£&û¶\T 1 bÕ´.

10. ø£s¡÷Œs¡eTT 2 s¡÷.

11. |üP\T 10 eT÷s¡\T, $&ç|üP\T ≈£L&Ü

12. ns¡Ï|üfi¯ófl 25

13. ‘·T+&ÉT>∑T&ɶ 1

14. s¡$ø£>∑T&ɶ\T 4

15. Äe⁄bÕ\T 5 s¡÷.

16. Äe⁄HÓsTT´ 5 s¡÷.

17. Äe⁄ô|s¡T>∑T 5 s¡÷.

18. ‘˚HÓ 2 s¡÷.

19. >√<ÛäTeTs¡e« 1 øÏ À

20. |ü+#·<ës¡ 1 øÏ À

21. J&ç|ü|ü 50 Á>±

22. øÏdt$Tdt 50 Á>±

23. m+&ÉTÁ<ëø£å 50 Á>±

24. |üÏøÏu…\¢+ 100 Á>±

25. j·÷\Tø£\T 25 Á>±

26. ∫\¢s¡ 10 s¡÷.

27. s¡÷bÕsTT_fi¯fl\T 25

28. qTe⁄«\q÷HÓ 1/2 øÏ À

29. kÕ«$Tyê] |ü≥eTT

30. eT+~s¡eTT, B|ü|ü⁄ ≈£î+<äT\T

31. e÷$T&Ü≈£î\T

32. kÕ+Áu≤DÏ (&É÷´|ædüºHé)

33. e&É|ü|ü (ø±e\dæqìï)

34. bÕqø£eTT (ø±e\dæqìï)

35. bı+>∑*

36. >±¬s\T, |üPsêí\T (‘·~‘·s¡ |æ+&çe+≥\T)

es¡Tì ‘·s¡|ü⁄yês¡T ô|+&ç¢e<ä›≈£î ‘Ó#·TÃq$.

ldü‘·´Hêsêj·TDkÕ«$Tyê] Áe‘·+e<ä›≈£î ø±e\dæq$

s¡#

·sTT

‘· k

Õ~H

˚ì s

¡+>

±sêe

⁄ >±]

e+

X¯e

èø£åe

TTsêe

Tj·T´

•esêe

Tø£èw

üí

s¡+>∑eTà

(uÛÑs¡Ô) ∫+‘·\ ø

ój

·T´

X‚wüj

·T´Ä<ÓeTà

(uÛÑs¡Ô) –+E

|ü*¢ ø

±[<ëd

üT

yÓ+ø£≥|üŒj

·T´ #

Í<ä]

d”‘ês

êeTe

Tà

u≤|

üj·T´ #

Í<ä]

X‚wü–]sêe

⁄s¡+>±s

êe⁄

yÓ+ø£Á

≤e⁄

ø±y

˚TX¯«s

¡eTà

|üs¡y˚TX

¯«s¡sêe

⁄

sê<

Ûëø£èw

üí

ldüè»

qlø£èw

üí

(uÛ≤s

¡) ˙

*eT

(uÛ≤s

¡) <

Ûäq\øÏå à

(uÛÑs¡Ô) –+E

|ü*¢

(uÛ≤s

¡) k

ÕÁe÷»´e

Tà(u

Û≤s¡) s

êeT‘

·T\X¯eTà

(uÛ≤s

¡) e

TVü‰\

øÏå à

(uÛÑs¡Ô) >=]

»y√\

T

(uÛ≤s

¡) e

TVü‰\

ø£å àeTà

∫+|æs¡j

·T´∫f…ºeTà

(uÛÑs¡)Ô >∑T+

≥T|

ü*¢ y

Ó+ø£≥düTã

“j·T´

yÓ+ø£≥düTã

“j·T´

(uÛ≤s

¡) \

ø°å àu≤j

·TeTà

(uÛ≤s

¡) y

Ó+ø±j

·TeTà

(uÛ≤s

¡) n

qï|

üPs¡íeTà

(uÛ≤s

¡) s

¡TøÏàD

eTà

99 100