9. ulusal işletmecilik kongresi bildiriler kitabı

9. ULUSAL LETMECLK KONGRES

BLDRLER KTABI

DZENLEYEN

Zonguldak Karaelmas niversitesi

ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

letme Blm

6-8 Mays 2010, ZONGULDAK

9. Ulusal letmecilik Kongresi, 6-8 Mays 2010, Zonguldak

NSZ

Zonguldak Karaelmas niversitesi gen ve dinamik bir niversite olarak yapt

bilimsel aratrmalar kadar, gerekletirdii bilimsel toplantlarla da bilim dnyasnda kalc

olmay hedeflemektedir. niversitemizin 2008-2012 yllarn kapsayan Stratejik Plannda

belirlenen hedeflerden biri de ulusal ve uluslararas alanda bilimsel kongrelere ev sahiplii

yapmaktr.

Bilimsel kongrelerin amac alannda uzman bilim insanlarnn ve uygulayclarn

aratrmalarn tartabilmesine, gncel gelimeleri deerlendirebilmesine ve ortaya kan

bilginin bilim dnyasna ve kamuoyuna ulatrabilmesine ortam hazrlamaktr. Sz konusu ama

dorultusunda niversitemiz eitli ulusal ve uluslararas kongrelere ve sempozyumlara ev

sahiplii yaparak bilim dnyasna katklarn her geen gn arttrmaya devam etmektedir. Bu

kongre ve sempozyumlardan biri olan 9. Ulusal letmecilik Kongresinin 6-8 Mays 2010

tarihlerinde niversitemiz ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blm tarafndan

dzenlenmesinden onur duymaktaym.

9. Ulusal letmecilik Kongresinin takm ruhu ierisinde dzenlenmesinde emekleri

geen bata Fakltemiz Dekan ve Kongre Dnem Bakan Prof.Dr. Gven MURAT olmak

zere, letme Blm Bakan Prof.Dr. Turhan KORKMAZ, Do.Dr. Metin SABAN,

Yrd.Do.Dr. Ramazan AKSOY, Yrd.Do. Dr. Halil YILDIRIM, Yrd.Do. Dr. Yasemin KSE,

Yrd.Do. Dr. Ali Sait ALBAYRAK, Yrd.Do. Dr. Ahmet Ferda AKMAK, Ar.Grv. Banu

AIKGZ, Ar.Grv. Halime TEMEL, Ar.Grv. Ozan BYKYILMAZ, Ar.Grv. Halime

GKTA, Ar.Grv. Serhan GRKAN ve Ar.Grv. mit BAARANa teekkr ederim.

Ayrca, 9. Ulusal letmecilik Kongresinin dzenlenmesine katk salayan tm kamu

ve zel kurumlar ile kurulularna teekkrlerimi sunuyorum.

9. Ulusal letmecilik Kongresinin iletmecilik alannda alma yapan bilim

insanlarna ve uygulayclara yararl olmasn diler, sayglar sunarm.

Prof.Dr. Bekta AIKGZ

Rektr


KONGRE TARHES

DZENLENM KONGRELER I. Orta Anadolu Kongresi 18-21 Ekim 2001 Nevehir Dzenleyen Kurulu: Erciyes niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dzenleme Kurulu Bakan: Prof.Dr. Rfat YILDIZ Tebli Says: 41

II. Ulusal Orta Anadolu Kongresi 17-19 Ekim 2002 Nide Dzenleyen Kurulu: Nide niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dzenleme Kurulu Bakan: Prof.Dr. Ferhat ECER Tebli Says: 29

III. Ulusal Orta Anadolu Kongresi 29-30 Nisan 2004 Ankara Dzenleyen Kurulu: Gazi niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi ve Krehir Meslek Yksekokulu Dzenleme Kurulu Bakan: Prof.Dr. Remzi RTEN Tebli Says: 8

IV. Orta Anadolu letmecilik Kongresi 13-14 Mays 2005 Ankara Dzenleyen Kurulu: TOBB Ekonomi ve Teknoloji niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dzenleme Kurulu Bakan: Prof.Dr. Ramazan AKTA Tebli Says: 32

V. Orta Anadolu letmecilik Kongresi 15-17 Haziran 2006 Tokat Dzenleyen Kurulu: Gaziosmanpaa niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dzenleme Kurulu Bakan: Do.Dr. Fatih Cokun ERTA Tebli Says: 69

VI. Anadolu letmecilik Kongresi 31 Mays-2 Haziran 2007 Krkkale Dzenleyen Kurulu: Krkkale niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dzenleme Kurulu Bakan: Yrd.Do.Dr. Tlin DURUKAN Tebli Says: 64

VII. Anadolu letmecilik Kongresi 8-10 Mays 2008 orum Dzenleyen Kurulu: Hitit niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dzenleme Kurulu Bakan: Prof.Dr. rfan ALAR Tebli Says: 94

VIII. Anadolu letmecilik Kongresi 7-9 Mays 2009 Manisa Dzenleyen Kurulu: Celal Bayar niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Dzenleme Kurulu Bakan: Prof.Dr. Canan AY Tebli Says: 84

IX. Ulusal letmecilik Kongresi 6-8 Mays 2010 Zonguldak Dzenleyen Kurulu: Zonguldak Karaelmas niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blm Dzenleme Kurulu Bakan: Prof.Dr. Gven MURAT Tebli Says: 102


SUNU

Sanayi Devriminden bu gne kadar dnya ekonomisi byk ve derin etkiler brakan krizlerle karlamtr. 2007 ylnn ikinci yarsndan itibaren Amerika Birleik Devletlerinde ortaya kan, 2008 ylnn nc eyreinde tm dnyay saran ve 2009 ylnda etkisini doruk noktasna karan kresel finansal kriz bunlardan birisidir. Kresel finansal kriz insanlarn refah dzeyinin dmesi, kresel ekonomik faaliyetin gerilemesi, talebin azalmas, firmalarn finansman darboazna girmesi ve iflasn eiine gelmesi, isizliin artmas, sosyal artlarn nemli lde ktlemesi, emeklilik yardmlarnn anmas ve sosyal gvenlik harcamalarnda kesintilere gidilmesi gibi pek ok ekonomik ve sosyal olumsuzluu beraberinde getirmitir. 2010 yl ilk eyreinde yaynlanan ekonomik gstergeler dnya ekonomisinin yava yava durgunluktan ktn ve byme srecine girdiini gstermektedir. 9. Ulusal letmecilik Kongresi byle bir zaman diliminde gerekletirilecektir.

Daha nceleri Orta Anadolu letmecilik Kongresi ve Anadolu letmecilik Kongresi adlaryla dzenlenen bu kongre ilk kez Ulusal letmecilik Kongresi adyla 6-8 Mays 2010 tarihleri arasnda niversitemiz ev sahipliinde Fakltemiz letme Blm tarafndan gerekletirilecektir. Kongrenin niversitemiz tarafndan organize edilmesi kararn veren Danma Kurulu yelerine teekkr ederim. Bu kongreye ev sahiplii yapmaktan byk mutluluk ve onur duymaktayz. Kongrenin amac, iletmecilik alannda aratrma yapan akademisyen ve i dnyasndan uygulamaclar bir araya getirerek, iletmeciliin tm bilim alanlarn ve bu alanlardaki gelimeleri deerlendirmeye katkda bulunmaktr.

Kongrede ana konu bal belirlenmemi iletmecilik alannda yaplan tm almalarn tevik edilmesi kararlatrlmtr. Gnderilen zetler ve geniletilmi zetler lkemizin eitli niversitelerinde grev yapan retim yelerinden oluan bilim kurulu yelerinin deerlendirmesine sunulmutur. Bilim Kurulu yelerine bildiri deerlendirme srecine yapm olduklar katklardan dolay teekkrlerimi sunarm.

Kongrede lkemizin eitli niversitelerinden 102 bilim insan iletme biliminin alt dallar olan ynetim ve organizasyon, muhasebe ve finansman, retim ynetimi ve pazarlama ve saysal yntemler alanlarnda toplam 102 bildiri sunacaktr. Kongrede yer alacak bildiriler geniletilmi zet eklinde bildiri kitabnda baslacak ve aratrmaclarn bilgisine sunulacaktr.

Kongrelerin baarl bir ekilde dzenlenmesi zverili bir ekip almasn gerektirmektedir. Dzenleme Kurulunda kongrenin dzenlenmesi ve yrtlmesi almalarnda etkin bir ekilde yer alan Prof. Dr. Turhan KORKMAZ, Do. Dr. Metin SABAN, Yrd.Do.Dr. Ramazan AKSOY, Yrd.Do. Dr. Halil YILDIRIM, Yrd.Do. Dr. Yasemin KSE, Yrd.Do. Dr. Ali Sait ALBAYRAK, Yrd.Do. Dr. Ahmet Ferda AKMAK, Yrd.Do.Dr. Banu KLTER, Ar.Grv. Banu AIKGZ, Ar.Grv. Halime TEMEL, Ar.Grv. Ozan BYKYILMAZ, Ar.Grv. Halime GKTA, Ar.Grv. Serhan GRKAN ve Ar.Grv. mit BAARANa teekkr ederim.

9. Ulusal letmecilik Kongresinin dzenlenmesinde sponsorluk desteklerini esirgemeyen tm kamu ve zel sektr kurumlar ile kurulularna teekkr ederim.

Fakltemize, her konuda olduu gibi, 9. Ulusal letmecilik Kongresi organizasyonunun her aamasnda da desteini esirgemeyen Rektrmz Prof. Dr. Bekta AIKGZe en iten teekkrlerimi sunuyorum.

9. Ulusal letmecilik Kongresinin baarl ve verimli gemesini diliyor, niversitemizin dzenleyecei baka bilimsel organizasyonlarda tekrar beraber olmak dileiyle sayglarm sunuyorum.

Prof. Dr. Gven MURAT

Kongre Dnem Bakan


9. ULUSAL LETMECLK KONGRES DANIMA KURULU

Prof. Dr. Asuman AKDOAN

Erciyes niversitesi

Prof. Dr. M. kr AKDOAN Nevehir niversitesi Prof. Dr. Ramazan AKTA TOBB Ekonomi niversitesi Prof. Dr. Canan AY Celal Bayar niversitesi Prof. Dr. rfan ALAR Hitit niversitesi Prof. Dr. Rasih DEMRC Gazi niversitesi Prof. Dr. Metin Kamil ERCAN Gazi niversitesi Prof. Dr. Fatih Cokun ERTA Gazi Osman Paa niversitesi Prof. Dr. Reat KARCIOLU Atatrk niversitesi Prof. Dr. Gven MURAT Zonguldak Karaelmas niversitesi Prof. Dr. Mahmut PAKSOY Kltr niversitesi Prof. Dr. Ekrem YILDIZ Krkkale niversitesi Prof. Dr. Rfat YILDIZ Erciyes niversitesi Do. Dr. Baaran ZTRK Nide niversitesi Do. Dr. Nevin YRK Gazi Osman Paa niversitesi


9. ULUSAL LETMECLK KONGRES BLM KURULU

Prof. Dr. Ahmet Cevat ACAR

stanbul niversitesi

Prof. Dr. Erhan ADA zmir Ekonomi niversitesi Prof. Dr. Asuman AKDOAN Erciyes niversitesi Prof. Dr. M. kr AKDOAN Nevehir niversitesi Prof. Dr. afak AKSOY Akdeniz niversitesi Prof. Dr. Ramazan AKTA TOBB Ekonomi niversitesi Prof. Dr. Ceyhan ALDEMR Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Sanem ALKBAY Gazi niversitesi Prof. Dr. Ali ALP TOBB Ekonomi niversitesi Prof. Dr. Osman ALTU Marmara niversitesi Prof. Dr. Remzi ALTUNIIK Sakarya niversitesi Prof. Dr. Gksel ATAMAN Marmara niversitesi Prof. Dr. Canan AY Celal Bayar niversitesi Prof. Dr. nal AY ukurova niversitesi Prof. Dr. Doan Yaar AYHAN Bakent niversitesi Prof. Dr. Mehmet BARCA Sakarya niversitesi Prof. Dr. nder BARLI Atatrk niversitesi Prof. Dr. Serkan BAYRAKTAROLU Sakarya niversitesi Prof. Dr. Dursun BNGL Gazi niversitesi Prof. Dr. Muzaffer BODUR Boazii niversitesi Prof. Dr. Gnl BUDAK Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Glay BUDAK Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Birol BUMN Gazi niversitesi Prof. Dr. Kemalettin CONKAR Afyon Kocatepe niversitesi Prof. Dr. Adem ABUK Yalova niversitesi Prof. Dr. Serap ABUK ukurova niversitesi Prof. Dr. rfan ALAR Hitit niversitesi Prof. Dr. Canan ETN Marmara niversitesi Prof. Dr. Rasih DEMRC Gazi niversitesi Prof. Dr. Osman DEMRDEN Atatrk niversitesi Prof. Dr. smail EFL Uluda niversitesi Prof. Dr. Metin Kamil ERCAN Gazi niversitesi Prof. Dr. Melih ERDOAN Anadolu niversitesi Prof. Dr. Nihat ERDOMU Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Erol EREN Beykent niversitesi Prof. Dr. Fatih Cokun ERTA Gazi Osman Paa niversitesi Prof. Dr. Mmin ERTRK Beykent niversitesi Prof. Dr. Murat FERMAN Ik niversitesi Prof. Dr. Abdurrahman FETTAHOLU Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Nurullah GEN Kocaeli niversitesi Prof. Dr. mit GCENME Uluda niversitesi Prof. Dr. Neriman GNDOAN Uluda niversitesi Prof. Dr. Sehavet GRDAL Marmara niversitesi Prof. Dr. Vasfi HAFTACI Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Mustafa mer P Hacettepe niversitesi


