1

รากฐานแหงอภปรชญาของศลธรรม

Groundwork of the Metaphysics of Morals โดย เอมมานเอล คานท (Immanuel Kant)

เอกศกด� ยกตะนนทน แปล

5

บทนา

ปรชญากรกโบราณแบงออกเปนสามศาสตร คอ วทยาศาสตร จรยศาสตร และตรรกศาสตร

การแบงแยกน� เปนส�งท�เหมาะสมอยางสมบรณ การปรบปรงเพยงอยางเดยวท�อาจกระทาได กคอการ

เพ�มเตมตวหลกการท�รองรบการแบงแยก เพ�อเราจะไดเหนถงความสมบรณของมน และสามารถ10

ตดสนถงการแบงยอยท�จาเปนไดอยางถกตอง

ความรท�เปนเร�องของเหตและผลท�งหมด ถามไดเปนเร�องของตวเน�อหา กยอมเปนเร�องของ

แบบแผน ความรสวนแรกพจารณาถงวตถบางอยาง สวนหลงเก�ยวของเพยงแคกบแบบแผนของความ

เขาใจและของตวเหตผลเอง และกบกฎสากลของความคดโดยท�วไป อยางไมแยกแยะวตถของ

ความคด ปรชญาท�วาดวยแบบแผนเรยกวาตรรกศาสตร ปรชญาท�วาดวยเน�อหา เปนเร�องของวตถท�15

กาหนดเฉพาะลงไป และเปนเร�องของกฎท�ควบคมวตถดงกลาว ซ� งเร�องของกฎน� เองกแตกออกเปน

สองทาง เพราะกฎเหลาน� เปนกฎของธรรมชาต หรอไมกเปนกฎของเสรภาพ อยางใดอยางหน� ง

ศาสตรของอยางแรกคอวทยาศาสตร ของอยางหลงคอจรยศาสตร ซ� งกเรยกไดวา เปนปรชญา

ธรรมชาต และปรชญาศลธรรม ตามลาดบ

ตรรกศาสตรไมสามารถมสวนใดท�เปนเร�องเชงประจกษ ซ� งหมายถง กฎความคดท�เปนสากล20

และเปนจรงโดยจาเปนท�ต� งอยบนพ�นฐานของประสบการณ ม เชนน� นแลว มนกไมอาจเปน

ตรรกศาสตร ซ� งเปนกฎอนตายตวของความเขาใจหรอของเหตผล ใชไดกบความคดทกชนด และ

สามารถแสดงออกมาอยางเปนข�นตอน ในทางกลบกน ท� งปรชญาธรรมชาตและปรชญาศลธรรม

สามารถมสวนท�เปนเร�องเชงประจกษ เน�องจาก อยางแรกตองการระบถงกฎของธรรมชาตในฐานะ

วตถของประสบการณ และอยางหลงตองการระบถงกฎของเจตจานงของมนษย ตามท�มนถกกระทบ25

โดยธรรมชาต อยางแรก เปนกฎซ� งทกส�งทกอยางเกดข�นสอดคลองไปกบมน แตอยางหลงเปนกฎซ� ง

2

ทกอยางควรเกดข�นอยางสอดคลองไปกบมน อยางไรกตาม จรยศาสตรตองพจารณาถงเง�อนไขซ� ง

อะไรท�ควรเกดข�น กลบไมเกดข�นดวย

เราอาจเรยกปรชญาท�งหมดวาปรชญาเชงประจกษ หากมนวางอยบนพ�นฐานของประสบการณ

ในอกทางหน�ง อะไรซ� งนาเสนอหลกคาสอนของมนเพยงแคจากหลกการกอนประสบการณ เรากอาจ

เรยกวาเปนปรชญาบรสทธ� เม�อของอยางหลงเปนเพยงเร�องของแบบแผน มนกคอตรรกศาสตร ถามน5

จากดเฉพาะอยกบตวเน�อหาของความเขาใจ มนกคออภปรชญา

ดวยวธมองเชนน� กจะมแนวคดถงอภปรชญาท�แตกออกเปนสองทาง คอ อภปรชญาของ

ธรรมชาต และอภปรชญาของศลธรรม วทยาศาสตรจะมสวนหน� งเปนเร�องเชงประจกษ และสวนท�

เปนเร�องของเหตผล จรยศาสตรกจะเปนเชนเดยวกน แตสวนท�เปนเร�องเชงประจกษ อาจไดช�อเรยก

พเศษวา มานษยวทยาเชงปฏบต สวนท�เปนเร�องของเหตผลยอมเหมาะสมท�จะเรยกช�อวาศลธรรม 10

ธรกจการคา ศลปะ และการงานท�งหลาย ยอมดข�นจากการแบงงานกนทา น�นคอ แทนท�หน� ง

คนจะทาทกอยาง แตละคนจากดตนเองอยกบงานท�แตกตางจากคนอ�น ในกระบวนการท�งานน�น

เรยกรอง เพ�อท�จะสามารถทางานน�นไดแคลวคลองย�งข�นและไดงานท�สมบรณท�สด ณ ท�ใด ท�งานท�

แตกตางไมถกแยกแยะและแบงสวน เม�อทกคนเปนสารพดชาง ณ ท�น�น การทางานกจะอยในสภาพลา

หลงอยางท�สด จงควรท�จะพจารณาวา จรงหรอไมวาทกสวนของปรชญาบรสทธ� ยอมเรยกรองคนซ� ง15

อทศตวตอมนเปนพเศษ และมนจะดกวาจรงหรอ สาหรบการงานท�งมวลของศาสตรท�งหลาย หาก

กระทาโดยถาคนผซ� งมนสยท�จะผสมองคประกอบเชงประจกษและเชงการใชเหตผลเขาดวยกน

เพ�อใหถกใจสาธารณชน จบเอาสดสวนทกชนดท�พวกเขาไมรจก มาประสมเขาดวยกน แลวกเรยก

ตวเองวา “นกคดอสระ” และยกช�อ “นกผาเสนผม” ใหกบคนท�อทศตวใหกบสวนท�เปนเร� องของ

เหตผล เทาน�น ผมขอกลาววาน�คอการเตอนวา ในงานซ� งเรยกรองวธจดการท�แตกตางกนอยางย�ง ไม20

ควรมการทางานสองอยางพรอมๆ กน เพราะแตละอยางกตองอาศยความสามารถพเศษเฉพาะตว และ

การเอาความสามารถเหลาน�นมาอยในคนๆ เดยวกสรางไดกแตคนท�ทาอะไรไมเปนโลเปนพายเทาน�น

แตผมขอถามตรงน� วา ธรรมชาตของศาสตรท�งหลาย ไมไดเรยกรองหรอวา เราควรระแวดระวงแยก

สวนท�เปนเร�องของประสบการณ ออกจากสวนท�เปนเร�องของเหตผล และอภปรชญาธรรมชาตควร

อยกอนหนาวทยาศาสตรแทๆ (หรอวทยาศาสตรเชงประจกษ) และอภปรชญาของศลธรรมควรอย25

กอนหนามานษยวทยาเชงปฏบต ซ� งสาหรบอภปรชญาของศลธรรมแลว เราจกตองระวงขจดทกอยาง

ท�เปนเร� องเชงประจกษออกไป เพ�อท� เราจะไดรวาดวยการใชเหตผลอยางบรสทธ� เราจะประสบ

ความสาเรจไดมากแคไหนในท�งสองกรณ และจากแหลงใดท�มนดงเอาคาสอนกอนประสบการณของ

มนออกมา และผมขอถามวา ใชหรอไมวา การสบคนสวนหลงไดรบการดาเนนการโดยนกสอน

ศลธรรมทกคน (ซ� งมจานวนมหาศาล) หรอวาโดยเพยงคนบางคนท�รสกวาถกเรยกรองใหกระทา 30

3

เน�องดวยความสนใจของผมอยท�เร�องของปรชญาศลธรรม ผมจงขอจากดคาถามท�จะเสนอดงน�

วา จรงหรอไมวาเปนความจาเปนอยางท�สด ท�จะตองสรางปรชญาศลธรรมท�บรสทธ� ซ� งเปนอสระ

จากเร�องเชงประจกษท�งมวล อนเปนเร�องของมานษยวทยา? การท�จะตองมปรชญาเชนน�น เปนเร�องท�

ชดเจนในตนเอง จากความคดธรรมดาสามญเร�องหนาท�และกฎศลธรรม ทกคนตองยอมรบวาถากฎ

จะมอานาจทางศลธรรม น�นกคอในฐานะของพนธะผกมด (obligation) มนตองมอานาจบงคบให5

กระทาตามอยางสมบรณ ตวอยางเชน ไมจรงวาคาส�งวา “จงอยาพดโกหก” ใชแตกบมนษยเทาน�น

ราวกบวาสตท�มเหตผลอ�นไมจาเปนตองเช�อฟงคาส�งน� กได และส� งท�ถกเรยกวากฎศลธรรมอ�นๆ

ท�งหลายกเปนเชนเดยวกน ดงน�น พ�นฐานของพนธะผกมดตองไมถกคนหาจากในธรรมชาตของ

มนษย หรอจากในสภาวะแวดลอมในโลกท�มนษยดาเนนชวตอย แตตองหาดวยวธกอนประสบการณ

ของการคดดวยเหตผลบรสทธ� และถงแมวา คาส�งอะไรอ�นซ� งต�งอยบนหลกการของประสบการณ10

ลวนๆ อาจเปนสากลในบางแง แตตราบใดท�มนต�งอยบนฐานเชงประจกษ ไมวาจะในเร�องเลกนอย

เพยงใด เชน บางทอาจจะเปนเพยงแคเร�องของแรงจงใจ จรงอยวาคาส�งเชนน�นอาจเรยกวากฎสาหรบ

การปฏบต แตกไมมทางเรยกวากฎศลธรรมไดเลย

ฉะน�น ไมเพยงแควากฎศลธรรม รวมท�งหลกการของมน จะมธรรมชาตท�แตกตางโดยส�นเชง

จากปญญาเชงปฏบตอ�นๆ ท�งหมด ซ� งไดมาจากประสบการณ แตปรชญาศลธรรมท�งหมดต�งอยบน15

สวนท�เปนปญญาบรสทธ� เทาน�น เม�อถกใชกบคน มนไมไดหยบยมจากความรเก�ยวกบตวมนษย

(มานษยวทยา) แมแตนอยนด แตมนใหกฎกอนประสบการณตอเขาในฐานะสตท�มเหตผล ไมตอง

สงสยวากฎเหลาน� ตองการอานาจแหงปญญาท�จะคดวนจฉย ซ� งกลาแขงข�นตามประสบการณ ในแง

หน� งเพ�อแยกแยะวามนใชไดกบกรณอะไร และในอกแงหน� ง เพ�อเปดทางใหมนเขาถงเจตจานงของ

คนและมอานาจตอพฤตกรรมของเขา แตเน�องจากคนถกผลกดนจากธรรมชาตภายในตางๆ มากมาย 20

ถงแมเขาจะสามารถคดถงเหตผลบรสทธ� ในเร�องการประพฤตปฏบตได แตกไมใชเร�องงายท�เขาจะทา

ใหมนมอานาจอยางเปนรปธรรมในชวตของเขา

ดงน�น อภปรชญาแหงศลธรรมจงเปนความจาเปนอยางย�ง ไมเพยงแคสาหรบการใชเหตผลใน

เร�องท�เปนความคดบรสทธ� เพ�อท�จะตรวจสอบถงแหลงท�มาของหลกพ�นฐานสาหรบการปฏบต ซ� ง

พบไดกอนประสบการณในเหตผลของเรา แตกเพราะดวยเหตผลเชนกนวา ขอศลธรรมตางๆ เองก25

อาจถกบดเบอนไป ตราบใดท�เราไมรถงท�มาของมน และปราศจากมาตรฐานสงสดท�จะใชมาประเมน

พวกมนไดอยางถกตอง เพราะการท�การกระทาหน� งจะเปนความดงามทางศลธรรม การท�มนจะตอง

สอดคลองกบกฎศลธรรมยงไมนบวาเพยงพอ หากแตมนยงตองถกกระทาลงไปเพยงเพ�อกฎน�นเอง ม

เชนน�นแลว ความสอดคลองท�เกดข�นกเปนเพยงความบงเอญและไมม�นคงถาวร เน�องจาก หลกการซ� ง

ไมใชศลธรรม แมอาจสรางการกระทาท�สอดคลองกบกฎศลธรรมไดในบางคร� งบางคราว แตกจะ30

4

สรางการกระทาท�ขดแยงกบกฎศลธรรมไดเสมอ มกแตในปรชญาบรสทธ� เทาน�น ท�เราจะสามารถ

มองหากฎศลธรรม ในรปแบบท�บรสทธ� และแทจรงท�สดของมน (และน�ยอมสรางผลอนสาคญอยาง

ท�สดในเร�องของการปฏบต) ดงน�น เราตองเร�มตนดวยปรชญาบรสทธ� (อภปรชญา) ซ� งหากปราศจาก

เสยแลว กไมอาจจะมปรชญาศลธรรมไดเลย ส� งซ� งประสมหลกการบรสทธ� พวกน� เขากบเร� องเชง

ประจกษ ไมสมควรจะไดช�อวาปรชญา (เพราะส�งท�แยกปรชญาออกจากความรท�ไดมาดวยเหตผล5

ท�วๆไป กคอการท�มนแยกประเดนของศาสตรตางๆ ออกจากกน ในขณะท�ของอยางหลงเขาใจพวก

มนอยางสบสนปนเป) และย�งไมสมควรอยางย�งท�มนจะไดช�อวาปรชญาศลธรรม เพราะดวยการ

สบสนน� มนทาความเสยหายใหแกความบรสทธ� ของศลธรรม และสรางส�งท�ขดแยงกบเปาหมายของ

มนเอง

อยางไรกตาม อยาคดวาส�งท�ผมกาลงเรยกรองอยน� มอยแลวในคาอธบายท�มช�อเสยงของวลฟ 10

(Wolff) ท�เปนบทนาใหกบปรชญาศลธรรมของเขา อนไดแก ส�งท�เขาเรยกวาปรชญาเชงปฏบตสากล

และดงน�น ขอจงอยาคดวา เราไมไดกาลงจะออกเดนทางไปในดนแดนใหม การท�งานน�นมงใหเปน

ปรชญาเชงปฏบตสากล มนไมไดพจารณาถงเจตจานง ไมวาจะในรปแบบใด ท�อาจจะกลาววา เปน

เจตจานงท�ควรตดสนเพยงจากหลกการกอนประสบการณ ปราศจากแรงจงใจใดๆ เชงประจกษ และท�

เราอาจจะเรยกวาเจตจานงบรสทธ� มนสนใจกแตเจตนาท�เปนท�วไป พรอมกบการกระทาและเง�อนไข15

ท� งหมด ท�ประกอบอยกบมน ในความหมายท�เปนท�วไปน� ดวยเหตน� มนจงเปนคนละอยางกบ

อภปรชญาของศลธรรม เหมอนกบท�ตรรกวทยาท�วไป ซ� งศกษาการคดและกฎของการคดท�วไป เปน

คนละอยางกบปรชญาท�ขามพนประสบการณ ซ� งศกษาการคดในเร�องเฉพาะและกฎของความคด

บรสทธ� ไดแกเร�องท�ความรของมนเปนส�งท�ไดมากอนประสบการณโดยส�นเชง เพราะอภปรชญา

ของศลธรรมจะตองตรวจสอบมโนคตและหลกการของเจตจานงบรสทธ�ท�เปนไปได ไมใชตรวจสอบ20

การกระทาและเง�อนไขตางๆของเจตนาของมนษย อยางเปนการสากล ซ� งเกอบท�งหมดยอมดงมาจาก

จตวทยา การท�ปรชญาเชงปฏบตสากลน� อภปราย (อยางปราศจากความเหมาะสม) ถงกฎและหนาท�

ทางศลธรรม ไมไดแยงตอคายนยนของผม เพราะผสรางสรรคศาสตรน� นรกษาความซ�อตรงตอ

ความคดของพวกเขา กลาวกคอ พวกเขาไมไดแยกแยะแรงจงใจซ� งถกคดข�นมาเพยงดวยเหตผล อยาง

กอนประสบการณลวนๆ ซ� งเปนแรงจงใจทางศลธรรมอยางแทจรง ออกจากแรงจงใจเชงประจกษ ซ� ง25

ความเขาใจยกระดบข�นสแนวความคดท�วไป เพยงจากการนาประสบการณมาเปรยบเทยบกน แตดวย

การท�พวกเขามองไมเหนถงความแตกตางของแหลงท�มาของแรงจงใจตางๆ และดวยการมองเหนพวก

มนเปนของอยางเดยวกน พวกเขาเลยพจารณาแรงจงใจพวกน�น เพยงแความน� าหนกมากกวาหรอนอย

กวากน น�คอวธท�พวกเขาสรางแนวคดวาดวยพนธะผกมด ซ� งมไดเปนพนธะผกมดทางศลธรรมเลย

และเปนส�งท�จะไดมาจากปรชญา ซ� งมไดวนจฉยถงแหลงกาเนดของมโนทศนเชงปฏบตท�เปนไปได30

ท�งมวลเลย วามนไดมากอนประสบการณ หรอหลงประสบการณ

5

ดวยความต�งใจวาสกวนหน� งผมจะตพมพหนงสออภปรชญาแหงศลธรรม ผมจงขอนาเสนอ

งานรากฐานน� ไวลวงหนา ท�จรงแลว การวางรากฐานน� ไมไดมอะไรอ�นนอกเหนอไปจากการ

ตรวจสอบเชงวพากษตอเหตผลบรสทธ� เชงปฏบต ในแบบเดยวกบท�รากฐานของอภปรชญากคอการ

ตรวจสอบเชงวพากษตอเหตผลบรสทธ� เชงทฤษฎ ท�ไดตพมพไปแลว แต ในประการท�หน� ง เร�องแรก

ไมไดมความจาเปนอยางสมบรณเหมอนเร�องหลง เพราะวา ในเร�องศลธรรมแลว เปนการงายท�เหตผล5

ของมนษยจะสามารถเขาถงความถกตองไดอยางสง แมแตในความเขาใจท�สามญท�สด ในขณะท�ใน

การใชปญญาอยางบรสทธ� ในเร�องทางทฤษฎ เปนเร�องของวภาษวธลวนๆ และประการท�สอง ถาการ

วพากษเหตผลบรสทธ� เชงปฏบตจะสามารถกระทาไดอยางสมบรณ มนตองเปนไปได ท�จะแสดง

พรอมกนไป ถงการเปนหน� งเดยวกนกบการใชเหตผลเชงทฤษฎ ในหลกการท�มรวมกน เพราะใน

ท�สดแลว ยอมมความเปนเหตผลอยหน� งเดยวเทาน�น ซ� งถกแยกแยะออกจากกนเพยงแคในการใชงาน 10

แตผมกไมอาจสรางมนออกมาใหสมบรณเชนน�นในท�น� โดยไมพจารณาประเดนท�ตางไปโดยส�นเชง

ซ� งยอมจะทาใหผอานสบสน ดวยเหตผลน� ผมจงใชช�อวารากฐานแหงอภปรชญาของศลธรรม แทน

ช�อวา บทวพากษเหตผลบรสทธ�เชงปฏบต

ในประการท�สาม แมช�อวาอภปรชญาของศลธรรมจะฟงดวาเปนเร�องยาก แตมนกยงสามารถ

นาเสนอในรปแบบท�คนท�วไปสามารถเขาใจได ผมจงคดวานาจะแยกสวนท�เปนความนาของหลกการ15

พ�นฐานน� ออกมา เพ�อวาตอไปผมจะไมตองนาเสนอการอภปรายท�ซบซอนเหลาน� ในหนงสอท�ม

ลกษณะท�เขาใจงายกวา

อยางไรกตาม งานรากฐานน�ไมใชอะไรมากไปกวาการสบคนและการยนยนถงหลกสงสดของ

ศลธรรม น�เปนการศกษาท�สมบรณในตนเอง และเปนส�งท�ควรจะแยกจากการสบคนอ�นท�งหลายใน

เร�องของศลธรรม ไมตองสงสยวาขอสรปของผมตอคาถามท�หนกอ�งน� ซ� งเทาท�ผานมายงไมเคยไดรบ20

การตรวจสอบจนเปนท�นาพอใจเลย จะไดรบความกระจางเม�อหลกการท�เปนหน� งเดยวถกนาไป

ประยกตใชกบท�งระบบ และจะไดรบการยนยนอยางสงเม�อมนแสดงใหเหนวาบรบรณเพยงพอใน

ตวเองในทกๆ ท�ท�ใชงาน แตผมกตองสละขอไดเปรยบน� ซ� งท�จรงแลวนาพงพอใจย�งกวาท�ม

ประโยชน เน�องจาก การท�หลกการหน�งสามารถประยกตใชไดอยางงายดาย รวมท�งการท�ดเสมอนวา

พอเพยงในตวเอง ไมไดเปนการพสจนถงความถกตองของหลกการน�น หากแตกระตนใหเกดความ25

ลาเอยง ซ� งขวางไมใหเราตรวจสอบและประเมนคาหลกการน�นในตวของมนเอง อยางไมสนใจตอส�ง

ท�เกดตามมาจากมน

ในงานช�นน� ผมใชวธซ� งผมคดวาเหมาะสมท�สด คอดวยการดาเนนไปขางหนาในวธแบบ

วเคราะห จากความรแบบสามญ ไปสการตดสนหลกการสงสดของมน และแลวกยอนหลงในวธแบบ

6

สงเคราะห จากการตรวจสอบหลกการน�และแหลงของมน กลบมาสความรแบบสามญ ซ� งเปนความร

ท�หลกการถกนามาใช ฉะน�น การแบงยอยจะเปนดงน�

สวนท�หน�ง : จากปญญาทางศลธรรมของเหตผลแบบสามญ มาสปญญาทางศลธรรมในแบบ

ปรชญา

สวนท�สอง : จากปรชญาทางศลธรรมแบบสามญ มาสอภปรชญาของศลธรรม 5

สวนท�สาม : ข�นสดทาย จากอภปรชญาของศลธรรม ไปสบทวพากษของเหตผลบรสทธ� เชง

ปฏบต

7

สวนท�หน�ง

จากปญญาทางศลธรรมของเหตผลแบบสามญ

มาสปญญาทางศลธรรมในแบบปรชญา

5

ไมมส�งใดกตามท�สามารถคดถงไดในโลกน� หรอแมแตท�พนจากโลกน� ไป ท�สามารถเรยกไดวา

ด อยางปราศจากเง�อนไข นอกไปจากเจตจานงท�ด สตปญญา เชาวไหวพรบ อานาจในการตดสน

วนจฉยและความสามารถพเศษอ�นๆ ของจต ไมวาจะเรยกช�อวาอะไร หรอ ความกลาหาญ ความเดด

เด�ยว ความมงม�น ในฐานะของคณลกษณะแหงจตใจ เปนส�งท�ดอยางไมตองสงสย และนาปรารถนา

ในหลายๆ แง แตของขวญจากธรรมชาตเหลาน�กอาจกลายเปนความรายกาจเลวทราม ถาหากเจตจานง10

ท�จะใชพวกมน ซ� งประกอบกนข�นเปนบคลกภาพ เปนส�งท�ไมด และกเชนกน สาหรบของขวญจาก

โชคลาภ อนไดแก อานาจ ความร� ารวย เกยรตยศ แมกระท�งสขภาพ สภาพแหงความเปนอยท�ด และ

ความพงพอใจตอสภาพของตน ซ� งเรยกวาความสข ดลใจใหภาคภม จนอาจเปนหย�งยโสถอด นอก

เสยจากวาจะมเจตจานงท�ดมาแกไขอทธพลท�ส� งเหลาน� มตอจต และดวยการทาเชนน�น กจะแกไข

หลกการท�งมวลของการกระทา และปรบมนใหสอดคลองไปกบเปาหมายสากล ยอมเปนไปไมไดท�ผ 15

มองท�มเหตผลและใจเปนกลาง จะรสกเปนสขกบการไดเหนคนผซ� งมไดครอบครองคณลกษณะแม

สกประการหน� งของเจตจานงท�ดและบรสทธ� หากแตกลบมความรงเรองไปไดอยางราบร�น ฉะน�น

เจตจานงท�ดจงดเหมอนจะเปนเง�อนไขอนขาดเสยไมไดท�จะทาใหผหน� งควรคาแกการมความสข ม

คณภาพบางอยางซ� งรบใชตอตวของเจตจานงท�ดน� เอง ชวยสนบสนนการทางานของเจตจานงด ซ� ง

เปนคณภาพท�ไมมคาในตนเองอยางไมมเง�อนไข แตตองมเจตจานงท�ดรองรบอยเบ�องหลง และน�20

อธบายความรสกช�นชมท�เรามตอพวกมน แตกไมอนญาตใหเราถอวาคณภาพเหลาน�นเปนส�งท�ดอยาง

สมบรณ

ความพอประมาณในความรสกทางอารมณ การควบคมตนเอง และการไตรตรองดวยใจสงบ

ไมเพยงแตเปนส�งท�ดในหลายๆ แง แตดเหมอนถงข�นท�ประกอบกนข�นเปนสวนของคณคาภายใน

ตวเองของบคคล แตคณภาพพวกน� กไมสมควรท�จะถกเรยกวาดอยางปราศจากเง�อนไข ถงแมวาใน25

ยคโบราณพวกมนจะไดรบการสรรเสรญอยางสงเพยงใดกตาม เพราะเม�อปราศจากหลกแหงเจตจานง

ท�ด คณภาพพวกน� อาจกลายเปนความเลวอยางย�ง ความเยอกเยนของคนช�ว ไมเพยงแตทาใหเขาอาจ

กออนตรายไดสงข�น แตยงทาใหเขาดนาสะพรงกลวย�งข�นในสายตาของเรา เจตจานงท�ดไมไดเปนส�ง

8

ท�ดเพยงเพราะการกระทาท�มนสรางใหเกดข�นหรอเพราะส�งท�เปนผลตามมา น�นคอ ไมใชเพราะความ

เหมาะสมของมนตอการบรรลเปาหมายบางอยาง แตเจตจานงท�ด ดเพยงเพราะดวยการมเจตนาน�น

เทาน�นเอง น�นกคอ มนเปนส�งท�ดในตนเอง และสาหรบตนเองแลว ยอมเปนส�งท�ไดรบการพจารณาวา

มคาสงกวาอยางเปรยบเทยบไมได กบทกอยางท�สามารถเกดจากมน ท�ตอบสนองตอความตองการ

บางอยางของจตใจ และแมแตของผลรวมท�งหมดของความตองการของจตใจ 5

แมนถาเหตการณกลบกลายเปนวา ดวยความใจรายลาเอยงของธรรมชาต เจตจานงท�ดน� เกด

ขาดอานาจใดๆ ท�งมวลท�จะบรรลส�งท�มงประสงค คอ แมจะดวยความพยายามอยางสดกาลง มนกไม

อาจทาอะไรไดสาเรจ และเหลออยเพยงเจตนาท�ด (ไมใชแคใจคดปรารถนา แตไดพยายามใชวถทาง

ทกอยางท�อยในอานาจแลว) เจตนาดน�น กจะยงคงเปลงประกายราวกบเพชรมณอนล� าคาในตนเอง

ความเป� ยมดวยประโยชนหรอความบงเกดผลอนด ไมอาจท�งเพ�มเตมหรอลดทอนคณคาของมน ความ10

มประโยชนของมนกจะเปนเพยงส� งประกอบท�ชวยใหเราจดการกบมนไดอยางสะดวกย�งข� นใน

กจกรรมปกต หรอเปนเพยงส� งท�จะเรยกรองความสนใจของคนท�ยงไมชานาญพอ แตไมใชเพ�อ

เสนอแนะมนใหผเช�ยวชาญ หรอเพ�อท�จะตดสนคาของมน

อยางไรกตาม มบางส�งท�แปลกอยางย�งในความคดวา ลาพงเพยงแคเจตนากมคณคาอนสมบรณ

แลว ซ� งในการประเมนคาของมนเราไมสนใจถงความมประโยชนใดๆ แมความคดน�จะสอดคลองกบ15

ความเขาใจแมของคนท�วไป แตความสงสยกตองเกดข�นจนไดวา จรงๆ แลวพ�นฐานอนปกปดของมน

อาจจะเปนความคดท�เพอฝนไปเองหรอไม และอาจมความสงสยไปวาเราเขาใจถงวตถประสงคของ

ธรรมชาตผดไปหรอไม ในการมอบหมายเหตผลใหเปนผปกครองเจตจานงของเรา ดงน�นเราจะ

ตรวจสอบความคดน�จากมมมองน�

ในองคประกอบทางกายภาพของส�งท�มชวต หมายถง ส� งท�ปรบตวมาอยางเหมาะสมสาหรบ20

เปาหมายของชวต เราถอเปนหลกการพ�นฐานวา เพ�อวตถประสงคหน� งใด เราจะไมพบอวยวะอ�นใด

นอกเสยจากอวยวะท�เหมาะสมท�สดและปรบตวดท�สดสาหรบวตถประสงคน�น แตในสตท�มเหตผล

และมเจตจานง ถาเปาหมายของธรรมชาตกคอความอยรอด ความอย ดกนด หรอกลาวกคอความเปน

สขของส�งมชวตน�น ธรรมชาตกไดจดการผดพลาดอยางย�งท�เลอกเอาเหตผลใหทางานเพ�อเปาหมายน�

เพราะ สาหรบการกระทาทกอยางท�ส� งมชวตน� ตองทาเพ�อเปาหมายน� และกฎท�งมวลของพฤตกรรม25

ของมน สญชาตญาณจะเปนส�งท�ส�งการลงไปยงมนไดดย�งกวา และเปาหมายกจะบรรลถงไดอยาง

แนนอนกวาดวยการส�งการของเหตผลมากนก

ถาเหตผลไดถกมอบใหกบส�งมชวตท�โชคดน� มนตองเปนไปเพยงเพ�อท�จะใหส�งมชวตน�นใช

เพงพนจถงธรรมชาตท�ประกอบข�นมาอยางดของมน เพ�อท�จะช�นชมและยนดตอตนเอง และเพ�อท�จะ

รสกขอบคณตอสาเหตอนเมตตา แตไมใชเพ�อท�จะนาความปรารถนาของมนมาอยภายใตการช�นาอน30

9

ออนแอและเล�อนลอย และรบกวนตอเปาหมายของธรรมชาต กลาวคอ ธรรมชาตควรจะระวงไมให

เหตผลแทรกแซงเขามาสเร� องเชงปฏบต และท�งไมใหหลงผด คดอาศยญาณทศนะอนออนแอของมน

วางแผนการสาหรบความสขของตนเอง และคดถงวถทางในการบรรลถงมน ธรรมชาตจะไมเพยง

เลอกเปาหมายใหตนเอง แตจะเลอกวถทางใหตนเองดวย และดวยการทานายอยางชาญฉลาด กจะ

มอบหมายการทางานท�งสองอยางใหกบสญชาตญาณ และในขอเทจจรง เราจะพบวาย�งคนใชเหตผล5

ไตรตรองถงเปาหมายของความสขความร�นรมยในชวตมากเทาไรเขากย�งลมเหลวในการมความสขท�

แทจรงมากเทาน�น

และดวยสภาพการณเชนน� คนหลายๆ คนท�มชวตอยกบการใชเหตผลมามากๆ เขา ถากลาสก

นด เขากจะยอมรบวาไดกลายเปนคนเกลยดเหตผล เพราะหลงจากคดคานวณขอดท�งหมดท�ไดมา ไม

เพยงจากงานสรางสรรคความสะดวกสบายท�งหลาย แตแมรวมท�งจากวทยาศาสตรตางๆ (ซ� งเปน10

ความสะดวกสบายทางปญญาสาหรบพวกเขา) พวกเขากลบพบวาไดสรางความทกขยากใหตนเอง

มากกวาความสข และลงเอยดวยความอจฉามากกวาท�จะดถก ตอคนธรรมดาผซ� งยนยอมย�งกวาท�จะ

ใหสญชาตญาณลวนๆ ช�นา และไมยอมใหเหตผลเขามามอทธพลตอพฤตกรรมของตนมากนก

และเราตองยอมรบวาขอตดสนของคนผซ� งอยากจะลดคาสรรเสรญเยนยอถงขอดตางๆ ซ� ง

เหตผลใหแกเราในเร�องของความสขและความพงพอใจในชวต หรอผซ� งอยากจะลดมนใหต�ากวาศนย 15

เขาไมไดทามนดวยความรสกซมเศรา หรอการไมรสกสานกตอความดงามท�ปกครองโลกน� เลยแมแต

นอย แตส� งท�ต� งอยท�รากฐานของขอตดสนพวกน� กคอความคดวาความมอยของเรามเปาหมายท�

แตกตางและสงสงกวาน� ซ� งเปนส�งท�เหตผลมงหมายไปถง อนไมใชเพ�อความสข และดงน�น ตองถก

ถอเปนเง�อนไขสงสด ซ� งเปาหมายสวนตวของมนษยท�งหมด ตองถกถอเปนเร�องภายหลง

เน�องจากวาเหตผลไมมอานาจมากพอท�จะนาทางเจตจานงดวยความแนนอน ในเร�องท�เก�ยวกบ20

เปาหมายของมน และท�เก�ยวกบการตอบสนองความตองการท�งส�นของเรา (ซ� งมมากมาย) น� เปน

เปาหมายท�สญชาตญาณในตวของเราจะนาเราไปถงไดดวยความแนนอนกวามาก และเน�องจากเราม

เหตผลเพ�อนาทางในการประพฤตปฏบต หมายถง ในฐานะสมรรถภาพซ� งมอทธพลตอเจตจานง

ดงน�น เม�อยอมรบวาธรรมชาตแจกจายความสามารถตางๆ ใหแกเราในฐานะวถทางอนสอดคลอง

เหมาะเจาะตอเปาหมาย ปลายทางท�แทจรงของมนตองไมใชการสรางเจตนาใหเปนเพยงวถท�ดสบาง25

ส� ง แตใหเปนส� งท� ดในตนเอง ซ� งเหตผลเปนส� งท�จาเปนอยางท�สด ดวยเหตผลน� แมไมจาเปนวา

เจตจานงน� จะเปนความดท�สมบรณเพยงหน� งเดยว แตมนตองเปนความดสงสดและเปนเง�อนไขของ

ความดงามอ�นท�งหมด แมแตของความปรารถนาในความสข ในกรณน� จงไมมอะไรขดแยงตนเองอย

ในความฉลาดของธรรมชาต ในขอเทจจรงท�วา การบมเพาะเหตผลใหเตบใหญ ซ� งจาเปนสาหรบ

วตถประสงคแรก และเปนวตถประสงคอนไรเง�อนไข ไดเขาแทรกแซงจรงๆ ในหลายๆ ทาง อยาง30

10

นอยกในชวตน� กบการบรรลวตถประสงคท�สอง อนไดแกความสข ซ� งมเง�อนไขเสมอ และท�จรงแลว

มนอาจสลายวตถประสงคท�สองใหหายไปเสยดวยซ� า น�ไมใชการท�ธรรมชาตลมเหลวในจดประสงค

ของตน เพราะวาเหตผลตระหนกรวาการสรางเจตนาท�ดเปนเปาหมายเชงปฏบตท�สงสดของมน และ

ในการน� เหตผลสามารถตอบสนองไดกแตเพยงจดประสงคท�เปนของมนเองเทาน�น ซ� งกคอ การ

บรรลว ตถประสงคท�ก าหนดข� นดวยตวเหตผลเองเทาน� น แมวาน� จะนาไปสการละเมดตอ5

วตถประสงคท�มาจากธรรมชาตความรกความชงตางๆ ของจตใจกตาม

ฉะน�น เราจงตองสรางแนวคดเร�องเจตจานงท�สมควรแกการยกยองในตวของมนเอง และท�ด

งามอยางท�ไมเก�ยวของกบวตถประสงคอ�นใด น�เปนแนวคดท�มอยแลวในความเขาใจตามธรรมชาต

ของเรา ไมตองการการส�งสอน ตองการเพยงแคการทาใหกระจางข� นเทาน� น เม�อใดกตามท� เรา

ประเมนคณคาของการกระทาของเรา มนจะเปนแนวคดท�ปรากฏข�นเปนเบ�องแรก และเปนเง�อนไข10

ของส�งอ�นท�เหลอ ในการน� เราจะทาความเขาใจตอแนวคดวาดวยหนาท� ซ� งครอบคลมแนวคดเร�อง

เจตนาด แมวาจะแฝงอยดวยขอจากดและอปสรรคทางจตใจบางอยางกตาม ซ� งส� งเหลาน� กไมอาจ

ปกปดมน หรอทาใหมนยากตอการรบร หากแตกลบยกมนใหเปลงประกายเดนชดย�งกวาเดม

ผมขอขามการกระทาท�งหลายซ� งเรารอยแลววาไมสอดคลองกบหนาท� ถงแมวาพวกมนจะม

ประโยชนสาหรบวตถประสงคบางอยาง เพราะวาสาหรบของพวกน�แลว ไมเคยมคาถามวาพวกมนถก15

กระทาจากหนาท�จรงหรอไม เพราะวาพวกมนอาจขดแยงกบหนาท�เสยดวยซ� า ผมกขอขามเชนกน

สาหรบการกระทาท�สอดคลองกบหนาท�อยางแทจรง แตเปนส�งซ� งคนไมมแนวโนมทางจตใจโดยตรง

ใหกระทา แตกระทาลงไปเพราะมแนวโนมทางจตใจอะไรอยางอ�นสกอยางมาบงคบ เพราะในกรณน�

เราสามารถแยกแยะไดทนทวาการกระทาท�สอดคลองกบหนาท� ถกกระทาออกมาจากหนาท� หรอจาก

เปาหมายท�เปนไปเพ�อตนเองอะไรบางอยาง การแยกแยะจะยากกวามาก เม�อการกระทาสอดคลองกบ20

หนาท� และเม�อตวบคคลมแนวโนมโดยตรงอยในตวท�จะผลกดนใหทามน ควบคไปพรอมกน

ตวอยางเชน เปนหนาท�ของผคาขายท�จะไมคดราคาเกนจรงกบผซ�อท�ไรประสบการณ และในท�ท�ม

การซ�อขายกนอยากวางขวาง ผขายท�สขมรอบคอบจะไมคดราคาเกนกวาปกต แตจะต�งราคาท�กาหนด

แนนอนสาหรบทกๆ คน เพ�อท�เดกกจะซ�อจากเขาไดเหมอนกบคนอ�นๆ ซ� งลกคากยอมไดรบการ

บรการอยางซ� อสตย แตน�ไมพอท�จะทาใหเราเช�อวาผค าขายกระทาส� งเชนน�นจากหนาท�และจาก25

หลกการของความซ�อสตย น�นกเพราะวาผลประโยชนของตวเขาเองเรยกรองใหเขาทาเชนน�น และก

ไมใชส�งท�จะถามในกรณน� ไดเลยวา เขาอาจจะมธรรมชาตท�เปนแนวโนมในตวเขาเอง ท�จะเอ�อเฟ� อ

