Ալյումին

Ալյումին քիմիական նշանը՝ Al (կարդացվում է՝«ալյումին»), ատոմային թիվը 13 է, ատոմային զանգվածը՝ 26.98154

Բնական ալյումինը բաղկացած է 27Al մեկ նուկլիդից: Արտաքին էլեկտրականշերտի դասավորվածությունն է 3s2p1: Գործնականում բոլոր միացություններումօքսիդացման աստիճանը +3 է(եռավալենտ):: Ալյումին պարզ նյութըփափուկ, թեթև արծաթասպիտակավուներանգով մետաղ է:

Ալյումինը սպիտակ, արծաթափայլ, փափուկ, դյուրահալ մետաղ է: Ալյումինիմիացությունները հայտնի են վաղ անցյալից: Դեռևս մ. թ. ա. I դարում ալյումինականպաղլեղներն օգտագործվում էինԵգիպտոսում՝ որպես կապակցող և աղաղողնյութեր:

Հին հույներն ալյումինական պաղլեղներնանվանել են “alumen”, որտեղից էլ ծագել էալյումին անվանումը: 1754 թ-ին գերմանացիքիմիկոս Ա. Մարգրաֆը պաղլեղներից անջատելէ անգույն «պաղլեղային հող» (այդպատճառով ալյումինը հայերեն անվանել եննաև «պաղլեղածին»), որն ավելի ուշհայտնաբերվել է նաև կավի մեջ և կոչվել«արզնահող»:

Ալյումինի պարունակությունըերկրակեղևում 8,8% է: Բնության մեջազատ վիճակում չի հանդիպում: Կարևորբնական միացություններից ենալյումինասիլիկատները, նաևբոքսիտները, ալունիտը, նեֆելինները, կորունդը, կրիոլիտը:

Ալյումինը ջերմության և էլեկտրականության լավհաղորդիչ է: Պլաստիկության շնորհիվ կռելի է և հեշտգլանվում է անգամ սառը վիճակում: Նրանից կարելի էգլանել շատ բարակ փայլաթիթեղ («արծաթե թուղթ») և ձգել բարակ լար: Խառնուրդները մեծացնում ենալյումինի կարծրությունը, փոքրացնում քիմիականկայունությունը, ջերմահաղորդականությունը ևէլեկտրահաղորդականությունը: Ալյումինը քիմիապեսակտիվ տարր է: Օդում օքսիդանում է և պատվումօքսիդի կայուն պաշտպանիչ թաղանթով, որըխանգարում է ալյումինի հետագա օքսիդացմանը:

Արդյունաբերության մեջ ալյումինը ստանումեն` հեղուկ կրիոլիտում լուծված կավահողը(Al2O3) էլեկտրոլիզի ենթարկելով: Ալյումիննամենաշատ օգտագործվող մետաղներից էԱլյումինն ու նրա համաձուլվածքներնօգտագործվում են հաղորդալարեր, կոնդենսատորներ, քիմիականսարքավորումներ, օդանավեր, ստորջրյանավեր, արհեստական արբանյակներ, տարբերկենցաղային իրեր պատրաստելու համար:

Նյութը պատրաստեց` ԳայանեՂարագյոզյանը