Yoga is al lang niet meer esoterisch, of iets voor mid-

delbare vrouwen in lila trainingspak. Het is een lifestyle,

een serieuze sport, en bovenal een trend, dus kijk niet

gek op als je vriendin vertelt dat ze net terug is ‘van de

Bikram’. Dat betekent: halfnaakt steeds dezelfde posities

uitvoeren bij veertig graden Celsius. Bikram Choudhury, de

man die hot yoga cool maakte, komt deze week naar Neder-

land, en hij kan tevreden zijn: Amsterdam is massaal aan de

Bikram. tekst Bob van Toor / foto’s Fred van Diem

Opeens was er een moment, een paar maanden geleden, waarop alle mensen die ik ken in twee ongeveer even grote

groepen te verdelen waren. De ene helft deed wél aan Bikram, de andere niet. Toen ik er op ging letten, merkte ik dat het steeds meer

begon op te duiken op straat, op televisie en in gesprekken op verjaardagen. Zelf heb ik nog steeds alles weten te vermijden wat meer op yoga lijkt dan af en toe je tenen aan proberen te raken. Nu anderen het doen ben ik er vanzelfsprekend net zo enthousiast en open-minded over als over roken, SP stemmen en fixie-fietsen, en stel geïnteresseerd vragen als wéér een vriendin, die ik toch goed dacht te kennen, opeens al vier maanden wekelijks blijkt te bikrammen. De yogi zijn er op hun beurt, net als rokers, SP’ers en fixie-adepten, nooit op uit om je over te halen. Ze beperken zich tot een licht meewarige toon in hun stem: jij weet nog niet hoe het is. Juist dat goedgemutste gebrek aan bekeringsdrang maakt het onmogelijk om echt iets tégen deze wat mysterieuze activiteit te hebben. Het is vast gezond, het is niet zo bela-

chelijk als aan een peperduur fitnessapparaat te gaan hangen voor een glazen etalageruit in een drukke yuppenstraat en er straalt een prettig peace & love-sfeertje vanaf zonder dat je er gelijk boeddhist voor hoeft te worden.

nat en heetMaar wat is het precies, dat zeven dagen per week, zes keer per dag op gezette tijden plaats-vindt, achter de deuren van de studio’s aan de

Korte Prinsengracht en de Ceintuurbaan? Een vriend legt uit: je trekt al je kleren uit, op iets kleins en comfortabels na. Het gaat nat wor-den, dus zwembroeken zijn geen uitzondering. Dan ga je met een man of twintig, dertig in de studio staan en doorloop je, onder begelei-ding, een vast programma van anderhalf uur. Bikram is een vorm van hot yoga, waarbij de traditionele yogahoudingen (asana’s) worden

‘De eerste keer is het alsof je doodgaat’

90 minuten, 26 houdingen, 40 graden

28 Folia Magazine

uitgevoerd bij veertig graden Celsius en een luchtvochtigheid van veertig procent – wat behoorlijk droog, en dus draaglijk, aanvoelt. De van oorsprong Indiase Bikram Choudhury bedacht in de jaren zeventig een serie van 26 specifieke asana’s, en sindsdien is zijn vorm van hot yoga de meest beoefende. ‘Ik merk dat het een van de weinige sporten

is die ik de afgelopen jaren ben blijven doen,’ vertelt Femke Gazendam, aio bij de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen. Ze doet het nu bijna twee jaar. ‘Iets trekt me er aan. Het is een combinatie van factoren: het is prettig om te doen, je voelt je goed na afloop, en je slaapt dieper. De meditatieve effecten zijn ook positief: je bent negentig minuten op die stem

gefocust, maar toch is het sportiever dan Hatha yoga, omdat het je gewrichten sterkt en je steeds een hoge hartslag hebt.’ Een diepere kijk in de wereld van zweterige sportbroekjes, blote voeten en gladde matjes brengt echter ook een paar onheilspellende zaken aan het licht. Zo blijkt het op aandrin-gen van een vriend slechts vijf minuten met de

90 minuten, 26 houdingen, 40 graden

Redacteur Bob van Toor doet aan participerende journalistiek bij Bikram Yoga Amsterdam, rechts docent Therese Aartsen.

29Folia Magazine

handen ten hemel gestrekt opzijbuigen meteen al resultaat te hebben: de volgende 48 uur heb ik het gevoel dat de zijkanten van mijn ribben-kast door een vastberaden bokser zijn bewerkt. Foto’s en filmpjes op internet van wereldkampi-oen Kasper van den Wijngaard maken duidelijk dat yoga voor sommige yogi geen ontspanning, maar zelfs heuse competitie is. En verder moet worden gezegd dat de gemiddelde Japanse hor-rorfilm het menselijk lichaam minder verwron-gen verbeeldt dan dit: hoofden tussen de knieën door, gekantelde bekkens die bij een gewoon mens al lang in drie stukken zouden breken en gewrichten die drie keer om de eigen as draaien.