Prof. Dr. A. Hamdi SLAMOLU Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Lale Erdem KARABIYIK Uluda niversitesi Prof. Dr. Reat KARCIOLU Atatrk niversitesi Prof. Dr. Serdar KILIKAPLAN Hitit niversitesi Prof. Dr. Yunus KSHALI Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Turhan KORKMAZ Zonguldak Karaelmas niversitesi Prof. Dr. Sevin KSE Celal Bayar niversitesi Prof. Dr. Kemal KURTULU stanbul niversitesi Prof. Dr. Esin KHEYLAN Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Fatma KSK stanbul Teknik niversitesi Prof. Dr. Gven MURAT Zonguldak Karaelmas niversitesi Prof. Dr. Esin Can MUTLU Yldz Teknik niversitesi Prof. Dr. Tamer MFTOLU Bakent niversitesi Prof. Dr. Mahir NAKP Erciyes niversitesi Prof. Dr. Yavuz ODABAI Anadolu niversitesi Prof. Dr. Edip RC Balkesir niversitesi Prof. Dr. kr ZEN Bakent niversitesi Prof. Dr. Aye Oya ZELK stanbul niversitesi Prof. Dr. Hseyin ZGEN ukurova niversitesi Prof. Dr. Belks ZKARA Afyon Kocatepe niversitesi Prof. Dr. mr ZMEN Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Sevgi Aye ZTRK Anadolu niversitesi Prof. Dr. Mahmut PAKSOY Kltr niversitesi Prof. Dr. Gltekin RODOPLU Kocaeli niversitesi Prof. Dr. Zeyyat SABUNCUOLU Uluda niversitesi Prof. Dr. Halil SARIASLAN Bakent niversitesi Prof. Dr. Fulya SARVAN Akdeniz niversitesi Prof. Dr. Haluk SOYUER Ege niversitesi Prof. Dr. Yaar SUCU Trakya niversitesi Prof. Dr. Mehmet AHN Anadolu niversitesi Prof. Dr. erif MEK Seluk niversitesi Prof. Dr. Bilin TAK Uluda niversitesi Prof. Dr. Berna TANER Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Rezzan TATLIDL Ege niversitesi Prof. Dr. Baybars TEK Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Alaeddin TLEYLOLU ankaya niversitesi Prof. Dr. Mehmet Necdet TMUR Anadolu niversitesi Prof. Dr. mer TORLAK Eskiehir Osmangazi niversitesi Prof. Dr. Okan TUNA Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Hlya TTEK zmir Ekonomi niversitesi Prof. Dr. Melek VERGLEL TZ Uluda niversitesi Prof. Dr. Cavide Bedia UYARGL stanbul niversitesi Prof. Dr. Nermin UYGU Dokuz Eyll niversitesi Prof. Dr. Azmi YALIN ukurova niversitesi Prof. Dr. Rahmi YAMAK Karadeniz Teknik niversitesi Prof. Dr. Engin YILDIRIM Sakarya niversitesi Prof. Dr. Ekrem YILDIZ Krkkale niversitesi Prof. Dr. Gltekin YILDIZ Sakarya niversitesi Prof. Dr. Rfat YILDIZ Erciyes niversitesi Prof. Dr. Uur YOZGAT Marmara niversitesi


Prof. Dr. znur YKSEL ankaya niversitesi Do. Dr. Metin ARGAN Anadolu niversitesi Do. Dr. Birdoan BAK Karadeniz Teknik niversitesi Do. Dr. Glfidan BARI Anadolu niversitesi Do. Dr. Eyp ETN stanbul niversitesi Do. Dr. Sadk UKUR Abant zzet Baysal niversitesi Do. Dr. Mete DOANAY ankaya niversitesi Do. Dr. Tlin DURUKAN Krkkale niversitesi Do. Dr. Ergn EROLU stanbul niversitesi Do. Dr. Fatih KARCIOLU Atatrk niversitesi Do. Dr. Veysel KULA Afyon Kocatepe niversitesi Do. Dr. Gray KKKOCAOLU Bakent niversitesi Do. Dr. Baaran ZTRK Nide niversitesi Do. Dr. Metin SABAN Zonguldak Karaelmas niversitesi Do. Dr. Ahmet EKERKAYA stanbul niversitesi Do. Dr. Mehpare TMOR stanbul niversitesi Do. Dr. Hatice ZMRT TONUS Anadolu niversitesi Do. Dr. Hasan VERGL Zonguldak Karaelmas niversitesi Do. Dr. Nevin YRK Gazi Osman Paa niversitesi


9. ULUSAL LETMECLK KONGRES YRTME KURULU

Onursal Bakan

Prof.Dr. Bekta AIKGZ (Rektr)

Yrtme Kurulu ve Dnem Bakan

Prof.Dr. Gven MURAT

Yrtme Kurulu yeleri

Prof.Dr. Turhan KORKMAZ Do.Dr. Metin SABAN

Yrd.Do.Dr. Ramazan AKSOY Yrd.Do.Dr. Halil YILDIRIM Yrd.Do.Dr. Yasemin KSE

Yrd.Do.Dr. Ali Sait ALBAYRAK Yrd.Do.Dr. Ahmet Ferda AKMAK

Yrtme Kurulu Sekretaryas

Ar.Gr. Banu AIKGZ Ar.Gr. Ozan BYKYILMAZ

Ar.Gr. Serhan GRKAN Ar.Gr. Halime TEMEL

Ar.Gr. Halime GKTA Ar.Gr. mit BAARAN


NDEKLER Sayfa I. Oturum Salon A letmenin Stratejik Konumu ve Rekabeti stnlklerine likin Bilginin rgt indeki Yaylm: Sondajlama Teknii le Yrtlen Bir Saha almas Bilin TAK Umut EROLU Duygu ACAR

1

niversitelerde Yaplan Stratejik Planlarn Hazrlanmas ve Uygulanmasna likin Akademisyenlerin Grleri Zekai ZTRK zlem ELK Kezban DEMR

4

letme Ynetiminde Rekabet stnl Arac Olarak Sosyal Sorumluluklar ve Yneticiler zerinde Bir Aratrma hsan CORA

10

I. Oturum Salon B 2008 Finansal Krizinin Bireysel Emeklilik Sistemi zerindeki Etkileri Zafer AY Adem ABUK

17

Aile letmelerinin Kriz Ynetiminde Baarl Olmalarnda Finansman Departmannn Etkisi: Denizli Aile letmelerinde Bir Aratrma Esin BARUTU Hafize MEDER AKIR Umut UYAR

21

2008 Mali Krizinin Tekstil Sektr zerindeki Etkileri Gaziantep Sanayi letmelerinde Uygulama Mehmet CVAN Burcu BUYURAN Buket BYKKONUKLU

27

Kriz Dneminde Kurumsal tibar Ynetiminin nemi enol YAPRAK Esra BLMEZ

35

I. Oturum Salon C Kk Esnafn Karlat Fonksiyonel Olmayan Mteri Davranlarnn ncelenmesine Ynelik Bir Aratrma Fatih GET Buket BORA

41

Mterilerin letmelere Ballnda (Engagement) Etkili Olan Faktrler nternet zerinden Alveri Yapan Mteriler zerine Bir alma Ebru ENGNKAYA Emel ZARSLAN

48

Bireysel Mterilerin Sanal Alveri Maazalarn Kullanma Eilimleri zerinde Sosyal Etkilerin Rol Hakan ELK

53


II. Oturum Salon A Kurumsallam Aile letmelerinde alanlarn Giriimcilik Profilinin Belirlenmesine Ynelik Bir alma: Sakarya li rnei znur BOZKURT lhan BOZKURT

61

Aile letmelerinde Kurumsallama Dzeyine Gre Yetki Devri Sorunu Ve Belirsizlie Tolerans Glah KARAVARDAR

68

Aile letmelerinde Kuaklar Aras Bilgi Kayb Sorunu Nurullah GEN Didem RODOPLU AHN Yeter DEMR

74

II. Oturum Salon B Bilano Makyajlama Yntemleri ve rnek irket ncelemesi znur ORBACI Ebubekir DOAN

82

Mesleki Uyum Srecinde Muhasebe Meslek Etii: Bir Alan almas Cihat KARTAL Erol TA

88

Muhasebe Denetiminde Denetim irketi ve Deneti Rotasyonu Vedat DEMRKOL Adem ABUK

94

Trk Ticaret Kanunu Tasarsnn Bamsz Denetime ve Denetime Kazandrdklar Burcu GDEN

99

II. Oturum Salon C Srdrlebilirlik le Marka Ynetimi likisinin Temel Dayanaklar: Henkel rnei Tlin AKIR Erdin DUYGULU

104

Hzl Modada Yapay Ktlk Kavram: Zara Trkiye rnei Mustafa AKSU Gzide nc E. PEKTA Kazm KARABOA

112

Niye Yalnzca Coca Cola Olsun? Gelien lkelerin Baarl okuluslu letmeleri Trkiye rnei Ceyla DURGUN Dilek ZAMANTILI NAYIR

121


stanbulda Faaliyet Gsteren Otel letmelerinin Web Sitelerinin Deerlendirilmesine Ynelik Bir Aratrma Emrah ZKUL Hasan GKE Mensure ZTRK

126

III. Oturum Salon A letme Performansnn Yenilikilie Etkisi: Sermaye Yapsnn Araclk Rol smail TOKMAK Mustafa POLAT

132

letmelerde Uygulanan Toplam Kalite Ynetimi Uygulamalarnn Performans Deerlendirme Fonksiyonuna Etkisi Burin ETN Gnen DNDAR

137

EFQM Mkemmellik Modeli ile Performans Karnesinin letme tibarna Etkisi: Eskiehir Arelik A.. Buzdolab letmesi zerine Bir Aratrma Mehmet Ergim MAN Emre EREN Rfat YILMAZ

142

ok Boyutlu Performans Deerlendirme Modellerinden Balanced Scorecardn Devlet niversitelerinde Uygulanabilirliine Ynelik Bir rnek Olay almas Muammer MESC Engin YILDIRIM

148

III. Oturum Salon B Trk Sigorta Sektrnde Teknik Gstergelerde Gzlemlenen Deimeler ve Hayat-D Branlarda Faaliyet Gsteren Sigorta irketlerinin Teknik Karllklarnn Analizi Feride HAYIRSEVER BATRK

155

Trkiyede 2000 Sonrasnda Ekonomik Konjonktrn Tahmininde IMKB ve Izdrap Endeksi Etkileim Analizi Salih BARIIK Emre EVK

162

Uluslararas Borsalarda Ehareketlilik: ABD, ngiltere, Trkiye, Japonya, Hong Kong ve Almanya Borsalar zerine Ampirik Bir alma Turan KOCABIYIK Ezel DERER M. Akif ALTUNAY

165

Futboldaki Ma Sonularnn Hisse Senetleri zerindeki Etkisi: Galatasaray Sportif Snai ve Ticari Yatrmlar A.. zerine Bir nceleme Cem DORU

171

III. Oturum Salon C letmelerde E- Ticaret Uygulamalar ve Etik Kavram Esra MANKAN

178


niversite rencilerinin Gda Harcamalarnda Reklamn Etkileri: Ankara ve Ardabil rnei Bahar GRDN

181

Trkiye'de Mobil Numara Tanabilirlii Uygulamas ve Etkileri: Tketicilerin Operatr Deitirme Niyetini Belirlemeye Ynelik Krkkale niversitesi rencileri zerinde Yaplan Bir Aratrma Tlin DURUKAN brahim BOZACI Bura HAMOLU

186

Bankalarn Mterilerine Sunduu nternet Bankacl Hizmetinin Mteriler Tarafndan Deerlendirilmesi: Karabk ehir Merkezinde Uygulama Ali alar AKMAK M. Tahir GNEER Hasan TERZ

193

IV. Oturum Salon A Yenilik Yaylm Teorisi ve Kurumsal Kaynak Planlamas Sistemleri zerine Bir Uygulama Gkhan ZER Yaar AKA

201

KOBlerde Yenilikilik: Sakarya Blgesinde Bir Alan Aratrmas znur BOZKURT Serkan BAYRAKTAROLU

212

Otel letmelerinde Ortaklaa Rekabet Uygulanabilir mi? Kapadokya Otellerine Ynelik Bir Aratrma zzet KILIN Sleyman ARA Elif DABANLI

220

Yetenekli alanlarn Kariyer Ynetimleri zerine Bir nceleme Mehmet ALTINZ Serdar P

225

IV. Oturum Salon B letmelerin Baar Anahtar novasyonun Finansal Planlamaya Etkileri: Ordu/nyede Bir Uygulama Il zden ITIR Gnl YCE

231

Denizli li malat Sanayiinde Faaliyet Gsteren KOBlerin Finansal Performanslarnn Analitik Hiyerari Prosesi (AHP) Yntemi ile Deerlendirilmesi Arzu ORGAN Hafize MEDER AKIR Adem AYPAR

234

letme Performansnn lm: Topsis ok Kriterli Karar Verme Yntemi zerine Bir Uygulama N.Mine TKENMEZ Erhan DEMREL

240


Kk ve Orta lekli letmelerde alma Sermayesi ve Baz Finansal Ynetim Uygulamalar Ezel DERER Turan KOCABIYIK M. Akif ALTUNAY

