31434174-Havalandirma-Sistemleri

8/9/2019 31434174-Havalandirma-Sistemleri

1/112


2/112

I

NSZ

Bu ders notu, MEB-YK Meslek Yksekokullar ProgramGelitirme Projesi klimlendirme ve Soutma Program, HavalandrmaSistemleri dersi mfredat programnda bulunan konulara paralel olarakhazrlanmtr.

Havalandrma Sistemleri dersi, yksekokulumuzun ikinci snfndaokuyan rencilerimizin, havalandrma sistemleri elemanlarnnzelliklerini, havalandrma kanallarnn tasarlandrlmasn, kanal balantelemanlarnn yaplmas ve uygulamas gibi konularda yeterli bilgiyeulamasn salayan bir ders niteliindedir.

Bu ders notu, rencilerin kendi kendilerine alabilmeleri vekonuyu daha iyi anlayabilmeleri asndan, iyi bir kaynak olduudncesindeyiz. Ayrca bu ders notunun iklimlendirme ve soutma programnn ilerde alabilecek olan uzaktan retim programndakullanlmas da hedeflenmitir.

Bu ders notunun hazrlanmasnda deerli katklarn esirgemeyenAdana Meslek Yksekokulu Mdrmz sayn Prof.Dr. AlaettinSABANCIya, Teknik programlar blm bakanmz saynYrd.Do.Dr.Veysel POLATa, katklarndan dolay sayn r.Gr. ErdoanGRDALAa ve uzaktan retim biriminde grevli rencilerimize

teekkr ederiz.