ตอผซ�อ อยางเพราะดวยความรก เขาจงไมควรใหใครไดประโยชนเหนอใคร ดวยเหตน�น การกระทา

ท�วาจงไมไดออกมาจากหนาท� หรอจากแนวโนมโดยตรงในตว แตเพยงแคจากการเหนผลประโยชน

ของตนเองเปนเปาหมาย 30

11

ในอกดานหน� ง เปนหนาท�ท�คนจะตองรกษาชวตของตน และคนกมแนวโนมโดยตรงอยในตว

ท�จะทาเชนน�น แตในเร�องน� การเอาใจใสอยางจรงจงท�คนเกอบท�งหมดกระทาตอชวตตน ไมมคาใน

ตวเอง และหลกคตพจนประจาใจ (maxim) ของพวกเขากไมมคณคาหรอความหมายทางศลธรรม ไม

ตองสงสยวาพวกเขาปกปกษรกษาชวตของตนอยางท�สอดคลองตอหนาท� แตไมใชเพราะจากหนาท�

ในทางกลบกน หากความทกข ความเศราหมอง ความผดหวง ไดทาใหความอยากมชวตมลายหายไป 5

ถาคนท�โชคราย มใจเขมแขง รสกแคนเคองตอชะตากรรมของตนเอง ย�งกวาท�จะรสกทอแทส�นหวง

และปรารถนาท�จะตาย แตเขากยงรกษาชวตของตนไว ไมใชดวยความรกในชวต คอ ไมใชจาก

แนวโนมทางจตใจ หรอความกลว แตจากหนาท� เม�อน�นแลว หลกคตพจนประจาใจของเขากมคณคา

และความหมายทางศลธรรม

การมเมตตากรณาเม�อทาไดถอเปนหนาท� แตเหนอไปกวาน� มคนจานวนมากท�จตใจของพวก10

เขาเป� ยมไปดวยความสงสาร และแมเม�อปราศจากแรงจงใจของความหลงตนเอง หรอของความเหน

แกตนเอง พวกเขามความสขใจในการทางานเพ�อสรางใหผอ�นมความสข แตผมขอยนยนวาในกรณ

ของการกระทาประเภทน� ไมวาจะดเหมาะสม นาช�นชมและออนโยน สกเพยงใด กไมไดมคณคาทาง

ศลธรรมอยางแทจรง แตต�งอยบนระดบเดยวกบแนวโนมทางจตใจอ�นๆ เชน แนวโนมทางจตใจของ

การปรารถนาเกยรตยศ ซ� งถามงไปสส�งท�เปนประโยชนสขตอสงคม และสอดคลองกบหนาท� ยอม15

สมควรตอการสรรเสรญและการสนบสนน แตกไมใชสาหรบการเชดชคณคา เพราะตวหลกคตพจน

ประจาใจของมน ขาดสาระทางศลธรรม หมายถงวา การกระทาเชนน�นตองออกมาจากหนาท� ไมใช

จากแนวโนมทางจตใจ แตถาสมมตวาจตใจของผรกเพ�อนมนษยน�น ถกบดบงอยดวยความเศราหมอง

ของเขาเอง ความรสกสงสารท�งมวลตอสขทกขของผอ�นดบมอดลง และดวยเหตเชนน�น แมเขาจะยงม

อานาจท�จะทาประโยชนใหผประสบทกข เขากไมไดรสกรสมไปกบความทกขของคนอ�น เพราะวา20

เขาจมอยใตความทกขของเขาเอง และตอนน� ถาเขาฉกตวเขาเองออกจากความไมรสกรสมราวกบตาย

ไปแลวน� ได และกระทาการออกไปอยางไมมความรสกของจตใจผลกดน แตทาเพยงแคจากหนาท� น�

ยอมเปนคร� งแรกท�การกระทาของเขามคณคาทางศลธรรมอยางแทจรง ย�งไปกวาน�น ถาธรรมชาตใส

ความรสกสงสารนดๆ หนอยๆ ลงไปในหวใจของคนน� คนน�น ถามคนท�เครงขรม มจตใจท�เยนชา

และไมยนดยนรายตอความทกขของคนอ�น บางท อาจเพราะวาเขามธรรมชาตพเศษของความ25

แขงแกรงทรหดอดทน หรอแมกระท�งถอเอาดวยวาคนอ�นๆ กควรจะเปนอยางเขา (แตในแงอ�นๆ แลว

กเปนคนท�ซ�อตรง) แนนอนวาคนเชนน�จะไมใชผลผลตท�โหดรายท�สดของธรรมชาต แตถาธรรมชาต

ไมไดสรางเขามาเปนพเศษใหรกเพ�อนมนษย เขากจะไมพบแหลงอะไรในตนเอง ซ� งจากแหลงน�น เขา

จะมคณคาอนสงย�งกวาคนท�มธรรมชาตจตใจท�ออนโยน เชยวหรอ? ไมมอะไรนาสงสยเลย ใน

สภาวการณแบบน� น�เองท�คาทางศลธรรมของบคคลถกผลกดนใหปรากฏออกมาอยางสงสด น�นคอ 30

เม�อเขามเมตตา ไมใชจากความรสกทางจตใจ แตจากหนาท�

12

การทาใหตวเองมความสขเปนหนาท� อยางนอยกโดยออม เพราะความไมพงพอใจตอสภาวะ

ของตนเอง การตกอยใตความบบค�นของความวตกกงวล และความตองการท�ไมไดรบการตอบสนอง

อาจกลายเปนแรงกระตนใหคนกระทาผดตอหนาท�ไดงายๆ แตแมเม�อไมมองท�หนาท� คนทกคนกม

ความตองการทางจตใจท�รนแรงท�สดอยแลวท�จะหาความสข เพราะวาในความคดน� เองท�แนวโนม

ทางจตใจท�งหมดประสานกนเปนหน�งเดยวอยท�ความสข แตคาสอนเร�องความสขกมกจะเปนไปใน5

แบบท�เขาขดขวางอยางย�งตอแนวโนมทางจตใจบางอยาง ซ� งคนกไมสามารถสรางแนวความคดท�

ชดเจนแนนอนท�เรยกวาความสข ของส�งท�เปนผลรวมการตอบสนองความตองการทางจตใจทกอยาง

ไดเลย จงไมนาสงสยเลยวา ความตองการทางจตใจอยางหน� ง ท�ชดเจนท�งในแงท�วาจะพาไปสอะไร

และในแงท�วาเวลาไหนท�ควรไดรบการตอบสนอง มกจะสามารถเอาชนะความคดท�เอาแนเอานอน

ไมไดน�น และคนท�เปนโรคเกาตสามารถเลอกท�จะมความสขกบส�งท�เขาชอบ และรบทกขกบส�งท�เขา10

ทนไหว เน�องจาก ตามการคดคานวณของเขา อยางนอยกในโอกาสน� เขาไมไดเสยสละความสขของ

ขณะปจจบน ใหกบความคาดหวงท�อาจผดพลาด ของความสขในการมสขภาพด แตแมในกรณน� ถา

ความปรารถนาความสขไมไดมอทธพลตอเจตจานงของเขา น�นกคอ สาหรบเขา สขภาพไมใช

องคประกอบจาเปนในการคานวณผลไดผลเสยของเขา แตกระน�น ในกรณน�และกรณอ�นๆ ท�งหลาย

กยงมส�งหน�งเหลออย ไดแกกฎท�วา เขาควรดแลใหตวเองมความสข ไมใชจากความตองการทางจตใจ 15

แตจากหนาท� และดวยกฎน� ความประพฤตของเขาไดรบคณคาทางศลธรรมท�แทจรงเปนคร� งแรก

ไมตองสงสยวาดวยวธน� น�เองท�เราควรจะเขาใจขอความจากบญญตของพระเจา ซ� งส�งใหเรารก

เพ�อนบาน หรอแมกระท�งศตร เพราะในฐานะความรสกทางจตใจ ความรกไมใชส�งท�จะบงคบเอาจาก

กนได แตการมเมตตากรณาในฐานะหนาท�เทาน�นท�อาจบงคบได แมเม�อเราไมไดถกบงคบโดยความ

ตองการทางจตใจใดๆ หรอแมเม�อเราถกขดขวางดวยความรงเกยจท�เรารสกอยางชวยไมไดกตาม น�20

คอความรกในเชงปฏบต ไมใชจากความรกท�มาจากอารมณ เปนความรกท�ต�งอยในเจตจานง ไมใช

ต�งอยในแนวโนมหรอความรสกทางจตใจ ต�งอยในหลกการของการกระทา ไมใชในความรสกสงสาร

อนออนโยน และมแตความรกเชนน� เทาน�น ท�สามารถบงคบได

ขอเสนอท�สองคอ การกระทาตามหนาท� ไดรบคณคาทางศลธรรมของมนจากตวหลกคตพจน

ประจาใจซ� งกาหนดมน ไมใชจากเปาหมายท�การกระทามงไปส และดงน�น จงไมข�นกบการเกดข�น25

จรงของส�งท�เปนเปาหมายของการกระทา แตข�นเพยงกบหลกของการต�งเจตนา ซ� งการกระทาเกดตาม

ออกมา โดยไมของเก�ยวกบส� งท�เปนเปาประสงคใดๆ ของความปรารถนา เหนไดชดจากส�งท�กลาว

มาแลว วาเปาหมายท�การกระทาของเรามงถง หรอผลสดทายท�ตามมาจากเจตนา ไมอาจใหคณคาทาง

ศลธรรมอนสมบรณกบการกระทาใดๆ ถาเชนน�นแลวคณคาทางศลธรรมของมนวางอยบนอะไร ถา

ไมเกดอยในตวเจตนาในความสมพนธกบผลลพธท�มนถกคาดหวงถง? มนไมอาจวางอยท�ไหนได 30

13

นอกจากในหลกการของเจตนา อยางท�ไมของเก�ยวกบเปาหมายซ� งการกระทามงหวงใหเกด เพราะ

เจตนายนอยราวกบอยบนทางแยกระหวางหลกการกอนประสบการณของมน ซ� งเปนเร�องของแบบ

แผน กบส� งท�ตามมาหลงประสบการณของมน ซ� งเปนเร�องของเน�อหา และเน�องจากมนยงตองถก

ตดสนโดยบางส�ง มนตองถกตดสนโดยหลกการท�เปนเร�องเชงแบบแผนของการต�งเจตนา เม�อการ

กระทาถกทาโดยหนาท� ซ� งในกรณน� หลกท�เปนเร�องเชงเน�อหาทกประการยอมถกดงออกไปจากมน 5

ขอเสนอท�สามเปนผลของขอเสนอกอนหนาสองขอ ซ� งผมขอกลาวดงน� วา หนาท� คอความ

จาเปนในการกระทาท�เกดจากความเคารพตอกฎ ผมอาจมใจโนมเอยงมงหวงตอส�งๆ หน�งในฐานะผล

ของการกระทา แตผมไมอาจมความรสกเคารพตอมนได ซ� งกเปนเพราะดวยเหตผลวา มนเปนตวผล

ของเจตนา ไมใชตวพลงของเจตนา ในแบบเดยวกน ผมไมสามารถมความเคารพตอความรสกทาง

จตใจ ไมวาจะของผมเอง หรอของผอ�น ถาเปนของผมเอง อยางดท�สดผมกอาจเหนชอบตอมน ถาเปน10

ของคนอ�น บางท�ผมอาจถงข�นรกมน คอมองดวามนเอ�อตอประโยชนสขของผมเอง มกแตส� งท�

สมพนธกบเจตนาของผมในฐานะหลกการ ไมใชในฐานะผล ไมใชอะไรท�รบใชตอแนวโนมทาง

จตใจของผม แตมอานาจเหนอมน หรออยางนอยท�สดในกรณของการเลอก กสามารถกนมนออกจาก

การคดคานวณ พดอกแบบกคอ มกแตตวกฎเองเทาน�น ซ� งสามารถเปนท�ต� งของความเคารพ และ

ฉะน�นสามารถเปนคาส�ง การกระทาท�เกดจากหนาท�ตองสลดท�งอทธพลท�งมวลของความโนมเอยง15

ของจตใจรวมท�งวตถท�เปนเปาหมายทกอยางของเจตนา จนกระท�งไมมส�งใดเหลอท�สามารถกาหนด

เจตนา นอกจากกฎท�กาหนดอยางเปนปรนย และความเคารพอยางบรสทธ�ท�เปนอตนย และผลท�

ตามมากคอ ตวหลกคตพจนประจาใจ1 ท�วา ฉนควรจะทาตามกฎน� แมวามนจะขดขวางตอความ

ตองการท�เปนธรรมชาตแหงจตใจของฉนทกอยางกตาม

ฉะน�น คณคาทางศลธรรมของการกระทาจงไมไดอยในผลท�คาดหวงวาจะตามมาจากการ20

กระทา และกไมไดอยในหลกการใดๆ ของการกระทา ซ� งหยบยมแรงจงใจของมนมาจากผลท�

คาดหวงน� เพราะวาผลท�งหมดพวกน� ซ� งไดแก สภาพอนเปนท�นาปรารถนาสาหรบตวเอง และแมแต

การสนบสนนเก�อกลความสขของผอ�น กอาจจะสามารถสรางข�นไดดวยสาเหตอ�นๆ อยางท�ไมเคย

จาเปนตองมเจตนาของสตท�มเหตผลอยเลย ในขณะท�ความดท�สมบรณไรเง�อนไขจะพบไดกแตในส�ง

เชนน� เทาน�น ความดท�ไพศาลอนเรยกวาศลธรรม จงไมไดอยในส� งอ�นใดนอกจากในตวความคด25

เร� องกฎ ซ� งแนนอนวาเปนไปไดกแตเพยงกบสตท�มเหตผลเทาน�น ตราบใดท�ความคดน� และไมใชผล

1 หลกคตพจนประจาใจ (maxim) เปนหลกอตนยของการต�งเจตนา หลกปรนย (ซ� งกจะเปนหลกซ� งใชอยางเปน

อตนย ในฐานะหลกสาหรบนาทางการประพฤตปฏบตของส� งท�มเหตผลท� งมวล ถาหากวาเหตผลเกดมอานาจ

สมบรณเหนอสมรรถภาพความปรารถนาของจต) เปนกฎสาหรบการประพฤตปฏบต

14

ท�คาดหวง เปนส�งท�กาหนดเจตนา น�คอความดท�ปรากฏอยแลวในบคคลผซ� งกระทาอยางสอดคลอง

ตอกฎ ซ� งเราไมตองรอใหความดมาปรากฏเสยกอนในผลลพธ 2

แตกฎอยางท�วาตองเปนกฎแบบไหนกนแน ซ� งความคดถงมนตองกาหนดเจตนา แมจะโดยไม

สนใจตอผลท�คดวาจะตามมา เพ�อท�จะกลาวไดวาเจตนาน� ดอยางสมบรณปราศจากเง�อนไข? เน�องจาก

ผมไดตดแรงกระตนทกอยางออกจากเจตนา ซ� งอาจเปนแรงกระตนท�เกดข�นจากการเช�อฟงตอกฎ จง5

ไมมอะไรเหลออยนอกจากการสอดคลองอยางเปนสากล ของการกระทา กบกฎท�เปนท�วไป ซ� งมแต

มนเทาน�น ท�สามารถจะรบใชตอเจตจานงในฐานะหลกการได กลาวกคอ ผมจะตองไมกระทาอยางท�

ผดไปจากท�ผมจะสามารถต�งเจตนาใหหลกคตพจนประจาใจของผมกลายเปนกฎสากลได น�คอการ

สอดคลองกบกฎท�เปนท�วไป อยางท�ไมมการยดถอกฎเฉพาะใดๆ ท�ใชไดกบการกระทา ซ� งรบใชตอ

เจตจานงในฐานะหลกการของมน และตองเปนเชนน�น มเชนน�นแลวแนวคดเร�องหนาท�กจะเปนเพยง10

แคความเพอฝนอนไรแกนสาร ส�งน�สอดคลองอยางสมบรณกบเหตผลตามธรรมดาสามญของมนษย

ในการวนจฉยเร�องของการประพฤตปฏบต และเหตผลของมนษยกหย �งเหนหลกการน�อยเสมอ ขอให

ลองพจารณาคาถามวา เม�อผมมเร�องเดอดรอน ผมควรไหมท�จะใหคาม�นสญญา ท�งๆ ท�ไมมเจตนาท�

จะรกษาคาพด? ผมแยกคาถามน�ออกเปนสองความหมาย คอ มนเปนความฉลาดรอบคอบ หรอวามน

เปนความสอดคลองตอหนาท� ท�จะใหสญญาหลอกๆ ไมตองสงสยวามกจะเปนอยางแรก ผมเหน15

2 อาจมการแยงวาผมอาศยความชวยเหลอจากคาวาความเคารพ ซ�งเปนความรสกท�คลมเครอ แทนท�จะตอบคาถามให

ชดๆ ดวยความคดเร� องเหตผล แตแมวาความเคารพจะเปนความรสก มนกไมไดเปนความรสกท�ไดรบมาผาน

อทธพล หากแตสรางตนเองข�นมาดวยมโนทศนของเหตผล และดงน�น จงพเศษและแตกตางจากความรสกพวกแรก

ท�งหลาย ซ� งอาจอางองไปถงแนวโนมในจตใจของความรกและความเกลยด ส�งท�ผมตระหนกรในตนเองวาเปนกฎ

ผมตระหนกรดวยความเคารพ น�เพยงแคแสดงถงมโนสานกของการอยใตกฎของเจตจานงของผม โดยปราศจากการ

แทรกแซงของอทธพลอ�นท�มตอการรบรของผม การท�กฎมอานาจกาหนดเจตจานงตรงๆ และการสานกตอส�งน�

เรยกวาความเคารพ ดงน�น น�ถอเปนผลของกฎตอบคคล และไมไดถอวาเปนสาเหตของกฎ ความเคารพคอแนวคดถง

คณคาซ� งขดแยงกบความรกตนเองของผม ดงน�น ความเคารพจงเปนบางส�งบางอยางท�ถกถอวาเปนวตถ ท�ไมใชท�ง

ของความรกหรอความกลว ถงแมจะมอะไรบางอยางท�คลายคลงกบท�งสองอยางกตาม มแตกฎเทาน�นท�เปนวตถของ

ความเคารพ และเปนกฎซ�งเราต�งใหแกตวเราเอง แตเรากรบรวา ในฐานะกฎ มนมความแนนอนตายตวในตวเอง เรา

อยภายใตกฎอยางไมตองถามถงความรกท�เรามตอตนเอง ดวยการท�เรากาหนดกฎลงบนตวของเราเอง มนจงเปนผล

ของเจตนารมณของเราเอง ในแงแรกมนเหมอนกบความกลว ในแงท�สองมนเหมอนกบความรก ความเคารพตอ

บคคลเปนความเคารพท�ถกตองกตอเม�อเปนการเคารพตอกฎ (เชนกฎของความซ�อสตย) ซ� งเขาแสดงตวอยางใหเรา

เหน เน�องจากเราถอวาเปนหนาท�ท� เราจะตองพฒนาความพเศษในตว เราจงถอวา เราเหนบคคลท�พเศษวาเปน

ตวอยางของกฎ (น�นคอ เพ�อท�จะเปนเหมอนเขาในการปฏบต) และน�คอความเคารพของเรา ทกส�งท�เรยกวาความ

สนใจทางศลธรรมกคอการเคารพตอกฎ

15

ชดเจนจรงๆ วาแคการจะเอาตวรอดจากปญหาท�ผมกาลงเผชญดวยการอาศยกลวธน� ยงไมเพยงพอ แต

ผมยงตองพจารณาใหดดวยวา จะตองไมมอะไรเกดตามมาจากการโกหกน� ท�จะเปนปญหาท�หนกย�ง

ไปกวาปญหาท�ผมกาลงเอาตวรอดคราวน� ซ� งถาผมฉลาดพอ ผลท�จะตามมากเหนไดงายๆ วาคอการ

สญเสยความเช�อถอ ซ� งอาจมผลรายตอผมมากกวาปญหาท�ผมกาลงหาทางออก ซ� งผมกยอมควร

พจารณาวา จะเปนการสขมรอบคอบมากกวา ท�จะกระทา ณ ตอนน� ในส�งท�สอดคลองกบหลกคต5

พจนประจาใจสากล และท�จะทาใหเปนนสยวาจะไมสญญาอะไร ถาไมมเจตนาท�จะรกษาคาพด แตก

ยอมจะชดเจนตอผม วาหลกคตพจนประจาใจเชนน�นกยงคงมพ�นฐานอยบนความกลวตอผลท�จะเกด

ตามมา

แตการถอความสตยเปนหนาท� เปนเร�องท�ตางไปโดยส�นเชงจากการถอความสตยดวยความ

กลวตอผล ในกรณแรก ตวแนวคดเร�องการกระทาเองมนยความหมายเปนกฎตอผมเรยบรอยแลว ใน10

กรณหลง ผมตองมองหาดวา มผลอะไรบางท�จะเขามาประสมกบมนท�จะกระทบตอผม การเบ�ยงเบน

ออกจากหนาท�เปนความเลวอยางไมตองสงสย แตการไมซ�อตรงตอหลกคตพจนประจาใจท�สราง

ข� นมาจากความสขมรอบคอบอาจเปนประโยชนไดบอยๆ แมจะแนนอนวาการยดม�นตอมนจะ

ปลอดภยกวากตาม อยางไรกตาม วธท�ส� นท�สด และไมมทางผดพลาด กคอการตอบคาถามวา การ

โกหกใหสญญาสอดคลองกบหนาท�หรอไม ซ� งกคอการถามตวเองวา “ฉนจะพงพอใจหรอไม ท�หลก15

คตพจนประจาใจของฉน (จงเอาตวรอดดวยการสญญาหลอกๆ) จะถกยดถอใหเปนกฎสากล?” คอ

เปนกฎท�งสาหรบตวฉนเองและสาหรบคนอ�นๆ และฉนควรสามารถพดกบตวเองหรอไมวา “ทกๆ

คนอาจใหสญญาลวงๆ เม�อเขาเผชญปญหาท�เขาไมอาจแกไขไดดวยวธอ�น” แลวผมกจะรทนทวา

ในขณะท�ผมอาจเจตนาโกหก แตผมกไมมทางท�จะเจตนาใหการโกหกน�นกลายเปนกฎสากลไดเลย

เพราะการสญญายอมไมอาจเกดข�นไดเลยเม�อมกฎแบบน�น เพราะยอมเปนเร�องวางเปลา ท�จะสาบาน20

ถงเจตนาของผมเก�ยวกบการกระทาในอนาคต ตอคนอ�นผซ� งจะไมยอมเช�อในการสาบานน� หรอถา

เขายอมดวนเช�อ เขากจะทากบผมอยางเดยวกนเม�อถงคราวของเขาบาง ฉะน�น ทนทท�ผมทาใหหลก

คตพจนประจาใจของผมกลายเปนกฎสากล มนกจะทาลายตวเองอยางไมอาจเปนอ�น ผมจงไมตองม

ความสามารถท�จะเจาะลก หย �งเหนเร�องราว ไมวาจะไกลแคไหน ท�จะทาใหผมเหนไดวา ผมตองทา

อยางไรเจตนาของผมจงจะเปนส�งอนดงาม แมเม�อไรประสบการณตอโลก แมเม�อไมมความพรอมท�25

จะเผชญความเปนไปอนคาดเดาไมไดตางๆ ผมกเพยงแคถามตวเองวา เจาพรอมจะต�งเจตนาหรอไม ท�

จะใหหลกคตพจนประจาใจของเจากลายเปนกฎสากล ถาไม มนกตองถกท�งไป และน�นไมไดเปน

เพราะวาผมหรอใครอ�นจะสญเสยประโยชน แตเพราะวามนไมสามารถกาวเขาไปสการเปนหลกการ

ท�เปนไปไดสาหรบการบญญตกฎอยางเปนสากล และเพราะดวยการท�เหตผลบงคบใหผมเคารพ

โดยตรงตอการบญญตกฎเชนน�น 30

16

ท�จรงแลวผมยงไมเหนวาความเคารพน� ต�งอยบนอะไร (น�เปนส� งท�นกปรชญาอาจตรวจสอบ)

แตอยางนอยท�สดผมกเขาใจเชนน� วามนเปนการประเมนคณคา ซ� งมน� าหนกเหนอกวาคณคาท�งมวล

ของส�งท�เสนอข�นมาโดยแนวโนมทางจตใจ และวาการกระทาตามอยางไมบดพล�ว จากความเคารพ

อยางบรสทธ� ตอกฎท�ช� นาการปฏบต คอส� งท�เรยกวาหนาท� ซ� งแรงจงใจอ�นทกอยางตองเปดทางให

เพราะวามนคอเง�อนไขของการท�เจตนาจะเปนส�งท�ดงามในตวเอง และคณคาของเจตนาเชนน�น อยสง5

เหนอกวาทกส� งทกอยาง ฉะน� นแลว ในอาณาเขตของความรทางศลธรรมท�เกดจากเหตผลแบบ

ธรรมดาสามญ เราจงบรรลถงหลกการของมน และแมไมตองสงสยวา สามญชนไมไดคดถงมนใน

รปแบบท�เปนสากลและเปนนามธรรม พวกเขากหย �งเหนมนอยเสมอ และใชมนเปนมาตรฐานสาหรบ

การตดสนใจของพวกเขา และเม�อมเขมทศน� ในมอ กยอมเปนการงายท�จะแสดงถงวธท�มนษย

สามารถแยกแยะในทกๆ กรณ วาอะไรด อะไรเลว อะไรสอดคลอง หรอวาขดแยงตอหนาท� น�นคอ ถา10

เราจะทาเหมอนท�โสเครตสทา คอไมไดสอนอะไรใหม แตเพยงแคดงความสนใจของผคนไปยง

หลกการท�พวกเขาใชอยแลว และดงน�น เราจงไมไดตองการวทยาศาสตรหรอปรชญา เพ�อท�จะบอก

เราวาควรจะทาอยางไร จงจะเปนความซ�อสตย และดงาม หรอ จงจะฉลาดและมคณธรรม ท�จรงเรา

อาจกลาวไดเลยวา ความรวาอะไรคอส�งท�มนษยทกคนควรท�จะทา และดงน�น ควรท�จะร ยอมเปนส�ง

ท�ไมวาใครกสามารถเอ�อมถง แมแตคนท�เปนสามญชนอยางท�สด 15

เราไมอาจท�จะไมช�นชม เม�อเหนวาอานาจในการวนจฉยในเร�องของการปฏบต ในความเขาใจ

อยางธรรมดาสามญของมนษย มสงเหนอกวาในเร�องทางทฤษฎมาก ในเร�องหลง ถาเหตผลอยาง

สามญของมนษยกลาท�จะคดแตกตางออกไปจากกฎท�ไดมาจากประสบการณ และจากส�งท�รบรดวย

ประสาทสมผส มนกจะกาวเขาไปสส� งท�ไมสามารถเขาใจได และส�งท�เปนความขดแยงในตนเอง

อยางนอยกในความสบสนวนวายของความไมแนใจ ความคลมเครอ และความไมม�นคง แตในอาณา20

เขตของการประพฤตปฏบต เม�อความเขาใจอยางสามญตดส�งจงใจท�งหมดท�มาจากผสสะ ออกจากกฎ

เชงปฏบต เม�อน�นเองท�อานาจในการวนจฉยของมนเร�มตนแสดงความเหนอกวาของตนเอง มนจะ

ละเอยดออนลกซ� งไมวาจะในเร�องท�มนลอหลอกมโนธรรมของตวเอง หรอตอขออางอ�นๆ เก�ยวกบส�ง

ท�เรยกวาถกตอง หรอไมวาในการท�มนปรารถนาท�จะตดสนอยางซ�อตรงตอคณคาของการกระทา

เพ�อท�ใชสอนตวเอง และส�งท�นาช�นชมท�สด สาหรบในกรณหลงกคอ มนอาจจะมความหวงอนสงย�ง 25

วาจะบรรลเปาหมาย อยางท�นกปรชญาคนไหนกตามสามารถหมายม�นตอตนเอง แตท�จรงแลว เหตผล

ของสามญชนสามารถหวงในส�งน�นไดมากย�งกวาเสยอก เพราะนกปรชญาเองกไมอาจหาหลกการท�

ตางออกไป แตตนเองน�นแหละท�จะวนจฉยเร�องอยางสบสน นาเอาขอพจารณามากมายท�ไมตรงกบ

เร�องเขามาปนเป จนหลดออกจากแนวทางอนถกตอง

17

ดงน�น ในเร�องของศลธรรมแลว จะไมเปนการฉลาดกวาดอกหรอท�จะยอมรบการตดสนของ

เหตผลแบบธรรมดาสามญ หรอท�จะนาเอาปรชญาเขามายง กตอเพยงเพ�อทาใหระบบศลธรรมมความ

สมบรณและเปนท�เขาใจมากย�งข�น คอ เพ�อใหใชกฎของศลธรรมไดสะดวกย�งข�น (โดยเฉพาะอยางย�ง

สาหรบการโตแยง) แตไมใชเพ�อท�จะดงความเขาใจแบบสามญของมนษยออกจากความเรยบงาย

งดงาม หรอเพ�อท�จะใหปรชญาพามนออกไปสเสนทางใหมของการคนควาและคาส�งสอน? ความ5

เรยบงายไรเดยงสาเปนส�งท�ดแนนอน เพยงแตวาขอเสยของมนกคอ มนยากท�จะยนหยดอยดวยตนเอง

และงายท�จะถกลวงลอไปในทางผด ดวยเหตผลน� แมแตภมปญญา - ซ� งถามเชนน�น กจะเกดอยในการ

ประพฤตปฏบต มากกวาในความร - กยงตองการศาสตรท�เปนระบบมารองรบ ไมใชเพ�อท�จะเรยนร

จากมน แตเพ�อท�จะทาใหหลกธรรมคาส�งสอนของภมปญญาน�น เปนท�เขาใจ และต�งอยไดอยางม�นคง

มนษยรสกถงน� าหนกตานอนรนแรงตอคาบญชาท�งหลายของหนาท� ซ� งเหตผลเสนอตอเขาวา10

สมควรอยางย�งท�จะตองเคารพ เปนน� าหนกตานซ� งมาจากความตองการและแนวโนมความรกชงอน

เปนธรรมชาตของจตใจ ซ� งเขาเรยกการตอบสนองตอส� งเหลาน�นท�งหมดวาคอความสข แตทวา

เหตผลออกคาส�งสอนของตนอยางไมยอมสนใจตอส�งใดท�งส�น ไมยอมตอบสนองตอความรกความ

ชงของจตใจ ท�งไมแยแสและเหยยดหยามตอความรสกเรยกรองเหลาน�น ซ� งมพลงอนรนแรงและ

ประจกษชดวาสมควรจะไดรบการตอบสนอง (และท� งไมยอมใหคาบญชาใดๆ มากดใหมนจม15

หายไป) ฉะน�น จงเปนธรรมดาท�จะเกดวภาษวธข�นในตนเอง ซ� งกคอ แรงผลกดนท�จะหาเหตผลมา

โตเถยงตอกฎอนเขมงวดของความรสกถงหนาท� เปนแรงผลกดนท�จะต�งคาถามตอความถกตองสม

เหตผลของกฎพวกน�น หรออยางนอยกตอความบรสทธ� หรอความเขมงวดของพวกมน และถาเปนไป

ได กคอการทาใหกฎพวกน�นไปดวยกนไดกบความปรารถนาและธรรมชาตแนวโนมของจตใจ ซ� งน�น

กคอการทาลายคณคาของมนลงโดยส�นเชง กลายเปนส�งซ� ง ในท�สดแลว เหตผลสามญของมนษยใน20

เร�องของการประพฤตปฏบต กไมสามารถเรยกมนวาดงาม อกตอไป

ในลกษณะเชนน� เอง ท�เหตผลแบบธรรมดาสามญของมนษยถกบงคบใหตองกาวออกไปขาง

นอกอาณาบรเวณของตนเอง ไปสปรชญาเชงปฏบต ไมใชเพ�อตอบสนองความอยากรอนบรสทธ� (ซ� ง

ยอมไมเคยเกดข� น หากมนพอใจอยแคเพยงเหตผลท�พอใชงานได) หากแตบนพ�นฐานของการ

ประพฤตปฏบตเอง เพ�อท�จะหาขอมลและคาสอนท�ชดเจน เก�ยวกบแหลงกาเนดของหลกการของมน 25

และการกาหนดท�ถกตองของมน มาเปรยบเทยบกบหลกคตพจนประจาใจซ� งต�งอยบนธรรมชาตความ

ตองการตางๆของจตใจ เพ�อท�เหตผลสามญของมนษยจะไดอาจหนพนจากความยงยากของความ

ขดแยง ของขอเรยกรองจากท�งสองดาน และไมตองเส� ยงกบการสญเสยหลกศลธรรมอนเท�ยงแท

ท�งหลาย ท�ความคลมเครออาจทาใหพลาดพล�งไดงายๆ ฉะน�น เม�อเหตผลในเร�องเชงปฏบตทะน

ถนอมตนเองใหงอกงาม กจะเกดวภาษวธข� นโดยไมรตว ซ� งบงคบใหมนหาความชวยเหลอจาก30

18

ปรชญา แบบเดยวกบท�เกดข�นในการใชเหตผลในเชงทฤษฎ และดงน�น ในกรณน� มนกไมอาจต�งอยท�

ไหนได นอกจากในการตรวจสอบอยางละเอยดถ�ถวน ในเชงวพากษ ตอเหตผลของเรา

19

สวนท�สอง

จากปรชญาทางศลธรรมแบบสามญ

มาสอภปรชญาของศลธรรม 5

ถาเทาท�ผานมา เราไดสรปแนวคดเร�องหนาท� จากการใชเหตผลในเชงปฏบตแบบสามญของเรา

จาเปนอยางย�งท�เราจะตองไมอนมานวา เราไดถอวามนเปนแนวคดเชงประจกษ ในทางตรงกนขาม

ถาเรามงความสนใจไปท�ประสบการณของความประพฤตของมนษย เรากจะพบบอยๆ ถงคาบน ซ� ง

ตวเราเองกยอมรบวาถกตอง วาเราไมอาจหาแมสกตวอยางเดยวของนสยท�จะกระทาจากหนาท� อยาง10

บรสทธ� ไมมอะไรอ�นเจอปน เพราะแมวาเราจะกระทาหลายส�งหลายอยาง อยางสอดคลองกบส�งท�

หนาท�กาหนด แตเรากยงอาจสงสยไดเสมอวา เรากระทามนออกมาจากหนาท�จรงหรอไม และการ

กระทาของเรามคาทางศลธรรมจรงหรอไม ทกยคทกสมยจงมนกปรชญาผปฏเสธอยางส�นเชงวาม

นสยเชนน�อยจรงในการกระทาของมนษย ซ� งพวกเขากจะอธบายทกส�งทกอยางท�มนษยกระทาวาเปน

ความรกในตวเองท�ขดเกลาแลว ดวยเหตผลแบบน� พวกเขาไมไดต�งคาถามตอความถกตองเหมาะสม15

ของแนวคดเร�องศลธรรม แตพวกเขากลบพดดวยความรสกเสยใจอยางสดซ� ง ตอความออนแอทาง

ศลธรรมและความช�วรายคดโกงในธรรมชาตของมนษย ผซ� งแมจะสงสงพอท�จะถอวากฎของตนเอง

เปนความคดท�ควรคาตอความเคารพ แตกออนแอเกนไปท�จะกระทาตามกฎเชนน�น และใชเหตผล ซ� ง

ควรใหกฎตอตน เพยงเพ�อตอบสนองตอผลประโยชนตางๆ ของความตองการทางจตใจ ไมวาจะอยาง

แยกจากกน หรอดวยการประสานสอดคลองตอกนและกนอยางท�สด 20

ในขอเทจจรงแลว เปนไปไมไดเลย ท�ประสบการณจะใหกรณ แมสกกรณเดยว ซ� งแนนอนวา

หลกคตพจนประจาใจของการกระทา ต�งอยบนฐานทางศลธรรมและบนแนวคดเร�องหนาท�แตเพยง

อยางเดยว ไมวาหลกคตพจนน�นจะถกตองในตนเองมากเพยงไร บางคร� ง อาจปรากฏวา ดวยการ

ตรวจสอบตวเองอยางละเอยดท�สด เราไมพบอะไรนอกไปจากหลกศลธรรมของหนาท� ซ� งมอานาจ

เพยงพอท�จะผลกใหเรากระทาการบางอยางออกมา ซ� งเปนการเสยสละอยางย�ง แตเรากไมอาจสรป25

อยางแนนอนลงไปวา ท�จรงแลว มนไมใชแรงกระตนลบๆ บางอยางของความรกในตนเอง ท�เปน

สาเหตแทจรงท�กาหนดเจตนาของเรา ดอกหรอ เราชอบใหคนยกยอเราดวยการช�นชมเราอยางผดๆ วา

20

แรงจงใจในการกระทาของเราสงสง ในขณะท� ท�จรงแลว แมดวยการตรวจสอบอยางเขมงวดท�สด เรา

กไมมทางเลยท�จะเขาถงเบ�องหลงอนซอนเรนของแรงผลกดนของการกระทา และเม�อเปนคาถามเร�อง

คณคาทางศลธรรม ส�งสาคญไมใชการกระทาท�มองเหน แตคอหลกการท�ต�งอยภายใน อนเรามองไม

เหน

ย�งกวาน�น สาหรบผท�เยยหยนศลธรรม วาเปนเพยงความเพอเจอของจนตนาการของมนษย ท�5

กาวขามตวเองไปดวยความหลงตน จะไมมอะไรท�ชวยสนองความปรารถนาของพวกเขา ไดดย�งไป

กวาการท�เรายอมรบวาแนวคดเร�องหนาท�เปนส�งท�ไดมาจากประสบการณ (ดวยความรกสบาย คนมก

ชอบคดเชนน� และกบแนวคดเร�องอ�นๆ ดวย) เพราะดวยวธเชนน� เรากพรอมจะยกชยชนะใหพวกเขา

ดวยความรกตอมนษยชาต ผมพรอมท�จะยอมรบวา แมวาการกระทาเกอบทกอยางของเราถกตอง แต

ถาเราเพงมองดใหด เรากจะพบแตตวตนอนเปนท�รก ปรากฏเดนออกมาอยเสมอ และน�กคอส� งท�10

มนษยมงมอง ไมใชคาส�งอนเขมงวดของหนาท� ซ� งมกจะเรยกรองใหเราปฏเสธตวตน คนท�เฝาสงเกต

ดวยใจเปนกลาง แมวาเขาจะไมไดเปนศตรตอคณธรรม หากเขาเปนผซ� งไมสบสนจบเอาความ

ปรารถนาตอความด ไมวาจะแรงกลาเพยงไร มาถอเปนความจรงของมน บางคร� งกยงอาจสงสยวาจะ

หาความดงามอยางแทจรงไดไหมในโลกน� (โดยเฉพาะอยางย�งเม�ออายมากข�น และประสบการณทา

ใหการตดสนของเขาฉลาดสขม และมการสงเกตท�คมชดข�น) 15

ดงน�นแลว ส�งเดยวท�จะปองกนไมใหเราผดพลาดในความคดเร�องหนาท� หรอท�จะรกษาความ

เคารพตอกฎของหนาท�ใหต�งม�นในดวงจตของเรา กคอการมความเช�อม�นอยางชดเจนวา แมจะไมเคย

มการกระทาท�เกดจากแหลงอนบรสทธ� เชนน� นเลย แตอะไรจะเกดข� นกไมสาคญ เพราะไมวาจะ

อยางไร เหตผลกคอส�งท�ออกคาส�งวาอะไรควรเกดข�น และเช�อม�นวา ดงน�นแลว การกระทาซ� งไมเคย

มตวอยางในโลก และแมแตความเปนไปไดท�จะปฏบต กเปนท�สงสยอยางย�งโดยคนท�วางทกอยางไว20

บนประสบการณ กเปนส�งท�ถกบญชาอยางเขมงวดดวยเหตผล กลาวกคอ แมวาอาจไมเคยมเพ�อนผ

จรงใจเลยแมสกคนเดยวในโลกน� ความจรงใจอยางบรสทธ� ในความสมพนธระหวางเพ�อนกยงเปน

ขอบงคบสาหรบมนษยทกคน เพราะวา มนคอหนาท� และเชนเดยวกบหนาท�ท�งหลาย หนาท�น� เกดจาก

ความคดท�มอยกอนหนาประสบการณท�งมวล ของการท�เหตผลกาหนดเจตนาดวยหลกการกอน

ประสบการณ เม�อเราเพ�มเตมวา ถาเราไมปฏเสธความคดเร�องศลธรรม วาเปนส�งท�ไมมความเปนจรง25

ใดๆ รองรบ เรากตองยอมรบวากฎของศลธรรมตองเปนความถกตอง ไมเพยงแตสาหรบมนษยเทาน�น

แตสาหรบสตท� มเหตผลท�งมวล และกฎศลธรรมกาหนดความถกตองไมใชเพยงแคภายใตเง�อนไข

ความบงเอญอะไรบางอยาง หรออาจมขอยกเวน แตกาหนดความถกตองดวยความจาเปนอยาง

สมบรณ เม�อเปนเชนน�นแลว กยอมชดเจนวา ประสบการณไมใชส�งท�จะทาใหเราสามารถอนมานไป

ถง แมแตความเปนไปไดของกฎท�จรงอยางสมบรณเชนน�น 30

21

เพราะวา ดวยสทธอะไร ท�เราจะเอาส�งท�อาจจะมอานาจบงคบเพยงแคภายใตเง�อนไขอนบงเอญ

ของมนษย มาไวในความเคารพอยางไรขอบเขต ในฐานะคาส�งสอนสากลสาหรบทกสตท�มเหตผล?