246

IV. Oturum Salon C letme ve Etikte Yeni Bir Boyut: Oyun Kuram Araclyla Karar Vermede Beyin Fonksiyonlarnn Grntlenmesi Tuna USLU

253

retim letmelerinde Kaynak Kstlar Altnda Maksimum Kar Salayacak Mamul Karmasnn Dorusal Programlama Kullanlarak Belirlenmesine Ait Bir Model rnei Ali ALAGZ Muhammed BEZRC Abdullah Oktay DNDAR

259

Trkiye ve AB lkelerinde Tarm letmelerinin ok Boyutlu lekleme Analizi le Deerlendirilmesi Tayfun UKUR Gamze SANER Figen UKUR Volkan DAYAN

266

Trkiyede Devlet Tarm letmelerinin retim Etkinliklerinin ve Toplam Faktr Verimliliklerinin llmesi Mehmet CANDEMR

273

V. Oturum Salon A letme Kltr le rgtsel Vatandalk Davran Arasndaki liki Zeliha SEKN Yavuz DEMREL M. Faruk ZINAR

279

rgt Kltrnn grenlerin Tatminine ve rgtsel Performansa Etkisi: Be Yldzl Otel letmelerinde Bir Uygulama Rana ZEN KUTANS Muammer MESC

284

rgt Kltr ve Pazar Ynllk Arasndaki likiyi Deerlendirmeye Ynelik Bir Aratrma: Isparta linde Uygulama Nezihe TFEKC mer Krad TFEKC

291

rgtlerde Ama Kart Davranlar zerine Toplumsal Kltr Balamnda Kavramsal Bir nceleme Aylin NAL

295

V. Oturum Salon B E-Ticaret Faaliyetleri ve Muhasebeletirilmesi Volkan DAYAN ar KROLU

304


Muhasebe Bilgi Sisteminde Veri Kalitesi ve Finansal Raporlara Yansmas Gkhan ZER Metin UYAR

310

Stratejik Ynetim Srecinde Muhasebe Bilgi Sisteminin Yeri zerine Bir Aratrma Abdullah KARAKAYA Halim AKBULUT

317

Muhasebe Meslek Mensuplarnn Meslek Yksekokulu rencilerinin Nitelikli Yetitirilmesi Hakknda Gr ve Beklentileri: Antalya linde Biri Aratrma Gler Ferhan NAL Yeim HELHEL

322

V. Oturum Salon C Tedarik Zinciri ve Lojistikin Verimliliini Arttran Bir Proje Lojistik Kyler mer Baybars TEK Burcu MUCAN

327

Elektronik Alverite Lojistik Faaliyetlere Ynelik Mteri ikyetleri Analizi ve Bir Alan Aratrmas Aydn Kayaba

333

Tedarik Zinciri Ynetiminin Ekonomik Katma Deer Yntemi le likisinin ncelenmesi lhan KKKAPLAN Mustafa BAYHAN

341

Tedarik Zinciri Ynetiminde Tedariki Seimi ve AHP ile Uygulanmas Arzu ORGAN Serhat KARAGZ

349

VI. Oturum Salon A Alglan rgtsel Destek le Ar Yknn alanlarn -Aile ve Aile atmasna Etkisi mer TURUN Mazlum ELK

356

-Aile atmasnn rgtsel Ballk ve ten Ayrlma Niyetine Etkisi Celalettin SERNKAN znur TORAMAN

364

-Aile atmasnn Duygusal Tkenmilik zerindeki Etkisi ve rgtsel Adalet Algsnn Bu Etkileimde Dzenleyici Rol zerine Bir Aratrma Asl ERM Sezer Cihan ALIKAN

370

Duygusal Emek ve Psikolojik Sknt: -Aile atmasnn Araclk Rol Mazlum ELK mer TURUN

385


VI. Oturum Salon B Transfer Fiyatlandrmann Trkiyedeki letmelerde Uygulanamamasnn Nedenleri Selami GNEY Ramazan BOZKURT

394

Ynetsel Muhasebe Kararlarnn Verilmesinde Bir Ara Olarak Promethee Sralama Yntemi ve Bir Uygulama Nilgn KUTAY Fatma TEKTFEK

399

Accountability Scorecard ile letme Performansnn llmesi Bilge LEYL ELTA Mehmet FINDIK Cemal ELTA

405

Yeni Trk Ticaret Kanununun Muhasebe Uygulamalar zerine Etkisinin Deerlendirilmesi Salim ENGEL

412

VI. Oturum Salon C letmelerin Sosyal Sorumluluk Uygulamalarnda Web Sitelerine Ynelik Bir erik Analizi Esin KHEYLAN Nihan ZGVEN

419

Evde Tek Bana Sosyalleme: Sosyal Paylam Sitesi Facebook Kullanm Ahmet Orkun GKTEPE

425

Otel letmelerinde Veri Tabanl Pazarlamann Kullanm Amalar- stanbuldaki 5 Yldzl Otel letmelerinde Bir Aratrma Emrah ZKUL Pelin Fatma TUNA Sedat ELK

429

Kolektif ve Bireyci Kiilik zelliklerinin Tketicilerin evreye Duyarl Satnalma Davranlarndaki Rol Burak NAKIBOLU Glsn NAKIBOLU

435

VII. Oturum Salon A Aile letmelerinde Aileden Olan Bireyler le Aile Dndaki Bireylerin Tatmin Dzeylerinin Karlatrlmas: Aile letmelerinde Bir Aratrma Esin BARUTU Celalettin SERNKAN

441

rgtlerde Psikolojik Szleme ile Tatmini Arasndaki liki: Bir Devlet niversitesi rnei Serkan BAYRAKTAROLU Muammer MESC

447


atma Ynetim Tarzlar Tatmini likisinde Lider-zleyici Etkileiminin Araclk Etkisi Ahmet ERKU nsal SIRI Melih ALTAY

453

alan Niteliklerinin, Psikolojik ve Ortamsal Faktrlerin grenlerin Tatmin ve Performanslarna Etkileri Tuna USLU

459

VII. Oturum Salon B nternet Bankaclnn KOBler Asndan nemi: Konya, Karaman, Nide ve Aksaray llerinde Bir Uygulama Turhan KORKMAZ Recep ZDEMR Hasan UYGURTRK

467

Yabanc Sermayeli Sigorta irketlerinin Trk Sigortaclk Sektrne Etkileri: Veri Zarflama Analizi Yntemiyle Bir nceleme smail YILDIRIM Tuba GLCEMAL

475

Karbon Ticareti ve Karbon Borsalar zerine Bir nceleme Ceren UZAR Cenk AKKAYA

481

Trk Turizm irketlerinin Yurtdna Dorudan Yatrm Yapma Nedenleri ve Bu Firmalarn Performanslar: Grgl Bir Aratrma Harun KAYA Mehmet KALI

487

VII. Oturum Salon C alanlarn Algladklar rgtsel Destek ve Stresinin rgtsel zdeleme ve Performansna Etkisi mer TURUN Mazlum ELK

495

Stres Faktrleri: Lisans rencilerine Ynelik Bir Uygulama Cengiz DEMR Seda OKTAY

503

e likin Stresin ve Yknn Tatminine ve ten Ayrlma Niyetine Etkisi Meral EL Hakan KTAPI rge ENER

509

VIII. Oturum Salon A Yneticilerin Karizmatik Liderlik zellikleri ile alanlarn rgtsel Ballklar Arasndaki likilerin ncelenmesi: Hizmet Sektrnde Bir Uygulama Necdet BLGN Halil DEMRER Selami ZCAN Halil brahim AYDINLI Aykut LEYEN

515


Psikolojik Kontrat hlal Algs ile rgtsel Ballk likisi: Otel letmeleri zerine Bir Aratrma ule AYDIN TKELTRK Berrin GZEL Nilfer AHN PERN

521

retim Grevlilerinin rgtsel Adalet Alglamalarnn rgtsel Ballklarna Olan Etkisi Meral EL rge ENER

526

Demografik zelliklerin rgtsel Balla Etkisi ve Bir Uygulama Ycel EROL Mehtap ARAS Kadir ARIN

531

VIII. Oturum Salon B Personel Glendirme-rgtsel Sinizm likisinde rgtsel zdelemenin Araclk Etkisi Mustafa POLAT Cem Harun MEYDAN smail TOKMAK

542

Yldrma Mobbing ve Kltrel Boyutlar zerine Bir Kurgulama M. Abdlmetin DNER Mustafa YILDIRIM

548

Formel ve Enformel Kadn alanlarn stihdam Edilme Biimlerinin Doyumu Dzeyleri zerindeki Etkisi Esra AYDIN GKTEPE

555

VIII. Oturum Salon C rgtsel A Dzeneklerinde Grece Merkezde Bulunan rgtlerin Alandaki Ebiimlilie Etkisi Ela ZKAN-CANBOLAT

563

Paylalan Vizyon ve rgtsel renme Ortamnn rgtsel renme Engellerine Etkileri: Bir Aratrma Mine AFACAN FINDIKLI Recep brahim PINAR

571

rgtlerdeki alma Gruplarnda Demografik eitlilik, Deer Uyumsuzluu ve Duygusal Zek Seviyesi: atmalar Neden Doar, Nasl zlebilir? Ceyda MADEN Gaye KARAAY-AYDIN

577

rgtsel Zeka Modeli Kapsamnda; rgtsel Beceri Bileenleri le alan Adanml Arasndaki likinin ncelenmesi H.Necla KELE Tuba KIRAL ZKAN

585


IX. Oturum Salon A alanlarn Mzakerede Etik Alglama Dzeylerinin zlenim Ynetimi Taktikleri zerine Etkisi nsal SIRI Ahmet ERKU Adnan EROLU Tolga TRKZ Abdullah SAIR

589

Paternalist (Babacan) Liderlik alanlarn rgtsel zdelemelerini ve ten Ayrlma Niyetlerini Etkiler Mi? Bir zel Hastane Uygulamas Ahmet ERKU Akif TABAK Tufan YAMAN

594

KOBlerde Beyaz Yaka Sularn Alglanma Dzeylerini Belirlemeye Ynelik Grgl Bir alma Ahmet Ferda AKMAK Halil YILDIRIM Halime GKTA KULUALP

599

IX. Oturum Salon B Bilisel Haritalama Yaklam le letme Blm Ders Mfredat Gncelleme almalarn Destekleme nerisi Nermin ELK Gven MURAT

606

letme Fonksiyonlar Asndan Dk Maliyetli Havayolu -Low Cost Carrier- Modelinin Deerlendirilmesi Didem RODOPLU AHN Ayhan KARANFL

613

Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerinin 5N+1K erevesinde rdelenmesine likin Telekomnikasyon Sektrnde Bir Aratrma Oben R Uur YOZGAT

618

retmenevlerinin Ynetimi Sorunu: anakkale li ve lelerine Ynelik Bir Aratrma Serhat SOYEKERC Dilek DNMEZ

625

IX. Oturum Salon C nsan Kaynaklar Ynetimine Eletirel Bir Bak: Eletirel Sosyal Bilim Analizi Sevgi DNMEZ MA

631

Yalova Tersanelerinde alanlarn Sal ve Gvenlii le lgili Faaliyetleri Alglama Dzeylerinin Belirlenmesine Ynelik Bir Aratrma Ersin KAV Hayriye UZUN

636

Kresel Ekonomik Krizin nsan Kaynaklar Ynetim Srelerine Etkileri, Sonular ve zm Stratejileri: Turizm Sektrnde Bir Aratrma zlem ATAN

642


Tekstil Sektrnde Ekonomik Krizin Etkileri: Ankara rnei Nilay ALFTEKN znur YKSEL Ayegl TA Fatma BAYRAKTAR Glen AKAR

645


1

LETMENN STRATEJK KONUMU VE REKABET STNLKLERNE LKN BLGNN RGT NDEK YAYILIMI: SONDAJLAMA TEKN

LE YRTLEN BR SAHA ALIMASI

Bilin TAK Uluda niversitesi letme Blm

[email protected]

Umut EROLU 18 Mart niversitesi letme Blm

[email protected]

Duygu ACAR Uluda niversitesi letme Blm

[email protected]

ZET alma, iletmelerde stratejik nitelikteki bilginin rgt iine yaylmnn yetersiz ve bazen de

dezenformasyon niteliinde olabildii gzleminden hareketle planlanmtr. Bu kapsamda 50 yldr faaliyette bulunan bir iletmede st ve orta kademe yneticilerin irketin stratejik konumunu ve rekabeti stnlklerini doru ekilde alglayp- alglamadklar bir aratrma prosedr dahilinde incelenmitir almada dokman incelemesi, odak grup almas ve anket olmak zere ayr yntemden yararlanlmtr.

Anahtar Kelimeler: Rekabet Analizi, Stratejik Konum Algs, Yar- Yaplandrlm Mlakat

Teknii, Anket almas

1. GR

alma, iletmelerde stratejik nitelikteki bilginin rgt iine yaylmnn yetersiz ve bazen de dezenformasyon niteliinde olabildii gzleminden hareketle planlanmtr. Bunun nedenlerini aadaki gibi sralamak mmkndr:

a. st dzey ynetimin Argyrisin (1954) tabiriyle ynetim krl nedeniyle rgtn stratejik konumunu doru biimde analiz edememesi,

b. st ynetim dzeyinde rekabet analizi doru ekilde yaplm olsa bile bu bilginin alanlarla paylama konusunda ketum davranlmas, rnein; hzla Pazar pay kaybedilen bir segment hakknda alanlarla mevcut durumun paylalmaktan kanlmas,

c. alanlarn st ynetime gvenlerini ve rgte aidiyet duygularn azaltaca kaygs ile rgtn stratejik konumu ve zellikle rekabeti pozisyon kayplar konusunda rgt iine dezenformasyon niteliinde yanltc bilgi verilmesi,

d. Departman ve birim yneticilerinin kendi birimlerinin operasyonel hedeflerine odaklanarak rgtn stratejik konumuna ilikin bilgilere kaytsz kalmalar.