Mehmet BLGL

Erdoan MEK

Yusuf POLAT

Abdulkadir YAAR


3/112

II

NDEKLER Sayfa

NSZ I

NDEKLER II

1. HAVALANDIRMAYA GR 2

1.1. Giri 2

1.2. Havalandrmaya Olan htiya, lgili Ynetmelikler ve

Standartlar. 2

1.3. Havalandrma Yntemleri. 3

1.4. Tipik Kanal Sistemleri 3

1.4.1. Tek Kanall Sistem .. 3

1.4.2. ift Kanall Sistem 3

1.4.3. Dn ve Egzoz Sistemleri 4

1.5. Konu le lgili Sorular... 4

2. HAVALANDIRMA SSTEM ELEMANLARI. 62.1. Fan ve Fan eitleri.. 6

2.1.1. Aksiyal (eksenel) Tip Fanlar... 6

2.1.2. Radyal Tip Fanlar 7

2.2. Fan Kanunlar ... 8

2.3. Fan Seiminde Kullanlan Gerekli Parametreler.. 9

2.3.1. Mutlak Basn. 9

2.3.2. Basma Ykseklii 9

2.3.3. Fan Gc ve Verimi 10

2.3.4. Debi. 10

2.4. Fan Performans Erileri 10

2.5. Fan Seimi. 10

2.6. Fan Kontrol. 11

2.7. Fan Bakm 112.8. Menfez ve Difzrler (Anemostat)... 11


4/112

III

2.8.1. Menfezler. 11

2.8.2. Difizrler (Anemostat) 13

2.8.3. Menfez ve Difzr Seimi ............................................. 14

2.9. Damper Tipleri.. 18

2.10. Hava Filtreleri . 18

2.10.1. Filtreleme 18

2.10.2. Hava Filtresi eitleri... 19

2.10.2.1. Elyafl Tip Filtreler 19

2.10.2.2. Filtre Eleman Tazelenebilir (Yenilenen)

Tip Filtreler 21

2.10.2.3. Elektrostatik Tip Hava Temizleyiciler.. 21

2.10.3. Filtre Seimi.. 22

2.11. Konu le lgili Sorular. 23

3. HAVALANDIRMA KANALLARININ TASARIMI 26

3.1. Standart Kanallar ve Elemanlar 26

3.2. Havalandrma Sistemlerinde D Hava Miktar Tayini. 26

3.2.1. Mahaldeki nsan Saysna Gre D Hava MiktarTayini.. 26

3.2.2. Saatlik Hava Deiim Saysna Gre D Hava Miktar. 28

3.3. Kanal Hesaplar. 29

3.3.1. Kanalardaki Hava Hzlar 29

3.3.2. Kanal Kesit Alannn Tayini 31

3.3.3. Kanal Kenar Oranlar.. 32

3.3.4. Benzerlik Kanunu 32

3.3.5. Bernoulli Denklemi. 33

3.4. Kanallarda Toplam Basn Kayb. 34

3.4.1. Kanalardaki Srtnme Basn Kayplar. 35

3.4.2. Kanalardaki Dinamik Basn Kayplar (Yerel

Kayplar).. 36

3.4.3. Santral i Cihazlarnn Basn Kayb. 36

3.4.4. Kanal Sistemi Blmlerindeki Kayplar. 36


5/112

IV

3.5. Fan Sistem Etkileimi.. 42

3.6. Kanal Boyutlandrlmas ve Hesap Yntemleri 43

3.6.1. E Srtnme Yntemi 43

3.6.2. Statik Geri Kazanma Yntemi 52

3.7. Kanal Sisteminde Ekonomi... 52

3.7.1. Optimizasyon.. 53

3.7.2. lk Yatrm Maliyetine Etki Eden Faktrler 53

3.7.2.1. Kanal Kenar Oran.. 53

3.7.2.2. Basn Snflandrlmas. 54

3.7.2.3. Fittings Maliyetleri. 543.7.3. Yuvarlak Kanallar ile Dikdrtgen Kanallarn

Maliyetinin Karlatrlmas.. 54

3.8. Kanallarda Szdrmazln nemi. 56

3.9. Kanallarn Temizlii. 56


4. HAVALANDIRMA UYGULAMALARI... 60

4.1. Konutlar ... 604.2. Garajlar. 61

4.3. Ticari Mutfaklar... 61

4.4. Lokanta, Kafeterya ve Otel Mutfaklar. 61

4.5. Byk Mutfaklar.. 62

4.6. amarhaneler. 62

4.7. Okullar.. 63

4.8. Kimya Laboratuarlar 63

4.9. Toplant Salonlar. 63

4.10. Tuvaletler. 63

4.11. Dular.. 63

4.12. niversite Anfileri . 63

4.13. Anaokullar ve Yuvalar. 64

4.14. Byk Toplant, Gsteri ve Spor Salonlar. 644.15. Spor Salonlar 65


6/112

V

4.16. Konser ve Tiyatro Salonlar .. 65

4.17. Sergi ve Fuar Alanlar . 65

4.18. Al Veri Merkezleri ve Dkkanlar 65

4.19. Spermarketler 65

4.20. Snak Havalandrmas 66

4.21. Snak Havalandrma Kapasiteleri .. 66

4.22. Snaklarda Havann Ynlendirilmesi 67

4.23. lkokullar. 67


5. KANAL VE BALANTI ELEMANLARININ YAPIMI. 705.1. Kanal Konstrksiyonu... 70

5.2. Kanal ve Balant Paralarnn malat. 71

