ศึ�กษาพระพทธร�ปปางต่�างๆ

            ดั�งไดั�กล่�าวแล่�วว�า พระพ�ทธร�ปสร�างขึ้��นเพ��อเป�นตั�วแทนขึ้องพระพ�ทธเจ้�า แล่ะส�วนหน��งเพ��อบอกเล่�าถึ�งพ�ทธ

ประว�ตั$ว�ามี&ความีเป�นมีาอย่�างไร  จ้�งเป�นมี�ล่เหตั�ขึ้องการสร�างพระพ�ทธร�ปเพ��อเล่�าเร��องราวในแตั�ล่ะตัอนขึ้��น   ความีหมีาย่

ขึ้องค+าว�า  ปาง จ้�งหมีาย่ถึ�ง   พ�ทธประว�ตั$ตัอนใดัตัอนหน��ง  ตั�างจ้ากค+าว�า  มุทรา  ท&�หมีาย่ถึ�งการแสดังท�าดั�วย่พระห�ตัถึ,

ว�า  พระพ�ทธเจ้�าก+าล่�งทรงกระท+าอะไร

            ในศิ$ล่ปะอ$นเดั&ย่ร� �นแรกๆ ปรากฏการแสดังมี�ทราขึ้องพระพ�ทธร�ปเพ&ย่ง 6 ท�า  เท�าน��น  ไดั�แก�  มีารว$ชั�ย่ สมีาธ$

ปฐมีเทศินา ทรงแสดังธรรมี (ว$ตัรรกมี�ทรา)  ประทานอภั�ย่ แล่ะประทานพร   การแสดังมี�ทราน&� บางคร��งมี�ทราหน��งอาจ้น+า

ไปใชั�ในพ�ทธประว�ตั$ตัอนอ��นๆ ดั�วย่  อย่�างเชั�น  ท�าทรงแสดังธรรมี มี&ปรากฏอย่��ในพ�ทธประว�ตั$หล่าย่ตัอน อย่�างไรก3ดั&  ตัามี

ความีเขึ้�าใจ้ในป4จ้จ้�บ�นมี�กรวมีเร&ย่กการแสดังมี�ทราว�า  การแสดงปาง  ดั�วย่

            ส�วนการแสดังปางหร�อพ�ทธประว�ตั$น��น แรกเร$�มีมี&เพ&ย่ง 4 ปาง ตัามีส�งเวชัน&ย่สถึานท��ง 4 แห�ง ไดั�แก�  ปาง

ประส�ตั$   ปางตัร�สร� �  ปางปฐมีเทศินา   แล่ะปางปร$น$พพาน  ตั�อมีาภัาย่หล่�งจ้�งเพ$�มีขึ้��นเป�น  8 ปาง   ตัามีมีหาสถึานท&�เพ$�มี

ขึ้��นจ้าก 4 แห�ง เป�น 8 แห�ง  ท&�เร&ย่กว�า   อ�ฏฐมีหาสถึาน   ปางท&�เพ$�มีขึ้��น  4  ปาง ไดั�แก�  ปางทรมีานชั�างนาฬาค&ร&   ปาง

ทรงร�บบาตัรจ้ากพญาวานร   ปางย่มีกปาฏ$หาร$ย่,   แล่ะปางเสดั3จ้ล่งจ้ากสวรรค,ชั��นดัาวดั�งส,

 

          

   

 

             ในดั$นแดันไทย่สมี�ย่ทวารวดั&ระย่ะแรก ไดั�พบหล่�กฐานพระพ�ทธร�ปเพ&ย่งไมี�ก&�ปาง ซึ่��งเป�นศิ$ล่ปะท&�ส�บตั�อมีาจ้าก

อ$นเดั&ย่โดัย่ตัรง ไดั�แก�   ปางประทานพร    ปางทรงแสดังธรรมี   ปางมีารว$ชั�ย่   แล่ะปางสมีาธ$ ในระย่ะตั�อมีาจ้�งมี&การ

สร�างพระพ�ทธร�ปปางอ��นๆ   ท��งท&�เป�นการดั�ดัแปล่งให�เป�นแบบท�องถึ$�น   แล่ะท&�ค$ดัร$เร$�มีขึ้��นใหมี�   เชั�น   พระพ�ทธร�ปปาง

ทรงแสดังธรรมี  ท��งสองพระห�ตัถึ,ในศิ$ล่ปะทวารวดั&น��นก3ไมี�มี&ปรากฏในอ$นเดั&ย่  พระพ�ทธร�ปล่อย่ตั�วปางล่&ล่าถึ�อว�าเก$ดัขึ้��น

คร��งแรกในศิ$ล่ปะส�โขึ้ท�ย่  แล่ะพระพ�ทธร�ปแสดังปางประทานอภั�ย่  ท��งสองพระห�ตัถึ,ท&�เร&ย่กว�า  ปางห�ามีสมี�ทร  อาจ้เก$ดัขึ้��น