2. ARATIRMANIN METODOLOJS

2.1. Aratrmann Amac: 50 yldr faaliyette bulunan bir iletmede st ve orta kademe yneticilerin irketin stratejik konumunu ve rekabeti stnlklerini doru ekilde alglayp- alglamadklar bir aratrma prosedr dahilinde incelenmitir.

2.2. Aratrmann Yntemi: almada dokman incelemesi, odak grup almas ve anket olmak zere ayr yntemden yararlanlmtr.

2.2.1. Dokman ncelemesi: Aratrmann yrtld iletmenin be yllk finansal tablolar , sat raporlar ve izin verildii lde maliyet raporlar incelenmitir.

2.2.2. Odak Grup almalar: letmenin Genel Merkezinde ve imalat tesislerinde grev yapan 42 ynetici ile yar-yaplandrlm ve derinlemesine mlakat teknii kullanlarak odak grup almalar yaplmtr. Odak grubu almasnda grlen tm yneticilere drt soru yneltilerek sondajlama yaplmtr:


2

Kendi grev ve sorumluluk kapsamlarnda olan retim, satn alma, sat, pazarlama gibi ilevleri byk resim iinde nasl konumlandrdklar,

Firmann rakiplerine gre pazardaki greceli konumu, firmann gl ve zayf ynlerini nasl algladklar,

Firmann rekabeti konumuna ilikin alglamalarndan yola klarak nasl bir hareket tarz izledikleri,

Ne olsayd-ne olmasayd iinizi daha iyi yapardnz ve kronik olarak her gn karnza kan problemler nelerdir? sorularndan yola klarak rgtsel yaplanma ve ynetsel ileyi sistemi kaynakl olas aksaklklar analiz edilmitir.

Odak grup almalar ses kayt cihaz ile kayt altna alnm ve not tutulmutur. Bunlar birlikte deerlendirilerek yorumlanmtr.

2.2.3. Anket almas: Aratrma kapsamnda ayrca odak grup almasna katlan yneticilere almann amacna uygun ekilde tasarlanan bir anket formu kullanlarak veri toplanmtr. Anket kapsamnda alanlarn kurumu nasl alglad, aidiyet gelitirip gelitirmedii, kuruma ball, alanlarn irketteki ortam nasl algladklar, kurum ii ileyi sistemini nasl algladklar llmtr. Elde edilen veriler istatistiki olarak analiz edilmitir ve odak grubu alma kaytlar ile karlatrlmtr.

3. BULGULAR ve SONU

Veri toplama almalar tamamlanmtr. Bu kapsamda ulalan genel sonularn aadaki gibi zetlenmesi mmkndr:

a. Yneticilerin rgtn stratejik konumunu doru ekilde alglamad, b. st ynetim tarafndan ina edilmi subjektif bir gereklik iinde kararlar alp

uyguladklar, c. Operasyonel nceliklere odaklandklar ve byk resmi tmyle kaybettikleri, d. rgt ii stratejik bilgi iletiiminin ok yetersiz olduu,

malat, sat, pazarlama, satn alma arasnda ok ciddi koordinasyonsuzluk ve polarizasyon eilimi olduu tespit edilmitir.

KAYNAKA

Ansof, I. (1979). Strategic Management, Halsted Pr.

Argyris, C. ve Bakke, E. W.(1954). Organizational Structure and Dynamics: A Framework for Theory, Labor and Management Center, Yale University

Bechtell, M.L. (1995). The Management Compass, Steering the Corporate Using Hoshin Planning, AMA

Berger, P. L. and T. Luckmann (1966), The Social Construction of Reality: A Treatise in the Sociology of Knowledge, Garden City, NY: Anchor Books.

Collins, D. ve Monthgomery, C. (1995). Competition on Resources: Strategies in 1990, Harvard Business Review, 73 (4), 118-128

Cowley, M. ve Domb, E. (1997) Beyond Strategic Vision: Effective Corporate Action with Hoshin Planning, Butterworth- Heinemann

Hitt, M. A. Ireland R. D, Hoskisson R. E., (1997) Strategic Management and Strategic Competitiveness, West Publishing.

Mintzberg, H., Robert, J. ve Quinn, J.B. (1991) Strategy Process, Paperback ,Prentice-Hall.

Pfeffer J, Salancik G. (2003), The External Control of Organizations: A Resource Dependence Perspective, Stanford Business Classics, California.

Porter, E. M. (1996), "What is Strategy ?", Harvard Business Review, Nowember-December.


3

Prahalad, C.K. ve Hamel, G. (1990), The Core Competency of the Corporations, Harvard Business Review, May-June

Prahalad, C.K. ve Hamel, G. (1993), Strategy as Sterch and Leverage, Harvard Business Review, No.2 pp.75-84

Senge, P. (2006). The Fifth Discipline: The Art and Practice of The Learning Organization, Doubleday/Currency.


4

NVERSTELERDE YAPILAN STRATEJK PLANLARIN HAZIRLANMASI VE UYGULANMASINA LKN AKADEMSYENLERN

GRLER

Zekai ZTRK Gazi niversitesi

End. Sanatlar Eitim Fakltesi letme Eitimi Blm

[email protected]

zlem ELK Kastamonu niversitesi Cide Rfat Ilgaz MYO

Muhasebe ve Vergi Blm [email protected]

Kezban DEMR Kastamonu niversitesi Cide Rfat Ilgaz MYO

Muhasebe ve Vergi Blm [email protected]

ZET

lkemizde niversite rencisi saysnn artmas, niversitelerin aralarndaki rekabetin iddetlenmesi, teknolojik gelimeler, devletin mali desteinin azalmas gibi d evre faktrleri ile kaynaklarn etkin kullanm, akademisyenlerin motivasyonlarnn artrlmas, rencilerin niversitelerden talepleri, derslerin ve ieriklerinin piyasann ihtiyalarna ynelik dzenlenmesi, z gelir yaratma gibi i evre faktrleri niversitelerimizin stratejik plan oluturmalarn gerekli klmaktadr.

Stratejik planlarn yapan ve uygulamaya koyan devlet niversitelerinde grevli akademisyenlerin, stratejik planlama almalarnda ve stratejik planlarn uygulanmas srasnda oluan eksiklikler ve aksaklklar konusundaki grlerinin alnarak, niversitelerin bu konudaki mevcut durumlarn ortaya koymak amacyla yaplan bu almada anket yntemiyle toplanan veriler SPSS programnda deerlendirilmi ve tablolatrlmtr.

Anahtar Kelimeler: Stratejik Ynetim, Stratejik Planlama.

1.GR

Ynetim biliminde strateji; bir rgtn nceden belirlemi olduu amalara ulamak iin belirledii ve izledii yol olarak tanmlanabilir. letmecilik deerleri ve ayn zamanda rgtsel deerler arasnda nemli bir yer tutan strateji kavramnn, zellikle ynetim ve karar alma dzeyindeki anlam ve nemi byktr.

Stratejik ynetim; rgt amalarna ulatrabilmek iin, iletmenin tm ilevlerini kapsayan kararlarn oluturulmas, uygulanmas ve deerlendirilmesi bilim ve sanat olarak tanmlanmaktadr (David, 2005:5).

Stratejik planlama ise stratejik ynetimin formlasyon safhasdr. Stratejik planlama, bir rgtn ne olduunu, ne yaptn ve bunu ne iin yaptn ekillendiren ve bu srece rehberlik eden temel karar ve eylemleri reten disiplinli bir almadr (Bryson, 2004:6).

Kresellemenin beraberinde getirdii dnya lkeleri arasndaki rekabet, lkelerin kendi iinde de kurumlar arasnda n plana km, yaamn her alannda kendisini hissettirmitir. niversiteler de, gerek dnyadaki benzerleri ile gerekse lke iindeki dier niversitelerle rekabet edebilmek iin ada ynetim yaklam ve yntemlerini benimsemek ve uygulamak zorundadr. Bu nedenle, tm rgtlerde olduu gibi, niversitelerde de stratejik planlarn oluturulmas, kurumsal ve akademik gelimenin hzlandrlmas ile mali, fiziki ve insan kaynann daha etkin kullanlmas lkemizde de gndeme gelmitir.

Aratrmann Amac

Yaplan bu alma ile stratejik planlarn yapan ve uygulamaya koyan devlet niversitelerinde grevli akademisyenlerin stratejik planlama almalarnda ve stratejik planlarn


5

uygulanmas srasnda oluan eksiklikler ve aksaklklar konusundaki grleri alnarak niversitelerin bu konudaki mevcut durumlarnn ortaya konmas amalanmtr. Bu ama dorultusunda, akademisyenlerin ynetim grevlerinin olup olmamas ve alma alanlarndan hareketle u hipotezler oluturulmutur.

H1: Akademisyenlerin ynetim grevlerinin olup olmamas ile stratejik planlamaya ilikin grleri arasnda anlaml bir fak vardr.

H2: Akademisyenlerin ynetim grevlerinin olup olmamas ile stratejik planlarn hazrlanmas ve uygulanmasna ilikin grleri arsnda anlaml bir fark vardr.

H3: Akademisyenlerin alma alanlar ile stratejik planlamaya ilikin grleri arasnda anlaml bir fak vardr.

H4: Akademisyenlerin alma alanlar ile stratejik planlarn hazrlanmas ve uygulanmasna ilikin grleri arasnda anlaml bir fark vardr.

2. ARATIRMANIN YNTEM

2.1. Veri Toplama ve zmleme Yntemi

Aratrmada veri toplama arac olarak anket kullanlm olup, stratejik planlamas bulunan 50 devlet niversitesinde grev yapan akademisyenlerden oluan 382 kiilik rneklem saysna ulalmtr. Anket bu niversitelerden Tesadfi rneklem (Random) ynetimiyle seilen 1000 akademisyene e-mail ile gnderilmi, 334 anket cevaplandrlm ve bunlarn 317 tanesi deerlendirilmeye alnmtr. Elde edilen veriler SPSS 11.5 kullanlarak deerlendirilmi ve tablolatrlmtr.

Anketin tamam Cronbachs Alfa testine tabi tutulmutur ve anketin gvenirlik katsaysnn test sonrasnda a=0,8983 olduu grlmtr. Anketin gvenirlik dzeyinin yksek olduu saptanmtr.

2.2. Evren ve rneklem

Aratrmann rneklem hesaplamas Krejcie and Morgan de belirtilen forml esas alnarak yaplmtr. Bu hesaplama sonucunda 382 rneklem saysna ulalmtr.

2.3. Verilerin Analizi

Bu aratrmann deikenleri, akademisyenlerin stratejik planlamaya ilikin grleri ile niversitelerde hazrlanan ve uygulanan stratejik planlarn ieriine ilikin bilgi ve grleridir. Bu iki deikeni lmek iin uygulanan anket belirlenen rneklem dhilindeki akademisyenlere uygulanmtr. Anketlere verilen yantlar SPSS 11.5 (Statistical Packages for the Social Sciences) program araclyla analiz edilmitir. Yaplan almann anket sorular iindeki stratejik planlamaya ilikin genel bilgiler ile stratejik planlarn ieriine ilikin bilgiler bir araya getirilmi ve katlmclarn beli likert lei dorultusunda belirlenen yarglara katlmlar llmek istenmitir. Katlmclardan Kesinlikle Katlmyorum, Katlmyorum, Az Katlyorum, Katlyorum ve Kesinlikle Katlyorum eklindeki yarglara cevap vermeleri istenmitir. Aratrma sonucunda elde edilen veriler, aratrmann amac dorultusunda eitli istatistiki zmlemeler(frekans, yzde, aritmetik ortalama, anova ve bamsz gruplar iin T testi) kullanlarak analiz edilmitir.

2.4. Kapsam ve Snrllklar

Aratrma, web sayfalarnda stratejik planlarna yer veren 50 devlet niversitesi ile snrlandrlmtr. Aratrma Aralk 2009-Ocak 2010 tarihi ile snrlandrlmtr. Evrenin byk olmas sebebiyle hesaplanan 382 rneklem saysnn tamamna gerek akademisyenlerin ilgisiz kalmas gerekse e-posta adreslerinin gncel olmamas gibi sebeplerden dolay ulalamamtr.

2.4. Bulgular

niversitelerde hazrlanan ve uygulanan stratejik planlar hakknda akademisyenlerin dncelerinin alnarak, niversitelerin stratejik planlama konusundaki mevcut durumlarnn belirlenmesi amacyla yaplan alma kapsamnda, aratrmaya katlan kiilere ilikin demografik bulgular Tablo 1 de verilmitir.