5.2.1. Pitsburg Kenet Yapm 73

5.2.2. Sac Levhadan Dikdrtgen Kanal Yapm 74

5.2.3. Sac Levhadan Dirsek Yapm.. 75

5.2.4. Sac Levhadan Genileme Paras Yapm... 76

5.2.5. Sac Levhadan Ayrlma Paras Yapm.. 77

5.3. ki Kanal Parasn Birletirme Yntemleri.. 77

5.4. Kanallarn Mesnetlenmesi. 79


6. TEST, AYAR VE DENGELEME... 82

6.1. Test, Ayar ve Balans. 82

6.2. Tanmlar 82

6.3. Test ve Dengelemenin nemi... 82

6.4. n Hazrlklar 83

6.5. Kaaklarn Tespit Edilmesi... 84

6.6. Hava Test, Ayar ve Balans Aralar.. 84

6.6.1. Mekanik Anemometre. 85

6.6.2. Elektronik Anemometre.. 85

6.6.3. Ak lm Davlumbaz. 866.6.4. U Manometre.. 86


7/112

VI

6.6.5. Eimli / Dik Manometre.. 87

6.6.6. Elektronik (Digital) Manometre.. 87

6.6.7. Pitot Tupe 87

6.7. Hava Kanallarnda Szdrmazlk Testi.. 88

6.8. Sisteminin letmeye Alnmas .

6.9. Fan Kontrol..

91

91

6.10. Hava Sistemi Temel Dengeleme Prosedr 92

6.10.1. Dengeleme Kriteri... 92

6.10.2. Kademeli Metod.. 92


7. SES VE AKUSTK... 98

7.1. Sesin Tanm.. 98

7.2. Ses ile ilgili tanmlar.. 98

7.3. Grlt .. 99

7.4. Grlt iddetinin Hesaplanmas.. 99

7.5. Ses Yaltm Hesab... 100

7.6. Grlt lm lem Sras. 1027.7. Grlty Etkileyen Faktrler.. 103

7.8. Grlt Nasl Azaltlr?............................................................. 103


BRM SSTEMLER. 107

KAYNAKLAR. 110


8/112

1

BLM

HAVALANDIRMAYA GR

AMA

Havalandrmann nemini ve ilgili ynetmeliklerini tanyabilme, temeltiplerini ve uygulama alanlarn listeleyebilme.


9/112

2

1. HAVALANDIRMAYA GR

1.1. Giri

Kapal mekanlarda ok sayda insann bulunuu, endstriyelortamlarda ise baz uygulamalar yznden kirlenen hava srekli veya geiciolarak yenilenmek zorundadr. Gerekli sistemler mahalin havasnn hemscaklk, hem izafi nemini btn bir yl boyunca, d hava artlarndanbamsz bir deerde sabit tutmasn amalar.

Havalandrma sistemlerinin temel unsurlar unlardr;

a. Scaklk

b. Hava hz

c. Hava temizlii

nsan iinde bulunduu ortam havasna s, karbondioksit gaz, subuhar ve ho olmayan kokular brakr. ok sayda insann ayn ortamlarda bulunuu srasnda havann gaz ve duman halindeki kirlilikler bakmndanzenginlemesini nlemek iin bu mahali havalandrmak baka bir ifade ilebu mahale yeterli miktarda taze hava gnderilmesi gerekir. Endstriyel

ortamlarda ise imalatn kaliteli olabilmesi ve ortamlarda rahat bir ekildealabilmek iin havalandrma gereklidir.

Havalandrma sistemlerinin dzgn bir ekilde alabilmesi baz temelkoullara baldr.

Bu koullar;1. Ortama gerekli taze hava giriinin mutlaka yaplmas,

2. Ortamda rahatszlk yaratacak hava akmnn (ceryann) olmamas,

3. Havalandrma sisteminin mahal havasn niform bir ekilde datptoplamas

4. Vantilatrl tesislerde sessiz bir almann salanmas gibihususlardr.

1.2. Havalandrmaya Olan htiya, lgili Ynetmelikler ve Standartlar

Havalandrma;

1. Canllarn bulunduklar ortamlarda, solunum yapmalar, terlemeleri,s yaymalar, sigara imeleri, koku yaymalar gibi nedenlerdendolay

2. letmelerde, retim esnasndan sat ilemine kadar ortaya kanzararl tozlarn, gazlarn ve kokularn giderilmesi iin

3. Depolarda gda maddelerinin veya koku yayan dier malzemelerinyaydklar koku nedeniyle ve bozulmalarn nlemek iin gereklidir.

3194 sayl imar kanunu, evlerin yeterli aydnlkta ve havalandrlabilirolmasn art komaktadr. Gnmzde ina edilen binalarn szdrmaz


10/112

3

olmas, pencere ve kaplardan szntnn ok az olmas, mahallerde oksijenyetersizliine sebep olmaktadr.