คร��งแรกในสมี�ย่อย่�ธย่า    

             อย่�างไรก3ตัามี   ตั��งแตั�สมี�ย่ทวารวดั&จ้นถึ�งสมี�ย่อย่�ธย่า    การสร�างพระพ�ทธร�ปแสดังปางตั�างๆ ย่�งมี&ปางอย่��ไมี�

มีากน�ก    ท&�น$ย่มีมีากท&�ส�ดั  ค�อ  ปางมีารว$ชั�ย่  รองล่งมีา ไดั�แก�  ปางสมีาธ$แล่ะปางอ��นๆ  คร��นถึ�งสมี�ย่ร�ชักาล่ท&� 3   แห�ง

กร�งร�ตันโกส$นทร,  ไดั�โปรดัเกล่�าฯ ให�สมีเดั3จ้พระมีหาสมีณเจ้�า  กรมีพระปรมีาน�ชั$ตัชั$โนรส   ทรงรวบรวมี แล่ะเร&ย่บเร&ย่ง

ตั+าราทางพระพ�ทธศิาสนาขึ้��น ค�อ  พระน$พนธ,พ�ทธประว�ตั$ เร��องปฐมีสมีโพธ$กถึา  แล่�วทรงประดั$ษฐ,แบบอย่�างพระพ�ทธร�ป

ปางตั�างๆ ขึ้��นตัามีพ�ทธประว�ตั$ดั�งกล่�าว  เพ��อให�ชั�างสร�างเป�นพระพ�ทธร�ปรวมี  40  ปาง  ซึ่��งถึ�อเป�นการก+าหนดัปางตั�างๆ

ขึ้องพระพ�ทธร�ปมีากท&�ส�ดัเท�าท&�เคย่มี&มีา หล่�งจ้ากน��นมีาจ้นถึ�งร�ชักาล่ป4จ้จ้�บ�น ไดั�มี&การก+าหนดัปางพระพ�ทธร�ปเพ$�มีเตั$มีขึ้��น

หล่าย่ตั+ารา   เชั�น พระพ�ทธร�ปปางตั�างๆ  ขึ้องหล่วงบร$บาล่บ�ร&ภั�ณฑ์,   มี&จ้+านวน  55 ปาง   ในภัาพพ�ทธประว�ตั$ว�ดั

ทองนพค�ณ  เป�นประตั$มีากรรมีน�นส�งสร�างดั�วย่ทองเหล่�องทาส& ป=ดัทอง   มี&จ้+านวน 90 ปาง   ในประว�ตั$พระพ�ทธร�ปปาง

ตั�างๆ  ขึ้องกรมีการศิาสนา  แตั�งโดัย่ พ$ท�ร  มีล่$ว�ล่ย่,   มี&จ้+านวน  72  ปาง แล่ะในตั+านานพระพ�ทธร�ปปางตั�างๆ แตั�งโดัย่

พระพ$มีล่ธรรมี   มี&จ้+านวน  66  ปาง   จ้ากตั+าราเล่�มีหล่�งน&�ไดั�ปรากฏงานสร�างพระพ�ทธร�ป รวมี  66 ปาง  ท&�พระระเบ&ย่ง

รอบองค,พระปฐมีเจ้ดั&ย่,   จ้�งหว�ดันครปฐมี

            พระพ�ทธร�ป 40  ปาง ท&�สมีเดั3จ้พระมีหาสมีณเจ้�า  กรมีพระปรมีาน�ชั$ตัชั$โนรส  ทรงก+าหนดัไว�  แล่ะถึ�อเป�นตั�น

แบบให�มี&การสร�างเพ$�มีเตั$มีตั�อๆ มีา  ประกอบดั�วย่ปางตั�างๆ ดั�งน&�ค�อ  ปางท�กกรก$ร$ย่า   ปางร�บมีธ�ปาย่าส  ปางล่อย่ถึาดั

ปางทรงร�บหญ�าคา ปางมีารว$ชั�ย่   ปางสมีาธ$  ปางถึวาย่เนตัร   ปางจ้งกรมีแก�ว   ปางประสานบาตัร    ปางฉั�นสมีอ

ปางล่&ล่า ปางประทานเอห$ภั$กษ�อ�ปสมีบท    ปางปล่งกรรมีฐาน   ปางห�ามีสมี�ทร  ปางอ��มีบาตัร ปางภั�ตัตัก$จ้ ปางพระเกตั�

ธาตั�   ปางเสดั3จ้ล่งเร�อขึ้นาน   ปางห�ามีญาตั$   ปางพระป?าเล่ไล่ย่ก,     ปางห�ามีพระแก�นจ้�นทน, ปางนาคาวโล่ ปางปล่ง

พระชันมี, ปางร�บอ�ทก�ง   ปางพระสรงน+�า   ปางย่�น    ปางค�นธารราฐ    ปางพระร+าพ�ง   ปางสมีาธ$เพชัร   ปางแสดังชัรา