6

Tablo 1: Aratrmaya Katlan Kiilere likin Demografik Bulgular

Demografik zellikler n %

Cinsiyet Kadn 124 39,10 Erkek 193 60,90

Ya

20-25 29 9,10 26-30 73 23,00 31-35 75 23,70 36-40 55 17,40 41 ve zeri 84 26,50

Akademik Unvan retim yesi 113 35,6 retim yesi Yardmcs 204 64,4

Deneyim

1- 5 yl 96 30,30 6-10 yl 79 24,90 11-15 yl 46 14,50 16- 20 yl 47 14,80 21yl ve zeri 49 15,50

Ynetim Grevi Ynetici 81 25,6 Ynetici Deil 235 74,1

alma Alan Sosyal Bilimler 272 70,00 Fen Bilimleri 73 23,00 Salk Bilimleri 22 6,90

Stratejik Planlama Bilgisi Evet 192 60,60 Hayr 125 39,40

Tablo 1e bakldnda aratrmaya katlanlarn % 60,9 u erkek, % 39,1 i ise kadndr. Aratrmaya, 41 ve zeri ya grubunda yer alan akademisyenlerin % 26,5 oranyla en yksek katlm salad grlmtr. Katlmclarn % 35,6 s retim yesi(Profesr, Doent, Yardmc Doent), % 64,4 retim yesi yardmclarndan (retim Grevlisi, Aratrma Grevlisi, Okutman) olumaktadr. Katlmclarn deneyimlerine ilikin bulgulara bakldnda, deneyim sreleri 1-5 yl olan katlmclarn % 30,30 ile en yksek katlm oranna sahip olduu gzlenmitir. Aratrmaya katlanlarn, % 74,1 inin herhangi bir ynetim grevinin bulunmad saptanmtr. Aratrmaya zellikle sosyal bilimler alannda alan akademisyenler(% 70) katlm gstermi, en az katlm ise salk bilimlerinde alan akademisyenlerden(%6,9) salanmtr. Aratrmaya katlan akademisyenlerin % 60,6 snn stratejik planlama hakknda bilgisi olduu anlalmaktadr.

Tablo 2: Aratrmaya Katlan Akademisyenlerin Stratejik Planlama Hakkndaki Grlerine likin Bulgular

Blm 1 Toplam n % Art.Ort. s.s niversitemizde stratejik planlama dzenli bir prosedrdr. 316 99.7 3,48 0,88 niversitemizde yaplan stratejik planlama yeterli dzeydedir 316 99.7 2,96 0,89 niversitemizde stratejik planlama almalar yaplmas yararldr. 316 99.7 4,25 1 Stratejik planlamann niversitemizin ynetim kalitesini gelitirecektir 314 99.1 4,21 1,07 niversitemizin birimlerindeki stratejik ynetim anlay ve uygulamalar ile niversitenin kalknmlk gelimilik dzeyi arasnda dorusal bir iliki vardr. 315 99.4 4,02 1,07 niversitemizin stratejik plann hazrlamak zere tm akademik ve idari birimlerin temsilcilerinden oluan stratejik plan komisyonu bulunmaktadr 315 99.4 3,55 1,13

Tablo 2 ye ilikin bulgulara bakldnda katlmclarn niversitemizde stratejik planlama almalar yaplmas yararldr ifadesine ok yksek dzeyde (ort. 4,25), niversitemizde yaplan stratejik planlama yeterli dzeydedir ifadesine ise orta dzeyde (ort. 2,96) katlm gsterdikleri ortaya kmtr. Buradan akademisyenlerin niversitelerde stratejik planlama yaplmasn yararl


7

bulduklar ancak niversitelerinde yaplan stratejik planlama almalarn yeterli bulmadklar sylenebilir.

Tablo 3: Aratrmaya Katlan Akademisyenlerin niversitelerinde Hazrlanan Ve Uygulanan Stratejik Planlar Hakkndaki Gr ve Bilgilerine likin Bulgular

Blm 2 Toplam n % Art.Ort. s.s

niversitemizin stratejik planlarnn uygulanmas srecinde effaflk ilkesinin srdrebilirlii yksek dzeydedir 245 77,3 3,08 1,03 niversitemizde stratejik planlama yaplrken i ve d paydalarn grleri alnmtr. 244 77,0 3,02 0,94 niversitemizde stratejik planlama yaplrken i ve d payda analizleri (renciler, veliler, kamu kurumlar ve mesleki kurulular) doru tespit edilmitir. 245 77,3 2,98 0,98 niversitemizde yaplan stratejik plan sonularna gre niversitemizin gl ve zayf ynlerini bilmekteyim. 245 77,3 3,14 1,09 niversitemizde yaplan stratejik plan sonularna gre niversitemiz iin oluabilecek frsat ve tehditleri bilmekteyim. 237 74,8 3,13 1,08 niversitemizde yaplan stratejik plan sonularna gre blmmzn gl ve zayf yanlarn bilmekteyim. 241 76.0 3,31 1,16 niversitemizde karar vericiler stratejik plan esaslarna ballk gstermektedirler. 241 76,0 2,94 0,89 niversitemizde stratejik plan almalar sadece bir kez yaplmtr. 237 74,8 2,72 0,99 niversite personelinin stratejik plan yaplmas srasnda grleri alnmtr 241 76,0 2,89 1,07 niversite personelinin stratejik plan almalar ve ileyii hakknda grleri alnmaktadr. 241 76,0 2,73 1,09 niversitemizde alan akademik personelin stratejik plan almalar ve ileyii ile ilgili grleri almalara yksek dzeyde katk salamaktadr 238 75,1 2,74 1,11 niversitemizin stratejik plan, niversitenin sahip olduu insan kaynaklarn, mali ve fiziki kaynaklar tespit etmede yarar salamaktadr. 241 76,0 3,31 1,02 niversitemizin stratejik plan, kaynaklarn verimli ve etkin bir biimde kullanlmasn salamada niversite ynetimine ve alanlarna bir klavuz olmaktadr. 241 76,0 3,16 1,03 Blmmze retim eleman almnda stratejik plan sonularna bal kalnmaktadr. 241 76,0 2,60 1,13 niversitemizde yeni alan birimler stratejik plan verileri dorultusunda almaktadr. 239 75,4 2,73 1,09 niversitemizde yaplan stratejik planlarn bir denetim mekanizmas olduunu dnyorum. 241 76,0 3,02 1,12 niversitemizde stratejik plan ve stratejik ynetim konularnda tm akademik personeli kapsayan kurs ve seminerler verilmektedir. 241 76,0 2,49 1,23

Tablo 3 e bakldnda akademisyenlerin genel olarak ifadelere orta dzeyde katlm saladklar gzlenmitir. Bu sonulardan akademisyenlerin niversitelerinde hazrlanan stratejik planlarn hazrlanmasnda ve uygulanmasnda gr ve nerilerinin yeterince alnmad sylenebilir.niversitemizde stratejik plan ve stratejik ynetim konularnda tm akademik personeli kapsayan kurs ve seminerler verilmektedir ifadesine katlmlarnn dk olduu (ort:2,49) belirlenmitir. Buradan hareketle, niversitelerde stratejik plan ve stratejik ynetim konularnda yeterli dzeyde kurs ve seminerlerin verilmedii yorumu yaplabilir. Akademisyenler Blmmze retim elaman almnda stratejik plan sonularna bal kalnmaktadr grne 2.60 lk ortalama ile, niversitemizde yeni alan birimler stratejik verileri dorultusunda almaktadr grne 2.73 lk ortalama ile, niversite personelinin stratejik plan almalar ve ileyii hakknda grleri alnmaktadr grne 2.73lk ortalama ile, niversite personelinin stratejik plan almalar


8

srasnda grleri alnmaktadr grne 2.89luk ortalama ile orta dzeyde katlmlardr. Ayrca stratejik plan almalarna, akademik personelin yksek dzeyde katk saladklarna ilikin gre katlm da orta dzeyde(Ort.2.73) kalmtr.

Tablo 4: Ynetici Olup Olmama le Stratejik Planlamaya likin Grler Arasndaki Dalm

Blm 1 Ynetim Grevi n Art. Ort. s.s T P deeri

fadelere likin Genel Ortalamalar Ynetici 80 3,73 0,87 0,18 0,85 Ynetici Deil 231 3,75 0,66

Tablo 4ten de anlalaca gibi akademisyenlerin ynetim grevlerinin olup olmamas(P=0,85>0,05) ile stratejik planlama hakkndaki grleri arasnda anlaml bir farkllk yoktur. Ayrca Tablo 4de Stratejik planlama hakkndaki genel bilgiler ile ilgili ifadelerin ortalamalarna bakldnda ynetim grevi olsun ya da olmasn akademisyenlerin bu ifadelere orta dzeyde katlm (ort. 3.73, 3.75) gsterdikleri ortaya kmtr.

Tablo 5: Ynetici Olup Olmama le Stratejik Planlarn Hazrlanmas Ve Uygulanmasna likin Bilgi Ve Grleri Arasndaki likiye Ait Dalm

Blm 2 Ynetim Grevi n Art. Ort. s.s T P deeri erik Ve Uygulamaya likin Genel Ortalamalar

Ynetici 64 2,94 0,82 0,12 0,89 Ynetici Deil 163 2,95 0,7

Tablo 5e bakldnda akademisyenlerin ynetim grevlerinin olup olmamas(P=0,89>0,05) ile stratejik planlama hakkndaki genel ifadelere katlm dzeyleri arasnda anlaml bir farkllk yoktur. Tablo 5te niversitelerde hazrlanan ve uygulanan stratejik planlarn ierii hakkndaki grlere ait ifadelerin ortalamalarna bakldnda ynetim grevi olsun ya da olmasn akademisyenlerin bu ifadelere orta dzeyde katlm ( Ort. 3.73, 3.75) gsterdii saptanmtr.

Tablo 6: alma Alan le Stratejik Planlamaya likin Grler Arasndaki Dalm

Blm 1 alma Alan n Art.Ort. s.s t P deeri

fadelere likin Genel Ortalamalar

Sosyal Bilimler 218 3,69 0,75 2,39 0,09 Fen Bilimleri 72 3,87 0,64

Salk Bilimleri 22 3,91 0,61

Tablo 6ya bakldnda akademisyenlerin alma alanlar ile stratejik planlamaya ilikin grleri arasnda anlaml bir farkllk (P=0,09>0,05) saptanmamtr. Sosyal bilimler, fen bilimleri ve salk bilimlerinde alan akademisyenlerin grlerinin birbirine paralel olduu yorumunu yapmak mmkndr. Akademisyenler, genel olarak bu ifadelere, yksek oranda (Ort. 3.69, 3.87, 3.91) katlm salamlardr.

Tablo 7: alma Alan le Stratejik Planlarn Hazrlanmas Ve Uygulanmasna likin Bilgi Ve Grleri Arasndaki likiye Ait Dalm

Blm 2 alma Alan n Art.Ort. s.s t P deeri

erik Ve Uygulamaya likin Genel Ortalamalar

Sosyal Bilimler 169 2,90 0,8 1,62 0,19 Fen Bilimleri 43 3,01 0,47

Salk Bilimleri 15 3,24 0,46

Tablo 7den de anlalaca gibi akademisyenlerin alma alanlar ile stratejik planlarn hazrlanmas ve uygulanmasna ilikin bilgi ve grleri arasnda anlaml bir fakllk(P=0,19>0,05) bulunmamtr. Fen bilimleri ve salk bilimlerinde alan akademisyenlerin katlm dzeylerinin (Ort: 3,01, Ort: 3,24) sosyal bilimlerinde alan akademisyenlere(Ort: 2,90) gre daha yksek olmas dikkat ekicidir. Katlm dzeyi sosyal bilimler alannda alanlarda dierlerine gre daha dk olmasna ramen akademisyenlerin alma alanlar bu blme ait bilgi ve grlerini farkllatrmamtr.

3. SONU VE NERLER

Aratrma kapsamnda hipotezleri ele alacak olduumuzda belirlemi olduumuz H1 (P=0,85>0,05), H2 (P=0,89>0,05), H3 (P=0,09>0,05) ve H4 (P=0,19>0,05) hipotezleri reddedilmitir.


9

Ancak hipotezler reddedilmesine ramen ifadelere katlm dzeylerinin genelde yksek ve orta dzeyde olduu ortaya kmtr. fadeleri deerlendirdiimizde ise;

Aratrmaya katlan akademisyenler niversitelerinde yaplan stratejik planlar yararl bulmalarna ramen yeterli bulmamaktadrlar. Yeterli bulmamalarnn nedenlerinden biri yeterli bilgi sahibi olmadklarndan ve planlama almalarna katlm dzeylerinin yeterli olmamasndan kaynaklanabilir. Bu nedenle stratejik planlama almalarna akademisyenlerin daha yksek dzeyde katlmalar stratejik planlarn daha salkl olmalarn salayacaktr.

Akademisyenler niversitelerinde blmlerine retim elaman almnda stratejik plan verilerine gre davranlmad grndedirler. niversite ynetimlerince mali, fiziki kaynaklar ve insan kaynann etkin ve verimli kullanlmas bakmndan stratejik planlama veri ve sonularna daha fazla bal kalnmaldr.

Stratejik planlarn hazrlan ve ileyiinde akademisyenlerin katlmlarnn st dzeyde olmad da retim elemanlar tarafndan belirtilmitir. Oysa akademisyenler niversitelerin amalarna ulamalarnda ve ulusal ve uluslar aras dzeyde niversitelerin saygn bir yer almasnda en nemli rol oynamaktadrlar. Bu nedenle, gerek stratejik plann hazrlannda, gerekse uygulannda daha ok akademisyenin daha st dzey katklarnn alnmasna zen gsterilmelidir.

Akademisyenlerin belirtmi olduklar gre gre; yeni akademik birimlerin alnda stratejik plan sonularna gre yeteri kadar davranlmad anlalmaktadr. Bu da yeni anabilim dal ya da blmlerin alnda niversite ynetimlerince ok hassas davranlmad, akademisyen grlerinin fazlaca nemsenmedii sonucuna gtrebilir. Oysa, bu tr yeni birimlerin almasnda dorudan ilgili akademisyenlerin gr ve nerilerinin alnmas, niversitenin bilimselliinin ve kaynaklarn etkin kullanmnn bir gereidir.

