บทท�� บทท�� 88สุ�ขภาพจิ ตและการจิ�ดการสุ�ขภาพจิ ตและการจิ�ดการ

ความเคร�ยดความเคร�ยด

ออ. . ฐาพล สุมฐาพล สุมสุก�ลสุก�ล

““มนุ�ษย�ท��ม�การพ�ฒนุาตนุ ต!องม�มนุ�ษย�ท��ม�การพ�ฒนุาตนุ ต!องม�สุ�ขภาพจิ ตท��ด�ด!วย”สุ�ขภาพจิ ตท��ด�ด!วย”

Mental Health หมายถึ%ง สุภาพของจิ ตใจิท��ม��นุคง เข!มแข'ง พร!อมจิะเผชิ ญก�บสุถึานุการณ์�ท��เปล��ยนุแปลงไปได!อย.างเหมาะสุม โดยสุามารถึปร�บต�วให!ม�ความสุ�ขก�บความเปล��ยนุแปลงอย.างไม.ม�ข!อข�ดแย!งในุใจิ

ความหมายของสุ�ขภาพจิ ตความหมายของสุ�ขภาพจิ ต

พ�ฒนุาการทางสุ�ขภาพจิ ตในุต.างประเทศ

- - คล ฟฟอร�ด เบ�ยรสุ� คล ฟฟอร�ด เบ�ยรสุ� ((Clifford W. Clifford W. BeersBeers)) เผยแพร.ประสุบการณ์�จิร งจิากการเข!าร�บการร�กษาในุโรงพยาบาลโรคจิ ต ท��คนุไข!ได!ร�บการร�กษาอย.างทาร�ณ์ เขาสุร�ปว.าคนุไข!โรคจิ ตไม.ได!เสุ�ยสุต จินุไม.ร3!เร4�องราว เขาควรได!ร�บการร�กษาอย.างม�มนุ�ษยธรรมเหม4อนุคนุปกต ท��วไป- ม�การจิ�ดต�6งสุมาคมสุ�ขภาพจิ ตเพ4�อร.วมก�นุแก!ไขข!อบกพร.องในุการด3แลร�กษาคนุไข!โรคจิ ต

- เร �มต!นุโครงการในุสุม�ยร�ชิกาลท�� 5 ท��ม�การนุ7าคนุเสุ�ยจิร ตมาไว!รวมก�นุท��ต7าบลปากคลองสุานุ ธนุบ�ร� ใชิ!ว ธ�ร�กษาแบบแพทย�แผนุโบราณ์ ด!วยยาต!ม ยานุ�ตถึ�� รวมถึ%งการล.ามโซ่.ตรวนุ- บ ดาจิ ตเวชิศาสุตร�ไทย บ ดาจิ ตเวชิศาสุตร�ไทย นุพนุพ. . ฝนุ แสุงสุ งแก!ว ฝนุ แสุงสุ งแก!ว ได!พ�ฒนุางานุสุ�ขภาพจิ ตให!เป:นุร3ปแบบสุากล

ประว�ต สุ�ขภาพจิ ตในุประเทศไทย

๑. บ�คคลท��ม�สุ�ขภาพจิ ตปกต บ�คคลท��ม�สุ�ขภาพจิ ตปกต ๒. บ�คคลท��ม�สุ�ขภาพจิ ตอกปต บ�คคลท��ม�สุ�ขภาพจิ ตอกปต หร4อ ไม.ปกต หร4อ ไม.ปกต

๑. ด7ารงชิ�ว ตในุสุ�งคมได!อย.างม�ความสุ�ข๒. ชิ.วยปร�บปร�งแก!ไขความค�บข!องใจิ๓. เก ดความเข!าใจิตนุเองและผ3!อ4�นุ

๑๑. . สุาเหต�จิาก ต�วบ�คคลสุาเหต�จิาก ต�วบ�คคล๑.๑ ความผ ดปกต ทางกาย๑.๒ โรคประจิ7าต�วเร46อร�ง๑.๓ สุภาวะอารมณ์�ท��เก ดข%6นุในุ

สุถึานุการณ์�ต.างๆ๒๒. . สุาเหต�จิากสุ �งแวดล!อมสุาเหต�จิากสุ �งแวดล!อม๒.๑ ป?ญหาความสุ�มพ�นุธ�ในุครอบคร�ว๒.๒ ป?ญหาทางเศรษฐก จิ๒.๓ ป?ญหาสุ�งคม