หรอวา กฎท�เรากาหนดข� นดวยเจตจานงของเรา จะถกถอไดอยางไรวาเปนกฎท�ก าหนดข� นดวย

เจตจานงของสตท�มเหตผลท�งหลายท�งมวล (ซ� งเพราะเราเองกเปนส� งเชนน�น) ถาหากวาพวกมน

ไดมาจากประสบการณ และไมไดมแหลงกาเนดมาจากเหตผลเชงปฏบตท�บรสทธ� กอนประสบการณ5

ลวนๆ? และจะไมมอะไรท�ทารายศลธรรมไดมากย�งไปกวาการท�เราหวงวาจะสรปมนออกมาจาก

ตวอยาง เพราะทกๆ ตวอยางของมนท�ถกนาเสนอตอผม ตวมนเองตองถกหลกการของศลธรรม

ทดสอบเสยกอน วาควรคาท�จะใชเปนตวอยางเร�มตน คอเปนตนแบบ หรอไม น�นกคอ ไมวาอยางไร

มนกไมอาจสอนศลธรรมใหแกเราไดดวยตวของมนเอง แมกระท� งพระบตรเองกยงตองถก

เปรยบเทยบกบความคดถงความสมบรณแบบทางศลธรรมท�เรามอยในใจ กอนท�เราจะตระหนกวา10

พระองคคอใคร และดงน�น พระองคจงพดถงตนเองวา “ทาไมจงกลาวถงฉน (ท�ทานมองเหน) วาด ไม

มใครด (เปนตนแบบของความด) นอกจากพระเจา (ท�ทานมองไมเหน) เทาน�น?” แตเราไดความคดวา

พระเจาคอความดสงสดมาจากไหน? ยอมไดมาเพยงจากความคดถงความสมบรณแบบทางศลธรรม

ซ� งเหตผลสรางข� นกอนประสบการณ และสมพนธอยางแยกไมไดจากความคดเร� องเจตจานงเสร

ศลธรรมไมไดเกดข�นดวยการเลยนแบบ ตวอยางเปนเพยงส�งท�ชวยใหกาลงใจ ดวยการทาใหเราเช�อวา15

ส�งท�กฎศลธรรมบญชาน�นเปนส�งท�สามารถปฏบตได และทาใหส� งท�แสดงออกโดยกฎสาหรบการ

ประพฤตปฏบตเปนท�เขาใจย�งข�น แตตวอยางไมมวนท�จะอนญาตใหเราละท�งตนแบบท�แทจรง ซ� ง

ต�งอยในเหตผล แลวใหเราอาศยพวกมนมานาทาง

ดงน�นแลว ถาหลกพ�นฐานสงสดท�แทจรงของศลธรรม เปนส�งท�ไมอาจต�งอยบนอะไรอ�นนอก

เสยจาก บนเหตผลอนบรสทธ� เปนอสระจากประสบการณท�งมวล ผมเช�อวา ไมมความจาเปนแมแตท�20

จะถามวา เปนการดหรอไมท�จะแสดงแนวคดเหลาน� ออกมาในรปรางท�วไป (ในใจความโดยยอ)

ตามท�พวกมนถกกาหนดอยางกอนประสบการณ พรอมไปกบหลกการท�งหลายท�เปนเร�องเดยวกน ถา

หากวาความรของเราจะถกแยกแยะออกจากของสามญชน และเรยกวาเปนปรชญา แตในยคของเรา

อาจจาเปนท�ตองถามเชนน� เพราะถาเกดมการลงคะแนนเสยงวาผคนพงพอใจอะไรมากกวากน

ระหวางความรท�มาจากเหตผลบรสทธ� ท�แยกจากทกอยางท�เปนเร�องเชงประจกษ ท�เรยกวาอภปรชญา25

ของศลธรรม กบปรชญาเชงปฏบตของคนท�วไป กคงเดาไดไมยากวาน�าหนกจะตกอยท�ฝ�งไหน

การอธบายอยางลดระดบไปสแนวความคดแบบของคนท�วไปเปนส�งท�เหมาะสมอยางย�ง ถา

หากวาการคดข� นไปถงหลกการของเหตผลบรสทธ� เกดข� นกอน และไดรบการคดออกมาอยาง

ครบถวนสมบรณแลว หมายความวาเราตองเร�มดวยการสรางรากฐานทางอภปรชญาใหกบจรย

ศาสตร แลวหลงจากน�น เม�อมนต�งม�นแลว จงใหวธอยางท�คนธรรมดาสามญเขาถงมน แตจะเปนเร�อง30

22

ไรสาระท�จะอยากใหเปนการอธบายตามแบบของคนธรรมดาสามญ เสยต�งแตเร�มแรกของการศกษา

คนควา ซ� งความถกตองของหลกพ�นฐานยอมข�นกบการศกษาตรงน� ไมใชเพยงแควา การดาเนนการ

น� ไมอาจจะอางไดเลยวามคณคาอนหายากย�งของการเปนปรชญาของสามญชนท�แทจรง เพราะการ

เปนท�เขาใจของคนท�วไปยอมไมมคณคาอะไร ถาคนไมยอมรบญาณทศนะท�ละเอยดถ�ถวน แตนอก

ไปจากน�น มนยงสรางการประสมปนเปอนนาเกลยดระหวางขอสงเกตตางๆ ท�จบมากองรวมกนกบ5

หลกการซ� งหาเหตผลมาเพยงคร� งๆ กลางๆ คนสมองต�นพอใจกบส�งน� เพราะมนเอามาใชพดคยเลนๆ

ได แตคนท�ลกซ� งมองเหนกแตความสบสน และดวยความไมพอใจแตกทาอะไรไมได พวกเขากเบอน

หนาหน ในขณะท�นกปรชญา ผซ� งมองทะลความหลงผดน� กไมมใครรบฟง เม�อพวกเขาเรยกนก

ศลธรรมใหกาวออกจากความเปนท�ช�นชอบของมหาชนท�กลาวอางน� สกเวลาหน� ง เพ�อท�วาพวกเขา

อาจจะไดรบความช�นชอบ อยางท�ถกตองสมควร เม�อพวกเขาไดครอบครองญาณทศนะท�ชดเจน10

แนนอนแลว

เราเพยงแคมองดความพยายามท�งหลายของเหลานกศลธรรมท�อยในกระแสนยมของสงคม

และ เรากจะพบสวนประกอบพเศษของธรรมชาตของมนษย (บางทกรวมไปถงมโนคตของธรรมชาต

ความมเหตผลโดยท�วไปดวย) บางคร� งกเปนความสมบรณแบบ บางคร� งกเปนความสข เปนความรสก

ทางศลธรรมบาง บางทกเปนความกลวพระเจา ส�งน�นนด ส�งน�หนอย ผสมปนเปกนอยางพสดาร อยาง15

ท�พวกเขาไมเคยถามเลยวา จรงหรอไมวา หลกการของศลธรรมเปนส�งท�จะตองหาเอาจากความรจก

คนเคยกบธรรมชาตของมนษย (ซ� งจะไดมากจากประสบการณเทาน�น) หรอ ถาหากไมใชเชนน�น –

ถาหลกการพวกน�จะหาไดดวยวธกอนประสบการณ เปนอสระจากทกอยางท�เปนเร�องเชงประจกษ ใน

แนวคดเร�องเหตผลแตเพยงอยางเดยวเทาน�น ไมมอะไรแมสกนดเดยวท�ตองหาจากท�อ�น – กควรย�ง

กวาท�จะใชวธการท�ทาใหเร�องน� เปนการคนควาท�แยกตวออกมา ในฐานะปรชญาเชงปฏบตบรสทธ� 20

หรอ (ถาจะเรยกดวยช�อท�เปนท�รงเกยจ) วาเปนอภปรชญาของศลธรรม 3 และใหมนคนควาในตวของ

มนเองใหเบดเสรจสมบรณ แลวใหสาธารณชน ซ� งเรยกรองคาอธบายแบบสามญ รอคอยตอผลท�จะ

เกดออกมาจากการคนควาน�

3 แบบเดยวกบท�คณตศาสตรบรสทธ� ถกแยกออกจากแบบประยกต ตรรกศาสตรบรสทธ� จากประยกต ดงน�น ถาเรา

ตองการ เรากอาจแยกปรชญาบรสทธ� ของศลธรรม (อภปรชญา) ออกจากปรชญาประยกต (ประยกตกบธรรมชาต

ของมนษย) ดวยการใชช�อเรยกน� เรากจะไดรบการเตอนโดยทนท วาหลกศลธรรมไมไดต�งอยบนคณสมบตท�เปน

ธรรมชาตของมนษย แตตองถกกาหนดในฐานะความรกอนประสบการณ ดวยตวของมนเอง ซ� งจากหลกการ

ประเภทน�น กตองเปนไปไดท�จะอนมานถงกฎสาหรบการประพฤตปฏบตสาหรบสตท�มเหตผลทกชนด และสาหรบ

มนษยดวยเชนกน

23

อภปรชญาของศลธรรมประเภทดงกลาว ซ� งเปนเอกเทศอยางสมบรณ ไมประสมกบ

มานษยวทยา เทววทยา วทยาศาสตร ไสยศาสตร และย�งไมประสมเลยแมแตนอยกบคณภาพอนเรน

ลบใดๆ นอกจากจะเปนรากฐานอนขาดไมไดของความรเชงทฤษฎในเร�องของหนาท�แลว ยงเปนส�ง

ท�จาเปนอยางย�งยวดตอการปฏบตตามคาส�งสอนของหนาท�อยางแทจรง เพราะวา แนวความคดอน

บรสทธ� ของหนาท� และของกฎศลธรรม ท� ไมปะปนดวยส� งจงใจอนแปลกปลอมท�มาจาก5

ประสบการณ มอานาจตอหวใจของมนษย กโดยผานเหตผลเทาน� น (ซ� งตระหนกรตอส� งน� ใน

เบ�องแรกวาตวมนเองกสามารถใชในเชงปฏบต) เปนอทธพลท�มอานาจเหนอกวาแรงจงใจอ�นท�งมวล 4 ซ� งอาจไดมาจากอาณาเขตของประสบการณ ซ� งมอทธพลมากเสยจนกระท�งวา ดวยมโนสานกถง

คณคาของตนเอง มนรสกดถกของอยางหลง และสามารถกลายเปนนายเหนอพวกมนไปทละนอย

ในขณะท�จรยศาสตรแบบท�ผสมแรงจงใจท�ไดมาจากความรสกและความตองการของจตใจ เขากบ10

แนวคดของเหตผล มแตจะทาใหจตใจแกวงไกวโอนเอนไปมา ระหวางแรงจงใจท�ไมสามารถเอา

หลกการมากากบ ซ� งพาไปสความด กเพยงโดยบงเอญ และอาจนาไปสความช�วรายไดงายๆ

เหนไดชดจากส�งท�กลาวมาแลววา แนวความคดทางศลธรรมทกอยางมท�ต �งและแหลงกาเนดอย

ในเหตผล ท�เปนเร�องกอนประสบการณโดยส�นเชง และย�งกวาน�นกคอ พวกมนต�งอยในเหตผลอยาง

ท�เปนธรรมดาสามญท�สด เทาๆ กบในเหตผลท�ใชในการคาดคะเนความจรงอยางท�ลกซ� งท�สด ซ� งพวก15

มนไมอาจท�จะไดมาดวยการสรปรวบยอดเอาจากความรเชงประจกษใดๆ ท�ยอมเปนจรงเพยงแคโดย

บงเอญ และเพยงในความบรสทธ� ในแหลงกาเนดน� เทาน�นท�ทาใหพวกมนสงสง สมควรท�จะใหเราใช

เปนหลกสงสดของการประพฤตปฏบต และย�งเรานาเอาส�งท�เปนเร�องเชงประจกษเขามาผนวกกบมน

มากเทาใด เรากลดทอนอทธพลอนแทจรงและคณคาอนสมบรณตอการกระทาของพวกมนลงมาก

เทาน�น และท�งยอมชดเจนวา ในมมมองของการคดในเชงทฤษฎลวนๆ มนไมใชเพยงแคความจาเปน20

4 ผมไดรบจดหมายจากทานซลเซอร ถามผมวาอะไรเปนเหตผลท�การสอนศลธรรมประสบความสาเรจนอยมาก

แมวาจะมเหตมผลใหนาเช�อถออยมากกตาม คาตอบของผมลาชาเพ�อท�ผมจะไดมคาตอบท�สมบรณ แตคาตอบกคอ

ตวครเองไมสามารถหาความคดท�ชดเจนใหตวเองได และเม�อพวกเขาพยายามชดเชยความบกพรองของตน ดวยการ

เรยงไลแรงจงใจสาหรบความดทางศลธรรมจากทกทศทกทาง พยายามทาใหแรงจงใจพวกน�นมน� าหนกเปนจรงเปน

จง พวกเขากลบทารายตอศลธรรม เพราะวา แมแตความเขาใจอยางธรรมดาท�สด กแสดงใหเราเหนวา ในดานหน�ง

ถาเราจนตนาการถงการกระทาท�ซ�อสตย ซ�งกระทาออกมาดวยจตท�ยดม�น อยางไมคดถงผลไดใดๆ ท�งส�นไมวาจะใน

โลกน�หรอโลกอ�น และแมวาจะมความจาเปน หรอ ส�งเยายวนใหหว�นไหว อยางท�สด กบ ในอกดานหน�ง การกระทา

อยางเดยวกน ท�ถกผลกดนดวยแรงจงใจภายนอก ไมวาจะเลกนอยสกเพยงใด การกระทาอยางแรกยอมท�งหางและ

บดบงการกระทาอยางหลงโดยส�นเชง มนยกระดบจตวญญาณ และสรางแรงปรารถนาใหเราเองกสามารถกระทา

เชนเดยวกนน�นได แมแตเดกท�ยงไมโตนกกมความรสกประทบใจเชนน� และเราไมควรสอนส�งท�เปนหนาท�ดวยวธ

ใดกตาม ท�ตางไปจากน�

24

อยางท�สดเทาน�น แตทวามนยงมความสาคญอยางท�สดเชนกน ในเชงของการปฏบต ท�แนวความคด

และกฎเหลาน� จะตองถกดงออกมาจากเหตผลบรสทธ� ไดรบการนาเสนออยางบรสทธ� ไมมอะไรเจอ

ปน และท�จะตองกาหนดขอบเขตของความรเชงปฏบต หรอความรเชงเหตผลบรสทธ� น� ซ� งน�นกคอ

การกาหนดสมรรถภาพท�งส�นของเหตผลเชงปฏบตบรสทธ� และในการกระทาดงกลาว เราตองไมทา

ใหหลกการของมนข�นอยกบธรรมชาตเฉพาะตวของเหตผลของมนษย – แมน�จะยอมรบใหทาไดใน5

ปรชญาท�เปนการคาดคะเนความจรงของโลก หรออาจจาเปนในบางคร� ง – แตเพราะกฎศลธรรม

จะตองเปนจรงสาหรบทกสตท�มเหตผล เราจงตองสรปมนออกมาจากมโนคตท�วไปเก�ยวกบสตท�ม

เหตผล และในวธน� เราสามารถวางท�งหมดของศลธรรม ซ� งตองอาศยมานษยวทยาในการประยกตกบ

มนษย กระน�น ในเบ�องแรก เราตองปฏบตตอมนอยางเปนอสระ ในฐานะปรชญาบรสทธ� น�นกคอ ใน

ฐานะอภปรชญา สมบรณในตวมนเอง (อยางท�ทาไดกบแขนงตางๆ ของความร) เพราะวา เรารตวดวา 10

ถาเราไมมส�งน�อยในครอบครอง มนไมเพยงแตจะเสยเวลาเปลา ท�จะตดสนองคประกอบทางศลธรรม

ของหนาท�ในการกระทาท�งหลายท�ถกตอง เพ�อการวเคราะหวพากษในเชงความคดอยางบรสทธ� แต

มนจะเปนไปไมไดเลยท�จะต�งศลธรรมลงบนฐานท�เปนหลกการรองรบท�แทจรง แมเพ�อการใชในเชง

ปฏบตอยางธรรมดาสามญ โดยเฉพาะอยางย�ง ในการส�งสอนทางศลธรรม เพ�อท�จะสรางนสยทาง

ศลธรรมท�บรสทธ� และเพ�อท�จะปลกฝงมนลงไปในจตใจของมนษย เพ�อความดงามสงสดในโลก 15

อยางไรกตาม เพ�อท�จะกาวไปตามข�นตอนอนเหมาะสมในการศกษาน� – มใชเพยงจากการ

ประเมนคาทางศลธรรมแบบธรรมดาสามญ (ซ� งกควรคาอยางย�งตอการเคารพ) ไปสแบบท�เปน

ปรชญา อยางท�ไดทามาแลว แต – จากปรชญาสาหรบมหาชน ซ� งไปไกลเกนกวาท�จะไขวควาถงดวย

ความชวยเหลอของตวอยาง ไปสอภปรชญา (ซ� งไมยอมใหตวเองถกดงร� งไวดวยอะไรกตามท�เปน

เร� องเชงประจกษอกตอไป และในฐานะท�มนตองวดขอบเขตท�งหมดของความรท�ไดจากเหตผล20

ประเภทน� จะไปไกลจนถงแนวคดในอดมคต ซ� งลาพงตวอยางไมอาจพาเราไปถงได) เราตองเดนตาม

สมรรถภาพเชงปฏบตของเหตผล และนาเสนอมนอยางชดเจน จากกฎท�วไปท�มนกาหนดบงคบ จน

ไปถงจดท�มนกอใหเกดแนวคดเร�องหนาท�

ทกส�งทกอยางในธรรมชาตดาเนนไปตามกฎ มแตสตท�มเหตผลเทาน�นท�มความสามารถท�จะ

ปฏบตอยางสอดคลองกบแนวความคดเร� องกฎ ซ� งกคอ อยางสอดคลองไปกบหลกการ และน�นกคอ25

การมเจตจานง เน�องจากการคดนรนยจากหลกการไปสการกระทาตองอาศยเหตผล เจตจานงจงไมใช

อะไรมากไปกวาเหตผลเชงปฏบต ถาหากเหตผลมอานาจกาหนดเจตนาอยางไมมทางผดพลาด การ

กระทาของส�งมชวตเชนน�น ซ� งถกรบรวาเปนการกระทาท�จาเปนอยางเปนปรนย กจะจาเปนในเชง

อตนยดวยเชนกน น�นกคอ เจตนาจะเปนสมรรถภาพของจตใจท�จะเลอกเพยงแตส� งซ� งเหตผลรบร

อยางเปนอสระจากความตองการของจตใจ วาเปนส�งท�จาเปนตอการประพฤตปฏบต ซ� งกคอ การรบร30

25

วาเปนความด แตถาหากตวเหตผลเองไมมอานาจเพยงพอท�จะกาหนดบงคบเจตนา ถาเจตนาตกอยใต

อานาจของเง�อนไขอตนย (แรงผลกดนทางจตใจบางอยาง) ซ� งไมไดสอดคลองเสมอไปกบเง�อนไข

ปรนย กลาวกคอ ถาหากเจตจานงในตวเองไมเปนไปตามเหตผลอยางสมบรณ (ซ� งน�เปนจรงความจรง

สาหรบมนษย) เม�อน�นแลวการกระทาท�ถกตระหนกรวาเปนส�งจาเปนอยางเปนปรนย กจะเปนส� ง

บงเอญในเชงอตนย และการกาหนดบงคบเจตจานงเชนน�นดวยกฎปรนยกจะมฐานะเปนพนธะผกมด 5

น�คอการกลาววา ความสมพนธของกฎปรนยตอเจตจานงท�ไมไดดงามอยางสมบรณ ถกรบรวาเปน

การกาหนดบงคบเจตจานงของสตท�มเหตผล กโดยผานพ�นฐานของเหตผล กจรงอย แตกเปนพ�นฐาน

ซ�งเจตจานงมธรรมชาตในตวเองท�ไมจาเปนตองเช�อฟง

ความคดถงหลกการปรนย ตราบเทาท�มนเปนพนธะผกมดตอเจตจานง เรยกวาคาบญชา (ของ

เหตผล) และแบบแผนของถอยคาท�เปนคาบญชาเรยกวาประโยคคาส�ง (imperative) ประโยคคาส�ง10

ท�งหมดแสดงออกดวยคาพดวาควร (หรอคาวาจง) และดวยการน� ช� ถงความสมพนธของกฎปรนยของ

เหตผลท�มตอเจตจานง ซ� งมธรรมชาตในเชงอตนยท�ไมจาเปนท�จะตองถกกาหนดอยางตายตวดวยมน

(พนธะผกมด) ประโยคคาส�งพดวาเปนความด ท�จะกระทา หรอละเวนท�จะกระทา ในบางส� ง

บางอยาง แตพดส�งน�นตอเจตจานง ซ� งมใชวาจะทาในส�งท�คดวาดเสมอไป อยางไรกตาม ความดงาม

เชงปฏบตกคอส�งท�กาหนดเจตจานงโดยผานแนวความคดของเหตผล และดงน�น จงไมใชจากสาเหต15

ท�เปนอตนย แตเปนปรนย ซ� งกคอ บนหลกการท�ใชไดกบทกสตท�มเหตผล ความดงามเชงปฏบต

แตกตางจากส� งท�นาพอใจ ซ� งมอทธพลตอเจตจานงเพยงผานความรสก คอจากสาเหตท�เปนเพยง

อตนย ใชไดเพยงกบความรสกของคนน� คนน�น ไมใชในฐานะหลกการของเหตผล ซ� งใชไดกบทก

คน5

5 การท�ความปรารถนาข�นตรงตอความรสก เราเรยกวาความโนมเอยงของจตใจ ซ� งดงน�นแลวจงช� เสมอถงความ

ตองการ แตการท�เจตจานง ท�ถกกาหนดไดดวยส�งอ�น สมพนธดวยการข�นตรงตอหลกการของเหตผล เราเรยกวา

ความสนใจ ดงน�น น�จงพบไดแตในกรณของเจตจานงท�อยใตส�งอ�น ซ� งตวของมนเองไมยอมคลอยตามตอเหตผล

เสมอไป ในกรณของเจตจานงของพระเจา เราไมสามารถคดถงความสนใจใดๆ แตเจตจานงของมนษยกสามารถให

ความสนใจตอส�งหน�ง อยางท�ปราศจากการกระทาออกมาจากความสนใจ อยางแรกแสดงถงความสนใจเชงปฏบต

ตอการกระทา อยางท�สองแสดงถงความสนใจในเชงแรงขบดนทางจตใจในวตถของการกระทา อยางแรกบงช� เพยง

แคการท�เจตจานงข�นกบหลกการของเหตผลในตวของหลกการน�นๆ เอง อยางท�สองช� ถง การข�นตรงของเจตจานง

ตอหลกการของเหตผล เพ�อสนองความโนมเอยงของจตใจ กลาวกคอ น�เกดข�นเม�อเหตผลใหหลกปฏบต เพยงเพ�อ

เปนวธในการตอบสนองความตองการของจตใจ ในอยางแรก การกระทาคอส�งท�ฉนสนใจ ในอยางท�สอง ส�งท�ฉน

สนใจเปนวตถท�เปนเปาหมายของการกระทา (เพราะมนสรางความรสกพงพอใจใหกบฉน) เราไดเหนจากสวนแรก

แลววา ในการกระทาท�ออกมาจากหนาท� เราตองไมสนใจท�วตถท�เปนเปาหมาย แตท�ตวการกระทาเองเทาน�น น�นก

คอ ท�หลกการเชงเหตผลของมน (ซ�งกคอตวกฎ)

26

เจตจานงท�ดงามอยางสมบรณกยอมจะอยใตกฎปรนย (ของความดงาม) เทาๆ กน แตเราไมอาจ

คดวาดวยการเปนเชนน� น เจตจานงแบบน� นอย ใตพนธะผกมดท�จะกระทาใหสอดคลองกบกฎ

เพราะวาดวยตวของมนเอง จากธรรมชาตเชงอตนยของมน เจตจานงท�ดงามอยางสมบรณสามารถจะ

ถกกาหนดใหกระทาการส�งใดได กแตโดยผานความคดเร�องความถกตองดงามเทาน�น ดงน�นจงไมม

ส�งท�เปนพนธะผกมดสาหรบเจตจานงแหงพระเจา คาวาควรไมอาจใชไดกบพระองค เพราะเจตจานง5

ของพระเจาเปนหน�งเดยวกนกบกฎอยแลวในตวเองอยางไมอาจเปนอ�น ดงน�นประโยคคาส�งจงเปน

เพยงแบบแผนของคาพดท�แสดงออกถงความสมพนธของกฎปรนยของเจตจานงท�งหลาย ตอความไม

สมบรณในภาวะอตนยของเจตจานงของสตท�มเหตผล ตนน� ตนน�น มเจตจานงของมนษยเปนตวอยาง

ประเดนกคอ ประโยคคาส�งท�งหมดเปนคาบญชาอยางมเง�อนไข (hypothetical) หรอไมกอยาง

เดดขาดบรบรณ (categorical) อยางแรกเสนอความจาเปนเชงปฏบตของส�งท�อาจทาได ในฐานะวถ10

ไปสบางส� งท�คนมเจตนาจะบรรลถง (หรออยางนอยกเปนส� งท�คนอาจเจตนาถงได) สวนประโยค

คาส�งอยางเดดขาดกจะเปนประโยคซ� งเสนอการกระทาหน�งวาจาเปนดวยตวของมนเอง ปราศจากการ

อางองถงเปาหมายอ�น น�นกคอ ในฐานะความจาเปนอยางเปนปรนย

เน�องจากกฎเชงปฏบตทกขอเสนอการกระทาท�เปนไปไดอยางหน� งวาด และเปนส�งท�จาเปน

สาหรบบคคลผซ� งเหตผลสามารถกาหนดบงคบเขาไดในทางปฏบต ประโยคคาส�งท�งหมดจงเปนแบบ15

แผนของคาพดท�กาหนดการกระทาซ� งเปนส�งท�จาเปน ตามหลกการของเจตจานงซ� งดงามในบางแง

แตถาหากวาการกระทาน�นดเพยงแคในฐานะวถไปสส� งอ�นบางส� ง ประโยคคาส�งน�นกเปนแบบท�

ข �นกบเง�อนไข ถาหากการกระทาถกนาเสนอใหรบรในฐานะส�งท�ดในตนเอง และผลท�ตามมากคอ

เปนหลกการท�จาเปนของเจตนาซ� งตวมนเองสอดคลองกบเหตผล ประโยคคาส�งน�นกจะเปนแบบ

เดดขาด 20

ฉะน� น ประโยคคาส�งจะบอกวาการกระทาไหนท�ผมอาจทาได ท� เปนการกระทาท� ด และ

นาเสนอหลกเกณฑสาหรบการปฏบตอยางท�สมพนธกบเจตจานงหน�ง ซ� งไมไดทาส�งหน�งดวยเหตผล

เพยงเพราะวามนด สวนหน� งกเพราะวาตวบคคลไมไดรเสมอไปวามนด และอกสวนหน� งกเพราะวา

แมวาเขารเชนน�น แตคตพจนประจาใจของเขากอาจยงขดแยงกบหลกปรนยของเหตผลเชงปฏบต

ดวยเหตดงกลาว ประโยคคาส� งแบบมเง�อนไขจงบอกเพยงวา การกระทาน�นดสาหรบ25

วตถประสงคซ� งอาจเปนไปได หรอท� เปนอยจรงอะไรบางอยาง ในกรณแรกมนเปนหลกปฏบตท�

กลาวอยางยงไมยนยน (problematic) ในกรณหลงเปนหลกปฏบตท�กลาวอยางยนยนตามขอเทจจรง

(assertoric) ประโยคคาส�งเดดขาดซ� งประกาศวาการกระทาหน� งเปนส�งท�จาเปนอยางเปนปรนยใน

ตวเอง โดยปราศจากการอางองถงวตถประสงคใด น�นคอ แมเม�อตดขาดจากเปาหมายอ�นใด เปนหลก

แหงการปฏบตท�กลาวอยางยนยนโดยปราศจากเง�อนไข (apodictic) 30

27

เราอาจคดวา อะไรท�เปนไปได เพยงโดยผานอานาจของสตท�มเหตผลบางชนด กยอมเปน

เปาหมายท�เปนไปไดของบางเจตจานง และดงน�น หลกการของการกระทา อยางท�ถอวาเปนวถท�

จ าเปนเพ�อการบรรลเปาหมายท� เปนไปไดบางอยาง ท�จรงแลว ยอมมอยมากมายนบไมถวน

วทยาศาสตรทกอยางมสวนท�เปนเชงปฏบต ซ� งประกอบข�นดวยปญหา ท�ถอวาเปาหมายบางอยาง

เปนไปไดสาหรบเรา รวมกบประโยคคาส�ง ท�กาหนดวถท�จะบรรลถงมน ดงน�น ส�งเหลาน� อาจเรยก5

อยางท�วๆ ไปวาเปนประโยคคาส�งของทกษะ ณ ท�น� ไมมคาถามวาเปาหมายเปนส�งท�มเหตผลและด

งามหรอไม มกแตวาเราตองทาอยางไรเพ�อใหบรรลถงมน ในแงน� ขอคาสอนสาหรบแพทยในการ

สรางใหคนไขมสขภาพด และสาหรบผปรงยาพษในการสรางความตาย ยอมมคาเทากน แตละคาสอน

ตางรบใชเปาหมายอยางบงเกดผล เน�องจากในชวงวยเยาว เราไมสามารถรไดวาในเสนทางของชวต

เราจะมเปาหมายอะไรเปนของตน พอแมจงพยายามใหบตรของตนร� าเรยนส� งตางๆ มากมาย เพ�อให10

พวกเขามทกษะ ในการใชมรรควถเพ�อใหบรรลเปาหมายทกประเภทท�พวกเขาจะไตรตรองเลอกเอา

เอง ซ� งไมมเปาหมายแมสกประการหน� ง ท�พอแมจะสามารถตดสนไดวาในอนาคตอาจจะเปน

เปาหมายจรงๆ ของผเยาว แมอาจเปนไปไดเสมอวาในบางชวงเวลาเขาอาจมส� งน�นเปนเปาหมาย

ความกงวลน�มมากเสยจนกระท�งวา พวกพอแมมกละเลยท�จะส�งสอนและแกไขขอตดสนของบตรใน

เร�องคณคาของส�งท�พวกเขาอาจเลอกเปนเปาหมาย 15

แตกมเปาหมายหน�งท�สามารถถอเอาไดเลยวาเปนจรงสาหรบสตท�มเหตผลท�งหมด (ตราบ

เทาท�ประโยคคาส�งสามารถใชกบพวกเขาได น�นกคอ ในฐานะส�งมชวตท�อยใตอทธพลของแรงขบ

อ�น) และ ดงน�นแลว จงเปนหน�งวตถประสงคซ� งไมเพยงแควาพวกเขาอาจจะมได แตยงเปนส�งซ� งเรา

สามารถถอเอาดวยความแนนอนวาพวกเขามวตถประสงคน�นอยจรงดวยความจาเปนตามธรรมชาต

และน�นกคอความสข ประโยคคาส�งแบบมเง�อนไข ซ� งนาเสนอความจาเปนเชงปฏบตของการกระทา20

หน�ง วาคอวถไปสความสข เปนหลกปฏบตท�กลาวอยางยนยนตามขอเทจจรง เราไมไดมงหมายท�จะ

เสนอวาการกระทาน�นจาเปนสาหรบการบรรลเปาหมายท�เพยงแคเปนไปไดและไมแนนอน แต

สาหรบเปาหมายซ� งเราอาจถอเอาวาจรงอยางแนนอน และอยางกอนประสบการณ ในมนษยทกคน

เพราะวามนอยในสารตถะแหงชวตของเขา ทกษะในการเลอกวถ อนนาไปสความผาสกอยางสงสด

ในชวตของตนเอง อาจเรยก ในความหมายอยางแคบท�สด วาคอความสขมรอบคอบ6 และฉะน� น 25

6 คาวา “สขมรอบคอบ” ใชในสองความหมาย ในความหมายหน�งมนเปนช�อเรยก “การรอบรโลก” ในอกความหมาย

หน�งมนเปนช�อของ “ความสขมรอบคอบสวนตว” อยางแรกเปนทกษะความสามารถของคนท�จะสรางอทธพลเหนอ

คนอ�นเพ�อใชพวกเขาสาหรบเปาประสงคของตนเอง อยางหลงเปนความฉลาดรอบรท�จะประสานวตถประสงค

ท�งหมดเหลาน� เพ�อผลกาไรอนถาวรของตน อยางหลงคอส�งซ� งใหคณคากบส�งอยางแรก และเม�อคนสขมรอบคอบ

ในความหมายแรก แตไมใชในความหมายหลง เรากอาจควรกลาววาเขาฉลาดหลกแหลม แตโดยรวมแลว ไมสขม