4. KAYNAKA

Bryson, J. M. (2004). Strategic Planning for Public and Xlonprofit Organization. Jossey-Bass. CA: 3. Ed

David, F. R.(2005). Strategic Management: Concepts and Cases. Prentice Hall. N.Y: 10th. ED

Kamu darelerinde Stratejik Planlamaya likin Usul Ve Esaslar Hakknda Ynetmelik. Babakanlk Devlet Planlama Tekilat. (26.05.2006 Tarih ve 26179 Sayl Resmi Gazete).

Krejce, V. R., Morgan, W.D. (1970). Determining Sample Size For Research Activities, Educational and Psychological Measurement, 30: 607-610.

Pearce, John A. ve Robinson Richard B. (1997). Strategic Management Formulation, mplementation and Control.

Porter, M. (1980). Competitive Strategy. Tecniques For Analyzing ndustries and Competotors. The Free Pres. New York.

S.E. South. (Spring 1981). Competitive Advantage. The Corner Stone Of Strategic Thinking, Journal of Business Strategy, 1:16.

Thampson, Arthur A. ve Strickland, A.J.( 1995). Strategic Management Concepts and Cases. USA: Eight Edition.

YK.(2007). Trkiyenin Yksekretim Stratejisi.Ankara.Meteksan A.


10

LETME YNETMNDE REKABET STNL ARACI OLARAK SOSYAL SORUMLULUKLAR VE YNETCLER ZERNDE BR

ARATIRMA

hsan CORA Giresun niversitesi ..B.F. letme Blm [email protected]

ZET

Bu alma iletmelerin sosyal sorumluluklar ile karll arasndaki iliki zerinedir.Bilindii gibi iletmelerin bata sermaye sahiplerine kar olmak zere; alanlarndan tketicilere, tedarikilerden devlete ve nihayet tm topluma varncaya kadar iinde yaad ve iliki iinde bulunduu btn kii ve kurumlara kar bir dizi sosyal sorumluluklar vardr.Bu sorumluluklarn stlenmek ksa dnemde iletmenin maliyetlerini artrrken uzun dnemde de iletmenin karlln artrr.Bu nedenle stratejik dnen bir iletme yneticisi sosyal sorumluluklar ksa dnemde maliyet unsurudur diyerek bunlardan kamak yerine uzun dnemde karll artrr diyerek onlar stlenmelidir.te bu konuda iletme yneticilerinin tutumlarn Likert tipi tutum lme yntemleriyle lmek istedik.Bu amala Trabzon TSO sna kaytl iletmelerin sahip yneticileriyle bir anket almas yaparak iki deiken arasndaki korelasyonu hesapladk.kan sonucun bizim iddia ettiimiz kadar yksek olmasa da ayn ynl ve pozitif bir iliki olduunu grdk.

Anahtar Kelimeler; letme ynetimi,sosyal sorumluluklar,karllk,tutumlar,uzun ve ksa dnem.

1. GR

Global bir ky haline gelen gnmzn dnyasnda iletmeler arasnda kyasya bir rekabet sz konusudur. Bu yzden iletmelerin btn problemi bu rekabet yarnda rakiplerinden bir adm ne geebilmektir. Amacmz sosyal sorumluluklarn bu yarta bir rekabet stnl arac olarak kullanlabileceini anlatmak ve yneticilerimizin bu konudaki tutumlarn lmektir. Bilindii gibi dnyada ve lkemizde ekonomilerin can damarlarn KOBler oluturmaktadr. Her yl ok sayda kk iletme pazara girmekte ve yine ok sayda kk iletme pazardan ekilmektedir. zelliklede bizim lkemizde de ok sayda henz gen denilebilecek yata i adam byk karlar elde etmek amacyla pazar tanmadan retimi bilmeden giriimcilik vasflarna haiz olmadan, cahil cesur olur misali i kurmakta ve sonra da iflas edip hem kendine ve hem de evresine zarar vermektedir. te aratrmamzn katks, bu ekilde i adamlarmzn iflas etmelerine bir nebze engel olmak ve onlara dnyada sorumsuz hibir kii ya da kurumun olamayacan, sorumlulukla baarnn doru orantl olduunu, kim ne kadar sorumluluk stlenirse ancak o kadar baarl olabileceini anlatmaktr.

2. ALIMANIN AMACI VE YNTEM

almamzn amac iletmelerin sosyal sorumluluklaryla karll arasndaki ilikiyi aratrmaktr. Bilindii gibi iletmelerin bata sermaye sahiplerine kar olmak zere; alanlarndan, tketicilere, tedarikilerden devlete ve nihayet tm topluma varncaya kadar iinde yaad ve iliki iinde bulunduu btn kii ve kurumlara kar bir dizi sosyal sorumluluklar vardr. Bu sorumluluklar stlenmek ksa dnemde iletmenin maliyetlerini artrrken uzun dnemde de iletmenin imajn artraca iin pazara daha derinliine girmesine yol aacak ve pazar payn bytecek ve sonu olarak karlln artracaktr diyoruz. Bu nedenle stratejik dnen bir iletme yneticisi sosyal sorumluluklar ksa dnemde maliyet unsurudur diyerek bundan kamak yerine, uzun dnemde karll artrr diyerek onlar stlenmelidir. te bu konuda iletme yneticilerimizin tutumlarn lmek istedik. Dier bir ifadeyle yneticiler sosyal sorumluluklar maliyet unsurudur diyerek bunlardan kamak m istiyorlar? Yoksa uzun dnemde karll artrr diyerek onlar stleniyorlar m? Tamamn KOBlerin oluturduu Trabzon ticaret ve sanayi odasna kaytl iletmelerin sahip yneticileriyle bir anket almas yaptk. Beli Likert


11

tipi tutum lme yntemleriyle yneticilerimizin tutumlarn lmeye altk. Anketimiz iki aamadan olumakta birinci aamada olumlu ve olumsuz yarglardan oluan sosyal sorumluluklarla ilgili yirmi adet yarg, ikinci aamada ise karllkla ilgili ve uzun ya da ksa dneme iaret eden yine yirmi adet yarg bulunmaktadr. Anketi uygulayacamz kiilerin zelliklerini az ok bildiimiz iin yarglar hibir kaynaktan dorudan almadk veya uyarlamadk. Sadece literatrdeki bilgiler nda kendi dncelerimize gre oluturduk. almamzn daha tutarl olmas ve cevaplayclarn hep ayn ynde cevaplar vermesini nlemek iin olumlu ve olumsuz yarglar i ie yazdk. nk hep ayn yndeki yarglar insanlar ounlukla hep ayn tr cevaplar vermeye iter. Geerli bir fikir yrtebilmek iin anket saysnn yz rakamn gemesine ( yz yedi ) zen gsterdik. Sonra bu iki deiken (sosyal sorumluluklar- karllk) arasndaki korelasyon katsaysn aratrdk.

3. BEKLENTLER VE BULGULAR

Beklentimiz bu iki deiken arasndaki korelasyonun ayn ynl ve kuvvetli olaca eklinde idi. Bir dier ifadeyle sosyal sorumluluklar arttka karllk da artar, dtke karllk da der eklinde idi. Ancak gelen cevaplar zerinde yaptmz almada korelasyon kat saysnn r=0.532 olduunu grdk. Bu sonu iki deiken arasndaki ilikinin zayf deil az da olsa kuvvetli olduuna iarettir. Bulunan sonucun iddia ettiimiz kadar yksek kmamasnn elbette ki birok sebepleri vardr. Bu sebeplerin balcalarn yle sralayabiliriz. Birincisi anket uygulamasn yaptmz 2009 ylnn eyll, ekim ve kasm aylarnda dnya ekonomik krizinin etkileri lkemizdeki iletmeler zerinde de ok youn bir ekilde hissedilmekteydi. Bu nedenle iletmeler gn kurtarma peinde dmlerdi. kincisi ise hem iletmelerin ve hem de yneticilerin yann ok gen olmas, nk sorumluluk yala doru orantldr. Ya arttka sorumluluk da artar. Ksacas KOB zellikleri tamalar finansman, retim ve pazar paylarnn ok dk olmas.ncs ise sektr ayrm yapmadk. Sadece Trabzon ili ve ilelerinde faaliyet gsteren iletmeleri dikkate aldk. Bu iletmelerin bazlar da ay iletmeleriydi. ay sektrnn kendine has zellikleri vardr. rnein mevsimlik faaliyet gstermeleri ve bu sektrde hem kamu ve hem de zel sektrn birlikte faaliyet gstermesi ve kamu sektrnn pazar paynn yksek olmasdr. Bu nedenle bu yneticilerinin verdikleri cevaplarn katsayy drm olabileceini dnyoruz.

4. SOSYAL SORUMLULUKLARIN TANIMI BOYUTLARI VE LGL GRLER

Toplum bilimleriyle ilgili btn kavramlarn tanmlanmasnda karlalan zorluklar sosyal sorumluluk kavram iin de sz konusudur. nk tanm snrlar ve kapsam belli bir olgu iin yaplr (Diner,1992:13). Oysa sosyal sorumluluklar hareketli bir hedef gibidir. Dolaysyla snrlarn ve kapsamn kesin izgilerle belirlemek zordur. nk bu snrlar her geen gn deimektedir. Dier yandan kavramn farkl biimlerde alglanmaya yatkn oluu da standart bir tanmn gelitirilmesini engellemektedir. nk kavramn ekonomik boyutu vardr sosyal ve hukuki boyutu vardr. Ksacas kavramn znde dini ve ahlak bir anlam ykldr (encan,1987: 199). Bu aklamalardan sonra unu syleyebiliriz. Sosyal sorumluluklar; bir iletmenin faaliyetlerinde onunla ilgili hissedarlar, alanlar, tketiciler,tedarikiler ve nihayet btn toplum gibi iliki iinde bulunduu kii ve kurumlarn menfaatlerine zarar vermeden hareket etmesidir eklinde tanmlanabilir.Baka bir ifadeyle sosyal sorumluluk:iletmenin ekonomik ve hukuki artlara ,i ahlakna , iletme ii ve d kii ve kurumlarn beklentilerine uygun bir alma stratejisi takip etmesidir (Diner,2007: 185). Sorumluluk denilince ou kez bunu mutlak olarak ceza anlamnda alglyoruz. Aslnda sorumluluk kavramnn iinde ceza da vardr. Ancak ceza grevin kt yne doru yneltilmesi neticesinde meydana gelen karldr. Bu nedenle sorumluluk duygusu tamak yasalarda su olarak belirtilmeyen sorumluluk konularn da stlenmek ve yerine getirmek demektir. Yoksa cezaya uramak korkusuyla yerine getirilen sorumluluk, sorumluluk duygusu tamak deildir. Dolaysyla S.S.bir felsefe iidir, inan iidir. Bu yzden de diyoruz ki iletme yneticileri cezalandrlma korkusu olmakszn sorumluluk duygusu tamal ve iletmelerin neden olduklar sorunlar ortaya kmadan kaynanda kurutmaldrlar (Tenekeciolu, 1977: 60).

Bilindii gibi sosyal sorumluluklar hakkndaki grler ok genel bir snflandrma ile ikiye ayrlmaktadr. Bunlar sosyal sorumluluklarn aleyhindeki grler ve lehindeki grlerdir. Aleyhteki grlerin ncln M. Friedman yapmtr.(Friedman, 1970: 1-5). Buna karlk bir ok yazar da Ona kar kmtr.rnein Thomas Mulligan,Friedmann iddialarn ispat etmede baarsz olduunu syler (Mulligan, 1986: 265-269). Daniel Liechty ise sorumluluunu yerine getirmeyen iletmelerin faturalarn eitli ekillerde btn toplum der diyor (Liechty, 1985:54-62). Sosyal sorumluluklarn lehindeki grleri ise bata Elton Mayo, Peter Durucer,Adolp Brle, J.M.Keynes gibi mehur yazarlar ileri srmlerdir (Eren,2005:109).


12

5. LETMELERN SOSYAL SORUMLULUK ALANLARININ BALICALARI

Her iletmenin iinde bulunduu i ve d evre artlarna gre S.Slar olmas gerekir. Dier bir ifadeyle byk iletmelerin sorumluluklar daha byk, kklerin ise daha kk olmaldr. Ksacas bir iletmede yetki ve sorumluluklarn denk olmas gerektii gibi g ve sorumluluklarn da denk olmas gerekir. Bu temel noktay belirttikten sonra bir iletmenin sosyal sorumluluklarnn balcalarn yle sralayabiliriz (Eren,2005: 111).