ธรรมี   ปางประดั$ษฐานพระพ�ทธบาท   ปางส+าแดังโอฬาร$กน$มี$ตั ปางร�บผล่มีะมี�วง   ปางขึ้�บพระว�กกล่$   ปางไสย่า   ปาง

ฉั�นมีธ�ปาย่าส   ปางห�ามีมีาร   ปางสนเขึ้3มี   ปางทรงตั��งพระอ�ครสาวก   ปางเป=ดัโล่ก

 

               

 

            การแสดังปางท&�ก+าหนดัขึ้��นน��น ท�กๆ ปาง ล่�วนแตั�มี&ความีหมีาย่เพ��อเล่�าถึ�งพ�ทธประว�ตั$ ในตัอนน��น  จ้�งขึ้อย่ก

ตั�วอย่�างล่�กษณะปางท&�ส+าค�ญขึ้องพระพ�ทธร�ป  พร�อมีท��งความีหมีาย่ท&�เก&�ย่วขึ้�องดั�งน&�  

            1. ปางมุารวิ�ชั�ย พระอ$ร$ย่าบถึน��ง พระห�ตัถึ,ซึ่�าย่วางบนพระเพล่า  พระห�ตัถึ,ขึ้วาวางคว+�าบนพระชัาน� น$�ว

พระห�ตัถึ,ชั&�เพ��อเร&ย่กแมี�พระธรณ&  หมีาย่ถึ�ง  พ�ทธประว�ตั$ตัอนตัร�สร� �  มี&พญามีารมีาผจ้ญ   พระพ�ทธองค,ทรงเร&ย่กแมี�พระ

ธรณ&มีาเป�นพย่าน    แมี�พระธรณ&ไดั�บ&บมีวย่ผมีหล่��งน+�าท&�พระพ�ทธองค,เคย่ทรงบ+าเพ3ญบารมี&ออกมีาไหล่ท�วมีเหล่�ามีารท��ง

หล่าย่พ�าย่แพ�ไป  พระพ�ทธร�ปปางมีารว$ชั�ย่เป�นปางท&�พบมีากท&�ส�ดัในศิ$ล่ปกรรมีไทย่  โดัย่เฉัพาะในสมี�ย่ส�โขึ้ท�ย่     ล่�านนา

อ� �ทอง   อย่�ธย่า   จ้นถึ�งร�ตันโกส$นทร,  นอกจ้ากน&�  พ�ทธประว�ตั$ตัอนมีารผจ้ญย่�งเป�นท&�น$ย่มีในงานจ้$ตัรกรรมีฝาผน�ง

เขึ้&ย่นท&�ผน�งสก�ดัดั�านหน�าพระอ�โบสถึ  ในสมี�ย่อย่�ธย่าตัอนปล่าย่  จ้นถึ�งสมี�ย่ร�ชักาล่ท&� 3  แห�ง กร�งร�ตันโกส$นทร,

            2. ปางสมุาธ� พระอ$ร$ย่าบถึน��งขึ้�ดัสมีาธ$  พระห�ตัถึ,ท��งสองวางหงาย่ซึ่�อนก�นบนพระเพล่า  พระห�ตัถึ,ขึ้วาวางบน

พระห�ตัถึ,ซึ่�าย่  หมีาย่ถึ�ง พ�ทธประว�ตั$ตัอนตัร�สร� �   พระพ�ทธองค,ทรงบ+าเพ3ญเพ&ย่รดั�วย่ปางสมีาธ$  เมี��อมี&มีารมีาผจ้ญ

พระพ�ทธองค,ทรงแสดังปางมีารว$ชั�ย่เพ��อปราบมีาร เสร3จ้แล่�วจ้�งเปล่&�ย่นมีาแสดังปางสมีาธ$อ&กคร��งหน��ง จ้นตัร�สร� �เป�นพระ

ส�มีมีาส�มีพ�ทธเจ้�า

            3. ปางปฐมุเทศึนา พระอ$ร$ย่าบถึน��งขึ้�ดัสมีาธ$  พระห�ตัถึ,ขึ้วาย่กขึ้��น   จ้&บน$�วพระห�ตัถึ,   พระอ�งค�ฐ (น$�วโปBง)

แล่ะพระดั�ชัน&  (น$�วชั&�) เป�นวงกล่มี อ�นหมีาย่ถึ�งธรรมีจ้�กร  ค�อ การแสดังธรรมี  ในศิ$ล่ปะอ$นเดั&ย่น$ย่มีให�พระห�ตัถึ,ซึ่�าย่

ประคองพระห�ตัถึ,ขึ้วา   แตั�ในศิ$ล่ปะไทย่น$ย่มีให�วางพระห�ตัถึ,ซึ่�าย่บนพระเพล่า  มี�กมี&ธรรมีจ้�กรก�บกวางหมีอบ แล่ะ

