YÖNTEMLERİ VE KULLANILAN GÜNEŞ ENERJİLİ...

Tarımsal Mekanizasyon 18. Ulusal Kongresi Tekirdağ

673

BAZI SEBZE, MEYVE ve BAHARLI BİTKİLERİN KURUTULMA

YÖNTEMLERİ VE KULLANILAN GÜNEŞ ENERJİLİ KURUTUCULAR

Drying Techniques of Some Vegetable, Fruit and Spices and Solar Dryers

Can ERTEKİN* Osman YALDIZ**

ÖZET

Ülkemizde tarım ürünlerinin önemli bir kısmı kurutularak saklanmak veya

depolanmak durumundadır. Ülkenin önemli bir kaynağı olan tarımsal ürünler içinde

kuru ve kurutulmuş sebze ve meyve ile baharatta büyük bir yer tutmaktadır. Tüm

sebze ve meyve, baharat dış satımımızın %63’ünü oluşturan kuru ve kurutulmuş

sebze, meyve ve baharat dış satım değeri, bu ürünlerin toplam dış satımından elde

olunan değerin %80’i kadardır.

Ülkemizde kurutma tekniğinde kullanılan enerji kaynaklarının başında güneş

enerjisi gelmektedir. Ancak güneş enerjisinin kontrolsüz kullanımı ürünün kalitesinde

azalmaya neden olmaktadır. Güneş enerjisinin kontrollu olarak kullanıldığı kurutma

sistemlerinin geliştirilmesi kalite ve hijyenik yönden önem taşımaktadır. Kurutma

işleminin bu yapay sistemlerde yapılması ürünün kirlenmesini önlemekte ve böylece

daha sağlıklı ve kaliteli ürün eldesi mümkün olmaktadır. Günümüzde tarımsal

ürünlerin kurutulmasında kullanılan çok değişik tipte güneş enerjili kurutucu

geliştirilmiştir.

Bu çalışmada öncelikle bazı sebze ve meyvelerin kurutulmaları hakkında kısa

bir bilgi verilecek, güneş enerjili kurutucular sınıflandırılacak ve çeşitli ülkelerde imal

edilen ve bazı sebze ve meyvelerin kurutulması için kullanılan çeşitli güneş enerjili

kurutucular tanıtılmaya çalışılacaktır.

ABSTRACT

Important part of agricultural products have to be dried or stored in Turkey.

Dry or dried vegetable, fruit and spices are very important in agricultural production.

63% of the export of all vegetable, fruit and spices consist of dry and dried of this

products. And also the export value of this products is about 80% of the value of total

export value of all vegetable, fruit and spices.

Solar energy is the first source used in drying in Turkey. But using solar

energy wiithout control lower the product quality. It is important to improve drying

techniques using controlled solar energy according to the quality and higyen. Using

these systems in drying prevents the dirt of product and so it is possible to obtain

more healtful and higher quality products. There are lots of different types of solar

dryers in drying of different agricultural products.

In this study, the knowledge about drying of vegetable, fruit and spices were

given, solar dryers were classified and introduced.

* Araş.Gör., Akdeniz Üniv., Fen Bilimleri Ens., Tarım Makinaları ABD, Antalya.

** Doç.Dr., Akdeniz Üniv., Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Antalya.


674

GİRİŞ

Kuru ürün şeklinde ihraç edilen ürünlerin ülke ekonomisine olan katkıları

şüphesizdir. Bunların bazıları lahana, bamya, kabak, soğan, sarmısak, pırasa, armut,

şeftali, üzüm, kayısı, incir, defne yaprağı ve havuçtur. Çeşitli kurutulmuş ürünlerin

ihracat miktarları ve elde edilen gelirler Tablo 1’de verilmiştir (1, 2).

Tablo 1. Çeşitli ürünlerin ihracat miktarları ve elde edilen gelirler (1, 2)

Ürün Miktar (ton) Gelir ($)

Üzüm 108409.6 128508300

Pırasa 151 153000

Soğan 92 78000

Domates 508.5 1591900

Patlıcan 30.2 67000

Mantar 42.4 3109900

Erik 656 636043

İncir 27012 63126000

Ülkemizde kurutma işleminin genellikle güneşe sererek yapılması dolayısıyla

ürünün kalitesinde bozulmalar meydana gelmektedir. Bunu önlemenin en etkin ve

kolay yolu kurutmada kullanılacak özel kurutucuların tasarımı ile hijyenik çalışma

koşullarının oluşturulması olarak belirtilebilir.

Kurutma işlemi için gerekli enerji çeşitli doğal enerji kaynaklarından

sağlanabilir. Petrol ve türevi enerji kaynaklarının pahalı ve dışa bağımlı olması

dolayısıyla maliyetleri yüksektir. Bunun yanında elektrik ile çalışan kurutucularında

kullanımı ekonomik olarak uygun değildir. Bunların yanında ülkemizin zengin

sayılabilecek güneş enerjisi potansiyeline sahip olması ve tarımsal ürünleri kurutma

zamanlarının güneş enerjisinin yoğun olduğu dönemlere (Tablo 2) rastlaması bu

enerjinin kontrollu ortamlarda kurutma işleminde birincil enerji kaynağı olarak

kullanılmasını gerekli kılmaktadır.

KURUTMA İŞLEMİ

Tarımsal ürünleri kurutma aşamasında çiftçilerin önünde duran en büyük

problem, basit yöntemler ile mümkün olabildiğince hızlı bir şekilde üründen nemi

uzaklaştırmak ve güvenilir depolama için gerek duyulan son nem içeriğine ulaşmaktır.

Yağışlı iklime sahip bölgelerdeki tahıl ürünlerinin hasattaki yaklaşık %30’luk ilk nem

içeriğinden %12’lik son nem içeriğine kadar kurutulmaları gerekirken, sebze ve

meyvelerin ise %60-80’lik ilk nem içeriğinden %10-25’lik son nem içeriğine kadar

kurutulmaları gerekmektedir (Tablo 3).


675

Tablo 2. Çeşitli tarımsal ürünlerin hasat zamanları (3).

AYLAR

Ürün 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Armut + + + + + + + +

Badem + + + + + +

Ceviz + + + + + + + +

Dut + + + +

Elma + + + + + +

Erik + + + + + + + + + +

Fındık + + + +

Fıstık + + + +

İncir + + + + +

Kayısı + + + + + + + + + +

Kiraz + + + +

Mısır + + + + + + + +

Üzüm + + + + + + + +

Vişne + + + + + +

Bamya + + + + + + + +

Y.Kır.

