8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi
description
Transcript of 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi
![Page 1: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/1.jpg)
8. Kafli Flekarek og 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandieldvirkni á Íslandi
8. Kafli Flekarek og 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandieldvirkni á Íslandi
![Page 2: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/2.jpg)
8.1 Möttulstrókurinn undir 8.1 Möttulstrókurinn undir ÍslandiÍslandi
• Fyrir meira en 200 milljónum ára byrjaði Atlantshafið að myndast
• Opnaðist frá suðri til norðurs• Fyrir um 100 milljónum ára var kominn
möttulstrókur – heitur reitur á þeim stað sem Ísland er nú. Í framhaldi af því opnaðist N-Atlantshafið.
• Leifar gamalla flekaskila milli Grænlands og Labradors
![Page 3: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/3.jpg)
Blágrýtishraun í N-AtlantshafiBlágrýtishraun í N-Atlantshafi
Hraunlög (úr blágrýti) við N-Atlantshaf. Lögin á Grænlandi og Bretlandseyjum eru frá þeim tíma er þessi lönd lágu saman.
![Page 4: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/4.jpg)
Upphleðsla ÍslandsUpphleðsla Íslands
![Page 5: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/5.jpg)
Myndun ÍslandsMyndun Íslands
• Ísland byggist upp á mótum tveggja “færibanda” úr hafsbotnsskorpu.
• Á mótum færibandanna bætist stöðugt við hraunlögum.
• Hraunlögin verða eldri eftir því sem fjær dregur miðju landsins.
• Elsta berg á Íslandi rúmlega 15 millj. ára
![Page 6: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/6.jpg)
8.2 Eldvirkni á flekaskilum8.2 Eldvirkni á flekaskilum• Rekbelti og gosbelti. Eldvirku svæðin á Íslandi.
![Page 7: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/7.jpg)
Rek- og gosbelti á Íslandi Rek- og gosbelti á Íslandi
![Page 8: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/8.jpg)
GliðnunarbeltiGliðnunarbelti
![Page 9: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/9.jpg)
![Page 10: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/10.jpg)
![Page 11: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/11.jpg)
Gliðnun og brotalínurGliðnun og brotalínur
• Stóru jarðskorpuflekarnir á Íslandi, Ameríkuflekinn og Evrasíuflekinn, gliðna sundur um tæpa 2 cm á ári.
• Landsig er algengt þar sem gliðnun á sér stað. Þegar hreyfing verður á bergi er talað um misgengi.
![Page 12: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/12.jpg)
![Page 13: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/13.jpg)
MisgengiMisgengi
Siggengi í Ódáðahrauni.
![Page 14: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/14.jpg)
SiggengiSiggengi
![Page 15: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/15.jpg)
Jarðskjálftar á ÍslandiJarðskjálftar á Íslandi
• Sterkustu jarðskjálftar verða á sniðgengum flekamörkum, þar sem tveir flekar nuddast saman. Á Íslandi eru tvö sniðgeng flekamörk. Á norðurlandi frá Öxarfirði vestur að Kolbeinsey, en hitt er á suðurlandsundirlendinu.
![Page 16: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/16.jpg)
EldstöðvakerfiEldstöðvakerfi
• Eldstöðvakerfin á Íslandi raða sér í ákveðið mynstur með brotalínu, siggengjum og sigdölum eftir gosbeltinu. Oftast er mest eldvirknin nálægt miðju sprungukerfinu. Svona eldstöðvakerfi eru kölluð Megineldstöðvar.
• Þróun megineldstöðva ræðst oft af aldri hennar. Stundum getur myndast eldkeilur, sem geta síðan hrunið saman og myndað öskjur.
![Page 17: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/17.jpg)
Gliðnun í KröflueldumGliðnun í Kröflueldum
Í Kröflueldum mældist allt að 8 m gliðnun eftir 250 ára kyrrstöðu.
![Page 18: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/18.jpg)
EldstöðvakerfiEldstöðvakerfi
Kort af tveimur eldstöðvakerfum.
![Page 19: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/19.jpg)
EldstöðvakerfiEldstöðvakerfi
Þrír möguleikar virðast vera fyrir hendi þegar kvika í eldstöðvakerfi berst frá kvikuuppsprettu og í átt til yfirborðs.