ป4ญจ้ว�คค&ย่,อย่��ดั�วย่เสมีอ  หมีาย่ถึ�ง พ�ทธประว�ตั$ตัอนปฐมีเทศินาโปรดัป4ญจ้ว�คค&ย่,ท&�ป?าอ$ส$ปตันมีฤคทาย่ว�น  พระธรรมีท&�

ทรงแสดังเร&ย่กว�า  ธ�มีมีจ้�กก�ปปว�ตันส�ตัร

            4. ปางทรงแสดงธรรมุ (วิ�ต่รรกมุทรา) พระอ$ร$ย่าบถึย่�นหร�อน��ง  พระห�ตัถึ,ขึ้วาย่กขึ้��น  จ้&บน$�วพระห�ตัถึ, พระ

อ�งค�ฏ  แล่ะพระดั�ชัน&เป�นวงกล่มี   อ�นหมีาย่ถึ�งธรรมีจ้�กร ค�อการแสดังธรรมี  หากเป�นพระพ�ทธร�ปย่�น  น$ย่มีแสดังธรรมี

ดั�วย่พระห�ตัถึ,ขึ้วา   พระห�ตัถึ,ซึ่�าย่ทรงย่�ดัชัาย่จ้&วร ส�วนพระพ�ทธร�ปน��ง พระห�ตัถึ,ซึ่�าย่วางบนพระเพล่า  เป�นการแสดังมี�ทรา

โดัย่ท��วไปใชั�ประกอบตัอนใดัตัอนหน��งในพ�ทธประว�ตั$ท&�เก&�ย่วก�บการแสดังธรรมี

            5. ปางประทานพร พระอ$ร$ย่าบถึย่�นหร�อน��ง   แสดังปางดั�วย่พระห�ตัถึ,ขึ้วาย่กขึ้��นแล่ะห�นฝ?าพระห�ตัถึ,ออก

ปล่าย่น$�วพระห�ตัถึ,ชั&�ล่ง  ใชั�ในความีหมีาย่ขึ้องการให�พร   แล่ะการอน�ญาตั ซึ่��งปรากฏในพ�ทธประว�ตั$หล่าย่ตัอน

            6. ปางประทานอภั�ย่  พระอ$ร$ย่าบถึย่�น หร�อน��งแสดังปางดั�วย่พระห�ตัถึ,ขึ้�างใดัขึ้�างหน��งย่กขึ้��น  ห�นฝ?าพระห�ตัถึ,

ออก  ปล่าย่น$�วพระห�ตัถึ,ตั��งขึ้��น   มี&การแสดังปางประทานอภั�ย่   รวมี 3 แบบ ไดั�แก�  แบบแสดังดั�วย่พระห�ตัถึ,ขึ้วา หมีาย่

ถึ�ง  ห�ามีญาตั$  เป�นตัอนท&�พระพ�ทธองค,ทรงห�ามีพระประย่�รญาตั$ว$วาทเร��องการแย่�งน+�า  แบบแสดังดั�วย่พระห�ตัถึ,ซึ่�าย่

หมีาย่ถึ�ง   ห�ามีพระแก�นจ้�นทน,   ในพ�ทธประว�ตั$ตัอนเสดั3จ้โปรดัพระพ�ทธมีารดัาบนสวรรค,ชั��นดัาวดั�งส,  ไดั�มี&การสร�าง

พระพ�ทธร�ปดั�วย่ไมี�แก�นจ้�นทน,แทนพระพ�ทธองค, แล่ะเมี��อพระพ�ทธองค,เสดั3จ้กล่�บล่งมีาแล่�ว  พระแก�นจ้�นทน,ล่�กหน&จ้าก

บ�ล่ล่�งก,  พระพ�ทธเจ้�าจ้�งทรงย่กพระห�ตัถึ,ห�ามีไว�  แล่ะแบบแสดังดั�วย่ท��งสองพระห�ตัถึ,   หมีาย่ถึ�ง  ห�ามีสมี�ทร  เป�นพ�ทธ

ประว�ตั$ตัอนทรงแสดังปาฏ$หาร$ย่,ปราบเหล่�าชัฎิ$ล่   โดัย่ทรงห�ามีน+�าฝนท&�ตักหน�กบร$เวณน��นมี$ให�ท�วมีปร$มีณฑ์ล่ท&�พระพ�ทธ

องค,ประท�บอย่��

 

(ท&�มีา : ดัร.ศิ�กดั$Eชั�ย่ สาย่ส$งห,   สาราน�กรมีไทย่ ฉับ�บท&� 29 )

พระไต่รป#ฎก

พระไตัรป=ฎิก ค�อ ค�มีภั&ร,หร�อตั+าราท&�รวบรวมีค+าส��งสอนขึ้องพระพ�ทธเจ้�าไว�เป�นหมีวดัหมี�� ประกอบดั�วย่ พระว$น�ย่ป=ฎิก พระ

ส�ตัตั�นตัป=ฎิก แล่ะพระอภั$ธรรมีป=ฎิก

 

 