Yaplan aratrmalarda halka ak binalarn %30unda i havakirlilii tespit edilmitir. Bu yzden i hava kalitesi olduka nemlidir.

mekanlardaki hava kirliliinin %52si havalandrmann yetersiz olmasndankaynaklanmaktadr.

1.3. Havalandrma Yntemleri

Hava hareketini salayan kuvvetlere gre e ayrlr:

1. Doal havalandrma: Havann hareketi ve dolaysyla yenilenmesiscaklk farklarna ve rzgar etkisine baldr. (Baca ve rzgaretkisiyle)

2. Doalmekanik havalandrma: Rzgar etkisiyle alan bacaaspiratrleri rnek olarak verilebilir.

3. Mekanik havalandrma: Bu tip havalandrmada havann hareketinibir vantilatr temin eder. Bu da ekilde olabilir.

Mekanik girili doal kl (vantilatrl)

Doal girili mekanik kl (aspiratrl)

Mekanik giri ve kl (vantilatr ve aspiratrl)

1.4. Tipik Kanal Sistemleri

Kanal sistemleri geni kullanma amalarna gre ok farkl olmaklabirlikte genelde tipi mevcuttur.

Tek Kanal Besleme Sistemleri

ift Kanal Besleme Sistemleri

Dn ve Egzoz Sistemleri.

1.4.1. Tek Kanall Sistem

Tek kanal besleme sistemi dzenlemesi; havay belirli bir saydakiblgeye ulatrr. Tek kanal sistemi, btn blgelere, o blgelerdeki gereklien dk hava scakln salayacak beslemeyi yapar. Blgeler iindeki biroda termostat ve kol ayrmndaki bir stc yardmyla, her bir blgeninscakl kontrol edilir. stenen en kk havalandrma miktar, d havadamperleri minimuma ayarlanarak yaplr. Ar souk ve ar scakhavalarda d hava damperleri en dk deere ayarlanr, fakat lk havalardabunlar ak olabilir.

1.4.2. ift Kanall Sistem

ift kanal besleme sistemleri ise her bir blgeye biri scak dierisouk hava gnderen iki kol gider. Blgedeki istenen oda scakln

ayarlamak iin bir karm odasnda scak ve souk belirli oranlardakartrlr.


11/112

4

ekil 2.1. Tek Kanall Sistem.

ekil 2.2. ift Kanall Sistem.

1.4.3. Dn ve Egzoz Sistemleri

Dn ve egzoz sisteminde ise bir besleme devresinde bulunan kolklar yerine, izafi olarak daha ok saydaki kol girileri ile karakterizeedilebilir. Bir klima kanal devresinin dn hava ksm ve bir fabrikannegzoz kanal devresi bu tip sistemlere tipik rneklerdir.

1.5. Konu le lgili Sorular

1. Havalandrma yntemleri kaa ayrlr? rnekler veriniz

2. Havalandrmann niin gerekli olduunu aklaynz

3. Havalandrma sistemlerinin dzgn bir ekilde alabilmesi baztemel koullar nelerdir? Aklaynz

4. Tipik kanal sistemleri nelerdir? Aklaynz.


12/112

5

BLM

HAVALANDIRMA SSTEMELEMANLARI

AMA

Havalandrma sistem elemanlarn tanyabilme ve kataloglardan seebilme.


13/112

6

2. HAVALANDIRMA SSTEM ELEMANLARI

2.1. Fan ve Fan eitleri

Fan, bir basn fark oluturarak havann akn salayan cihazdr.Fann hareketli eleman olan ark, hava zerinde i yapar ve ona statik vekinetik enerji kazandrr. Fanlar genel olarak, havann ark zerinden akdorultusuna bal olarak, aksiyal (eksenel) ve radyal tip olaraksnflandrlr.