รอบคอบ

28

ประโยคคาส�งซ� งอางองการเลอกวถอนนาไปสความสขของตนเอง อนไดแก ขอปฏบตของความสขม

ยอมจะเปนประโยคคาส�งแบบมเง�อนไขเสมอ น�นกคอ การกระทาไมไดถกบงคบอยางเดดขาด แตใน

ฐานะวถทางไปสเปาหมายอกประการหน�ง

ในประการสดทาย มประโยคคาส�งหน�งซ� งบงคบการกระทาบางอยางตรงๆ โดยปราศจากการม

วตถประสงคอ�นใดมาเปนเง�อนไขใหมนบรรลถง ประโยคคาส�งน�กลาวอยางเดดขาด ซ� งสาหรบมน5

แลว ส�งสาคญไมใชเน�อหาของการกระทา หรอผลลพธท�มนมงหมาย แตเปนแบบแผนของการกระทา

และตวหลกการซ� งมตวคาส�งน�นเองเปนผลลพธ และส�งท�ดงามอยางแทจรงในการกระทา ต�งอยใน

คณภาพแหงจตใจ ไมวาผลท�ตามมาจะเปนเชนไรกตาม ประโยคคาส�งน�อาจเรยกไดวาประโยคคาส�ง

แหงศลธรรม

ในการต�งเจตนาอยางสอดคลองไปกบหลกการท�งสามประเภทน� ความแตกตางท�เดนชดวางอย10

ในความผดแผกของพนธะผกพนของเจตจานง เพ�อท�จะทาใหมองเหนความแตกตางน� ชดเจนย�งข�น

ผมคดวาเราอาจเรยกช�อพวกมนไดอยางเหมาะสมเปนอยางย�ง หากเราจะกลาวถงพวกมนไปตามลาดบ

วา ระเบยบปฏบตแหงทกษะ หรอขอแนะนาแหงความสขมรอบคอบ หรอคาบญชา(กฎ)แหงศลธรรม

เพราะ มแตกฎเทาน�นท�มาพรอมกบแนวคดถงความจาเปนท�ไรเง�อนไขและเปนปรนย ซ� งผลกคอ ม

อานาจบงคบอยางเปนสากล และคาบญชาเปนกฎซ� งเราตองเช�อฟง ยอมปฏบตตาม แมจะขดแยงกบ15

ความรสกทางจตใจกตาม จรงอยวาการใหคาแนะนากเปนเร�องของความจาเปน แตมนกอยภายใต

เง�อนไขอตนยท�ไมตายตว คอข�นอยกบวา คนๆ น� หรอ คนๆ น�น จะตดสนวา ส�งน� หรอส� งน�น เปน

สวนหน�งในความสขของเขาหรอไม ในทางตรงกนขาม ประโยคคาส�งอยางเดดขาดไมถกจากดดวย

เง�อนไขใดๆ และดวยการท�มนเปนส�งจาเปนอยางสมบรณ แมจะในเชงปฏบต มนกสมควรตอการท�

จะเรยกวาคาบญชา เราอาจพดถงประโยคคาส�งแบบแรกวาเปนเร�องเชงเทคนควธ (เปนศลปะ) แบบท�20

สองเปนเร�องของผลได 7 (ตอความผาสก) แบบท�สามเปนเร�องของศลธรรม (เปนเร�องของการกระทา

ท�เสร และน�นกคอ เปนขอศลธรรม)

ปญหากคอ ประโยคคาส�งท�งหมดเหลาน� เปนไปไดอยางไร? น�ไมใชคาถามท�มงคนหาวาเรา

คดถงปฏบตการ ของการกระทา ท�บญชาโดยประโยคคาส�งไดอยางไร แตแคเพยงท�จะรวา เราคดถง

7 ดเหมอนวาความหมายท�ถกตองของคาวา เพ�อผลได อาจนยามอยางแมนยาท�สดดวยวธน� เพราะวา ขอกฎหมาย

เรยกไดวา “เปนไปเพ�อผลได” ถาหากมนไมไดบญญตออกมาตรงๆ จากสทธของรฐ ในฐานะกฎหมายท�จาเปน แต

บญญตออกมาจากเพ�อเพ�มพนความผาสกของสวนรวม ประวตศาสตรไดรบการประพนธเพ�อผลได เม�อมนสอนถง

ความสขมรอบคอบ น�นคอ เม�อมนสอนตอโลกวาจะดแลประโยชนสขของตนใหดข�นกวาเดม หรออยางนอย กใหด

เทากบยคกอนหนา ไดอยางไร

29

พนธะผกมดตอเจตจานง ซ� งประโยคคาส�งแสดงออกไดอยางไร เราไมตองการคาอธบายพเศษ

เพ�อท�จะแสดงวาประโยคคาส�งของทกษะเปนไปไดไดอยางไร ใครกตามท�เจตนาตอเปาหมาย ก

ยอมจะเจตนา (ตราบเทาท�เหตผลมอทธพลอยางเดดขาดตอการกระทาของเขา) ตอวถท�จาเปนตอการ

ไปถงมน ซ� งอยในอานาจของเขา ในฐานะท�วาดวยการต�งเจตนา น�ยอมเปนประพจนแบบวเคราะห

เพราะวา ในการเจตนาใหวตถประสงคหน� งเปนผลของผม การมผมเปนตวสาเหตของกระทาการท�5

สรางผลน�น น�นกคอ การท�ผมจะใชเคร�องมอ ยอมถกคดถงพรอมอยแลวในการต�งเจตนาน�น และ

ประโยคคาส�งยอมดงเอาความคดถงการกระทาท�จาเปนตอเปาหมายน� ออกมาจากความคดถงการต�ง

เจตนาตอเปาหมาย ไมตองสงสยวาจะตองมการใชประโยคแบบสงเคราะหในการกาหนดวถไปส

เปาหมายท�ประสงค แตมนไมเก�ยวของกบตวหลกการ อนไดแก การต�งเจตนา เก�ยวของกแตวตถท�

เปนเปาหมายและวธการท�จะทาใหมนเกดข�นจรง ตวอยางเชน เพ�อท�จะตดเสนตรงออกเปนสองสวน10

เทาๆ กนอยางไมผดพลาด ผมตองลากสวนของวงกลมสองวงใหตดกน โดยมจดปลายของเสนเปนจด

ศนยกลาง แนนอนวาเรขาคณตสอนส�งน� โดยประโยคแบบแบบสงเคราะห แตเม�อผมรวาดวยวธการ

เชนน� เทาน�น ท�ผลท�ตองการจะเกดข�นได ประโยควา ถาผมเจตนาอยางเตมท�ตอผล ผมกยอมเจตนาตอ

การกระทาท�จาเปนตอมน กยอมเปนประโยคแบบวเคราะห เพราะวา การคดวาบางส�งบางอยาง เปน

ผลท�ผมสามารถสรางข� นดวยวธบางอยาง และการคดถงตวผมเองวากระทาในวธน� น ยอมเปน15

ความคดท�เปนอนหน�งอนเดยวกน

ถาหากวาการนยามความคดเร�องความสขเปนเร�องงายเทาๆ กน ประโยคคาส�งของความสขม

รอบคอบกจะตรงกนอยางไมผดเพ� ยนไปจากประโยคคาส�งของทกษะ และกจะกลายเปนประโยค

แบบวเคราะหเทาๆ กน เพราะในกรณน� เรากอาจพดแบบเดยวกบในกรณน�นวา “ใครกตามท�เจตนา

ตอเปาหมาย กยอมจะเจตนา (ตราบเทาท�เหตผลมอทธพลอยางเดดขาดตอการกระทาของเขา) ตอวถท�20

จาเปนตอการบรรลถงมน ซ� งอยในอานาจของเขา” แตโชคไมดท�ความคดเร�องความสขยากท�จะหา

ความแนนอน จนแมวา มนษยทกคนหวงท�จะไดรบความสข เขากไมอาจพดอยางชดเจนและคงเสน

คงวา วาส� งท� เขาหวงและเจตนาจะไปถงน� นจรงๆ แลวคออะไรกนแน เหตผลกเพราะวา ทก

องคประกอบในความคดเร� องความสขเปนเร� องเชงประจกษลวนๆ คอตองหยบยมมาจาก

ประสบการณ แตแมกระน�น ความคดเร�องความสขยงกลบตองการแนวความคดท�รวบยอดเปนหน� ง25

เดยว อนไดแก ความผาสกสงสดในสภาวการณปจจบน และอนาคตท�งหมด ของฉน

เปนไปไมไดท�สตท�มญาณทศนะท�กระจางชดท�สด และพรอมกนน�น กมอานาจอยางท�สด (ท�ก

ยงคงมส�งเหลาน�นอยางจากดถงจดหน�ง) ท�จะวางกรอบความคดใหตนเองวาอะไรคอส�งท�เขาเจตนาถง

จรงๆ ในเร�องน� เขามเจตจานงตอความร� ารวยเชนน�นหรอ แลวความกงวล ความอจฉา และกบดก

หลมพราง มากเทาไหรท�เขาตองเผชญ? หรอวาเขามเจตจานงตอปญญาและความรอบรตอโลก บางท30

30

การมดวงตาท�แหลมคนย�งข�นแมเพยงขางเดยว กอาจเปดใหเขาเหนถงความช�วรายอนนาสะพรงกลว

ท�ตอนน�ถกปดปงจากเขา และท�ไมอาจหลกเล�ยงได หรอท�จะสรางความตองการมากย�งกวาเดมใหกบ

ความปรารถนาของเขา ซ� งเทาท�มอยตอนน�กเปนภาระมากพออยแลว หรอวาเขาปรารถนาชวตอนยน

ยาว? แลวใครจะประกนไดวามนจะไมกลายเปนความทกขอนยาวนาน? หรอแมเขาจะมเจตจานง

เพยงแคท�จะมสขภาพด? บอยแคไหน ท�เพ�อใหไดสขภาพท�สมบรณ คนจะตองเผชญความไมสบาย5

กาย จากการควบคมไมใหทาอะไรเกนพอด? และอะไรอ�นๆ อกมากมาย สรปกคอ เขาไมสามารถจะ

หาหลกการอะไรมาตดสนอยางแนนอนไดวาอะไรจะทาใหเขามความสขจรง เพราะเขาจะตดสน

เชนน�นไดกตอเม�อเขาเปนสพพญ�รแจงในทกส�ง

เราจงไมสามารถทาตามหลกการท�จาเพาะเจาะจงใดๆ เพ�อใหตวเองมความสข ยกเวนกแตทา

ไปตามคาแนะนาตางๆ ของประสบการณ เชน สขบญญต ความมธยสถ ความสภาพออนนอม ความ10

สงบเสง�ยมเจยมตว ฯลฯ ซ� งประสบการณสอนวา โดยเฉล�ยแลว เก�อหนนตอความผาสก ซ� งก

หมายความวา จรงๆ แลว ประโยคคาส�งของความสขมรอบคอบไมใชคาบญชาแตอยางใด น�นกคอ

มนไมสามารถเสนอการกระทาวาเปนส�งจาเปนตอการปฏบต และเราควรถอวามนเปนส�งท�เหตผล

แนะนา มากกวาท�จะบญชา และหมายความวา ปญหาของการตดสนอยางแนนอนตายตว วาการ

กระทาอะไรจะสนบสนนความสขของสตท�มเหตผล เปนปญหาท�ไรคาตอบ ผลกคอ เปนไปไมไดท�15

จะมประโยคคาส�งท�เก�ยวของกบเร�องน� ท�จะบงคบบญชาเราจรงๆ ใหทาในส� งท�เปนสข เพราะวา

ความสขไมใชอดมคตของเหตผล แตเปนอดมคตของจนตนาการ ซ� งวางอยบนฐานของประสบการณ

และเราไมอาจหวงไดเลยวาประสบการณจะบอกใหรถงการกระทาอนจะพาเราใหบรรลถงผลรวบ

ยอดของการตอเน�องของผลลพธ ซ� งจรงๆ แลวไรจดจบ อยางไรกตาม ประโยคคาส�งของความสขม

รอบคอบน�จะเปนประพจนแบบวเคราะห ถาเราถอเอาวาวถทางไปสความสขสามารถท�จะกาหนดได20

ดวยความแนนอน เพราะวาเราแยกมนออกจากประโยคคาส�งของทกษะกดวยเหตผลท�วา สาหรบส�ง

หลงแลว เปาหมายอยในส� งท�เพยงแคเปนไปได ในขณะท�สาหรบส� งแรก เปาหมายเปนส� งท�มอย

เรยบรอยแลวต�งแตแรก แตดวยการท�ท�งสองอยางเพยงแคบญชาวถไปสส�งซ� งถอเอาวาเรามเจตจานง

ถงในฐานะเปาหมาย ประโยคคาส�งซ� งบญชาการต�งเจตนาในเร�องของวถ สาหรบคนผซ� งเจตนาตอ

เปาหมาย ยอมเปนประพจนแบบวเคราะหสาหรบท�งสองกรณ ฉะน�น จงไมมอะไรยงยากเชนกน ใน25

เร�องของความเปนไปไดของประโยคคาส�งประเภทน�

ในอกทางหน� ง ไมตองสงสยเลยวา คาถามวาประโยคคาส�งของศลธรรมเปนไปไดไดอยางไร

เปนเพยงคาถามเดยว ท�เรยกรองคาตอบ เพราะวามนไมไดส�งอยางข�นกบเง�อนไข ไมวาจะประการใด

และความจาเปนอยางเปนปรนยซ� งมนเสนอตอเรา ไมอาจต�งอยบนการสมมตลวงหนาใดๆ เหมอน

อยางท�เปนอยในกรณของประโยคคาส�งอยางมเง�อนไข เพยงแคเราตองไมลมตรงน� วา เราไมอาจ30

31

ตดสนดวยตวอยางใดๆ หรอพดอกอยางวา เราไมอาจตดสนในเชงประจกษ วามประโยคเชนน�นอย

จรงหรอไม แตกคอนขางจะเปนท�กลววา ประโยคคาส�งท�งหลายท�ดเหมอนวาจะส�งอยางเดดขาดน�น

ลกๆ แลวอาจเปนการส�งอยางมเง�อนไขกเปนได ตวอยางเชน เม�อคาส�งสอนมวา “เจาจงอยาใหสญญา

อยางหลอกๆ” และถอวาความจาเปนของการละเวนน� ไมใชเพยงแคคาแนะนาใหหลกเล�ยงส�งช�วราย

อ�น – ท�ทาใหมนหมายความวา “เจาจงอยาใหสญญาอยางหลอกๆ เพราะวาหากมนเปนท�รข�นมาเจาก5

จะไมมใครเช�อถออกตอไป” – แตวาการกระทาประเภทน� ตองถอวาช�วรายในตวของมนเอง ท�ทาให

ประโยคส�งหามน� เปนส�งท�เดดขาด กระน�น เรากไมอาจแสดงอยางแนนอนดวยตวอยางใดๆ วาเจตนา

ถกกาหนดเพยงแคดวยกฎน�น อยางปราศจากแรงผลกดนอ�นใด แมอาจจะดเหมอนจะเปนเชนน�นไดก

ตาม เพราะเปนไปไดเสมอวา ความกลวตอการเส�อมเกยรต บางทอาจเปนความประหว�นตอเร�องราย

อ�น อาจมอทธพลอยางลบๆ ตอเจตจานง ใครจะสามารถพสจนดวยประสบการณ ถงความไมมอย10

ของสาเหต เม�อท�งหมดท�ประสบการณสอนเรากคอวาเราไมรบรถงมน? แตในกรณเชนน�น ส� งท�

เรยกวาคาส�งแหงศลธรรม ซ� งตวมนดประหน� งวาเดดขาดไรเง�อนไข ในความเปนจรงแลว อาจเปน

เพยงคาส�งสอนท�มงผลตอชวต ดงความสนใจของเรามาสประโยชนสขของเราเอง และเพยงแคสอน

ใหเราระมดระวงตอมน

ดงน� น เราจงตองสบสาวถงความเปนไปไดของประโยคคาส�งอยางเดดขาด ดวยวธกอน15

ประสบการณลวนๆ เพราะประสบการณไมไดชวยเหลอเรา ดวยการแสดงใหเหนถงความมอยจรง

ของมน ดงน�น ความเปนไปไดของมนจงควรเปนความจาเปนเพยงเพ�อการอธบายมน มใชเพ�อพสจน

ความเปนจรงของมน อยางไรกตาม ในระหวางน� ส�งท�เราเหนกคอ มแตประโยคคาส�งอยางเดดขาด

เทาน�นท�มความหมายเปนกฎเชงปฏบต อยางอ�นท�เหลออาจเรยกวาหลกการของเจตจานง แตไมใชกฎ

เพราะวาอะไรกตามท�จาเปนเพยงเพ�อการบรรลถงวตถประสงคท�ต�งข�นตามอาเภอใจ อาจถอวาดวย20

ตวเองแลว เปนจรงโดยบงเอญ และเราสามารถเปนอสระจากคาส�งสอนน�น ในเวลาไหนกได ถาเรา

ยกเลกวตถประสงคน�นเสย ในทางตรงกนขาม คาบญชาอยางไรเง�อนไขไมอนญาตใหเจตจานงม

อสระท�จะเลอกส�งตรงกนขาม ดงน�น จงมแตมนเทาน�นท�มาพรอมกบความจาเปนท�เราถอวากฎตองม

ประการท�สอง ในกรณของประโยคคาส�งอยางเดดขาด หรอกฎแหงศลธรรม การเขาถงความ

เปนไปไดของมนเปนเร�องท�ยากลาบากอยางย�ง มนเปนประพจนเชงปฏบตท�เปนแบบสงเคราะหกอน25

ประสบการณ8 และจากการท�เปนการยากมากท�จะเขาถงความเปนไปไดของประพจนแบบน� ท�วาดวย

8 ดวยการท�ผมไมสมมตลวงหนาถงเง�อนไขใดๆ ท�เปนผลมาจากความตองการทางจตใจ ผมเช�อมการกระทากบ

เจตนา อยางกอนประสบการณ ซ� งเทากบ อยางจาเปน (แมจะเพยงในเชงปรนยกตาม ซ� งกคอ ภายใตความคดวา

เหตผลมอานาจควบคมอยางสมบรณ เหนอแรงจงใจอตนยท� งหลาย) น� จงเปนประพจนเชงปฏบตท�ไมไดนรนย

เจตจานงของการกระทาหน�ง เพยงแคจากการวเคราะหจากอกเจตจานงหน�งซ� งถอวาจรงไวกอนหนาแลว (เพราะวา

32

ความจรงของโลก กยอมเปนท�คดทนทวา ประพจนท�วาดวยการประพฤตปฏบตกนาจะยากลาบากไม

นอยไปกวากน

ในการแกปญหาน� เราจะสารวจกอนอ�น วาเปนจรงหรอไมวา เพยงแคจากตวแนวความคดของ

ประโยคคาส�งอยางเดดขาด บางทเราอาจจะไมไดตวแบบแผนของมน ซ� งครอบคลมแตประพจนท�

เปนประโยคคาส�งอยางเดดขาดเทาน�น เพราะถงแมวาเรารถงความหมายของคาส�งอยางเดดขาด5

เชนน�น แตการจะรถงความเปนไปไดของมนกตองอาศยการศกษาท�ยากลาบากเปนอยางย�ง ซ� งเราจะ

รอไวเปนอนดบสดทาย

เม�อผมคดถงประโยคคาส�งอยางมเง�อนไข โดยท�วไปแลว ผมจะไมรลวงหนาวามนจะกลาว

อะไร จนกวาผมจะรถงสถานการณท�เปนเง�อนไข แตเม�อผมคดถงประโยคคาส�งอยางเดดขาด ผมร

ทนทวามนจะกลาวอะไร เพราะ ดวยการท�ส�งท�บรรจอยในประโยคคาส�ง ท�นอกเหนอไปจากตวกฎ ก10

มอยแคการบงคบวาหลกคตพจนประจาใจ9จะตองสอดคลองไปกบกฎน� ในขณะท�ตวกฎไมไดบรรจ

เง�อนไขท�จากดมน ดงน�นจงไมมอะไรหลงเหลออย นอกไปจากขอความท�วไปวาหลกคตพจนประจา

ใจของการกระทาจะตองสอดคลองไปกบกฎสากล และมกแตความสอดคลองน� เทาน�น ท�ประโยค

คาส�งเสนอตอเราวาจาเปน

ดงน�น จงมประโยคคาส�งอยางเดดขาดอยเพยงแคหน�งเดยวเทาน�น น�นกคอ : จงกระทาแตเพยง15

ในส�งท�สอดคลองกบหลกคตพจนประจาใจ ท�คณสามารถเจตนาพรอมกนน�น ใหกลายเปนกฎสากล

แลวถาประโยคคาส�งท� งหมดของหนาท�สามารถนรนยไดจากประโยคคาส�งหน� งเดยวน�

เชนเดยวกบจากหลกการของพวกมน เม�อน�นแลว ถงแมวา เราจะยงไมไดตดสนวาส�งท�เรยกวาหนาท�

ไมไดเปนเพยงความคดท�วางเปลาจรงหรอไม แตอยางนอยเรากจะสามารถแสดงใหเหนวาเราเขาใจ

มนอยางไร และวาความคดน�หมายความวาอยางไร 20

เน�องจากความเปนสากลของกฎ ซ� งผลถกสรางอยางสอดคลองไปกบมน เปนส� งท�เรยกวา

ธรรมชาต ในความหมายอยางกวางท�สด (ตามท�เก�ยวของกบแบบแผนของมน) – น�นคอ ความมอย

ของสรรพส�ง อยางท�มนถกกาหนดโดยสอดคลองกบกฎสากล – ประโยคคาส�งสากลของหนาท�อาจ

เราไมไดมเจตจานงท�สมบรณเชนน�น) แตเช�อมมนโดยตรงกบแนวคดวาดวยเจตจานงของสตท�มเหตผล ในฐานะส�ง

ท�ไมมอยในมน

9 หลกคตพจนประจาใจเปนหลกอตนยของการกระทา และตองแยกออกจากกฎเชงปฏบตท�เปนหลกปรนย อยาง

แรกบรรจเกณฑของการปฏบตท�กาหนดโดยเหตผลท�สอดคลองไปกบสภาพเง�อนไขของตวบคคล (มกจะเปนความ

ไมรของเขา หรอความแนวโนมทางจตใจของเขา) และมนจงเปนหลกการท�บคคลปฏบตตาม แตกฎเปนหลกการ

ปรนยท�เปนจรงกบสตท�มเหตผลทกชนด มนจงเปนหลกการท�เขาควรปฏบตตาม น�นกคอ เปนประโยคคาส�ง

33

กลาวไดดงน�คอ จงกระทาในส�งซ�งคณสามารถต�งเจตจานงใหหลกคตพจนประจาใจของการกระทา

ของคณกลายเปนกฎสากลของธรรมชาต

ในตอนน� เราจะยกหนาท�สกจานวนหน�งมาแจกแจง โดยยดตามการจาแนกตามปกต คอจาแนก

ออกเปนหนาท�ตอตวเราเอง และหนาท�ตอผอ�น และแบงออกเปนหนาท�อยางสมบรณและอยางไม

สมบรณ 10 5

1. คนผหน� งถกเคราะหกรรมกระหน�าจนรสกหมดอาลยตายยากในชวต แตดวยความเปนผม

เหตผล เขากสามารถถามตนเองวา จะเปนการขดแยงตอหนาท�ท�เขามตอตนเองหรอไมหากเขาจะฆา

ตวตาย เขาถามวาหลกคตพจนประจาใจของเขาสาหรบการกระทาน�น สามารถกลายเปนกฎสากล

ของธรรมชาตไดหรอไม คตพจนของเขากคอ : “ดวยความรกในตนเอง ผมถอเปนหลกการท�จะตด

ชวตของผมลง เม�อการมชวตยนยาวตอไปนาจะนาไปสความทกขมากกวาความสข” แลวเขากถาม10

งายๆ วา หลกการท�ต�งอยบนความรกตนเองน� สามารถกลายเปนกฎสากลของธรรมชาตไดหรอไม

และแลวเรากจะเหนในทนทวา ธรรมชาตซ� งกฎของมนคอใหทาลายชวตเสยเอง โดยผานความรสก

อยางเดยวกนกบท�จดหมายของมนคอเพ�อการบงคบใหรกษาชวตใหยนยาว ยอมเปนส�งท�ขดแยงใน

ตนเอง และดงน�นแลว ยอมไมสามารถดารงอยในฐานะธรรมชาตได ฉะน�น ยอมเปนไปไมไดท�คต

พจนน�นจะต�งอยในฐานะกฎสากลของธรรมชาต และดงน�น จงขดแยงโดยส�นเชง กบหลกการสงสด15

ของหนาท�ท�งมวล

2. คนอกผหน� งพบวาตวเองจาเปนตองยมเงนจากผอ�น เขารดวาจะไมสามารถคนเงนได แตกร

ดวยวาไมมใครจะใหเขายมเงน นอกเสยจากวาเขาจะยนยนอยางแขงขนวาจะคนเงนใหในเวลาท�

กาหนด เขาตองการท�จะใหสญญาเชนวา แตเขากยงมมโนธรรมอยมากพอท�จะถามตนเองวา “มนเปน

การละเมดกฎและไมสอดคลองกบหนาท�ใชหรอไม ท�จะเอาตวรอดดวยวธเชนน� ?” แตสมมตวาเขาก20

ยงตดสนใจท�จะทาเชนน�น คตพจนของเขากยอมจะเปนวา “เม�อฉนคดวาฉนตองการเงน ฉนจะขอยม

และสญญาวาจะจายคน แมรตววาจะไมอาจคนเงนยมได” หลกการจากความรกตนเอง หรอจาก

ประโยชนสขของตนเอง อาจไปดวยกนไดกบความผาสกท�งส�นในอนาคตของฉน แตคาถามกคอ “น�

ถกตองหรอไม?” ฉนจงเปล�ยนขอแนะนาของความรกตนเองเปนกฎสากล และกลาวคาถามวา “จะ 10

ขอใหสงเกตตรงน�วา ผมสงวนการจาแนกหนาท�ไวสาหรบอภปรชญาของศลธรรมท�ผมจะเขยนในอนาคต เพ�อผม

จะเสนอเพยงตามความสะดวกของผมเอง (เพ�อท�จะจดเรยงตวอยางของผม) สาหรบสวนท�เหลอ หนาท�อยางสมบรณ

ตามความเขาใจของผม กคอหนาท�ท�ไมยอมรบใหมการยกเวนอยางท�ไปเก�อหนนตอความตองการทางจตใจ และ

ดงน�นแลว ผมจงมหนาท�อนสมบรณไมเพยงแตจากภายนอกแตจากภายในดวย น�ขดแยงกบการใชคาอยางท�กระทา

กนอยในสานกศกษา แตผมไมขอเสนอหลกการรองรบมนในท�น� เพราะสาหรบวตถประสงคของผมแลว การท�มน

เปนท�ยอมรบหรอไมยอมรบ กไมแตกตางอะไร

34

เปนอยางไร ถาเกดวาคตพจนของฉนกลายเปนกฎสากลข�นมา?” แลวฉนกรในทนทวา มนไมอาจ

ยดถอเปนกฎสากลของธรรมชาตไดเลย นอกเสยแตจะขดแยงกบตนเองอยางไมมทางเปนอ�น เพราะ

สมมตวาเปนกฎสากลวา ใครกตามแตท�คดวาตนเองกาลงเดอดรอน ยอมสามารถสญญาอะไรกได

ตามท�เขาพอใจ อยางไมมเจตนาท�จะรกษาสญญา การสญญาน�นเองยอมกลายเปนส�งท�เปนไปไมได

เชนเดยวกบเปาหมายท�เขาอาจจะมอยในการสญญาน�น เพราะจะไมมใครถอวาตนเองไดรบคาสญญา5

อะไร และมแตจะเยยหยนถอยคาเชนน�นวาเปนความเสแสรงอนเปลาประโยชน

3. คนท�สามรบรตนเองวามพรสวรรคซ� งถาไดรบการบมเพาะ เขากอาจกลายเปนคนท�สามารถ

สรางคณประโยชนไดในหลายๆ อยาง แตเขามชวตท�สขสบายและพอใจท�จะหาความสนกสนาน

ใหแกตน ย�งกวาท�จะเหน�อยยากทมเทใหกบการพฒนาศกยภาพในตว แตกระน�น เขากถามตนเองวา

การเพกเฉยตอพรสวรรคของเขา นอกไปจากการท�มนเขากนไดกบใจอยากของเขาท�จะปลอยตวตาม10

สบายแลว มนยงเปนคตพจนท� เขากบส� งท� เรยกวาหนาท�ดวยหรอไม แลวเขากเหนวา จรงอยวา

ธรรมชาตสามารถดารงอยไดเสมอกบกฎสากลเชนน�น แมวามนษย (เหมอนกบชาวเกาะทะเลใต) จะ

ปลอยใหพรสวรรคในตวหลบไหล และตดสนใจท�จะอทศชวตใหกบความเกยจคราน ความบนเทงใจ

และการขยายเผาพนธ กลาวกคอ ใหกบความสขสาราญ แตเปนไปไมไดเลยท�เขาจะต�งเจตนาใหน�เปน

กฎสากลของธรรมชาต หรอใหสญชาตญาณตามธรรมชาตปลกฝงมนไวในตวเราเชนน�น เพราะ ใน15

ฐานะสตท�มเหตผล เขาจาเปนตองเจตนาใหสมรรถภาพท�งหลายของเขาไดพฒนา เพราะมนรบใชเขา

และถกมอบมาใหเขากเพ�อวตถประสงคทกประการท�เปนไปได

4. คนท�ส�ผซ� งม�งค�งร� ารวย ในขณะท�เขากเหนวาคนอ�นตองตอสกบความทกขยากอยางแสน

สาหส และเขาเองสามารถท�จะชวยคนพวกน�นได เขากลบคดวา “น�เก�ยวอะไรกบฉน?” “ขอใหทกคน

มความสขเทาท�สวรรคจะบนดาล หรอเทาท�เขาจะบนดาลใหตวเอง ฉนจะไมเอาอะไรไปจากเขา และ20

จะไมอจฉาเขาดวย เพยงแตฉนไมปรารถนาจะรวมสนบสนนความผาสกของเขา หรอชวยใหเขาพน

ทกข!” ไมตองสงสยวาถาวธคดเชนน� เกดกลายเปนกฎสากลข�นมา เผาพนธมนษยกอาจยงดารงอยได

และไมตองสงสยเลยวาจะดกวาสภาวะซ� งทกคนพดถงความสงสารและเจตนาด และเอาใจใสนามน

ไปสการปฏบตเปนคร� งเปนคราว แตกกลบโกหกหลอกลวงเม�อทาได ทรยศหรอมเชนน�นกละเมดตอ

สทธตางๆ ของผคน แตแมวาเปนไปไดท�กฎสากลของธรรมชาตจะมอยอยางสอดคลองไปกบคต25

พจนน� น แตเปนไปไมไดท�จะเจตนาใหหลกการเชนน� นเปนความถกตองอยางเปนสากลของกฎ

ธรรมชาต เพราะเจตจานงซ� งตดสนใจเชนน� จะขดแยงกบตวเอง บอยคร� งเทาๆ กบจานวนของ

สถานการณท� เขาเกดตองการความรกความเหนใจของผอ�น ซ� งเขาไดทาลายความหวงในความ

ชวยเหลอท�เขาปรารถนาท�งหมดลง ดวยกฎธรรมชาตท�เขาเองเปนผเจตนา

35

น�เปนเพยงจานวนนอยของหนาท�จรงๆ จานวนมากมาย หรออยางนอยกเปนส�งท�เราถอวาเปน

หนาท� ซ� งชดเจนวาเกดตามออกมาจากหลกการหน�งเดยวท�เราไดกลาวถงขางบน เราตองสามารถท�จะ

เจตนาใหคตพจนของการกระทาของเราเปนกฎสากล น�คอหลกการสงสดของการประเมนคาทาง

ศลธรรมโดยท�วไป การกระทาบางอยางมลกษณะซ� งหลกคตพจนของมน ไมอาจแมแตจะคดใหเปน

กฎสากลของธรรมชาต อยางปราศจากความขดแยง และย�งยากเกนกวาจะเปนไปได ท�เราจะเจตนาให5

มนกลายเปนกฎสากล ในการกระทาอ�น เราไมพบความเปนไปไมไดท�มอยในตวเองน� แตมนกยงคง

เปนไปไมไดท�จะเจตนายกระดบคตพจนของมนข�นสภาวะสากลของกฎของธรรมชาต เพราะการ

เจตนาเชนน�นจะขดแยงกบตวเอง เปนการงายท�จะเหนวาการกระทาพวกแรกละเมดหนาท�ท�บงคบ

อยางเครงครด หรออยางเขมงวด (ไมมการผอนปรน) พวกหลงละเมดหนาท�ท�เปดกวางกวา (อนทาให

ผกระทาควรแกการสรรเสรญ) ฉะน� น หนาท�ท� งปวง เม�อพจารณาถงธรรมชาตของพนธะผกมด 10

(ไมใชวตถประสงคของการกระทา) ยอมไดรบการแสดงใหเหนอยางสมบรณ ดวยตวอยางเหลาน� ถง

การท�พวกมนข�นกบหลกการหน�งเดยว

ตอนน� ถาเราพจารณาถงโอกาสท�ตวเราเองละเมดตอหนาท� เรากจะพบวา ท�จรงเราไมไดเจตนา

ใหคตพจนของเราเปนกฎสากล เพราะน�นเปนไปไมไดสาหรบเรา ในทางตรงกลบกน เราเจตนาใหส�ง

ตรงขามยงคงเปนกฎสากล เพยงแตเราถอเอาเสรภาพท�จะสรางขอยกเวนเพ�อประโยชนของตวเราเอง 15

หรอ (เพยงแคสาหรบคร� งน� ) เพ�อสนองความตองการทางจตใจของเรา ผลกคอ ถาเราพจารณาทก

กรณจากมมมองเดยวกน คอจากมมมองของเหตผล เรากจะพบความขดแยงในเจตนาของเราเอง ซ� งก

ไดแกการท�หลกการบางอยางควรจะมความจาเปนอยางเปนปรนยในฐานะกฎสากล แตกระน�น ในเชง

อตนย กไมควรบงคบอยางเปนสากล แตยอมใหมขอยกเวนได อยางไรกตาม ในฐานะท� ในขณะหน�ง

เรายดถอการกระทาของเราจากมมมองของเจตนาซ� งสอดคลองอยางสมบรณตอเหตผล แตแลว เรา20

กลบมองการกระทาเดมจากมมมองของเจตนาท�ถกกระทบโดยความโนมเอยงทางจตใจ จรงๆ แลวจง

ไมมความขดแยงอะไร มกแตความเปนปฏปกษของความตองการทางจตใจตอบญญตคาส�งสอนของ

เหตผล โดยท�ความเปนสากลของหลกการถกเปล�ยนใหเปนเพยงความท�วไป เพ�อท�วาหลกการเชง

ปฏบตของเหตผลและหลกคตพจนประจาใจจะไดพบกนคร� งทาง ทน� ถงแมวาในการวนจฉยอยางเปน

กลาง น�จะไมใชส�งท�ถกตองดวยหลกการ แตมนกพสจนวา เรารจรงๆ ถงความถกตองของประโยค25

คาส�งอยางเดดขาด และเรา (ดวยความเคารพย�งตอมน) เพยงแคขอขอยกเวนใหตวเองสกไมก�คร� ง ซ� ง

เรารสกวาถกบงคบใหตองทาเชนน�นและมนไมใชเร�องสลกสาคญ

ดงน�น อยางนอยท�สดท�เราไดแสดงใหเหนวา ถาหนาท�เปนแนวคดซ� งตองถอวามความหมาย

และมอานาจในการกาหนดความถกผดใหกบการกระทาของเรา มนจะสามารถแสดงออกไดกแตใน

ประโยคคาส�งอยางเดดขาดเทาน�น ไมใชในประโยคท�ส�งอยางมเง�อนไข และเชนเดยวกน เราไดแสดง30

36

ใหเหนอยางชดเจนและแนนอน (ซ� งน�เปนเร�องสาคญอยางท�สด) ถงเน�อหาของประโยคคาส�งอยาง

เดดขาด สาหรบการประยกตใชในเชงปฏบตทกๆ คร� ง ซ� งตองครอบคลมหลกการของหนาท�ท�งหมด

(ถาจะมส� งเชนน� นอยจรงๆ แลวไซร) แตเรากยงไมไดกาวไปไกลถงการพสจน ดวยวธกอน

ประสบการณ วามประโยคคาส�งเชนน�นอยจรงๆ วามกฎแหงการปฏบตซ� งดวยตวเองมอานาจบญชา

อยางสมบรณและอยางปราศจากแรงกระตนอ�นใด และวาการทาตามกฎน�คอหนาท� 5

ในการบรรลถงจดน�น ส�งสาคญท�สดกคอ ตองจาไววา เราตองไมยอมใหตวเองคดท�จะอนมาน

ความเปนจรงของหลกการน� จากคณสมบตพเศษในธรรมชาตของมนษย เพราะวา หนาท�ตองเปน

ความจาเปนอยางไมมเง�อนไขในเชงปฏบตของการกระทา และดงน�น มนตองเปนจรงสาหรบสตท�ม

เหตผลท�งมวล (ซ� งประโยคคาส�งสามารถใชไดกบส�งมชวตเชนน� เทาน�น) และดวยเหตผลน�เทาน�นท�

มนจะเปนกฎสาหรบเจตจานงท�งหมดของมนษยดวยเชนกน ในทางตรงกนขาม อะไรกตามท�อนมาน10

ออกมาจากคณลกษณะตามธรรมชาตท�เปนพเศษของมนษย – อะไรกตามท�อนมานออกมาจากอารมณ

ความรสกและความโนมเอยง และแมกระท�ง (ถาเปนไปได) จากแนวโนมท�จาเพาะของเหตผลของ

มนษย ซ� งไมจาเปนตองจรงสาหรบเจตจานงของสตท�มเหตผลท�งหมด – ส�งเชนน�อาจใหหลกคตพจน

ตอเรา แตไมใชกฎ มนสามารถใหหลกอตนยซ� งเราอาจกระทาตาม ถาเรามความโนมเอยงของจตใจมา

ผลกดน แตมนไมอาจใหหลกการปรนย ซ� งเราถกส�งใหกระทาตาม แมแตเม�ออปนสยและความโนม15

เอยงในจตใจของเราท�งหมดจะขดแยงกบมน ท�จรงแลว ความสงสงและศกด� ศรจากภายในของคา

บญชาในหนาท� จะประจกษแจงใหเหนมากเพยงใด กข� นกบวามนมแรงกระตนทางจตใจอยนอย

เพยงใดมาสนบสนน และมากเพยงใดท�มาขดขวาง แตกปราศจากความสามารถแมแตนอยท�จะสราง

ความออนแอใหกบพนธะผกมดของกฎ หรอท�จะลดทอนความถกตองของมน

ณ ตรงน� เราจงเหนวาปรชญาถกนามาวางในจดท�หม�นเหม ซ� งมนจะตองต� งหลกใหม�น 20

ถงแมวาจะไมมอะไรรองรบท� งจากบนสวรรคหรอโลกกตาม ณ ตรงน� ปรชญาตองแสดงความ

บรสทธ� ของมนวาเปนผส�งการสงสดของกฎของตนเอง ไมใชกระบอกเสยงของกฎ ซ� งสานกรท�ถก

ปลกฝงไว หรอใครท�รอะไรท�มธรรมชาตแบบผปกปอง กระซบใสหมน ซ� งของท�งหมดพวกน�น – แม

จะดกวาไมมอะไรเลย – ไมมวนท�จะใหหลกการพ�นฐานท�บงการโดยเหตผล ซ� งตองมแหลงกาเนดท�

เปนกอนประสบการณลวนๆ และพรอมกนน�น ตองมอานาจในการบงคบบญชาของมนจากขอเชนน� 25

คอ ไมมการคาดหวงใดๆ ตอธรรมชาตความโนมเอยงของจตใจมนษย หากแตมความคาดหวงอยาง

เตมเป� ยม ตอความทรงอานาจสงสดของกฎ และตอความเคารพอนควรท�มตอมน หรอหากลมเหลว ก

ตดสนโทษมนษยผน�น ใหดถกและรงเกยจตนเองจากภายใน

ฉะน�น ทกอยางท�เปนเชงประจกษ ไมเพยงแตจะไมสามารถเขามาเสรม ใหกบหลกการของ

ศลธรรมเทาน�น แตมนยงสรางความเสยหายตอความบรสทธ� ของศลธรรมอกดวย เพราะคณคาท�30

37

แทจรงและประเมนไมไดของเจตนาท�ดงามอยางสมบรณ ยอมเกดข�นได กเพยงจากการท�หลกการ

ของการกระทา เปนอสระจากอทธพลท�งมวลของฐานท�ไรความแนนอน ซ� งประสบการณใหไดกแต

ฐานเชนน�น เราจาเปนตองย �าเตอนอยเสมอใหระวงถงความหละหลวมน� และจตใจอนคบแคบ ซ� ง

เสาะหาหลกการของมนจากทามกลางแรงจงใจและกฎเกณฑเชงประจกษ เพราะ เม�อเหตผลของ

มนษยเหน�อยลา มนกยอมยนดท�จะพกพงลงบนหมอนน� และในความฝนถงภาพมายาอนแสนหวาน 5

(ซ� งมนโอบกอดกอนเมฆแทนดวงดาว) มนกแทนท�ศลธรรมดวยของปลอม ท�ปะตดปะตอข�นมาจาก

ก�งกานสาขาของพชพนธตางๆนานา ซ� งใครจะเลอกดใหเปนอะไรกได เพยงแตจะไมดเหมอน

คณธรรม สาหรบคนผซ� งคร� งหน�ง ไดเคยยลโฉมเธอในรปลกษณอนแทจรง11

คาถามจงไดแก “เปนกฎจาเปนสาหรบทกสตท�มเหตผลหรอไม วาพวกเขาควรเสมอท�จะตดสน

การกระทาของตน ดวยคตพจนซ� งตวเขาเองสามารถเจตนาใหใชอยางเปนกฎสากล?” ถามกฎท�จาเปน10

เชนน�น มนกตองเช�อมอยแลว (อยางกอนประสบการณเทาน�น) กบแนวคดเร� องเจตนาของสตท�ม

เหตผลอยางท�เปนอย แตในการท�จะคนพบความเช�อมตอน� เราตองกาว แมจะอยางไมเตมใจนกกตาม

เขาสอภปรชญา เขาไปสอาณาบรเวณหน�งของมนซ� งแยกตางหากจากปรชญาอนวาดวยความเปนจรง

ของโลก น�นกคออภปรชญาของศลธรรม ในปรชญาแหงความประพฤตปฏบต ซ� งส�งท�เราตองยนยน

ไมใชเหตผลของส�งท�เกดข�น หากแตเปนกฎของส�งท�ควรจะเกดข�น (แมมนจะไมเคยเกดข�นจรงเลยก15

ตาม) อนไดแก กฎปรนยแหงการปฏบต ในท�น� เราไมจาเปนท�จะตองคนหาถงเหตผล วาทาไมส�งหน�ง

ส� งใดจงสรางความพงพอใจ หรอความไมพงพอใจ หรอวาความสขเพยงจากรสสมผสตางไปจาก

รสนยมอยางไร และส�งหลงแตกตางไปจากความพงพอใจท�เกดข�นจากเหตผลหรอไม ความรสกพง

พอใจ ไมพงพอใจ ต�งอยบนอะไร และจากส�งน�น ความปรารถนาและความตองการทางจตใจเกดข�น

อยางไร และจากน�น ดวยการรวมทางานของเหตผล หลกคตพจนประจาใจกเกดตามข�นมาอกทหน� ง20

อยางไร เพราะท�งหมดน� เปนเร�องของจตวทยาเชงประจกษ ซ� งจะประกอบกนข�นเปนสวนท�สองของ

วทยาศาสตร ถาเราถอวาวทยาศาสตรคอปรชญาแหงธรรมชาต ท�วางอยบนกฎเชงประจกษ แตตรงน�

ส�งท�เราสนใจกคอกฎปรนยของการปฏบต และความสมพนธของเจตจานงกบตวเอง ในขอบเขตท�มน

กาหนดบงคบตวเองดวยเหตผลเพยงอยางเดยว ซ� งเปนกรณท� อะไรกตามท�อางองถงส�งเชงประจกษ

11 การเหนคณธรรมในรปลกษณอนแทจรง ไมใชอะไรมากไปกวาการเพงพนจศลธรรมท�ถกเปล�องออกแลว จากส�ง

ปรงแตงท�งหมดของความรสก และจากส�งเตมแตงอนแปลกปลอมของรางวลหรอความรกในตนเอง ซ� งดวยการใช

แรงพยายามของเหตผลแตเพยงนอยนด ใครๆ กอาจรบรไดในทนทวาความงามของคณธรรม จะบดบงส�งอ�นทก

ประการอนปรากฏประหน� งวามเสนหชวนหลงใหล ขอเพยงแตเหตผลของเขาไมเส�อมทรามไปเสยหมดจากการ

หมกมนอยในความคด

38

ยอมถกตดออกไป เพราะถาเหตผล ดวยลาพงตวของมนเอง มอานาจกาหนดความประพฤต (และน�คอ

ความเปนไปไดท�เรากาลงตรวจสอบ) ยอมแนนอนวามนตองทาเชนน�นอยางกอนประสบการณ

เปนท�เขาใจวาเจตนาคอสมรรถภาพ ท�กาหนดตวเองใหกระทาการ อยางสอดคลองกบความคด

ถงกฎบางอยาง และสมรรถภาพเชนน�นพบไดกแตในสตท�มเหตผลเทาน�น ประเดนกคอ ส�งท�เจตนา

ใชเปนพ�นฐานในการกาหนดตวเองอยางเปนปรนย กคอเปาหมาย และน� ถาถก กเปนส�งท�ไดมาดวย5

เหตผลเทาน�น มนยอมตองเปนจรงกบสตท�มเหตผลท�งมวล ในอกดานหน� ง ส� งท�มเพยงแคพ�นฐาน

ความเปนไปไดของการกระทา ท�ผลของมนคอตวเปาหมาย ถกเรยกวาวถทาง พ�นฐานอนเปนอตนย

ของความปรารถนาคอแรงจงใจ พ�นฐานอนเปนปรนยของเจตนารมณคอแรงผลกดน ฉะน�น น�จงเปน

ความแตกตางระหวางเปาหมายท�เปนอตนย ซ� งวางอยบนส�งจงใจ และเปาหมายท�เปนปรนย ซ� งข�นกบ

แรงผลกดน ท�เปนจรงตอสตท�มเหตผลท�งมวล หลกแหงการปฏบต เปนหลกการเชงรปแบบ เม�อ10

เปาหมายท�เปนอตนยท�งหมดถกถอดออกไป และเปนหลกการเชงเน�อหา เม�อมนมส�งน� และดงน�น ม

ส�งจงใจบางอยาง เปนพ�นฐาน เปาหมายท�งหมด ท�สตท�มเหตผลเสนอตอตวเอง ตามความพอใจ วา

เปนผลของการกระทาของเขา (เปาหมายเชงเน�อหา) เปนเพยงส�งสมพทธ เพราะวาเปาหมายเหลาน�นม

คณคา กแตเพยงจากความสมพนธตอความปรารถนาท�เปนเฉพาะตวของบคคล ดงน�นแลว กยอมไม

อาจใหหลกการท�เปนสากล และท�เปนจรงอยางจาเปน สาหรบทกสตท�มเหตผลและสาหรบทกๆ 15

เจตนา น�นกคอ ไมอาจใหกฎแหงการปฏบต ฉะน�น ส� งท�เปาหมายสมพทธเหลาน� จะใหไดกมแต

ประโยคคาส�งอยางมเง�อนไขเทาน�น

แตสมมตวามบางส� งซ� งความมอย ของมนมคาสมบรณในตวเอง บางส� งซ� ง ดวยการเปน

เปาหมายในตวเองสามารถเปนฐานแหงกฎท�ตายตว ถาเชนน�นแลว ส� งน� และส�งน� เทาน�น ท�จะเปน

ฐานท�ต �งแหงประโยคคาส�งอยางเดดขาดใดๆ กตามท�เปนไปได ซ� งกคอ กฎแหงการปฏบต 20

ผมขอกลาววา มนษย และกลาวโดยท�วไป สตท�มเหตผลท�งมวล มอยในฐานะเปาหมายใน

ตนเอง ไมใชในฐานะของวถทาง ท�จะถกใชไปตามอาเภอใจของเจตจานงน�หรอเจตจานงน�น หากแต

วา ในการกระทาท� งส� น ไมวาจะมงตอตวเอง หรอตอสตท�มเหตผลอ�น เขาจะตองถกถอวาเปน

เปาหมาย พรอมไปดวยเสมอ

วตถท�งมวลท�จตใจโนมเอยงไปส มกแตคณคาอนมเง�อนไข เพราะหากปราศจากความตองการ 25

มนกจะปราศจากคณคา แตความโนมเอยงของจตใจ ซ� งเปนท�มาของความตองการ ในตวของมนเองก

ไมไดมคณคาอนสมบรณ ท�จะทาใหเปนส� งท�นาปรารถนา ในทางตรงกนขาม กลบตองเปนความ

ปรารถนาอยางเปนสากลของสตท�มเหตผลท�งมวล ท�จะเปนอสระอยางส�นเชงจากความโนมเอยงทาง

จตใจ ฉะน�น คณคาของวตถใดๆ อนจะบรรลถงโดยการกระทาของเรา จงเปนส�งท�มเง�อนไขเสมอ

สตซ� งความมอยของมนไมไดข�นกบเจตจานงของเรา แตข�นกบเจตจานงของธรรมชาต มคณคาแค30

39

เพยงในแบบสมพทธ ในฐานะวถ และดงน�นจงถกเรยกวาส� งของ ในทางกลบกน สตท�มเหตผลถก

เรยกวาบคคล เพราะวาธรรมชาตของพวกเขาช�ชดวาพวกเขาเปนเปาหมายในตวเอง คอเปนบางส�งท�

จะตองไมถกใชเปนวถ และดวยเหตเชนน�น จงจากดอสรภาพในการกระทาของเรา (และเปนส�งท�เรา

ตองเคารพ) ดงน�น สตเหลาน� จงไมใชเพยงเปาหมายท�เปนอตนย ซ� งความมอยของมน มคณคาสาหรบ

เรา ในฐานะผลของการกระทาของเรา แตเปนเปาหมายท�เปนปรนย คอเปนส�งซ� งความมอยของมน 5

เปนเปาหมายในตนเอง ย�งกวาน�น เปนเปาหมายซ� งไมมส�งอ�นใดท�จะแทนท�ได ท�จะทาใหพวกเขาถก

ใชเพยงแคเปนวถ เพราะมฉะน�นแลว กจะไมมอะไรเลยท�จะมคณคาอยางสมบรณ แตหากแมนคณคา

ท�งหมดเปนส�งท�ข�นกบเง�อนไข และดงน�น เปนไปโดยเพยงบงเอญ กยอมไมอาจจะมหลกปฏบต

สงสดของเหตผลใดๆ ใหเราพบไดเลย ไมวาจะในท�ใด

ดงน� น หากจะมหลกสงสดสาหรบการปฏบต หรอประโยคคาส�งอยางเดดขาด สาหรบ10

เจตจานงของมนษย มนกตองเปนหลกการซ� งเกดออกมาจากความคดถงส� งซ� งจาเปนตองเปน

เปาหมายสาหรบทกคน เพราะมนเปนเปาหมายในตนเอง น�นกคอ มนตองเปนหลกปรนยของ

เจตจานง และดงน�น สามารถทาหนาท�เปนกฎสากลแหงการปฏบตได

รากฐานของหลกการน�กคอ ส�งท�มเหตผลมอยในฐานะเปาหมายในตนเอง ซ� งมนษยกไมอาจจะ

คดถงความมอยของตนเปนอยางอ�นไปจากน� ไดเลย ดงน�น เทาท�ผานมา น�จงเปนหลกอตนยของการ15

กระทาของมนษย แตสตท�มเหตผลอ�นท�งหมดกยดถอความมอยของตนเองแบบเดยวกน บนหลกการ

ของเหตผลเดยวกนกบของผม12 ดงน�น พรอมกนน�น มนจงเปนหลกปรนยดวย ซ� งในฐานะกฎสงสด

ของการปฏบต กฎท�งหมดของเจตจานงจะตองสามารถอนมานออกมาจากมน และดงน�น ประโยค

คาส�งสาหรบการปฏบตจะเปนดงน� คอ จงกระทาอยางท�เปนการใชความเปนมนษย ไมวาจะในตวคณ

เอง หรอในบคคลอ�น ในฐานะเปาหมายเสมอ ไมใชเพยงในฐานะของวถ ตอไปเราจะมาดวาน�สามารถ20

ทาไดจรงหรอไม

เพ�อท�จะยงคงใชตวอยางเดมของเรา

ประการท�หน�ง ในเร�องของแนวความคดเร�องหนาท�ท�จาเปนตอตนเอง สาหรบคนผซ� งกาลงคด

ท�จะฆาตวตาย เขาจะถามตวเองวาการกระทาน�น จะสอดคลองกบความคดท�วามนษยเปนเปาหมายใน

ตวเองหรอไม ถาเขาทาลายตวเขาเอง เพ�อท�จะหนจากสถานการณอนเจบปวด เขากจะใชบคคลผหน� ง25

ในฐานะเพยงแควถหรอเคร� องมอ ท�จะรกษาสภาพชวตอนดพอควรไวจนถงจดสดทาย แตคนไมใช

ส�งของ กลาวกคอ ไมใชส�งท�สามารถท�จะถกใชเพยงแคในฐานะของวถสบางส�ง หากแตจะตองถกถอ

วาเปนเปาหมายในตวเองในทกๆ การกระทาของเขา ดงน�น ผมไมอาจโยนความเปนมนษยในตวของ

12

ณ ท�น�ผมเสนอประพจนน� ในฐานะขอสมมตลวงหนา เหตผลรองรบจะอยในสวนสดทาย

40

ผมเองท�ง ดวยการหกแขงหกขา ทาใหพการ หรอฆาท�งเสย (ผมขอขามการอธบายหลกการน� ให

ชดเจนย�งข� น เพ�อกนความเขาใจผด เชน การยอมสญเสยอวยวะเพ�อรกษาตวเอง การเอาตวเองเขา

เผชญอนตรายเพ�อรกษาชวต ฯลฯ น�เปนเร�องของความถกตองทางศลธรรมอยางแทจรง)

ประการท�สอง ในเร�องของหนาท�ท�จาเปนตอผอ�น หรอท�เปนพนธะอนเครงครด (หนาท�ท�คนม

สทธบงคบเอาจากผอ�น) คนท�กาลงคดจะใหคาสญญาหลอกๆ กบผอ�น เขาจะเหนทนทวาเขากาลงใช5

มนษยอกคนหน� งเปนเพยงแควถ อยางท�ไมมการถอไปพรอมๆ กนน�นวาเขาผน�นเปนเปาหมายใน

ตนเอง เพราะวา คนผซ� งผมตองการท�จะใชประโยชนเพ�อเปาหมายของผม จะไมมทางยอมรบตอวธท�

ผมกาลงปฏบตตอเขา เพ�อใหตวเขาเองจะเปนเปาหมายของการกระทาน�ดวย เราจะเหนอยางชดแจง

กวาน� วาน� เปนการละเมดตอหลกความเปนมนษยของผอ�น ถาเราใชตวอยางจากการทารายเสรภาพ

และสมบตของผอ�น เพราะจะเหนไดชดวา คนผซ� งกระทาผดตอสทธของมนษยผอ�น มเจตนาเพยงท�10

จะใชบคคลอ�นเปนวถไปสเปาหมายของตนเอง อยางท�ไมพจารณาเลยวา ในฐานะของสตท�มเหตผล

เขาเหลาน�นควรไดรบการยกข�นเปนเปาหมายดวย น�นคอ เปนสตผซ� งในตวเองแลว ตองสามารถท�จะ

เปนเปาหมายของตวการกระทาน�นดวย 13

ประการท� สาม ในเร� องของหนาท� ตอตนเองประเภทท�ไมบงคบ (หนาท�อนควรแกการ

สรรเสรญ) การกระทาอยางท�ไมละเมดตอความเปนมนษย ในตวของเราเอง ในฐานะท�เปนเปาหมาย15

ในตวเอง ยงไมอาจนบวาเพยงพอ หากแตเรายงตองกระทาอยางประสานไปในทศทางเดยวกน ไปกบ

ความเปนมนษยของเราดวย มนษยมความสามารถท�จะสมบรณย�งข�นไปอยในตว ซ� งเปนเร�องของ

เปาหมาย ท�ธรรมชาตมงหมายใหกบความเปนมนษยในตวเราในฐานะบคคล บางทการละเลยตอส�งน�

อาจไมขดแยงกบการสงวนรกษาความเปนมนษยไวในฐานะเปาหมายในตนเอง แตยอมขดแยงกบ

การกาวไปขางหนา สเปาหมายน� 20

ประการท�ส� ในเร�องของหนาท�อนควรแกการสรรเสรญตอผอ�น เปนเร�องธรรมดาท�มนษยทก

คนมความสขของตนเองเปนเปาหมาย และเปนจรงวาความเปนมนษยกอาจไมสญสลายไป แมวาจะ

ไมมใครยอมเสยสละส�งใดเพ�อความสขของผอ�นเลย โดยท�เขากไมดงเอาเอาส�งใดออกมาจากมนโดย

ต�งใจเลยดวยเชนกน แตน�นสอดคลองกบการเปนเปาหมายในตนเองของมนษย เพยงแคในเชงลบ 13

อยาคดวาคาพดพ�นๆ อยางเชน “จงอยาทาในส�งท�คณไมอยากใหคนอ�นทากบคณ” จะสามารถใชเปนหลกการหรอ

กฎเกณฑตรงน�ได เพราะวามนเปนแคส�งท�อนมานเอาจากขอความขางบน และมขอจากดอยหลายอยาง อาทเชน มน

ไมสามารถเปนกฎสากล เพราะไมครอบคลมท�งหลกหนาท�ตอตนเอง และหลกหนาท�ท�จะตองมความกรณาปราณ

ตอผอ�น (เพราะคนมากมายยนดท�จะยอมรบตอการท�คนอ�นจะไมทาอะไรเพ�อเขา ขอเพยงแตเขาไดรบการยอมรบ ท�

จะไมตองแสดงความกรณาปราณตอใคร) และท�งไมครอบคลมหนาท� ท�เปนพนธะอนเครงครดตอกนและกน เพราะ

อาชญากรอาจใชหลกการน� เถยงตอผพพากษาท�ตดสนลงโทษเขา เปนตน

41

เทาน�น มใชในเชงบวก นอกเสยจากวา ทกๆ คนจะพยายามสนบสนนเปาหมายของคนอ�น อยางด

ท�สดท�เขาจะทาได เพราะวา ถาความเขาใจวาบคคลอ�นเปนเปาหมายในตวเองจะมผลตอผมอยาง

เตมท�แลวละก เปาหมายของเขากตองเปนเปาหมายของผมเอง อยางมากท�สดท�จะเปนไดดวย

หลกการน� ท�วามนษยและส�งมชวตท�มเหตผลท�งมวล เปนเปาหมายในตนเอง (ซ� งเปนเง�อนไข

สงสดท�จากดเสรภาพในการกระทาของมนษยทกคน) ไมใชส� งท�หยบยมมาจากประสบการณ 5

ประการท�หน� ง เพราะวามนเปนหลกการสากล ใชกบสตท�มเหตผลท�งหมด และประสบการณไม

สามารถตดสนอะไรอยางตายตวเก�ยวกบสตเชนน�นได ประการท�สอง เพราะวา ในหลกการน� ความ

เปนมนษยไมไดถกเสนอตอมนษยวาเปนเปาหมาย (อยางเปนอตนย) น�นกคอ ในฐานะของวตถซ� ง

มนษยสรางใหเปนเปาหมายในความเปนจรงของตนเอง หากแตไดรบการเสนอวาเปนเปาหมายท�เปน

ปรนย ซ� งไมวาเราจะมเปาหมายอะไรกตาม ในฐานะกฎ หลกการน� ตองเปนเง�อนไขสงสด ท�จากด10

เปาหมายอตนยทกอยางของเรา ดงน�น มนตองเกดออกมาจากเหตผลบรสทธ� กลาวกคอ การบญญต

กฎเชงปฏบตท�งหมดมรากฐาน (อยางสอดคลองไปกบหลกการท�หน� ง) อนเปนปรนยอยบนหลกน�

และบนรปแบบอนเปนสากลของมน ซ� งทาใหมนสามารถท�จะเปนกฎ (อยางท�อาจเรยกวากฎของ

ธรรมชาต) อยางไรกตาม ในเชงอตนยแลว มนมรากฐานอยบนเปาหมาย แตทวาเน�อหาของเปาหมาย

ท�งหมด (อยางสอดคลองไปกบหลกการท�สอง) กคอสตท�งหมดท�มเหตผล ในฐานะท�มนเปนเปาหมาย15

ในตนเอง ฉะน�น น� จงตามมาดวยหลกการเชงปฏบตของเจตจานงขอท�สาม ในฐานะเง�อนไขสงสด

ของการประสานกลมกลนของมน กบเหตผลเชงปฏบตสากล น�นกคอ ความคดวา เจตจานงของสตท�

มเหตผลท�งมวลคอเจตจานงแหงการบญญตกฎอนเปนสากล

บนหลกการน� คตพจนประจาใจท�งมวลยอมถกปดท�ง หากวาไมสอดคลองกบการท�เจตจานง

เปนผบญญตกฎอนเปนสากล ฉะน�น เจตจานงมใชแคยอมอยใตกฎ แตเจตจานงตองถอวาตนเองเปน20

ผออกกฎ และดวยเหตผลน� เทาน�น จงยอมอยใตกฎ (ซ� งเจตจานงสามารถถอวาตวเองเปนผบญญต)

ในประโยคคาส�งท�แสดงมากอนหนา – กลาวคอ ประโยคคาส�งท�ต�งอยบนแนวคดเร�องความ

สอดคลองของการกระทาตอกฎท�วไป เหมอนอยางในระบบของธรรมชาต และท�ต�งอยบนการท�สตท�

มเหตผลมความสาคญสงสดในฐานะเปาหมาย – ประโยคคาส�งเหลาน� ดวยการท�ถกถอวาเดดขาด ไม

ยนยอมใหผลประโยชนใดๆ เขามารวมเปนสวนหน� งของอานาจช� ขาดของพวกมน อยางไรกตาม 25

ประโยคคาส�งเหลาน�นเพยงแคถกถอไปเองวาเดดขาด เพราะเราจาเปนตองถอเชนน�น หากเราตองการ

อธบายแนวคดเร�องหนาท� แตเราไมสามารถพสจน ณ ท�ตรงน� หรอท�อ�นใดในสวนน� วามประพจนเชง

ปฏบตท�บญชาอยางเดดขาดอยจรงๆ กระน� น กมส� งหน� งท� เราสามารถทาได น�นคอ การช� วาตว

ประโยคคาส�งเอง เม�อมนเปนการต�งเจตนาจากหนาท� ผลประโยชนท�งหมดลวนถกปดออกจากการ

พจารณา โดยอานาจบงคบของถอยคาบางคาท�อยในประโยคคาส�ง ซ� งเปนเคร�องหมายอนพเศษ30

42

จาเพาะ ท�แยกแยะประโยคคาส�งอยางเดดขาด ออกจากประโยคคาส�งท�ข�นกบเง�อนไข การช� เชนวาน�

กระทาโดยสตรท�สามของหลกการ อนไดแก ความคดท�วา เจตจานงของสตท�มเหตผลท�งมวล เปน

เจตจานงแหงการบญญตกฎสากล

เพราะวา เม�อเราคดถงเจตจานงประเภทน� แมวาเจตจานงท�ยนอยใตกฎ อาจผกพนอยกบกฎน�

โดยผานผลประโยชบางอยาง แตกบเจตจานงซ� งตนเองคอผบญญตสงสดของกฎ ดวยฐานะเชนน�น 5

ยอมเปนไปไมไดท�มนจะข�นกบผลประโยชนบางอยาง เพราะวา เจตจานงท�ข�นกบผลประโยชน ยอม

ยงคงตองการกฎอกขอหน�ง ท�จะมาจากดผลประโยชนของความรกในตนเองของมน ใหอยในเง�อนไข

ของการมอานาจบงคบอยางเปนกฎสากลได

ฉะน�น หลกการท�วา ทกเจตจานงของมนษย เปนเจตจานงซ� งบญญตกฎสากลผานคตพจน

ประจาใจท�งหลายของตน 14 หากวามนถกตองดวยเง�อนไขอะไรอ�น มนกจะเหมาะสมอยางย�ง ท�จะ10

เปนประโยคคาส�งอยางเดดขาด ในแงท�จะกลาวดงน� คอ เพราะวาดวยความคดถงการบญญตกฎสากล

มนไมมฐานอยบนผลประโยชน และดงน�น ในบรรดาประโยคคาส�งท�เปนไปไดท� งปวง มแตมน

เทาน�นท�ส�งอยางไมมเง�อนไข หรอดย�งกวาน�น ดวยการแปลงประพจน ถาหากมประโยคคาส�งอยาง

เดดขาด (หมายถงกฎสาหรบเจตจานงของสตท�มเหตผลท�งมวล) มนยอมสามารถบญชาไดเพยงแควา

การกระทาทกอยางตองออกมาจากคตพจนประจาใจ ของเจตจานงของบคคล อยางท�ถอวาเปน15

เจตจานงซ� งในเวลาน�น เจตนาใหตวเองบญญตกฎสากล เพราะโดยเง�อนไขน� เทาน�น ท�หลกแหงการ

ปฏบต และประโยคคาส�งท�บคคลเคารพเช�อฟง จะไรซ� งเง�อนไข เน�องจากมนไมอาจวางอยบน

ผลประโยชนใดๆ

หากเรายอนกลบไปดความพยายามคนหาหลกการของศลธรรม ท�เคยมมาท�งหมด ไมมอะไร

ใหตองฉงน วาทาไมความพยายามท�งหมดเหลาน�นจงลมเหลว เปนท�รบรวามนษยผกพนตอกฎดวย20

หนาท� แตพวกเขากลบไมตระหนกเลยวา กฎท�อยเหนอมนษยน�น เปนกฎท�เขาบญญตใหตนเอง แตก

เปนกฎสากล และวาเขาเพยงแคถกผกพนใหกระทาอยางสอดคลองกบเจตจานงของเขาเอง แตกเปน

เจตจานงซ� ง ดวยเปาหมายของธรรมชาต บญญตกฎท�เปนสากล เพราะถาเราคดถงมนษยเพยงแควาอย

ใตกฎ (ไมวาจะกฎอะไร) กฎน� กตองมาพรอมกบผลประโยชนบางอยาง ไมวาจะดวยแรงดงดดหรอ

ดวยแรงยบย �ง เพราะมนไมไดเปนกฎท�เกดออกมาจากเจตจานงของเขาเอง เพ�อท�จะคลอยตามตอกฎ 25

เจตจานงของขากลบตองถกควบคมโดยส�งอ�น ใหกระทาในทศทางบางอยาง แตดวยผลท�เกดตามมา

อยางจาเปนน� ความเหน�อยยากท�งหมด ท�ทมเทใหกบการคนหาหลกการสงสดของหนาท� จงสญเปลา

14 ผมขอโทษท�จะไมยกตวอยางมาเสรมหลกการน� เพราะตวอยางท�ใชอธบายประโยคคาส�งอยางเดดขาดและสตร

ของมน สามารถใชเพ�อการน�ไดเทาๆ กน

43

อยางไรทางแก เพราะเราไมเคยบรรลถงหนาท� บรรลถงกแตความจาเปนของการกระทาจาก

ผลประโยชนบางอยาง น�อาจจะเปนผลประโยชนของเราเอง หรอของคนอ�น แตไมวาอยางไร

ประโยคคาส�งกตองข�นกบเง�อนไข และยอมไมอาจกลายเปนคาส�งของศลธรรมไปไดเลย ดงน�น ผมจง

จะเรยกหลกการน� วาหลกแหงความเปนอสระข�นตรงตอตนเอง (autonomy) ของเจตจานง เพ�อให

แตกตางจากหลกการอ�นๆ ซ� งผมขอเรยกวาหลกแหงการอยใตอาณตของส�งอ�น (heteronomy) 5

แนวคดท�วาเจตจานงของสตท�มเหตผลท�งมวล เปนเจตจานงซ� งตองถอวาตนเองกาลงสราง

ความเปนกฎสากลใหกบคตพจนประจาใจท� งหลายท�งส�นของตน เพ�อท�จะตดสนตวเองและการ

กระทาของตนจากมมมองน� – แนวคดน�พาไปสอกแนวคดหน�ง ซ� งข�นกบมน และมคาอยางย�ง ไดแก

แนวคดเร� องอาณาจกรแหงเปาหมาย

ผมเขาใจคาวาอาณาจกรวาคอ การท�สตท�มเหตผลตางๆ อยรวมกนอยางเปนระบบระเบยบโดย10

อาศยกฎรวมกน เน�องจากกฎตดสนเปาหมายไปตามการใชไดอยางเปนสากลของพวกมน ฉะน�น ถา

เราถอดความแตกตางสวนบคคลระหวางสตท�มเหตผลออกไป รวมท�งเน�อหาท�งหมดของเปาหมาย

สวนตวของพวกเขา เรากจะสามารถคดถงเปาหมายท�งหมด อยางท�ประสานรวมกนอยางเปนระบบ

(ซ� งรวมเอาท�งสตท�มเหตผลในฐานะเปาหมายในตวเอง และท�งเปาหมายพเศษซ� งแตละสตเชนน�น

เสนอใหตนเอง) น�นกคอ เราสามารถคดถงอาณาจกรแหงเปาหมาย ซ� งเปนไปไดตามหลกการขางบน 15

เพราะวาสตท�มเหตผลท�งหมดยนอยใตกฎ ท�พวกเขาแตละคนจะตองปฏบตตอตนเอง และตอ

ผอ�นท�งหมดไมใชเพยงแคในฐานะวถ แตในฐานะเปาหมายพรอมไปดวยเสมอในทกกรณ จากขอน�

จงเกดการเขารวมกนอยางเปนระบบ โดยกฎปรนยท�มรวมกน ซ� งกคอ อาณาจกรท�อาจจะเรยกวา

อาณาจกรแหงเปาหมาย เพราะวาส�งท�กฎเหลาน� ถอวาเปนเปาหมายกคอความสมพนธท�สตเหลาน�มตอ

กน ในฐานะเปาหมายและวถ น�นเอง (แนนอนวาน�เปนภาพเชงอดมคต) 20

สตท�ม เหตผลเปนสมาชกของอาณาจกรแหงเปาหมาย เม�อเขาเองเปนผ ออกกฎสากลใน

อาณาจกรน�น แตตวเขาเองกอยใตอานาจของกฎเหลาน� เขาเปนสวนหน�งของอาณาจกรในฐานะองค

อธปตย เม�อ – ในฐานะผบญญตกฎ – เขามไดอยใตเจตจานงของผใด

สตท�มเหตผลตองถอตนวาเปนผบญญตกฎในอาณาจกรแหงเปาหมาย ซ� งมความเปนไปได

ข�นมาผานเสรภาพแหงเจตจานง ซ� งเขาเปนสมาชก หรอมฉะน�นกเปนองคอธปตย อยางไรกตาม เขา25

ไมอาจถอตาแหนงองคอธปตยเพยงดวยคตพจนแหงเจตจานงของเขา หากแตดวยการท�เขาเปนสตท�

เปนอสระอยางสมบรณ ผซ� งปราศจากความตองการ และมทรพยากรใหใชตามเจตจานงของเขาอยาง

ไมจากด

44

ศลธรรมจงเกดจากการท�การกระทาท�งมวลถกอางองถงการบญญตกฎ ซ� งมแตส�งน� เทาน�นท�ทา

ใหอาณาจกรแหงเปาหมายเปนไปได การบญญตกฎน� ตองสามารถท�จะมอยในทกๆ สตท�มเหตผล

และตองสามารถเกดออกมาจากเจตจานงของเขา อนทาใหหลกการของเจตจานงคอ จงไมกระทาตาม

คตพจนประจาใจใดกตาม ซ� งไมสามารถท�จะเปนกฎสากลไดโดยปราศจากความขดแยงในตนเอง

และดงน�น จงกระทากตอเม�อ เจตจานงสามารถยดถอไปพรอมกนน�น วากาลงบญญตคตพจนของตน5

ใหเปนกฎสากล แลวถาหากวาคตพจนประจาใจไมไดมธรรมชาตพรอมอยแลว ท�จะคลองจองกน

หลกการปรนยของการท�สตท�มเหตผลเปนผบญญตกฎสากล เม�อน�นความจาเปนของการกระทาท�

สอดคลองไปกบหลกการน� กจะถกเรยกวาความจาเปนแหงการปฏบต ซ� งกคอหนาท� หนาท�ไมใชส�ง

ท�บงคบตอองคอธปตยในอาณาจกรแหงเปาหมาย แตบงคบกบสมาชกท�งหมดของมน และบงคบกบ

ทกๆ สมาชกในขอบเขตเดยวกน 10

ความจาเปนแหงการปฏบตตามหลกการน� อนไดแกหนาท� ไมไดวางอยบนอารมณ ความรสก

แรงกระตนหรอความตองการทางจตใจ แตวางอยบนความสมพนธท�สตท�มเหตผลมตอกนเพยงอยาง

เดยว อนเปนความสมพนธซ� งเจตจานงของสตท�มเหตผล ตองถกยดถอเสมอวากาลงทาการบญญตกฎ

เพราะมฉะน�น มนกจะไมอาจถกคดวาเปนเปาหมายในตวเอง เหตผลจงอางองทกๆ คตพจนของ

เจตจานง – ตามท�ถอวามนกาลงบญญตกฎสากล – ไปยงเจตจานงอ�นท�งหมด และไปยงทกการกระทา15

ท�มงตอตนเอง และไมไดทาเชนน�นเพ�อประโยชนตอแรงจงใจแหงการปฏบตอ�นใด หรอเพ�อผลได

ใดๆ ในอนาคต หากแตกระทาจากความคดถงศกด�ศรของสตท�มเหตผล ผซ� งไมยอมเคารพเช�อฟงตอ

กฎใด นอกไปจากฎซ�งตวเขาเองเปนผบญญต

ในอาณาจกรแหงเปาหมาย ทกส�งทกอยางมราคา หรอมเชนน�นกมศกด�ศร ส�งท�มราคาสามารถ

แทนท�ไดดวยส�งท�เทาเทยมกน แตอะไรท�อยเหนอราคาท�งมวล และไมยอมรบใหส�งอ�นใดมามคาเทา20

เทยม กคอส�งท�มศกด� ศร

อะไรกตามท�อางองถงความรสกท�วๆ ไป และความตองการทางจตใจตางๆ ของมนษย มราคา

ตามทองตลาด อะไรกแลวแตท�ไมไดมความตองการอยเบ�องหลง สอดคลองกบรสนยมบางอยาง ซ� ง

กคอการสรางความพงพอใจใหกบการทางานอยางเลนๆ และปราศจากเปาหมายของสมรรถภาพทาง

จตของเรา เปนส�งท�มราคาทางจตใจ แตสาหรบส�งซ� งประกอบข�นเปนเง�อนไข ซ� งภายใตเง�อนไขน�25