โครงสร'างของพระไต่รป#ฎก

            พระไตัรป=ฎิกแบ�งออกเป�น 3 หมีวดัใหญ�ๆ แตั�ล่ะหมีวดัมี&สาระ ดั�งน&�

            1.  พระวิ�น�ยป#ฎก  ว�าดั�วย่ส$กขึ้าบทแล่ะบทบ�ญญ�ตั$ตั�างๆ ท&�เก&�ย่วก�บภั$กษ�สงฆ์, แล่ะภั$กษ�ณ& แบ�งออกเป�น 3

หมีวดั โดัย่มี&ค�มีภั&ร,ตั�างๆ ดั�งน&�

                1) สต่วิ�ภั�งค)  ว�าดั�วย่ส$กขึ้าบท ในพระปาตั$โมีกขึ้,ขึ้องภั$กษ�แล่ะภั$กษ�ณ&  มี& 2 ค�มีภั&ร, ค�อ ค�มีภั&ร,ภั$กษ�ว$ภั�งค,

แล่ะค�มีภั&ร,ภั$กษ�ณ&ว$ภั�งค,

                2) ข�นธกะ  ว�าดั�วย่บทบ�ญญ�ตั$ตั�างๆ เก&�ย่วก�บพ$ธ&กรรมีว�ตัรปฏ$บ�ตั$ตั�างๆ เพ��อความีเร&ย่บร�อย่ขึ้องสงฆ์,

แบ�งออกเป�น 2 ค�มีภั&ร, ค�อ มีหาวรรค แล่ะจ้�ล่วรรค

                3) บร�วิาร  ว�าดั�วย่บทสร�ปความีหร�อค��มี�อแห�งพระว$น�ย่ป=ฎิกท��งหมีดั อธ$บาย่โดัย่ค+าถึามีค+าตัอบ เพ��อสะดัวก

แก�การศิ�กษามี&& 1 ค�มีภั&ร,

            2. พระสต่ต่�นต่ป#ฎก   ว�าดั�วย่พระธรรมีเทศินาขึ้องพระพ�ทธเจ้�า (มี&ขึ้องสาวกบ�างบางส�วน) ท&�ตัร�สแก�ชันชั��น

ตั�าง ๆ ในกาล่ะแล่ะโอกาสตั�าง ๆ เป�นในร�ปร�อย่แก�วล่�วนบ�าง ผสมีร�อย่แก�วก�บร�อย่กรองบ�าง พระป=ฎิกน&�มี& 21,000 พระ

ธรรมีขึ้�นธ, โดัย่แบ�งออกเป�น 5 น$กาย่ ค�อ

                1)  ท+ฆน�กาย ประมีวล่ส�ตัรขึ้นาดัย่าว  มี& 3 วรรค ท��งหมีดั 34 ส�ตัร

                2)  มุ�ชัฌิ�มุน�กาย   ประมีวล่ส�ตัรท&�มี&ความีย่าวขึ้นาดักล่าง แบ�งออกเป�น 3 หมีวดัใหญ� เร&ย่กว�า ป4รณาสก,

มี&ท��งหมีดั 152 ส�ตัร

                3)  ส�งยต่ต่�น�กาย ประมีวล่เอาส�ตัรท&�เก&�ย่วขึ้�องก�บบ�คคล่ สถึานท&� หร�อขึ้�อความีเดั&ย่วก�นเขึ้�าเป�นหมีวดัหมี��

เร&ย่กว�า ส�งย่�ตัตั,  มี& 56 ส�งคย่�ตัตั, รวมีท��งหมีดั 7,762 ส�ตัร

                4)  อ�งคต่ต่รน�กาย  ว�าดั�วย่ธรรมีท&�เป�นห�วขึ้�อ แสดังเป�นหมีวดัๆ จ้�ดัล่+าดั�บหมีวดัจ้ากน�อย่ไปหามีาก เร&ย่ก

ว�า น$บาตั รวมีท��งหมีดั 9,557 ส�ตัร

                5)  ขททกน�กาย   ประมีวล่เร��องเบ3ดัเตัล่3ดัตั�างๆ หล่าย่ประเภัทรวมี 15 ราย่การ

            3. พระอภั�ธรรมุป#ฎก  ว�าดั�วย่การอธ$บาย่หล่�กธรรมีตั�าง ๆ ในดั�านว$ชัาการล่�วน ๆ ไมี�เก&�ย่วก�บเหตั�การณ,Eแล่ะ

บ�คคล่ ซึ่��งหล่�กธรรมีท&�น+ามีาอธ$บาย่มี&ในส�วนขึ้องพระส�ตัตั�นตัป=ฎิก มี& 42,000 พระธรรมีขึ้�นธ, แบ�งออกเป�น 7 ค�มีภั&ร, ค�อ

                1)  ธ�มุมุส�งคณี+   รวบรวมีห�วขึ้�อธรรมีตั�างๆ ท&�กระจ้�ดักระจ้าย่อย่��เขึ้�าเป�นกล่��มีๆ แล่�วแย่กออกอธ$บาย่เป�น

