วารสารกรมวิทยาศาสตร์บริการ ปีที่ 60...

ปท 60 ฉบบท 190 • กนยายน 2555

กรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

DEPARTMENT OF SCIENCE SERVICE, MINISTRY OF SCIENCE AND TECHNOLOGY

กรมวทยาศาสตรบรการว า ร ส า ร

กนยายน2555

ISBN

085

7-76

17

www.dss.go.th

บก. ทกทาย สวสดคะ...ผอานวานสารกรมวทยาศาสตรบรการทกทาน ฉบบนเปนฉบบสงทายของป 2555 ซงคอลมน

People in Focus ดฉนไดฝากแนวคดในการท�างานในฐานะนกวทยาศาสตรทไดผลกดนงานดานการรบรอง

ระบบงานหองปฏบตการดวยขอมล ความเคลอนไหวแวดวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ผลงานกจกรรมของ

กรมวทยาศาสตรบรการและขาวสารทนาสนใจหลากหลายเหมอนเดม

เปดเลมดวยคอลมน วศ. วนน พบกบเรองราวของ ศนยทดสอบสงแวดลอม : เพอสงเสรมการทดสอบ

เกยวของกบคณภาพน�าในสงแวดลอมเพอตอบสนองตอความตองการผขอรบบรการ คอลมนสรรสาระมเรองราว

หลากหลายเชนวศ.รวมผลกดนวธทดสอบน�าปลาไทยสมาตรฐานโคเดกซการทดสอบสภาพน�าความรอนของฉนวน

กนความรอนคอมโพสทไนโตรเจนตอสงแวดลอมรวมถงเรองราวเกรดความรวทยาศาสตรจลนทรยเทคโนโลยเพอ

การปรบปรงดน Science สไตลสนก เชญชวนผอานทกทานรวมตอบปญหาในมมมองทยดหยนไมยดตดอยกบ

ความเขาใจเดมๆฝกทกษะความคดไปกบเกมอกษรไขว

ปดทายดวย ขาวสารกจกรรม DSS. News รายงานบรการวชาการดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอ

สงคมไทยผานภาพขาวกจกรรมและขาวประชาสมพนธงานของกรมวทยาศาสตรบรการ

ดรณวชราเรองวทย

บรรณาธการ

วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ ปท 60 ฉบบท 190 2 Department of Science Service

วศ. วนน

แกพช ไดแก N P K เพอยนยนความปลอดภยของผลผลต

ทางการเกษตรเพอการสงออกลดการกดกนทางการคาใน

ตางประเทศ

2. บรการวเคราะหทดสอบคณภาพน�าเสยน�าทงกบ

ผลกระทบสงแวดลอมเชนความกดอากาศอณหภมเปนตน

3. บรการวเคราะหทดสอบคณภาพน�าทางจลชววทยา

กบผลกระทบสงแวดลอมเชนน�าดม-น�าใชเปนตน

4. บรการวเคราะหทดสอบมลพษทางอากาศจากโรงงาน

อตสาหกรรม สภาพแวดลอมในการท�างาน คณภาพอากาศ

ภายในอาคารและคณภาพอากาศในบรรยากาศ

นอกจากนยงใหค�าปรกษาบรการหลกสตรดานสงแวดลอม

ทงสถาบนศกษา หนวยงานภาครฐ ภาคเอกชนผ ผลต

ผประกอบการ ผน�าเขาหรอสงออกสนคา และผสนใจทวไป

รวมทงมบคลากรและอปกรณเครองมอ พรอมใหบรการ

ซ งห องปฏบตการได รบการรบรองความสามารถของ

หองปฏบตการทดสอบระบบISO/IEC17025ในรายการน�าเสย

น�าทง6รายการและไดยนขอขยายขอบขายการรบรองซงไดรบ

การตรวจประเมนแลวอก5รายการซงครอบคลมทงน�าเสย

น�าทง อากาศ โดยทยงไมมหนวยงานใดทไดรบการรบรอง

ครบทกดานและในอนาคตมเป าหมายจะขยายขอบขาย

การรบรองทงดานมลพษในกากอตสาหกรรมดนและจลนทรย

ในสงแวดลอมเพมเตมดวย

กรมวทยาศาสตรบรการ(วศ.)ไดตระหนกในความส�าคญ

การสงเสรมวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอยกระดบคณภาพ

ชวตและสงแวดลอมของประเทศ ซงจะเหนไดวาปจจบน

วทยาศาสตรและเทคโนโลยมความจ�าเปนตอวถการด�ารงชวต

ของมนษยและมล�าดบความส�าคญเพมมากขน การพฒนา

วทยาศาสตรและเทคโนโลยจะเอออ�านวยในดานการด�ารงชวต

ความเปนอยทสะดวกสบายอยางไรกตามการน�าวทยาศาสตร

และเทคโนโลยมาใชควรพจารณาความเหมาะสมและความสมดล

ตอธรรมชาตและสงแวดลอมเปนส�าคญดวย เปนการมองไป

ขางหนาอยางตระหนกรทจะด�ารงชวตอยคกบธรรมชาตอยาง

ยงยน

วศ.วนนไดน�าเรองราวการพฒนางานใหบรการวทยาศาสตร

และเทคโนโลยอกดานหนงทเปนการพฒนางานใหบรการ

วเคราะหทดสอบเกยวข องกบคณภาพน�าในสงแวดลอม

โดยไดพฒนาเปน“ศนยทดสอบสงแวดลอม”ขนเพอตอบสนอง

ตอความตองการผ ขอรบบรการทงจากภาคอตสาหกรรม

ภาคการศกษาและภาครฐอนๆ เชนกรมโรงงานอตสาหกรรม

องคการปกครองทองถนโดยศนยทดสอบสงแวดลอมไดเปด

ใหบรการดงน

1. บรการวเคราะหทดสอบคณภาพดนกบผลกระทบ

สงแวดลอม ไดแกทดสอบปรมาณสารปนเป อนจ�าพวกสาร

โลหะหนกปนเป อนในดนและปรมาณธาตอาหารทจ�าเปน

ศนยทดสอบสงแวดลอม

กบการบรการทดสอบครบวงจร

จตลดา คณกล *

_______________________________________________

* นกวชาการเผยแพรส�านกงานเลขานการกรมวศ.

วารสารกรมวทยาศาสตรบรการ ปท 60 ฉบบท 190 3Department of Science Service

People in focus

People in focus ฉบบนจะน�าทานผอานไปรจกกบผบรหารนกวทยาศาสตรของกรมวทยาศาสตรบรการ(วศ.)

อกทานหนงนางดรณวชราเรองวทยผอ�านวยการส�านกบรหารและรบรองหองปฏบตการผทสรางผลงานและทมเท

ใหกบการรบรองหองปฏบตการวามความรสกอยางไรกบผลงานทผานมา

จตลดา : การบรหารงานในส�านกบรหารและรบรองหองปฏบตการเปนอยางไรบาง

ผอ.ดรณ : ส�านกบรหารและรบรองหองปฏบตการใหบรการดานการรบรอง

ความสามารถหองปฏบตการทดสอบตามมาตรฐานISO/IEC17025โดยม

ขอบขายการรบรองความสามารถหองปฏบตการครอบคลมดานฟสกสเคม

และวทยาศาสตรชวภาพเชนน�าตาลและผลตภณฑน�าตาลอาหารภาชนะบรรจ

อาหารและวสดทเกยวของรองเทาและเครองหนงผลตภณฑกระดาษและ

วสดตางๆทเกยวของและอนๆและใหการรบรองความสามารถผจดโปรแกรม

การทดสอบความช�านาญหองปฏบตการตามมาตรฐาน ISO/IEC 17043

คลอบคลมใน3สาขาไดแกการทดสอบการทดสอบทางการแพทยและการ

สอบเทยบ

เรอง จตลดา คณกล */ ภาพ กตตคณ เบญโชตเดช **

สมภาษณ ผบรหาร ... ผบร.

___________________________________________________________

* นกวชาการเผยแพรส�านกงานเลขานการกรมวศ.** นกวชาการเผยแพรส�านกงานเลขานการกรมวศ.


People in focus

(MRA)ในปพ.ศ.2549และไดรบการลงนามยอมรบรวมกบ

APLACตอมาในปเดยวกนส�านกฯ ไดสมครเปนสมาชกของ

InternationalLaboratoryAccreditationCooperation

(ILAC)และไดรบการลงนามยอมรบรวมกบILACเชนเดยวกน

จตลดา : เมอพดถงการรบรองระบบงานหองปฏบตการ

อยากทราบวาส�านกบรหารและรบรองหองปฏบตการของ วศ.

จะเขาไปมบทบาทในประชาคมเศรษฐกจอาเซยนทจะเกดขน

ในป 2558 อยางไรบาง

ผอ.ดรณ : บทบาทของส�านกบรหารและรบรองหองปฏบต

การเขาไปมส วนรวมในครงนคอเราไดมความรวมมอกบ

หนวยรบรองของประเทศสงคโปรไดมการแลกเปลยนขอมล

เกยวกบหองปฏบตการและการสนบสนนซงกนและกนในเรอง

การใชผลการทดสอบจากหองปฏบตการทงหองปฏบตการท

ไดรบการรบรองในประเทศไทยหรอประเทศสงคโปรและยงม

การรวมมอกบประเทศมาเลเซยเวยดนามโดยไดจดการประชม

รวมกนปละครงเรยกวาการประชมMTVHarmonization

onAccreditation โดยในปทแลวไดมการประชมทประเทศไทย

รวมทงมการแลกเปลยนขอมลรวมกนดานการรบรองหองปฏบตการ

การจดโปรแกรมทดสอบความช�านาญหองปฏบตการ

จตลดา : ส�าหรบประชาชนและผประกอบการในประเทศ

มสวนเกยวของและไดรบประโยชนอยางไรบางจากการรบรอง

ระบบงานหองปฏบตการ

ผอ.ดรณ : ในสวนของผ ประกอบการ ผประกอบการและ

คคาเกดความเชอมนซงกนและกนลดตนทนคาใชจายในการ

ตรวจสอบซ�าลดคาใชจายและคาเสยเวลาในการกกเกบสนคา

นอกจากนส�านกฯยงมหนาท

ส�ารวจ รวบรวมขอมล และจดท�า

ฐ า น ข อ ม ล ห อ ง ป ฏ บ ต ก า ร ท า ง

วทยาศาสตรของประเทศ อกทงยง

สงเสรม พฒนาหองปฏบตการใหม

ความรเพอพฒนาระบบการบรหารงาน

คณภาพหองปฏบตการดวยการจดท�า

สอเผยแพรจดอบรม/สมมนาอกดวย

จตลดา :อยากจะขอให ผอ.ดรณ ไดเลาถงผลงาน ทภาคภมใจ

ตลอดระยะเวลาทผานมา

ผอ.ดรณ : สงทภมใจจะเปนงานดานการทดสอบในครงท

เปนคณะผแทนไทยไดเขารวมเปนคณะท�างานกบผเชยวชาญ

ดานยางของคณะกรรมการ ISO Technical Committee

45Rubberandrubberproductsไดมสวนชวยกนจดท�า

มาตรฐานการวเคราะหหาปรมาณโปรตนจากถงมอยางทางการ

แพทยจนส�าเรจเปนมาตรฐานISO11243Medicalgloves

madefromNaturalRubber latex-Determinationof

waterextractableproteinusingthemodifiedLowry

method ซงผลงานมาจากการทเราไดลงมอวเคราะหแลว

น�าขอมลและปญหาทพบเขาพจารณารวมกนในทประชม

ใชระยะเวลาพจารณาหลายปทเดยวกวามาตรฐานISOstandards

ฉบบนจะประกาศออกมาใชไดและในชวงเวลานนวศ.กเปน

หองปฏบตการเดยวทสามารถทดสอบรายการนไดคะ

อกดานหนงทภมใจเปนดานการรบรองหองปฏบตการ

ไดมโอกาสรวมจดท�าเอกสารส�าหรบใชในการรบรองและเอกสาร

ระบบคณภาพของหนวยรบรองตามขอก�าหนดของมาตรฐาน

ISO/IEC17011และขอก�าหนดของAsiaPacific Laboratory

AccreditationCooperation(APLAC)เพอใชในการท�างาน

รบรองหองปฏบตการและเพอสมครเปนสมาชกของAPLAC

และยนขอการประเมน(Peerevaluation)เพอการยอมรบรวม

รวมทงเปนหวหนาผ ประเมนคนหนงในการตรวจประเมน

(assessment)หองปฏบตการใหแกAPLACEvaluatorเพอ

เฝาดการท�างานในการตรวจประเมนซงในทสดส�านกบรหาร

และรบรองหองปฏบตการ วศ. กไดผานการพจารณาจากท

ประชมของ APLAMutual Recognition Arrangement


People in focus

อยากจะถายทอดและฝากไวใหชาว วศ.ร นหลงคอเมอ วศ.

ไดใหโอกาสมาท�างานตรงนตลอดชวงการท�างานทผานมา

พจงทมเทกบการท�างานมากอกทงมความโชคดทไดผรวมงานทด

พจงอยากใหนองๆไดมความสขในการท�างานจงไดปรบปรงทง

สถานทรวมถงวธท�างานใหสะดวกและมประสทธภาพมากขน

และเพอใหผลงานออกมาดนองๆควรท�างานดวยใจรกและ

มความใสใจในงานทท�าหมนศกษาหาความรเพมเตมไมควร

เกยงงานเพราะงานใหมงานยากนนแหละทจะท�าใหเราเกง

คดเสมอวาเราท�าไดส�าหรบผลตอบแทนอยาตงไวสงนกจะได

ไมผดหวงและใหคดวาถาเราท�างานดสกวนเราจะไดรบผลตอบแทน

อยางนอยผใชบรการของเราตองประทบใจในตวเราคะซงพ

คดวาเปนสงตอบแทนทมคาอยางเชนทผานมาเคยมผ มา

ขอรบบรการทวศ. เปนชายหนมนกเรยนนอกเขาบอก

วาประทบใจขาราชการไทยทบรการเขาอยางดและเปน

สงทเขาไดรบครงแรกจากการตดตอสถานทราชการ

เมอตองรอผลการตรวจสอบซ�าลดปญหาการกดกนทางการคา

ซงการซอขายสนคาทจะเปนไปอยางเสรในป2558เมอมการ

เป ดประชาคมอาเซยน สนคาทมการเคลอนทอย างเสร

ในกลมอาเซยนจะตองผานการตรวจสอบรบรองจากหองปฏบตการ

ทไดรบการรบรองความสามารถISO/IEC17025แลวเทานน

นอกจากนประชาชนในฐานะลกคาหรอผบรโภคจะท�าใหเกด

ความมนใจในการเลอกซอสนคาอปโภคและบรโภคทไดรบ

การตรวจสอบจากหองปฏบตการทไดรบการรบรองวาผลทดสอบ

เชอถอได

จตลดา :ในการรบราชการกวา 40 ปท วศ. ผอ.มความประทบใจ

อยางไรบาง

ผอ.ดรณ : วศ.เปนหนวยงานทใหโอกาสแกขาราชการในการ

แสวงหาความรและประสบการณดานวชาการตางๆทงในประเทศ

และตางประเทศรวมทงเปนหนวยงานทมความโปรงใสบคลากร

ท�างานอยางซอสตยและท�างานไดอยางอสระไมมความกดดน

สงเสรมใหทผานมาพสามารถท�างานไดอยางมความสข สงท


สรร สาระ

การทผผลตน�าปลาแตละประเทศก�าหนดมาตรฐานและคณภาพ

น�าปลาแตกตางกนท�าใหมปญหาในการซอขาย

คณะกรรมาธการโครงการมาตรฐานอาหารระหวาง

ประเทศ(CodexAlimentariusCommission,CAC)จงใหมการ

จดท�ามาตรฐานน�าปลาFISHSAUCE:CODEXSTAN302-2011

เพ อช วยยกระดบคณภาพน� าปลาทผลตจากท ว โลกให ใช

เกณฑมาตรฐานแนวเดยวกนและเพอประโยชนในการคาระหวาง

ประเทศ

กฎหมายอาหาร และความส�าคญของมาตรฐานอาหาร โคเดกซอลเมนทาเรยส (Codex Alimentarius

Commission,CAC)มาจากภาษาลาตนหมายถงกฎหมาย

อาหารหรอ Code องค การอาหารและเกษตรแห ง

สหประชาชาต(FoodandAgriculturalOrganizationof

theUnitedNations,FAO)และองคการอนามยโลก(World

HealthOrganization,WHO) เมอปค.ศ.1963ไดกอตง

คณะกรรมาธการโครงการมาตรฐานอาหารระหวางประเทศหรอ

เรยกยอวาโคเดกซเพอก�าหนดมาตรฐานอาหารหลกปฏบตและ

มาตรฐานการปฏบตงานโดยมเปาหมายเพอคมครองสขภาพ

ผบรโภคและสรางความเปนธรรมทางการคาระหวางประเทศ

ปจจบนโคเดกซมสมาชกมากกวา180ราย

คณะกรรมาธการโคเดกซประกอบดวยผแทนจากประเทศ

สมาชกทกประเทศเพอท�าหนาทในการบรหารคณะกรรมการ

สาขา (Codex Committee) เรองทวไป 9 สาขา ไดแก

หลกการทวไป(GeneralPrinciples)วตถเจอปนอาหาร(Food

Additives)สารปนเปอน(Contaminants)สขลกษณะอาหาร

(FoodHygiene)ฉลากอาหาร(FoodLabeling)วธวเคราะห

และชกตวอยาง (MethodsofAnalysis andSampling)

สารพษตกคาง(PesticideResidues)ยาสตวตกคาง(Residues

ofVeterinaryDrugsinFoods)และระบบตรวจสอบและ

การออกใบรบรองสนคาน�าเขาและสงออก (Food Import

น�าปลาเปนผลผลตของการถนอมอาหารโดยกระบวนการ

หมกปลาน�าเคมหรอปลาน�าจดทงตวกบเกลอแกงเปนเวลา

ไมต�ากวา1ปค�าเรยกของ“น�าปลา”ในภาษาอนเชนketjap-ikan–

อนโดนเชย nuocmam-เวยดนาม patis-ฟลปปนส และ

yulu-จนเปนตนอาหารไทยสวนใหญปรงรสดวยน�าปลาเชน

น�าพรก แกง พลา ย�า ตมย�า โดยเฉพาะตมย�าก ง สมต�า

และแกงมสมนทชาวตางชาตทวโลกชนชอบลวนมน�าปลาเปน

เครองปรงรสส�าคญทขาดไมได ผลการส�ารวจพบวาคนไทย

บรโภคน�าปลาโดยเฉลย17-20มลลลตรตอวนปจจบนการ

ผลตน�าปลาภายในประเทศไทยมมลคาราว6,000ลานบาท

และสามารถสงออกมากกวา60ประเทศทวโลกตลาดหลกคอ

สหรฐอเมรกาออสเตรเลยและสหภาพยโรปสถตการสงออก

ตงแตปพ.ศ.2538-2551เพมขนอยางตอเนองจาก400ลานบาท

ตอปสงขนเปน1,000ลานบาทตอป

การเตบโตของอตสาหกรรมน�าปลาทขยายตวเพมขน

ในรอบ 10 กวาปทผ านมาเนองจากมความนยมบรโภค

อาหารไทยและมชาวเอเชยอาศยอย ในตางประเทศเพมขน

ประเทศไทยเปนผสงออกรายใหญทสดในตลาดโลกไดก�าหนด

มาตรฐานการผลตและมาตรฐานคณภาพผลตภณฑน�าปลา

โดยกระทรวงสาธารณสขออกประกาศฉบบท203พ.ศ.2543

(ยกเลกประกาศฉบบท118พ.ศ.2532)และส�านกงานมาตรฐาน

ผลตภณฑอตสาหกรรมกระทรวงอตสาหกรรมมอก.3-2526

บงอร บญช *ยทธภม สมพนธารกษ **

วศ. รวมผลกดนวธทดสอบน�าปลาไทยสมาตรฐานโคเดกซ

__________________________________________________ *นกวทยาศาสตรช�านาญการพเศษโครงการวทยาศาสตรชวภาพวศ. ** นกวทยาศาสตรปฏบตการโครงการวทยาศาสตรชวภาพวศ.

มลคาการสงออกน�าปลาของไทยป 2538-2551

ป 2538 ป 2539 ป 2540 ป 2541 ป 2548 ป 2551

มลคาสงออก ลานบาท฿ 1,200฿ 1,000฿ 800฿ 800฿ 400฿ 200฿ 0



ใหการสนบสนน มาตรฐาน CODEX STAN 302-2011

คณะกรรมาธการCACใหการรบรองเมอเดอนกรกฎาคมปพ.ศ.