Biber

+ + + + + + + +

Çay + + + + + + + + + + + +

Fasulye + + + + + + + + + +

Havuç + + + + + + + + + + + + + + + +

Ispanak + + + + + + + + + + + + + + + +

Kabak + + + + + + + + + + + +

Lahana + + + + + + + + + + + + + +

Maydanoz + + + + + + + + + + + +

Nane + + + + + + + +

Patlıcan + + + + + + + +

Pırasa + + + + + + + + + + + + + +

Sarmısak + + + + +

Soğan + + + +

Yeşil

soğan

+ + + +

Tütün + + + +


676

Tablo 3. Çeşitli ürünlerin ilk ve son nem içeriği değerlerinin değişimi.

Ürün İlk nem

içeriği

(%)

Son nem

içeriği

(%)

Kaynak Ürün İlk nem

içeriği

(%)

Son nem

içeriği

(%)

Kaynak

Adaçayı 62 11 4 Hurma 65 40 14

Armut 84 25 5 İncir 77.5 26 8, 15

Bamya 81 6 6 Ispanak 80 10 16

Bezelye 60-70 5-10 7 Kakule 80 16 17

Domates 93 7 6 Kayısı 85.3 25 8, 18

Elma 84.8 24 8, 9 Kiraz 81 30 5, 19

Erik 78.7 35 8, 10 K. biber 90 20 16

Fasulye 60-70 5-10 7 Muz 80 15 20

Fesleğen 80 6 6 Nane 80 11 4

Havuç 80-90 5-10 11 Oğulotu 77 11 21

Hindistan

cevizi

45-50 5 12 Patates 77 7 6

Hint

yerelması

70 15 13 Üzüm 74-81.6 15-18 25, 26,

27

Sarı papatya 75 7 22 Vişne 83.7 25 8, 28

Sarmısak 80 4 16 Yerfıstığı 45-50 13 29

Soğan 84 6 6 Y. biber 80 10 16

Şeftali 75-80 20 23, 24 Ateş çiçeği 71 11 21

Şerbetçiotu 77 8 4 Kahve 43-48 12 12

Kakao 50 6-7 12 Pirekapan 70 10-13 7

Şekerkamışı 40-60 20 14 Maydanoz 83 12 31

Hint

yerelması

70 15 30 Frenk

maydanozu

80 12 31

Dereotu 70-80 10 31 Kadife

çiçeği

72-85 12 31

Frenk

soğanı

80-85 12 31 Biberiye 70 10 31

BAZI SEBZE, MEYVE VE BAHARLI BİTKİLERİN KURUTULMASI

Ürünlerin kurutulması için gerekli olan hava sıcaklığı, o ürünün çeşitli

özelliklerine bağlı olarak çok farklı değerler almaktadır. Bu değerlerin belirlenen

değerlerden fazla olması ürüne zarar verirken, düşük olması kurutma işleminin süresini

artıracaktır. Farklı ürünlerin kurutulması için güvenilir kurutma havası sıcaklığı

değerleri Tablo 4’te verilmiştir.


677

Tablo 4. Bazı tarımsal ürünler için güvenilir kurutma havası sıcaklığı değerleri (16,

32).

Ürün Sıcaklık (oC) Ürün Sıcaklık (

oC)

Elma 74 Kayısı 71

Lahana 63 Havuç 79

İncir 71 Vişne 71-77

Üzüm 71 Soğan 88

Şeftali 66 Armut 63

Patates 66 Erik 74-77

Muz 70 Sarmısak 55

Tıbbi bitkiler 35-50 Biber 55

Kakule 45-50 Manyok 70

Kırmızı biber 35-40 Hindistan cevizi 35-40

Fasulye 75

Ancak bu ürünlerin kurutma işlemine hazırlanmaları, gerekli ise bir ön işleme

tabi tutulmaları gerekmektedir. Çeşitli ürünlerin kurutulmaya başlamadan önce

yapılacak işlemler Tablo 5 ve Tablo 6’da verilmiştir.

Tablo 5. Çeşitli sebze ve baharlı bitkilerin kurutmaya hazırlanma yöntemleri (32, 33,

34).

Haşlama Süresi

(dakika)

Sebzeler Hazırlama Buharda Suda

Kuşkonmaz İyice yıkanır

Geniş uç kısımları ikiye bölünür

4-6 4-5

Taze fasulye Yıkanır

Parçalara bölünür veya soyulur

2-3 2

Pancar Normal pişirilir, kabuğu soyulur

1/8 inç kalınlığında uzun parçalara

ayrılır

pişirmeye dahil

edilmiştir

Broccoli Parçalara ayrılır

Yıkanır

Saplar uzunluğuna 4’e ayrılır

3-4 2

Bürüksel

Lahanası

Saplar uzunluğuna ikiye ayrılır 7-8 5-6

Lahana Dış yaprakları atılır

1/8 inç kalınlığında uzun parçalara

ayrılır

3 2

Havuç Taze sebzeler seçilir

Yıkanır

Kökleri ve başı kesilir, soyulur

Dilimlere veya 1/8 inç kalınlığında

uzun parçalara ayrılır

3-4 4


678

Tablo 5’in devamı.

Karnabahar Servise hazırlar gibi hazırlanır 5-6 4-5

Sap kerevizi Saplar ayıklanır, saplar ve yapraklar

iyice yıkanır

Saplar dilimlenir

2-3 2-3

Yeşil biber Yıkanır

Üst kabuğunu zayıflatmak için 6-8

dakika ateş üzerinde çevrilir veya

kaynar suda kaynatılır

Kabuğu soyulur, sap ve tohum kısmı

çıkarılır

Yok Yok

Kırmızı biber Yıkanır

İğne ile ipe geçirerek demet halinde

asılır

İyi hava sirkülasyonu olan yere kök

kısmı yukarı gelecek şekilde asılır

Yok Yok

Patlıcan Yıkanır

¼ inçlik dilimler halinde kesilir

3-4 3-4

Yaban turpu Yıkanır

Küçük kökleri ve dip koçanı atılır

Kökler soyulur ve rendelenir

Yok Yok

Mantar Temizlenir

Sert odunsu saplar atılır

Taze saplar ¼ inç’lik parçalara

dilimlenir

Büyük mantarlar soyulur, dilimlenir

Küçük mantarlar bütün bırakılır

Yok Yok

Soğan Yıkanır

Dış zarı çıkarılır

Üst ve alt kökleri atılır, 1/8-1/4 inç

kalınlığında dilimlenir

Yok Yok

Maydanoz ve

diğer

baharatlar

İyice yıkanır

Salkımlar ayrılır, uzun veya sert saplar

çıkarılır

Raflarda kurutulur veya iyi hava

sirkülasyonu olan yerde yığın halinde

asılır

Yok Yok

Bezelye Kabuğu soyulur 3-4 3

Tatlı taze

kırmızı biber

ve yeni bahar

Yıkanır

Tohum ve sapı çıkarılır

¼ veya ½ inçlik uzun veya halka

şeklinde kesilir

Yok Yok

Patates Yıkanır, soyulur

¼ inçlik uzun parçalara veya 1/8 inçlik

kalın dilimlere ayrılır

7-9 6-7


679

Tablo 5’in devamı.