สุาเหต�ท��ก.อให!เก ดป?ญหาต.อสุาเหต�ท��ก.อให!เก ดป?ญหาต.อสุ�ขภาพจิ ตสุ�ขภาพจิ ต

แบ.งออกเป:นุ แบ.งออกเป:นุ 3 3 กล�.มกล�.มใหญ.ใหญ. • • บ�คล กภาพผ ดปกต หร4อบ�คล กภาพผ ดปกต หร4อบ�คล กภาพแปรปรวนุบ�คล กภาพแปรปรวนุ

• • บ�คล กภาพผ ดปกต หร4อบ�คล กภาพผ ดปกต หร4อบ�คล กภาพแปรปรวนุบ�คล กภาพแปรปรวนุ

• • โรคประสุาทโรคประสุาท • • โรคประสุาทโรคประสุาท

• • โรคจิ ตโรคจิ ต • • โรคจิ ตโรคจิ ต

ประเภทของความผ ดปกต ทางประเภทของความผ ดปกต ทางจิ ตจิ ต

๑. บ�คล กภาพไม.เหม4อนุบ�คคลปกต ๑. บ�คล กภาพไม.เหม4อนุบ�คคลปกต ๒. บ�คล กภาพเพ!อฝ?นุ และอารมณ์�ร�นุแรง๒. บ�คล กภาพเพ!อฝ?นุ และอารมณ์�ร�นุแรง๓. บ�คล กภาพว ตกก�งวลและหวาดกล�ว๓. บ�คล กภาพว ตกก�งวลและหวาดกล�ว

• บ�คล กภาพผ ดปกต หร4อบ�คล กภาพแปรปรวนุ

• บ�คล กภาพผ ดปกต หร4อบ�คล กภาพแปรปรวนุหมายถึ%ง หมายถึ%ง พฤต กรรมท��แสุดงออกอย.างไม.เหมาะสุม ไม.เหม4อนุคนุปกต หร4อจิากมาตรฐานุท��สุ�งคมก7าหนุด อาการจิะไม.แสุดงออกหากไม.ม�ความกดด�นุอย.างร�นุแรง แบ.งเป:นุ.

๑๑..๑ บ�คล กภาพแบบหวาดระแวงหร4อหลงผ ด ๑ บ�คล กภาพแบบหวาดระแวงหร4อหลงผ ด - หวาดระแวงกล�วคนุท7าร!าย ล�กลนุพร!อมจิะตอบโต!ท�นุท�๑๑..๒ บ�คล กภาพแบบเพ�6ยนุ ๒ บ�คล กภาพแบบเพ�6ยนุ - ม�อาการกระต�กของร.างกาย เพ!อเจิ!อ แต.งต�วประหลาด โกหกเก.ง ชิอบขย บตาถึ�� ๆ

๑๑..๓ บ�คล กภาพแบบจิ ตเภท๓ บ�คล กภาพแบบจิ ตเภท - ชิอบแยกต�วออกจิากสุ�งคม ไม.กล!าแสุดงออกทางอารมณ์�

๑. บ�คล กภาพไม.เหม4อนุบ�คคลปกต ๑. บ�คล กภาพไม.เหม4อนุบ�คคลปกต

๒. บ�คล กภาพเพ!อฝ?นุ และอารมณ์�ร�นุแรง ๒. บ�คล กภาพเพ!อฝ?นุ และอารมณ์�ร�นุแรง๒๒..๑ แบบอารมณ์�ไม.ม��นุคง ๑ แบบอารมณ์�ไม.ม��นุคง - - ม�กม�กเคร�ยดตลอดเวลา เม4�อม�ความกดด�นุม�กจิะม�อาการ ต ดอ.าง ก�ดเล'บ เด�Aยวเศร!า เด�Aยวร.างเร ง ๒๒..๒ แบบเร�ยกร!องเอาแต.ใจิ ๒ แบบเร�ยกร!องเอาแต.ใจิ - อ.อนุไหวไม.ม�ว�ฒ ภาวะ ชิอบให!คนุอ4�นุยกย.อง ๒๒..๓ แบบต.อต!านุสุ�งคม ๓ แบบต.อต!านุสุ�งคม - ชิอบฝBนุกฎระเบ�ยบ ชิอบละเม ดสุ ทธ ของคนุอ4�นุ มองโลกในุแง.ร!าย๒๒..๔ บ�คล กภาพเห'นุตนุด�เด.นุ ๔ บ�คล กภาพเห'นุตนุด�เด.นุ - หย �ง ถึ4อต�ว ข�6อ จิฉา