nooit echt zwaarWat is het, dat honderden Amsterdammers naar de studio trekt? Waarom ondergaan zo veel van mijn vrienden wekelijks of vaker deze zweterige beproeving? Er zit niets anders op dan zelf mijn kleinste broekje uit de mottenballen te vissen en met geheven hoofd en blootsvoets de studio te betreden. Aanhaken bij een klasje in een van de twee Bikramscholen is laagdrempelig: de eerste les kost twaalf in plaats van de gebrui-kelijke vijftien euro, matje en handdoek zijn te

huur en de tweede les is zelfs gratis. ‘De eerste les is meestal behoorlijk intensief,’ legt Therese Aartsen, Bikramdocent en eigenaar van beide scholen, per mail uit. ‘Een veel grondiger gevoel krijg je pas nadat je de yoga al geruime tijd hebt beoefend.’ Daar zit natuurlijk wel wat in, dus ik beloof mezelf en Therese het ten minste een paar weken te proberen. Een beetje nerveus fiets ik naar mijn allereerste

Bikramsessie. De koude regen in mijn gezicht maakt het vooruitzicht van een snikhete zaal een stuk prettiger dan ik het me de afgelopen dagen voorstelde. Opvallend genoeg zijn het niet de horrorverhalen van mensen die één keer zijn geweest om nooit meer terug te komen, maar juist de adepten die me een beetje bang maken. ‘Je voelt je na afloop vooral heel fijn,’ is een veelgehoord eufemisme. ‘Ja, de eerste keer is het alsof je doodgaat. Hoewel, eigenlijk is het

nog steeds elke keer een klein beetje doodgaan,’ zei iemand bemoedigend. Misschien is het juist wel door deze onheilstij-dingen dat ik, als ik eenmaal op mijn matje zit, het allemaal reuze mee vind vallen. De ruimte is ondanks de liters zweet die hier dagelijks sijpe-len brandschoon, de hete lucht ruikt droog en een klein beetje naar kamillethee. Ik kijk rustig om me heen, door de on-Amsterdams goed isolerende ramen en naar een vrouw die zichzelf dubbelvouwt tegen een zijmuur. Dan komt de docent binnen. Iedereen gaat op zijn matje staan en het feest begint.Vanaf de eerste ademhalingsoefening pro-testeert mijn lichaam en gutst het zweet – tot zover alles naar verwachting. Maar terwijl de geoefende stem van Therese het klasje door de zesentwintig posities heen loodst, merk ik dat het nooit echt zwaar wordt. Ik ben geen sporter, en als je me meer dan tien seconden een arm omhoog laat houden maak je me niet gelukkig, maar de afwisseling van houdingen maakt het draaglijk. Als je zoals ik niet met rechte knieën je tenen aan kunt raken of zelfs maar op één been kunt balanceren, mag je altijd even gaan zitten op je matje en vol bewondering kijken

‘De spirituele voorschriften gaan een beetje langs me heen’

30 Folia Magazine

naar je buurman die zijn been tweemaal om het andere heen kan slaan. Dan blijkt dat zitten in die warmte eigenlijk minder prettig is dan gewoon meedoen, dus sta je maar weer op.En dat is ook precies de bedoeling van Bikram. Na de tweede ademhalingsoefening meldt de docent dat we nu eigenlijk aan het mediteren zijn. Dat klopt wel: met niets om naar te kijken behalve de glibberige lijven van dertig anonieme anderen en niets om op te letten behalve je lichaam en de rustige stem van de docent ben je heel erg ‘in het nu’. De houdingen worden simpel en helder uitgelegd, in bewoordingen die iedere docent op een cursus leert.

Gouden hotpantsNa een frisse douche kom ik nog wat nazwe-tend maar volstrekt ontspannen thuis. Ik besluit om, naast mijn fysieke pad naar verlichting, ook mijn theoretische huiswerk te doen. Uit-

vinder Bikram Choudhury blijkt goed van zijn yoga te boeren: hij is inmiddels zestig en mul-timiljonair. Bikram schijnt zijn zaken te doen van achter een met ivoor ingelegd bureau in het Bikramhoofdkwartier te Hollywood, en ontving een journalist van The Guardian gekleed in gouden spandex hotpants en diamanten Rolex. Zijn stoel, staat te lezen, is gedrapeerd met tijgerprintdoeken, om hem aan zijn geboor-tedorp in de straatarme staat Bihar in India te herinneren. Een les van Bikram zelf wordt op internetfora beschreven als een soort militaire oefening, waarbij honderden mensen aan zijn lippen hangen terwijl hun goeroe tussen de oefenin-gen door schunnige grapjes maakt en soms een scheldkanonnade afvuurt. ‘De leraren praten weleens over Bikram,’ zegt Jordy Hijnen (26, Business Studies). ‘Er is een Amerikaanse do-cent, die is wel van het no pain no gain. Hij zegt

weleens: “Kom op! Bikram heeft deze oefening ontworpen met drie herhalingen in plaats van twee, deze les duurde oorspronkelijk tweeën-half uur!”’Bikram wordt beschreven als een harde zaken-man, die het merk Bikram goed beschermt. Naast yogastudio’s heeft hij een kleding- en een juwelenlijn met yogathema, tot afgrijzen van andere yogi die vinden dat het spirituele element op die manier verdwijnt. Om dat spi-rituele is het de meeste Bikrammers echter niet te doen. ‘Ik ben in India met yoga in aanraking gekomen,’ vertelt Mischa Woutersen (27, sociale geografie). ‘Daar moesten we ook mediteren en er waren lezingen over de herkomst en de verschillende soorten yoga, maar dat is bij mij allemaal een beetje op de achtergrond gescho-ven. Het is ook niet zo dat ik mijn hele levens-stijl er op aanpas. Al die dingen over karma en niyama, de spirituele voorschriften, gaan een