Ispanak, pazı,

hardal, kale

Parçalara ayrılır ve iyice yıkanır

Aşırı nemin alınması için sallanır veya

yassı bir şey ile vurulur

2-3 2

Kabak, kışlık Parçalara bölünür veya kesilir

Tohumlar ve orta kısmı boşaltılır

1 inç genişliğinde uzun parçalara ayrılır

Kabuğu soyulur

Uzun parçalar 1/8 inç’lik parçalara

ayrılır

3 1-2

Kabak, yazlık

veya muz

Yıkanır, parçalara ayrılır

¼ inçlik dilimlere kesilir

3 1-2

Domates Kabuğun soyulması için buhar

uygulanır veya kaynar suya batırılır

Soğuk suda sertleştirilir

½ inç kalınlığında dilimlenir veya ¾

inç’lik parçalara ayrılır

Yok Yok

Tablo 6. Çeşitli meyvelerin kurutmaya hazırlanma yöntemleri (32, 33, 34).

Meyveler Hazırlama Ön işlem Kurutma

Yöntemi

Elma Yıkanır

İsteğe göre kabuğu soyulur ve

göbek kısmı ayrılır

Halkalar halinde, 1/8-1/4 inç

kalınlığında dilimler halinde, çeyrek

parçalar veya 1/8’lik parçalar

halinde kesilir

Yüzeyi askorbik asit ile kaplanır

Tercihe göre:

- Sodyum sülfat

solusyonunda 5

dakika bekletilir

- Boyut ve yapıya

bağlı olarak 3-5

dakika buharda

tutulur

Tek tabaka

halinde

çukur

kısımları üste

gelecek

şekilde

yerleştirilir

Kayısı Yıkanır

İkiye ayrılır ve çekirdeği çıkarılır

Yüzeyi askorbik asit solusyonu ile

kaplanır

Tercihe göre:

- Sodyum sülfat

solusyonunda 5

dakika bekletilir

- 3-5 dakika buharda

tutulur

Çukur kısmı

yukarıda

olacak

şekilde tek

tabaka

halinde

raflara

yerleştirilir

Muz Soyulur, 1/8 inçlik dilimlere kesilir Gerekli değildir

İsteğe göre limon

suyuna daldırılabilir

Tek tabaka

halinde

raflara

yerleştirilir


680

Tablo 6’nın devamı.

Kiraz Yıkanır, ikiye bölünür veya bütün

bırakılır

Gerekli değildir

İsteğe göre 15-30

saniye kaynar suya

daldırılır veya 30

saniye-1 dakika

buhara tutulur

Kalınlığı 2

kiraz tanesini

geçmeyecek

şekilde

tabaka

halinde

yayılır

Vişne Yıkanır, sap ve çekirdekleri ayrılır Gerekli değildir

Tek tabaka

halinde

raflara

yerleştirilir

Narenciye

kabuğu

Yıkanır

Kabuğun 1/16-1/8 inçlik kısmı ince

şekilde soyulur, beyaz kısmı alınmaz

Gerekli değildir Tek tabaka

halinde

raflara

yerleştirilir

İncir Yıkanır veya nemli havlu ile

temizlenir

Koyu kabuklu olanlar isteğe göre

soyulur

Ağaç üzerinde kuruyanlar ve küçük

olanlar bütün bırakılır

Büyük olanlar ikiye ayrılır veya

dilimlenir


halinde

raflara

yerleştirin

Üzüm ve

siyah

kuşüzümü

Yıkanır, ayrılır, küçük salkımlar

bırakılır, saplar ayrılabilir

Gerekli değildir

İsteğe göre:

- 15-30 saniye

kaynar suya daldırılır

- 1 dakika buhara

tutulur

İnce tabaka

halinde

raflara

yerleştirin

Kavun

Karpuz

Yıkanır

Dış kabuğu, orta kısımdaki

tohumları ve yumuşak kısmı ayrılır

¼ -1/2 inç kalınlığında dilimlenir0


halinde

raflara

yerleştirilir

Nektarin ve

şeftali

Soyulur

İkiye bölünür ve çekirdeği çıkarılır

İsteğe göre çeyrek parçalara veya

dilimlere ayrılır


kaplanır

Biri seçilir:

- 5-15 dakika

sodyum sülfata

daldırılır

- yarıya bölünmüş

parçalar 8-10

dakika, dilimler 2-3

dakika buhara

tutulur

Tek tabaka

halinde

çukur kısım

yukarı

gelecek

şekilde

yerleştirilir


681

Tablo 6’nın devamı.

Armut Yıkanır, isteğe göre kabuğu soyulur

Uzunluğuna ikiye bölünür veya

çeyrek veya 8 parçaya veya 1/8-1/4

inç kalınlığında dilimlere ayrılır


kaplanır

Biri seçilir:

- 5-15 dakika

sodyum sülfata

daldırılır

- 5-7 dakika buhara

tutulur

Tek tabaka

halinde

çukur

kısımları

üste gelecek

şekilde

yerleştirilir

Erik Yıkanır

Küçük olanlar bütün halinde

bırakılır, büyük olanlar ikiye bölünür

veya dilimlere ayrılır

Gerekli değildir

İsteğe göre:

- 5-7 dakika buhara

tutulur

- 1-2 dakika kaynar

suya daldırılır

Tek tabaka

halinde

çukur

kısımları

üste gelecek

şekilde

yerleştirilir

GÜNEŞ ENERJİLİ KURUTUCULAR

Bunlar aşağıdaki kriterlere göre sınıflandırılabilirler;

1’ Kurutulan ürünün güneşten etkileniş biçimine göre,

2’ Kurutucudan geçen kurutma havasının akış biçimine göre,

3’ Kurutma havasının sıcaklığına göre.

İlk kritere göre kurutucular; direkt ve indirekt olmak üzere ikiye ayrılır. Direkt

kurutucularda ürün güneşin etkisi altında ve güneşi görürken, indirekt etkili

kurutucularda ürün kapalı bir ortama yerleştirilerek güneşin direkt etkisinden

korunmakta ve güneş enerjisi ile ısıtılan havanın kurutma odasına sevkiyle taşınım

etkili bir ısı geçişi sağlanarak ürün kurutulmaktadır. Direkt kurutucularda ise, ürüne ısı

geçişi taşınım ve ışınım yoluyla gerçekleşmektedir. Kurutma odası içinde, kurutma

havası akışı doğal taşınım veya zorlanmış taşınım biçiminde gerçekleşmektedir. Doğal

taşınım ısınan havanın yükselmesi ile oluşurken, zorlanmış taşınımda bir fan aracılığı

ile basınç farkı oluşturarak sağlanmaktadır. Kurutma havası sıcaklığına göre de çevre

sıcaklığında veya çevre havası sıcaklığından yüksek sıcaklıklı kurutucular olarak

sınıflandırılabilirler (7, 13, 29, 35-44).