2554เปนมาตรฐานของน�าปลาแททเกดจากการหมกปลาทงตว

และเกลอซงไมครอบคลมถงน�าปลาทเรงหมกดวยกรดอนนทรยอนๆ

โดยมเกณฑส�าคญคอคาไนโตรเจนทงหมดไมนอยกวา10กรม

ตอลตรคาไนโตรเจนจากกรดอะมโนไมนอยกวารอยละ40ของ

ไนโตรเจนทงหมดเกลอไมนอยกวา200กรมตอลตรความเปน

กรด-เบส5.0-6.5และฮสตามนไมเกน40มลลกรมตอ100กรม

เนองจากวธทดสอบคาไนโตรเจนจากกรดอะมโนทระบ

ในมาตรฐานดงกลาวเปนวธทไมเปนปจจบน คณะกรรมการ

พจารณามาตรฐานอาหารระหวางประเทศสาขาวธวเคราะห

และชกตวอยางของประเทศไทยไดรวบรวมขอมลและขอคดเหน

เสนอตอคณะกรรมการสาขาวธวเคราะหและชกตวอยางCCMAS

เพอใหการรบรองวธวเคราะหของเกณฑคณภาพการวเคราะห

คาไนโตรเจนจากกรดอะมโนในมาตรฐานก�าหนดไว2วธประเทศไทย

เสนอใหปรบใชวธเปนAOAC920.04แทนAOAC2.066

และใชวธAOAC920.03แทนAOAC2.065เนองจากมการ

ปรบปรงใหมและเปนวธตามมาตรฐานน�าปลาของประเทศไทย

ทใชในปจจบน โดยไดน�าเสนอผลการทดสอบวธวเคราะห

ไนโตรเจนจากกรดอะมโน ฟอรมลดไฮดไนโตรเจน และ

แอมโมเนยคลไนโตรเจนของน�าปลาพนเมองของไทยจ�านวน

6ตวอยางๆละ10ครงโดยกรมวทยาศาสตรบรการท�าหนาท

เปนหนวยทดสอบเพอเปนขอมลประกอบการประชมพจารณา

รบรองวธวเคราะหของคณะกรรมการสาขาวธวเคราะหและ

ชกตวอยางCCMASในการประชมครงท33ณกรงบดาเปสต

สหพนธรฐฮงการ ทประชมคณะกรรมการฯ CCMAS ให

การยอมรบและรบรองใหวธAOAC920.04และAOAC920.03

เปนวธหาคาไนโตรเจนจากกรดอะมโนของน�าปลาในมาตรฐาน

CODEXSTAN302-2011

กรมวทยาศาสตรบรการและหนวยงานทเกยวของภายใน

ประเทศไทยไดประสานรวมมอกนผลกดนใหคณะกรรมการ

CCMAS มมตเหนชอบและรบรองวธทดสอบไนโตรเจนจาก

กรดอะมโนของน�าปลาทประเทศไทยเสนอจนเปนผลส�าเรจ

ซงเปนประโยชนตอการสงออกน�าปลาของประเทศไทยเนองจาก

สรางความไดเปรยบในเวทการคาระหวางประเทศโดยสนคาไทย

มคณภาพและผานการตรวจสอบดวยวธมาตรฐานของประเทศท

สอดคลองกบมาตรฐานสากลของโคเดกซ

and Export Inspection and Certification Systems)

คณะกรรมการสาขาดานสนคาอาหาร12สาขาคณะกรรมการ

เฉพาะกจ3คณะและคณะกรรมการประสานงานกลมภมภาค

5กลมโคเดกซเอกสารทางวชาการไดจดท�าเผยแพรทวไปและ

สามารถเขาถงไดจากwww.codexalimentarius.org

องคการการคาโลก (WorldTradeOrganization-

WTO)ใหการยอมรบมาตรฐานโคเดกซและใชเปนมาตรการ

ทจะเปนขอตดสนในกรณทเกดขอพพาททางการคาระหวาง

ประเทศส�าหรบประเทศไทยส�านกมาตรฐานสนคาเกษตร

และอาหารแหงชาตกระทรวงเกษตรและสหกรณท�าหนาท

เปนผแทนไทยและหนวยงานกลางในการประสานกบโคเดกซ

(Codex Contact Point) เปนผประสานความรวมมอจาก

หนวยงานทเกยวของและผมสวนไดสวนเสย เพอหาขอสรป

เหตผลในการโตแยงหรอยอมรบมาตรฐานอาหารนนและเพอ

รกษาผลประโยชนของประเทศพจารณารางมาตรฐานอาหาร

ระหวางประเทศนอกจากนยงพจารณาผลกดนและสงเสรม

การก�าหนดมาตรฐานของโคเดกซใหสอดคลองตามมาตรฐาน

ของประเทศไทยดวย มาตรฐานอาหารของโคเดกซชวยให

ผบรโภคปลอดภยและการซอขายสนคาระหวางประเทศและ

ระดบภมภาคมความชอบธรรมและปองกนการหลอกลวง

เนองจากอางองเกณฑมาตรฐานเดยวกนทวโลก

มาตรฐานโคเดกซใหความส�าคญเปนอยางมากในการน�า

ขอมลวทยาศาสตรมาใชเปนหลก ฐานประกอบการก�าหนด

มาตรฐาน การตดสนใจใดๆ ในเรองมาตรฐานอาหารตองม

ความถกตองตามวธวเคราะห รวมถงการทบทวนขอมลท

เกยวของทงหมดเพอใชประกนคณภาพและความปลอดภย

ในอาหารโดยเฉพาะการตดสนดานสขอนามยและความปลอดภย

โคเดกซจะใชขอมลของการประเมนความเสยง(riskassessment)

และการจดการความเสยง(riskmanagement)อยางเหมาะสม

กบสภาพการณนนๆรวมถงมการจดท�าเอกสารทมความโปรงใส

เอกสารทางวชาการของโคเดกซเผยแพรทวไปและสามารถเขาถง

ไดจากwww.codexalimentarius.org

มาตรฐานน�าปลาโคเดกซ คณะกรรมการสาขาสตว น�าและผลตภณฑสตว น�า

(CodexCommitteeon Fish and Fishery Products,

CCFFW)ของโคเดกซมมตใหประเทศไทยและเวยดนามจดท�า

รางมาตรฐานน�าปลาโดยมผแทนของจนเยอรมนและอนโดนเซย



เอกสารอางอง

ส�านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม.มาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมน�าปลาพนเมอง. มอก.3-2526.

พระราชบญญตอาหารพ.ศ.2522พรอมกฎกระทรวงและประกาศกระทรวงสาธารณสข(ฉบบปรบปรงป2551).ประกาศกระทรวง

สาธารณสขฉบบท203,พ.ศ.2543.เรองน�าปลา.213-215

โครงการมาตรฐานอาหารระหวางประเทศ(JointFAO/WHOFoodStandardProgramme).[ออนไลน].[อางถงวนท3กรกฎาคม

2555].เขาถงจาก:http://www.acfs.go.th/km/idex.php.

องคการ/กฎระเบยบความปลอดภยอาหารของไทยและตางประเทศ.[ออนไลน][อางถงวนท3กรกฎาคม2555].

เขาถงจาก:http://www.acfs.go.th/km/idex.

CodexAlimentarius-InternationalFoodStandard.[ออนไลน].[อางถงวนท3กรกฎาคม2555].เขาถงจาก:

http://www.acfs.go.th/km/idex.php.

Codexmeeting33rdCodexCommitteeonMethodsofAnalysisandSampling.[ออนไลน].[อางถงวนท27มถนายน

2555].เขาถงจาก:http://www.codexalimentarius.org/.

CodexAlimentarius-InternationalFoodStandard.CodexStan302-2011Standardforfishsauce.[ออนไลน].

[อางถงวนท23กรกฎาคม2555].เขาถงจาก:http://www.codexalimentarius.org/.



กบวสดทเปนของแขงเมอวสดไดรบพลงงานความรอนอะตอม

ทไดรบความรอนจะเกดการสนสะเทอนและชนกบอะตอมท

อยขางๆท�าใหเกดการถายเทพลงงานใหกบอะตอมทอยตด

กนตอกนไปเรอยๆ โดยทอนภาคจะไมเคลอนทแตพลงงาน

ความรอนเคลอนท ดงแสดงในรปท 1 วสดทมโครงสราง

โมเลกลเรยงตวชดกนการถายเทพลงงานความรอนระหวาง

โมเลกลท�าไดงายกวาวสดทมโครงสรางโมเลกลเรยงตวหางกน

วสดทมความสามารถน�าความรอนไดด เรยกวาตวน�าความ

รอนเชนเงนทองแดงสวนวสดทน�าความรอนไดต�าเรยกวา

ฉนวนกนความรอนเชนฉนวนใยแกวฉนวนโฟมและฉนวน

กนความรอนคอมโพสท(Compositeinsulationmaterials)

เปนตน

ฉนวนกนความรอนสามารถชวยปองกนการสงผาน

พลงงานความรอนจากดานหนงไปอกดานหนง ซงควรจะ

เปนวสดทเบา ประกอบดวยฟองอากาศหรอรพรนเลก ๆ

จ�านวนมาก มคณสมบตในการกกเกบพลงงานความรอน

ทไหลผานไวภายในท�าใหตานทานการสงผานความรอนจาก

ดานหนงไปยงอกดานหนง

แมวาฉนวนกนความรอนมคณสมบตทดในการตานทาน

ความรอนแตยงขาดคณสมบตทางดานกายภาพอนๆ เชน

ความแขงแรงดงนนจงมการผลตฉนวนความรอนคอมโพสท

ซงเปนวสดทมการรวมตวกนของวสดทมคณสมบตแตกตางกน

ตงแต2ชนดขนไปเพอใหมคณสมบตทดขนวสดนนอาจจะผสม

เปนเนอเดยวกนหรอใชเทคนคการลามเนตใหเปนชนเดยวกน

เชนไฟเบอรกลาสหรอแมกนเซยมบอรดทมโฟมโพลสไตรน

แบบขยายตว(Expandedpolystyrene,EPS)เปนแกน

เพอชวยเพมคณสมบตความเปนฉนวนและ

ยงมความแขงแรงดวย รปท 2 แสดง

ตวอยางฉนวนความรอนคอมโพสท

การถายเทความร อน (Heat

transfer)สามารถเกดขนได3ทางคอ

การพาความรอน(Convection),การน�า

ความรอน(Conduction)และการแผรงส

ความรอน(Radiation)โดยทความรอน

จะไหลจากอณหภมสงไปส อณหภมต�ากวา

เสมอกระบวนการถายเทความรอนอาจเกดขนได

จากกระบวนการอยางใดอยางหนงใน3ทางนหรอเกดขน

พรอมกนทง3ทางซงวสดตางๆมความสามารถในการน�า

ความรอนแตกตางกนขนอยกบเนอสารของวสดนน ๆ ทงน

รวมถงลกษณะการเรยงตวของอะตอมหรอโมเลกลเลกๆ

ภายในวสดชนดนนๆ ดวยการน�าความรอนถอวามความส�าคญมาก

การทดสอบสภาพน�าความรอนของ

ฉนวนกนความรอนคอมโพสท

กรองทพย เตมเกาะ *

รปท 1 ฉนวนความรอนคอมโพสท

____________________________________________ *นกวทยาศาสตรช�านาญการโครงการฟสกสและวศวกรรมวศ.



หนวยตารางเมตร-เคลวนตอวตต(m2.K/W)(2)

และคาสมประสทธการถายเทความรอนรวม(Overall

heattransfercoefficient,U-value)คอสวนกลบของคาความ

ตานทานความรอนดงแสดงในสมการท(3)

หนวยวตตตอตารางเมตร-เคลวน(W/m2.K)(3)

• การทดสอบแบบ Heat Flow Meter การทดสอบหาคาสภาพน�าความรอนและคาความ

ตานทานความรอนของฉนวนกนความรอนแบบHeatFlow

Meterตามมาตรฐาน ASTMC518,ISO8301,BSEN12667

และJISA1412ใชหลกการของการถายเทความรอนคอพลงงาน

ความรอนจะเคลอนทจากบรเวณทมอณหภมสงไปบรเวณทม

อณหภมต�ากวาดงแสดงในรปท3(a)

ขนตอนการเตรยมชนทดสอบ ชนทดสอบจะน�ามาไว

ในสภาวะแวดลอมทอณหภม22±5°Cและความชนสมพทธ

รอยละ50±10อยางนอย24ชงโมงโดยมวลของชนทดสอบ

มการเปลยนแปลงไมเกนรอยละ1หลงจากนนน�าชนทดสอบ

ใสเขาเครองทดสอบโดยวางอย ระหวางแผนความรอนและ

แผนความเยนดงแสดงในรปท 3 (b)จากนนตงคาอณหภม

ใหแตกตางกน (∆T) ระหวางแผนอณหภมความรอนและ

แผนความเยน ภายในเครองทดสอบมฉนวนลอมรอบตลอด

แนวความหนาของแผนอณหภมและชนทดสอบเพอใหปองกน

การสญเสยความรอน เครองจะวดแรงดนไฟฟาทออกมาจาก

• หลกการวดคาสภาพน�าความรอน (Thermal conductivity) วสดใดมประสทธภาพการน�าความรอนดหรอไมนน

เราสามารถพจารณาไดจากคาสภาพน�าความรอน (Thermal

conductivity,K-Value)ซงบอกถงความสามารถในการน�า

ความรอนของวสดนนๆโดยวดคาอตราปรมาณความรอนไหล

ตอหนวยเวลาจากจดระยะทางหนงถงอกจดหนงทมอณหภม

แตกตางกนตอหนวยพนทหนาตดทไหลผานมหนวยเปน

วตตตอเมตร-เคลวน(W/m.K)นอกจากนความเปนฉนวนกน

ความรอนสามารถพจารณาไดจากคาความตานทานความรอน

(Thermalresistance,R-Value)ซงค�านวณจากอตราสวน

ของความหนาตอคาสภาพน�าความรอนของวสดมหนวยเปน

ตารางเมตร-เคลวนตอวตต(m2.K/W)ฉนวนกนความรอน

ทดตองมคาสภาพน�าความรอนทต�าและมคาความตานทาน

ความรอนสงคาสภาพน�าความรอน(k)สามารถค�านวณไดจาก

สมการท(1)

หนวยวตตตอเมตร-เคลวน(W/m.K)(1)

โดย k= สภาพน�าความรอนหนวยวตตตอเมตร-เคลวน(W/m.K)

Q= ความรอนทไหลผานตอพนทผวตวอยางหนวยวตต(W)

A= พนททความรอนไหนผานหนวยตารางเมตร(m2)

L= ความหนาของชนทดสอบหนวยเมตร(m)

∆T= อณหภมทแตกตางระหวางผววสดดานอณหภมสงและ

ดานอณหภมต�าหนวยเคลวน(K)

คาความตานทานความรอน(R)สามารถค�านวณได

จากสมการท(2)

kL

R=

R1

U=

รปท 2 ขนตอนการถายเทความรอนเมออนภาคไดรบความรอน โมเลกลสนสะเทอนและถายเทพลงงานใหโมเลกลทอยตดกน

k = Q L A ∆T



ความรอนคอมโพสทดวยเครองNETZSCHHFM436เปนการ

ทดสอบแบบHeatFlowMeterโดยตวอยางตองมขนาดกวาง

300มลลเมตรยาว300มลลเมตรและความหนาอยในชวง6

-80มลลเมตรผสนใจสามารถตดตอสอบถามและขอรบบรการ

ไดทโครงการฟสกสและวศวกรรมกรมวทยาศาสตรบรการถนน

พระราม6เขตราชเทวกรงเทพฯ10400

เซนเซอรวดฟลกซทตดอยกบผวของแผนอณหภมทงสองโดยการ

วดการไหลของความรอนและอณหภมทแตกตางกนระหวางแผน

ทงสองเมอระบบอยในสภาวะคงท(Steady-statecondition)

กรมวทยาศาสตรบรการใหบรการทดสอบหาคาสภาพ

น�าความรอนและคาความตานทานความรอนส�าหรบฉนวนกน

(a)(b)


AmericanSocietyforTestingandMaterial.Standardtestmethodforsteady-state

thermaltransmissionpropertiesbymeansoftheheatflowmeterapparatus.

In Annual book of ASTM standard.Vol. 04.06.WestConshohocken:ASTM,2010,p.152-166.

ConductioninNon-Metals.[Online][citedated20April2012]AvailablefromInternet:http://www.gcse.com/

energy/conduction.htm

Heattransfer.[Online][citedated20April2012]AvailablefromInternet:

http://en.wikipedia.org/wiki/Heat_transfer

Netzsch.OperatingInstructions:heatflowmeterHFM436/3Lambda.Wittelsbacherstrbe:

Netzsch,2008.

รปท 3 (a) การออกแบบเครองมอวดแบบ Heat Flow Meter, (b) เครอง HFM 436/3 Lambda ทใชหลกการแบบ Heat Flow Meter



ทงนโมเลกลทเกดขนในวฏจกรไนโตรเจนมดงน

ไนโตรเจน(N2)ทอยในรปแกส

แอมโมเนย(NH3)ทอยในรปแกสเกดจากสงมชวตเชน

สงปฏกลหรอบรเวณผวหนาของปย

ไนตรกออกไซด(NO)พบอยในบรรยากาศซงไดมาจาก

กระบวนการdenitrificationทอไอเสยและกระบวนการ

อตสาหกรรม

แอมโมเนยมไอออน (NH4+) อยในดนสามารถดดซม

โดยพช แอมโมเนยมไอออนสวนใหญพรอมทจะเปลยนไป

เปนไนเตรต

ไนตรสออกไซด (N2O ) อย ในรปของแกสพบอยใน

บรรยากาศซงไดมาจากกระบวนการdenitrificationทอไอเสย

และกระบวนการอตสาหกรรม

ไนเตรต(NO3-)ไมไดอยในดนแตสามารถถกดดซมได

ดวยพชหรอยายจากดนไปในสวนของราก

นอกจากนนแบคทเรยไรโซเบยม(Rhizobium)ทพบ

ในปมรากของพชตระกลถวสามารถตรงกาซไนโตรเจนจาก

บรรยากาศของโลกไปเกบไวทปมรากและแบคทเรยบางชนดท

อยในดนกสามารถตรงกาซไนโตรเจนจากบรรยากาศของโลก

ไปเปนไนเตรทในดนไนเตรทเปนสารอนนทรยสามารถละลาย

น�าได พชจงน�าไปสงเคราะหเปนอนทรยไนโตรเจนซงเปน

สวนประกอบของพชและรางกายของสตว ไดแก โปรตน

เปปไทดและกรดนวคลอคเกบไวทพชเมอสตวไปกนพชกไดรบ

สารอาหารเหลานไปใชประโยชนในการเจรญเตบโตตอไป

เมออนทรยไนโตรเจนตางๆทมาจากพชและสตวรวมถง

ซากพชซากสตวลงสดนแบคทเรยบางชนดในดนจะยอยสลาย

อนทรยไนโตรเจนเหลานไปเปนแอมโมเนย ไนไตรท (NO2)

และไนเตรท(NO3)ตามล�าดบจากนนพชใชไนเตรทไปในการ

เจรญเตบโตและไนเตรทบางสวนถกแบคทเรยในดนยอยสลาย

ไปเปนไนไตรท และกลายไปเปนกาซไนตรสออกไซด (N2O)

ขนสบรรยากาศของโลกตอไปการเปลยนแปลงรปของไนโตรเจน

ตงแตกาซไนโตรเจนจากบรรยากาศสดนพชสตวและจาก

ไนโตรเจนเปนธาตทมมากทสดในบรรยากาศถงรอยละ

78ของมวลบรรยากาศของโลกกาซไนโตรเจนไมมสไมมกลน

และไมมรสมจดเดอดต�า คอท 25องศาเซลเซยสสงมชวต

สวนใหญไมสามารถน�ากาซไนโตรเจนมาใชในกระบวนการ

เจรญเตบโตไดโดยตรงเพราะสงมชวตสามารถน�าไนโตรเจนอย

ในรปของแอมโมเนย(NH3)หรอไนเตรท(NO

3-)ประโยชนได

เทานน ไนโตรเจนยงมความส�าคญตอสงมชวตเนองจากเปน

องคประกอบของโปรตนและกรดนวคลอกซงเปนสวนประกอบ

ของรางกายสตว

ในธรรมชาต โดยเฉพาะระบบนเวศทเปนน�า พบวา

สาหรายสเขยวแกมน�าเงนสามารถเปลยนแกสไนโตรเจนใหกลาย

เปนแอมโมเนยและไนเตรทซงพชน�าสามารถน�าไปใชไดสตวท

กนพชน�าเหลานน�าไนโตรเจนทไดไปสรางโปรตนเมอพชและ

สตวตายลงโมเลกลของโปรตนจะถกยอยใหเลกลงโดยแบคทเรย

กลายเปนแอมโมเนยจากนนแบคทเรยชนดอนๆจะออกซไดซ

แอมโมเนยใหกลายเปนไนไตรทและไนเตรท แตในสภาวะท

ขาดออกซเจนหรอมออกซเจนในปรมาณนอยพบวาไนเตรทจะ

เปลยนรปโดยแบคทเรยชนดอนๆกลายเปนแอมโมเนยนนคอ

เกดการหมนเวยนของไนโตรเจนหรอเกดวฏจกรของไนโตรเจน

เพอทจะเปลยนแปลงโมเลกลของไนโตรเจนไปเปนโมเลกลอน

ทเหมาะสมกบสงมชวตชนดตางๆ ใหสามารถน�าโมเลกล

เหลานนน�าไปใชไดโดยอาศยการท�าปฏกรยาทางเคมคอปฏกรยา

ออกซเดชน-รดกชนนนเองแสดงดงสมการ

เทพวทรย ทองศร*

ผลกระทบของไนโตรเจนตอสงแวดลอม

*นกวทยาศาสตรช�านาญการพเศษโครงการฟสกสและวศวกรรมวศ.



การมปรมาณไนเตรทในน�าบรโภคสงเปนสาเหตให

เดกทารกปวยเกยวกบเมธฮโมโกลบนในเลอดไดคอท�าใหทารก

มอาการตวเขยว เนองจากไนเตรทไปท�าใหฮโมโกลบนเปน

เมธฮโมโกลบนซงท�าใหเมดเลอดแดงไมสามารถน�าออกซเจน

ไปเลยงสวนตางๆของรางกายไดดงนนเพอการเฝาระวงคณภาพ

ของสงแวดลอมโดยเฉพาะคณภาพน�าจงจ�าเปนตองมการตรวจ

วเคราะหทางหองปฏบตการหาปรมาณอนทรยไนโตรเจนในรป

ท เค เอน (TotalKjeldahlNitrogen,TKN),แอมโมเนย

ไนโตรเจน(NH3-N),ไนเตรท(NO

3)หรอไนเตรท-ไนโตรเจน

(NO3-N), ไนไตรท (NO

2)หรอไนไตรท-ไนโตรเจน (NO

2-N)

โดยมาตรฐานคณภาพน�าของประเทศไทยก�าหนดใหน�าบรโภค

มปรมาณไนเตรท (NO3) ไมเกน 45 มลลกรม/ลตร น�าดม

ในภาชนะบรรจทปดสนทมไนเตรทในรปของไนเตรทไนโตรเจน

(NO3-N)ไมเกน4.0มลลกรม/ลตรและน�าบาดาลทใชบรโภค

มไนเตรท(NO3)ไมเกน45มลลกรม/ลตรนอกจากนมาตรฐาน

คณภาพน�าในแหลงน�าผวดนก�าหนดใหมไนเตรท ในรปของ

ไนเตรทไนโตรเจน(NO3-N)ไมเกน5.0มลลกรม/ลตรและ

แอมโมเนยในรปของแอมโมเนยไนโตรเจน(NH3-N)ไมเกน

0.5 มลลกรม/ลตร และมาตรฐานคณภาพน�าทง ก�าหนดให

น�าทงจากโรงงานอสาหกรรมและนคมอตสาหกรรมมไนโตรเจน

ในรปของ TKN ไมเกน 100 มลลกรม/ลตร หรอแลวแต

ประเภทของแหลงรองรบน�าทงแตไมเกน200มลลกรม/ลตร

สวนมาตรฐานควบคมการระบายน�าทงจากอาคารบางประเภท

และบางขนาดใหมไนโตรเจนในรป TKN ไมเกน 35 และ

40มลลกรม/ลตรคามาตรฐานน�าทงจากทดนจดสรรมไนโตรเจน

ในรปTKNไมเกน35มลลกรม/ลตรและมาตรฐานเพอควบคม

การระบายน�าทงจากฟารมสกรมไนโตรเจนในรปTKNไมเกน

120มลลกรม/ลตรหรอ200มลลกรม/ลตร

กรมวทยาศาสตรบรการไดใหบรการวเคราะหหาปรมาณ

ไนโตรเจนในรปTKNแอมโมเนยไนโตรเจน(NH3-N),ไนเตรท

(NO3)หรอไนเตรท-ไนโตรเจน(NO

3-N)ในตวอยางน�าเสยน�าทง

จากโรงงานอตสาหกรรมผสนใจสามารถขอรบบรการไดในเวลา

ราชการ

พชสตวสดนและขนสบรรยากาศวนเวยนเปนวงจรไปอยางน

ไมสนสดเราเรยกวา“วฏจกรไนโตรเจน”

ภาพท 1 แสดงการหมนเวยนของไนโตรเจน

• ผลกระทบตอมนษยและสงแวดดอม

ไนโตรเจนเปนกลมสารอาหารอนนทรยและการเปลยนรป

ของไนโตรเจนในสงแวดลอมตามวฏจกรไนโตรเจนมความส�าคญ

ตอสงแวดลอมเพราะหากมสารประกอบไนโตรเจนทมากเกนไปท

ผวหนาดนของพนทการเกษตรการระบายน�าทงจากแหลงอาศย

ในเมองน�าโสโครกและน�าเสยจากโรงงานอตสาหกรรมอาจท�าให

เกดเปนแหลงมลพษตอสงแวดลอมได

ปรมาณไนเตรทในแหลงน�าเกดจากการเนาเปอยของ

ซากพชซากสตวอจจาระน�าเนาปยและน�าทงจากโรงงาน

อตสาหกรรมและสารเคมจากเกษตรกรรม เมอแบคทเรย

ยอยสลายอนทรยไนโตรเจน จากน�าเสย อจจาระ และ

สารประกอบโปรตนเปลยนไปเปนแอมโมเนย(NH3)จากนน

เปนไนไตรท(NO2)และสดทายไปเปนไนเตรท(NO

3)ซงสามารถ

ละลายไดดในน�าจงไหลซมผานการกรองของชนดนลงสใตดน

และสแหลงน�าบาดาลแตบางสวนพชใชเปนอาหารเนองจาก

ไนเตรทเปนสารอาหารของพชผกและจ�าเปนตอสงมชวตดงนน

การเนาเปอยของสารอนทรยและปยเปนสาเหตหลกของการ

ปนเปอนไนเตรทในแหลงน�าซงอาจเพมความเขมขนของไนเตรท

ในน�าผวดนและน�าใตดนมากขนจนถงปรมาณทเปนอนตราย

ตอสงมชวตได




AmericanPublicHealthAssociation.Standardmethodsfortheexaminationofwater&Wastewater.22nded.