En bata sermaye sahiplerine kar olan sorumluluklarn saymalyz. nk bu kiiler zamannda kaybetme riskini de gze alarak paralarn iletmenin kuruluuna sermaye olarak koymulardr. Bu fedakarlklarnn karl olarak iletmeden kar pay beklerler. Ondan sonra ise istihdam politikalar ile ilgili sorumluluklar deyip, bu balk altnda ise ; yakn evreye i imkan salama , sakat ve eski mahkumlarn istihdam, alanlara optimum cret denmesi , i kazalarnn nlenmesi , meslek ii eitim ve grevde ykseltmeler, alanlarn cinsel tacize kar korunmas , i yerinde mobbing uygulamalarnn nlenmesi,alanlarn zel yaamn gizli tutmak, kadn ve ocuklara dk cret dememek , personel devir hz ve ie devamszln azaltlmas, oryantasyon eitimi, ide monotonluun nlenmesi ve i tatmininin salanmas gibi konular sralayabiliriz.retilen mal ve hizmetle ilgili sorumluluklar bal altnda ise ; rn gvenlii ve tketicinin bilgilendirilmesi, standartlara uygunluk ve kaliteye nem verilmesi, garanti ve sat sonras hizmetler, patent hakkna sayg gsterilmesi, i konusunda bilgi ve ihtisas sahibi olunmas v.b. gibi.Ayrca i ahlakna uygun davranlarda bulunmak, evreyi kirletmeyip yaanabilir bir ortam olarak korumaya almak.Dier yandan ihtiyari sorumluluklar bal altnda ise; insan saln ve kamunun gvenliini korumak, i yeri hijyenini ve temizliini salamak, silah ve uyuturucu retimi yapmamak, toplumun kltr dzeyini ykseltecek faaliyetlerde bulunmak, evreye yol, park,bahe, yeil alan , alt ve st geitler yapmna destek olmak, alan bayan personelin ocuklar iin ana okulu ve kre almas,sosyal sigorta imkanlarnn yannda hayat sigortas, zel emeklilik sigortas gibi ek tedbirler almak v.b.En son bir aama olarak ise alanlar iletmeye ortak etmek saylabilir. letmelerin sosyal sorumluluk alanlar iersinde hi bahsedilmeyen ama sorumlu olduu bir grup daha vardr ki o da gelecek nesillerdir.Halbuki iletmenin bu gn ald kararlardan en ok etkilenecek olan onlardr.Onlarn karlarn dnp hesaba katmadan iletmenin onlar adna bugnden karar vermesi doru deildir (Handy, 2002). nk buradaki mantk udur: biz dnyay atalarmzdan miras olarak almadk,torunlarmzdan emanet aldk.

Yukarda balcalarn sraladmz bu S.S. alanlar genel bir eilimi ifade etmektedir. Yoksa bu yndeki gelimelerin en gelimi lkelerde bile ideal dzeye ulat gibi bir anlam ifade etmemektedir. Hele de konu azgelimi lkeler asndan dnldnde olumlu yndeki gelimelerin daha az olduu gzlenmektedir (Mucuk,2005: 29). Carroll ise iletmelerin S.S. larn drt kategoriye ayrarak incelemektedir. Bunlar, byklk yada nem derecesine gre ekonomik sorumluluklar, kanuni sorumluluklar, ahlaki sorumluluklar ve ihtiyari sorumluluklardr (Carroll,1991: 39-48).

6. LKERT TUTUM LE ANKET VE ANALZ

Tutumlar, belirli deer yarglarnn ve inanlarn arkasna gizlidirler ve olaylar karsnda davran ve hareket biimleri olarak ekillenirler. Tutumu yle tanmlayabiliriz (Eren, 1993: 87). Tutum, bireyin kendi dnyasnn (i leminin ) bir yn ile ilgili olarak, belirli deer yarglarna ve inanlarna bal olarak ortaya kan coku ve tanma sreleridir. Bu yzden iletme politikalarn belirleyerek karar veren kiiler olarak yneticilerin tutumlar nemli olduu iin Likert tipi tutum lme yntemleriyle tutumlarn lmek istedik.Bu amala biri S.S. la ilgili ve dieri de karllkla ilgili ve uzun ve ksa dneme iaret eden ve her biri olumlu ve olumsuz yarglardan oluan yirmier soruluk iki aamal bir anket formu hazrladk.Verilen cevaplar olumlu yarglarda soldan 5,4,3,2,1 olumsuz yarglarda ise sadan 1,2,3,4,5 eklinde puanlandrdk.Konuyu fazla uzatmamak ve istatistiksel rakamlarla karmaklatrmamak iin korelasyon hesaplarnn ayrntsna burada yer vermiyoruz.Sonu olarak S.S ile karllk arasndaki korelasyon katsaysn r=0.532 olarak bulduk.Buna gre iki deiken arasndaki ilikinin az da olsa kuvvetli olduunu syleyebiliriz.

7. SONU VE DEERLENDRME

Sosyal sorumluluklar: bir iletmenin ekonomik ve hukuki artlara, i ahlakna, iletme ii ve d kii ve rgtlerin beklentilerine uygun bir alma stratejisi ve politikas gtmesidir eklinde tanmlamtk.te bu ekilde bir politika gtmeyen iletmeler sonunda kendilerine zarar verirler ve bindikleri dal kesmi olurlar. nk iliki iinde bulunduklar tm kii ve gruplarn protestosu ile


13

karlarlar.Bu nedenle S.S.larn stlenerek onlar doru yneten iletmeler bunun karln grecei ynnde kuvvetli bir beklenti vardr.(Aydemir,2009:14).Bizim aratrmamzda bu dnceyi dorular niteliktedir.nk S.S. evrede mknats etkisi yapar.Bu etkiyi Greening ve Turban sinyal kuram olarak adlandrmlardr(Greening and Turban,2000:254-280). Ayrca iletmenin ksa dnemde maliyetlerini ykselten bu konular uzun dnemde iletmenin karlln artrc bir rol oynar. Ksacas S.S.larn bytc etkileri vardr. Bu etkilerini iletme ve iktisat bilimlerinde ok kullanlan iki kavramla aklayabiliriz. Bu kavramlardan biri sinerji dieri ise arpan dr.(Cora,1996:133). Dier yandan S.S.n ynetimiyle ilgili bir dier nemli husus da iletmelerin hangi paydalarna ncelik verecei ve onlarla ilgili olarak hangi tr sorumluluklarn yerine getireceidir? phesiz bu sorulara her yer ve zaman iin geerli bir cevap verilemez.Ksacas durumsallk yaklamndaki mantkta olduu gibi her iletme iin geerli olan S.S. alanlar yoktur,bu konu iletmenin iinde bulunduu artlara gre deiir(Dawkins and Stewart,2003:185-193).nk her iletmenin bykl, i konusu ve iinde faaliyetlerini srdrd toplumun talepleri farkldr.Bu nedenle S.S. lar da farkldr.Bir iletme ncelikle kendi ekonomik faaliyet alanyla ilgili S.S. konularn stlenmesi gereklidir.Mesela yerleim yerlerinin uzanda kurulmu bir iletme iin S.S.konusu olarak alanlarnn lojman ve ulam ihtiyacnn karlanmas her hangi bir yardm derneine ba yapmaktan nce gelir.Veya sala reten bir iletmenin reticilere cretsiz domates fidan ve tarm ilac datmas dier sorumluluklarndan nce gelir.

Sonu olarak diyoruz ki iletmelerin S.S.le karll arasnda sebep sonu ilikisi vardr. Her ikisi de birbirini karlkl olarak etkilerler.Bu yzden iletmeler karll hedef alarak S.S.n yerine getirmemeli, vazifesi olduu iin getirmelidirler.Japon iletmeleri misalinde olduu gibi.Japonlar karll dnerek yola kmazlar ama sonuta oraya varrlar(Drucker,1994: 258).

( )( )( ) ( ) ( )( )

532,074,4495

239658183474

239622

===

=

yyxxyyxxr

SOSYAL SORUMLULUK ANKET

1-letmelerin sosyal sorumluluklar olmamaldr. Sosyal ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) sorumluluklar devletin grevi olmaldr. 2- letme ynetiminin tek sorumluluu hissedarlarn karlarn ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) maksimize etmek olmaldr 3-Bir iletme sadece kendi baars iin bile olsa dahi iinde ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) bulunduu toplumu ve evre faktrlerini dikkate almaldr. 4-Toplumda ortaya kan problemlerin ouna yeterince kar ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) edemeyen iletmeler sebep olmaktadr. Dolaysyla iletmeler sosyal sorumluluklarla deil kar amacyla uramaldrlar. 5-Gn getike iletmelerin sosyal sorumluluklar lehindeki ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) grler arlk kazanacaktr. 6-letmelerin tek sorumluluunun kar etmek olduu gr ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) artk gnmzde ok gerilerde kalmtr. 7-Sosyal sorumluluklar sadece devletin grevi olmamaldr. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Ayn zamanda iletmelerinde sosyal sorumluluklar olmaldr. 8-Sosyal sorumluluklarn ihmal eden iletmeler ilerde zarar ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) etmediklerin greceklerdir. 9-Yetki ve g beraberinde ayn oranda sorumluluk getirir. ( ) ( ) ( ) ( ) ( )


14

10- Toplumda ortaya kan problemlerin ounu yeterince kar edemeyen iletmelerin oluturmasnn nedenlerinden biri de bu ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) iletmelerin sosyal sorumluluklarn yerine getirmemelerinden dolay mteriler tarafnda boykot edilmeleridir. 11- Baarl yneticiler sosyal sorumluluklarna nem veren ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) yneticilerdir. 12- Sosyal sorumluluklarn ihmal eden iletmeler ok zaman ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) gemeden bindikleri dal kestiklerini anlayacaklardr. 13- letmeler sahip olduklar madde g bakmndan evrenin ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) dmanln ekerler. Bu nedenle sosyal sorumluluklarn yerine getirmeleri onlara olabilecek reaksiyonlar nler ya da azaltr. 14- Yetki ve g sahibi olmak sorumlu olmay gerektirmez. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 15- Gemite olduu gibi bu gn de iletmelerin tek sorumluluu ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) kar etmektir. 16- Bir iletmenin hibir ekilde iinde bulunduu toplumu ve evre ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) faktrlerini dikkate almamas sadece kar amacn dikkate almas gerekir. 17-letme yneticisinin tek sorumluluu hissedarlarn karlarn ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) maksimize etmek deil iletmenin iliki iinde bulunduu tm gruplarn karlarn dengelemektir. 18- Gn getike iletmelerin sosyal sorumluluklar aleyhindeki ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) grler arlk kazanacaktr. 19- Yneticilik mesleinde baarl olmak ile sosyal ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) sorumluluklarn yerine getirmek arasnda bir iliki yoktur. 20-letmeler hibir ekilde evrenin dmanln ekmezler. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) Bu nedenle sosyal sorumluluklarn yerine getirmeleri gerekmez. KARLILIK ANKET 1-Rekabet savanda yenilmeyip piyasada tutunabilmek iin ksa ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) dnem karll hedeflenmelidir. 2-Yalnz kendimin deil iliki iinde bulunduum tm kii ve ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) rgtlerin de kar etmesini isterim. 3-Uzun dnemde bir iletmenin karll ile iletme d gruplarn ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) menfaatlerine uygun davranmas arasnda sebep sonu ilikisi vardr 4- hayatnda beni nemli lde motive eden unsur kardan ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ziyade uzun dnemde baarl olma duygusudur. 5-letme plan ve politikalarn ksa vadede yapmak gerekir. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 6-Karn dier kii ve gruplarn da deil yalnz benim iin ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) olmasn isterim.


15

7-Yaptm sosyal yardmlarn ve balarn sonularn ksa ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) zamanda grmek isterim. 8-Baarl ynetici uzun dnemde kar edebilen yneticiye denir. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 9-letmeler kar amacn ksa dnemde ulamaya almaldr. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 10-Ksa dnemde elde edilecek yksek karlarn uzun dnemde ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) iletmeyi skntya sokma ihtimali vardr. 11-Politikalarn ksa dnem karll zerine kuran iletmeler ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) uzun dnemde zarar ederler. 12-Yaptm ba ve sosyal yardmlarn sonularnn uzun ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) dnemde geri dneceine inanrm. 13-letmeler kar amacna uzun dnemde ulamaya almadrlar. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 14-Baarl ynetici ksa dnemde kar edebilen yneticiye denir. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 15- hayatnda beni nemli derecede motive eden unsur ksa ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) zamanda para kazanma arzusudur. 16-Uzun dnemde bir iletmenin karll ile iletme d ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) gruplarn menfaatlerini uygun davranmas arasnda bir iliki yoktur. 17-Politikalarn ksa dnemde kar etmek anlay zerine kuran ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) iletmeler uzun dnemde zarar etmezler. 18-Ksa dnemde elde edilecek yksek karlarn uzun dnemde ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) iletmeye hibir zarar olamaz. 19-letme plan ve politikalarn uzun vadeli yapmak gerekir. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 20-Rekabet savanda yenilmeyip piyasada tutunabilmek iin ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) uzun dnem karll hedeflenmelidir. KAYNAKA

Ay .,(2003). letmelerde Etik ve Sosyal Sorumluluk. stanbul : Nobel Kitabevi,

Aydemir M.,(2009). Bir Rekabet Stratejisi Enstrman Olarak Kurumsal Sosyal Sorumluluk,Ynetim Bilimleri Dergisi,anakkale Onsekiz Mart niversitesi B...B.F. Yayn,7 (1): 13-23.

Carroll,A.B.,(1991). The Pyramid of Corporate Social Responsibility: Toward the Moral ManagementofOrganizational Stakeholders, BusinessHorizons,34(4): 39-48.

Cora .(1996). letmelerde Sosyal Sorumluluklarn Ynetimi ve Dou Karadeniz Blgesi letmeleri Yneticilerinin Sosyal Sorumluluk Anlaylar zerine Bir Aratrma (Yaynlanmam Doktora Tezi). stanbul : Marmara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.

Dawkins J.ve Levis S.,(2003). CSR in Stakeholder Expectation:And Their Implacion For Company Strategy, Journal of Business Ethics, 44: 185-193.

Diner,.,(1992). rgt Gelitirme ,Teori Uygulama ve Teknikler. stanbul: Tima Yay.

Diner,.,(2007). Stratejik Ynetim ve letme Politikas. stanbul : 8.bas. Alfa bas.Ltd.ti.

Drucker F.P.,(1994). Gelecek in Ynetim. stanbul: Bankas Yaynlar 2. Bask.