Tünel tipi kurutucu bir fan, güneş enerjili hava ısıtıcı ve kurutucudan meydana

gelmiştir (Şekil 1). Hava fan aracılığı ile ısıtıcının yutucu yüzeyinin üzerinden

geçirilerek ısıtılmakta ve daha sonra ürünün üzerinden geçirilmeye zorlanmaktadır.

Temel yapı, plastik borular ve örtü yüzeyini destekleyen iki ahşap çatıdan meydana

gelmiştir. Yutucu yüzey olarak kullanılan siyah PE yüzeyin üst kısmı güneş ışınımına

maruz kalmakta, alt kısmında ise izolasyon malzemesi bulunmaktadır. Isıtıcı 0.8m

uzunluğunda ve 0.5m genişliğinde, kurutma odası ise 3.2m uzunluğunda ve 0.5m

genişliğindedir. Kurutma odası içerisine yerleştirilen 10 plastik rafın üzerine yaklaşık

43kg taze sarı papatya 6cm kalınlığında serilmiştir. 30W’lık bir elektrik motoru ile

çalışan radyal fan ile hava akımı sağlanmıştır. Elde edilen sonuçlara göre; %75 ilk nem

içeriğine sahip 43kg sarı papatyanın %7’lik son nem içeriğine kurutulması yaklaşık


682

57saat sürmüştür. Çevre havası ile kurutucu içerisindeki ha sıcaklıkları arasındaki fark

bazen 10oC’ı aşmıştır. Isıtıcı ile ısıtılan havanın nemi çevre havasının yaklaşık %15

altına düşürülmüştür. Kurutma oranı 3.12kg su/m2.gün olarak hesaplanmıştır. 1kg

suyu uzaklaştırmak için gerekli olan enerji miktarı ise 0.106kWh’tir. Isıtıcının

uzunluğu kurutma süresini etkilemez iken, kurutma kapasitesini etkilemektedir (22).

Şekil 1. Tünel tipi kurutucu (22).

Tamburlu kemer tipi kurutucu, ABD Kuzey Carolina Üniversitesi’nde

tasarlanmıştır (Şekil 2). Bu sistem, temiz oluklu bir fiberglas ile örtülmüş kemer

şeklinde bir odadan meydana gelmektedir ve 7.7m genişliğinde, 4.0m yüksekliğinde ve

8.5m uzunluğundadır. Odanın içinde iki adet silindirik kurutma ünitesi vardır ve herbiri

2.2m çapında, 4.6m uzunluğunda ve yaklaşık 3-4ton yerfıstığı alabilecek

kapasitededir. Kurutma sırasında bu silindirler döner ve fan atmosfer havasını odanın

içerisine gönderir. Kurutucunun silindirik yüzeyi deliklidir ve sıcak havanın tambura

girmesine müsade eder ve bu yüzey bir güneş enerjili ısıtıcı olarak görev yapması için

siyaha boyanmıştır (42).

Şekil 2. Tamburlu kemer tipi kurutucunun genel görünüşü (42).

İzolasyon yüzeyli kurutucu, Şekil 3’te görüldüğü gibi alüminyum folye ile

örtülmüş bir izolasyon yüzeyi ile sera tipi bir kurutucudan meydana gelmiştir. Gün

boyunca alüminyum folye kurutucu içerisine güneş ışınlarını yansıtırken, geceleyinde

yüzey kapatıldığında bir izolasyon tabakası olarak görev yapmaktadır (42).


683

Şekil 3. İzolasyon yüzeyli kurutucu (42).

Zorlanmış dolaşımlı sera tipi muz kurutucusu 12m2’lik bir geçirgen örtü ile

kaplı bir kurutma odası ve 31.7m2’lik düz yüzeyli bir güneşli hava ısıtıcısından

oluşmaktadır (Şekil 4). Hava 1kW’lık bir vantilatör ile ısıtıcıdan geçirilmiş ve

kurutulacak ürün tarafından güneş ışınımının absorbe edildiği kurutma odasına

girmeden önce bir ısı değiştiriciden geçirilmiştir. Sonuçlara göre; güneş enerjili hava

ısıtıcısının günlük ısıl verimi yararlı ısının güneş enerjili ısıtıcı üzerine düşen güneş

ışınımına oranı olarak tanımlanmış ve bu değer 0.01kg/s.m2 özgül hava debisinde %28

civarında gerçekleşmiştir. Çevre ve giriş sıcaklıkları 26 ile 35oC arasında ve güneş

ışınımı 250 ile 990W/m2 arasında değişirken, çıkış havası sıcaklığı 40-65

oC değerine

ulaşmıştır. Ayrıca kurutucu verimi, muzların ortalama nem içeriği ile doğrusal bir

şekilde arttığını, özgül hava debisi ile doğrusal olarak azaldığını gçstermiştir.

Maksimum verim yaklaşık %30 ve sürekli kurutmada kurutma süresinin 6gün olduğu

belirtilmiştir. Ekonomik analizlerden elde edilen sonuçlara göre; güneşe sererek

kurutulan ile kurutucuda kurutulan muzların arasında 0.08-0.28$/kg fiyat farkı olduğu

ve buna göre sistemin geri ödeme periyodunun 1.5 ile 5.4yıl arasında değiştiği

saptanmıştır (20).

Şekil 4. Sera tipi kurutucu.

Pasif kurutucu, temiz ve kaliteli kabak çekirdeği elde etmek için geliştirmiştir

ve güneye bakan kurutma odası 180cm uzunluğunda, 90cm genişliğinde ve 55cm

yüksekliğindedir (Şekil 5). Kurutucunun bacası kuzeye yerleştirilmiş ve boyutları

180x160x20cm’dir. Eğimi güneyle 26 derece olan kurutma odasının geçirgen örtüsü

camdan yapılmıştır. Denemeler sırasında geçirgenlik katsayısının kurutmaya etkisini

görmek için cam örtü PE örtü ile değiştirilmiştir. Kurutucu çevresinde 11 adet kanatlı

menfez vardır. Menfezlerin boyutları 25.5x22.5cm olarak seçilmiştir ve bunların

yardımıyla hava debisi ayarlanmıştır. Denemelerde, net kurutma alanı 1.28m2 olan elek


684

kullanılmıştır ve tüm kurutucu 5cm’lik cam yünü ile izole edilmiştir. Elde edilen

sonuçlara göre; kurutma zamanı cam örtü ile PE örtüye göre 1 gün daha az olmuştur.