NewYork:APHA,2012.

MariaCsuros.Environmentalsampling&analysisfortechnicians.London:Taylor&Francis,1994,336p.

กรรณการสรสงห.เคมของน�าน�าโสโครกและการวเคราะห.พมพครงท4.กรงเทพมหานคร:ประยรวงศ,2549.

กรมควบคมมลพษ.มาตรฐานคณภาพน�า.[ออนไลน].[อางถงวนท17เมษายน2555].เขาถงจาก:http://www.pcd.go.th/

info_serv/reg_std_water01.html

ไมตรสทธจตต.สารพษรอบตว.ดวงกมลพบลชชง:กรงเทพมหานคร,2551,หนา320-327.



ศนสนย ชระพนธ*

*นกวทยาศาสตรช�านาญการส�านกบรหารและรบรองหองปฏบตการวศ.

ความปลอดภยทางชวภาพในหองปฏบ ตการ

จลชววทยา

ภาพสญลกษณ Biohazard

ความปลอดภยทางชวภาพในหองปฏบตการทางจลชววทยาเปนการก�าหนดวธด�าเนนการปฏบตและบรหารจดการส�าหรบ

หองปฏบตการทมความเกยวของกบเชอจลนทรยชนดตางๆวสดตดเชอจากจลนทรยเพอเปนการควบคมใหเกดความปลอดภย

ตอผปฏบตงานและสงแวดลอมซงหองปฏบตงานแตละประเภทมความเกยวของกบเชอจลนทรย โดยเชอแตละชนดมระดบ

ความเสยงและอนตรายแตกตางกนระดบความปลอดภยทางชวภาพสามารถแบงออกเปน4ระดบตามขอก�าหนดCenterfor

DiseaseControl(CDC)และTheNationalInstitutesofHealth(NIH)ดงน

1. BiosafetyLevel1,BSL1(BiohazardGroup1)




BiosafetyLevel1,BSL1เปนระดบทมความเกยวของกบเชอจลนทรยทไมกอใหเกดโรคในผใหญสามารถใชการปฏบตทาง

จลชววทยามาตรฐานไมมความจ�าเปนตองใชอปกรณความปลอดภยสงอ�านวยความสะดวกและสาธารณปโภคพนฐานทตองการ

เชนโตะปฏบตการอางลางมอจลนทรยทจดอยในBSL1ไดแก Bacillus subtilis, B. Naegleriagruberi,InfectionCanine

HepatitisVirus

BiosafetyLevel2,BSL2เปนระดบของจลนทรยทมความสมพนธกบการเกดโรคในคนกอใหเกดการบาดเจบทางผวหนง

การกนการสมผสสามารถใชการปฏบตตามBSL1รวมกบการควบคมการเขาออกหองปฏบตการการตดสญลกษณBiohazard

การใชคมอความปลอดภยทางชวภาพบคคลากรตองไดรบการฝกอบรมตองใชอปกรณความปลอดภยเชนตปลอดเชอ(Biological

SafetyCabinet;BSC)ClassI(อากาศทไหลเขาสภายในตจะเปนอากาศจากภายนอกและกอนปลอยออกจากตจะกรองผาน

HighEfficiencyParticulateAirFilter;HEPAfilterกอนออกสภายนอก)หรอตปลอดเชอClassII(อากาศกอนเขาตจะกรองผาน

HEPAfilterแลวลงสพนทปฏบตงานกอนปลอยออกนอกต)รวมทงถงมอ เสอกาวนรองเทาหนากากกนฝนละอองเปนตน

พรอมสงอ�านวยความสะดวกและสาธารณปโภคระดบBSL1รวมกบการใชหมอนงฆาเชอ(autoclave)จลนทรยทจดอยในBSL2

เชนBacilluscereus,Clostridiumbotulinum,Staphylococcusaurersetc.



Biosafety Level 3, BSL3 เปนระดบทจลนทรยสามารถตดตอดวยการฟงกระจายหรอกอโรคซงอาจรนแรงถงชวต

ตองใชการปฏบตตามBSL2รวมกบการควบคมการเขาออกการก�าจดการปนเปอนในของเสยทงหมดการก�าจดการปนเปอน

เสอผากอนซกรดตองใชอปกรณความปลอดภยใชBSCClassIIพรอมสงอ�านวยความสะดวกและสาธารณปโภคBSL2รวมกบ

การแยกสวนจากโถงเขาออกประตสองชนปดไดเองระบบถายเทอากาศแบบไมหมนเวยนเขาสหองปฏบตการจลนทรยทจดอย

ในBSL3ไดแก Microbacterium tuberculosisไวรสโรคไขเหลอง

BiosafetyLevel4,BSL4เปนจลนทรยซงมความเสยงสงตอการเกดโรคทคกคามชวตตดตอดวยการฟงกระจายหรอ

เชอสมพนธกบความเสยงในการตดตอทยงไมทราบสาเหตตองปฏบตตามBSL3รวมกบการเปลยนเสอผากอนการเขาหองปฏบตการ

และอาบน�ากอนการออกจากหองปฏบตการการก�าจดการปนเปอนวสดทงหมดกอนน�าออกสภายนอกตองใชอปกรณความปลอดภย

ใชBSCClassIII(เปนตปดดานหนาตจะเปนชองใหสอดมอเขาไปในถงมอทเชอมตดกบผนงตดานในนอกจากนอากาศทไหลเขาส

ภายในตและกอนออกสภายนอกจะกรองผานHEPAfilter)รวมกบอปกรณปองกนเฉพาะบคคล(Personalprotectiveequipment;

PPE)และสาธารณปโภคBSL3รวมกบการแยกอาคารหรอพนทออกจากสวนอนพรอมก�าจดการปนเปอนจลนทรยทจดอยในBSL4

ไดแกHantavirus,Ebolavirus

ความส�าคญของความปลอดภยในหองปฏบตการทางจลชววทยา

- ควบคมไมใหผปฏบตงานเกดอบตเหตและไดรบอนตราย

- ชวยใหมระบบการท�างานทมความปลอดภยสงท�าใหเกดความมนใจและแรงจงใจในการปฏบตงาน

-ปองกนไมใหอนตรายจากวสดทางชวภาพกระจายออกสภายนอกเปนอนตรายตอชมชนและสงแวดลอม

ปจจยทท�าใหเกดความปลอดภยในการปฏบตงาน

- การออกแบบโครงสรางทเหมาะสมและถกตอง

- การใหความรและความเขาใจแกผปฏบตงานเชนการฝกอบบรมหรอแจกคมอการปฏบตงาน

- การออกกฎหรอขอก�าหนดการปฏบตงานอยางปลอดภย

แนวทางปฏบตเรองความปลอดภยทางชวภาพของหองปฏบตทางจลชววทยา มดงน

1.การออกแบบหองปฏบตการ หองปฏบตการตองมสงอ�านวยความสะดวกตางๆรวมทงแหลงพลงงานไฟฟาแสงสวาง

ภาวะแวดลอมตองเอออ�านวยใหเกดการทดสอบและท�างานไดอยางถกตอง รวมทงตองมการแยกพนทและกจกรรมทอาจมการ

ปนเปอนขามออกจากกน

2.แบบแปลนของหองปฏบตการตองออกแบบใหมความสะดวกในการปฏบตงานมระยะของทางเดนในการปฏบตงาน

ทเหมาะสมกบกจกรรมของงานการออกแบบทตงของเครองมออปกรณทใชงานทจ�าเปนส�าหรบหองปฏบตการทางจลชววทยา

ตองเหมาะสมเชนหมอนงฆาเชอเตาอบตบมเครองชงอางลางมอเปนตนนอกจากนควรก�าหนดพนทสวนตางๆในหองปฏบตการ

ใหเปนสดสวน เชนทเกบสารเคมอาหารเลยงเชอทเกบเครองแกวหองเครองชงน�าหนกหองเยนตเยนส�าหรบเกบตวอยาง

หองลางอปกรณหองฆาเชอหองเตรยมสารเคมและอาหารเลยงเชอหองเตรยมตวอยางหองส�าหรบตดดควนตปลอดเชอ

หองวเคราะหตวอยางหองวางอปกรณทมความรอนหองเครองมอหองท�างานส�าหรบผปฏบตงานหองเกบเอกสารหองคอมพวเตอร

เปนตน



3. สถานทภาวะแวดลอมอปกรณและเครองมอหองท�างานควรแยกจากหองปฏบตการทดสอบตดตงเครองปรบอากาศ

เครองกรองอากาศ ไมควรใชพดลมในการลดอณหภมหอง ควรควบคมอณหภมของหองประมาณ25 oCความชนสมพทธ

45-70%RHพรอมทงตรวจสอบปรมาณจลนทรยในสงแวดลอมของหองปฏบตการโดยเฉพาะบนพนผวสมผสและในอากาศและ

ท�าความสะอาดพนโตะและอปกรณหองปฏบตการอยางสม�าเสมออาจมการตดตงหลอดอลตราไวโอเลต(UV)เพอลดเชอจลนทรยบน

พนผวส�าหรบปฏบตงาน

ระบบการปฏบตเพอความปลอดภยในหองปฏบตการมประเดนตางๆดงน

1. การปฏบตเพอความปลอดภยจากเครองมอและสภาพท�างาน

- การจดสภาพงานเพอลดความเสยงตอการเจบปวยหรอการบาดเจบจากงาน

- การลดปจจยทท�าใหเกดความเมอยลาหรอการบาดเจบ

- การใชอปกรณและเครองมออยางถกตอง

2.การปฏบตเพอความปลอดภยจากสารเคมและสารกมมนตรงส

- การประเมนอนตรายจากสารเคม

- การควบคมอนตรายจากสารเคมโดย

: มมาตรการดแลและจดเกบตามขอแนะน�าของผผลตอยางเขมงวด

: ตดสญลกษณความเปนอนตรายบนภาชนะบรรจใหชดเจน

: จดท�าระเบยบในการใชและปฏบตการอยางเครงครด

: เตรยมสารเคมใหถกตามขอแนะน�าของผผลต

:จดท�าระเบยบปฏบตการในการปองกนตวและการใชอปกรณปองกนตว

: ส�ารวจหาสาเหตทท�าใหเกดความเสยงใหครอบคลมทกการปฏบตงาน

3.การปฏบตเพอความปลอดภยจากเชอจลนทรย

-จดสภาพแวดลอมในหองปฏบตการใหปลอดภยตอผปฏบตงาน

-แบงกลมความเสยงของเชอจลนทรยตามระดบความปลอดภยทางชวภาพ

-ปฏบตตามวธควบคมความปลอดภยปฐมภมและทตยภมของแตละระดบความปลอดภย

-ปฏบตตามหลกของMicrobiologicalpractices

4.การก�าจดขยะอนตราย

-ลดแหลงตนตอขยะ

-คดแยกขยะ

-การท�าrecycle

-การบ�าบดขยะ



5.ขอควรปฏบตส�าหรบผปฏบตงานในหองปฏบตการจลชววทยา

- ปฏบตตามหลกของMicrobiologicalpracticesดงน

: ใชAsepticTechniques

: ตองระมดระวงไมใหเกดการฟงกระจายโดยท�างานภายใตบรรยากาศทปลอดเชอหรอท�าภายในตเขยเชอ

: พนททใชปฏบตงานตองสะอาดและแหง

: ตองมการใชน�ายาฆาเชอทเหมาะสมมประจ�าไวในพนทท�างานและมการตดฉลากชดเจน

: การปฏบตงานตองท�าอยางรวดเรวและท�าในพนทเดยวกนจนเสรจงาน

: ตวอยางทน�าเขามาวเคราะหในหองปฏบตการตองไมสงคนสแหลงผลต

: การท�างานกบเชอโรคหรอสารทเปนพษตองมความระมดระวงมากเปนพเศษ

โดยอาศยSafetycabinetsระบบการรกษาความปลอดภยทางชวภาพในหองปฏบตการทางจลชววทยาเปนสงส�าคญและ

จ�าเปนมากตอการปฏบตงานของบคลากรทเกยวของเชอจลนทรยแตละชนดมระดบความอนตรายตอมนษยแตกตางกนบางชนด

อาจกอใหเกดอนตรายตอชวตไดการปองกนโดยการก�าหนดวธด�าเนนการบรหารจดการหองปฏบตการใหถกตองเหมาะสมจะชวย

ปองกนหรอลดความเสยงตออนตรายทอาจเกดขนได


กรมปศสตว. สถาบนสขภาพสตวแหงชาต. คมอความปลอดภยทางชวภาพในหองปฏบตการ. กรงเทพฯ:กรมปศสตว,

34หนา.

หลกการทวไปในการรกษาความปลอดภยในหองปฏบตการจลชววทยา. [ออนไลน].[อางถงวนท6กรกฎาคม2555].เขาถง

จากhttp://web.yru.ac.th/~dolah/text/SAFETY%20PRACTICE.pdf



การควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอเหลานมขนตอนท

ส�าคญๆสรปได4ประเดนคอ

1. เอกสารก�ากบการตรวจสอบเอกสารเปนสงทจ�าเปน

ในการส งซออาหารเลยงเชอเขามาใชในหองปฏบตการ

เปนขนตอนการควบคมคณภาพในการรบอาหารเลยงเชอเขาส

หองปฏบตการฐานขอมลของสนคาทซอเปนสงส�าคญทตอง

เกบรกษาไวส�าหรบการทวนสอบหากอาหารเลยงเชอทซอมา

เกดความผดปกตขน จะท�าใหรรายละเอยดของสงทซอมา

ซงเอกสารทจ�าเปนเหลานจะตองประกอบดวยขอมลดงน

1.1 รายละเอยดทผผลตควรระบเชนชอของอาหาร

เลยงเชอ, รายละเอยดสวนประกอบ supplements,

รนการผลต,productcode,ความเปนกรด-ดางทตองการ,

รายละเอยดการเกบรกษาและวนหมดอาย,ใบรบรองคณภาพ

และเชอทใชทดสอบ, ผลการทดสอบและเกณฑ และ

ความปลอดภยหรออนตรายเปนตน

1.2 เอกสารประกอบการยอมรบหรอตรวจรบ

จะตองระบชอรนจ�านวนอาหารเลยงเชอทชดเจนตองบอก

ภาชนะบรรจและลกษณะทางกายภาพ มระบวน เดอน ป

ทหมดอายของอาหารเลยงเชอและสงส�าคญทสดทางผตรวจรบ

ตองระบวนทรบตามจรง

2. การเกบรกษาในขนนจะแยกออกเปน

● การเกบรกษาอาหารเลยงเชอทยงไมเปดใชจะท�าการ

เกบรกษาตามเอกสารทผผลตแนะน�าซงจะเปนเอกสารในสวน

ของรายละเอยดทผผลตควรระบ

● การเกบรกษาอาหารเลยงเชอทเปดใชแลว ทาง

หองปฏบตการควรจะปดฝาใหแนนมการเปดและเกบตามท

ผผลตแนะน�าตองมการจดบนทกขอมลใหชดเจนวาเปดใชเมอไร

รวมทงระบไวทบนภาชนะโดยทวไปแลวหลงจากเปดใชควรจะ

การควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอถอเปนกจกรรมหนง

ทจ�าเปนของการจดท�าระบบมาตรฐานหองปฏบตการทดสอบ

ทางจลชววทยา เพอใหหองปฏบตการนาเชอถอ เปนไปตาม

มาตรฐานสากลการเตรยมอาหารเลยงเชอใหมประสทธภาพ

มความแมนย�าในการใหผลการทดสอบทถกตองมมาตรฐาน

สากลทนยมใชในการอางองคอ

● ISO/TS11133-1:2009Microbiology of food

and animal feeding stuffs - Guidelines on

preparation and production of culture media - part

1 : General guidelines on quality assurance for the

preparation of culture media in the laboratory.

● ISO/TS11133-2:2003 Microbiology of food and

animal feeding stuffs - Guidelines on preparation and

production of culture media - part 2 : Practical

guidelines on performance testing of culture media.

มาตรฐานทยกมา กลาวอางนใชเปนแนวทางในการ

ควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอจลนทรยในหองปฏบตการ

อาหารเลยงเชอจลนทรย คอสวนประกอบของสารอาหารท

สนบสนนการเจรญเตบโตของจลนทรยหรอเซลลการควบคม

คณภาพอาหารเลยงเชอตามมาตรฐาน ISO/TS 11133นน

ก�าหนดขอบขายการควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอ4ประเภท

ไดแก

● อาหารเลยงเชอพรอมใช

● อาหารเลยงเชอส�าเรจรป

● อาหารเลยงเชอทผสมเอง

● อาหารเลยงเชอทน�ามาหลอมใหมเพราะตองเตมสารเพม

(supplements)

วภทรา วงศพยคฆ *

การควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอ

ตามมาตรฐานสากล

*นกวทยาศาสตรปฏบตการส�านกพฒนาศกยภาพนกวทยาศาสตรหองปฏบตการวศ.

____________________________________________



1) การควบคมทางกายภาพ อาหารเลยงเชอตอง

ไมมลกษณะแตกตางไปจากลกษณะตอนท เตรยมอาหาร

เสรจใหมๆ

2) การควบคมคณภาพทางจลชววทยา ในขนนจะ

แบงเปน

2.1) การดการปนเปอน(Contamination)

2.2) การใช เชอทดสอบ เชอท ใชตองเปนเชอ

บรสทธ มาจากแหลงทเชอถอได มคณสมบตตามตองการ

และคงทนในการทดสอบและมความเหมาะสมในการใชตาม

ISO/TS11133-2,AnnexB

3) อาหารเลยงเชอพรอมใช (Ready to use) จะ

ค�านงถงการควบคมคณภาพทงฝายผผลตและผใชโดยทางฝาย

ผผลตนน จะตองมการควบคมคณภาพการผลตทเปนระบบ

ไดมาตรฐานมโปรแกรมการทดสอบคณภาพมใบรบรองคณภาพ

สวนทางผใชจะตองเกบอาหารเลยงเชอตามทผผลตระบในกรณ

ทตองเตม supplement จะตองมการทดสอบเชงคณภาพ

(Qualitative)ซงเปนการทดสอบวาsupplementทเตมลงไป

มผลกระทบตอจลนทรยทจะเจรญบนอาหารเลยงเชอหรอไม

กอใหเกดความเปลยนแปลงของโคโลนบนอาหารเลยงเชอ

หรอไมโดยการใชเชอจลนทรยทเปนทงชนดทเปนบวกและลบ

มาทดสอบกบอาหารเลยงเชอ

4) อาหารเลยงเชอส�าเรจรปจะตองควบคมคณภาพดาน

การทดสอบเชงปรมาณดวย(Quantitative)อนเปนการทดสอบ

วาอาหารเลยงเชอเหลานนสามารถท�าใหเชอจลนทรยทตองการ

วเคราะหนนเจรญเตบโตได

5) อาหารเลยงเชอทผสมเองจะควบคมคณภาพทงการ

ทดสอบเชงปรมาณ และการทดสอบเชงคณภาพ แตในการ

ทดสอบเชงปรมาณนนจะท�าเปนระยะๆอนเปนการเฝาระวง

ไมใหคณภาพเปลยนแปลงไป

จากทไดกลาวมาการควบคมคณภาพของอาหารเลยงเชอ

ในหองปฏบตการ ถอเปนสงทส�าคญและมประโยชนตอ

หองปฏบตการในดานการสรางความเชอมนวาผลการวเคราะห

ของหองปฏบตการถกตอง เนองจากมการควบคมคณภาพ

อยางดอกทงยงชวยในการพฒนาระบบการท�างานใหกาวหนา

ตอไปอกดวย

กรมวทยาศาสตรบรการได เหนความส�าคญของ

การควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอตามมาตรฐานสากลจงได

พฒนาหลกสตรการใชและการควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอ

ใชใหหมดภายในระยะเวลา6เดอน-1ปโดยทในระหวางชวง

เวลาดงกลาวนนสภาพของอาหารเลยงเชอตองไมเกดการ

เปลยนแปลงไปจากเดมเชนสอาหารไมเปลยนหรออาหารท

เปนแบบผงไมจบกนเปนกอนเปนตน

● การเกบรกษาอาหารเลยงเชอทเตรยมแลว ทาง

หองปฏบตการควรเกบตามทผผลตแนะน�า โดยทวไปจะเกบ

ในทเยนและไมควรโดนแสงหากเปนพวกอาหารเลยงเชอทเท

ลงในจานเพาะเชอแลว (Plate agar) ใหเกบในถงพลาสตก

ปดสนทสามารถเกบได2-4สปดาหสวนในอาหารเลยงเชอท

เปนหลอดหรอขวดจะสามารถเกบไวได3-6เดอนแตตองสงเกต

ตวอาหารเลยงเชอดวยวาไมเกดการเปลยนแปลงไปจากเดม

ทงนในอาหารเลยงเชอทเตมsupplementลงไปในตวอาหาร

เรยบรอยแลว ถอเปนขอยกเวน เนองจาก supplement

เปนสารทสลายตวงายควรใชภายในวนทเตรยม

3. การเตรยมอาหารเลยงเชอในกรณทเปนการเตรยม

อาหารเลยงเชอใหมจะเนนไปทางการควบคมคณภาพสภาพ

แวดลอม(Condition)ทเกยวของในการเตรยมอาหารเลยงเชอ

เพอปองกนเหตทจะท�าใหการเตรยมอาหารเลยงเชอเพอใชงาน

ไมไดคณภาพ ปจจยทมผลตอคณภาพในการเตรยมอาหาร

เลยงเชอ

● น�าทใชเตรยมอาหารเลยงเชอตองมคาความน�าไฟฟา

2.5µscm-1และตองมจลนทรยตอมลลกรมนอยกวา103

● การควบคมคาความเปนกรด-ดาง (pH)ของอาหาร

เลยงเชอ กอนการฆาเชอ ตองม คา pH สดทายทตองการ

คลาดเคลอนไดไมเกน+0.2

● การละลายอาหารเลยงเชอตองละลายใหเขากนกอน

น�าไปฆาเชอท121+ 3๐หรอกรองผานmicroporeขนาด

0.2 µm และเมอฆาเชอดวยความรอนเสรจ ควรท�าใหเยน

โดยเรว

● ภาชนะทใชบรรจ ตองไมมสารตกคางทมผลตอ

การเจรญของเชอจลนทรย และภาชนะทใชนควรมปรมาตร

มากกวาอาหารเลยงเชอทใชอยางนอยรอยละ20%ส�าหรบ

อาหารเลยงเชอทเตรยมไวแลวจะควบคมคณภาพการหลอม

อาหารการเตมsupplementหรอการเทอาหารเลยงเชอลง

จานเพาะเชอแทน

4. การทดสอบอาหารเลยงเชอทเตรยมเสรจจะทดสอบ

ตามมาตรฐานISO/TS11133-2ก�าหนดไว5ประเดนทส�าคญ

คอ



จลนทรยขนโดยผทสนใจสามารถตดตอสอบถามรายละเอยดเพมเตมไดทส�านกพฒนาศกยภาพนกวทยาศาสตรหองปฏบตการผาน

ทางwebsite:http://blpd.dss.go.th/หรอตดตอสอบถามทางหมายเลขโทรศพท:02-2017436-7


กรมวทยาศาสตรบรการ.การใชและการควบคมคณภาพอาหารเลยงเชอจลนทรย. ส�านกพฒนาศกยภาพนกวทยาศาสตร

หองปฏบตการ.13-14มนาคม2555;เอกสารประกอบการฝกอบรม.