ประเภัท

                2) วิ�ภั�งค)  แย่กแย่ะห�วขึ้�อธรรมีท&�รวมีก�นเป�นกล่��มีๆ แสดังราย่ล่ะเอ&ย่ดัให�เห3น

                3) ธาต่กถา จ้�ดัธรรมีตั�างๆ เขึ้�าเป�น 3 ประเภัท ไดั�แก� ขึ้�นธ,  อาย่ตันะ แล่ะธาตั�

                4) ปคคลบ�ญญ�ต่� ว�าดั�วย่การบ�ญญ�ตั$บ�คคล่ตัามีค�ณสมีบ�ตั$แล่ะค�ณธรรมี จ้�ดัเป�นพวก แล่ะอธ$บาย่ให�เห3น

ส�ญล่�กษณ,อาการขึ้องบ�คคล่ท&�บ�ญญ�ตั$โดัย่ชั�ดัเจ้น

                5) กถาวิ�ต่ถ ว�าดั�วย่ค+าถึามี ค+าตัอบแสดังทรรศินะท&�ขึ้�ดัแย่�งก�นขึ้องน$กาย่ตั�างๆ ในพระพ�ทธศิาสนาย่�ค

แรก ๆ แล่�วชั&�ให�เห3นว�าทรรศินะท&�ถึ�กตั�องเป�นอย่�างไร รวมีท��งส$�น 219 คาถึาค�มีภั&ร, เป�นน$พนธ,ขึ้องพระเถึระร�ปหน��งชั��อโมีค

ค�ล่ล่&บ�ตัรตั$สสเถึระรจ้นาขึ้��น

                6) ยมุก   ว�าดั�วย่การอธ$บาย่ธรรมีเป�นค��ๆ เชั�น ก�ศิล่ก�บอก�ศิล่ เป�นตั�น โดัย่ว$ธ&การตั��งค+าถึามี

                7) ป#ฏฐาน อธ$บาย่ป4จ้จ้�ย่ 24 อย่�าง ว�าธรรมีขึ้�อใดัเป�นป4จ้จ้�ย่ขึ้องธรรมีขึ้�อใดั โดัย่ป4จ้จ้�ย่ชั��ออะไร

 

 

ข'อควิามุท+3น�าร�'จากพระไต่รป#ฎก

            ขึ้�อความีท&�น�าร� �จ้ากพระไตัรป=ฎิก เป�นขึ้�อความีท&�พระพ�ทธเจ้�าทรงชั&�แจ้งหร�ออธ$บาย่เร��องใดัเร��องหน��งท&�เป�นป4ญหา

ในสมี�ย่พ�ทธกาล่ แล่�วสร�ปเป�นหล่�กการค+าสอนค+าเตั�อนสตั$เพ��อใชั�เป�นแนวทางในการดั+าเน$นชั&ว$ตั เชั�น

            1.  ควิามุด+ของการมุ+ศึ+ล 5  ค+าสอนทางพระพ�ทธศิาสนาท&�ให�บ�คคล่ย่�ดัมี��นประพฤตั$ในเบ��องตั�น ค�อ ให�มี&ศิ&ล่

โดัย่เฉัพาะการมี&ศิ&ล่ 5 ในพระส�ตัตั�นตัป=ฎิก ขึ้�ททกน$กาย่ อปาทานเล่�มี 32 ขึ้�อ 26 ไดั�กล่�าวถึ�งการร�กษาศิ&ล่ 5 อย่�าง

เคร�งคร�ดั ท+าไดั�อาน$สงส, 3  ประการ ค�อ

                1) เป�นผ��มี&อาย่�ย่�น

                2) เป�นผ��มี� �งค��ง

                3) เปBนผ��มี&ป4ญญาเฉั&ย่บแหล่มี

            ผ��ท&�ร �กษาศิ&ล่ 5 อย่�างเคร�งคร�ดัย่�อมีเป�นผ��ท&�มี&ความีประพฤตั$เร&ย่บร�อย่ มี&ระเบ&ย่บว$น�ย่ท��งทางกาย่แล่ะทางวาจ้า

มี&ห$ร$แล่ะโอตัตั�ปปะ เป�นรากฐานแห�งจ้$ตัใจ้ มี��งมี��นกระท+าแตั�ความีดั& หล่&กไกล่จ้ากความีชั��ว ย่�อมีไมี�มี&ผ��ใดัค$ดัร�าย่แล่ะไมี�มี&โรค

ภั�ย่เบ&ย่ดัเบ&ย่น ท+าให�มี&อาย่�ย่�นย่าว นอกจ้ากน&�ย่�งหมี��นประกอบการงานดั�วย่ความีขึ้ย่�นหมี��นเพ&ย่รแล่ะร� �จ้�กร�กษาทร�พย่,ท&�หา