Kurutucu verim katsayısı, kurutma odasında toplanan güneş enerjisinin geçirgen

örtüye gelen güneş ışınımına oranı olrak tanımlanmış ve cam örtüde %57.7, PE örtüde

%41.4 olarak hesaplanmıştır (45).

Şekil 5. Pasif kurutucunun şematik gösterimi (45).

Bu çalışmada (46), sera içinde ve dış ortamda bütün ve kıyılmış fasulye ve

biber ve kıyılmış soğan kurutma denemeleri yapılmıştır. Seranın boyutları

10.5x13.4x3.66m ve üzeri 3mm'lik camla kaplıdır. Seranın çatı kısmında 6, doğu

duvarında 2 havalandırma penceresi, batı duvarında ise sürgülü bir kapı

bulunmaktadır. Denemeler süresince pencereler açık tutularak seranın içerisinde doğal

bir hava akımı sağlanmıştır. Ürünler 30x30cm kutular içine serilmiştir. Kutular

masaların üzerine yerleştirilmiş, kontrol amacıyla aynı denemeler sera dışında da

yürütülmüştür. Denemelerde ortalama hava sıcaklığı sera dışında 18-24oC, sera içinde

20-29oC iken, bağıl nem dış ortamda %50-68, sera içinde %47-65 arasında

değişmiştir. Fasulye kurutma denemelerinde sera içinde bütün ve kıyılmış ürün 3

günde, sera dışında kıyılmış ürün 4 gün içinde, sera dışında bütün olarak kurutulan

ürün 7 günde kurutulmuştur. Biberde ise, sera içinde kıyılarak kurutulanlar 3 günde,

sera içinde bütün kurutulanlar 8 günde, sera dışında bütün ve kıyılarak sırasıyla 9 ve 6

günde kurutulmuşlardır. Soğanda ise sera içinde 8 günde kurutulan kıyılmış ürün, sera

dışında 9 günde kurutulmuştur.

Şekil 6'da görülen rüzgar destekli doğal havalandırmalı güneş enerjili

kurutucular, özellikle üzüm ve kayısı gibi iri taneli meyve ve sebzelerin kurutulması

için geliştirilmiştir. Kurutulacak malzeme, raflar halinde yerleştirilmiş ve güneş

ışınımıyla ısıtılan havanın rafların içinden geçirilmesi hedeflenmiştir. Hava, yutucu

yüzey ve geçirgen örtü arasından geçerken ısı transferiyle bir miktar ısınır. Kurutma

odasının üstüne örtülen geçirgen örtü kurutma için bir miktar ek ısı sağlamaktadır.

Sistemdeki havanın dolaşımı doğal taşınımla gerçekleşir. Hava çıkışı rüzgarın geliş

yönünün tersinedir. Rüzgar sol taraftan geliyorsa hava çıkışı kurutma odasının sağ

tarafından, aksi halde diğer taraftandır. Böylece rüzgarın gücüyle havanın dolaşımı

desteklenmektedir. Buna karşın, sistemde kullanılacak raf sayısı ortaya çıkan direnç

nedeniyle sınırlıdır (7).


685

Şekil 6. Rüzgar destekli güneş enerjili kurutucular.

Bu çalışmada güneş enerjili hava ısıtıcısı ve kurutma odasından oluşan güneş

enerjili kurutma sistemi tanıtılmıştır (47). Hava ısıtıcısı 203x57cm boyutlarındadır,

yutucu yüzey olarak akış kanalına yerleştirilmiş ince alüminyum tel kullanılmıştır.

Hava ısıtıcısı, güneye yönelik olarak güneş ışınlarının denemeler süresince geliş

derecesinin 30 derecenin altında olmasını sağlayacak eğimde yerleştirilmiştir. Isıtıcı

örtüsü olarak cam yünü katkılı polyester kullanılmıştır. Kurutma odası 105x51x129cm

olup, çatısı 26 derece eğimlidir (Şekil7). Kurutma odasının çatısı, güney yüzü ve yan

yüzeyleri cam yünü katkılı polyesterden imal edilmiştir. Kurutma odasının kuzey

yüzeyine malzeme girişi için kapak yerleştirilmiştir. Isıtıcıdan gelen sıcak hava

kurutma odasına, güney yüzündeki ısıtıcı ile bağlantılı olarak alt bölümden girip, kuzey

yüzünün üst tarafında bulunan açıklıktan sistemi terkeder. Zorlanmış dolaşımın

uygulandığı düzende kurutmayı sağlayacak hava, sistemin girişine yerleştirilmiş fan

yardımıyla sağlanmıştır. Hava ısıtıcısının test edilmesinde çalışma akışkanının giriş

sıcaklıklarının farklı düzeylerde seçilmesi nedeniyle bir elektrikli ısıtıcı kullanılmıştır.

Çalışmada çekirdeksiz üzüm, dolmalık biber, sivri biber ve taze fasulye kullanılmıştır.

Şekil 7. Güneş enerjili kurutma sisteminin şematik görünüşü.

Hava debileri 150, 200 ve 250kg/h.m2 olarak alınmıştır. 150kg/h.m

2 debide

kurutucuda ve güneşe sererek kurutma süresi sivri biber, dolmalık biber, fasulye ve


686

üzümde sırasıyla 6 ve 11 gün, 6 ve 8.5 gün, 4 ve 8.5 gün ve 5.6 ve 7.8 gün olarak

bulunmuştur. Bu debide hava sıcaklığı ortalama 10 ile 32oC, nem %40 ile %87 ve

kurutucu sıcaklığı 40 ile 60oC arasında değişmiştir. Bu değerler 200kg/h.m

2 debi için

10 ile 32oC, nem %40 ile %87 ve kurutucu sıcaklığı 40 ile 60

oC arasındadır. Debinin

250kg/h.m2 olduğu denemelerde ise hava sıcaklığı 17 ile 35

oC, nem %27 ile %90 ve

kurutucu sıcaklığı 40 ile 55oC arasında değişmiştir.