เทาน�น ท�บางส�งสามารถท�จะเปนเปาหมายในตนเอง ส�งเชนน�มไดมคณคาเพยงอยางสมพทธ ซ� งกคอ

มราคา แตมคณคาจากภายใน น�นกคอศกด�ศร

ประเดนกคอ ดวยเง�อนไขเดยว คอศลธรรมเทาน�น ท�สตท�มเหตผลสามารถท�จะเปนเปาหมาย

ในตนเอง เพราะวาดวยเหตผลน� เทาน�น ท�จะใครอาจจะเขาเปนสมาชกผบญญตกฎในอาณาจกรแหง

เปาหมาย ฉะน�น ศลธรรม และมนษย – ตราบเทาท�เขาสามารถมศลธรรม – คอส� งเดยวเทาน�นท�ม30

45

ศกด� ศร ทกษะและความขยนในการงานมราคาตามทองตลาด สวนเชาว ไหวพรบ จนตนาการและ

อารมณขนมราคาทางจตใจ แตความสตยซ�อตอคาม�นสญญา ความเมตตาปราณโดยหลกการ (ไมใช

โดยสญชาตญาณ) มคณคาจากภายใน ธรรมชาตและส�งอนมนษยสรรคสรางข�น ไมไดถอครองส�งใด

ซ� งอาจแทนท�คณคาน� ได หากวามนเกดขาดหายไป เพราะคณคาของมนไมไดอยในผลซ� งเกดตามมา

จากมน ไมใชในผลไดและประโยชนท�ม นกอ แตในคณภาพแหงจตใจ น�นกคอ ในคตพจนแหง5

เจตจานง ซ� งพรอมจะประกาศตนในการกระทาตามหนาท� แมวาการกระทาอาจจะไมเกดผลอยางท�

ปรารถนาเลยกตาม การกระทาเหลาน� ไมไดตองการการเสนอแนะ จากรสนยมหรอความออนไหวท�

เปนอตนยใดๆ อยางท�จะทาใหพวกมนถกมองดวยความช�นชมหรอดวยความพงพอใจในทนทท�พบ

เหน พวกมนไมตองการความโนมเอยงทางจตใจหรอความรสกใดๆ ท�มโดยตรงตอพวกมน มน

แสดงถงเจตจานงท�กระทามนออกมา ในฐานะวตถโดยตรงของความเคารพ และไมไดตองการส�งใด10

นอกจากเหตผล ท�จะกาหนดมนลงตอเจตจานง ไมใชท�จะรบเราเจตจานงใหยอมรบมน ซ� งในกรณ

ของหนาท�แลว ยอมจะเปนความขดแยงทนท ดงน�น การประเมนน� ยอมแสดงวาคณคาของคณภาพ

ทางจตใจเชนน�นคอศกด� ศร และวางมนลงบนตาแหนงอนสงสดเหนอราคา ซ� งไมวาจะมคางวดเทาใด

กไมอาจนาไปเปรยบเทยบ หรอแขงขนกบคาของมน อยางท�ไมละเมดตอความศกด� สทธ� ของมนได

เลย 15

เชนน�นแลว คณภาพแหงจตใจท�ดงามทางศลธรรม ใชเหตผลอะไรมาสรางขออางท�เลศหร

เชนน�น? ยอมไมอาจเปนอะไรท�นอยไปกวาสทธพเศษท�มนมอบใหกบสตท�มเหตผล ท�จะมสวนรวม

ในการบญญตกฎสากล ซ� งดวยการน� เขาพสจนถงความเหมาะสมท�จะเปนสมาชกของอาณาจกรแหง

เปาหมาย อนเปนสทธพเศษซ� งเขาถกโชคชะตาบญชาใหม จากธรรมชาตของการเปนเปาหมายใน

ตนเองของเขา และดวยเหตผลน� เขาถกบญชาใหเปนผบญญตกฎในอาณาจกรแหงเปาหมาย โดยเขา20

เปนอสระจากกฎท�งมวลของธรรมชาต และเช�อฟงกแตกฎซ� งเขาเองเปนผบญญต ซ� งดวยการบญญต

น�น คตพจนประจาใจของเขาสามารถเปนสวนหน� งของการบญญตกฎสากล (ซ� งพรอมกนน�น เขาก

ยอมตนอยใตอานาจ) เพราะวา ไมมอะไรมคา ยกเวนกแตส�งท�กฎกาหนดใหม ฉะน�น ในเม�อตวการ

บญญตกฎกาหนดคาใหกบทกส�ง ดวยเหตผลเดยวกนน�นเอง การบญญตกฎเองกตองมศกด�ศร ซ� งกคอ

มคาอยางไรเง�อนไขและไมอาจมอะไรมาเปรยบเทยบได และมกแตคาวาเคารพเทาน�นท�เปนถอยคา25

อนเหมาะสม สาหรบการยกยองท�สตท�มเหตผลตองมตอมน ความเปนอสระข�นตรงตอตนเองจงเปน

รากฐานของศกด� ศรของมนษยและของทกชวตท�มเหตผล

วธท� งสามแบบในการนาเสนอหลกการของศลธรรมท�ยกมาแสดง วางอยเบ�องลางสดของ

หลายๆ สตรของกฎเดยวกน และแตละหลกการกประสานอกสองหลกการไวในตวเอง อยางไรกตาม

หลกการท�งสามกมความแตกตางกนอยประการหน� ง ซ� งท�จรงแลวเปนเร� องเชงปฏบต อยางท�เปน30

46

อตนย ย�งกวาท�เปนปรนย มเจตนาท�จะนามโนคตของเหตผลใหเขามาอยใกลชดกบสามญสานก (โดย

ผานความคลายคลงบางอยาง) และกบความรสก

คตพจนประจาใจท�งหลายประกอบข�นดวย

1. รปแบบ ซ� งเกดจากความเปนสากล และในแงน� สตรของคาส�งทางศลธรรมจะกลาวเชนน�

คอ คตพจนประจาใจตองถกเลอก ประหน�งวาเพ�อท�จะยดถอพวกมนเปนกฎสากลของธรรมชาต 5

2. เน�อหา น�นกคอ เปาหมาย และในแงน� สตรของคาส�งทางศลธรรมกลาววา สตท�มเหตผล

ดวยการท�ธรรมชาตของมนทาใหมนเปนเปาหมาย ฉะน�นจงเปนเปาหมายในตนเอง ในทกคตพจน

ตองทาหนาท�เปนเง�อนไขท�จากดขอบเขตเปาหมายท�งหลาย ท�เปนเพยงแคส� งสมพทธและข�นกบ

อาเภอใจ

3. การกาหนดอยางสมบรณของคตพจนท�งหลายผานสตรของคาส�งทางศลธรรม กลาวคอ ดวย10

การบญญตใหมนเปนกฎสากล คตพจนท� งมวลควรจะประสานกลมกลนไปกบอาณาจกรแหง

เปาหมายท�อาจเกดข�น เชนเดยวกบอาณาจกรของธรรมชาต15 มการกาวหนาเกดข�น ณ ตรงน� ผาน

ประเภทของเอกภาพ ของรปแบบของเจตจานง (ความเปนสากลของมน) พหภาพของเน�อหา (วตถ

ตางๆ อนไดแกเปาหมายตางๆ) และความรวบยอดครอบคลมท�งหมดของระบบของส�งเหลาน� แตจะ

ดกวา ถาเราจะดาเนนการวนจฉยคณคาทางศลธรรม ดวยวธท�รดกม และเร�มตนจากสตรท�วไปของ15

ประโยคคาส�งอยางเดดขาด อนไดแก จงกระทาตามคตพจนประจาใจท�สามารถสรางใหเปนกฎสากล

อยางไรกตาม ถาเราปรารถนาจะใหหนทางท�จะเขาถงกฎศลธรรม จะเปนประโยชนอยางย�ง หากเรา

จะนาการกระทาเดยวกนน�นไปวางไวใตแนวคดท�แสดงไวท�งสาม ซ� งกคอ พามนเขาใกลสามญสานก

ใหมากท�สดเทาท�จะทาได

ถงตอนน� เราสามารถจบ ณ จดท�เราเร�มตน คอท�แนวคดวาดวยเจตจานงท�ดงามอยางปราศจาก20

เง�อนไข เจตจานงท�ไมอาจจะช�วราย ยอมเปนเจตจานงท�ดงามอยางสมบรณ กลาวกคอ คตพจนของ

เจตจานงน�น หากสรางข�นเปนกฎสากล จะไมอาจขดแยงในตนเองไดเลย หลกการน� จงเปนกฎสงสด

ของเจตจานงเชนน�น “จงกระทาตามคตพจนประจาใจ ท�เจาสามารถเจตนาใหเปนกฎสากลไดในเวลา

เดยวกนน�น” น� เปนเง�อนไขเดยวเทาน�น ท�ภายใตมน เจตจานงจะไมมทางขดแยงตนเองไดเลย และ

ประโยคคาส�งเชนน� จงเดดขาด เน�องจากอานาจผกมดของเจตจานงในฐานะกฎสากลสาหรบการ25

15

อนตวทยา (Teleology) ถอวาธรรมชาตเปนอาณาจกรแหงเปาหมาย ศลธรรมถอวาอาณาจกรของเปาหมายท�

เปนไปได เปนอาณาจกรของธรรมชาต ในกรณแรก อาณาจกรแหงเปาหมายเปนมโนคตทางทฤษฎ ต� งข�นเพ�อ

อธบายอะไรท�เปนจรง ในกรณหลง มนเปนมโนคตเชงปฏบต ต� งข�นเพ�อทาใหเกดข�น ในส�งท�ยงไมเกดข�น แต

สามารถทาใหเปนจรงดวยความประพฤตของเรา น�นกคอ เม�อมนคลอยตามตอมโนคตน�

47

กระทาท�เปนไปได เปนส�งท�เทยบไดกบ ความเช�อมโยงอยางเปนสากล ของความมอยของสรรพส�ง

ในความสอดคลองกบกฎสากล ซ� งเปนคณลกษณะอนเปนแบบแผนท�วไปของธรรมชาต จงสามารถ

กลาวไดวา ประโยคคาส�งอยางเดดขาดคอ จงกระทาตามคตพจนประจาใจ ซ�งสามารถมเปาหมายเปน

การท�ตวของมนเองเปนกฎสากลของธรรมชาต เทาน�น ดวยวธน� เราจงไดสตรของเจตจานงท�ดงาม

อยางสมบรณ 5

ส� งท�มเหตผลแตกตางจากส� งอ�นๆ ท�เหลอในธรรมชาตกตรงท� มนวางเปาหมายหน� งใหกบ

ตนเอง เปาหมายน� ยอมจะเปนเร�องสาคญสาหรบทกๆ เจตจานงท�ดงาม แตเน�องจากวา ในการคดถง

เจตจานงท�ดพรอมในตนเอง ท�ไมไดถกจากดดวยเง�อนไขใดๆ (ในการบรรลถงเปาหมายอะไรสก

อยาง) เราตองตดการคดถงเปาหมายทกอยางท�จะเกดข�นในฐานะผล (เพราะวาน�จะทาใหทกๆ

เจตจานงดเพยงอยางสมพทธ) เปาหมายจะตองถกถอ ณ ตรงน� วา ไมใชเปาหมายท�มงจะบรรลถง แต10

ในฐานะเปาหมายท�มความมอยอยางเปนอสระ และดงน�น จงถกคดถงแคในเชงปฏเสธ หมายความวา

เปนอะไรท�เราจะตองไมละเมด และในทกๆ การต�งเจตนา ตองถกใหคาไมใชเพยงแคในฐานะวถ แต

ในฐานะเปาหมาย พรอมกนไปดวยเสมอ

เปาหมายน� ไมอาจจะเปนอะไรไดนอกจากตวบคคล ผเปนเจาของเปาหมายท�งมวลท�เปนไปได

น�นเอง เพราะตวบคคลน� ยอมเปนเจาของเจตจานงท�ดงามอยางสมบรณท�เปนไปไดดวยเชนกน เพราะ15

เจตจานงเชนน�นยอมไมอาจอยภายใตอานาจของวตถอ�นใด อยางท�จะไมเกดการขดแยง ไดเลย

หลกการท�วา “จงกระทาอยางท�คานงถงสตท�มเหตผลท�งมวล (ท�งตวคณเองและผอ�น) วาในคตพจน

ประจาใจของคณ สตเชนน�นจะไดรบการยดถอเสมอวาเปนเปาหมายในตวเอง” โดยสารตถะแลว ยอม

เปนส�งเดยวกบหลกการท�วา “จงกระทาตามคตพจนประจาใจซ� งมความเปนสากลใชไดกบทกสตท�ม

เหตผล” เพราะการพดวา ในการใชวถเพ�อไปสเปาหมายทกประการ ฉนควรกาหนดคตพจนประจาใจ20

ของฉน ใหใชไดอยางเปนสากลสาหรบทกๆ คน ยอมมคาเทากบการพดวา ตวบคคลผเปนเจาของ

เปาหมายท�งมวล ซ� งกคอ ตวสตท�มเหตผลน�นเอง ตองถกถอเปนฐานของทกๆ คตพจนของการกระทา

คอตองไมถกใชเพยงแคเปนวถ แตตองถกถอเปนขอจากดสงสดของการใชวถท�งมวล น�นคอ ในทก

กรณ ตองถกถอวาเปนเปาหมาย พรอมกนไปดวยเสมอ

ดงน�น ยอมไมอาจโตแยงไดวา ไมวาสตท�มเหตผลจะยอมตนอยใตกฎใดๆ กตาม เขาในฐานะ25

ของเปาหมายในตนเอง ตองสามารถถอวาตวเขาเอง เปนผบ ญญตกฎเดยวกนน�น อยางเปนสากล

เพราะวา ดวยการท�คตพจนของเขาเปนส�งอนสมควรตอการบญญตใหเปนกฎสากลน� เอง ท�แยกแยะ

เขาออกมาในฐานะเปาหมายในตนเอง และน�หมายความวาศกด� ศร (เอกสทธ� ) ท�เขามเหนอส�งอนเปน

เพยงวตถกายภาพ เปนส� งท� เขาไดมาพรอมกบขอบงคบวา เขาตองพจารณาคตพจนของเขา จาก

มมมองท�ถอวาตวเขาเอง และสตท�มเหตผลอ�นท�งมวล เปนสตซ� งบญญตกฎ (ดวยเหตน� จงเปนสตท�ถก30

48

เรยกวาบคคล) ในการน� โลกแหงสตท�มเหตผล (โลกอนเขาใจไดดวยปญญา) ในฐานะของอาณาจกร

แหงเปาหมาย จงเปนไปได ผานการบญญตกฎใหตนเอง ของบคคลท�เปนสมาชกทกผทกนาม ดงน�น

ในทกๆ การกระทา สตท�มเหตผลตองถอประหน� งวา ดวยคตพจนของเขา เขาเปนหน� งในสมาชกผ

บญญตกฎในอาณาจกรแหงเปาหมายอนเปนสากล

หลกการในเชงแบบแผนของคตพจนเหลาน� กคอ “จงกระทาส�งตางๆ ดวยการยดถอวาหลกคต5

พจนของคณจะถกใชเปนกฎสากล (สาหรบสตท�มเหตผลทกตน)” ฉะน�น อาณาจกรแหงเปาหมายจง

เกดข�นได เพยงบนความคลองจองกบอาณาจกรของธรรมชาต โดยท�อยางแรกเกดข�นไดกแตโดย

อาศยคตพจนประจาใจ อนไดแกกฎท�กาหนดใหแกตนเอง อยางหลง เพยงโดยอาศยกฎของความเปน

สาเหตและผล กระทาภายใตอานาจบงคบจากภายนอก แตกระน�น แมระบบของธรรมชาตจะถกมอง

วาเปนจกรกล มนกยงคงไดช�อวา “อาณาจกรแหงธรรมชาต” ดวยเหตท� และตราบเทาท� มนอางองถง10

สตท�มเหตผลวาเปนเปาหมายของมน อาณาจกรแหงเปาหมายเชนน�น ยอมจะกลายเปนจรงข�นมาได

กโดยผานคตพจน ซ� งกฎของพวกมนเปนส� งซ� งประโยคคาส�งอยางเดดขาด บญชาลงไปยงสตท�ม

เหตผลทกตน ถาหากวาคตพจนเหลาน�นถกยดถออยางเปนสากล

จรงอยวา แมสตท�มเหตผลผหน� งจะเอาใจใสยดม�นตอคตพจนน� แตดวยเหตผลเชนน�น เขากไม

อาจวางใจวาสตท�มเหตผลอ�นท�งหลายจะซ�อสตยตอคตพจนเดยวกน และเขาเองกไมอาจวางใจดวยวา15

อาณาจกรของธรรมชาต รวมท�งความเปนระบบระเบยบของมน จะประสานกลมกลนไปกบเขาใน

ฐานะสมาชกผทรงเกยรต อยางท�จะบนดาลใหเกดเปนอาณาจกรแหงเปาหมาย ซ� งเขาเปนผรวมสราง

น�นกคอ เขาไมอาจวางใจวาอาณาจกรแหงเปาหมายน�นจะสนบสนนความหวงตอความสขของเขา แต

กระน�น กฎท�วา “จงกระทาตามคตพจนของสมาชกผหน� ง ผซ� งกาลงบญญตคตพจนน�นใหเปนกฎ

สากล ในอาณาจกรของเปาหมาย อาณาจกรหน� ง ท�เพยงแคเปนไปได” กยงคงมอานาจอยางเตมเป� ยม 20

ตราบเทาท�กฎน� ส�งลงไปอยางเดดขาด และในน� น� เอง ท�เกดเปนปรศนาท�วา ลาพงเพยงศกด� ศรของ

ความเปนมนษยในฐานะสตวท�มเหตผล อยางท�ปราศจากเปาหมายอ�นใด หรอความมงหวงตอผลไดท�

จะตามมา หรอกลาวอกอยางหน�งกคอ ความเคารพตอความคดๆ หน�งเพยงอยางเดยว กลบยงสามารถ

ใชเปนคาส�งสอนท�ไมอาจแปรผนตอเจตจานง และในขอท�วา ในความเปนอสระของคตพจนประจา

ใจจากส�งจงใจท�งมวลน� เอง ท�เปนท�ต�งแหงความสงสงของมน และของความมคณคาของบคคลผอย25

ใตอานาจของเหตผลท�งมวล ท�จะเปนสมาชกผบญญตกฎในอาณาจกรแหงเปาหมาย เพราะมเชนน�น

แลว เขากจะถกถอเพยงแควาอยใตอานาจของกฎแบบกายภาพ ของความตองการของตนเอง และ

หากแมนเราจะคดไปวา อาณาจกรแหงธรรมชาตและอาณาจกรแหงเปาหมายประสานเขาดวยกน

ภายใตอานาจปกครองหน� งเดยว อยางท�ทาใหอาณาจกรแหงเปาหมายมไดเปนแคเพยงส�งในความคด

แตมอยในฐานะของความเปนจรง ถาเชนน�นแลว กไมตองสงสยเลยวามนจะไดรบแรงจงใจมากย�งข�น 30

49

แตกจะไมไดรบคณคาในตนเอง ท�เพ�มข�นแตอยางใดท�งส�น เพราะวา ผบญญตกฎสงสดหน� งเดยวน�

จะถกยดถอเสมอ วาตดสนคณคาของสตท�มเหตผลท�งหลาย จากพฤตกรรมท�ไมข�นกบผลประโยชน

ของพวกเขาเทาน�น ซ� งเปนพฤตกรรมท�ถกกาหนดลงยงพวกเขา จากตวความคดน�น (ศกด� ศรของ

มนษย) เพยงอยางเดยว

สารตถะของสรรพส�งไมถกแปรผนโดยความสมพนธภายนอก และเพยงจากสารตถะ อนตด5

ขาดจากส�งภายนอกท�งปวงเทาน�น ท�คณคาสมบรณของมนษยจะกอเกดข�น และเปนส�งซ� งเขาจะถก

ตดสนไมวาจะโดยใครกตาม แมแตโดยสตสงสด ศลธรรมจงเปนความสมพนธท�การกระทามตอ

ความเปนอสระมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง น�นกคอ ตอการบญญตกฎสากลผานคตพจนของ

ตน การกระทาท�คลองจองกบความมอสระของเจตจานงจงไดรบอนญาต ท�ไมสอดคลองจงถกหาม

เจตจานงซ� งถอคตพจนท�สอดคลองอยางตายตว กบกฎท�งหลายของความมอานาจเหนอตนเอง เปน10

เจตจานงอนศกด�สทธ� คอดงามอยางสมบรณ การท�เจตจานงซ� งไมดงามอยางสมบรณข�นกบหลกของ

ความมอานาจเหนอตนเอง (ความจาเปนทางศลธรรม) เปนพนธะทางศลธรรม น�จงไมสามารถใชได

กบสตศกด� สทธ� ความจาเปนอยางเปนปรนยของการกระทาท�เกดจากพนธะทางศลธรรมเรยกวา

หนาท�

จากส�งท�กลาวมา เรายอมเหนทนท วาทาไมเราถงยกยองในเกยรตและศกด�ศรของผซ� งปฏบต15

หนาท�ท�งมวลแหงตน แมเราจะคดถงหนาท�วาเปนการยอมตนอยใตกฎกตาม เพราะท�จรงแลว ไมม

ความสงสงใดๆอยในตวเขา อนเกดจากการท�เขายอมตนอยใตกฎศลธรรม แตมความสงสงอยในตว

เขาอยางแนนอน ถาหากเขาเปนผบญญตกฎน�นเอง และดวยเหตผลน� เทาน�น ท�เขายอมอยใตอานาจ

ของมน เราไดแสดงเชนกนวา แรงจงใจท�มอบคาทางศลธรรมใหแกการกระทา ไมใชความรกหรอ

ความกลว ความชอบไมชอบ แตคอความเคารพตอกฎแหงเจตจานงของเราเอง ตราบเทาท�เราคดวา 20

เจตจานงจะกระทาการภายใตเง�อนไขวาคตพจนของมนคอศกยภาพของการเปนกฎสากล – ซ� ง

เจตจานงน� เปนไปไดสาหรบเราในทางความคด – คอท�ต�งท�แทจรงแหงความเคารพ และศกด� ศรของ

มนษยกเกดข�นจากความสามารถท�จะบญญตกฎสากลน� เอง พรอมกบเง�อนไขวาตวมนษยน�นเองกยอม

ตนอยใตอานาจของการบญญตกฎน�น

25

ความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง

คอหลกการสงสดของศลธรรม

ความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง คอคณสมบตของเจตจานงท�ทาใหมนเปนกฎของ

ตวเอง (อยางเปนอสระจากคณสมบตใดๆ กตามของวตถของเจตนา) หลกการของความมอานาจเหนอ

50

ตนเองจงเปนดงน� “จงเลอกแตเพยงเม�อคตพจนของการเลอกของคณ จะมฐานะเปนกฎสากล ใน

เจตนารมณเดยวกนน�น”

เราไมสามารถอาศยเพยงแคการวเคราะหแนวคดท�ปรากฏอยในหลกปฏบตน� มาพสจนวามน

เปนประโยคคาส�ง (หมายความวา เจตจานงของสตท�มเหตผลทกตน ถกบงคบใหยดหลกการน� เปน

เง�อนไขอยางไมอาจบดพล�ว) เหตเพราะวา มนเปนขอความแบบสงเคราะห เราตองกาวขามความ5

เขาใจตอวตถ ไปสการวพากษตรวจสอบตวผรวตถ ซ� งกคอตวเหตผลเชงปฏบตบรสทธ� เพราะวา

ขอความสงเคราะหซ� งบญชาอยางเดดขาดตายตวน� ตองเปนส� งท�สามารถรไดดวยวธ กอน

ประสบการณลวนๆ อยางไรกตาม เร�องน� อยนอกขอบเขตของเน�อหาสวนน� แตขอท�วาหลกแหง

ความมอานาจเหนอตนเองขางตน เปนหลกหน� งเดยวเทาน� นของขอศลธรรมท� งหลาย เปนส� งท�

สามารถแสดงใหประจกษได เพยงโดยการวเคราะหแนวคดเร�องศลธรรม เพราะดวยการวเคราะหน� 10

เราจะพบวา หลกการของศลธรรมตองเปนประโยคคาส�งอยางเดดขาด และส�งท�ศลธรรมเรยกรอง ไม

อาจเปนอะไรอ�น ท�นอกเหนอไปกวาการมอานาจเหนอตนเองน�

การท�เจตจานงตกอยใตอาณตของส�งอ�น

คอท�มาของหลกการจอมปลอมท�งหลายของศลธรรม 15

หากวาเจตจานงแสวงหากฎท�จะมากาหนดบงคบมนในท� อ�น ท�นอกเหนอไปจากในความ

เหมาะสมท�คตพจนของมนจะถกบญญตข�นเปนกฎสากล – ถาเจตจานงมองออกไปนอกตวเอง และ

หาแสวงกฎน� ในคณสมบตของวตถท�เปนเปาหมายของมน – การตกอยใตอาณตของส�งอ�นกจะเกด

ตามมาเสมอ ในกรณเชนน� น เจตจานงไมไดมอบกฎใหกบตนเอง แตวตถท� เปนเปาหมายของ

เจตจานงตางหาก ท�ใหกฎตอเจตจานง ซ� งกยอมเปนไปตามความสมพนธท�วตถน�นมตอเจตจานง 20

ความสมพนธน� ไมวาจะต�งอยบนความรสกชอบไมชอบของจตใจ หรอบนความคดเร�องเหตผล จะ

ยอมรบกแตเพยงประโยคคาส�งแบบมเง�อนไขเทาน�น “ฉนควรจะทาบางส�งเพราะฉนหวงในบางส�ง”

ในทางกลบกน ประโยคคาส�งอยางเดดขาดของศลธรรมกลาววา “ฉนควรจะทาเชนน�น แมฉนจะ

ไมไดหวงในส�งใดเลย” ตวอยางกเชน อยางแรกกลาววา “ฉนไมควรจะโกหก ถาฉนตองการรกษา

ช�อเสยงเอาไว” อยางหลงกลาววา “ฉนไมควรโกหก แมฉนจะไมเสยช�อเสยงเลยแมแตนอยกตาม” 25

ดงน� น อยางหลงจงตองตดขาดจากวตถท� เปนเปาหมายท� งมวล อยางท�ไมอนญาตใหวตถ

เชนน�นเขามามอทธพลใดๆ ท�งส�นตอเจตจานง เพ�อท� ไมเพยงแควาเหตผลเชงปฏบต (เจตจานง) จะไม

เขาไปจดการกบผลประโยชนท�มไดเปนของมน แตจะแสดงตรงๆ ถงอานาจการบงคบบญชาในการ

บญญตกฎสงสดของมนเอง ตวอยางเชน ฉนควรพยายามสนบสนนความสขของผอ�น ไมใชเพราะวา

51

ความสขของผอ�นจะมผลตอความสขของฉนเอง (ไมวาจะโดยความรสกโดยตรง หรอโดยความยนด

ใดๆ ท�ไดรบมาโดยออมผานเหตผล) แตเพยงเพราะวาคตพจนประจาใจท�ตดขอน� ออกไป จะไม

สามารถถกยดถอเปนกฎสากล ในเจตนารมณเดยวกนน�น ไดเลย

การจาแนกหลกการท�งมวลของศลธรรม 5

อนไดมาจากการถอใหการอยใตอาณตของส�งอ�น

เปนแนวคดพ�นฐาน

การใชเหตผลของมนษยอยางบรสทธ� ในท� น� กเปนเชนเดยวกบในท� อ�นๆ คอหากไมถก

ตรวจสอบเชงวพากษ กจะเดนสะเปะสะปะไปในทกทศทกทาง จนกวาจะพบทางหน� งเดยวท�ถกตอง

ในท�สด 10

หลกการท�งมวลท�ไดมาจากมมมองน� เปนเร�องเชงประจกษ หรอไมกเปนเร�องของเหตผล อยาง

ใดอยางหน� ง หลกการอยางแรก ดวยการท�ไดมาจากหลกแหงความสข ถกสรางข�นมาบนความรสก

ทางกายภาพ หรอความรสกทางศลธรรม หลกการอยางหลง ดวยการท�ไดมาจากหลกแหงความ

สมบรณแบบ ถกสรางข�นมาบนแนวคดท�ไดมาจากเหตผล ของความสมบรณแบบ ในฐานะผลท�

เปนไปไดของเจตจานงของเรา หรอมเชนน�น กบนแนวคดถงความสมบรณแบบ ท�มอยจรงอยางเปน15

อสระจากเรา (เจตจานงของพระเจา) ในฐานะสาเหตท�กาหนดเจตจานงของเรา

หลกการเชงประจกษ เปนส�งท�ไมอาจท�จะใชเปนรากฐานของกฎศลธรรมไดเลย เพราะความ

เปนสากลซ� งหลกการพวกน�ควรจะม สาหรบสตท�มเหตผลท�งมวลอยางปราศจากการแยกแยะ – ความ

จาเปนอยางไมมเง�อนไขของการปฏบต ท�กาหนดลงบนพวกเขา – จะกลายเปนความวางเปลา เม�อฐาน

ของหลกการพวกน� ถกดงออกไป จากองคประกอบอนพเศษของธรรมชาตของมนษย หรอจาก20

สภาวการณความบงเอญท�งหลายซ� งเกดกบธรรมชาตเชนน�นของมนษย อยางไรกตาม หลกความสข

ของตนเองเปนส�งท�ไมอาจยอมรบไดเลย ไมใชเพยงเพราะวามนเทจ และประสบการณเองกสวนทาง

กบขออางท�วา ความประพฤตดจะไดสดสวนกบความผาสกเสมอ ท�งไมใชเพราะวาหลกแหงความสข

ไมไดรวมสนบสนนตอความม�นคงของศลธรรมไมวาจะในทางใด – เพราะการทาใหคนเปนสข เปน

คนละเร�องโดยส�นเชง กบการทาใหเขาเปนคนด หรอการทาใหคนมความสขมรอบคอบ ระแวดระวง25

ตอประโยชนสขของตนเอง เปนคนละเร� องกบการสรางเขาใหเปนผมคณธรรม – แตหลกแหง

ความสขของตนเองเปนส�งท�ไมอาจยอมรบได เพราะวา มนวางศลธรรมไวบนฐานของส�งจงใจท�บอน

ทาลายความบรสทธ� สะอาดท� งมวลของศลธรรม เพราะคนท� เสนอหลกเชนน� น วางแรงขบของ

52

คณธรรมและความช�วไวในประเภทเดยวกน และสอนเราใหคดคานวณบวกลบใหดย�งข�น แตกกลบ

ลบลางความแตกตางท�มอย ระหวางความดและความเลว ไปเสยจนหมดส�น

ในอกแงหน� ง ในเร�องของความรสกทางศลธรรม – ส�งท�คดวาเปนการสมผสรอนพเศษ16 (ซ� ง

เปนส�งท�ผวเผนอยางย�งท�จะยกมาใชอธบาย สาหรบคนท�คดไมเปน ผซ� งเช�อวาความรสกจะชวยช�ทาง

ใหพวกเขา แมแตในเร�องท�เก�ยวกบกฎสากล และความรสก ซ� งเปนธรรมดาท�จะเขมขนตางกนไปได5

อยางสดประมาณ ยอมไมอาจใหมาตรฐานท�เปนเอกภาพของความด-เลว ท�งไมมใครท�จะมสทธ� ใช

ความรสกของตนเองมาสรางขอตดสนใหกบผอ�น) – กระน�นกตาม ความรสกทางศลธรรมน� กยงเขา

ใกลศลธรรมและศกด� ศรของศลธรรมย�งกวา ในแงท�วา ในความปตยนดและความช�นชมท�เรามตอเธอ

มนใหเกยรตตอคณธรรม ดวยการสรรเสรญเธอ อยางซ�อตรง และไมกลาวใสหนาเธอวา เราไมได

หลงใหลในความงดงามแหงเธอ หากแตในผลกาไรท�ไดจากเธอตางหาก 10

ในบรรดารากฐานของศลธรรมท�เปนเร�องของเหตผล หรอท�วางอยบนเหตผล แนวคดเชงภว

วทยาของความสมบรณแบบ แมวาจะมขอบกพรอง (ไมตองสงสยวาเปนแนวคดท�วางเปลาคลมเครอ

ซ� งกยอมไรประโยชนท�จะใชคนหาผลรวมสงสดท�เหมาะสมสาหรบเรา ภายในอาณาบรเวณอนกวาง

ใหญจนสดประมาณ ของความเปนจรงท�เปนไปได ย�งกวาน�น การพยายามแยกแยะความเปนจรงท�

เรากาลงพดถง ออกจากความเปนจรงอ�น ยอมหลกเล�ยงไมไดท�จะพาเราเขาไปอยในวงกลม ของการ15

ถอวาศลธรรมท�เราตองการอธบายน�นเปนจรงอยกอนหนาแลว) แตกยงนาพอใจกวาทศนะแบบเทว

วทยาซ� งอนมานศลธรรมจากเจตจานงอนสมบรณแบบของพระเจา ไมเพยงเพราะวา เราไมอาจจะหย�ง

รโดยตรงถงความสมบรณแบบของพระเจา และไดแตอนมานเอาจากแนวความคดตางๆ ของเราเอง

ซ� งความคดเร�องศลธรรมของเรากจะมบทบาทสาคญท�สด แตเพราะวาถาเราไมทาเชนน� (และถาทา ก

จะกลายเปนการอธบายเปนวงกลมทนท) แนวคดวาดวยเจตจานงของพระเจาท�เหลออยสาหรบเรา ก20

จะเปนแนวคดท�สรางข�นดวยคณสมบตของความปรารถนาตอเกยรตศกด� และอานาจท�จะกาหนด

ความถกผด ประสมกบแนวคดถงฤทธานภาพและอาญาสทธ� ในการลงโทษ ซ� งระบบคาสอนท�วางอย

บนฐานเชนน� จะขดแยงโดยตรงตอศลธรรม

แตถาผมจาตองเลอกระหวางแนวคดเร�องความรสกทางศลธรรม และเร�องความสมบรณแบบ

ท�วๆไป (สองระบบซ� งอยางนอยท�สดกไมทารายตอศลธรรม แมจะไมอาจใชเปนรากฐานของ25

16 ผมวางหลกการของความรสกทางศลธรรมไวใตหลกการของความสข เพราะทกๆ ประโยชนสขท� รดวยการ

ประจกษสรางความเช�อม�นวามนจะใหชวตอนผาสกตอเรา กโดยความรสกอนนาพงพอใจท�ส�งๆ หน�ง ใหตอเรา ไม

วาจะเกดข�นตรงๆ และปราศจากการคาดหวง หรออยางท�หวงไวแลว ถงประโยชนสข เราจงตองทาเหมอนฮทชสน

(Hutcheson) คอจดความเมตตาสงสารผอ�นไวภายใตประเภทของความรสกทางศลธรรม ตามท�เขายดถอ

53

ศลธรรมไดเลยกตาม) ผมกจะเลอกอยางหลง เพราะอยางนอยแนวคดน�นกถอนการวนจฉยปญหาจาก

เร�องของความรสก และนามนมาสศาลแหงเหตผลบรสทธ� แมนวาแนวคดน�นจะไมตดสนส�งใด แต

ณ ท�น�น มนกยงคงเกบรกษาความคดกวางๆ (ของเจตจานงท�ดในตวเอง) มใหตองถกหกลางไป เพ�อ

เราจะไดหาทางนยามมนใหชดเจนย�งข�น ตอไป

สาหรบท�เหลอ ผมคดวาผมคงไดรบอนญาตท�จะไมอธบายหกลางลทธคาสอนพวกน�ท�งหมด5

ในรายละเอยด น�นคงเปนการเปลองแรงอยางไมจาเปน เพราะเปนเร�องงายมาก และกนาจะเหนได

อยางชดเจน แมแตกบคนท�ถกหนาท�บงคบใหตองเลอกหน�งในทฤษฎพวกน�น (เพราะวาผฟงของพวก

เขาจะไมยอมรบตอการระงบขอตดสนไวกอน) แตส�งท�เราสนใจตรงน� กคอการตระหนกวา รากฐาน

เบ�องแรกของศลธรรมท�หลกการพวกน� เสนอ ไมใชอะไรเลย นอกไปจากการท�เจตจานงตกอยใต

อาณตของส�งอ�น และดวยเหตน� หลกการพวกน�นยอมไมอาจบรรลถงเปาหมายของตนเองไดเลย 10

ในกรณใดกตามท�ตองมการสมมตถงวตถของเจตจานง เพ�อเปนฐานสาหรบการกาหนด

กฎเกณฑท�กากบควบคมเจตจานง กฎเกณฑเชนน�นกไมอาจเปนอะไรอยางอ�น นอกไปจากการตกอย

ใตอาณต ประโยคคาส�งของมนจะข�นอยกบเง�อนไข กลาวคอ ถา หรอ เพราะวา เราหวงตอวตถน� เราก

ควรกระทาเชนน� เชนน�น ฉะน�น มนยอมไมอาจบญชาเราในเชงศลธรรม คอในฐานะของคาส�งอยาง

เดดขาด ไดเลย 15

ไมวาวตถน�นจะบงคบควบคมเจตจานง โดยอาศยความโนมเอยงของจตใจ อยางเชนในหลก

แหงความสขของตนเอง หรอโดยอาศยเหตผลท�มงตรงไปยงวตถของเจตนารมณท�เปนไปไดของเรา

ท�วๆไป อยางเชนในหลกของความสมบรณแบบ ในท�งสองกรณ เจตจานงจะไมมวนท�จะบงคบ

ตนเองตรงๆ โดยแนวคดท�มตอการกระทาน�น แตจะบงคบโดยผานแรงจงใจของผลลพธของการ

กระทา ท�คาดหวงเอาไวลวงหนา ฉนควรกระทาบางส� ง ดวยเหตผลเพราะวา ฉนหวงส� งอ�นบางส� ง 20

และ ณ ตรงน� จาตองมกฎอกกฎหน� งซ� งถกวางไวเปนฐานในตวผม ผอยใตกฎ ซ� งดวยกฎน� ผม

จาเปนตองหวงในส�งอ�นท�วาน�น และตวกฎน� เองกตองการประโยคคาส�งท�มาจากดคตพจนน� อกทหน�ง