InternationalOrganizationforStandardization.ISO/TS 11133-1. 2009.Microbiologyoffoodandanimal

feedingstuffs-Guidelinesonpreparationandproductionofculturemedia–

part1:Generalguidelinesonqualityassuranceforthepreparationofculture

mediainthelaboratory.

InternationalOrganizationforStandardization.ISO/TS 11133-2. 2003.Microbiologyoffoodandanimal

feedingstuffs-Guidelinesonpreparationandproductionofculturemedia–

part2:Practicalguidelinesonperformancetestingofculturemedia.



ขอควรคดคอบนทกขอตกลงความรวมมอหรอทเรา

เรยกวาMOUไมใชหนงสอสญญาทโชวอ�านาจขององคกรแตเปน

บนทกทแสดงความโดดเดนของแตละองคกรทมพนธะรวมกน

จงไมควรแสดงอ�านาจเหนอค เครอขายดวยกนเอง หรอลด

บทบาทและโอกาสส�าคญของอกฝาย สรปใหเขาใจกนงายๆ

บนทกขอตกลงความรวมมอหรอMOUกเหมอนใบทะเบยน

สมรสนแหละ และการทคนแตงงานแลวตองใชนามสกล

ของสาม กไมไดหมายความวาสามทเปนเจาของนามสกล

จะมอ�านาจการเปนเจาขาว เจาของ มสทธเดดขาดในการ

ตดสนใจและด�าเนนชวตคในทกเรองเสยเมอไหร

เครอขาย เปนรปแบบหนงของการแลกเปลยนขอมล

ขาวสารและกจกรรมขององคกรทมความตองการรวมกนดวย

ความสมครใจมการท�างานเปนหนงเดยวกนทมลกษณะเทาเทยม

แตเปนอสระตอกน

ถาเราลองเปรยบเทยบองคกรทมความตองการแสวงหา

งานเครอขายเสมอนชายหนมหญงสาวทมชาตตระกลการเลยง

ดทดมความตองการอยากหาใครสกคนมาแตงงานดวยเราจะ

พบวาการด�าเนนเรองราวนนเหมอนกนไมมผดเพยนเรมตงแต

ทบพเพสนนวาสไดน�าพาทงคมาเจอกนถกชะตาพงพอใจเรม

คบหาดใจสงแรกทแตละฝายมองซงกนและกนกคออปนสย

ใจคอรปแบบการใชชวตและปรบตวเขาหากนไดจนสามารถ

น�าชวตคไปสการววาหเชนเดยวกบองคกรทก�าลงเขาสการสราง

เครอขายทตองมองเหนผลประโยชนทดของการเตมใจท�างาน

รวมกนสามารถพงพงกนไดและพรอมทแสดงออกถงศกยภาพ

ความสามารถองคกรคเครอขายนนๆโดยเฉพาะสงทส�าคญของ

หนมสาวในการคบหากนคอการเปดใจใหกวางรบรรบฟงและ

เขาใจอกฝายใหเหมอนเขาใจตนเองเพราะเปาหมายของความ

ส�าเรจของชวตคหนมสาวคอการแตงงานและการใชชวตคอยาง

มความสขเชนเดยวกบความส�าเรจของการรวมมอเครอขายจะ

เกดขนไดเมอมการบรหารจดการทดและการรบผดชอบรวมกน

ดงนนใครทมองวาการสรางเครอขายเปนเรองงายๆ

เพยงแคจบคนสองฝายมาลงนงโตะเซนสญญารวมกนจบมอแลว

ทกอยางกส�าเรจเปนความคดทผดมหนตการใชชวตคของคนเรา

ยงตองใสใจ ดแลประคบประคอง แกไขปญหาครอบครว

เปรยบเทยบกบองคกรทมเครอขายกไมแตกตางกนตองการ

ความเอาใจใสใจทบทวนและรวมพลงการท�างานเพอเสรมสราง

ความเขมแขงใหมากขนความส�าเรจขององคกรเครอขายจงไมได

มาเพยงแคการจบมออยางเดยวแตคสญญาตองมเวลาเพอสราง

ความสมพนธ ความไวเนอเชอใจสมานฉนท มความคดเพอ

แลกเปลยนขอมลขาวสารและแกปญหารวมกนอยางสรางสรรค

ระหวางองคกรกบองคกรดวย

*นกวทยาศาสตรช�านาญการส�านกพฒนาศกยภาพนกวทยาศาสตรหองปฏบตการวศ.

เบญจพร บรสทธ *

เครอขายส�าคญไฉน



ระหวางองคกรสม�าเสมอตองการการสอสารความเคลอนไหว

และการแบงปนขอมลระหวางกนดงนนถาทงสองฝายไมพรอม

ทจะเสยสละหรอยอมเสยบางอยางเพอใหประโยชนสงสดรวมกน

ของทงสองฝายการพงพาอาศยความรวมมอกนและกนของ

เครอขายกจะไมบรรลวตประสงคของความรวมมอเครอขาย

ความรวมมอเครอขายเปนงานทาทายทต องอาศย

ความสมครใจของการประสานการท�างานรวมกนอยางละเอยด

ออนแตกเปนอสระตอกนอยบนพนฐานความเชอใจระหวาง

กนซงสงเหลานจ�าเปนตองอาศยความเขาใจและการลงมอปฏบต

ของบคลากรในองคกรดวยถาเจานายขยนเอาแตวงจบมอกบ

ชาวบานแตลกนองผปฏบตงานไมสามารถดแลบรหารจดการ

เครอขายทดไดมนกคลายๆหนมสาวทรชงสกกอนหามแตยง

ไมพรอมการใชชวตครวมกนและสดทายกกลายเปนปญหาเรอรง

ทสญเสยดวยกนทกฝายแยกยายกนไปคนละทางอยางมองหนา

กนไมตด

ดงนนการรกษาความส�าคญระหวางคนสองคนของ

คสญญาหรอองคกรตอองคกรจงตองมความรอบคอบถอยท

ถอยอาศยยดหยนตอกนเปนอยางมากรวมทงควรท�าความ

ตกลงกนเจรจาตอรองกนใหเรยบรอยกอนจรดปากกาเซนสญญา

ใหมนใจวาทกสงทกอยางท�าไปดวยความรอบคอบจะไดไมตอง

กลบมาแกไขปญหาถาในวนหนงพบวาฝายใดฝายหนงคบของใจ

ไมเขาใจไมสบายใจในทาทของอกฝายเพราะนคอสญญาณท

สอเคาใหรวาการท�างานรวมกนเปนเครอขายนนเขาสภาวะ

ลมเหลวแลว

การประคองชวตคใหตลอดรอดฝง เมอเปรยบกบการ

บรหารงานการจดการเครอขายกตองการการดแลมเวลา

ใหกนและกนมากพอและหากองคกรใดทไมมนใจวามเวลาให

กบการบรหารจดการเครอขายไดกอยาเพงใจรอนจบมอสราง

เครอขายกบใครเพราะงานเครอขายไมใชการบวกเลขคณตศาสตร

ทปกต1+1=2แตเปนการท�างานแบบบรณาการทเปน1+1=3

เนองจากองคกรเครอขายตองการกจกรรมสรางความสมพนธ


นพทธกานตอมพร.กลยทธการสรางเครอขาย.[ออนไลน].[อางถงวนท6กรกฎาคม2555].เขาถง

จาก :http://kmcenter.rid.go.th/kmc17/datafile/ab37.ppt.

ศรผองจตกรณกจศลป.การสรางเครอขายการท�างาน.[ออนไลน].[อางถงวนท6กรกฎาคม2555].

เขาถงจาก :http://www.labschools.net/cur/cur5/sripong.htm.



ของสารเคม แตไมเกยวของกบเภสชภณฑ (ยารกษาโรค)

สารเตมแตงในอาหาร เครองส�าอาง และสารปองกนก�าจด

ศตรพชทตกคางอยในอาหารณจดทมการน�าสงของดงกลาว

เขาสรางกายโดยตงใจการพฒนาระบบการจ�าแนกความเปน

อนตรายและการตดฉลากสารเคมนเพอใหกฎหมายทเกยวของ

กบการใชสารเคมของประเทศตางๆ มความสอดคลองและ

เปนไปในทศทางเดยวกนในทกประเทศทท�าการคาระหวางกน

การน�าระบบนมาใชจะท�าใหผบรโภคคนงานในภาคอตสาหกรรม

ภาคการขนสงและการเกษตรไดรบขอมลเกยวกบความเปน

อนตรายของสารเคมในขณะทผประกอบการในภาคอตสาหกรรม

สามารถลดตนทนการผลต และระบบนจะท�าใหการตดตาม

ตรวจสอบเกยวกบสารเคมงายขน

สาระส�าคญของระบบGHSประกอบดวย1.การจ�าแนก

สารเคมและผลตภณฑเคมตามความเปนอนตราย2.การสอสาร

ความเปนอนตรายของสารเคม และ3.ขอสนเทศทตองระบ

ในเอกสารขอมลความปลอดภยซงมรายละเอยดดงน

1. การจ�าแนกประเภทความเปนอนตราย (Classification)

ระบบ GHS จ�าแนกสารเคมและผลตภณฑเคมตาม

ความเปนอนตรายของสารเคมทเปน

องคประกอบทงทางดานกายภาพสขภาพและสงแวดลอม

ดงแสดงในตารางท1ซงเกณฑการจ�าแนกความเปนอนตรายเปน

ไปตามAnnex2ClassificationandLabelingsummary

tables ของค มอส�าหรบระบบ GHS หรอ Purple Book

ฉบบปรบปรงครงท3พ.ศ.2552(สามารถดาวนโหลดคมอGHS

ฉบบภาษาไทยจากเวบไซตของกรมโรงงานอตสาหกรรม)

GHS เปนค�ายอของ The Globally Harmonized

SystemofClassificationandLabelingofChemicals

ซงเปนระบบการจ�าแนกความเปนอนตรายและการตดฉลากสารเคม

ทเปนระบบเดยวกนทวโลกทพฒนาขนโดยองคการสหประชาชาต

โดยมทมาจากมตทประชมสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและ

การพฒนา(UnitedNationsConferenceonEnvironment

and Development, UNCED) ตงแตป พ.ศ. 2535 ซงม

วตถประสงคใหทกประเทศในโลกมการจดการสารเคมทเปนระบบ

เพอการใชสารเคมอยางปลอดภยและไมใหเกดผลกระทบตอ

สงแวดลอมประเทศไทยเปนประเทศหนงทไดแสดงจดยนในการ

สนบสนนการใชระบบGHSในการประชมIntergovernmental

ForumonChemicalsSheet(IFCS)เมอปพ.ศ.2546และ

มการเตรยมการในประเทศใหมการน�าระบบGHSมาใชกบ

สารเคมและผลตภณฑเคมภายใตพระราชบญญตวตถอนตราย

พ.ศ.2535ซงไดแกวตถอนตรายทางอตสาหกรรมวตถอนตราย

ทางการเกษตร และวตถอนตรายทใชในบานเรอนหรอทาง

สาธารณสขโดยมการแกไขกฎหมายเพอปรบการด�าเนนการท

เกยวของใหเปนไปตามระบบของGHSซงมคณะกรรมการวตถ

อนตรายเปนหนวยงานหลกรวมกบกระทรวงตางๆทเกยวของ

เชนกระทรวงอตสาหกรรมกระทรวงแรงงานกระทรวงสาธารณสข

กระทรวงคมนาคมกระทรวงเกษตรและสหกรณโดยมเปาหมาย

ใหมการใชระบบนในปพ.ศ.2551ทผานมา

ระบบGHS นจะครอบคลมสารเคมและผลตภณฑเคม

ในภาคอตสาหกรรมภาคการขนสงภาคการเกษตรและภาค

ผลตภณฑส�าหรบผ บรโภค โดยสารเคมและผลตภณฑเคม

เหลานรวมถงสารละลายเจอจาง และสารผสม (mixtures)

*นกวทยาศาสตรช�านาญการพเศษโครงการเคมวศ.

**นกวทยาศาสตรช�านาญการพเศษโครงการเคมวศ.

วนด ลอสายวงศ*

องสนา ฉวสวรรณ**

มารจก GHS กนเถอะ



ตารางท 1การจดกลมสารเคมและผลตภณฑเคมในระบบสากลGHSตามความเปนอนตราย

ความเปนอนตรายทางกายภาพ16 ประเภท

ความเปนอนตรายทางสขภาพ10 ประเภท

ความเปนอนตรายทางสงแวดลอม2 ประเภท

1.วตถระเบด

2.กาซไวไฟ

3.ละอองลอยไวไฟ

4.กาซออกซไดซ

5.กาซภายใตความดน

6.ของเหลวไวไฟ

7.ของแขงไวไฟ

8.สารเดยวและสารผสมทท�าปฏกรยา

ไดเอง

9.ของเหลวทลกตดไฟไดเองในอากาศ

10.ของแขงทลกตดไฟไดเองในอากาศ

11.สารเดยวและสารผสมทเกดความ

รอนไดเอง

12.สารเดยวและสารผสมซงสมผสกบ

น�าแลวใหกาซไวไฟ

13.ของเหลวออกซไดซ

14.ของแขงออกซไดซ

15.สารเพอรออกไซดอนทรย

16.สารกดกรอนโลหะ

1.ความเปนพษเฉยบพลน

2.การกดกรอนและการระคายเคอง

ตอผวหนง

3.การท�าลายดวงตาอยางรนแรงและ

การระคายเคองตอดวงตา

4.การท�าใหไวตอการกระตนอาการแพ

ตอระบบทางเดนหายใจหรอผวหนง

5.การกอใหเกดการกลายพนธ ของ

เซลลสบพนธ

6.การกอมะเรง

7.ความเปนพษตอระบบสบพนธ

8.ความเปนพษตออวยวะเปาหมาย

อยางเฉพาะเจาะจงจากการไดรบ

สมผสครงเดยว

9.ความเปนพษตออวยวะเปาหมาย

อย างเฉพาะเจาะจงจากการรบ

สมผสซ�า

10.ความเปนอนตรายจากการส�าลก

1.ความเปนอนตรายตอสงแวดลอม

ในน�า

2.ความเปนอนตรายตอโอโซนใน

ชนบรรยากาศ



2. การสอสารความเปนอนตรายของสารเคม (Hazard Communication)

ระบบGHSมการสอสารความเปนอนตรายของสารเคมโดยผานสอตางๆดงน

2.1 รปสญลกษณแสดงความเปนอนตราย (pictograms)เพอสอความหมายของความเปนอนตรายในแตละดานและ

แตละประเภทจ�านวน9รปสญลกษณดงแสดงในตารางท2

ตารางท 2รปสญลกษณแสดงความเปนอนตรายในระบบGHSจ�าแนกตามประเภทความเปนอนตราย

รปสญลกษณแสดง

ความเปนอนตราย

ประเภทความเปนอนตราย หรอ

ประเภทยอยความเปนอนตราย

รปสญลกษณแสดง

ความเปนอนตราย

ประเภทความเปนอนตราย หรอ

ประเภทยอยความเปนอนตราย

สารไวไฟสารทท�าปฏกรยาไดเองสารทลกตดไฟไดเองในอากาศสารทสมผสน�าแลวใหกาซไวไฟสารทเกดความรอนไดเองสารเพอรออกไซดอนทรย

สารออกซไดส

วตถระเบดสารเพอรออกไซดอนทรย(ทอาจระเบดไดเมอไดรบความรอน)สารทท�าปฏกรยาไดเอง(ทอาจระเบดไดเมอไดรบความรอน)

กาซภายใตความดน

สารกดกรอนโลหะการท�าลายดวงตาอยางรนแรงการกดกรอนผวหนง

ความเปนพษเฉยบพลน(ประเภทยอย1และ2เปนอนตรายถงตายไดและประเภทยอย3เปนพษ)

การกอมะเรงการท�าใหไวตอการกระตนอาการแพตอระบบทางเดนหายใจการกอใหเกดการกลายพนธของเซลลสบพนธความเปนพษตออวยวะเปาหมายอยางเฉพาะเจาะจงจากการสมผสครงเดยวความเปนพษตอระบบอวยวะเปาหมายอยางเฉพาะเจาะจงจากการรบสมผสซ�าความเปนอนตรายจากการส�าลกความเปนพษตอระบบสบพนธ

ความเปนพษเฉยบพลน(ประเภทยอย4เปนอนตราย)การท�าใหไวตอการกระตนอาการแพตอผวหนงการระคายเคองตอผวหนงการระคายเคองตอดวงตาการระคายเคองตอระบบทางเดนหายใจหรออาจท�าใหงวงซมมนงงความเปนอนตรายตอโอโซนในชนบรรยากาศ

ความเปนอนตรายเฉยบพลนตอสงแวดลอมในน�าความเปนอนตรายระยะยาวตอสงแวดลอมในน�า



2.2 ค�าสญญาณ (signal words)ทใชม2ค�าสญญาณคอ“อนตราย”และ“ระวง”ขนอยกบระดบความเปนอนตราย

ของสารเคมนน

2.3 ขอความแสดงความเปนอนตราย (hazard statements) เพออธบายลกษณะความเปนอนตรายตามประเภทความ

เปนอนตรายทจ�าแนกไดซงจะเปนขอความสนๆกระชบและงายตอความเขาใจเชนระเบดไดเมอไดรบความรอนระคายเคองตอ

ผวหนงและอาจกอใหเกดมะเรง

รปสญลกษณแสดงความเปนอนตรายค�าสญญาณและขอความแสดงความเปนอนตรายจะปรากฏอยบนฉลาก(Label)

ดงแสดงในภาพท1

ภาพท 1ตวอยางของการใชรปสญลกษณแสดงความเปนอนตรายค�าสญญาณและขอความแสดงความเปนอนตราย

โดยทองคประกอบของฉลากตามระบบGHSจะรวมถงขอความและรปสญลกษณแสดงขอควรระวง (precautionary

statements and pictograms)ทเปนขอความค�าเตอนเพอปองกนอนตรายการจดเกบการก�าจดและการจดการกรณ

การรวไหลหรอไดรบสมผสหรอเกดอบตเหตขนตวบงชผลตภณฑ (product identifier) ทระบชอผลตภณฑ ชอสารเคม

ทเปนสาระส�าคญหรอสารอนตรายในผลตภณฑและปรมาณความเขมขนการระบผจดจ�าหนาย (supplier identification)

โดยตองมชอทอยและหมายเลขโทรศพทของผผลตหรอผจ�าหนายหรอหมายเลขโทรศพทฉกเฉนบนฉลากและขอมลเพมเตมอนๆ

ซงสามารถหาอานไดและไมวาจะแปลเปนภาษาใดจะสอความหมายเดยวกน

3. เอกสารขอมลความปลอดภย (Safety Data Sheet, SDS)

เอกสารขอมลความปลอดภยคอเอกสารขอมลความปลอดภยในการท�างานกบสารเคม เปนเอกสารส�าคญในการสอสาร

ความเปนอนตรายของสารเคมหรอผลตภณฑเคมโดยใหขอมลเฉพาะเกยวกบขอมลทางกายภาพความเปนอนตรายตอสขภาพ

อนามยและมาตรการเพอความปลอดภยในการใชการเกบรกษาการขนสงการก�าจดและการจดการอนๆเพอใหการปฏบต

งานและการจดการสารเคมเปนไปอยางถกตองปลอดภยและสามารถตอบโตเหตฉกเฉนกรณเกดอบตเหตหรอเกดการรวไหลได

อยางถกตองและเหมาะสมตามระบบGHSก�าหนดขอมลทตองระบในเอกสาร16หวขอ(ตารางท3)เพอใหเกดความสอดคลอง

และเปนระบบเดยวกนทวโลก

ค�าสญญาณ

ขอความแสดงความเปนอนตราย

รปสญลกษณแสดงความเปนอนตราย

อนตรายเปนพษเมอกลนกน

ท�าใหผวหนงไหมอยางรนแรง

และท�าลายดวงตา



ตามระบบGHSและน�ามาสอสารในรปของฉลากและเอกสาร

ขอมลความปลอดภย ขณะทภาคขนสงจะไดรบผลกระทบ

ไมมาก เนองจาก GHS ใหใชฉลากในการขนสงเหมอนเดม

สวนผ บรโภคนาจะเปนกล มทได รบผลกระทบในทางทด

เนองจากการสอสารความเปนอนตรายทชดเจนกจะท�าใหเกด

ความตระหนกถงผลกระทบทอาจจะเกดขนไดมากขนขณะท

การใชระบบGHSระหวางประเทศจะท�าใหทกประเทศสามารถ

ท�าความเขาใจเรองสารเคมไดตรงกน สงผลใหการคาสาร

เคมระหวางประเทศมความสะดวกมากขนสามารถลดความ

ซ�าซอนในการทดสอบสารเคมและสามารถเพมระดบการปองกน

อนตรายจากสารเคมตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม

1.การบงชสารเดยวหรอสารผสมและผผลต

2.การบงชความเปนอนตราย

3.องคประกอบและขอมลเกยวกบสวนผสม

4.มาตรการปฐมพยาบาล

5.มาตรการผจญเพลง

6.มาตรการจดการเมอมการหกรวไหลของสาร

7.การขนถายเคลอนยายใชงานและเกบรกษา

8.การควบคมการรบสมผสและการปองกนสวนบคคล

9.คณสมบตทางกายภาพและทางเคม

10.ความเสถยรและการเกดปฏกรยา

11.ขอมลดานพษวทยา

12.ขอมลดานนเวศวทยา

13.ขอพจารณาในการก�าจด

14.ขอมลการขนสง

15ขอมลดานกฎขอบงคบ

16.ขอมลอนๆรวมทงขอมลการจดท�าและการปรบปรง

แกไขเอกสารขอมลความปลอดภย

การพฒนาระบบการจ�าแนกประเภทและการตดฉลาก

สารเคมทเปนสากลทรจกกนในชอGHSจะท�าใหทกประเทศ

มการใชระบบการจ�าแนกความเปนอนตรายของสารเคมและ

สอสารความเปนอนตรายของสารเคมทเปนมาตรฐานสากล

ในรปของฉลากผลตภณฑและเอกสารขอมลความปลอดภยท

เปนระบบเดยวกนดงนนในระดบประเทศระบบนจะสามารถ

ท�าใหมระบบการจ�าแนกสารเคมและการจดการสารเคมทเปน

ระบบรวมทงมการสอสารเรองความเปนอนตรายของสารเคม

มากขนท�าใหมความปลอดภยตอสขภาพมนษยและสงแวดลอม

อยางไรกตามส�าหรบผผลตสารเคมอนตรายจะเปนกลมทไดรบ

ผลกระทบอยางมนยส�าคญเพราะตองจ�าแนกประเภทสารเคม

ตารางท 3 หวขอของขอมลในเอกสารขอมลความปลอดภย

แหลงขอมลเรอง GHS

- กรมโรงงานอตสาหกรรมThailand Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Cemicals

(GHS)[ออนไลน].[อางถงวนท6กรกฎาคม2555].เขาถงจากhttp://www.diwsafety.org/add_ghs/ghs_thailand.htm.