Bu çalışmadaki güneş enerjili kurutma sistemi, düz yüzeyli güneş enerjili hava

ısıtıcı, kurutma odası ve cam bölmeden meydana gelmiştir (48). Cam bölme ısıtıcı ile

kurutma odasını birleştirmektedir. Isıtıcının yutucu yüzeyi 0.5mm kalınlığında üçgen

şeklindeki siyah boyalı sacdan yapılmıştır. Yutucu yüzey izole edilmiş ve yerleştirildiği

kısımdan konveksiyon ve radyasyon kayıplarını önlemek için 4mm kalınlığında cam

geçirgen örtü ile kaplanmıştır. Hava yutucu yüzeyin altından ve üzerinden

geçmektedir. Isıtıcı alanı 1x2m'dir. Cam bölme 0.25m3 hacme sahiptir, galvanizli çelik

materyalden yapılmıştır ve cam ile kaplı olduğundan hava sıcaklığını artırmaya

yaramıştır. Kurutma odası 0.7mm kalınlığında galvanizli sacdan yapılmıştır, yan ve alt

kısımları 4cm cam yünü ile izole edilmiş, üst kısma baca yerleştirilmiştir. Kurutma

odası 1.08x1.02x0.7m boyutlarındadır. Oda içine, aralarında 14cm olan 4 raf

yerleştirilmiştir. Raflar galvaniz delikli ağdır. Çakıl taşları odanın alt kısmına

yerleştirilmiştir (Şekil 8). Yapılan dereotu kurutma denemelerinde 0.0475, 0.08 ve

0.125kg/s.m2 hava debileri kullanılmıştır. En hızlı kurutma işlemi hava debisinin en

düşü olduğu değerde elde edilmiştir.

Şekil 8. Güneş enerjili kurutucu.

Kabuk tipi güneş enerjili kurutucu Afrika'da kullanılan ve doğal konveksiyonlu

bir kurutucu tipidir (49). Kurutucu, üst koni, silindir ve alt koni ile ayaklar olmak

üzere üç kısımdan meydana gelir. Üsy koni maksimum 100cm çapında, 15cm

yüksekliğindedir ve üst kısmında 14cm çapında bir çıkış bacası vardır. Bu kısımda

hava debisini ayarlamak için bir kapak bulunmaktadır. Bu koni kısmı bir menteşe

yardımıyla açılabilir ve kolayca meyve rafları kurutma odasına yerleitirilebilir. Silindir

ise 100cm çapında ve 10cm yüksekliğindedir ve içerisine rafların asılmasını sağlamak

için parçalar ayarlanmıştır. Böylece 100cm çapında iki raf yerleştirilme imkanı

bulmaktadır. Alt kısımdaki koninin boyutları üstteki ile aynıdır ancak ters

yerleştirilmiştir, üzerinde düzenli aralıklarla delikler bulunmaktadır. Tüm sistem


687

0.75cm yüksekliğinde üç ayak üzerine yerleştirilmiştir. Kurutucunun yapımında

0.8mm kalınlığında metal sac kullanılmıştır. Dış kısmı siyaha boyanmıştır (Şekil 9).

Şekil 9. Kabuk şekilli kurutucu.

Kurutucunun güneş ışınımına maruz kalması ile üst kısmı ısınır ve bu yüzey ile

temas halinde olan hava hafifliyerek yukarıya doğru harekete geçer. Hava alt

yüzeydeki deliklerden içeri girer, raflara yerleştirilen ürünün içerisinden geçer ve üst

kısımdaki bacadan dışarı çıkar. Yapılan mango kurutma denemelerinde meyveler 1cm

kalınlığında dilimlenmiştir. Alt kapaktaki delikler 1.5, 10 ve 21cm çapında delinerek

etkileri incelenmiştir. %95 nem içeriğindeki ürün iki gün sonunda %25 nem içeriğine

kadar kurutulmuştur. En iyi sonuçlar 21cm çapındaki deliklerin kullanımı ile elde

edilmiş, dilim kalınlıklarının değişmesinin nem içeriğine önemli etkisinin olduğu

belirtilmiştir.

Çalışmada yetirtirme amaçlı plastik örtülü seranın çekirdeksiz üzüm kurutma

amaçlı kullanımıyla ilgili araştırmalarda bulunulmuştur (50). Gerçekleştirilen

denemelerde sera tipi tünel kurutucu kullanılmıştır. Sera tipi tünel kurutucu 6x8m

taban boyutlarındadır. Sera yüksekliği maksimum 3m'dir. Seranın iki yanında

kullanılmak üzere 1x8m boyutlarında pencereler bulunmaktadır. Kurutma

deneyelerinin ilk günlerinde sera içindeki fazla nemi atmak üzere bir fan seranın kuzey

cephesine yerleştirilmiştir. Seraya giriş, çıkış ve yükleme yapmak üzere güney

cephesinde bulunan kapı kullanılmaktadır. Sera örtü malzemesi olarak UV katkılı

plastik kullanılmıştır. Sera kuzey-güney yönünde yerleştirilmiştir. Sera içinde yaş

üzümlerin serilmesi için 5.8x0.8m boyutlarında raflı taşıma elemanları kullanılmıştır.

Taşıma elemanları sera içine üç sıra halinde yerleştirilmiştir (Şekil 10). Tünel kurutucu

ise bir fan ve tünel şeklinde bir kurutma odasından meydana gelmiştir. Kuzey-güney

doğrultusunda yerleştirilmiş, uzunluğu 8m eni 1.5m'dir. Kurutucunun yan yüzeyleri

örtü malzemesini yerleştirmek amacıyla 10cm yükseklikteki ağaç malzemeden imal

edilmiştir. Örtü malzemesi olarak UV katkılı plastik kullanılmıştır. Hava kaçaklarını

önlemek amacıyla sistemin alt ve üstünde aynı örtü malzemesi bulunmaktadır. Tüm

sistem beton sergi üzerine yerleştirilmiştir. Sistem hem güneş enerjili hava ısıtıcısı hem

de güneş enerjili kurutucu olarak çalıştırılmıştır. Kurutma havası bir fan yardımıyla

sisteme gönderilmiştir (Şekil 11). Elde edilen sonuçlara göre, denemelerde kullanılan

her iki kurutucuda da daha hijyenik ürünler açık sergiye göre daha kısa kuruma

süreleri ile elde edilmiştir. Özellikle sera tipi kurutucunun yetiştirme amaçlı kullanılıyor

olması ve kurutma kapasitesinin büyüklüğü, bu tip sistemlerin kullanılabilirliğini ilginç

kılmaktadır.


688

Şekil 10. Sera tipi tünel kurutucu.

Şekil 11. Tünel kurutucu.

Bu çalışmada (51), elma kurutulması için zorlanmış taşınımlı, kabinet tipi bir

kurutucu tasarlanmıştır. Kurutucunun perspektifi ve kesiti Şekil 12 ve Şekil 13'te

görülmektedir. Bu kurutucunun ön kısmında 936x1936x102mm ölçülerinde 1.812m2

brüt, 1.65m2 net geçirgen yüzey alanlı 50W gücünde radyal fanlı hava ısıtıcı-toplayıcı

bulunmaktadır. Hava ısıtıcısı düz metal levha (1mm sac) olup üzerine üç sıra halinde

rulosu açılmış ve siyaha boyanmış bulaşık teli yerleştirilmiştir. Fan ile sağlanan hava

akışı yutucu yüzey ile cam arasında bulunan kanalın ve tellerin arasından geçmektedir.