๓. บ�คล กภาพจิ ตว ตกก�งวล และหวาดกล�ว ๓. บ�คล กภาพจิ ตว ตกก�งวล และหวาดกล�ว๓๓..๑ แบบม�ปมด!อย ๑ แบบม�ปมด!อย - แสุดงได! ๒ ล�กษณ์ะ ค4อ ๑. ถึ.อมต�ว ชิอบเด นุก!มหนุ!า กระสุ�บสุ.าย ๒. ต�วเป:นุหล�ก ก!าวร!าว ข.มข3.๓๓..๒ แบบพ%�งพาผ3!อ4�นุ ๒ แบบพ%�งพาผ3!อ4�นุ - ขาดความเชิ4�อม��นุในุตนุเอง พ%�งตนุเองไม.ได! ต!องการได!ร�บการด3แลเอาใจิ ถึ!าร�นุแรงมากอาจิเป:นุโรคประสุาทได!๓๓..๓ แบบสุมยอมและก!าวร!าว ๓ แบบสุมยอมและก!าวร!าว - เจิ!าระเบ�ยบ ต!องการความสุมบ3รณ์�แบบ ม�กไม.แสุดงออกถึ%งความนุ�.มนุวลและอ.อนุโยนุ

เป:นุโรคท��ม�พ46นุฐานุมาจิากความข�ดแย!ง และความว ตกก�งวล แบ.งออกเป:นุ๑๑. . ชินุ ดว ตกก�งวล ชินุ ดว ตกก�งวล - - ม�ล�กษณ์ะเด.นุค4อม�กว ตกก�งวลก�บสุ �งท��ย�งไม.เก ดข%6นุแบบไม.สุมก�บความว ตกก�งวล ใชิ!กลว ธานุปFองก�นุตนุเองบ.อยจินุชิ นุ ม�อาการทางกายค3. เชิ.นุ เหง4�อมาก คล4�นุไสุ!๒๒. . ชินุ ดหวาดกล�ว ชินุ ดหวาดกล�ว -จิะม�อาการกล�วสุ �งของหร4อสุถึานุการณ์�อย.างใดอย.างหนุ%�ง โดยไม.ม�เหต�ผล เชิ.นุ กล�วท��สุ3ง กล�วท��โล.ง ๓๓. . ชินุ ดย76าค ดย76าท7า ชินุ ดย76าค ดย76าท7า - ค ดแต.เร4�องเด มซ่76า ๆ

• • โรคประสุาทโรคประสุาท • • โรคประสุาทโรคประสุาท

๔๔. . ชินุ ดฮิ สุท�เร�ย ชินุ ดฮิ สุท�เร�ย - เป:นุความเจิ'บปHวยทางร.างกาย ไม.สุามารถึตรวจิสุอบได!ถึ%งสุาเหต�ของอาการ เชิ.นุ ทหารท��อย3.ในุสุนุามรบท�กว�นุ อาจิเก ดเป:นุง.อยเนุ4�องจิากเขาร3!ว.าถึ!าเป:นุง.อยแล!วไม.ต!องรบ เม4�อออกจิากสุนุามรบจิะหาย แบ.งเป:นุ ๔.๑ อาการเก��ยวก�บการเคล4�อนุไหว เชิ.นุ กล!ามเนุ46ออ.อนุก7าล�ง กล!ามเนุ46อกระต�ก เป:นุต!นุ ๔.๒ อาการเก��ยวก�บการร�บความร3!สุ%ก โรคประสุาทชินุ ดฮิ สุท�เร�ยม�กม�ป?ญหาทางเพศเข!ามาเก��ยวข!อง และม�ความโนุ!มเอ�ยงท��จิะเร�ยกร!องความสุนุใจิจิากผ3!อ4�นุ ท7าให!ถึ3กเข!าใจิว.าเป:นุโรคขาดผ3!ชิายไม.ได! ซ่%�งเป:นุความเข!าใจิท��ไม.ถึ3กต!อง