- กลมควบคมวตถอนตราย.เอกสารประกอบการสมมนาวตถอนตราย เรอง ความคบหนาดานการบงคบ

- ใช GHS กบผลตภณฑวตถอนตราย และการชแจงแนวทางปฏบตการขนทะเบยนวตถอนตรายการอภปรายเรอง

ความคบหนาดานการบงคบใชระบบ GHS กบผลตภณฑวตถอนตราย.[ออนไลน].[อางถงวนท6กรกฎาคม2555].

เขาถงจาก http://www.fda.moph.go.th/psiond/newweb/psiond-web/.

ศนยพฒนานโยบายแหงชาตดานสารเคม.พฒนาเครอขายสถานศกษาและครผสอนGHS.[ออนไลน].

[อางถงวนท6กรกฎาคม2555].เขาถงจากhttp://203.157.72.102/csnet/chemfda.asp.



ครอบคลมวรรณกรรมดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยไมวาจะ

เปนวารสารวชาการวารสารสาระสงเขปหนงสออางองต�ารา

สทธบตรมาตรฐานฯลฯนอกจากสงพมพทกลาวมาขณะนได

มการจดท�าคลงความรของวศ.(InstitutionalRepository:

IR)และจดท�าดจทลไฟล(Digitizationmaterials)เพอรองรบ

การใหบรการในแบบดจทลคอลเลคชนผานเครอขายอนเทอรเนต

จากการเปนแหลงเรยนร และมทรพยากรดานวทยาศาสตร

จ�านวนมากจงไดน�าเทคโนโลยนเขามาเสรมกบการใหบรการเชง

รกใหผใชบรการไดทราบและเขาถงแหลงบรการตลอดจนเขา

ถงทรพยากรและสงตอกลมผใชในสงคมเครอขายไดทราบอยาง

กวางขวางมากขน

FacebookหรอTwitterสามารถน�ามาประยกตใชกบ

งานบรการหองสมดไดเปนอยางดเนองจากผใชหองสมดสวน

หนงเปนนกเรยนหรอนกศกษาในรนX-Genทนยมและหลงใหล

กบเทคโนโลยอยแลวหากหองสมดสามารถสงหนงสอใหมราย

เดอนผานTwitterหรอFacebookไปยงกลมสมาชกเหลาน

ยอมท�าใหสมาชกไดรบขอมลขาวสารหนงสอวารสารใหมไดทนท

ทตองการหรอจะใชกบการบรการความรจากบรรณารกษและ

บรการถาม/ตอบ(Asklibrarian)รวมทงการสงขอมลขาวสาร

อยางงายๆ(ReallySimpleSyndication:RSS)จากเวบไซต

ของหองสมดเพอใหรวาขณะนมการปรบปรงเนอหาใดในเวบไซต

ใหมบาง

ปจจบนเราสามารถน�าสครปตค�าสงแบบChatBoxจาก

LiveIMซงเปนบรการหนงจากไมโครซอฟตโดยระบบจะแสดง

หนาตางการสนทนาคลายกบโปรแกรมMSNMessenger

มาตดตงบนเวบไซตของเราไดโดยตรงเมอมการออนไลนMSN

MessengerกจะเชอมโยงไปยงChatBoxบนหนาเวบไซต

อตโนมตชวยใหเพมชองทางการตดตอระหวางเจาหนาทของ

จากการพฒนาของเทคโนโลยการสอสารและอนเทอรเนต

ในปจจบนท�าใหแนวโนมของการใชอนเทอรเนตสงขนและ

ดวยอตราการเตบโตของธรกจบรอดแบนดและธรกจของ

ตลาดมอถอแบบ Smart phone ทสงขน พฤตกรรมของ

ผใชบนโลกออนไลนจงเรมกาวสความเปนเครอขายสงคม(Social

Network)จงมการรวมตวกนเพอสรางกลมคนบนโลกออนไลน

หรอทเรยกวา“ชมชนออนไลน”ซงมลกษณะเปนสงคมเสมอน

(VirtualCommunity)ซงท�าใหคนในกลมสามารถท�าความรจก

แลกเปลยนความคดและแบงปนประสบการณรวมกน มการ

ขยายตวตดตอสอสารกนอยางเปนเครอขาย โดยใชสอสงคม

ออนไลนเชนFacebook,Twitter,Youtubeเปนตนอาจกลาว

ไดวาสงคมในปจจบนมความเกยวของกบสงคมออนไลนมากขน

และไดกลายเปนกระแสความนยมอยางกวางขวางไมไดจ�ากด

อยแคกลมวยรนเทานนท�าใหสอสงคมออนไลนกลายมาเปน

สอทมอทธพลอยางกวางขวางส�าหรบธรกจในปจจบน ดวย

คณสมบตของเครอข ายออนไลน ทมลกษณะเป นชมชน

จงสามารถกระจายขอมลขาวสารตางๆและรบรขอคดเหนตางๆ

ของคนชมชนไดอยางรวดเรวโดยไมมขอจ�ากดในเรองเวลาและ

สถานทในการเขาถงรวมทงความสามารถทางการสอสารระหวาง

หนวยงานและผ บรโภคทางตรงไดทนท ซงสามารถน�ามา

ปรบเปลยนรปแบบการบรการใหสอดคลองกบความตองการได

อยางเหมาะสมกลาวไดวาสงคมออนไลนเปนเสมอนชองทาง

การสอสารรปแบบใหมเพอใชประชาสมพนธขอมลขาวสาร

เกยวกบการบรการเปนสอกลางในการเผยแพรขอมลขาวสาร

ของหนวยงานทรวดเรวและประหยดทสด

ส�านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและ

เทคโนโลย กรมวทยาศาสตรบรการ เปนหองสมดเฉพาะท

มทรพยากรสารสนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยท

* นกวทยาศาสตรช�านาญการส�านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยวศ.

นภดล แกวบรรพต *

การบรการเชงรกของหอสมดวทยาศาสตร

ดร.ตว ลพานกรม ดวยเทคโนโลยสงคมเครอขาย



สงขอความถงเราไดแลวจงท�าการสรางHtmlกจะไดสครปต

ดงกลาวไปใชกบเวบของเราไดทนทโดยเอาสครปตไปใสไวหนา

เวบไซตในต�าแหนงทตองการใหแสดงกจะแสดงผลดงภาพท1

ซงผขอใชไมจ�าเปนตองเปนสมาชกMSNกสามารถใชบรการน

ไดเพยงแคเลอกทเรมการสนทนาแลวกรอกCaptchaตามท

ปรากฏบนหนาจอเพอระบความเปนตวตนกสามารถใชงานไดแลว

ส�านกฯ กบผขอรบบรการในเวบไซตใหโตตอบกนไดแบบ

Real time ทนท ซงเราสามารถขอสครปตทกลาวมาไดท

http://settings.messenger.live.com/Applications/

Default.aspxและท�าการลอกอนดวยอเมลและรหสผานของ

Hotmail ของเรา แลวท�าการตงคาเวบ อนญาตใหเวบไซต

สามารถมองเหนสถานะของ Messenger ของเรา และ

ภาพท1



ผใชหองสมดจ�านวนมากในปจจบนนยมเขาใชบรการหองสมดผานชองทางออนไลนดงนนดชนชวดประสทธภาพ(KPI)

หองสมดทเดมนบจากตวบคคลในการเดนเขามาใชสามารถน�าสถตการเปนสมาชกออนไลนการเขาใชบรการออนไลนมาเปนสวน

หนงของKPIไดดวยซงส�านกหอสมดฯกไดน�าFacebookมาใชเชนกนในชอhttp://www.facebook.com/sciencelibrary.

bstiโดยจะใชเปนสอในการประชาสมพนธกจกรรมตางๆของส�านกหอสมดฯและประชาสมพนธบรการใหมๆเชนการแนะน�า

หนงสอทจดหาเขามาใหมในแตละเดอนซงจะเปนอกชองทางหนงในการประชาสมพนธและสงขอมลจากหองสมดไปยงผใชอกกลม

ทสนใจไดเปนอยางดดงภาพท2

ภาพท 2

นอกจากใชPageในFacebookส�าหรบการสอสารทเขาถงกลมเปาหมายไดโดยตรงแลวลกษณะของสงคมเครอขายยงม

Applicationตางๆเพอใหสมาชกสามารถเปดสทธและน�าไปใชสนบสนนการท�างานของโปรแกรมเสรม(Plug-in)ไดเชนปจจบน

จะพบภาพไอคอนเหลานบนหนาContentตางๆดงภาพท3

ภาพท 3

ซงใชเปนชองทางเสรมเพอชวยประชาสมพนธบทความโดยใชFACEBOOKLIKEหรอFACEBOOKSHAREME

สวนของสอประเภทTwitterเปนบรการเครอขายสงคมออนไลนจ�าพวกไมโครบลอกโดยผใชสามารถสงขอความยาวไมเกน140

ตวอกษรวาตวเองก�าลงท�าอะไรอยในขณะนดวยเหตผลส�าคญทท�าใหTwitterไดรบความนยมเพราะสามารถอพเดทหรอเขยน

ขอความจากทใดกได โดยจะเลอกสงขอความในแบบSMSหรอดวยโปรแกรมแชท(IM: InstantMessaging)ผานโทรศพท

มอถอทเชอมตออนเทอรเนตหรอเขยนขอความลงในเวบไซตTwitterของเราเองโดยตรงกไดส�าหรบส�านกหอสมดฯน�ามาใช



ในชองทางการโฆษณาประชาสมพนธเผยแพรขอมลขาวสารบรการและกจกรรมตางๆของส�านกหอสมดฯตลอดจนเพอใช

ในการตดตอกบสมาชกหรอผทสนใจ ใชเพอสอสารขอความสนๆภายในองคกรภายในทมงานรวมถงเพอเปนชมชนในการ

แลกเปลยนเรยนรรวมกนอพเดทกนในประเดนตางๆส�าหรบคนทFollowerจะไดรบทราบและตดตามขอมลขาวสารทสนใจ

รวมถงการคนหากลมผเชยวชาญเฉพาะสาขาเพอใชเปนแหลงอางองในการตอบค�าถามและใหบรการแกผใชบรการหองสมด

นอกจากนส�านกหอสมดฯยงไดน�าบรการของTwitterมาใชเชนกนในชอ @sciencelibrary ซงบรการตางๆททางส�านกหอสมดฯ

ไดน�ามาเสรมการใหบรการเชงรกของส�านกฯตลอดจนสารสนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยทงในแบบสงพมพและดจทลคอลเลคชน

สามารถเขาใชทางเวบไซตไดท siweb.dss.go.the-mail : [email protected]หรอมาใชบรการดวยตนเองทส�านกหอสมดและ

ศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลยกรมวทยาศาสตรบรการเลขท75/7แขวงทงพญาไทเขตราชเทวกรงเทพฯ10400

โทร:022017250-6

สอสงคมเครอขายจงเปนชองทางหนงทจะใชเปนเครองมอทางการตลาดส�าหรบหนวยงานไดอยางดหากหนวยงานทสนใจ

จะน�ามาใชอยางจรงจงจะตองมการวางแผนการดแลและก�าหนดผรบผดชอบทชดเจนเพอปรบปรงคณภาพใหขอมลมความ

ทนสมยเพอสรางความเชอมนใหกบผเขาใชอยเสมอนอกจากประโยชนจากการใชสอสงคมเครอขายเปนสอกลางในการกระจาย

หรอเผยแพรขอมลองคกรและการบรการตางๆขององคกรแลวการสะทอนกลบในดานขอวจารณหรอความคดเหนของสงคม

เครอขายในเชงลบตอหนวยงานกอาจเกดขนไดเชนกนดงนนในการทจะเลอกใชบรการใดในโลกสงคมออนไลนควรพจารณาถง

ความเหมาะสมและความพรอมขององคกรกอนทจะมการน�ามาใชตอไป


กรมวทยาศาสตรบรการ.ส�านกหอสมดและศนยสารสนเทศวทยาศาสตรและเทคโนโลย.[ออนไลน].

[อางถงวนท30กรกฎาคม2555].เขาถงจาก :http://siweb.dss.go.th.

บรการเครอขายสงคม.[ออนไลน].[อางถงวนท30กรกฎาคม2555].เขาถงจาก :

http://th.wikipedia.org/wiki/Social_network_service.



เทคโนโลยเซรามกทเปนผลงานวจยพฒนาของหนวยงานไปใช

ในการผลตและไดรบการพฒนามาอยางตอเนอง

หาดสมแปนเปนต�าบลหนงในอ�าเภอเมองจงหวดระนอง

ในอดตเคยเปนพนทอดมไปดวยแรดบกปจจบนเปนพนททม

แหลงดนขาวคณภาพดของประเทศเปนสนคาสงออกไปขายยง

จงหวดอนๆทมการผลตเซรามกคนในพนทมความคดความตองการ

ตรงกนทอยากน�าดนขาวทเปนทรพยากรในทองถนของตนมาสราง

ผลผลตทเปนเอกลกษณจงหวดทสามารถเกดประโยชนและ

ท�ารายไดใหกบคนในพนทจงไดรวมกลมกนจดตงกลมเซรามก

บานหาดสมแปนขนในป2550โดยไดรบการสนบสนนงบประมาณ

จากหนวยงานในทองถนองคการบรหารสวนจงหวดเกษตรจงหวด

และพฒนาชมชนจงหวดระนองและประสานงานขอรบการ

สนบสนนเทคโนโลยผานทางส�านกสงเสรมและถายทอดเทคโนโลย

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยแจงใหกรมวทยาศาสตร

บรการเขาไปฝกอบรมถายทอดเทคโนโลยกระบวนการผลตเซรามก

ใหกบสมาชกของกลม แตเนองจากสมาชกของกลมเซรามก

บานหาดสมแปนยงไมมความรพนฐานทางดานเซรามกมากอน

ขาดการฝกอบรมพฒนา ท�าใหสมาชกของกล มขาดทกษะ

ความช�านาญในกระบวนการผลตผลตภณฑทผลตไดคณภาพไมด

ปรมาณของเสยในกระบวนการผลตยงสง เกดการสนเปลอง

วตถดบซงเปนทรพยากรของทองถนสมาชกของกลมไมสามารถ

วเคราะหปญหา และสาเหตทตองใชประโยชน เพอชวยลด

การสญเสยและอนรกษทรพยากรทมอยไวกรมวทยาศาสตรบรการ

ไดน�าองคความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเขาไปถายทอด

ใหกบบคลากรของกลมเซรามกบานหาดสมแปนเพอใหมพนฐาน

ดานการผลตเซรามกและพฒนากระบวนการผลตอยางตอเนอง

ใหสามารถผลตผลตภณฑทมคณภาพ ลดการสญเสยใน

กระบวนการผลตใหเหลอนอยทสดกรมวทยาศาสตรบรการ

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยเรมด�าเนนโครงการ

หมบานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในป2552ตามนโยบายของ

รฐบาลในขณะนนทมงเนนการน�าผลงานวจยพฒนาเทคโนโลย

และนวตกรรม เขาไปเพมประสทธภาพในกระบวนการผลต

การบรหารจดการการลดตนทนในการผลตและกระบวนการ

น�าความคดทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปพฒนาตอยอดและ

ประยกตใชใหเกดประโยชนในการสรางอาชพทมความเชยวชาญ

เฉพาะทางเพอใหเกดการสรางงานสรางเงนสรางคณภาพชวต

และสงคมใหดขน โดยตองการใหหมบานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยเปนหมบานตนแบบในการพฒนาชมชนดวยวทยาศาสตร

และเทคโนโลยหมบานตนแบบทไดรบการถายทอดเทคโนโลย

เพมทกษะจนมความเชยวชาญเทคโนโลยนนๆ สามารถน�า

องคความรในเทคโนโลยนน ไปประยกตใชใหเกดประโยชน

และมการถายทอดองคความรขยายแพรกระจายไปยงชมชน

ใกลเคยง หมบานนนจะไดรบการจดตงเปนหมบานแมขาย

วทยาศาสตรและเทคโนโลย

กรมวทยาศาสตรบรการซงเปนหนวยงานในสงกด

กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดรบนโยบายและด�าเนนการ

คดเลอกหม บ านท เคยไดรบการถายทอดเทคโนโลยจาก

กรมวทยาศาสตรบรการและมความพรอมในการพฒนาใหเปน

หมบานตนแบบพบวาสามารถจดตงหมบานวทยาศาสตรและ

เทคโนโลยในความรบผดชอบของกรมวทยาศาสตรบรการได

รวม7หมบานซงไดรบการสนบสนนงบประมาณในการเขาไป

ด�าเนนการพฒนาหมบานจากกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย

หมบานเซรามกบานหาดสมแปนต�าบลหาดสมแปนอ�าเภอเมอง

จงหวดระนอง เปนหมบานหนงทอยในความรบผดชอบของ

กรมวทยาศาสตรบรการทไดรบจดตงเปนหมบานวทยาศาสตร

และเทคโนโลยในป2553โดยกรมวทยาศาสตรบรการไดน�า

ชลย ศรสข *

บานหาดสมแปน หมบานแมขายวทยาศาสตร

และเทคโนโลยเซรามกตนแบบ

* นกวทยาศาสตรช�านาญการพเศษส�านกเทคโนโลยชมชนวศ.



จงจดท�าขอเสนอโครงการเพอขอรบการสนบสนนงบประมาณ

จากโครงการหมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลยในป

2553-2555น�าวทยากรของกรมเขาไปถายทอดเทคโนโลย

โดยการจดฝกอบรมใหกบสมาชกกลมอยางตอเนองเพมทกษะ

ความช�านาญในการผลตใหกบกล ม ปจจบนกล มเซรามก

บานหาดสมแปนสามารถผลตสนคาไดหลากหลายชนดทม

รปแบบและลวดลายเปนเอกลกษณของจงหวดเชนชดถวยชา

ถวยกาแฟของประดบตกแตงและของทระลกจ�าหนายณทท�าการ

กล มและสถานททเปนแหลงทองเทยวของจงหวด รวมทง

มการน�าผลตภณฑไปเปดรานจ�าหนายนอกสถานทมการสาธต

ใหกบผสนใจในงานเทศกาลประจ�าจงหวดและงานแสดงสนคา

OTOPCity

ปจจบนหมบานเซรามกบานหาดสมแปนไดรบการพฒนา

จนมสถานทอปกรณการผลตและวทยากรประจ�ากลมทสามารถ

ถายทอดองคความรดานการผลตเซรามกใหกบผสนใจเขามาเรยนร

และเปนสถานททไดรบความสนใจจากเยาวชนสถาบนการศกษา

และหนวยงานทงภายในและภายนอกจงหวดในการเขามาศกษา

ดงานอยางตอเนองนบไดวาหมบานเซรามกบานหาดสมแปนเปน

หมบานตนแบบวทยาศาสตรและเทคโนโลยในการน�าองคความ

รทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชประโยชนสรางอาชพ

สรางรายไดเพมคณภาพชวตของคนในชมชนและเปนศนยเรยนร

การผลตเซรามกของจงหวดระนองทมการถายทอดเทคโนโลย

องคความรใหกบเยาวชนในพนทและพรอมจะยกระดบเปน

หมบานแมขายวทยาศาสตรและเทคโนโลยในอนาคตเพอพฒนา

ชมชนใกลเคยงใหมการน�าวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปพฒนา

ชมชนใหเขมแขงและยงยน

แหลงดนขาวหมบานหาดสมแปน



ผลตภณฑของหมบานเซรามกบานหาดสมแปน

การถายทอดเทคโนโลยการผลตเซรามก



ความอดมสมบรณของดนในระบบเกษตรยงยน

ระบบเกษตรยงยนใหความส�าคญสงสดในการปรบปรง

บ�ารงดนดนทเหมาะสมในการปลกพชตองมองคประกอบ4สวน

คออนนทรยวตถหรอแรธาตรอยละ45อนทรยวตถรอยละ5

อากาศรอยละ25และน�ารอยละ25ดนเปนสวนส�าคญมากของ

ระบบการผลตพชและปศสตวความยงยนของการเกษตรขนอย

กบผลตภาพดน(soilproductivity)หมายถงความสามารถ

ของดนในการใหผลผลตพชดนผลตภาพสง(productivesoil)

หรอดนดหมายถงดนทมสมบตทางกายภาพเคมและชวภาพ

เหมาะสมสมบตทางกายภาพ ไดแก เนอดน โครงสรางดน

ความหนาแนนการอมน�าและการระบายอากาศสมบตทางเคม

ไดแกสภาพความเปนกรด-เบสธาตอาหารในดนสมบตทาง

ชวภาพไดแกปรมาณอนทรยวตถชนดประชากรและกจกรรม

ของจลนทรยในดนการใชปยชวภาพหรอจลนทรยทมประโยชน

จะชวยปรบสมดลของจลนทรยในดนใหเหมาะและเออประโยชน

ตอการเจรญเตบโตของพชและเปนดนทมความอดมสมบรณสง

เมอปลกพชภายใตสภาพแวดลอมทด และมการจดการท

เหมาะสมพชกจะใหผลผลตสง

การท�าการเกษตรแบบยงยน

การเกษตรยงยน(sustainableagriculture)คอระบบ

การจดการทรพยากรส�าหรบการเกษตรทประสบความส�าเรจ

โดยสามารถด�ารงหรอบ�ารงคณภาพสงแวดลอมและอนรกษ

ทรพยากรธรรมชาตระบบเกษตรยงยนเกยวของกบความเปนอย

ของชมชนหลายระดบตงแตระดบครวเรอนระดบชมชนจนถง

ระดบประเทศการเกษตรยงยนมรปแบบการท�าการเกษตรท

สอดคลองกบระบบนเวศมความเปนไปไดทางเศรษฐกจโดยเนน

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงดงนนเกษตรยงยนจงหมายรวมถง

ระบบเกษตรแบบใดกตามทมรปแบบทท�าใหเกดความมนคงตอ

เกษตรกรและมผลดในระยะยาวเชนเกษตรธรรมชาตเกษตร

อนทรยวนเกษตรในปจจบนรวมเกษตรแนวใหมเชนเกษตร

ทฤษฎใหมอนเปนพระราชด�ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ทงนจะมงเนนการผสมผสานองคความรของกลมของเกษตรกร

จากภมป ญญาทองถนในการท�าการเกษตร การสงเสรม

เทคโนโลยทางการเกษตรผสมผสานและการน�าประสบการณ

เกษตรกรรมทางเลอกจากตางประเทศมาสงเคราะหเปน

องคความรของประเทศไทย

จลนทรย...