Yutucu yüzeyin arkası ve yan kenarları 30mm cam yünü ile yalıtılmış, geçirgen örtü

malzemesi olarak 4mm kalınlığında cam kullanılmıştır. Fan güneşli hava ısıtıcı girişine

bir davlumbaz ile bağlanmıştır. Hava ısıtıcısı 900x55mm ölçülerindeki bir kesit ile hava

kurutucusuna eğim açısıda ayarlanabilen menteşeler ile tuturulmuştur. Kurutucu içine

iki sıralı, 5 katlı 315x977mm brüt, 277x937mm net ölçülerinde 10 adet raf 150mm

mesafelerle yerleştirilmiştir. Raflardan hava geçişini kolaylaştırmmak için çelik kare

gözlü elek teli kullanılmıştır. Kurutucu hem kapalı devre hem de açık devre olarak

gerekli düzenlemelerin yapılması ile çalıştırılabilmektedir. Havalandırma kapaklarının

kapalı olması durumunda elmanın kuruması daha uzun sürmüştür. Ayrıca kurutucuda

kurutulan elmalar dış ortamda kurutulanlara göre daha hızlı kurumuşlardır.


689

Şekil 12. Kurutucunun perpektifi ve boyutları.

Şekil 13. Kurutucunun kurutma hacmi kesiti ve boyutları.

Bu kurutucu piramit şeklindedir (Şekil 14). Ahşap bir iskelet bulunur ve üzeri

PE folye ile kaplanmıştır. Ambarın yüzeyi 1 ile 2.25m2 arasında değişir ve yerden

20cm yukarıya yerleştirilmiştir. Hava sirkülasyonu alt ve üst kısımda bulunan

açıklıklardan sağlanmaktadır (22).

Şekil 14. Piramit kurutucu.


690

Bu çalışmada kurutma sistemi, 18m2'lik düz yüzeyli güneş enerjili hava ısıtıcı,

kurutma odası ve rafalr, hava dolaşım kontrol vanaları ve kanallardan meydana gelir

(Şekil 15). Fan havayı ısıtıcıdan geçirerek ısıtır, sıcaklığı maksimum 65oC ile sınırlı

tutulmaktadır. Isınan bu hava ürünün yerleştirildiği rafın içerisinden geçirilir. Yapılan

denemelerde üzüm, şeftali, elma ve domates kurutulmuştur. Ortalama kurutma oranı

elma ve domateste 0.32kg/h.m2, üzümde 0.09kg/h.m

2 ve şeftalide 0.24kg/h.m

2 olarak

saptanmıştır. Yapılan ekonomik analizler, bu sistemin 3 yıl içerisinde sistemin yatırım

masrafını karşılayacağını göstermiştir. Kurutucuda kurutulan ürünün kurutma süresi,

güneşe sererek kurutmaya göre %25 oranında azaltılmıştır. Bunun yanında işgücü ve

kayıplar önemli derecede azaltılmış ve kalitede önemli derecede artırılmıştır (24).

Şekil 15. Kurutma sistemi.

SONUÇ

İstenilen ürünün en az kayıpla depolanması için belirli bir nem düzeyine kadar

kurutulması gerekmektedir. Özellikle hava sıcaklığının artırılması ile istenilen bu

değere ulaşılması mümkündür. Güneş enerjili kurutucular bu işlem için oldukça uygun

düzenlerdir. Güneş enerjili kurutucular güneşe sererek kurutma ile karşılaştırıldığımda;

- güneş enerjili kurutucularda güneş enerjisi ısı enerjisine çevrilerek kurutma süresi

önemli derecede azaltılabilir,

- ürün kurutma işlemi süresince istenilmeyen kayıplara yol açan yağmur, toz, böcek ve

kemirgenlere karşı tamamen korunur,

- bu sistemlerin basit olması, küçük atölyelerde b-veya bölgede mevcut materyallerin

kullanımı ile çiftçilerin kendileri tarafından bile kolaylıkla üretimleri mümkündür,

- ürün kayıplarındaki azalma ve kalitede meydana gelen gelişme gözönüne alındığında

kendini 1-3 yıl içerisinde amorti ederler,

- çok farklı ürünlerin kurutulması için uygundurlar,

- zorlanmış dolaşımın kullanıldığı tiplerde sadece fanın çalıştırılması için gerekli olan

elektrik enerjisi ihtiyacı ile sınırlıdır.

- pratikte rahatlıkla kullanılabilir, özellikle küçük miktarların kurutulması için

uygundurlar,


691

- kurutma havası sıcaklığını 70oC değerine kadar çıkararak her türlü ürünün

kurutulması sağlanabilir.

KAYNAKLAR

1. Anonim; 1997. Meyvecilik. 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu

Raporu. T.C. Başbakanlık DPT Müsteşarlığı, Yayın No:DPT:2469-ÖİK:516.

2. Anonim; 1997. Sebzecilik. 7. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu

Raporu. T.C. Başbakanlık DPT Müsteşarlığı, Yayın No:DPT:2471-ÖİK:518.

3. Yaşartekin, Y.; . Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü Yüksek Lisans

Tezi.

4. Müller, J.; Reisinger, G.; Kisgeci, J.; Kotta, E.; Tesic, M.; Mühlbauer, W.; 1989.

Development of a greenhouse-type solar dryer for medicinal plants and herbs.

Solar and Wind Technology, Vol.6, No.5, pp.523-530.

5. Moyls, A.L.; 1986. Evaluation of a solar fruit dryer. Canadian Agric. Eng., Vol.28,

No.2.

6. El-Shiatry, M.A.; Müller, J.; Mühlbauer, J.; 1991. Drying fruits and vegetables

with solar energy in Egypt. AMA, Vol.22, No.4.

7. Mühlbauer, W.; 1985. Present status of solar crop drying. Proceedings of

UNESCO/FAO Working Group Meeting, Solar Drying, CNRE Bulletin No.7.

8. Soylu, A.; 1985. Meyve Yetiştirme İlkeleri. Uludağ Üni. Ziraat Fakültesi Ders

Notları:20.

9. TS 3688 Elma kurusu. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

10. TS 1204 Kuru Erik. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

11. ; 1984. Potential of solar heat in Europian Agriculture. An

Assessment, Teil 1.