เพราะวา แรงกระตนท�แนวความคดของวตถหน� ง ท�จตของเรามอานาจท�จะเขาถง สามารถท�จะ

กระทาตอเจตจานงของตวบคคล ในฐานะผลท�ตามมาจากคณสมบตตามธรรมชาตของเขา ยอมจะ

ข�นอยกบธรรมชาตของตวบคคลน�น – ไมวาจะข�นกบความสามารถท�จะรสกของเขา (ความโนมเอยง25

ทางจตใจและรสนยม) หรอข�นกบความเขาใจและเหตผล ซ� งดวยการท�ธรรมชาตของเขาถกสรางข�น

อยางพเศษ เขาจงนาส�งท�งสองอยางออกมาใชกบวตถดวยความยนดปรดา – ดงน�น เอาเขาจรงๆแลว

ธรรมชาตตางหากท�เปนผบญญตกฎน�น และน� ในฐานะกฎหน� งของธรรมชาต ตองเปนท�รจกและ

พสจนโดยประสบการณ และดวยเหตเชนน�น กยอมเปนไปเพยงโดยบงเอญ และยอมไมอาจท�จะเปน

กฎเชงปฏบตท�แนนอนตายตว อยางท�กฎศลธรรมตองเปน ไดเลย ไมเพยงเทาน�น กฎเชนน�นจะเปนได30

54

กแตการทาใหเจตจานงอยใตอาณตของส�งอ�นเสมอไป เจตจานงไมไดบญญตกฎใหตวเอง แตเปนแรง

กระตนจากภายนอก ท�บญญตกฎใหเจตจานง โดยผานการท�บคคลมธรรมชาต ท�ถกปรงแตงมาให

เปดรบตอมน

เจตจานงท�ดงามอยางสมบรณ ซ� งหลกการของมนตองเปนประโยคคาส�งอยางเดดขาด ยอมจะ

ไมถกกาหนดดวยวตถใด และจะถอครองเพยงแคแบบแผนของเจตนารมณ และมอสระในตนเอง5

อยางแทจรง น�นกคอ ความเหมาะสมของคตพจนประจาใจของเจตจานงท�ดท�งมวล ท�จะสรางตนเอง

ใหเปนกฎสากล ดวยตวเองแลว เปนกฎเพยงหน� งเดยวซ� งเจตจานงของสตท�มเหตผลท�งมวลกาหนด

ใหกบตนเอง อยางท�ไมจาเปนตองนาเอาส�งจงใจหรอผลประโยชนใดๆ มาใชเปนฐาน

ประพจนสงเคราะหกอนประสบการณเชงปฏบตเชนน�นเปนไปไดไดอยางไร และทาไม

ประพจนท�วาน� นจงแนนอนตายตว เปนปญหาซ� งคาตอบวางอยนอกขอบเขตของอภปรชญาของ10

ศลธรรม และในท�น� เรากยงไมไดยนยนความจรงของประพจนน�นแตอยางใด ท�งมไดอวดอางแมแต

นอยวามขอพสจนอยในกามอของเรา ดวยการอธบายถงแนวคดวาดวยศลธรรมท�เรายดถอกนอยาง

เปนสากล เราเพยงแคแสดงวา ความมอสระข�นตรงตอตนเองของเจตจานง เช�อมโยงอยกบตวแนวคด

น�นอยางไมอาจเปนอ�น หรอท�จรงแลว คอรากฐานของแนวคดวาดวยศลธรรมของเรา

ใครกตามท�ถอวาศลธรรมเปนบางส�งบางอยาง และไมใชความคดเพอฝนอนปราศจากคาความ15

จรง ยอมตองยอมรบเชนกนถงหลกการของศลธรรม ตามท�นาเสนอมาน� สวนน� จงเปนเปนเพยงการ

นาเสนอในเชงวเคราะหเชนเดยวกบสวนท�หน� ง ขอท�วาศลธรรมไมใชเร�องเพอฝน – ซ� งมอาจเปน

เชนน�น ถาหากประโยคคาส�งอยางเดดขาดรวมท�งความเปนเอกเทศของเจตจานง เปนจรง และเปน

ความแนนอนตายตวอยางสมบรณ ในฐานะของหลกการท�รอยางกอนประสบการณ – น�ตองอาศย

ความเปนไปไดของการใชเหตผลบรสทธ� เชงปฏบตในแบบสงเคราะห ซ� งเราไมอาจกาวเขาไปสารวจ 20

หากเราไมวพากษสมรรถภาพของเหตผลน� เสยกอน ในสวนสดทาย เราจะใหเคารางหลกๆ ของการ

วพากษน� ตามท�สมควรตอเปาประสงคของเรา

55

สวนท�สาม

จากอภปรชญาของศลธรรม

มาสบทวพากษของเหตผลบรสทธ�เชงปฏบต 5

อสรภาพคอแนวคดอนเปนหวใจ

สาหรบการอธบายความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง

เจตจานงคอความเปนสาเหตและผลชนดหน�ง อนมอยในส�งท�มชวตเม�อใดกตามท�ส�งมชวตน�น

มเหตผล และอสรภาพกยอมจะเปนคณสมบตของความเปนสาเหตและผลเชนน�น ท�สามารถทาใหเกด10

สมฤทธผล แมจะมสาเหตแปลกปลอมภายนอกท�กาลงกาหนดควบคมมนอยกตาม เชนเดยวกนกบท�

ความจาเปนทางกายภาพเปนคณสมบตของความเปนสาเหตและผล ท�มอยในส�งมชวตท�ไรเหตผลท�ง

มวล ท�กาหนดควบคมใหมนกระทาไปตามอานาจของสาเหตภายนอก

คานยามอสรภาพขางตนเปนไปในเชงลบ จงไมชวยในการคนหาสารตถะของมน แตกม

แนวคดในเชงบวกท�เกดออกมาจากมน ซ� งเตมเป� ยมและมพลงย�งกวามาก ดวยการท�แนวคดเร�องความ15

เปนสาเหตและผลเก�ยวพนไปถงแนวคดเร�องกฎ ซ� งกลาววา ดวยบางส�งบางอยางท�เราเรยกวาสาเหต

ส�งอ�นบางอยาง อนไดแกผล จาตองถกยนยน ฉะน�น แมอสรภาพจะไมใชคณสมบตของเจตจานง ท�

ข�นกบกฎทางกายภาพ แตกไมใชวาดวยเหตเชนน�น มนจงไรกฎเกณฑ ในทางตรงกนขาม อสรภาพ

จะตองเปนความเปนสาเหตและผล อยางท�สอดคลองไปกบกฎอนเดดขาดตายตว หากแตเปนกฎชนด

พเศษ มเชนน�นแลว เจตจานงเสรกจะเปนเร�องไรสาระ 20

ความจาเปนทางกายภาพคอความไรอานาจเหนอตนเองของตวเหตแหงสมฤทธผล เพราะผล

ทกอยางเปนไปไดเพยงแคตามท�สอดคลองกบกฎท�วา มส� งอ�นบางส� งกาหนดบงคบใหตวเหต

ปลดปลอยพลงแหงความเปนสาเหตของมน เชนน�นแลว อสรภาพแหงเจตจานงจะเปนอะไรอ�นได

อก นอกไปจากความเปนเอกเทศมอานาจเหนอตนเอง? แตประพจนท�วา “ในทกการกระทา เจตจานง

คอกฎของตนเอง” บงบอกเพยงแคหลกการท�วา “จงกระทาตาม กแตกบคตพจนท�มความเปนกฎสากล 25

เปนเปาหมายประการหน� ง อยในตวของคตพจนน�นเอง” และน�เองคอสตรของประโยคคาส�งอยาง

56

เดดขาด และเปนหลกการของศลธรรม ฉะน�น เจตจานงเสรและเจตจานงท�อยใตกฎศลธรรมจงเปน

ส�งหน�งส�งเดยวกน

ดงน�น ถาเราถอวาอสรภาพของเจตจานงเปนความจรง ศลธรรมและหลกการของศลธรรมกจะ

ตามมาเพยงแคดวยการวเคราะหแนวคดน� แตหลกการของศลธรรม – ท�วาเจตจานงท�ดงามอยาง

สมบรณ คอเจตจานงซ� งคตพจนของมนสามารถท�จะครอบคลมการท�ตวของมนเองถกถอวาเปนกฎ5

สากล – เปนประพจนสงเคราะหเสมอ เพราะดวยการวเคราะหแนวคดวาดวยเจตจานงท�ดงามอยาง

สมบรณ เราจะไมอาจคนพบคณสมบตท�วาน� ของคตพจนของเจตจานงเชนน�น ไดเลย

ประพจนสงเคราะหดงกลาวจะเปนไปได กเพยงในวธน� เทาน�น คอ ความรสองประการถกยด

เขาดวยกน ดวยการท�มนท�งคสมพนธอยกบความรท�สาม ซ� งเปนท�ท�เราจะพบความรท�งค แนวคดเชง

บวกเร�องอสรภาพใหความรท�สามน� ซ� งไมอาจท�จะเปนธรรมชาตของโลกท�รผานผสสะ อยางในกรณ10

ของสาเหตทางกายภาพ (ในแนวคดซ� งความคดถงบางส�ง อนเปนสาเหต จะมาพรอมกบความคดส� ง

อ�น อนเปนผล) ณ ท�น� เราจะยงไมสามารถแสดงวา ความรท�สาม ซ� งอสรภาพช� ใหเราด และเปน

ความคดท�เรามกอนประสบการณน�คออะไรกนแน รวมท�งเราจะยงไมสามารถอธบายใหเปนท�เขาใจ

วาดวยวธเชนไร ท�เราจะสามารถอนมานแนวคดเร�องอสรภาพ จากเหตผลบรสทธ� เชงปฏบต พรอมท�ง

ความเปนไปไดของประโยคคาส�งอยางเดดขาด เรายงตองเตรยมตวใหพรอมมากไปกวาน� 15

เราตองถอวาเจตจานงของสตท�มเหตผลท�งมวลมอสระ

การท�จะถอวาเจตจานงของเราเองมอสระ ไมวาจะดวยเหตผลอะไร ยงไมนบวาเพยงพอ ถาเรา

ยงไมมฐานสาหรบการยดถอเชนเดยวกนน�นสาหรบสตท�มเหตผลท�งมวล เพราะ ในเม�อศลธรรมเปน

กฎสาหรบเรากดวยเหตท�เราเปนสตท�มเหตผล ศลธรรมกตองเปนกฎสาหรบสตท�มเหตผลท�งมวลดวย 20

และตองเปนส�งท�สามารถนรนยออกมาไดจากคณสมบตของความมอสระ คอตองสามารถแสดงให

เหนวาความมอสระเปนคณสมบตของสตท�มเหตผลท�งมวลดวยเชนกน การแสดงใหเหนจรง จาก

ประสบการณบางอยางของธรรมชาตของมนษย จงไมเพยงพอ (ซ� งท�จรงแลวเปนไปไมได และตอง

แสดงอยางกอนประสบการณเทาน�น) แตเราตองแสดงวาอสรภาพมอยในทกกจกรรม ของสตท�ม

เหตผลท�งมวล ผซ� งมเจตจานงของตนเอง และผมขอกลาววา สตท�งหลาย ผซ� งไมสามารถกระทาส�ง25

ใดได เวนกแตภายใตความคดเร� องอสรภาพ เปนผท� ดวยเหตผลน� เม�อมองในเชงปฏบตแลวคอผท�ม

อสระอยางแทจรง น�นกคอ กฎท�งมวลซ�งสมพนธอยางแนบแนนกบอสรภาพ ยอมมอานาจตอเขา หาก

57

วาเจตจานงของเขาไดรบการพสจนอยางเดดขาดวาเปนอสระ ท�งในตนเอง และในเชงของทฤษฎทาง

ปรชญาบรสทธ� 17

ผมขอยนยนวา สาหรบทกสตท�มเหตผล ผซ� งมเจตจานง เราจาเปนตองถอวาเขามความคดเร�อง

อสรภาพ และกระทาการตางๆ ภายใตความคดน� ลวนๆ เพราะวา ในสตเชนน�น เราคดถงเหตผล ท�

เปนเชงปฏบต คอมความเปนสาเหตและผลตามท�อางองถงวตถของมน เราไมสามารถคดถงเหตผล 5

ซ� งรบรตนเองวารบคาส�งจากสวนบงคบบญชาอ�นใด ในเร�องท�เก�ยวของกบขอตดสนของตน เพราะถา

เชนน�น ตวบคคลกจะอธบายวาอานาจในการวนจฉยของตนมไดมาจากเหตผลของเขา แตมาจาก

อานาจของแรงผลกดน เหตผลตองถอวาตนเองเปนผบญญตหลกการของตน อยางเปนอสระจาก

อทธพลของส�งแปลกปลอมภายนอก ผลกคอ ในฐานะเหตผลเชงปฏบต หรอในฐานะเจตจานงของสต

ท�มเหตผล มนตองถอวาตนเองเปนอสระ กลาวกคอ เจตจานงของสตเชนน� น จะไมสามารถเปน10

เจตจานงของมนเอง เวนเสยแตภายใตความคดเร�องอสรภาพ ดงน�น ในแงมมของการปฏบตแลว เรา

ตองยดถอวาทกสตท�มเหตผล เปนเจาของความคดน�

วาดวยความสนใจท�ผกพนอยกบความคดเร�องศลธรรม

ในสวนสดทาย เราไดอธบายแนวความคดท�แนนอนตายตวของศลธรรม ดวยความคดเร� อง15

อสรภาพ แตเรากไมสามารถพสจนวาอสรภาพเปนคณสมบตท�มอยจรงๆ ในตวของเราหรอใน

ธรรมชาตของมนษย เราเพยงแคเหนวาน�นเปนส�งท�เราตองถอลวงหนาวาจรง หากเราจะคดถงสตหน�ง

วามเหตผล และมมโนสานกถงความเปนสาเหตแหงการกระทาของตน ซ� งกคอ เปนสตท�มเจตจานง

และดงน�น เราพบวา ดวยเหตผลเดยวกนน�นเอง เราตองอธบายทกสตท�มเหตผลและเจตจานง วา

กาหนดบงคบการกระทาของตน ภายใตความคดวาตนเองเปนอสระ 20

แตการถอขอสมมตฐานน�วาเปนจรงมผลตามมาวา เรามความสานกถงกฎของการกระทา น�นก

คอ หลกการอตนยของการกระทา อนไดแก คตพจนประจาใจ จะตองถกรบมาใชอยางท�สามารถถอ

ใหเปนปรนยไดดวยเสมอ คอถอเปนหลกการสากล ตอบสนองตอการท�เราจะบญญตกฎอยางเปน

สากล แตแลวทาไมฉนถงควรยอมตนอยใตหลกการน� และทาเชนน�นเพยงเพราะเหตวาฉนเปนสตท�ม

เหตผล ซ� งกเปนการถอดวยวาสตอ�นท�งหมดท�มเหตผลกตองอยใตหลกการน� ดวย? ผมเตมใจท�จะ25

17

ผมขอใชวธน� – คอการถอวาอสรภาพเปนเพยงความคด ซ� งสตท�มเหตผลคดตอการกระทาของตนเอง – เพ�อท�ผม

จะไดไมจาเปนตองพสจนอสรภาพในแงของทฤษฎดวย เพราะแมวาเราจะท�งเร�องน�คางไว กระน�นสตท�ไมสามารถ

กระทาส�งใด ยกเวนกแตเม�อคดวากระทาออกมาจากอสรภาพ กยอมจะถกผกมดดวยกฎท�ผกมดตอสตผซ� งมอสระ

จรงๆ เราจงพนจากภาระของการพสจนท�ทฤษฎท�วาน�ตองเผชญ

58

ยอมรบวาไมมผลประโยชนใดๆ บงคบใหผมตองใสใจทาเชนน�น เพราะน�นจะไมสรางประโยคคาส�ง

อยางเดดขาดไดเลย แตผมกลบตองทาใหตวเองใสใจท�จะทาเชนน�น และมองใหเหนถงวธท�จะบรรล

การน�น เพราะ “ควร” ตรงน� คอ “เจตจานง” ซ� งใชไดกบทกสตท�มเหตผล หากวาเหตผลในตวเขา

กาหนดการกระทาของเขาได อยางไรอปสรรคใดๆ แตสาหรบสตอยางเรา – ผซ� งถกกระทบโดย

ส�งจงใจท�ตางประเภทออกไป คอโดยความรสกทางจตใจ และผซ� งแมลาพงดวยเหตผลเพยงอยางเดยว5

แลว กเพยงพอใหกระทา แตบางคร� งเรากกลบไมทา – ความจาเปนท�จะตองกระทาเชนน�นแสดง

ออกมา เพยงในฐานะของ “ควร” และความจาเปนอตนยกถกแยกออกจากความจาเปนปรนย

จงดเหมอนวา ในความคดเร�องอสรภาพ เราไดแคถอไวลวงหนาวากฎศลธรรม ซ� งกคอหลก

ความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง เปนจรง และดวยตวของมนเองแลว เราไมอาจพสจนถงความ

เปนจรงของมนและของความจาเปนปรนยของมน แตถงอยางน�น เรากยงคงไดบรรลถงบางอยางท�10

สาคญ อยางนอยท�สด กดวยการกาหนดหลกการอนแทจรงไดชดเจนกวาท�เคยเปนมาแตกอน แตใน

เร� องความถกตองของมน และความจาเปนในการปฏบต ท�จะยอมตนอยใตมน เราไมไดขยบไป

ขางหนาแมแตกาวเดยว เพราะถามผถามเราวา ทาไมการท�คตพจนของเราสามารถใชเปนกฎสากลได

จงตองเปนเง�อนไข ท�เขามาจากดการกระทาของเรา และคณคาของวธในการปฏบตน� – ซ� งเปนคณ

คาท�ย�งใหญกวาท�จะมส�งใดท�ตองใสใจดแลย�งไปกวาน� – วางอยบนพ�นฐานอะไร และถาเขาถามเรา15

ตอไปอก วาทาไมถงปรากฏวา ดวยส�งน� เทาน�น ท�คนๆ หน�งจะเช�อวาเขารสกถงคณคาของตนเอง เม�อ

เปรยบเทยบกบสภาวะซ� งนาพอใจและไมนาพอใจแลว ส� งเชนน�นตองถอวาไรความหมาย คาถาม

เหลาน� เปนส�งท�เราไมอาจใหคาตอบได

เปนความจรง ท�เราพบบางคร� งวา เราสามารถใสใจดแลตอบคลกภาพ ซ� งไมไดนามาซ� งความ

สนใจในเง�อนไขภายนอก หากวาบคลกภาพน�ทาใหเราสามารถมสวนในเง�อนไขภายนอกน�น ในกรณ20

ท�เหตผลมงจะสรางใหเกดการกระจายเง�อนไขน� น กลาวกคอ แคการมคณคาคควรตอการท�จะม

ความสข แมแตเม�อเราปราศจากแรงจงใจท�จะมสวนในความสขน� กสามารถทาใหเราใสใจได

กระน�น ขอตดสนน� ท�จรงแลว กเปนเพยงผลของความสาคญ ท�เราคดไวแตแรกแลว วาเปนของของ

กฎศลธรรม (เม�อคร� งท�เราใชความคดเร�องอสรภาพมาตดขาดตวเรา จากผลประโยชนทกอยางในเชง

ประจกษ) แตในวธน� เรากยงมองไมเหนวา เราควรตดขาดจากผลประโยชนเหลาน� อนไดแก การถอ25

วาตวเรามอสระในการกระทา แตกระน�นกอยใตกฎบางอยาง เพยงเพ�อท�จะพบคณคาในตวเราเอง ซ� ง

ชดเชยใหกบการสญเสยทกส�งทกอยาง ท�ใหคณคาแกสภาวะของเรา น�เปนส�งท�เรายงไมสามารถหย �ง

ถงวาเปนไปไดอยางไร และฉะน�น ยงมองไมเหนวา กฎศลธรรมไดรบอานาจบงคบของมนมาจาก

อะไร

59

ตองยอมรบวามการอธบายวนเปนวงกลมอยในท�น� ซ� งดเหมอนวาจะเล�ยงไมได เราถอวาตวเรา

เปนอสระในระบบของความเปนสาเหตและผล เพ�อท�จะคดถงตวเราภายใตกฎศลธรรมในระบบแหง

เปาหมาย และหลงจากน�นเราคดวาตวเราอยใตกฎเหลาน� เพราะวาเราไดอธบายตวเองวามเจตจานง

อนเปนอสรเสร เพราะวา ท�งอสรภาพและการบญญตกฎใหตนเองของเจตจานง คอความมอานาจ

เหนอตนเอง และดงน�น จงเปนแนวความคดท�องอาศยกนและกน และดวยเหตผลน� ความคดหน�งจง5

ตองไมถกใชมาอธบาย หรอเปนเหตผล ใหกบอกความคดหน� ง แตสามารถใชอยางมากท�สด กเพยง

เพ�อวตถประสงคทางตรรกะ ของการลดทอนความคดท�ปรากฏวาแตกตาง ของวตถเดยวกน ลงมาส

แนวคดเดยว (เหมอนท�เราลดทอนเศษสวนท�ตางกนแตเปนคาเดยวกน ลงมาสเลขท�ต �าท�สด)

แตเรายงเหลออกหน�งชองทาง กลาวคอ คนหาดวาจรงหรอไม วาเราไมไดมจดยนท�ตางกน เม�อ

เราอาศยความคดเร�องอสรภาพ มาคดถงตวเราวาเปนสาเหตแหงผล อยางกอนประสบการณ และเม�อ10

เราอาศยความคดเร�องการกระทาของเรา มาสรางแนวความคดถงตวเราเองวาเปนผล ซ� งเราเหนไดดวย

ตา

เราไมตองการความลมลกใดๆ ท�จะสรางขอสงเกต – ซ� งเราอาจถอวาแมแตความเขาใจอยาง

สามญท�สดกสามารถสรางได แมวาจะในภายหลงจากท�มนถกแตงเตมดวยอานาจแหงการตดสนท�

คลมเครอ ท�เรยกวาความรสก กตาม – ท�วา “มโนคต” ท�งหมดท�เขามาสเราอยางท�เราไมไดสมครใจ 15

(อยางท�เกดจากประสาทสมผส) ทาใหเรารจกวตถเพยงแคตามวธท�มนกระทบตอเราเทาน�น ดงน�น เรา

จงไมอาจรถงความเปนจรงของวตถ อยางท�มนเปนอยในตวของมนเอง ไดเลย และผลกคอ ในเร�อง

ของ “มโนคต” ประเภทน� แมดวยความละเอยดออนและความชดเจนอยางท�สดเทาท�ความเขาใจจะให

เราได “มโนคต” ประเภทน� กใหเราไดแคความรของลกษณะปรากฏเทาน�น ไมมทางท�จะใหความร

ของวตถอยางท�เปนอยในตวของมนเองเลย ทนทท�เราแยกแยะเชนน� (ท�อาจจะเกดข�นจากการรบร20

ความแตกตางระหวางมโนคตท�เรารบเขามาจากภายนอก ซ� งเราไมตองทาอะไรเปนพเศษ กบมโนคต

ท�เราสรางข�นมาดวยตวเราเอง ซ� งแสดงถงการท�เราเปนผออกแรงกระทา) ผลกจะตามมาเองวาเราตอง

ยอมรบ และถอวาเบ�องหลงลกษณะปรากฏมส�งอ�นท�ไมใชลกษณะปรากฏ น�นกคอส�งท�เปนอยในตว

ของมนเอง แมเราจะตองยอมรบวา ดวยการท�เราไมอาจรถงส�งเชนน�นได ยกเวนกแตตามท�มนกระทบ

ตอเรา เรายอมไมอาจเอ�อมถงมนได และท�งไมอาจรไดเลยวามนเปนอยางไรในตวของมนเอง 25

น�บงคบใหเราตองแบงแยก แมจะอยางหยาบๆ ระหวางโลกของผสสะ และโลกของความเขาใจ

ซ� งโลกท�หน� งสามารถท�จะแตกตางกนไปไดอยางย�ง ตามความแตกตางของรอยประทบทางผสสะใน

ผรบรตางบคคล ในขณะท� โลกท�สอง ซ� งเปนฐานของโลกท�หน� ง จะคงเดมอยเสมอ แมแตในเร�อง

ของตวเอง มนษยกไมสามารถอวดอางวาเขารวาตวเองเปนอะไรในตวของเขาเอง ผานความรท�เขาได

จากสมผสรภายใน เพราะวา ดวยการท�เขาไมไดเปนผรงสรรคตนเอง และดวยการท�เขาไมไดม30

60

ความคดในเร�องตนเอง ท�ไดมาดวยวธกอนประสบการณ แตไดมาโดยอาศยประสบการณ จงเปน

ธรรมดาท�เขาจะไดขอมลแมแตในเร�องของตนเอง กโดยผานอายาตนะภายในเทาน�น และดงน�น กแต

โดยผานลกษณะปรากฏของธรรมชาตของเขา และวธท�มโนสานกของเขาถกกระทบ ในขณะเดยวกน

เหนอไปจากความเปนไปน� ของตวตนของเขาเอง อนมไดสรางข�นจากอะไรอ�น นอกเสยจากลกษณะ

ปรากฏ เขาจาเปนตองคดวามนมส�งอ�นเปนฐาน อนไดแกอตตาของเขา อยางท�มนเปนไปในตวของ5

มนเอง ฉะน�น ในส�งท�เปนแตเร�องของการรบรและการรบสมผส เขาตองนบตนเอง วาเปนสวนหน� ง

ของโลกแหงผสสะ แตในเร�องของอะไรกแลวแตท�อาจจะมกจกรรมอยางบรสทธ� ในตวเขา (ส� งท�

เขาถงมโนสานกโดยตรง และไมผานการกระทบตอผสสะ) เขาตองนบตนเอง วาเปนสวนหน� งของ

โลกแหงปญญา แตเขากไมอาจรอะไรมากไปกวาน�นไดเลย

คนท�คดดวยวจารณญาณตองบรรลขอสรปเชนน�น ในเร�องของทกส�งท�สามารถนาเสนอตวเอง10

ตอเขา และนาจะเปนเชนเดยวกนน�น แมแตในบคคลผมความเขาใจอยางพ�นท�สด ผซ� ง อยางท�รกนด

ชอบท�จะคดวาเบ�องหลงวตถแหงผสสะ มส�งอ�นท�มองไมเหนและมอานาจอยในตวเอง แตพวกเขาก

ทาผด ดวยการคดใหส�งท�ไมอาจมองเหนน� กลายเปนส�งท�รจกไดข�นมาอก น�นกคอ ดวยการอยากให

มนเปนวตถแหงการรตรง ซ� งเทากบวาพวกเขากไมไดฉลาดข�นเลยแมแตนอย

มนษยพบจรงๆ วาตวเองมความสามารถหน�ง ซ� งเขาใชแยกตวเองจากส�งอ�นท�งมวล แมแตจาก15

ตวเองเม�อเขาถกวตถมากระทบ และน�นกคอเหตผล ในฐานะท�เปนกจกรรมท�เกดข�นในตนเองลวนๆ

น�ถกยกใหอยเหนอแมกระท�งความเขาใจ ดวยเหตผลวา แมส�งหลงกเปนส�งท�เกดข�นในตนเองเชนกน

และไมเหมอนกบผสสะ คอไมไดมแคความรตรงท�เกดข�นเม�อเราถกส�งตางๆ มากระทบ (และดงน�น

จงเปนเพยงฝายรบ) กระน�น จากกจกรรมของมน มนกไมสามารถสรางความคดอ�นใด ท�ย�งไปกวา

ความคดพวกท�ทาหนาท�เพยงแคนาความรตรงท�ไดจากสมผสมาไวภายใตกฎเกณฑ และดวยการน�น 20

ประสานพวกมนเขาไวในหน�งมโนสานก และเม�อปราศจากการใชความสมผสรน� มนกจะไมอาจคด

อะไรไดเลย ในขณะท� ในทางกลบกน ในกรณของส�งท�ผมเรยกวา “มโนคต” เหตผลแสดงใหเหนถง

การเปนกจกรรมในตนเอง ท�บรสทธ� เสยจนกระท�ง ดวยการน�น มนขามพนทกส�งทกอยางท�การสมผส

รสามารถใหกบมนได และพสจนถงการทางานอนสงสดของมน ในการแยกโลกของผสสะ และโลก

ของความเขาใจออกจากกน และดวยการน�น วางขอบเขตใหกบตวความเขาใจน�นเอง 25

ดวยเหตผลน� สตท�มเหตผลตองยดถอตนเองผานความมปญญา (ไมใชจากสมรรถภาพท�ต �ากวา)

วาเขาไมไดเปนสวนหน�งของโลกแหงผสสะ แตเปนสวนหน�งของโลกแหงความเขาใจ ฉะน�น เขาจง

มสองจดยนท�จะใชมองตนเอง และท�จะตระหนกถงกฎของการใชสมรรถภาพท�งหลายของเขา และ

ดวยเหตน�น จงเปนกฎสาหรบการกระทาท�งมวลของเขา ประการท�หน�ง ในการเปนสวนหน�งของโลก

แหงผสสะ เขารบรวาตนเองอยใตกฎของธรรมชาต (ไมมอานาจเหนอตนเอง) ประการท�สอง ในการ30

61

เปนสวนหน�งของโลกแหงปญญา เขาอยใตกฎซ� ง ดวยการท�เปนอสระจากธรรมชาต ไมไดวางอยบน

ฐานของประสบการณ แตวางอยบนเหตผลเพยงอยางเดยวเทาน�น

ในฐานะของสตท�มเหตผล ซ� งมผลวาเขาเปนสวนหน�งของโลกแหงปญญา มนษยไมอาจคดถง

ความเปนสาเหตของเจตจานงของเขาเปนอยางอ�นไปได นอกไปจากภายใตมโนคตเร�องอสรภาพ

เพราะวา การไมข�นตอสาเหตอนกาหนดอยางตายตวของโลกแหงผสสะ (ซ� งเหตผลตองถอเสมอวา5

เปนคณสมบตของตน) กคออสรภาพ มโนคตเร�องอสรภาพเช�อมอยอยางแนบแนนกบความคดเร�อง

การมอานาจเหนอตนเอง และตวความคดน� เองกเช�อมอยกบหลกการอนเปนสากลของศลธรรม ซ� งใน

ความคดแลว เปนฐานของการกระทาท�งมวลของสตท�มเหตผล เชนเดยวกบท�กฎของธรรมชาตเปน

ฐานของปรากฏการณท�งมวล

ตอนน� ขอกงขาท�มมาแตเดมของเรา กถกขจดออกไป อนไดแกขอกงขาท�วา มการซอนการอาง10

เหตผลเปนวงกลมอยในการอนมานจากอสรภาพไปสความมอานาจเหนอตนเอง และจากความม

อานาจเหนอตนเองไปสศลธรรม กลาวกคอ บางทเราเอาความคดเร� องอสรภาพมาเปนฐาน เพยง

เพ�อใหรบกบกฎศลธรรม เพ�อท�ภายหลง เราจะไดยอนอนมานกฎศลธรรมจากอสรภาพ และขอกงขา

ท�วา ดวยเหตน�นแลว เราไมอาจกาหนดรากฐานใดๆ ใหกบกฎศลธรรมไดเลย แตเราทาไดดวยการ

เสนอมนในแบบท�เอาส�งท�อยในคาถามมายอนตอบ ซ� งจตใจท�เปนมตรจะยอมรบตามเราดวยยนด แต15

เรากจะไมอาจเสนอวามนเปนประพจนท�สามารถแสดงข�นตอนการอนมานท�มาท�ไปไดเลย เพราะ

ตอนน� เราเหนวา เม�อเราคดวาตวเราเองเปนอสระ เราพาตวเราเขามาสการเปนสมาชกของโลกแหง

ความเขาใจ และรบรถงความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง พรอมกบรบรถงศลธรรมในฐานะผล

ของมน แตถาเราคดวาตวเราอยใตพนธะผกมด เรากยอมถอวาเราอยในโลกของผสสะ และโลกของ

ความเขาใจไปพรอมๆ กน 20

ประโยคคาส�งอยางเดดขาดเปนไปไดอยางไร?

ดวยการมสตปญญา สตท�มเหตผลท�งมวล ถอวาตนเองเปนสมาชกของโลกแหงความเขาใจ

และเพยงในฐานะสาเหตเชงประสทธภาพในโลกแหงความเขาใจน� เทาน�น ท�เขาเรยกความเปนสาเหต

ของเขาวาเจตจานง ในอกดานหน� ง เขากรบรตนเองวาเปนสวนหน� งของโลกแหงผสสะดวย ซ� งการ25

กระทาท�งหลายของเขาในโลกน�น ถกเหนวาเปนเพยงลกษณะปรากฏ ของความเปนสาเหตน�น แตเรา

ไมอาจมองเหนวาการกระทาพวกน�นเปนไปได ไดอยางไร จากความเปนสาเหตซ� งเราไมรบรถงน� แต

แทนท�จะเปนเชนน�น การกระทาท�เปนของโลกแหงผสสะตองถกถอวาถกกาหนดโดยลกษณะปรากฏ

อ�น ไดแก ความปรารถนา และความรสกทางจตใจท�งหลาย ดงน�น การกระทาท�งหมดของฉน เม�อ

ฉนเปนสมาชกของโลกของความเขาใจเพยงอยางเดยว จะสอดคลองอยางสมบรณกบหลกแหงความม30

62

อานาจเหนอตนเองของเจตจานงบรสทธ� และเม�อฉนเปนสวนหน�งของโลกแหงผสสะเพยงอยางเดยว

การกระทาท�งหมดของฉนกยอมจาตองถอวาสอดคลองกบกฎธรรมชาต ของความปรารถนาและ

ความรสกทางจตใจ น�นกคอ สอดคลองกบหลกแหงความไมมอานาจเหนอตนเองของธรรมชาต

(อยางแรกจะต�งอยบนหลกการสงสดของศลธรรม อยางหลงจะต�งอยบนหลกความสข) แตเน�องจาก

โลกแหงความเขาใจครอบคลมรากฐานของโลกแหงผสสะ ซ� งกยอมจะครอบคลมกฎของมนดวย 5

และดงน�นแลว จงเปนการบญญตกฎใหเจตจานงของฉน (ซ� งเปนของโลกแหงความเขาใจลวนๆ)

โดยตรง และตองถกคดวาเปนเชนน�นดวยเชนกน จงเปนผลตามมาวา ฉนตองตระหนกตนวามปญญา

แมในอกดานหน� ง ตองถอวาตนเองเปนสตท�อยในโลกของผสสะ แตกระน� นกตาม ฉนกยงตอง

ตระหนกวาตนเองอยใตกฎของโลกแหงความเขาใจ น�นกคอ อยใตเหตผล ซ� งครอบคลมกฎของโลก

แหงความเขาใจไวในแนวคดเร�องอสรภาพ และดงน�น อยใตความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง 10

ซ� งเปนผลตามมาวา ฉนตองถอวากฎของโลกแหงความเขาใจเปนประโยคคาส�งสาหรบฉน และการ

กระทาท�สอดคลองกบกฎเหลาน�นคอหนาท�

และดงน�น ประโยคคาส�งอยางเดดขาดจงมข�นไดดวยเหตดงน� คอ แนวคดเร�องอสรภาพทาให

ฉนเปนสมาชกของโลกแหงปญญา และผลตามมากคอ ถาฉนไมไดเปนอะไรอ�น การกระทาท�งมวล

ของฉนจะสอดคลองกบความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานงเสมอ แตเน�องจาก ฉนรจากภายใน15

ตนเองไปพรอมกนน�น วาตวเองเปนสมาชกของโลกแหงผสสะ การกระทาของฉนกควรจะสอดคลอง

ความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง และคาวา “ควร” อนเดดขาดน� แสดงถงประพจนสงเคราะห