![Page 20: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/20.jpg)
Eldstöðvakerfi frh.Eldstöðvakerfi frh.
1. Kvikan getur leitað út í sprungur, og ýmist storknað neðanjarðar eða borist upp á yfirborð í eldgosi á sprungu.
2. Kvikan streymir út í sprungur úr kvikuhólfinu eftir að hún hefur verið þar einhvern tíma, og efnasamsetning hennar breyst.
3. Kvikan safnast fyrir í kvikuhólfi í megineldstöð. Kvikuhólfið getur síðan tæmst, t.d. í stórgosi.
![Page 21: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/21.jpg)
Þróun Þróun megineldstöðvarmegineldstöðvar
![Page 22: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/22.jpg)
Þróun eldkeiluÞróun eldkeilu
Gjósandi eldkeilaMeð kvikuhólfi undir
AskjaEldkeila sem Hefur sigið ofanÍ tæmt kvikuhólf
![Page 23: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/23.jpg)
SnæfellsjökullSnæfellsjökull
Snæfellsjökull. Ung megineldstöð, oft nefnd eldkeila.
![Page 24: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/24.jpg)
HeklaHekla
![Page 25: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/25.jpg)
Askja í DyngjufjöllumAskja í Dyngjufjöllum
Askja í Dyngjufjöllum með tveimur augljósum öskjum. Öskjuvatn, sem er 11 km2, myndaðist í kjölfar mikils goss árið 1875.
![Page 26: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/26.jpg)
Víti við ÖskjuvatnVíti við Öskjuvatn
![Page 27: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/27.jpg)
LúdentsborgirLúdentsborgir
Lúdentsborgir mynduðust við eldgos á sprungu.
![Page 28: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/28.jpg)
LúdentsborgirLúdentsborgir
![Page 29: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/29.jpg)
DyngjurDyngjur• Flatir hraunskildir myndaðir úr þunnfljótandi
basískri (lítið af kísil) kviku.• Finnast aðeins á heitum reitum á
hafsbotnsskorpu eins og á Íslandi og Hawaií.• Stærsta dyngja jarðarinnar er eldfjallið Mauna
Loa á Hawaií, rís af 5000 m dýpi af hafsbotni upp í 4000 m hæð yfir sjávarmáli
• Dæmigerð dyngja er fjallið Skjaldbreiður, með kringlóttan gíg í toppinn og lítill halli í hlíðum þess.
• Hraunhellar eru algengar í hraunum sem renna frá dyngjum
Vefsíða með völdum myndum frá Hawaií
![Page 30: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/30.jpg)
SkjaldbreiðurSkjaldbreiður
Skjaldbreiður. Dæmigerð dyngja og sú stærsta hér á landi.
![Page 31: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/31.jpg)
MóbergsstaparMóbergsstapar
• Þegar dyngjugos verða undir jökli hlaðast gosefnin í geil sem gosið bræðir í jökulinn. Skoran fyllist smám saman af bólstrabergi eða gjósku. Slík fjöll nefnast móbergsfjöll.
• Ef gosið hefur hlaðist upp fyrir jökulbrúnina byrjar að myndast hraun. Slík fjöll nefnast móbergsstapar.
![Page 32: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/32.jpg)
Myndun móbergsstapa.
A) Bólstraberg myndast í vatninu í jökulgeilinni.
B) Skriður í hlíðum bólstrabergsbingsins mynda bólstrabrotaberg.
C) Glerkennd gjóska myndast í þeytigosi í grunnu vatni.
D) Hraun rennur út yfir skálaga bólstrabergslög og myndar hraunhettu.
![Page 33: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/33.jpg)
HerðubreiðHerðubreið
Herðubreið er móbergsstapi.
![Page 34: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/34.jpg)
Belgjarfjall í MývatnssveitBelgjarfjall í Mývatnssveit
Belgjarfjall hefur myndast við gos undir jökli en gosinu hefur lokið áður en það náði upp úr jöklinum þannig að hraun gæti farið að renna.
![Page 35: 8. Kafli Flekarek og eldvirkni á Íslandi](https://reader033.fdocuments.net/reader033/viewer/2022061511/56815b1c550346895dc8d080/html5/thumbnails/35.jpg)
Jörundur á MývatnsöræfumJörundur á Mývatnsöræfum
Móbergshryggur