12. Amir, E.J.; Grandegger, K.; Esper, A.; Sumarsono, M.; Djaya, C.; Mühlbauer, W.;

1991. Development of a multi-purpose solar tunel dryer for use in humid tropics.

13. Headley, O.S.C.; Harvey, W.O.N.; 1987. Solar drying in the Eastern Caribbean.

Solar Drying of Agricultural Products. Proceedings of CNRE Technical Meeting.

14. Bansal, N.K.; George, O.P.; 1993. Solar drying in India and other Asian countries.

ISES Solar World Conference, Budapest.

15. TS 541 Kuru incir. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

16. Mahapatra, A.K.; Imre, L.; 1990. Role of solar agricultural drying in developing

countries. Int. Journal of Ambient Energy, Vol.11, No.4.

17. Palaniappen,C.; Kumar, S.; 1993. Status paper in solar drying for plantation

crops: Technology and economics. ISES Solar World Conference, Budapest.

18. TS 485 Kuru kayısı. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

19. TS 3310 Kuru kiraz. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

20. Soponronnarit, S.; Rakwichian, W.; Sukohai, S.; Assayo, M.; 1993. Performance

of a solar dryer for peeled bananas. Int. Workshop pn energy perspectives in

plantation industry, Coonoor, Nilgiris, South India, February 10-12.

21. Müller, J.; 1992. Prediction of drying rate for solar drying. ASAE Paper

No:926040.

22. Mahapatra, A.K.; Imre, L.; Hecker, G.; 1994. Experimental testing of a directly

irradiated solar tunnel-type dryer. Pen News Letter, Vol.3, No.3.


692

23. Martinez, P.S.; 1989. Production characteristics of a solar heated drying plant.

Sunworld, Vol.13, No.1.

24. TS 3687 Şeftali kurusu. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

25. Lutz, K.; Mühlbauer, W.; Müller, J.; Reisinger, G.; 1987. Development of

multi-purpose solar crop dryer for arid zones. Solar and Wind Technology, No.4,

p.417-424.

26. TS 3411 Çekirdeksiz kuru üzüm. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

27. TS 3410 Çekirdekli kuru üzüm. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

28. TS 1050 Kuru Vişne. Türk Standartları Enstitüsü, Ankara.

29. Sodha, M.S.; Bansal, N.K.; Kumar, A.; Bansal, P.K.; Malik, M.A.S.; 1987. Solar

crop drying-Vol.1. CRC Press Inc., Florida.

30. Headley, O.S.C.; Harvey, W.O.N.; 1987. Solar drying in the Eastern Caribbean.

Solar Drying of Agricultural Products, Proceedings of CNRE Technical Meeting.

31. Reuss, M.; 1993. Solar drying in Europe. ISES Solar World Conference,

Budapest.

32. Yağcıoğlu, A.; 1996. Ürünişleme tekniği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi

Yayınları nno:517, Bornova, İzmir.

33. Hendley, A.J.; 1996. Drying foods. http://www.cahe.nmsu.edu

34. Hall, C.W.; . Dictionary of drying. Marcel Deccer, Inc., NewYork and

Basel.

35. Güner, M.; 1991. Kurutmanın bilimsel temelleri, kurutma modelleri ve güneşli

kurutucular. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayın No: 1205, Derlemeler: 48,

Ankara.

36. Brenndorfer, B.; Kennedy, L.; Bateman, C.O.O.; Trim, D.S.; Mrema, G.C.;

Brobby, C.W.; 1985. Solar Dryers: Their role in Post-harvest processing.

Commonwealth Science Council.

37. Szulmayer, W.; 1971. From sun drying to solar dehydration, I-Methods and

equipment. Food Technology in Australia, September.

38. Horn, M.; 1988. Solar drying of agricultural products in developing countries.

6.International Sonnenforum, Vol.2.

39. Mühlbauer, W.; Lutz, K.; Müller, J.; Reisinger, G.; 1987. Solar crop dryer for

tropical and subtropical countries. International Workshop on Solar Energy, 9-15

February, Manila, Phillipines.

40. Imre, L.; 1993. General aspects for designing solar dryers. ISES Solar World

Conference, Budapest.

41. Bolin, H.R.; Salunkhe, D.K.; 1982. Food dehydration by solar energy. Critical

reviews in Food science and nutrition, Vol.16, N.4.

42. Charters, W.W.S.; MacDonald, R.W.G.; Kaye, D.R.; Xiaoren, S.; 1989. Passive

greenhouse type solar dryers and their development. RERIC International Energy

Journal, Vol.11, No.2, December.

43. Tsamparlis, M.; 1990. Solar drying for real applications. Drying Technology,

Vol.8, No.2, pp.261-285.

44. Sodha, M.S.; Chandra, R.; 1994. Solar drying systems and their testing

procedures: A review. Energy Conservation and Management, Vol.35, No.3,

pp.219-267.

45. Atagündüz, G.; Ateş, T.; 1983. Kabak çekirdeğinin bir pasif güneş kurutucusunda

kurutulması. Isı Bilimi ve Tekniği 9. Ulusal Kongresi, 20-22 Eylül, Elazığ.


693

46. Ergüneş, G.; Özgöz, E.; 1995. Bazı sebzelerin sera içinde kurutma

karakteristikleri. Tarımsal Mekanizasyon 16.Ulusal Kongresi, 5-7 Eylül, Bursa.

47. Tırıs, Ç; . Tarımsal ürünlerin kurutulması için gelitirilmiş küçük ölçekli bir

güneşli kurutma sistemi.

48. Helwa, H.H.; Abdel-Rahim, Z.S.; 1997. Experimental study of the performance of

solar dryers with pebble beds. Energy Sources, 19, 579-591.

49. Fournier, M.; Guinebault, A.; 1995. The shell dryer-modelling and

experimentation. Renewable Energy, Vol.6, No.4, pp.459-463.

50. Aydın, M.; Özbalta, N.; Güngör, A.; Düzbastılr, M.; Konuk, F.; 1996. Yetiştirme

amaçlı katkılı plastik örtülü serada çekirdeksiz üzümün kurutulmasındaki tasarım

parametrelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. 16.Ulusal Tarımsal

Mekanizasyon Kongresi, 5-7 Eylül, Bursa.

51. Güngör, A.; Ayvaz, H.; . Aktif yeniden dolaşımlı, kabinet tipi güneş

enerjili hava ısıtıcılı bir kurutucuda elma kurutulması.

52. Garango, T.; Sawadogo, A.E.; 1987. Vegetable solar dryers in Burkina Faso.

Proceedings of CNRE Technical Meeting, Stuttgart.

YÖNTEMLERİ VE KULLANILAN GÜNEŞ ENERJİLİ...

Documents

Transcript of YÖNTEMLERİ VE KULLANILAN GÜNEŞ ENERJİLİ...