มีา ไมี�ส�ร� �ย่ส�ร�าย่ ไมี�น+าพาก�บอบาย่มี�ขึ้ ก3ย่�อมีเป�นผ��มี&ทร�พย่,มีาก แล่ะความีดั&ท&�ส+าค�ญขึ้องการมี&ศิ&ล่ 5 อ&กอย่�างค�อ การเป�น

ผ��ท&�มี&จ้$ตัใจ้สงบท&�จ้ะค$ดัไตัร�ตัรองหาเหตั�ผล่ ป4ญญาก3จ้ะเก$ดัแล่ะงอกงามี เพราะจ้$ตัใจ้สงบไมี�ค$ดัชั��ว สามีารถึควบค�มีกาย่

แล่ะวาจ้าให�เป�นปกตั$ ดั�งน��นคนในส�งคมีถึ�าร�กษาศิ&ล่ 5 ไดั�ท�กคน ส�งคมีก3จ้ะน�าอย่�� ไมี�เก$ดัป4ญหา แล่ะส�งคมีมี&ความีสงบส�ขึ้

ไดั�อย่�างแท�จ้ร$ง

            2.  ค5าสอนของพระพทธเจ'า ในพระส�ตัตั�นตัป=ฎิก ขึ้�ททกน$กาย่ จ้ร$ย่าป=ฎิก มี&หล่�กค+าสอนท&�ส+าค�ญ 3 เร��อง

ไดั�แก�

                1)  เมี��อเห3นความีเก&ย่จ้คร�านว�าเป�นภั�ย่ แล่ะเห3นความีเพ&ย่รว�าท+าให�พ�นภั�ย่ จ้งขึ้ย่�นหมี��นเพ&ย่รเถึ$ดั

                2)  เมี��อเห3นการว$วาทเป�นภั�ย่ แล่ะเห3นการไมี�ว$วาทท+าให�พ�นภั�ย่แล่�ว จ้งกล่�าววาจ้าอ�อนหวาน สมี�ครสมีาน

สามี�คค&ก�นเถึ$ดั

                3)  เมี��อเห3นความีประมีาทเป�นภั�ย่ แล่ะเห3นความีไมี�ประมีาทว�าท+าให�พ�นภั�ย่แล่�ว จ้งเจ้ร$ญมีรรคมี&องค, 8 เถึ$ดั

 

ประโยชัน)ของพระไต่รป#ฎก

            พระไตัรป=ฎิกมี&ประโย่ชัน, ดั�งน&�

                1.   ร� �หล่�กธรรมีท&�แท�จ้ร$งขึ้องพระพ�ทธศิาสนา ค+าสอนในพระไตัรป=ฎิกน��นเป�นพ�ทธพจ้น,จ้�งถึ�อว�าเป�นค+าสอน

เน��อแท�ขึ้องพระพ�ทธศิาสนา

                2.   ไดั�หล่�กธรรมีในการดั+ารงชั&ว$ตั  ค�มีภั&ร,พระไตัรป=ฎิกไดั�ให�หล่�กธรรมีในการดั+าเน$นชั&ว$ตัไว�อย่�างดั&เล่$ศิ

                3.   ร� �ว$ธ&การสอนขึ้องพระพ�ทธเจ้�าเมี��อพระพ�ทธเจ้�าจ้ะสอนผ��ใดัจ้ะดั�ภั�มี$หล่�งขึ้องผ��น� �นว�ามี&พ��นเพอย่�างไร มี&

พ��นฐานความีร� �มีากน�อย่แค�ไหนแล่�วจ้�งเล่�อกสอนว$ธ&การท&�เหมีาะสมีก�บบ�คคล่มี&การอ�ปมีาอ�ปไมีย่ในโอกาสท&�เหมีาะสมี น�บว�า

พระองค,เป�นบรมีคร�โดัย่แท�

                4.   ร� �ความีเป�นไปในสมี�ย่พ�ทธกาล่ เชั�น ล่�ทธ$ความีเชั��อ ประเพณ&  พ$ธ&กรรมี ระบอบการปกครอง อ�นเป�น

ประโย่ชัน,ทางว$ชัาการดั�านส�งคมีว$ทย่า มีาน�ษย่ว$ทย่า แล่ะร�ฐศิาสตัร, เป�นตั�น

ศึาสนพ�ธ+

            ศิาสนพ$ธ& ค�อ พ$ธ&กรรมีทางศิาสนา   มี&ความีส+าค�ญตั�อส�งคมีแล่ะสถึาบ�นพระพ�ทธศิาสนา เน��องจ้าก ชั�วย่ให�เก$ดั

ค�ณธรรมี ความีส�ขึ้ทางจ้$ตัใจ้แก�ผ��ปฏ$บ�ตั$  ชั�วย่ธ+ารงร�กษาพระพ�ทธศิาสนา แล่ะส�บทอดัประเพณ&อ�นดั&งามี

 