Eren E.,(1993). Ynetim Psikolojisi. stanbul: 4.Bask Beta Basm A..

Eren E.,(2005). Stratejik Ynetim ve letme Politikas. stanbul: 7. Bask Beta Basm A..


16

Frankental,P.,(2001). Corporate Social Responsibility-a PR nvention?, Corporate Communication: An InternationalJournal, 6(1): 18-23.

Friedman,M.,(1970). The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits, New York Times Magazine, Septembre 13.

Greening,D., W.,Turban D. B.,(2000). Corporat Social Performance as a Competitive Adventage in Attracting a Quality Work Force, Business and Society, 39 (3): 254-280.

Handy C.,(1992). Whats a Business For, Harvard Business Reviev, December.

Liechty D.,(1985). On The Social Responsobility of Business Contra Milton Friedman, Management Decision, 23(4): 54-62.

Mucuk .,(2005). Modern letmecilik. stanbul: 12.Bask Der Yaynlar.

ORourke,A.,(2003). A New Politics of Engagement: Shareholder Activism For Corporate Social Responsibility, Business Strategy and The Environment, (12): 227-239.

Sparkes,R.ve Cowton,C.J.,(2004). The Maturing of Socially Responsible Investment: A Review of The Devoloping Ling With Corporate Social Responsibility, Journal of Business Ethics (52): 45-47.

encan,H., (1987). letmelerin Sosyal Sorumluluklar ve Sosyal Sorumluluk Biriminin rgtlenmesi, ...F.Dergisi, 6(2): 119-128.

Tenekeciolu B.,(1977). letmelerin Sosyal Sorumluluklar, E..T.A.Der.,13(2): 46-60

Thomas M.,(1986). A Critique of Milton Friedman Essay The Social Responsability Of Business is to Increas ts Profits, Journal of Business Ethics, 5(4): 265-69.


17

2008 FNANSAL KRZN BREYSEL EMEKLLK SSTEM ZERNDEK ETKLER

Zafer AY Adem ABUK Yalova niversitesi Yalova niversitesi letme Blm letme Blm

[email protected] [email protected]

ZET

almann amac, 2007 yl ortalarnda ABD konut piyasasnda ortaya kan ve giderek byyerek tm dnya ekonomilerinde nemli llerde tahribat yaratan kresel finansal krizin, lkemiz bireysel emeklilik sistemi zerindeki etkilerini analiz edip deerlendirmektir. almada, bireysel emeklilik sistemine ilikin olarak, kriz ncesi ve kriz dnemine ait elde ettiimiz finansal veriler, bata regresyon analizi olmak zere, eitli istatistiksel yntemlerle analiz edilecek ve krizin sistem zerindeki etkileri ortaya koyulmaya allacaktr. Yaplan aratrmann sonucunda, yaanan global finansal krizin bireysel emeklilik sistemi zerindeki etkileri ortaya koyulmu olacak ve sonuta, olumsuz etkilerin giderilmesi ve sistemin iyiletirilmesine ynelik nerilerine yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler: Sigorta, Bireysel Emeklilik, Bireysel Emeklilik Fonlar, Finansal Kriz, Kriz.

1. GR

alanlarn; hastalk, kaza ve yallk gibi sebeplerle ilerini kaybetme ve ihtiya duyduklar gelirden yoksun kalma riski, sosyal gvenlik ihtiyacnn ortaya kmasnda nemli rol oynamtr. Bu ihtiyacn devlete karlanmasyla 18.yzyldan itibaren sosyal devlet kavram dnyada kabul grmeye balam ve devletlerin temel grevlerinden biri haline gelmitir. (Erol ve Yldrm, 2004: 6)

Temeli 19. yzylda Bismarck tarafndan atlan kamu sosyal gvenlik sistemleri, uzun yllar yksek seviyelerde seyreden alan/emekli oranlar sayesinde bireylere salk hizmetleri ve dier sosyal faydalarn yannda, emeklilik dnemlerinde de grece olarak rahat bir yaam srmelerine yetecek seviyede gelir salamtr (zbolat, 2004: 8).

20. yzyln son yllarnda ise birok lkede yaanan ekonomik durgunluk ve dk byme oranlar; mevcut mali kapasiteleri snrlam, sosyal gvenlik programlarnn finansman konusundaki endieleri artrmtr. Ayrca gelimi lkelerde nfusun hzla yalanmas, doum oranlarnn azalmas, isizlik oranlarnn ve sosyal gvenlik harcamalarnn srekli artmas; sosyal gvenlik sistemlerinin finansman ykn arttrmaktadr (Uur,2004: 12). Gelimekte olan lkelerde ise sosyal gvenlie ayrlan ekonomik kaynaklarn yetersizlii, kayt d istihdam, sosyal gvenlik kapsamndaki nfusun azl, salanan hizmet seviyesinin dkl, sosyal gvenlik kurulularnn kt ynetimi, akteryal dengelerle aktif/pasif yapsnn bozulmas ve yksek enflasyon gibi sorunlar sosyal gvenlik sistemlerinde krize yol amaktadr (Uur, 2004: 13).

Dnyada emeklilik alannda ortaya kan sorunlar zmek zere, 1980'li yllarda gnll katlm esasna dayal zel emeklilik sistemleri ortaya kmtr. Bu uygulama ilk olarak 1981 ylnda ili'de balam, reform niteliindeki ili rnei, 1990'l yllarn bandan itibaren dnya genelinde uygulama alan bulmutur (Uralan, 2005: 4).

Bireysel Emeklilik Sistemi; Sosyal Gvenlik Kurumunu tamamlayc nitelikte olmak zere, bireylere emeklilik dneminde ilave bir gelir salayarak refah dzeylerinin ykseltilmesine yardmc olmak amacyla kurulmu tamamen gnlllk esasna dayal bir sistemdir (Trkay, 2005: 18). 16


18

Mays 2006 tarihinde kabul edilen 5502 sayl Sosyal Gvenlik Kurumu Kanunu ile Ba-kur, SSK ve Emekli Sand kurumlarnn devredilmesi ile kurulmu, alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl'na bal bir kurumdur (http://tr.wikipedia.org).

Bireysel emeklilik sisteminin temeli sigorta mekanizmasndan ziyade, uzun vadeli portfy ynetimi esasna dayanmaktadr. Bireysel emeklilik sistemi temelde, bireylerden toplanan katk paylarnn, yatrma ynlendirilmesi suretiyle kiilere yallk dneminde ilave bir gelir temin etmeyi amalamaktadr (Karacabey, Argun ve Gkgz, 2005: 4). Bireysel emeklilik sistemi, baz lkelerde sosyal gvenlik sistemini tamamlayc rol oynarken, baz lkelerde sosyal gvenlik sistemine alternatif oluturmaktadr.

Dnyada zel emeklilik programlar kapsamnda toplanan emeklilik fonlarnn finansal piyasalarn gelimesinde nemli etkileri bulunmaktadr. Emeklilik Yatrm Fonlar, sistemdeki katlmclarn alma hayatlar sresince yapacaklar birikimlerin kullanlarak istihdamn arttrlmasna, srdrlebilir ekonomik kalknmaya, sermaye piyasalarnn derinlemesine ve gelimesine katkda bulunmaktadr (Uralan, 2005:8).

Yukarda bireysel emeklilik sisteminden ksaca bahsettikten sonra almamzn dier nemli konusu olan 2008 finansal kriz hakknda da ksa bir bilgi verdikten sonra, finansal krizin bireysel emeklilik sistemini zerindeki etkileri incelenecektir.

2. 2008 FNANSAL KRZ

Finansal kriz gelimi lkelerde balam olmakla birlikte Kasm 2008 ortalarndan itibaren gelimekte olan lkeleri de etkilemeye balamtr. Birok gelimekte olan lke borsalarnda ciddi deer kayplar olmu, lke paralar deer yitirmi, lke tahvilleri ve ticari bonolarda risk primleri artm, ayn zamanda bu lkelere olan yabanc sermaye akmlar ve banka borlanmalar nemli oranda dmtr.

Amerika Birleik Devletlerinde balayan kresel finansal krizin temelinde mortgage piyasasna ilikin sorunlar bulunmaktadr (Parasz, 2009:48). Mortgage sistemi, gelimi lkelerin en nemli gayrimenkul finansman sistemi olarak yllardr uygulanmaktadr. Kira der gibi konut sahibi olmay amalayan mortgage, belirli bir gayrimenkuln ipotek gsterilmesi suretiyle kredi alnmas yntemidir. Mortgage, konut sahibi olmak isteyenlerin uzun vadeli ve dk faiz oranlar ile konut sahibi olmasn amalayan bir sistemdir (Doru, 2007:16). Mortgage sisteminde, gayrimenkulne ipotek konulmak suretiyle borlanan taraf borcunu nceden belirlenen vadelerde demeyi taahht etmektedir. Borlu borcunu belirlenen vadelerde demez ise, kredi veren taraf ipotek konulan gayrimenkul satma ve alacan bu tutardan tahsil etme hakkna sahip olmaktadr (Ate, 2005: 50).

ABD mortgage piyasas, 10 trilyon dolarlk byklyle dnyann en byk piyasas konumunda bulunmaktayd. ABDde, para hacminin yksek olmas nedeniyle, baz finansal kurulular 6 yl nce, kredibilitesi zayf olan kiilere de mortgage kredisi vererek, mali yaplarn gszletirdiler. Sadece dar gelirlilerin kulland ve subprime olarak adlandrlan yksek riskli krediler in boyutu 1.5 trilyon dolar bulmaktayd (http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/460082.asp). Alt yl ncesine kadar ABDde faizler son derece dk olduu iin zellikle orta ve alt gelir grubundaki kiiler deiken faizli kredileri kullanmay tercih ettiler. Fakat, ABD Merkez Bankasnn (FED) son iki ylda faiz oranlarn artrmas, konut sektrnn durgunlua girmesine neden oldu. Konut sat fiyatlar ile kira gelirlerinin de piyasa dzeyinin altna inmesiyle, bu krediyi kullanan dk gelirli gruplar, kredilerini dzenli olarak deyemez hale geldiler. ABDde bankalar konut kredileri iin gereken paray yatrm bankalarnda ihra ettikleri tahviller ile borlanarak salyorlard. Ancak kredilerin geri dnm zora girince yatrm bankalar ve ABD mortgage piyasas iin de tehlike alarmlar almaya balad (http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/460082.asp).

2008 Mortgage krizinin balca nedenleri arasnda mortgage kredilerinin yapsnn bozulmas, faiz yapsnn uyumsuzlamas, konut fiyatlarndaki imeler, menkul kymetlerin fonlanmasnda yaanan skklk, kredi trev piyasalar alannn bymesi ve kredi derecelendirme srecindeki sorunlar yer almaktadr (Apak ve Ayta, 2009:23).

Mortgage krizi olarak ortaya kan durum takip eden srete bir likidite krizine dnmtr. ABDde 2007 ylnda, finans ve sigorta, gayrimenkul, inaat ve madencilik sektr bata olmak zere toplam drt sektrn byme hznn yavalamasyla genel ekonominin byme hz da yavalad.


19

Yatrmclarn risk almadan kazan elde etme istei maliyeti dk, kolay kredi imknlarna bal olarak tketicilerin ar borlanmasna ve kontrolsz kredi genilemesine neden olarak sistemin risk durumunu artrd (http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/460082.asp).

Kredi derecelendirme kurulular ardarda ipotekli konut kredilerine dayal tahvillerin notunu indirirken paralarn fonlardan ekmek isteyen yatrmc saysndaki artla birlikte bu rnlerini nakde evirmekte zorlamtr. Ayn kredi derecelendirme kurumlar, bu tahvillere yakn tarihlerde olumlu notlar verirken, bir anda not indirimlerine gitmeleri sistemin sorgulanmasn da beraberinde getirmitir. kincil piyasalarda ani sat basksyla birlikte bu yatrm aralarnn fiyatlar olduka dm ve milyarlarca dolarlk fonlar deerini kaybetmi, bu durum likidite krizinin daha da derinlemesine yol amtr (BDDK, 2008:67).

Yukardaki bilgiler kapsamnda bireysel emeklilik sistemini, 2008 finansal krizi ne derece etkilediini, finansal kriz ncesi ve sonras veriler dikkate alnarak yaplan alma sonucu ortaya konmutur.

3. ALIMANIN AMACI

almann amac, 2008 ylnda etkisini gsteren kresel finansal krizin, lkemiz bireysel emeklilik sistemi zerindeki etkilerini analiz edip deerlendirmektir.

Trkiyede emeklilik fonlar bireysel emeklilik sistemi kapsamnda 2003 Ekim aynda faaliyete gemitir. Emeklilik fonlar bu tarihten sonra hzl bir geliim gstermi ve Trk ekonomisi iin nemli bir unsur haline gelmeye balamtr. Ekonomi iin gittike nemi artan bu fonlara ynelik bilimsel aratrma ihtiyac, fonlarn geliimlerine paralel olarak her geen gn daha da artmaktadr.

Trkiyede bugne kadar bireysel emeklilik sistemi ile ilgili olarak ok sayda alma yaplmtr. Ancak 2008 finansal krizin yeni olmas nedeniyle fazla bir alma yaplamamtr. Bu noktadan hareketle bu almada 2008 finansal krizin bireysel emeklilik sistemi zerindeki etkileri incelenecektir.

Bu ama dorultusunda, nceki

9. ulusal işletmecilik kongresi bildiriler kitabı

Documents

Transcript of 9. ulusal işletmecilik kongresi bildiriler kitabı