เทคโนโลยชวภาพเพอการปรบปรงบ�ารงดน

สวรรณ แทนธาน*

* นกวทยาศาสตรช�านาญการ ส�านกเทคโนโลยชมชน วศ.

นบตงแตประกาศใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบทหนงเมอป พ.ศ. 2504 ท�าใหสงคมไทยเขาสยค

“ปฏวตเขยว”หรอGreen revolutionซงเปนการเปลยนแปลงระบบเกษตรกรรมจากแบบดงเดมมาสการเกษตรแผนใหม

โดยใชพนธกรรมทผสมขนมาใหมทใหผลผลตสง การใชปยเคม สารเคมก�าจดศตรพช และเครองจกรกลทางการเกษตร

การรบเทคโนโลยมาใชเพยงอยางเดยวโดยละเลยการใชความหลากหลายทางชวภาพใหเกดประโยชนท�าใหตนทนการผลตสง

เกษตรกรประสบภาวะขาดทนและสภาพแวดลอมเสอมโทรมเกดผลกระทบตอสขภาพของเกษตรกรสารพษตกคางในผลผลตและ

การปนเปอนไปสสภาวะแวดลอมขอมลการสมส�ารวจผก7ชนดทวางขายในซเปอรมารเกตระดบสงและระดบกลางเมอเดอนมนาคม

2555พบสารเคมฆาแมลงตกคางในผก4ชนดคอถวฝกยาวคะนาผกชและพรกจนดาโดยเฉพาะในถวฝกยาวทตรวจพบทงคาร

โบฟรานและเมโทมลซงแมจะไมเกนมาตรฐานทประเทศไทยก�าหนดแตเมอเปรยบเทยบกบมาตรฐานสากลของสหภาพยโรป

พบวามสารพษตกคางเกนถง3-4เทาจากสภาพปญหาการเกษตรทเกดขนท�าใหมแนวความคดทมงแสวงหาทางออกใหแกสงคม

ในดานการเกษตรเกดขนเปนระบบเกษตรทางเลอกทลงทนนอยลงแตประสทธภาพการใชทรพยากรสงขนและมความยงยนของ

การผลตทงในทางเศรษฐศาสตรและนเวศวทยา



จลนทรยในดนบางชนดสามารถตรงไนโตรเจนจากอากาศเปลยน

ใหเปนสารประกอบไนโตรเจนทมประโยชนตอพชไดจลนทรย

กล มนแบงยอยไดเปน 3 ประเภทตามลกษณะความสมพนธ

กบพชไดแก1)แบคทเรยตรงไนโตรเจนทอยรวมกบพชแบบพงพา

อาศยกน(symbiosisN2-fixingbacteria)เชนเชอไรโซเบยม

(Rhizobium sp.)กบพชตระกลถว2)แบคทเรยตรงไนโตรเจนท

อาศยอยรวมกบพชแบบอสระ(N2-fixingassociatedbacteria)

เชนอะโซสไปรลลม (Azospirillum)พบในพชตระกลหญา

ออยขาวฟางและขาวโพด3)แบคทเรยทอาศยอยอยางอสระ

ในดนและบรเวณรากพช (Free-livingN2-fixingbacteria)

เชน อะโซโตแบคเตอร (Azotobacter) และไบเจอรงเคย

(Beijerinckia)นอกจากแบคทเรยแลวสาหรายสเขยวแกมน�าเงน

หรอไซยาโนแบคทเรย(cyanobacteria)จดเปนกลมจลนทรย

ชนดหนงทสามารถสงเคราะหแสงและตรงไนโตรเจนจาก

อากาศไดเจรญเตบโตไดดในพนทน�าขงเชนในนาขาว

จลนทรยทชวยใหธาตอาหารเปนประโยชนกบพช

จลนทรยทชวยใหธาตอาหารเปนประโยชนกบพชม

2กลมกลมแรกคอจลนทรยแปรสภาพฟอสฟอรสทสราง

กรดอนทรยหรอเอนไซมแปรสภาพฟอสฟอรสยอยสารประกอบ

กล มอนทรยฟอสฟอรสใหอย ในรปทพชสามารถน�าไปใชได

นอกจากน ยงสามารถยอยสารประกอบอนนทรยฟอสฟอรส

เชน หนฟอสเฟต หรอตะกอนของสารประกอบฟอสเฟต

ซงเกดจากการใชปยฟอสเฟตอยางตอเนองแตถกตรงไวในดน

การใสจลนทรยละลายฟอสเฟตจะชวยเพมประสทธภาพการ

ใชปยฟอสเฟตในดนได จลนทรยแปรสภาพฟอสฟอรสไดแก

เชอแบคทเรยในกล มบาซลลส (Bacillus sp) ซโดโมแนส

(Pseudomonas sp.)ไธโอบาซลลส (Thiobacillus sp.)และ

เชอราในกลมแอสเพอรจลลส (Aspergillus sp.)เพนนซลเลยม

(Penicillium sp.)

จลนทรยชวยเพมศกยภาพในการดดซมธาตอาหารพช

ไดแกเชอราไมคอรไรซาซงมความสมพนธแบบพงพาอาศยกน

กบรากพชชนสงโดยเชอราจะไดรบอาหารจากพชและพชกได

รบประโยชนจากราในการดดน�าและธาตอาหารใหแกพชเชอรา

ไมคอรไรซาทพบโดยทวไปม2ชนดคอเอคโตไมคอรไรซาซง

จะสรางเสนใยอดตวแนนรอบรากพชคลายเปนเปลอกรากอกชน

หนงและเอนโดไมคอรไรซาเปนเชอราทสรางเสนใยแบบหลวมๆ

รอบรากพช และบางสวนเจรญเขาไปในรากและสรางเปน

เทคโนโลยชวภาพเพอการปรบปรงบ�ารงดน

เทคโนโลยชวภาพมความหมายครอบคลมไปถงการ

ศกษาและน�าความรในสาขาชววทยา จลชววทยา เคม และ

พนธศาสตรระดบโมเลกล ทเกยวกบสงมชวตตางๆ เชน

จลนทรยพชสตวมาใชประโยชนเทคโนโลยชวภาพมบทบาท

ส�าคญตอการผลตทางการเกษตรอยางมาก ไดแก การผลต

ปยชวภาพ(biofertilizer)สารก�าจดศตรพชและสตวชวภาพ

(biopesticide) จลนทรย ย อยสลายลกนนและเซลลโลส

การผลตชวมวลและเชอเพลงชวภาพการดดแปลงพนธกรรม

ของพช เปนตน ปจจบนมนกวทยาศาสตรและเกษตรกร

ใหความสนใจเกยวกบการใชจลนทรยในการปรบปรงบ�ารงดน

เพอเพมผลผลตทางการเกษตรมากขนการใชจลนทรยจะชวย

พฒนาทรพยากรดนอยางยงยน ในบทความนจงจะกลาวถง

จลนทรยทมศกยภาพในการปรบปรงบ�ารงดน เพอใหเกด

ความเขาใจและใชประโยชนไดอยางถกตอง

จลนทรยมบทบาทอยางมากในกระบวนการแปรสภาพ

อนทรยวตถในดน (soil organicmatter) ใหกลายเปนธาต

อาหารจลนทรยในดนทมศกยภาพแบงออกไดเปน5ประเภทคอ

1)จลนทรยเพมธาตอาหารพช2)จลนทรยทชวยใหธาตอาหาร

เปนประโยชนกบพช3)จลนทรยสงเสรมการเจรญเตบโตของพช

4)จลนทรยเรงปยหมก5)จลนทรยยอยสลายสารพษในดนส�าหรบ

3ประเภทแรกเรยกรวมกนวาปยชวภาพซงประกอบดวยจลนทรย

ทคดเลอกแลววาเปนสายพนธดและมปรมาณมากเมอใสลงไป

ในดน จลนทรยจะเตบโตและสรางกล มรอบผวราก หรอใน

รากพชและชวยสงเสรมการเจรญเตบโตของพชดงนนนยามของ

ปยชวภาพจงเนน2ประเดนคอ1)มจลนทรยทมประสทธภาพ

ในปรมาณมากพอ โดยตองระบชอและสายพนธ จลนทรยได

2)ใชแลวท�าใหพชไดรบธาตอาหารเพมขนอยางมประสทธภาพ

จากการทมจลนทรยนนอยในดนหรออยรวมกบพช

จลนทรยเพมธาตอาหารพช

จลนทรยเพมธาตอาหารพชในดน ไดแก กลมจลนทรย

แปรสภาพไนโตรเจนซงผลตเอนไซมโปรตเอสยอยสลายอนทรย

ไนโตรเจนทสะสมอยในดนใหอยในรปของไนโตรเจนทพชน�าไป

ใชไดจลนทรยในดนทมบทบาทในการยอยไดแกกลมบาซลลส

(Bacillus)อาโธรแบคเตอร (Arthrobacter)สเตรปโตมยสท

(Streptomyces) แอสเพอรจลลส(Aspergillus)ไนโตรแบคเตอร

(Nitrobacter) และไนโตรโซโมแนส (Nitrosomonas)นอกจากน



องศาเซลเซยสในระยะตอมาซงเชอจลนทรยทชอบอณหภมสง

(thermophiles)จะมการเจรญและยอยสารทสลายยากและ

เมอผานระยะอณหภมสงแลวจงเขาสระยะอณหภมปานกลาง

ครงทสองซงแหลงอาหารของจลนทรยเหลออยนอยกจกรรมของ

จลนทรยลดต�าลงจนอณหภมของกองปยหมกใกลเคยงกบอณหภม

ของอากาศโดยรอบท�าใหจลนทรยทชอบอณหภมปานกลางโตได

อกระยะหนงเมอปฏกรยาเสรจสนสมบรณจะไดเปนสารประกอบ

ประเภทฮวมสมสด�าหรอน�าตาลด�าประเภทเดยวกบฮวมสในดน

จลนทรยยอยสลายสารพษในดน

การใชสารเคมเพอควบคมโรคแมลงและศตรพชรวมทง

วชพชในพนทการเกษตรหากใชในปรมาณสงและไมถกวธจะ

กอใหเกดสารพษตกคางทงในผลผลตทางการเกษตรตวเกษตรกร

ผใชรวมไปถงสงแวดลอมในธรรมชาตจะมจลนทรยบางชนด

ทสามารถปรบตวใหทนตอสารเคม และสามารถใชสารเคม

ทตกคางเพอเปนแหลงอาหารและพลงงานได ตวอยางเชน

จลนทรยยอยสลายอาทราซนซงเปนสารก�าจดวชพชซงมทง

เชอราและเชอแบคทเรย หน งในจลนทรย ทย อยสลาย

สารอาทราซนไดคอ Pseudomonas sp. Strain ADP

ทสามารถยอยอาทราซนใหเปนกาซคารบอนไดออกไซดกบ

แอมโมเนยปจจบนมการศกษาจลนทรยเหลานในรายละเอยด

ทงดานพนธกรรมและเอนไซมทเกยวของกบการยอยสารพษ

เพอน�าไปถายโอนใหแกพช และใชในการบ�าบดดนหรอ

แหลงปนเปอนอาทราซนตอไป

สรป

เกษตรกรไทยใชป ยชวภาพไรโซเบยมและเชอรา

ไมคอรไรซาเพอชวยเพมธาตอาหารในดนและใชจลนทรยเรง

ปยหมกมาแลวระยะหนง แตในปจจบนมการคนพบวา ยงม

จลนทรยทมประโยชนอกหลายชนด ทสามารถพฒนาและ

น�ามาใชในการปรบปรงบ�ารงดนเพอเพมผลผลตทางการเกษตร

และลดตนทนการผลตบทบาทของจลนทรยในดนจงเปนสงท

ไมควรมองขามในฐานะทประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม

ระดบครวของโลกท�าใหการเกษตรไทยมบทบาทส�าคญเกยวกบ

ความมนคงทางดานอาหารจงจ�าเปนตองบ�ารงรกษาทรพยากรดน

ฟนฟปรบปรงบ�ารงดนใหเหมาะสมกบพชชนดตางๆเพมศกยภาพ

ดานการเกษตรของไทยเพอใหสามารถผลตอาหารไดทงปและ

ไดใชทรพยากรดนอยางยงยนการใชจลนทรยทางการเกษตร

โครงสรางแตกแขนงเรยกวาอารบสคลและแบบกลมคลายรปไข

เรยกวาเวสเคลการใชเชอราประเภทนนยมใชกบพชยนตนเพอ

ชวยใหพชดดธาตอาหารไดงายขนชวยใหความชมชนชวยควบคม

โรคพชและลดความเปนพษของสารเคมและโลหะหนกในดน

จลนทรยสงเสรมการเจรญเตบโตของพช

จลนทรยสงเสรมการเจรญเตบโตของพชหรอพจพอาร

(PlantGrowthPromotingRhizobacteria;PGPR) เปน

กลมจลนทรยทอาศยอยในดนรอบรากพช(rhizosphere)และ

ชวยกระตนการเจรญเตบโตของพชโดยการสรางสารกระตน

การเจรญของพชเชนซเดอรโรฟอร(siderophore)ซงมสมบต

เพมการน�าธาตเหลกเขาสเซลลพช โดยการแยงจบธาตเหลก

บรเวณรอบรากพชท�าใหเชอราโรคพชไมสามารถน�าธาตเหลก

ไปใชได นอกจากนเชอจลนทรยยงสามารถสรางฮอรโมนพช

(phytohormones) เชน ฮอรโมนกล มออกซน (auxins)

ซงกระตนการยดตวของเซลลการแบงเซลลและการเปลยน

สภาพของเซลล สรางเอนไซมไคตเนส (chitinase) และ

ลามนารเนส (laminarinase) ยอยเสนใยเชอราโรคพช

สรางสารปฏชวนะทมฤทธตานเชอราสาเหตโรคพชไดเชอจลนทรย

ทอยในกลมพจพอารไดแกอะโซสไปรลลม(Azospirillum sp.)

สเตรปโตมยสท(Streptomyces sp.) บาซลลส(Bacillus sp.)

ซโดโมแนส (Pseudomonas sp.) และ ไตรโคเดอรมา

(Trichoderma sp.) เปนตน จลนทรยพจพอารไดถกพฒนา

ส�าหรบใชคลกเมลดกอนปลกผสมน�ารดดนฉดพนทางใบและ

จมรากกลากอนยายปลก

จลนทรยเรงปยหมก

ปยหมก (compost) คอป ยทไดจากการหมกซากพช

ซากสตว ตลอดจนมลสตวเพอใหอนทรยสารสลายตวผพงจาก

กจกรรมของจลนทรยซงใชเวลานานจงมการคดเลอกจลนทรยท

มประสทธภาพสงประกอบดวยเชอราแบคทเรยและแอคตโนมย

สทเพอเรงกระบวนการยอยสลายใหเกดขนไดเรวในกระบวนการ

หมกจะมการเปลยนแปลงของอณหภม 3 ระยะแตละระยะก

จะมจลนทรยหลายชนดเขามามบทบาทในการยอยอนทรยสาร

ในระยะแรกกองปยหมกจะมอณหภมปานกลาง เชอจลนทรย

ทชอบอณหภมปานกลาง (mesophiles) เจรญกอนและใช

น�าตาลและสารอาหารทยอยงายท�าใหกองวสดมอณหภมสงขน

อยทประมาณ40-45องศาเซลเซยสและเพมสงขนถง50-70




กรรณการสจจาพนธและยงยทธโอสถสภา.เทคโนโลยชวภาพเพอการพฒนาทรพยากรดน.[ออนไลน].[อางถงวนท20กรกฎาคม

2555].เขาถงจากhttp://ag-ebook.lib.ku.ac.th/ebooks/2011-002-0209/index.html

เตอนผกอาบสารพษเกลอนหาง..ไฮโซ.[ออนไลน].[อางถงวนท20กรกฎาคม2555].เขาถงจากhttp://www.komchadluek.

net/detail/20120712/134965/.html.

ธงชยมาลา.ปยอนทรยและปยชวภาพ :เทคนคการผลตและการใชประโยชน.กรงเทพมหานคร:มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,

2550,300หนา.

มลนธเกษตรกรรมยงยน.ความส�าคญในการปรบปรงบ�ารงดนหวใจการท�าเกษตรยงยน.[ออนไลน].[อางถงวนท20กรกฎาคม

2555].เขาถงจากhttp://www.sathai.org/knowledge/02_soil/soil_improvement.html.

มหาวทยาลยเชยงใหม.คณะเกษตรศาสตร.ศนยวจยระบบทรพยากรเกษตร.ระบบเกษตรยงยน.

[ออนไลน].[อางถงวนท20กรกฎาคม2555].เขาถงจากhttp://www.mcc.cmu.ac.th/agsust/.

วฑรยเลยนจ�ารญ.ปฏรปเกษตรกรรมเพอความมนคงทางอาหาร:บทวเคราะหและปฏบตการทางนโยบาย.

นนทบร:มลนธชววถ,2554,320หนา.

สรพงคเบญจศร.เกษตรอนทรยในประเทศไทย.วารสารมหาวทยาลยทกษณ,มกราคม-มถนายน,2553,ปท13,ฉบบท1,

หนา78-88.

หนงเตยอ�ารง.ความรทวไปเกยวกบแบคทเรยPGPR(PlantGrowthPromotingRhizobacteria).วารสารเทคโนโลยสรนาร,

กรกฎาคม-กนยายน,2548,ปท12,ฉบบท3,หนา249-258.

ศนยวจยระบบทรพยากรเกษตร.ระบบเกษตรยงยน.คณะเกษตรศาสตรมหาวทยาลยเชยงใหม.

[ออนไลน].[อางถงวนท20กรกฎาคม2555].เขาถงจาก:http://www.mcc.cmu.ac.th/agsust/.

ชวยท�าใหดนมความอดมสมบรณตนพชหาอาหารไดดไดผลผลต

ทางการเกษตรทมคณภาพดมความปลอดภยตอเกษตรกรและ

ผบรโภคเพอเตรยมตอนรบการเปดการคาเสรกบตางประเทศ

และในเวทโลก



ในการวเคราะหทดสอบตวอยางของหองปฏบตการ

ผลการทดสอบจะเปนตวบงชลกษณะหรอสมบตของตวอยางนนๆ

ซงการเลอกใชวธการทดสอบทเหมาะสมมความส�าคญตอความ

ถกตองและความแมนย�าของผลการทดสอบแตขนตอนเบองตน

ทมความส�าคญยงกอนทจะด�าเนนการทดสอบคอวธการเลอก

ชดตวอยางทเปนตวแทนทดของชดตวอยางทงหมดของกลม

ตวอยางทตองการทราบผลเพอลดปจจยกระทบจากลกษณะ

ตวอยางทไมเหมาะสม จงจ�าเปนตองอาศยหลกการทาง

วทยาศาสตรในการเลอกกลมตวอยางทเปนตวแทนส�าหรบ

การทดสอบ

การสมตวอยาง (Random Sampling) เปนวธทใช

ตวอยางบางสวนเพอเปนตวแทนของประชากรทงหมดดงนน

ถามการวางแผนการสมตวอยางทดและไดตวอยางทเปนตวแทน

ครอบคลมประชากรทงหมดกจะท�าใหผลการทดสอบทไดม

ความนาเชอถอ

แนวทางการสมตวอยาง

(Random Sampling) ส�าหรบหองปฏบตการ

สกลยา พลเดช*

*นกวทยาศาสตรช�านาญการศนยบรหารจดการทดสอบความช�านาญหองปฏบตการวศ.