31Folia Magazine

beetje langs me heen. Dat je goed moet leven en aardig tegen iedereen moet zijn, wist ik al.’

honderd daGen op rijBij Bikram draait yoga om het beste uit je lichaam halen, elke keer een stukje meer. De rustige opeenvolging van instructies in een les is daar ook op gericht: ‘Druk je handpalmen tegen elkaar, strek je armen zo ver mogelijk naar achteren, buik in, hoofd omhoog en span je spieren aan,’ klinkt het in één adem. ‘Alleen kun je je niet makkelijk verbeteren,’ vindt Jordy Heijnen. ‘Ze stimuleren je in de lessen echt om beter te worden; er is nooit een les dat ik er maar bij hang. De energie van de groep stimuleert ook. Je moet zelf steeds weer dat punt opzoeken waarop het zwaar wordt, als je dat blijft doen kun je steeds beter worden.’De pleitbezorgers van Bikram claimen dat het stress en spanning vermindert, het hart en de spieren versterkt, de bloedsomloop verbetert, afvalstoffen afvoert uit het lichaam en blessures kan voorkomen en genezen. Maar of die claims wetenschappelijk bewezen zijn, is onderwerp van

veel discussie. Femke Gazendam kreeg na een jaar Bikram opeens last van een vreemd bijverschijnsel: ‘Mijn hartslag daalde niet meer na de les. Normaal moet je hartslag na ongeveer twintig minuten wel weer normaal zijn, maar nu bleef hij urenlang heel hoog. Op internet staat dat de backwards bendings bedoeld zijn om je hartchakra open te zetten en dat dat effect heeft op je emoties. Dat geloof ik ook wel tot op zekere hoogte, maar het verklaart niet hoe dit kan. Maar ik geloof ook wel dat er dingen zijn die we met de huidige wetenschappelijke methoden nog niet kunnen verklaren.’ Dat Bikram niet in de zorgverzekering zit en de man op het portret boven de muurspiegel con-troversieel is, deert de deelnemers van mijn klas maar weinig. Wat hier telt zijn de andere foto’s, van diehards die honderd dagen achter elkaar elke dag een les hebben gevolgd. Hoewel het nau-welijks haalbaar lijkt, hangen er toch een stuk of dertig portretten van vrolijk lachende mannen en vrouwen in de halvemaanhouding of de balancing stick. Jordy Heijnen kent er een paar. ‘Ze zeggen dat ze enorme vooruitgang voelen, en dat het hun

lichaam reinigt, maar ze kunnen niet echt uitleg-gen wat precies de voordelen zijn. Dan zeggen ze: “Hoe zou jij je voelen als je nog maar één keer in de week zou gaan, in plaats van drie keer?” Dan zou ik me inderdaad minder goed voelen, maar dat is ook logisch. Dat is zo bij iedere sporter die meerdere dagen in de week sport, in vergelijking met iemand die het maar één keer doet.’Toch keer ook ik een week later zonder tegenzin terug. Als je op je buik ligt te proberen je voeten en je hoofd tegelijk in de lucht te houden denk je niet aan werk of studie, laat staan aan de politieke correctheid van de bedenker van dit alles. Of ik over een jaar ook aan de 100-day challenge bezig ben? Wie zal het zeggen. Voor hetzelfde geld kun je in de bioscoop gaan zitten, maar ik heb na af-loop mooi weer het gevoel dat ik uren in de sauna ben geweest én hard aan een sterker en wellicht aantrekkelijker lijf heb gewerkt. Toch niet gek. yyy

Bikram Choudhury geeft op 3 maart een lezing in Tuschinski. Kaartjes zijn voor 35 euro te koop bij Bikramscholen of 50 euro aan de deur.

hatha, wat?Het woord ‘yoga’ is te vertalen als ‘juk’ of ‘beheersing’. Officieel wordt onder yoga de algemene hindoeïstische filosofie verstaan, die beheersing van lichaam en geest ziet als manier om dichter bij het goddelijke te komen. Wat de meeste mensen yoga noemen is eigenlijk Hatha yoga: een fysieke vorm van yoga die door ademhalingsoefeningen en lichaamshoudingen (asana’s) een betere beheersing over het lichaam geeft. Bij vinyasa yoga worden de houdingen in vloeiende series uitgevoerd. Ten slotte is er de recentelijk opgekomen hot yoga, onder te verdelen in de vastomlijnde Bikram yoga, en andere, vrijere vormen, zoals Moksha (‘bevrijdende’) yoga.

33Folia Magazine