๕๕. . โรคประสุาทชินุ ดซ่%มเศร!า โรคประสุาทชินุ ดซ่%มเศร!า - - ม�กม�อาการเศร!าโศกเสุ�ยใจิคงท��เป:นุเวลานุานุจิากการสุ3ญเสุ�ยสุ �งท��ร�ก ม�กม�อารมณ์�แปรปรวนุ๖๖. . โรคประสุาทชินุ ดอ�ปาทานุ โรคประสุาทชินุ ดอ�ปาทานุ - ม�กจิะค ดว.าตนุเองปHวยเป:นุโรคต.างๆ สุ.งผลต.อพฤต กรรมชิอบหาหมอ๘๘. . โรคประสุาทชินุ ดท!อแท! โรคประสุาทชินุ ดท!อแท! - ม�กแสุดงอาการอ.อนุเพล�ยหมดแรง ก นุไม.ได! ๙๙. . โรคประสุาทชินุ ดหลายบ�คล กภาพ โรคประสุาทชินุ ดหลายบ�คล กภาพ - ในุชิ.วงเวลาหนุ%�งอาจิแสุดงบ�คล กภาพแบบหนุ%�ง แล!วอาจิเปล��ยนุแปลงอย.างฉ�บพล�นุ ผ3!ปHวยจิะไม.สุามารถึจิ7าเหต�การณ์�ได!

เป:นุภาวะความผ ดปกต หร4อความแปรปรวนุทางจิ ต สุ3ญเสุ�ยความสุามารถึในุการร�บร3!ตนุเอง บ�คล กภาพม�การเปล��ยนุแปลงอย.างสุ 6นุเชิ งสุาเหต�ท��เป:นุสุาเหต�ท��เป:นุโรคจิ ตโรคจิ ต๑๑. . สุาเหต�ทางกาย สุาเหต�ทางกาย เก ดข%6นุเนุ4�องจิากสุมองหร4อระบบประสุาทสุ.วนุกลางได!ร�บความกระทบกระเท4อนุ๒๒. . สุาเหต�ทางจิ ตใจิ สุาเหต�ทางจิ ตใจิ เก ดข%6นุเนุ4�องจิากจิ ตใจิได!ร�บความกระทบกระเท4อนุอย.างร�นุแรง

๑. ชินุ ดจิ ตเภท ค4อ โรคจิ ตท��ม�ความค ดท��แปรปรวนุ ม� ๓ ล�กษณ์ะ ค4อ ๑.๑ จิ ตเภทท��เก��ยวก�บการเคล4�อนุไหว

๑.๒ จิ ตเภทชินุ ดเฉยเมย๑.๓ จิ ตเภทชินุ ดหลงผ ด

๒. ชินุ ดอารมณ์�แปรปรวนุ ม�อาการผ ดปกต ทางอารมณ์�อย.างร�นุแรง ซ่%มเศร!า บางรายต4�นุต�วมาก สุามารถึค�!มคล��งอาละวาด

ความเคร�ยดเป:นุภาวะความไม.สุมด�ลภายในุของบ�คคล เก ดจิากกระบวนุการร�บร3!หร4อประเม นุของบ�คคลต.อสุ �งเร!าท��เข!ามาในุประสุบการณ์�ว.า เป:นุสุ �งท��ค�กคามหร4ออ�นุตราย

ความเคร�ยดเป:นุความร3!สุ%กไม.พอใจิ ไม.สุบายใจิ เนุ4�องจิากบ�คคลประเม นุว.าสุ �งนุ�6นุเป:นุสุ �งท��ค�กคามจิ ตใจิ

ความเคร�ยดสุามารถึเก ดข%6นุได!ก�บบ�คคลท�กเพศท�กว�ย และเม4�อเก ดข%6นุแล!วจิะสุ.งผลกระทบต.อบ�คคลท�6งร.างกายและจิ ตใจิ

สุาเหต�และป?จิจิ�ยท��ท7าให!เก ดสุาเหต�และป?จิจิ�ยท��ท7าให!เก ดความเคร�ยดความเคร�ยด สุาเหต�และป?จิจิ�ยท��ท7าให!เก ดสุาเหต�และป?จิจิ�ยท��ท7าให!เก ดความเคร�ยดความเคร�ยด๑๑. . สุาเหต�แบบแบ.งตามท��มาของสุาเหต�แบบแบ.งตามท��มาของความเคร�ยดความเคร�ยด ๑.๑ ความเคร�ยดท��เก ดจิากการ

สุ3ญเสุ�ย ๑.๒ ความเคร�ยดท��เก ดจิากการได!ร�บอ�นุตรายหร4อเกรงว.าจิะได!ร�บอ�นุตราย ๑.๓ ความเคร�ยดท��เก ดจิากความค�บข!องใจิเนุ4�องมาจิากความต!องการของสุ�ญชิาต ญาณ์ไม.สุมปรารถึนุา