ประเภทของวธการสมตวอยาง

วธการสมตวอยางประชากรจ�าแนกออกเปน2ประเภท

ใหญๆดงน

1. การสมตวอยางโดยไมใชความนาจะเปน (Non -

Probability Random Sampling)

เปนการสมตวอยางแบบไมค�านงความนาจะเปนหรอ

โอกาสทจะไดรบเลอกมานนเปนเทาใด ขนอยกบการควบคม

หรอการตดสนใจของผวจยเปนหลกการสมแบบนไมสามารถ

รบประกนไดวา สมาชกทกหนวยจากกลมประชากรนนจะม

โอกาสไดรบเลอกมาเปนสมาชกในกลมตวอยางการสมแบบนจะ

ท�าใหเกดความล�าเอยงในการสมตวอยางไดงายสามารถจ�าแนก

ได3วธดงน

1.1 การสมตวอยางแบบบงเอญ (Accidental

Sampling)เปนการสมเลอกตวอยางโดยความสะดวกของการ

ไดมาซงขอมลเชนการสอบถามความคดเหนจากคนทบงเอญ



2.2 การสมตวอยางแบบชนภม(Stratifiedrandom

sampling) เปนการสมตวอยางทประชากรมความแตกตาง

กนมากดงนนจงแบงประชากรออกเปนกลมยอยๆโดยจะเรยก

แตละกลมยอยวาชนภม(Stratum)หนวยตวอยางทอยภายใน

ชนภมเดยวกนจะมความคลายคลงกนแตในระหวางชนภมหรอ

ระหวางกลมจะมความแตกตางกนมากกวาจากนนจงสมเลอก

ตวอยางจากกลมยอยดงกลาวนนอกครง

2.3 การสมตวอยางแบบจดกลม(Clusterrandom

sampling)เปนการสมตวอยางทแบงประชากรออกเปนกลมๆ

โดยใหประชากรทอยในกลมเดยวกนมลกษณะทแตกตางกน

และใหประชากรระหวางกลมมลกษณะทคลายคลงกนมากทสด

การเลอกตวอยางจะสมเลอกกลมใดกลมหนงขนมาเปนตวแทน

ของประชากรแลวศกษาขอมลจากหนวยตวอยางในกลมนน

2.4 การสมตวอยางแบบมระบบ (Systematic

randomsampling)เปนการสมตวอยางจากหนวยยอยของ

ประชากรทมลกษณะใกลเคยงกนมการจดเรยงกนอยางมระบบ

เชนเรยงตามบญชรายชอเรยงตามบานเลขทโดยการสมแบบ

เปนชวงๆด�าเนนการไดดงน

ขนท1 ก�าหนดหมายเลขเรยงล�าดบทกบทกหนวย

ในประชากรโดยเรมจาก1ถงN

ขนท2 ก�าหนดขนาดของตวอยาง(n)

ขนท3 ค�านวณคาชวงของการสม (Sampling

Interval,I)

nNI =

เมอ N = ขนาดของประชากรทสนใจศกษา

n = ขนาดของกลมตวอยาง

ขนท4 ท�าการสมหาเลขสมเรมตน (Random

start,R)โดยมคาอยระหวาง0ถงI

(คาRอาจไดจากการจบฉลาก)

ขนท5 หนวยทถกเลอกเปนตวอยางคอR,R+I,

R+2I,R+3I,…,R+(n-1)I

เดนผานมา การสอบถามความพอใจของผทเขาชมสถานท

เปนตนตวอยางทไดมาโดยวธนเมอน�าไปสรปอางองไปยงประชากร

ทงหมดอาจมความเอนเอยงมาก

1.2 การสมแบบโควตา(QuotaSampling)เปนการ

สมเลอกตวอยางโดยการก�าหนดคณลกษณะบางอยางของ

ประชากรไว จงตองมการควบคมหรอก�าหนดโควตาของ

คณลกษณะทตองการเชนก�าหนดอาชพก�าหนดเพศระดบ

การศกษาเปนตน

1.3 การสมตวอยางแบบเฉพาะเจาะจง(Purposive

Sampling)เปนการสมตวอยางโดยใชดลยพนจของผวจยหรอ

ผมความช�านาญเฉพาะในการก�าหนดสมาชกของกลมเชนผวจย

ตองการศกษาปญหาอาชญากรรม ผวจยอาจจะก�าหนด

กลมตวอยางใหอยในทองททมปญหาอาชญากรรมสง เปนตน

2. การสมตวอยางโดยใชความนาจะเปน(Probability

Random Sampling)

เปนการสมตวอยางทค�านงถงความนาจะเปนหรอ

โอกาสของสมาชกแตละหนวยทจะไดรบเลอกเทาๆกนการสม

ตวอยางโดยใชความนาจะเปนมวธการสมได4วธ

2.1 การสมตวอยางแบบงาย (Simple random

sampling)เปนการสมตวอยางทสมาชกของประชากรทกๆหนวย

มโอกาสเทาๆกนและเปนอสระตอกนในการทจะไดรบเลอกมา

เปนสมาชกของกลมตวอยางเหมาะส�าหรบกลมประชากรทม

ขนาดไมใหญมากและหนวยตวอยางทกหนวยมความคลายคลงกน

การสมวธนอาจจะท�าไดโดย

■ การจบฉลากนยมใชกบประชากรขนาดเลก

โดยน�าสลากแบบเดยวกนมหมายเลขก�ากบตามหนวยยอยของ

ประชากรตงแตหมายเลข1ถงNแลวท�าการสมจบฉลากขนมา

ทละใบจนครบตามขนาดกลมตวอยางทตองการ

■ การใชตารางสม(Randomtable)นยม

ใชกบประชากรขนาดใหญและทราบจ�านวนทแนนอนโดยมวธ

คอใหหมายเลขแกทกหนวยของประชากรโดยใหจ�านวนหลก

ของหมายเลขเทากบหลกของจ�านวนประชากร จากนนสม

หนวยตวอยางโดยดหมายเลขจากตารางเลขสม

■ การใชโปรแกรมคอมพวเตอรวธการนใช

คอมพวเตอรสรางเลขสมขนมาโดยการเขยนโปรแกรมค�าสง

ระหวางหมายเลข 1 ถง N ใหไดหมายเลขสมตามจ�านวนท

ตองการ



ขนท4ท�าการสมหาเลขสมเรมตน(Randomstart,R)

โดยมคาอยระหวาง0ถงI

เชน R1 = 2

ขนท5 หนวยทถกเลอกเปนตวอยางคอR,R+I,R+2I,

R+3I,…,R+(n-1)I

ดงนนหมายเลขตวอยางทถกสมโดยวธนคอ2,22,42,

62,82,102,122,142,162และ182

การเลอกใชวธการสมตวอยางจะตองเหมาะสมกบ

ลกษณะและธรรมชาตของประชากรตวอยางนนๆ เพอใหได

ตวอยางทเปนตวแทนทดส�าหรบการวเคราะหทดสอบเพอบงช

สมบตของประชากรนนๆ

ตวอยาง :การใชเทคนคการสมตวอยางแบบมระบบ(Systematic

randomsampling) ของชดตวอยางทมจ�านวนทงหมด200

ตวอยางและตองการสมตวอยางทเปนตวแทนจ�านวน10ตวอยาง

มขนตอนการด�าเนนงานดงน

ขนท1 เรยงขวดตวอยางตามล�าดบการบรรจโดยเรม

จากขวดท1ถง200

ขนท2 ก�าหนดขนาดหรอจ�านวนของตวอยางทตองการ

(n1=10)

ขนท3 ค�านวณคาชวงของการสม(SamplingInterval,I)

I1= 200/10= 20


ประเภทของวธการสมตวอยาง:Random[ออนไลน].[อางถงวนท6กรกฎาคม2555].เขาถงจาก

http://www.ssru.ac.th/linkssru/athovicha_web/Random.doc.

ส�านกงานสถตแหงชาต.เทคนคการสมตวอยางและการประมาณคา.[ออนไลน].[อางถงวนท6กรกฎาคม

2555].เขาถงจากhttp://service.nso.go.th/nso/nsopublish/Toneminute/files/55/A3-16.pdf.

เ


Science สไตลสนก

กมสทายอปกรณในหองปฏบตการเอปกรณหนาตาคนๆ ลองมาลนวาจ าอะไรไดบาง !

20 ทานแรก ทตอบถกครบทกชองจะไดรบของทระลก จากฝายประชาสมพนธ กรมวทยาศาสตรบรการ โดยสงมาท [email protected]


เกรดวทย

ความเปนกรดและท�าใหคาความเปนกรด-ดางไมเกน4.5และ

มคาแอคตวตของน�ามากกวา0.85

3. อาหารทมความเปนกรด(Acidfood)คออาหาร

ทมคาความเปนกรด-ดางไมเกน4.5และมคาแอคตวตของน�า

มากกวา0.85

การผลตอาหารบรรจในภาชนะปดสนทซงเปนการผลต

อาหารในบรรจภณฑประเภทกระปองขวดแกวหรอบรรจภณฑ

ประเภทออนตว (flexible pouches) ไดแก ถงรทอรต

(retortpouch)และถาดทนความรอน(retortabletrays)

ตามหลกทฤษฎและกระบวนการผลตอาหารบรรจในภาชนะ

ปดสนทอาหารผานกระบวนการฆาเชอจลนทรย โดยการให

ความรอนในระดบสเตอรไลสและใหความรอนขนต�าในระดบ

การฆาเชอทางการคา (commercialsterilization) ซงตอง

ควบคมตวแปร หรอปจจยส�าคญทเกยวของเพอใหมนใจวา

กระบวนการฆาเชอมประสทธภาพดสามารถท�าลายเชอจลนทรย

ไดทงหมดเพอใหไดผลตภณฑอาหารทปลอดภยตอการบรโภค

ขอท2การตรวจประเมนสถานทผลตอาหารในภาชนะ

บรรจทปดสนทตามค�าสงส�านกงานคณะกรรมการอาหารและ

ยาท319/2548เรองการตรวจประเมนสถานทผลตอาหาร

ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท193)พ.ศ.2543

และ(ฉบบท239)พ.ศ.2544ลงวนท27ธนวาคมพ.ศ.2545

ใหเจาหนาทตรวจประเมนความเหมาะสมดงน

1. รายการเครองมอเครองจกรและอปกรณพนฐาน

ตามบญชแนบทายค�าสงน

2. การควบคมกระบวนการผลตตามความเหมาะสมของ

กระบวนการผลตนนๆโดยมเอกสารทจ�าเปนส�าหรบการผลต

ดงน

ค�าส�าคญ กฎระเบยบ USFDA อาหารเปนกรดต�า Low acid food ในกระบวนการผลตอาหารบรรจในภาชนะปดสนทซง

สวนใหญเปนอาหารส�าเรจรปพรอมบรโภค

เพอใหการผลตอาหารเปนไปตามหลกวชาการ และ

ผลตภณฑมความปลอดภยตอผบรโภคส�านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยาจงก�าหนดหลกเกณฑวธปฏบตส�าหรบเจาหนาทใน

การตรวจประเมนสถานทผลตอาหารในภาชนะบรรจทปดสนท

เพอเปนแนวทางควบคมคณภาพในการผลต ซงหลกเกณฑ

สวนใหญองตามขอก�าหนดในกฎหมายขององคการอาหารและยา

ของสหรฐ(Food&DrugAdministration,USFDA)

แนวทางปฏบตตามค�าสงส�านกงานคณะกรรมการ

อาหารและยา ท 319/2548 ในการตรวจประเมนสถาน

ทผลตอาหารในภาชนะบรรจทปดสนท ใหถอปฏบต ดงน

ขอท1.ใหจ�าแนกอาหารออกเปนชนดตางๆตามหลกวชาการ

เพอพจารณาความเหมาะสมของกระบวนการผลตดงน

อาหารในภาชนะบรรจทปดสนทตามประกาศกระทรวง

สาธารณสขฉบบท144(พ.ศ. 2535)โดยพจารณาทคาความ

เปนกรด-เบส(pH)และคาแอคตวตของน�า(aw)จ�าแนกเปน

3ชนดไดแก

1. อาหารทมความเปนกรดต�า (Low-acid food,

LACF)คออาหารทมคาความเปนกรด-ดางมากกวา4.5และ

มคาแอคตวตของน�ามากกวา0.85

2. อาหารทปรบสภาพกรด(Acidifiedlow-acidfood)

คออาหารทตามธรรมชาต

ของผลตภณฑมคาความเปนกรด-ดาง มากกวา 4.5 แตใน

การผลตมการปรบสภาพกรดของอาหาร โดยการลวกหรอ

แชชนอาหารในสารละลายกรดหรอเตมกรดหรอเตมอาหารทม

กฎระเบยบใหม

เกยวกบอตสาหกรรมอาหารในภาชนะปดสนททมความเปนกรดต�า

วรรณด มหรรณพกล*

*นกวทยาศาสตรช�านาญการพเศษส�านกเทคโนโลยชมชนวศ.



ขอท 3. ใหถอวาการไมมเครองมอ เครองจกรหรออปกรณพนฐานตามขอ2(1)หรอขอ2(2) เปนขอบกพรองทรนแรง(MajorDefect)ซงหลกเกณฑการตรวจประเมนสถานทผลตอาหารในภาชนะบรรจทปดสนทตามประกาศกระทรวงสาธารณสข(ฉบบท193)พ.ศ.2543และ(ฉบบท239)พ.ศ.2544ลงวนท27ธนวาคมพ.ศ.2545อาหารในภาชนะบรรจทปดสนทชนดอาหารทมความเปนกรดต�าตามขอ3(1)ของประกาศกระทรวงสาธารณสขฉบบท144(พ.ศ.2535) สงส�าคญก�าหนดวาตองมอปกรณเครองชงตวง วด อปกรณเพอไลอากาศ เครองผนกฝาหรอปดผนกแบบกงอตโนมต เครองฆาเชอดวยความรอนชนดภายใตความดน(Retort)และเครองก�าเนดไอน�า (Boiler)อปกรณวดความสมบรณของรอยปดผนกของบรรจภณฑ(Containerclosure)เครองหรออปกรณส�าหรบวดคาสญญากาศของบรรจภณฑยกเวนบรรจภณฑออนตว

เครองมอหรออปกรณส�าหรบวดอณหภม เรมต น การฆาเชอ (Initial temperature) และอณหภมฆาเชอ(Sterilization temperature) ตามขอก�าหนด ตองเปนชนดปรอทในแทงแกว(Mercuryinglassthermometer) หรอเครองหรออปกรณชนดอนทมความแมนย�าทดเทยมกนเครองหรออปกรณบนทกอณหภมและเวลาในการฆาเชอแบบตอเนอง(Temperature/timerecordingdevice)อปกรณวดความดนไอน�าในหมอฆาเชอ(Pressure guage) อปกรณ วดปรมาณคลอรนในน�าหลอเยนนาฬกาจบเวลาในการฆาเชอเครองหรออปกรณบนทกอณหภมและเวลาในการฆาเชอแบบตอเนอง(Temperature/timerecordingdevice)อปกรณวดความดนไอน�าในหมอฆาเชอ(Pressureguage)อปกรณวดปรมาณคลอรนในน�าหลอเยนและเครองมอหรออปกรณทใช

ในการควบคมขนาดของชนวตถดบส�าหรบอาหารทมชนเนอ

2.1 อาหารทมความเปนกรดต�า ต องมเอกสาร

ว ช าการศ กษาทดสอบการกระจายความร อน (Hea t

distribution) หรออณหภมภายในเครองฆาเชอทสถานทผลต

และการศกษาอตราการแทรกผ านความร อน (Heat

penetration) เพอก�าหนดอณหภมและเวลาทเหมาะสม

ในการฆาเชอ(Scheduledprocess)ส�าหรบผลตภณฑแตละ

ชนดและแตละขนาดบรรจ

2.2 อาหารทปรบสภาพกรด ต องม เอกสาร

วชาการทแสดงว าอณหภมและเวลาท ใช ในการฆ าเชอ

ผลตภณฑแตละชนดและแตละขนาดบรรจมความเหมาะสม

รวมท ง เอกสารแสดงรายละเอยดอปกรณ และว ธ การ

ในการปรบคาความเปนกรด-ดางของอาหาร



กฎหมายของ USFDA ในการตรวจโรงงานผลตอาหารทเปนกรดต�า;FD304

ประกาศใชตามคมอปฏบตฉบบยอ(CodeofFederalRegulations,MiniHandbooks,USFDA.2011)มสาระส�าคญ

ดงน

Part No. of Food &Drug Administration FD 304 / 21 CFR

108 EmergencyPermitControl- เปนขอก�าหนดพนฐานวาดวยเรองการประกาศชนดของอาหารทตองขออนญาตกอนการผลตการด�าเนนการและขนตอนในการขออนญาตผลต หรอยนขอเอกสารประกอบลวงหนากอนการผลตซงตองแจงไปทFDAซงสามารถแจงในรปแบบลงทะเบยนผานระบบonlineโดยตองท�า เรองแจงภายใน10วนหลงจากเปดโรงงานและหนวยงานFDAจะแจงขอมลตอบกลบภายใน90วน- อาหารมความเปนกรดต�า(LACF)ตองปฏบตตามขอ108.35SubpartBซงปองกนผลกระทบตอผบรโภค(PublicHealth)

110 GoodManufacturingPracticeinManufacturing,packing,orHoldHumanFoodสขลกษณะทดในการผลตประกอบดวยการควบคมคณภาพสขอนามยของบคลากรในกระบวนการผลตการท�าความสะอาดพนทผวทสมผสอาหารการท�าความสะอาดโรงเรอนผลตและอปกรณการฆาเชอดวยน�ายาเคมการใชคลอรน

113 ThermallyProcessedLow-AcidFoodsPackagedinHermeticallySealedContainersการเบยงเบนในการควบคมกระบวนการฆาเชอ(ProcessDeviation)ตามขอก�าหนด21CFR113.89และผลตภณฑตองผานการฆาเชอ

จลนทรยตามscheduledprocessโดยสภาวะในการฆาเชอนเปนความรอนขนต�าในการฆาเชอทางการคาซงมความจ�าเพาะแปรผนขนกบชนดของผลตภณฑกระบวนการแปรรปชนดหรอขนาดของผลตภณฑและขนกบปจจยส�าคญทมผลตอสภาวะการฆาเชอคอความขนหนด(viscosity)ต�าแหนงของบรรจภณฑในเครองรทอรตลกษณะตะกราทใสบรรจภณฑเพอเขาเครองรทอรตวธการบรรจและปรมาณของแขงคดเปนรอยละ(percentsolids)และscheduledprocessนตองผานการรบรองหรอออกแบบก�าหนดโดยผเชยวชาญหรอนกวชาการของหนวยงานภาครฐ

114 AcidifiedFoodsกลาวถงกระบวนการผลตและการควบคมคณภาพอาหารประเภททปรบกรดการควบคมการเบยงเบนคาไปจากscheduledprocess

การตรวจสอบโรงงานผลตอาหารทมความเปนกรดต�า

(LowAcidCannedFood-LACF)ตามกฎหมายUSFDA

มการปรบปรงใหมจ�านวน 3 ขอก�าหนดและมผลบงคบใช

เมอวนท1เมษายน2554ไดแก

- 21CFR108EmergencyPermitControl เปน

ขอก�าหนดพนฐานวาดวยเรองของการประกาศชนดของอาหารท

ตองขออนญาตกอนการผลตการด�าเนนการและขนตอนในการ

ขออนญาตผลตและการด�าเนนการเมอถกกกกนอนเนองจาก

มไดขออนญาตผลตหรอยนเอกสารประกอบลวงหนากอนการ

ผลตและประกาศชนดของอาหารทตองยนเรองขอขนทะเบยน

ลวงหนากอนการผลตไวในSubpartBไดแกอาหารทปรบ

สภาพใหเปนกรด(AcidifiedFood)และอาหารกระปองทม

ความเปนกรดต�า

ขอก�าหนดนมผลบงคบทงผ ผลตอาหารในประเทศ

สหรฐอเมรกาและผผลตในประเทศอนๆทสงออกอาหารไปยง

สหรฐอเมรกาดวย โดยยนเรองขนทะเบยนกระบวนการผลต

และกระบวนการในการฆาเชอเปนรายผลตภณฑซงUSFDA

ด�าเนนการประเมนเมอพบวาอาหารทขอขนทะเบยนมค

วามปลอดภยจะออกหมายเลขรบรอง(FCENo.)ใหเปนราย

ผลตภณฑและหากมการเปลยนแปลงใดๆในกระบวนการผลต

ทมผลกระทบตอความปลอดภยของอาหารจ�าเปนตองยนเรอง

แจงการเปลยนแปลงดงกลาวตอ USFDA ดวย ในการผลต

ใหใชหลกเกณฑวธการทดในการผลต (GMP) ในหวขอตางๆ

ไดแก บคลากรผผลตอาหารการควบคมพนทหองผลตและ

บรเวณโดยรอบตาม การควบคมสตวและแมลง สารฆาเชอ

โดยถาใชคลอรนไมมมาตรฐานก�าหนดแตมขอแนะน�าใหมระดบ

คลอรนหลงเหลอในน�าใชท 2-7 ppm สวนปรมาณคลอรน

ในน�าหลอเยน(CoolingWater)ก�าหนดระดบคลอรนหลงเหลอ

ในระดบทตรวจวดไดและถาใชน�าหลอเยนแบบหมนเวยนแนะน�า

ใหตรวจวดคลอรนหลงเหลอทกรอบการฆาเชอ



การควบคมบนทกขอมลการผลตตามขอก�าหนด21CFR

113.100และการจดเกบบนทกขอมลใดๆของกระบวนการ

ผลตอาหารกระปองทมความเปนกรดต�าโดยใช อปกรณ

อเลกทรอนคส(หมายความรวมถงระบบควบคมอตโนมตดวย

ระบบคอมพวเตอร)ตองด�าเนนการใหสอดคลองตามขอก�าหนด

21CFR11

ปญหาขอบกพรองทตรวจพบในโรงงานผลตอาหาร

ส�าเรจรปในภาชนะปดสนท

1. ความลมเหลวทไมสามารถตรวจพบการเบยงเบน

ในการควบคมกระบวนการฆาเชอ(ProcessDeviation)

2. ความลมเหลวในการควบคมปจจยวกฤต (Critical

Factor)

3. การควบคมการปดตะเขบกระปองไมไดตามทก�าหนด

(Specification)

ใชการควบคมแบบอตโนมตดวยระบบคอมพวเตอรโดย

ไมมผลการตรวจยนยน(Validation)

4. ไมมขอมลสนบสนนการก�าหนดกระบวนการฆาเชอ

(ScheduleProcess)

5. ไมมขอมลการหาคาการกระจายความรอนของหมอ

ฆาเชอ(HeatDistribution)