ประเภัทของศึาสนพ�ธ+

            บางตั+าราไดั�แบ�งศิาสนพ$ธ&ออกเป�นหล่าย่ประเภัท บ�างก3แบ�งเป�นศิาสนพ$ธ&เก&�ย่วก�บงานมีงคล่แล่ะงานอวมีงคล่

แตั�ในท&�น&�จ้ะแบ�งศิาสนพ$ธ&ออกเป�น 2 ประเภัท ไดั�แก�

            1. ศึาสนพ�ธ+ส5าหร�บชัาวิบ'าน เป�นระเบ&ย่บแบบแผนท&�ผ��น�บถึ�อพระพ�ทธศิาสนาจ้ะตั�องปฏ$บ�ตั$ แบ�งออกเป�น

หมีวดัหมี��ตั�างๆ  ไดั�แก�

                1) กศึลพ�ธ+  เป�นพ$ธ&เก&�ย่วก�บการบ+าเพ3ญก�ศิล่ตั�างๆ ไดั�แก�

                    (1)  พ$ธ&แสดังตันเป�นพ�ทธมีามีกะ  

                    (2)  การร�กษาอ�โบสถึศิ&ล่

                    (3)  การเว&ย่นเท&ย่นในว�นส+าค�ญทางพระพ�ทธศิาสนา

                2) บญพ�ธ+  เป�นพ$ธ&ท+าบ�ญตัามีประเพณ&น$ย่มี มี& 2 ประเภัท ค�อ

                    (1) การท+าบ�ญเน��องในงานมีงคล่ ค�อ การท+าบ�ญเพ��อความีส�ขึ้ความีเจ้ร$ญ เชั�น การท+าบ�ญว�นคล่�าย่ว�น

เก$ดั งานมีงคล่สมีรส เป�นตั�น

                    (2) การท+าบ�ญเน��องในงานอวมีงคล่ ค�อ การท+าบ�ญอ�นเน��องมีาจ้ากสาเหตั�ท&�ไมี�เป�นมีงคล่ เชั�น การ

ท+าบ�ญในงานศิพ การท+าบ�ญเน��องในว�นครบรอบว�นตัาย่ 100 ว�น เป�นตั�น

                3)  ทานพ�ธ+  ไดั�แก� การถึวาย่ทานโดัย่ท��วๆ ไป มี& 2 ประเภัท ค�อ

                    (1) ปาฏ$บ�คล่$กทาน ไดั�แก� ทานท&�ท+าถึวาย่เฉัพาะเจ้าะจ้งบ�คคล่ เล่�อกว�ดั เล่�อกพระสงฆ์,ท&�จ้ะถึวาย่

                    (2) ส�งฆ์ทาน เป�นพ$ธ&เบ3ดัเตัล่3ดัท&�เก&�ย่วขึ้�องก�บพ$ธ&ตั�างๆ ท&�กล่�าวมีาแล่�ว เชั�น การแสดังความีเคารพพระ

สงฆ์, การอาราธนา การประเคนขึ้อง การน$มีนตั,พระ การกรวดัน+�า เป�นตั�น

    

            2. ศึาสนพ�ธ+ส5าหร�บพระสงฆ) หมีาย่ถึ�ง   ระเบ&ย่บพ$ธ&ท&�พระสงฆ์,จ้ะตั�องปฏ$บ�ตั$ตัามีพระธรรมีว$น�ย่ เชั�น พ$ธ&

อ�ปสมีบท พ$ธ&สวดัปาตั$โมีกขึ้, เขึ้�าพรรษา ร�บกฐ$น เป�นตั�น ซึ่��งแตั�ล่ะพ$ธ&น��นตั�องอาศิ�ย่องค,ประกอบขึ้องคณะสงฆ์, เวล่า แล่ะ

สถึานท&�ท&�เฉัพาะส+าหร�บพ$ธ&น��นๆ ในส�วนท&�เป�นระเบ&ย่บตัามีประเพณ&น$ย่มี เชั�น ก$จ้ว�ตัรประจ้+าว�นท&�พระสงฆ์,ตั�องปฏ$บ�ตั$อย่�าง

สมี+�าเสมีอ เชั�น การออกบ$ณฑ์บาตัในตัอนเชั�า การท+าว�ตัรเชั�าแล่ะเย่3น การศิ�กษาพระธรรมีว$น�ย่ การสอนพระธรรมีแก�

ประชัาชันท��วไป เป�นตั�น

 

 

หล�กเกณีฑ์)การปฏ�บ�ต่�ศึาสนพ�ธ+

            1.  ความีประหย่�ดั เร&ย่บง�าย่ ไมี�ฟุ่� ?มีเฟุ่Hอย่

            2.  ปฏ$บ�ตั$ให�ถึ�กตั�องตัามีระเบ&ย่บท&�ไดั�วางไว�

            3.  ไมี�เก$ดัป4ญหาตั�อส$�งแวดัล่�อมี หร�อสร�างความีเดั�อดัร�อน ร+าคาญแก�ผ��อ��น