๒๒. . สุาเหต�ตามป?จิจิ�ยประกอบสุาเหต�ตามป?จิจิ�ยประกอบ

๒.๑ ป?จิจิ�ยด!านุองค�ประกอบของต�วบ�คคลประกอบด!วย ๒.๑.๑ บ�คล กภาพและค�ณ์ล�กษณ์ะประจิ7าต�วบ�คคลท��ม�ความเข!มแข'งในุจิ ตใจิจิะม�ความเคร�ยดได!ยากกว.า ค4อม�การควบค�ม ความม�.งม��นุ และการท!าทาย ๒.๑.๒ ล�กษณ์ะของอารมณ์�ทางด!านุลบหร4อบวก ๒.๑.๓ ประสุบการณ์�ในุอด�ต

๒.๒ ป?จิจิ�ยด!านุองค�ประกอบท��แวดล!อมต�วบ�คคล

๒.๒.๑ สุ �งแวดล!อมทางกายภาพ

๒.๒.๒ สุ �งแวดล!อมทางสุ�งคม

๒.๒.๓ สุภาพทางเศรษฐก จิ

๒.๒.๔ การเปล��ยนุแปลง

ผลของความเคร�ยดผลของความเคร�ยด

ความเคร�ยดก.อให!ความเคร�ยดก.อให!เก ดผลด!านุต.างๆ เก ดผลด!านุต.างๆ ค4อ ค4อ

๑. ด!านุร.างกาย๒. ด!านุจิ ตใจิและอารมณ์�๓. ด!านุความค ด๔. ด!านุพฤต กรรม๕. ด!านุสุ�งคม๖. ด!านุการท7างานุ๗. ด!านุเศรษฐก จิ๘. ด!านุการเจิ'บปHวยของร.างกาย

แนุวทางการจิ�ดการแนุวทางการจิ�ดการความเคร�ยดความเคร�ยด ๑ . การฝNกลมหายใจิ ๒ . การฝNกสุมาธ ๓ . การฝNกสุร!างจิ นุตนุาการ ๔ . ดนุตร�บ7าบ�ด ๕ . การนุวด ๖ . การฝNกผ.อนุคลายความเคร�ยดกล!ามเนุ46อ ๗ . การสุะกดจิ ตตนุเอง ๘ . การร�บประทานุอาหารคลายเคร�ยด

สุร�ปสุร�ปสุ�ขภาพจิ ต หมายถึ%ง สุภาพของจิ ตใจิท��

ม��นุคงเข!มแข'งพร!อมเผชิ ญป?ญหาด!วยป?ญญาและสุามารถึปร�บต�วได!อย.างม�ความสุ�ขก�บสุภาพแวดล!อมท��เปล��ยนุแปลงไปในุสุม�ยโบราณ์ บ�คคลท��เป:นุโรคจิ ตจิะถึ3กมองว.าเป:นุผลจิากการกระท7าของสุ �งเหนุ4อธรรมชิาต การร�กษาจิ%งเต'มไปด!วยการทาร�ณ์ เชิ.นุ การเจิาะกะโหลก ป?จิจิ�บ�นุเชิ4�อว.าโรคจิ ตเป:นุโรคชินุ ดหนุ%�ง จิ%งม�การร�กษาท��ม�มนุ�ษยธรรมเพ �มข%6นุ

• บ�คคลท��ม�สุ�ขภาพจิ ตด�จิะม�การเข!าใจิตนุเองและแสุดงออกทางสุ�งคมอย.างเหมาะสุม

• สุาเหต�ท��บ�คคลเก ดป?ญหาทางสุ�ขภาพจิ ตเก ดจิากต�วบ�คคลและสุ �งแวดล!อม

• ความผ ดปกต ทางจิ ตเก ดจิากบ�คล กภาพผ ดปกต โรคประสุาทและโรคจิ ต

ความเคร�ยดและการจิ�ดการความเคร�ยด ความเคร�ยด ค4อ สุภาวะความไม.สุมด�ลของบ�คคลต.อสุภาวะทางอารมณ์�ท��เก ดข%6นุ โดยม�สุาเหต�มาจิากการสุ3ญเสุ�ย การได!ร�บอ�นุตรายหร4อเกรงว.าจิะได!ร�บอ�นุตราย ความค�บข!องใจิ ความเคร�ยดสุ.งผลต.อบ�คคลท�6งทางร.ายกาย จิ ตใจิ อารมณ์� พฤต กรรม สุ�งคม การท7างานุ เศรษฐก จิ รวมถึ%งการเจิ'บปHวยของโรคบางโรค

การจิ�ดการความเคร�ยดสุามารถึท7าได!หลายว ธ� เชิ.นุ การฝNกลมหายใจิ การฝNกสุมาธ ดนุตร�บ7าบ�ด การนุวด เป:นุต!นุ