6. บนทกขอมลไมครอบคลมปจจยวกฤต (Critical

Factor)ทงหมดทเกยวของ

7. ใชอปกรณของหมอฆาเชอหรอหมอฆาเชอทไมไดแจง

ขนทะเบยนหรอไมตรงกบทขนทะเบยนไว

กลาวโดยสรปแลวขอก�าหนดของUSFDA,FD304

ทก�าหนดเปนหมวดหมหลกๆคอpart108,part110,part

113และpart114เปนการก�าหนดแนวทางปฏบตใหถกตอง

เหมาะสมในเชงหลกวชาการและเพอเปนการควบคมคณภาพ

ในการผลตอาหารทเปนกรดต�า หรออาหารชนดทปรบกรด

ใหกระบวนการฆาเชอมประสทธภาพไดอาหารทปลอดภยกบ

ผบรโภครวมทงสามารถทวนสอบขอมลยอนกลบไดวาการฆาเชอ

มประสทธภาพดโดยคาทเบยงเบนไปจากScheduleProcess

ยงอยในชวงทปลอดภยรวมทงมปจจยส�าคญๆหลายชนดทม

น�าทใชในกระบวนการผลต น�าทใชสมผสอาหารตอง

มคณภาพเหมาะสมและปลอดภย และมระบบปองกน

การไหลยอนกลบรกษาความสะอาดของพนผวสมผสผลตภณฑ

อปกรณและเครองมอทใชในกระบวนการผลต การควบคม

กระบวนการผลต ตามขอก�าหนดCFR110.80 โดยควบคม

คณภาพตงแตวตถดบกระบวนการผลตสารปรงแตงอาหาร

น�าแขงรวมทงการควบคมและก�าจดของเสย

ขอก�าหนดเพอเปนแนวทางในการควบคมกระบวนการ

ผลตอาหารกระปองทมความเป นกรดต�า (Thermally

ProcessedLow-AcidFoodsPackagedinHermetically

SealedContainers,21CFR113)มรายละเอยดทส�าคญดงน

หมอฆาเชอและการควบคมอปกรณและกระบวนการผลต

ของหมอฆาเชอแตละประเภทตามขอก�าหนด21CFR113.40

โดยแยกเปนรายละเอยดของชนดหมอฆาเชอและวธการฆาเชอ

ประเภทตางๆ ไดแก Still Retort ,Agitating Retort,

HydrostaticRetortHotwatersprayretortSteam-Air

Mixed Retort กระบวนการผลตและบรรจแบบปลอดเชอ

การควบคมการปดฝาภาชนะบรรจแบบตางๆไดแกกระปอง

ขวดแกวและอนๆการควบคมน�าหลอเยน(CoolingWater)

การระบรหสผลตภณฑ และการควบคมการปฏบตภายหลง

การฆาเชอตามขอก�าหนด21CFR113.40

ในการฆาเชอใหปฏบตตามขอก�าหนด21CFR113.3

และขอก�าหนด21CFR113.87สงส�าคญผลตภณฑตองผาน

การฆาเชอจลนทรยตามscheduledprocessและใหความ

รอนขนต�าทการฆาเชอในระดบการคา

การเบยงเบนในการควบคมกระบวนการฆาเชอ(Process

Deviation)ตามขอก�าหนด21CFR113.89ในการผลตถาม

ขอมลทเกยวของกบกระบวนการฆาเชอสภาวะอณหภมและ

เวลาในการใหความรอนเพอท�าลายจลนทรยหากพบขอมลท

บนทกมการเบยงเบนไปจากคาปกตในscheduledprocess

ทเกดขนจากปจจยตวแปรส�าคญทอย นอกเหนอการควบคม

จกตองท�าการฆาเชอใหมหรอเรยกวาReprocessและตอง

เกบบนทกเพอการสอบกลบซงมความเชอมโยงกบการประเมน

ความเสยงตอผลกระทบตอสขภาพของผบรโภค



มความส�าคญอยางยงตอวงการธรกจอาหารแปรรปเพอการสงออก

ดงนนภาคเอกชนผผลตและสงออกอาหารจงควรใหความส�าคญ

และปฏบตตามขอก�าหนดกฎหมายของประเทศคคาซงจะท�าให

สรางความเชอมนใหแกประเทศคคาท�าใหมศกยภาพการผลต

และสงออกผลตภณฑอาหารทแขงขนไดในระดบสากลซงเปน

ผลดตอเศรษฐกจของประเทศไทย

ผลตอกระบวนการฆาเชอจลนทรยดงนผผลตอาหารในระดบ

อตสาหกรรม จงจ�าเปนตองศกษาขอมลทางวชาการตางๆ

เหลานเพอน�าไปใชกบกระบวนการผลตในโรงงานโดยมเปาหมาย

ใหกระบวนการผลตสอดคลองกบขอก�าหนดและไดผลตภณฑ

อาหารทมคณภาพดปลอดเชอจลนทรยและในภาวะอนใกลน

จะกาวเขาสประชาคมอาเชยนการใชองความรและเทคโนโลยใหมๆ


1. Codeoffederalregulations,FOOD&DRUUGADMINISTRATION21CFR:Part108,110,113and114Mini

Handbooks,printedinUSA.RevisedasofApril1,2011

2. ประกาศค�าสงส�านกงานคณะกรรมการอาหารและยาท319/2548]ลงวนท27พฤษภาคม2548เรองการตรวจ

ประเมนสถานทผลตอาหารในภาชนะบรรจทปดสนทตามประกาศกระทรวงสาธารณสข(ฉบบท193)พ.ศ.2543


ขาวทวไปใน วศ.

แนะน�ำ ISO/IEC 17025 แกมหำวทยำลยรำชภฎนครศรธรรมรำช

ผช.รมว.วท. ตรวจเยยม วศ.

• ดร.วบลยแชมชนผชวยรฐมนตรวาการกระทรวงวทยาศาสตรฯและคณะตรวจเยยมและรบฟงการบรรยายสรปผลงาน

กรมวทยาศาสตรบรการโดยมดร.สทธเวชต.แสงจนทรอธบดกรมวทยาศาสตรบรการและผบรหารกรมวทยาศาสตรบรการ

ใหการตอนรบณหองประชมอครเมธชน6อาคารตวฯเมอวนท4พฤษภาคม2555

• นางสาวจนทรเพญ ใจธรภาพกล

รองอธบดกรมวทยาศาสตรบรการใหการตอนรบ

บคลากรจากมหาวทยาลยราชภฏนครศรธรรมราช

ในการนนางดรณวชราเรองวทยผอ�านวยการ

ส�านกบรหารและรบรองห องปฏบตการ

ใหค�าปรกษาแนะน�าการด�าเนนการจดท�าระบบ

หองปฏบตการมาตรฐานตามระบบISO/IEC

17025ณหองประชมอครเมธชน6อาคารตวฯ

เมอวนท2พฤษภาคม2555


• ดร.สทธเวชต.แสงจนทรอธบดกรมวทยาศาสตร

บรการ พรอมดวย นางสมาล ทงพทยกล รองอธบด และ

ดร.เทพวรรณจตรวชรโกมลหวหนาศนยเชยวชาญดานแกว

ไดเขารวมการประชมเจรจาประสานความรวมมอดานวสด

สมผสอาหารและดานแกวกบประเทศราชอาณาจกรเนเธอรแลนดและสาธารณรฐอตาลระหวางวนท5 -13มถนายน2555

ณประเทศราชอาณาจกรเนเธอรแลนดและสาธารณรฐอตาล

•กรมวทยาศาสตรบรการส�านกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรมส�านกงานมาตรฐานสนคาเกษตรและอาหารแหงชาต

และกรมวทยาศาสตรการแพทย ไดรวมมอกนจดงานสมมนาวนรบรองระบบงานโลกภายใตหวขอเรอง “Accreditation -

SupportingSafeFoodandCleanDrinkingWater”วตถประสงคเพอใหเกดการรณรงคกจกรรมดานการตรวจสอบการรบรอง

ระบบงานการแลกเปลยนความรรวมทงตระหนกถงบทบาทและความส�าคญงานรบรองระบบงานและใชประโยชนของการรบรอง

ระบบงานสนบสนนความปลอดภยของอาหารและความสะอาดของน�าดมงานสมมนาจดขนเปนครงท4โดยมนางสาวจนทรเพญ

ใจธรภาพกลรองอธบดกรมวทยาศาสตรบรการและนางดรณวชราเรองวทยผอ�านวยการส�านกบรหารและรบรองหองปฏบตการ

เขารวมงานณHAII106ชน1ศนยนทรรศการและการประชมไบเทคบางนากรงเทพฯเมอวนท8มถนายน2555

วศ. รวมมอกบ 4 หนวยงำนจดงำนสมมนำวนรบรองระบบงำนโลก

กรมวทยำศำสตรบรกำร เขำรวมประชมประสำนควำมรวมมอดำนวสดสมผสอำหำรและดำนแกว

กบประเทศรำชอำณำจกรเนเธอรแลนดและสำธำรณรฐอตำล

• กรมวทยาศาสตรบรการ จดกจกรรม วนแหง

การจดการความรของ วศ. KM รวมใจ กาวไกลองคการ

สรรคสรางวฒนธรรมโดยมดร.สทธเวชต.แสงจนทรอธบด

กรมวทยาศาสตรบรการเปนประธานเปดงานฯวตถประสงค

เพอสรางความรความเขาใจสงเสรมประสทธผลในการท�างาน

ณ โรงแรมฮอลเดยอนนรสอรทรเจนทบชชะอ�าจ.เพชรบร

เมอวนท14-15กรกฎาคม2555

กรมวทยำศำสตรบรกำร จดกจกรรมวนแหงกำรจดกำรควำมรของ วศ.

KM รวมใจ กำวไกลองคกำร สรรคสรำงวฒนธรรม


ผบรหำร นกวทยำศำสตร และ เจำหนำท จำก Toyo Seikan Kaisha, ltd. ประเทศญปน

เยยมชมกรมวทยำศำสตรบรกำร

• นางสมาล ทงพทยกล รองอธบดกรมวทยาศาสตรบรการ

พรอมดวยคณะผบรหารและนกวทยาศาสตรกรมวทยาศาสตรบรการ

ใหการตอนรบผบรหารนกวทยาศาสตรและเจาหนาทจากToyoSeikan

Kaisha, ltd. ประเทศญปน พรอมกนนยงไดประชมหารอแลกเปลยน

ความรประสบการณเกยวกบวสดสมผสอาหารพฒนาการของบรรจภณฑ

อาหารชนดตางๆรวมทงการวเคราะหทดสอบผลตภณฑในหองปฏบตการ

ซงจะเปนประโยชนตอการพฒนาหองปฏบตการดานวสดสมผสอาหารของ

กรมวทยาศาสตรบรการณหองประชมอครเมธชน6กรมวทยาศาสตรบรการเมอวนท25กรกฎาคม2555

สถำบนวจยเทคโนโลยพระจอมเกลำเจำคณทหำรลำดกระบงเขำเยยมชมหองปฏบตกำรของ วศ.

•นกศกษาจากคณะ

วทยาศาสตร สถาบนวจย

เทคโนโลยพระจอมเกลา

เจาคณทหารลาดกระบง

เข าเยยมชมห องปฏบ ต

การทดสอบศนยเชยวชาญ

ดานแกว โครงการฟสกส

และวศวกรรม และหองปฏบตการศนยวจยพฒนาการผลตเซรามก ส�านกเทคโนโลยชมชน วตถประสงค เพอใหนกศกษา

เรยนรและเขาใจในการปฏบตงานจรงเมอวนท25กรกฎาคม2555

• กรมวทยาศาสตรบรการเปด

ศนยบรการเบดเสรจรองรบงานบรการ

วเคราะหทดสอบสนคาเพอการเตรยม

พรอมเขาส ประชาคมอาเซยน โดยม

ดร.สทธเวช ต.แสงจนทร อธบดกรม

วทยาศาสตรบรการเปนประธาเปดงานฯ

เพอเตรยมพรอมในการเขาส ประชาคมอาเซยน ในป พ.ศ. 2558 กรมวทยาศาสตรบรการจะท�าหนาทเปนหองปฏบตการ

กลางของประเทศและหองปฏบตการอางองในภมภาคอาเซยนโดยมเปาหมายใหการบรการแกผประกอบการภาคการผลต

การคา ใหไดรบบรการวเคราะหทดสอบทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยทมคณภาพมาตรฐาน เปนทยอมรบในระดบสากล

ณชน1อาคารตวกรมวทยาศาสตรบรการเมอวนท1สงหาคม2555

วศ. เปดศนยบรกำรเบดเสรจรองรบงำนบรกำรวเครำะหทดสอบสนคำ

เพอกำรเตรยมพรอมเขำสประชำคมอำเซยน


• กรมวทยาศาสตร

บรการ จดฝ กอบรมเช ง

ปฏบตการดานอนทรยเคม

เรอง “การหาปรมาณสาร

อนทรยในตวอยางอาหารและ

ของเลนโดยเทคนค IDMS”

และดานอนนทรยเคมเรอง“การหาปรมาณโลหะหนกในวสดสมผสอาหารและของเลน โดยวทยากร Dr.KazumiInagaki

และ Dr.Nobuyasuitoh จากสถาบนมาตรวทยาแหงประเทศญป น ณ อาคารตว กรมวทยาศาสตรบรการ เมอวนท

6-10สงหาคม2555

• ดร.สทธเวชต.แสงจนทร

อธบดกรมวทยาศาสตรบรการ

เปนประธานเปดกจกรรมเฉลม

พระเกยรตสมเดจพระนางเจาฯ

พระบรมราชนนาถเนองในโอกาส

พระราชพ ธ มหามงคล เฉ ลม

พระชนมพรรษา80พรรษา12สงหาคม2555“กรมวทยาศาสตรบรการกบงานสงเสรมการผลตเซรามกของศนยศลปาชพ”

เพอเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ ผทรงกอตงศนยศลปาชพทวประเทศ เชน การเผยแพร

ประชาสมพนธงานสนบสนนโครงการในพระราชด�ารรวมทงจดแสดงและจ�าหนายผลตภณฑเซรามกของศนยศลปาชพณชน1

อาคารหอสมดวทยาศาสตรดร.ตวลพานกรมกรมวทยาศาสตรบรการเมอวนท9สงหาคม2555

วศ. กบงำนสงเสรมกำรผลตเซรำมกของศนยศลปำชพ

วศ. จดฝกอบรมเชงปฏบตกำรดำนอนทรยเคม

• ดร.สทธเวชต.แสงจนทร อธบดกรมวทยาศาสตรบรการพรอมคณะผบรหารวางพานพมดอกไมถวายราชสกการะ พระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวเพอนอมร�าลกถงพระมหาพระกรณาธคณในฐานะทรงเปน“พระบดาแหงวทยาศาสตรไทย”ณลานพระบรมราชานสาวรยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหวกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยเมอวนท18สงหาคม2555

วศ. วำงพำนพมถวำยรำชสกกำระพระบรมรำชำนสำวรยรชกำลท 4 ประจ�ำป 2555


•กรมวทยาศาสตรบรการจดสมมนาเรองหลกสตรการจดท�าคมอคณภาพของหองปฏบตการทดสอบ/สอบเทยบตาม

ISO/IEC17025ของกรมวทยาศาสตรบรการใหเปนไปในทศทางเดยวกนโดยมดร.สทธเวชต.แสงจนทรอธบดกรมวทยาศาสตร

บรการเปนประธานเปดงานฯมวตถประสงคเพอขาราชการและเจาหนาทกรมวทยาศาสตรบรการเขาใจถงนโยบายและขนตอน

การด�าเนนงานคณภาพฉบบทตองใชรวมกนและเปนตามขอก�าหนดISO/IEC 17025 สามารถไปใชในการปฏบตงานได

อยางมคณภาพลดความเสยงในการเกดขอผดพลาดในการทดสอบสอบเทยบเพอสงเสรมการบรการของหองปฏบตการใหเปนทยอมรบ

ในระดบประเทศและระดบสากล ณ หองประชมชน 5 อาคารสถานศกษาเคมปฏบต กรมวทยาศาสตรบรการ เมอวนท

20สงหาคม2555

• ดร.สทธ เวช ต.แสงจนทร อธบดกรม

วทยาศาสตรบรการและProfDr.ReinhardConradt

RWTH AACHEN UNIVERSITY, GERMANY

ไดลงนามตออายความรวมมอทางวชาการเทคโนโลย

ดานแกว โดยม นางสาวจนทรเพญ ใจธรภาพกล

นางสมาลทงพทยกลรองอธบดกรมวทยาศาสตรบรการ

พรอมนกวทยาศาสตรศนยเชยวชาญดานแกวรวมเปน

สกขพยานณหองประชมอครเมธ ชน6อาคารตว

กรมวทยาศาสตรบรการเมอวนท21สงหาคม2555

งำนสมมนำหลกสตรกำรจดท�ำคมอคณภำพของหองปฏบ ตกำรทดสอบ/สอบเทยบ

ตำม ISO/IEC 17025

วศ. MOU เทคโนโลยดำนแกว กบ RWTH AACHEN UNIVERSITY , GERMANY


• สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ เสดจชมบธ

“ครอบครวปลอดภยเขาใจสารเคม”กรมวทยาศาสตร

บรการ ในงานมหกรรมวทยาศาสตร ป 2555 โดยม

ดร.สทธเวชต.แสงจนทรอธบดกรมวทยาศาสตรบรการ

ถวายรายงานณศนยประชมไบเทคบางนากรงเทพฯ

เมอวนท22สงหาคม2555

• นางสมาลทงพทยกล รองอธบดกรมวทยาศาสตรบรการพรอมคณะผบรหารตอนรบคณะท�างานควบคมคณภาพ

เครอซเมนตไทยเขาเยยมชมหองปฏบตการทดสอบโครงการเคม โครงการฟสกสและวศวกรรมโครงการวทยาศาสตรชวภาพ

ส�านกบรหารและรบรองหองปฏบตการและศนยบรหารจดการทดสอบความช�านาญหองปฏบตการวตถประสงค เพอใหเกด

ความรความเขาใจในแนวทางการบรหารและเทคโนโลยการทดสอบการใหการรบรองหองปฏบตตามมาตรฐานISO/IEC17025

และการทดสอบความช�านาญของกรมวทยาศาสตรบรการซงจะไดน�าไปสการพฒนาองคความรของเครอซเมนตไทยเมอวนท

24สงหาคม2555

สมเดจพระเทพรตนรำชสดำฯ เสดจชมบธกรมวทยำศำสตรบรกำรในงำนมหกรรมวทยำศำสตร ป 2555

คณะท�ำงำนควบคมคณภำพ เครอซเมนตไทย เขำเยยมชมหองปฏบ ตกำร วศ.


วศ. อบรม กำรพฒนำคณภำพผลตภณฑผกตบชวำ จงหวดพะเยำ

หลกสตร กำรขนรปและตกแตงลวดลำยผลตภณฑเครองปนดนเผำจงหวดนครพนม

• ส�านกเทคโนโลยชมชนถายทอดเทคโนโลยหลกสตร

“การพฒนาคณภาพผลตภณฑผกตบชวา”ณกลมหตถกรรม

ผกตบชวาบานสนปามวงต.บานสนปามวงอ.เมองจ.พะเยา

วนท9-10ส.ค.2555หลกสตร“การขนรปและตกแตงลวดลาย

ผลตภณฑเครองปนดนเผา”ณกลมเครองปนดนเผาบานกลาง

ต.โนนตาลอ.ทาอเทนจ.นครพนมวนท25-26ส.ค.2555

วศ.จดนทรรศกำร“ครอบครวปลอดภยเขำใจสำรเคม”

ในมหกรรมวทยำศำสตรและเทคโนโลยแหงชำต ประจ�ำป 2555

•กรมวทยาศาสตรบรการจดนทรรศการ“ครอบครวปลอดภยเขาใจสารเคม”วตถประสงคเพอสรางความรความเขาใจและ

สรางความตระหนกดานอนตรายจากสารเคมทใชในชวตประจ�าวนภายในบานในงานมหกรรมวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต

ประจ�าป2555ภายใตแนวคด“จดประกายความคดพฒนาชวตดวยวทยาศาสตร”จดขนระหวางวนท17-31สงหาคม2555

ณศนยนทรรศการและการประชมไบเทคบางนา

• ศนยบรการจดการทดสอบหองปฏบตการ

กรมวทยาศาสตรบรการจดสมมนาเรองบทบาท

ของกจกรรมทดสอบความช�านาญเพอการประกน

คณภาพของหองปฏบตการทดสอบ ดานอาหาร

โดยมนางสาวจนทรเพญใจธรภาพกลรองอธบด

กรมวทยาศาสตรบรการ เปนประธานเปดงานฯ

มวตถประสงคใหหองปฏบตการวเคราะหทดสอบมความเขมแขงประเทศคคายอมรบและเชอถอ ผลการทดสอบทออกโดย

หองปฏบตการของประเทศไทยไมจ�าเปนทจะตองทดสอบซ�าอกกอใหเกดความคลองตวและความรวดเรวในการตรวจสอบคณภาพ

สนคาณหองประชมใหญชน6อาคารสถานศกษาเคมปฏบตกรมวทยาศาสตรบรการเมอวนท24สงหาคม2555

ศนยบรกำรจดกำรทดสอบหองปฏบ ตกำรกรมวทยำศำสตรบรกำรจดสมมนำบทบำทกจกรรม

ทดสอบควำมช�ำนำญเพอกำรประกนคณภำพของหองปฏบตกำร ทดสอบดำนอำหำร


วศ. จดโครงกำรประชำพจำรณ “หลกเกณฑและเงอนไขวำดวยกำรรบรองควำมสำมำรถบคลำกร

สำขำกำรควบคมและจดกำรสำรเคมในหองปฏบ ตกำร”

•ดร.สทธเวชต.แสงจนทรอธบดกรมวทยาศาสตรบรการเปนประธานเปดโครงการประชาพจารณ“หลกเกณฑและ

เงอนไขวาดวยการรบรองความสามารถบคลากร สาขาการควบคมและจดการสารเคมในหองปฏบตการ” โดยมผเขารวม

สมมนาประกอบดวยคณะกรรมการรบรองความสามารถบคลากรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยคณะอนกรรมการรบรอง

ความสามารถบคลากรสาขาการควบคมและการจดสารเคมในหองปฏบตการและเจาหนาททเกยวของในการรบรองบคลากร

ของกรมวทยาศาสตรบรการณหองบงกชรตน-เอชน2โรงแรมรอยลรเวอรกรงเทพเมอวนท7กนยายน2555

วศ. แถลงขำว กำรใชสำรสนเทศดำนวทยำศำสตรและเทคโนโลย

เปนฐำนควำมรขบเคลอนเศรษฐกจพฒนำคณภำพชวต

•ดร.พรชยรจประภาปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยพรอมดวยดร.สทธเวชต.แสงจนทรอธบดกรม

วทยาศาสตรบรการแถลงขาวเรอง“การใชสารสนเทศดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนฐานความรขบเคลอนเศรษฐกจพฒนา

คณภาพชวต”เพอใหวศ. เปนศนยกลางแหลงใหบรการขอมลความรสาธารณะดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยของประเทศ

ในอนาคตมแนวคดจะผลกดนใหหอสมดวทยาศาสตรฯมความส�าคญในระดบชาตและอาเซยนโดยจะสนบสนนใหมขอมลสารสนเทศ

ดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยครบถวนทกสาขาใหบรการสารสนเทศเบดเสรจดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย (onestop

service)และการใหบรการผานระบบออนไลนณหอสมดวทยาศาสตรดร.ตวลพานกรมกรมวทยาศาสตรบรการเมอวนท

3กนยายน2555

วารสารกรมวิทยาศาสตร์บริการ ปีที่ 60...

Documents

Transcript of วารสารกรมวิทยาศาสตร์บริการ ปีที่ 60...