2.1.1. Aksiyal (eksenel) Tip Fanlar

Aksiyal tip fanlarda basn fark oluturularak meydana gelenhavann hareketi eksenel yndedir. Aadaki ekilde eitli aksiyal tipfanlar gsterilmitir. Aksiyal tip fanlar pervane kanatl tip, silindir kanat tipve klavuzlu silindir tip olmak zere ksma ayrlr.

ekil 2.1. Aksiyal tip fanlar

1. Pervane kanatl tip: Alak, orta ve yksek basnl genel stma,havalandrma ve klima uygulamalarnda kullanlrlar.

2. Silindir kanat tip: Alak ve orta basnl sistemlerde ve kurutma veboyama kabinlerinin egzozlarnda kullanlrlar.

3. Klavuzlu silindir tip: Alak statik basnl, byk hava debileri iinkullanlrlar.

ekil 2.2. Pervane kanatl ekil 2.3. Silindir kanat ekil 2.4. Klavuzlu sil.


14/112

7

2.1.2. Radyal Tip Fanlar

Radyal tip fanlarda basn fark oluturularak meydana gelenhavann hareketi eksenel ynde olmayp santrifuj (merkezka) kuvvetidorultusundadr. Aadaki ekilde eitli radyal tip fanlar gsterilmitir.

Radyal tip fanlar radyal (eimsiz) tip, ne eimli kanatl tip, geriye eimlikanat tip ve aerodinamik kanatl tip olmak zere drt ksma ayrlr.

ekil 2.5. Radyal Tip Fanlar

1. Radyal (eimsiz) tip: Endstriyel tesislerde malzeme nakli iin veyayksek basnl kilma tesislerinde kullanlrlar.

2. ne eimli kanatl tip: Alak basnl havalandrma sistemlerinde,

paket klima cihazlar, ev tipi scak hava aparayleri ve fanlserpantinlerde kullanlrlar.

3. Geriye eimli kanat tip: Genel havalandrma sistemlerindekullanlrlar.

4. Aerodinamik kanatl tip: Genel havalandra sistemlerinde, zelliklebyk hava debilerinde kullanlrlar.

ekil 2.6. Radyal (eimsiz) tip ekil 2.7. ne eimli kanatl tip

ekil 2.8. Geriye eimli kanat tip ekil 2.9. Aerodinamik kanatl tip


15/112

8

2.2. Fan Kanunlar

Dinamik olarak benzer olan fanlar iin, karakteristik deikenlerarasndaki ilikileri veren denklemler, fan kanunlar olarak adlandrlrlar.

1. Kanun: Benzer fanlarn debi oranlar, devir oranlarna eittir.

1 1

2 2

Q n

Q n

2. Kanun: Benzer fanlarn basn oranlar, devir oranlarnn karesineeittir.

21 1

22 2

( )

( )

P n

P n

3. Kanun: Benzer fanlarn g oranlar, devir oranlarnn kp ile

doru orantldr.3

1 13

2 2

( )

( )

N n

N n

rnek : Debisi 10300 m3/h, statik basnc 25 mmSS, devir says 1687 d/dkve gc 3.08 BG olan bir fann yeni debisi 15000 m3/h kartlrsa yenikarakteristikleri ne olur?

1 1

2 2

Q n

Q n 2

10300 1687

15000 n

2

150001687.

10300n 2 2457 / n d dk

21 1

22 2

( )

( )

P n

P n

2

2

25 1687

2457P

2

2

245725.

1687P

2 53P mmSS

31 1

32 2

( )

( )

N n

N n

3

2

3,08 1687

2457N

3

2

24573,08.

1687N

2 9,51 N BG

bulunur.


16/112

9

2.3. Fan Seiminde Kullanlan Gerekli Parametreler

2.3.1. Mutlak Basn

Mutlak basn iki bileenden oluur. Bunlar atmosferik basn veetkin (efektif) basntr.

atmP P Pe

Atmosferik basn (Patm), sz konusu yerin zerindeki atmosferkalnlndaki hava tabakas arl tarafndan oluturulur (1 Atm=101,325kPa). Etkin basn ise, zaten atmosferik basn etkisinde olan akkana, birbaka d kuvvet uygulanarak oluturulur.