กอนประสบการณ เพราะนอกเหนอจากเจตจานงของฉน ตามท�ถกกระทบโดยความปรารถนาของ

ผสสะ มความคดท�เพ�มเตมข�นมาของเจตจานงเดยวกนน�น แตเปนของโลกแหงความเขาใจ – เจตจานง

ท�บรสทธ� และเปนเร�องของการประพฤตปฏบตอยในตวของมนเอง ซ� งครอบคลมเง�อนไขสงสดอน20

เปนไปตามเหตผลของเจตจานงแรกน�น โดยคราวๆ แลว น�กเหมอนกบวธท�มโนทศนของความเขาใจ

ซ� งดวยตวของมนเองไมไดแสดงถงอะไรนอกไปจากกฎเกณฑท�วๆ ไปของรปแบบ ถกเพ�มเตมเขาไป

ในความรตรงของโลกแหงผสสะ และทาใหเกดประพจนสงเคราะหกอนประสบการณข�นมา ซ� ง

รองรบความรเร�องธรรมชาตท�งหมด

การใชเหตผลท�วๆ ไปของมนษยในเร�องของการปฏบต ยนยนความถกตองของการนรนยน� ไม25

มใครแมสกคนเดยว – ไมแมแตคนท�โฉดช�วอยางท�สด ขอเพยงถาเขาเกดเคยชนกบการใชเหตผล

ข�นมาบาง – ผซ� ง เม�อพบเหนตวอยางของความซ�อตรงในเจตจานง ความมงม�นท�จะกระทาตามคต

พจนประจาใจท�ด ความสงสารและความเมตตากรณาอยางแผกวาง (แมเม�อไปประสานเขากบความ

เสยสละอยางย�งยวด ในผลประโยชนและความสขสบาย) แลวจะไมปรารถนาท�จะครอบครอง

คณสมบตเหลาน� เชนกน 30

63

หากแมดวยการอาศยแรงกระตนและความรสกทางจตใจแลว เขาจะไมอาจสรางใหเกดมส�งน�

ข�นในตวเขาไดเลย แตพรอมกนน�น เขากหวงท�จะเปนอสระจากความรสก พวกท�สรางภาระยงยาก

ใหกบตวเขาเอง ในการน� เขาพสจนวา ดวยเจตจานงท�เปนอสระจากแรงกระตนของความรสกทาง

ผสสะ เขาพาตนเองขาม ในทางความคด มาสระบบระเบยบของส�ง อนแตกตางโดยส�นเชง จากระบบ

ระเบยบของความปรารถนาของเขาในอาณาบรเวณของความรสกทางผสสะ เพราะจากความหวงน�น 5

เขาไมอาจคาดเดาเลยวาจะสมปรารถนาในส�งหน�งส�งใด หรอท�จะสมปรารถนาในสภาวะท�ตอบสนอง

ตอความรสกทางจตใจท�มอยจรงๆ หรอท�อาจจนตนาการถงได (เพราะถาเขาคาดหวงอยางน� ตว

ความคดซ� งดงเอาความหวงน�นออกมาจากเขา กจะสญเสยอานาจท�มนม) เขาคาดหวงไดเพยงแค

คณคาภายในท�เพ�มข�น ของตวบคคลท�เปนเขาเอง อยางไรกตาม เขาจนตนาการใหตนเองเปนบคคลท�

ดกวา เม�อเขายายตนเองไปสมมมองของสมาชกของโลกแหงความเขาใจ ซ� งเขาถกบงคบอยางไมเตม10

ใจใหยายไป โดยความคดเร�องอสรภาพ อนไดแก การไมถกกาหนดอยางตายตวดวยสาเหตตางๆ ใน

โลกแหงผสสะ และจากมมมองน� เขารบรถงเจตจานงท�ด ซ� งดวยการยนยอมของเขาเอง สรางกฎใหกบ

เจตจานงท�เลว ท�เขามอยในฐานะของสมาชกของโลกแหงผสสะ – กฎซ�งเขาตระหนกถงอานาจบงคบ

แมในขณะท�เขากาลงฝาฝนมน ดงน�น ดวยศลธรรมแลว ส� งท�เขา “ควร” จะกระทา กคอส� งท� ดวย

ความจาเปนแลว เขา “จะ” กระทาในฐานะสมาชกของโลกแหงความเขาใจ และถกเขาคดวา “ควร” ก15

ตอเม�อพรอมกนไปน�น เขากถอวาตวเองเปนสมาชกของโลกแหงผสสะดวยเชนกน

ขอบเขตอนเปนท�ส�นสด ของปรชญาแหงการปฏบตท�งมวล

มนษยทกคนลวนถอวาตนเองมเจตจานงท�เปนอสระ ดวยเหตน� เองจงมขอตดสนท�งมวลใน

เร�องของการกระทา อนควรจะเกดข�น แมจะไมเคยเกดข�นจรงๆ เลยกตาม อยางไรกด อสรภาพน� ท�ง20

ไมใช และไมอาจเปนแนวความคดท�ไดมาจากประสบการณ เพราะความคดน� ยงคงมอยเสมอ แมวา

ประสบการณจะแสดงถงส�งอนตรงกนขาม กบอะไรท�ถกคดวาเปนผลอนเท�ยงแทแนนอน ของการยด

ม�นวาตนมอสระ ในอกดานหน� ง เปนเร�องจาเปนเทาๆ กน วาทกอยางท�อบตข�นควรถกตดสนอยาง

ตายตวไปตามกฎของธรรมชาต และเชนกน ความแนนอนตายตวของธรรมชาตกไมใชแนวคดท�

ไดมาจากประสบการณ ซ� งกเปนเพราะวามนมาพรอมกบแนวคดเร�องความเท�ยงแทแนนอน ดงน�น จง25

เปนความรกอนประสบการณ แตแนวคดเร�องธรรมชาตน� ไดรบการยนยนโดยประสบการณ และตอง

ถกถอไวกอนลวงหนาวาจรงอยางไมอาจเปนอ�น ถาหากวาประสบการณจะเปนไปได ซ� ง

ประสบการณกคอการมความรอนเปนระบบระเบยบของวตถแหงผสสะ อยางท�สอดคลองไปกบกฎ

สากล ฉะน�น อสรภาพจงเปนเพยงแคมโนคตแหงเหตผล และในตวเองแลว ความจรงในเชงวตถวสย

64

ของมนกอาจเปนท�สงสยได ในขณะท�ธรรมชาตเปนแนวคดของความเขาใจ ซ� งความจรงของมน

ไดรบการพสจน และจาเปนท�จะตองไดรบการพสจน โดยตวอยางจากประสบการณ

ส� งท� เกดข� นกคอวภาษวธของเหตผล เพราะอสรภาพท�เรากลาววาเปนของเจตจานงน� น ด

เหมอนวาจะขดแยงกบความแนนอนตายตวของธรรมชาต และเม�อมาถงทางแยกน� เพ�อความมงหมาย

ในการหาความจรง เหตผลพบวาเสนทางแหงความตายตวของธรรมชาตมการสญจรมากกวา และนา5

ใชมากกวาเสนทางแหงอสรภาพ แตเพ�อความมงหมายในการปฏบต ทางเดนแคบๆของอสรภาพเปน

เพยงเสนทางเดยวท�เปนได ในการใชเหตผลของเรากบเร�องของการประพฤตปฏบต ฉะน�น จงเปนไป

ไมไดพอๆ กน ท�งสาหรบปรชญาท�ลมลก และสาหรบเหตผลอยางสามญท�สดของมนษย ท�จะโตเถยง

หกลางอสรภาพ ปรชญาจงตองถอวาเราจะไมพบความขดแยงท�เปนจรงระหวางอสรภาพและความ

แนนอนตายตวทางกายภาพ ในการกระทาเดยวกนของมนษย เพราะปรชญาไมอาจสละท�งแนวคด10

ของธรรมชาต และของอสรภาพ

กระน� นกตาม เราตองขจดการดเหมอนวาจะขดแยงกนน� ในวธท�นายอมรบ แมเราจะไมม

ทางเขาใจเลยวาอสรภาพเปนไปไดอยางไร เพราะถาหากวาความคดเร�องอสรภาพขดแยงตนเอง หรอ

ขดแยงกบธรรมชาต ซ� งจาเปนเทาๆ กน มนกจะตองถกท�งไปโดยส�นเชง เพ�อเปดทางใหกบความ

แนนอนตายตวของธรรมชาต 15

แตจะเปนไปไมไดเลย ท�จะหนพนความขดแยงน� ถาตวบคคลท�คด ผซ� งมองตนเองวามอสระ

คดถงตนเองในความหมายเดยวกน หรอในความสมพนธเดยวกน เม�อเขากลาวถงตนเองวาเปนอสระ

กบเม�อเขาถอวาตนเองอยใตกฎธรรมชาต ในเร�องของการกระทาเดยวกน ฉะน�น จงเปนภารกจท�

จาเปนอยางย�งของปรชญาท�วาดวยความจรงบรสทธ� ท�อยางนอยท�สด ตองแสดงใหเหนวาความ

ขดแยงน� เปนภาพลวงตา ท�เกดจากการท�เราคดถงมนษยในความหมายและความสมพนธท�แตกตางกน 20

เม�อเรากลาววาเขาเปนอสระ และเม�อเราถอวาเขาอยใตกฎของธรรมชาต จากการท�เขาเองกเปนสวน

หน�งของธรรมชาต และตองแสดงใหเหนวา ไมเพยงแควาท�งสองอยางสามารถอยรวมกนได แตตอง

คดวาเปนความจาเปนท�ท�งสองอยางจะตองประสานเขาดวยกนในบคคลเดยวกน เพราะมเชนน�นแลว

เรากจะไมอาจอธบายวาทาไมเหตผลถงตองมาแบกภาระกบมโนคตซ� งอาจเปนไปไดท�ประนประนอม

อยางไรความขดแยง กบอกมโนคตหน�ง ซ� งม�นคงมากพอในตวเอง แตกพาเราเขาไปพวพนกบความ25

ยงเหยง ซ� งตอนเหตผลใหจนมม ในการใชงานมนกบเร�องทางความคด แตหนาท�น� เปนของปรชญา

ท�วาดวยความจรงบรสทธ� เทาน�น เพ�อท�วามนอาจชวยแผวถางเสนทางใหกบปรชญาท�วาดวยการ

ปฏบต นกปรชญาจงไมมทางเลอกวาเขาควรจะขจดความขดแยงท�ปรากฏอย หรอจะปลอยมนไวอยาง

น�น เพราะในกรณหลง ทฤษฎในเร�องน� ยอมจะเปนทรพยอนไรเจาของ ซ� งคนท�เช�อในชะตากาหนด

จะเขาครอบครอง และไลศลธรรมท�งหลายออกจากพ�นท�ของเขา ในฐานะท�มายดครองท�งท�ไมมสทธ� 30

65

อยางไรกตาม เรากยงไมอาจพดวากาลงกาวเขาสชายแดนของปรชญาแหงการประพฤตปฏบต

เพราะมนไมใชท�ท�ขอขดแยงน�นยตลง มนเพยงแคเรยกรองเอาจากเหตผลบรสทธ� ใหชวยยตประเดน

ปญหาซ� งมนพาตวเองเขาไปพนอยกบคาถามในเชงของความคด เพ�อท�วาเหตผลเชงปฏบตจะได

พกผอนและปลอดภยจากการโจมตจากภายนอก ท�อาจทาใหพ�นฐานท�รองรบส�งท�มนปรารถนาจะ

กอสราง กลายเปนประเดนโตเถยง 5

แตขออางอนชอบธรรมถงอสรภาพแหงเจตจานง ซ� งแมแตเหตผลท�วๆ ไปกอางถง เปนส�งท�

ต�งอยบนมโนสานกและบนฐานคตท�เปนท�ยอมรบ วาเหตผลเปนอสระจากสาเหตท�งหลายท�บงคบ

เพยงแคในเชงจตวสย ซ� งประกอบกนข�นเปนอะไรท�เปนเร�องของความรสก และดงน�นจงอยใตคา

เรยกกลางๆ วาคอส� งอนรไดดวยผสสะ ในการน� มนษยผซ� งถอตนวามปญญา จงวางตนเองไวบน

ระดบช�นของส�งท�แตกตางออกไป และในความสมพนธกบรากฐานของการกาหนดบงคบ ในประเภท10

ท�ตางไปโดยส�นเชง เม�อเขาถอวาตวเองมปญญาและมเจตจานง และดงน�นจงมอานาจของการเปน

สาเหต กบเม�อในอกทางหน� ง เขารบรตนเองวาเปนปรากฏการณในโลกแหงผสสะ (อยางท�เขากเปน

จรงๆ) และนาอานาจในการเปนสาเหตของเขาไปอยใตการกาหนดบงคบจากภายนอก อยางท�

สอดคลองกบกฎของธรรมชาต

ไมนานเขากจะตระหนกวาท�งสองอยางสามารถเกดข�นพรอมๆ กน และจรงๆแลว ตองเปน15

เชนน�น เพราะวา ไมมความขดแยงใดเลยแมแตนอย ในการกลาววา ส�งในลกษณะปรากฏ (อยในโลก

แหงผสสะ) อยใตกฎบางอยาง ซ� งไมมอานาจบงคบกบส�งเดยวกนน�นเองในฐานะของส�งหรอสตใน

ตวเอง และในการกลาววาเขาตองเขาใจและคดถงตวเองในแบบท�เปนสองดานน� ซ� งดานแรกต�งอยบน

ฐานของมโนสานกของเขาเองวาเปนส�งท�ถกกระทบผานผสสะ และดานท�สองต�งอยบนฐานของมโน

สานกของเขาเองวามสตปญญา น�นกคอ เปนอสระจากรอยประทบของผสสะ ในการใชเหตผล (คอ20

อยในโลกแหงความเขาใจ)

ฉะน�น ส� งท�เกดข�นกคอ มนษยอางวาตนมเจตจานง ซ� งไมยอมรบส�งใดกตามท�เปนของแรง

ปรารถนาและความรสกทางจตใจ และในทางตรงกนขาม คดถงการกระทาหลายๆ อยางวาเปนไปได

– หรอแมกระท�งวาเปนส� งซ� งเขาจาเปนตองทา – ซ� งเขาจะกระทาไดกแตดวยการเพกเฉยกบความ

ปรารถนาและความรสกรกชงท�งหลายของจตใจ ความเปนตวตนเหตแหงการกระทาเชนน�น ต�งอยใน25

ตวเขาในฐานะแหงปญญา และในกฎแหงสมฤทธผลและการกระทา ท�สอดคลองกบหลกการตางๆ

ในโลกอนเขาใจไดดวยปญญา ซ� งเขาไมรอะไรมากไปกวาขอท�วา ในโลกน�น มกแตเหตผลเทาน�น –

เหตผลท�เปนอสระจากส�งอนรโดยผสสะ – ท�เปนผบญญตกฎ ย�งกวาน�น เน�องจากวา ในโลกน�นและ

ในฐานะของสตปญญาเทาน�น ท�เขาเปนตวของเขาเองอยางแทจรง (ในฐานะมนษย เขาเปนเพยงแค

ลกษณะปรากฏของตวเอง) กฎพวกน�นจงมผลบงคบตอเขาโดยตรงและอยางเดดขาด จนกระท�ง ส�งท�30

66

ความใคร ความกระหายทางกายและความรสกแหงจตใจ (ซ� งกคอธรรมชาตท�งมวลของโลกของ

ผสสะ) ผลกดนใหเขากระทา ไมอาจทารายกฎของเจตนารมณของเขาในฐานะของปญญา ท�จรงแลว

เขาไมถอดวยซ� าวาตวเองตองรบผดชอบตอส�งพวกแรก หรอแมแตจะยอมรบใหพวกมนเปนสวนหน�ง

ของตวตนท�แทจรงของเขา น�นกคอ ของเจตจานงของเขา เขายอมรบกแตความลมหลงท�เขาอาจพาย

แพ ถาเขาปลอยใหพวกมนมอทธพลตอคตพจนประจาใจของเขา จนทารายตอกฎแหงเหตผลของ5

เจตจานง

ดวยการคดใหตวเองอยในโลกของความเขาใจ เหตผลเชงปฏบตไมไดกาวขามเขตจากดของ

มนเอง แตมนจะทาไดแน ถามนพยายามรตรง หรอรสก ใหตนเองเขาสโลกน�น ในโลกแหงผสสะแลว

น�นจะเปนเพยงความคดในเชงลบ ซ� งไมไดใหกฎตอเหตผลเพ�อใชกาหนดเจตจานง และเปนเชงบวก

เพยงในประเดนเดยวเทาน�น คอ พรอมกบการท�อสรภาพเปนคณลกษณะเชงลบ มนกประสานกบ10

สมรรถภาพ (เชงบวก) และท�งกบอานาจท�เหตผลจะเปนตวเหต ซ� งเราเรยกวาเจตจานง อนไดแก

สมรรถภาพท�จะกระทา โดยท�หลกการของการกระทา จะสอดคลองกบคณลกษณะท�เปนแกนแทของ

แรงขบดนของเหตผล ซ� งกคอเง�อนไขวาคตพจนประจาใจสามารถใชไดอยางเปนสากลในฐานะกฎ

แตถาเหตผลเชงปฏบตจะยมวตถแหงเจตจานง อนไดแก แรงจงใจ จากโลกแหงความเขาใจ มนกจะ

กาวขามเขตจากดของตนเอง และอวดอางไดวารจกกบส�งซ� งมนไมรอะไรเลย 15

แนวคดวาดวยโลกแหงความเขาใจจงเปนเพยงจดยน ซ� งเหตผลมองตนเองวาถกบงคบใหยดถอ

ภายนอกลกษณะปรากฏท�งหลาย เพ�อท�จะคดถงตนเองในฐานะของเหตผลภาคปฏบต ซ� งจะเปนไป

ไมไดเลยหากวาอารมณและความรสกมอานาจเหนอมนษย แตเปนความจาเปน หากมนษยไมถก

ปฏเสธวามมโนสานกถงตวเองวามปญญา และดงน�น จงมอานาจในการเปนตวเหต ท�ผลกดนโดย

เหตผลของเขา น�นกคอ เขากระทาการอยางอสระ ความคดน� มาพรอมกบมโนคตแหงระเบยบและ20

ระบบของกฎ ท�แตกตางออกไปจากของกลไกธรรมชาต ซ� งเปนของโลกแหงผสสะ และมนทาให

แนวคดวาดวยโลกแหงความเขาใจ (ซ� งกคอสตท�มเหตผลท�งหมดในฐานะส�งในตนเอง) เปนส�งจาเปน

แตมนกมไดอวดอางแมแตนอย ท�จะใหเราคดถงมนไกลไปกวาในคาบรรยายเง�อนไขในเชงรปแบบ

ของมน ซ� งกคอ ในความสากลของคตพจนของเจตจานงในฐานะกฎ และของการมอานาจเหนอ

ตวเองของเจตจานง ซ� งน�เทาน�นท�เขากนไดกบอสรภาพของมน ในขณะท� ในทางกลบกน กฎท�งมวล25

ท�อางองถงวตถเฉพาะใหเรากแตการตกอยใตอานาจ ซ� งพบไดเพยงในกฎธรรมชาต และสามารถ

ใชไดกแตกบโลกของผสสะเทาน�น

แตเหตผลจะกาวขามขอบเขตท�งหลายของมน ถามนยอมรบภาระท�จะอธบายวาเหตผลบรสทธ�

กลายเปนเหตผลแหงการปฏบตไดอยางไร ซ� งจะเปนปญหาเดยวกนกบการอธบายวาอสรภาพเปนไป

ได ไดอยางไร 30

67

เพราะเราอธบายไดกแตส� งท�เราสามารถลดทอนลงสกฎ ซ� งวตถของมนสามารถพบไดใน

ประสบการณท�เปนไปได แตอสรภาพเปนเพยงมโนคต ซ� งความเปนจรงอยางเปนวตถวสยของมนไม

อาจถกแสดงวาเปนไปตามกฎธรรมชาต และดงน�น จงไมอาจปรากฏใหเหนในประสบการณท�เปนไป

ไดใดๆ และดวยเหตผลน� เอง จงไมสามารถเขาใจไดเลย เพราะเราไมอาจสนบสนนมนดวยตวอยาง

หรอดวยอปมาใดๆ มนมน� าหนกกแตเพยงในฐานะของขอสมมตฐานท�จาเปนของเหตผล ในสตท�เช�อ5

วาตนเองตระหนกรถงเจตจานง น�นกคอ ของสมรรถภาพแหงจตท�ตางออกไปจากสมรรถภาพของ

การมแคความปรารถนา (คอสมรรถภาพของการบงคบตนเองใหกระทาอยางมปญญา ซ� งหมายถง

กระทาตามกฎของเหตผล อยางไมข�นกบสญชาตญาณตามธรรมชาต) ในท�ใดกตามท�การกาหนด

บงคบดวยกฎธรรมชาตส�นสดลง การอธบายท�งหมดกส�นสดลงเชนกน และไมมอะไรเหลอนอกไป

จากการกลาวปกปอง ไดแก การหกลางขอโตแยงของผท�อวดอางวาไดมองทะลลงไปถงธาตแทของ10

สรรพส�ง แลวประกาศกองวาอสรภาพไมมอยจรง

เราทาไดแคการช� ใหพวกเขาเหนวา ความขดแยงท�พวกเขาคดวาถกคนพบในสรรพส�งน�นไม

อาจมาจากอะไรได นอกจากขอเทจจรงท�วา เพ�อท�จะเอากฎธรรมชาตมาใชกบการกระทาของมนษย

พวกเขาจาตองพจารณามนษยเพยงในฐานะของลกษณะปรากฏ แลวเม�อเราขอใหพวกเขาพจารณา

มนษยผานสตปญญาของเขาในฐานะส�งในตนเอง พวกเขากยงยนยนท�จะพจารณาแงน� ของมนษยใน15

ฐานะลกษณะปรากฏอกเชนกน ในกรณเชนน� น การแยกความเปนตวตนเหตของมนษย (ไดแก

เจตจานงของเขา) ออกจากกฎธรรมชาตท�งมวลของโลกแหงผสสะ ในบคคลคนเดยวกน ยอมเปน

ความขดแยง แตความขดแยงน� จะหายไป หากพวกเขาพจารณาตวเองและยอมรบ ซ� งกเปนไปอยาง

เท�ยงธรรม วาเบ�องลางลกษณะปรากฏ ตองมส�งในตนเองอยเปนฐาน (แมจะถกซอนไวจากการรบรก

ตาม) และยอมรบดวยวา เราไมอาจคาดวากฎแหงการปฏบตของส�งเชนน� จะเปนอยางเดยวกนกบกฎท�20

ควบคมลกษณะปรากฏของพวกมน

ความเปนไปไมไดในเชงจตวสย ของการอธบายอสรภาพของเจตจานง เปนส� งเดยวกนกบ

ความเปนไปไมไดของการคนพบและอธบายความรสกวาตองใสใจ18ท�มนษยมตอกฎศลธรรม แม 18 ความสนใจ หรอความรสกวาตองใสใจ เปนส�งท�ทาใหเหตผลกลายเปนเหตผลแหงการปฏบต น�นคอ เปนสาเหตท�

กาหนดบงคบเจตจานง ฉะน�น เราจงกลาวถงกแตสตท�มเหตผล วามความสนใจในส�งหน�ง สตท�ไมมเหตผลรสกถงก

แตความกระหายทางผสสะ เหตผลมความสนใจโดยตรงตอการกระทาหน�ง กตอเม�อการใชไดอยางเปนสากลของ

คตพจนของมน เพยงพอท�จะกาหนดเจตจานง ความสนใจดงกลาวจงบรสทธ� แตถาเหตผลสามารถกาหนดเจตจานง

เพยงโดยผานอกวตถหน� งของความปรารถนา หรอโดยผานการเสนอแนะของความรสกบางอยางของบคคลผน�น

เหตผลกมความสนใจตอการกระทาน�นเพยงโดยออม และดวยการท�เม�อปราศจากประสบการณ เหตผลเองกจะไม

สามารถคนพบ ไมวาจะเปนวตถของเจตจานง หรอความรสกพเศษท�กระตนมน ความสนใจอยางหลงน� จงเปนเพยง

ส�งท�ไดมาจากประสบการณ และไมไดเปนความรสกวาตองใสใจแหงเหตผลบรสทธ� ความสนใจเชงตรรกะของ

68

กระน� น เขากยงมความรสกวาตองใสใจอยางแทจรงตอศลธรรม อนต� งอยบนส� งท� เราเรยกวา

ความรสกทางศลธรรม ซ� งบางคนเขาใจผดวาเปนมาตรฐานสาหรบการตดสนทางศลธรรมของเรา แต

เราควรจะมองวาเปนผลในเชงจตวสย ของการท�กฎกระทาตอเจตจานง ซ� งหลกการอนเปนวตถวสย

ไดมาจากเหตผลเพยงอยางเดยว

สาหรบสตท�มเหตผล ผซ� งถกกระทบโดยผสสะ การท�เขาจะต�งเจตจานงในส�งซ� งมกแตเหตผล5

เทาน� นท�ก าหนดวาอะไรคอส� งท� “ควร” ยอมจาเปนวาเหตผลของเขาควรจะมอานาจท�จะสราง

ความรสกพงพอใจหรอหรอความปตยนดตอการกระทาตามหนาท� น�นกคอ เหตผลควรจะมอานาจ

ของการเปนตวเหตท�จะกาหนดส� งอนรโดยสมผสดวยหลกการของมนเอง แตเปนไปไมไดท�จะ

มองเหน – น�นคอ ท�จะเขาใจอยางกอนประสบการณ – วาลาพงความคด ซ� งในตวเองแลวไมมอะไรท�

เปนความรสก จะสามารถสรางใหเกดความรสกพงพอใจ หรอความรสกเจบปวดไดอยางไร เพราะน�10

คอการเปนสาเหตชนดหน�ง ซ� งยอมเหมอนกบการเปนสาเหตอ�นๆ ท�งหลาย ท�เราไมอาจกาหนดอะไร

ไดอยางกอนประสบการณ หากแตตองรอใหมประสบการณเก�ยวกบมนเสยกอน แตเน�องจากน�ไม

อาจใหความสมพนธใดๆท�งส�นท�สาเหตมตอผลแกเรา เวนกแตความสมพนธระหวางสองวตถของ

ประสบการณ – ในขณะท� เหตผลบรสทธ� ท�อาศยเพยงแคโนคต (ซ� งไมใหวตถใดๆ ท� งส� นตอ

ประสบการณ) จะกลายเปนสาเหตของผลท�ชดเจนวาเปนของประสบการณ – ส� งท�ตามมากคอ 15

สาหรบมนษยอยางเรา เปนไปไมไดเลยวาทาไมและอยางไร ความเปนกฎสากลของคตพจน ซ� งกคอ

ศลธรรม จงทาใหเรารสกวาตองใสใจ น�เทาน�นท�แนนอน ไมใชเพราะวากฎทาใหเรารสกวาตองใสใจ

มนจงมอานาจบงคบใชตอเรา (เพราะน�นจะเปนการไรอานาจเหนอตนเอง และเปนการท�เหตผลแหง

การปฏบตไปข�นกบส�งท�รโดยผานผสสะ น�นคอ ข�นกบการท�มอารมณความรสกรองรบอยเบ�องลาง

ซ� งในกรณเชนน�น เหตผลแหงการปฏบตจะไมอาจเปนผบญญตกฎศลธรรมไดเลย) แตท�จรงแลว กฎ20

เปนส� งท�เรารสกวาตองใสใจกเพราะมนมอานาจบงคบใชตอเราในฐานะมนษย ดวยการท�มนเกด

ออกมาจากเจตจานงของเราในฐานะส�งท�มปญญา และดงน�นจงเกดมาจากตวตนท�แทจรงของเรา แต

อะไรท�เปนแคเพยงคณสมบตของลกษณะปรากฏ ยอมจาตองถกเหตผลตดสนวาเปนรองตอธรรมชาต

ของส�งในตนเองเสมอ

ฉะน�น คาถามวา “ทาไมประโยคคาส�งอยางเดดขาดจงเปนไปได” สามารถตอบไดกแตใน25

ขอบเขตดงน� คอ เราสามารถใหขอสมมตฐานหน� งเดยวท�รองรบความเปนไปไดของประโยคคาส�ง

อยางเดดขาด อนไดแก มโนคตแหงอสรภาพ และเราสามารถเหนถงความจาเปนของขอสมมตฐานน�

เชนกน ซ� งเปนขอสนนษฐานท�เพยงพอสาหรบการนาเหตผลมาใชกบการปฏบต น�นกคอ เพยงพอตอ

เหตผล (เพ�อท�จะขยายอานาจในการเขาใจของมน) ไมเคยเปนความสนใจโดยตรง แตเกดตามมาจากวตถประสงคท�

เหตผลถกนามาใช

69

การเช�อม�นในการมอานาจบงคบของประโยคคาส�งน� ซ� งเทากบการเช�อม�นในอานาจบงคบของกฎ

ศลธรรม แตเหตผลของมนษยจะไมมวนหย �งเหนเลยวา ทาไมตวขอสนนษฐานน� เองจงเปนไปได แต

ดวยขอสมมตฐานถงอสรภาพของเจตจานงของส�งท�มปญญา ความมอานาจเหนอตนเองของเจตจานง

– ในฐานะของเง�อนไขเชงรปแบบซ� งเจตจานงสามารถถกกาหนด – เปนผลท�ตามมาอยางจาเปน

ย�งกวาน�น การสมมตลวงหนาถงอสรภาพของเจตจานงไมใช (อยางท�ปรชญาบรสทธ� สามารถแสดง5

ใหเหน) เพยงแคเปนไปได (โดยปราศจากความขดแยงกบหลกแหงความแนนอนตายตวของ

ธรรมชาต ในความสมพนธกบลกษณะปรากฏตางๆ ของโลกแหงผสสะ) แตเปนส�งท�จาเปนในทาง

ปฏบตอกดวย – น�นกคอ จาเปนในฐานะมโนคต อยางไมตองการเง�อนไขอ�นใดเพ�มเตม – สาหรบสต

ท�มเหตผล ผซ� งมมโนสานกถงความเปนสาเหตของตวเขาผานเหตผล และมมโนสานกถงเจตจานง

(ซ� งเปนคนละส�งกบความปรารถนา) ท�จะใชเหตผลเปนเง�อนไขรองรบการกระทาโดยสมครใจท�ง10

มวลของเขา แตเปนเร� องท�เหนอความสามารถของเหตผลของมนษย ท�จะอธบายวาทาไมเหตผล

บรสทธ� ดวยตวมนเอง จงสามารถท�จะกลายเปนเหตผลสาหรบการปฏบต อยางท�ไมตองการแรงจงใจ

อ�นใดท�อาจไดมาจากแหลงอ�น น�นกคอ ทาไมลาพงเพยงแค หลกแหงการท�คตพจนประจาใจท�งมวล

ของมนสามารถใชไดอยางเปนกฎสากล (ซ� งแนนอนวาเปนรปแบบของเหตผลบรสทธ� เชงปฏบต)

อยางท�ปราศจากการอางองถงเน�อหา (วตถ) ของเจตจานงซ� งเราอาจมความรสกสนใจอยกอนแลว จง15

สามารถใหแรงจงใจไดดวยตวของมนเอง และสามารถสรางความรสกวาตองใสใจ ท�อาจเรยกวาความ

สนใจเชงศลธรรมบรสทธ� กลาวกคอ เปนไปไมไดเลยท�เราจะอธบายวาเหตผลบรสทธ�สามารถท�จะ

กลายเปนเหตผลเชงปฏบตไดอยางไร และความเหน�อยยากท�งมวลท�ทมเทลงไปกบการน� ยอมจะสญ

เปลา

เร�องราวกจะเปนเชนเดยวกน ถาผมจะพยายามคนหาวาทาไมตวเสรภาพเอง ในฐานะของความ20

เปนสาเหตแหงเจตจานง ถงเปนไปได เพราะดวยการน�นผมละท�งฐานทางปรชญาของการอธบาย แลว

กไมมฐานอ�นใหยน ผมอาจรสกปล�มปตกบโลกแหงปญญา ซ� งยงคงเหลออยสาหรบผม แตถงแมผม

จะมมโนคตของมน ซ� งกต�งอยบนฐานอนเหมาะสม ผมกไมมความรแมสกนอยนดเก�ยวกบมน และ

ผมกไมอาจบรรลความรเชนน�นไดเลย แมจะดวยความพยายามท�งหมดของสมรรถภาพตามธรรมชาต

ของเหตผลของผม มนแคแสดงถง “อะไรบางอยาง” ท�ยงคงอยเม�อผมลบลางทกส�งทกอยางท�เปนของ25

โลกแหงผสสะ ออกจากหลกการท�กาหนดการกระทาของเจตจานงของผม ท� เพยงแคชวยจากด

หลกการของแรงขบท�มาจากอาณาเขตของส�งท�รโดยผสสะ ดวยการขดวงลอมอาณาเขตน� และแสดง

ใหเปนวามนไมไดคลอบคลมทกส�งทกอยางไวในตวของมนเอง แตยงคงมส�งท�เหนอไปกวาน�น แต

ผมกไมรอะไรมากไปกวาน�นเก�ยวกบส� งท�เหนอข�นไปน�น สาหรบเหตผลบรสทธ� ซ� งคดอดมคตน�

ข�นมา หลงการถอดเอาเน�อหาท�งหมด อนไดแกความรเก�ยวกบวตถ ออกไป ส�งท�เหลออยสาหรบผม ก30

ไมมอะไรนอกจากรปแบบ – ซ� งกไดแก กฎสาหรบการปฏบต ท�มาจากความมอานาจใชบงคบอยาง

70

เปนสากล – ของคตพจนประจาใจ และการคดถงเหตผลอยางสอดคลองกบส�งน� ท�อางองถงโลกอน

บรสทธ� ของความเขาใจ วาเปนสาเหตหน�งท�เปนไปได ของการสรางผลสมฤทธ� น�นกคอ คดถงเหตผล

วาเปนตวเหตท�กาหนดบงคบเจตจานง ฉะน�นแลว ในท�น� ยอมไมอาจมแรงจงใจใดๆไดเลย เพราะ

มโนคตของโลกอนเขาใจไดดวยปญญาน� เอง ท�จะตองเปนแรงจงใจของตวมนเอง หรอเปนส� งท�

เหตผลมความสนใจมาต�งแตตน แตการทาใหส� งน� เองเปนท�เขาใจ กคอประเดนปญหาท�เราไมอาจ5

แกไข

ดงน�น น� จงเปนขอบเขตท�ไกลท�สดของคาอธบายท�งมวลในเร�องของศลธรรม ซ� งสาคญอยาง

ย�งยวดท�เราจะตองกาหนดลงใหได เพ�อท�วาเหตผลจะไมสรางผลรายใหกบศลธรรม ดวยการเท�ยว

สบคนในโลกแหงผสสะ เพ�อท�จะหาแรงขบดนสงสดและหาความรสกวาตองใสใจ ท�เปนท�เขาใจได

แตกวางอยบนประสบการณ และในอกทางหน� ง เพ�อท�เหตผลจะไดไมกระพอปกของมนอยางไรผล 10

ไมอาจเหนบนไป ในอวกาศท�วางเปลาสาหรบมน ของแนวความคดท�ขามพนประสบการณ ซ� งเรา

เรยกวาโลกแหงปญญา แลวกหลงทางอยทามกลางส�งเพอฝน ย�งกวาน�น มโนคตของโลกแหงความ

เขาใจอนบรสทธ� ในฐานะท�รวมของปญญาท�งมวล ซ� งตวเราเองในฐานะสตท�มเหตผล กเปนสวน

หน� งในน� น (แมวาในอกดานหน� งเรากเปนสวนหน� งของโลกแหงผสสะดวยเชนกน) กยงคงเปน

มโนคตท�ใชงานไดและถกตอง สาหรบความเช�อท�มเหตผล แมวาความรท�งหมดยตลงท�ขอบเขตน� ก15

ตาม กลาวกคอ ใชงานไดและถกตองตอการท�จะทาใหเรารสกถงความสนใจอยางแทจรงในกฎ

ศลธรรม ผานอดมคตอนสงสงของอาณาจกรสากลของส�งอนเปนเปาหมายในตนเอง(สตท�มเหตผล)

ซ� งเราสามารถเขาเปนสวนหน�งกตอเม�อ เราระวงท�จะประพฤตตนตามคตพจนของอสรภาพ เสมอนวา

เปนกฎแหงธรรมชาต

20

ขอสงเกตประการสดทาย

การใชเหตผลบรสทธ� หาความจรงในเร� องของธรรมชาตนาไปสความเท�ยงแทแนนอนอยาง

สมบรณ ของสาเหตสงสดบางอยางของโลก การใชเหตผลบรสทธ� ในเชงปฏบต กบเร� องของอสรภาพ

กนาไปสความเท�ยงแทแนนอนอนสมบรณเชนกน แตเปนของกฎของการกระทาของสตท�มเหตผลใน

ฐานะท�มนเปนสตเชนน�น ไมวาจะถกใชงานอยางไร หลกการสาคญของเหตผลกคอการผลกดน25

ความรท�ไดมา ไปสการมมโนสานกถงความเท�ยงแทแนนอนของความรน�น (ซ� งถาไมมความเท�ยงแท

แนนอน มนกจะไมอาจเปนความรของเหตผลไดเลย) อยางไรกตาม เหตผลเดยวกนน�กอยใตขอจากด

ท�สาคญเทาๆ กนวามนไมสามารถหย �งเหนความเท�ยงแทแนนอนของอะไรท�เปนอย หรอของอะไรท�

เกดข�น รวมไปถงของอะไรท�ควรเกดข�น นอกเสยจากวา จะมการวางเง�อนไขท�รองรบการเปนอยของ

มน หรอการเกดข�น รวมท�งการควรท�จะเกดข�นของมน แตในการน� โดยการสบคนอยางจรงจงถง30

71

เง�อนไขดงกลาว ความพงพอใจท�ไดจากเหตผลกจะถกผดผอนไปขางหนาซ� าแลวซ� าเลา เหตผลจงด�น

รนคนหาความเท�ยงแทแนนอนท�ปราศจากเง�อนไข และพบวาตนเองถกบงคบใหยดถอเปนฐานคตวา

มนมอยจรง แมวาจะไรมรรคาท�จะทาใหตวเองเขาใจในส�งน�น และถอวาเปนโชคอนนต หากวามน

สามารถคนพบเพยงแคแนวความคดท�คลองจองกบฐานคตน�กตาม

จงไมมอะไรท�ควรประณามในการท�เราอนมานถงหลกการสงสดของศลธรรม มกแตขอ5

โตแยงท�มงไปท�เหตผลท�วๆ ไปของมนษย วาไมสามารถทาใหเราเขาใจถงความเท�ยงแทแนนอนอยาง

สมบรณ ของกฎแหงการปฏบตอนเปนอสระจากเง�อนไข (อยางท�ประโยคคาส�งอยางเดดขาดตองเปน)

การท�มนไมยนยอมท�จะทาอยางน�นโดยผานเง�อนไข – โดยการถอวามความสนใจตออะไรบางอยาง

รองรบอยเบ�องลาง – ไมใชขอท�จะใชมาตาหนมนได เพราะถาเชนน�น มนกไมอาจเปนกฎศลธรรม

น�นกคอไมอาจเปนกฎสงสดของอสรภาพ และในขณะท�เราไมอาจเขาใจถงความเท�ยงแทแนนอนอน10

ไรเง�อนไข ตอการนาไปปฏบต ของประโยคคาส�งแหงศลธรรม แตเรากเขาใจถงความไมอาจเขาใจได

ของมน และน�คอท�งหมดท�สามารถเรยกรองเอาจากปรชญา ซ� งพยายามอยางสดกาลง ท�จะยนยน

หลกการของตนไปจนถงขอบเขตอนเปนท�ส�นสด ของเหตผลของมนษย

จบบรบรณ 15

�� ธนวาคม ����