Bir U borulu manometrenin, iinden geen gaz ak olan bir kanalabalan ekline gre, kanalda hkm sren deiik basn okunabilir.

ekil 2.10. inde ak olan bir kanaldaki statik, dinamik ve toplam basn

t st d P P P

2

. ( )2d h

VP Pascal

tP Toplam basn

stP Statik basn

dP Dinamik basn

h Havann younluu (1,2 kg/s)

V Havann hz (m/s)

2.3.2. Basma Ykseklii

Bazen basnlarn Pa (Pascal) birimi yerine mmSS (milimetre sustunu) birimi ile verilmesi tercih edilir. Bu durumda, herhangi bir sisteminiki noktas (1 ve 2) arasndaki basn farkna kar gelen ykseklie basmaykseklii denir.


17/112

10

. .( )

1000su

st d z

g HP P P Pa

H = Basma ykseklii (mmSS)

su = Suyun younluu (998,3 kg/m3)g = Yerekimi ivmesi (9,81 m/s2)

2.3.3. Fan Gc ve Ver imi

Bir fann teorik gc aadaki bant ile hesaplanr. Havakaaklar, mil srtnmesi kayplar ve ak srtnmesi direnleri nedeniylebir g kayb olur ve fan verimi terimi ortaya kar.

. ( )t N Q P kW

Q = Havann hacimsel debisi (m3/s)

tP Fann giri ve k arasndaki toplam basn fark (Pa)

2.3.4. Debi

Debi, birim zamanda geen hava miktardr.3. ( / )Q V A m s

V= Hz (m/s)

A= Kesit alan (m2)

2.4. Fan Performans Erileriretici firmalar fan seiminde kullanlmak zere, belirli tip boyut ve

mil hz (d/dk) iin, fan basnc, verimi ve gcnn fan debisi ile deiiminigsteren, fan performans erilerini kullanclara salamaktadrlar.

2.5. Fan Seimi

Belirli bir hava datm sisteminde fan seimi yaplmas iin;

1. Sistemin tamamen tasarlanm olmas, tm elemanlarnn veboyutlarnn belirlenmi olmas gereklidir.

2. Hava miktar (debisi) deerleri tespit edilmelidir.

3. Kanal, menfez, panjur, damper, hava ykaycs, filtre, stc vesoutucu serpantin gibi ksmlardaki basn kayplar toplanarakstatik basn tayin edilmelidir.

4. Bulunan bu karakteristiklere gre fan seimi firma katalogundanyaplr.


18/112

11

ekil 2.11. Fan Performans Erisi ve Tablosu

rnek: ekildeki havalandrma sisteminde difzrler 500 m3 /h debiyesahiptir. Toplam basn kayb 9,79 mmSS olduuna gre fan seiminiyapnz.

ekil 2.12. Havalandrma Sistemi


19/112

12

Her bir difzr 500 m3/hlik debiye sahip olduuna gre, fankndaki E ile tanmlanan kanaldaki debi miktar;

9 x 500 = 4500 m3/h

olur. Fan kndaki bu kanaldan nerilen tablolardan hz seimi yaplr ve bu belirlenen karakteristik ile (debi, hz ve basn kayb) firmalarnkataloglarndan uygun fan seimi yaplr.

2.6. Fan Kontrol

ou havalandrma-iklimlendirme sistemlerinde, fann bast havamiktar, ksa veya uzun sreli olarak deiir. Hava debisindeki bu deiimaadaki yntemlerden birisi ile salanabilir.

1. Fan hzn deitirerek

2. Fan kanatlarnn eimini deitirerek (kanal tipi eksenel fanlarda)3. Fan giriini, ayarlanabilir ve kontrol edilebilir kanatlarla ksarak

4. Fan kn ayarlanabilir damperler ile ksarak

2.7. Fan Bakm

1. Kaylar kontrol edilir.

2. Fan yataklarnn yalar kontrol edilir. Eksik ise yalanr.

3. Fan arklarndaki toz, kire ve pislikler temizlenir.

2.8. Menfez ve Difzrler (Anemostat)

2.8.1. Menfezler

Bir havalandrma sisteminin en son unsurudur ve mahal iindebulunmaktadr. Menfezlerden genel olarak beklenenler unlardr:

1. Gerekli hava debisini vermesi

2. Havann mahal iinde yaylmasn salamak

3. Rahatsz edici hava akmlar oluturmamas

4. Havay dorudan toplayc menfezlere gndermesi5. Grlt oluturmamas

6. Mimari tasarmn uygun olmas

Menfezler havann ak ynne gre u ekilde snflandrlabilir:

1. Datc Menfezler: Genellikle artlanm havay mahal iine verenmenfezlerdir.

ekil 2.13


20/112

13

2. Toplayc Menfezler: Genellikle mahal havasn veya mahalhavasnn ok kirli, ok scak bir blmn mahalden emenmenfezlerdir.

ekil 2.14

3. Transfer Menfezleri: Genellikle duvarlara ve kaplara konulan vehavann art basnl bir mahalden komu mahale gemesini

salayan menfezlerdir.4. Lineer Menfezler: nce ve uzun menfez tiplerine verilen isimdir.zellikle fan coil stlerinde , bilgisayar odalarndakiykseltilmi tabanlarda , konferans salonu , bekleme salonu gibigeni mahallerde havalandrma menfezi olarak , yzme havuzukenarlarnda zgara olarak ve daha bir ok amala kullanlrlar.Lineer grnm istenen ortamlar iin birok elemann birlemesiyle metrelerce uzunlukta menfez elde edilebilmektedir.

ekil 2.15

2.8.2. Difizrler (Anemostat)

Besleme havasn farl ynlerde ve dzlemlerde datan hava kelemanlarna difzr denir. Aadaki ekilde snflandrlabilir.

1. Alminyum Kare Tavan Difzrleri: Teknik zellikleri

bakmndan haddelenmi alminyum profilden imal edilir. 1, 2, 3ve 4 ynl, kare veya dikdrtgen yaplabilir. Dampersiz ve zt alrdamperli yaplr. Standart imalat, doal renkte eloksalldr.stendiinde anolok renklendirme, sellzoik veya sentetik frn boyayaplmaktadr.

ekil 2.16


21/112

14

2. Yuvarlak Tavan Difzrleri: Yuvarlak tavan difzrleri okmiktarda hava flemeye elverilidir. Havann en iyi ekildeyaylmasn salar. Hava k sesi ve direnci dier tiplere nazarandaha azdr.

ekil 2.17

3. Gemi Difzrleri: Genellikle gemilerde tercih edildiinden bu adlaanlrlar.

ekil 2.18

4. Lineer Difzrler: Ynlendirici kanatlarla, dey veya yatay havaak salanabilir. Hava miktarnn ayar, hava akn dorultandamperle yaplamaktadr. ok blmeli difzrlerde, her blm ayrolarak ayar edilebilir. stenildiinde; yan kapaklar ile (montajlveya ayr) bir de plenum kutusu ile verilmelidir.

ekil 2.19

2.8.3. Menfez ve Difzr SeimiHavalandrma tekniinde kullanlan menfez ve difzrler iin baz

nemli terimler vardr.


22/112

15

ekil 2.20. Menfezin Hava At Uzakl ve Dmesi

At Uzakl (Difzyon yarap): Hava jetinin ortalama hznn belirli birVu hzna kadar dt nokta ile menfez arasndaki yatay uzunluktur.

Dme: Belirli bir at uzaklnda, jet merkezi ile menfez yatay ekseni

arasndaki dey uzaklktr.k Hz: Jetin menfezden kndaki hava hzdr.

U Hz: Jetin ucundaki hava hz (Vu=0,15.1,0 m/s)

Menfez seimi ve yerleimi iin aadaki yol izlenebilir:

1. Her hacme flenecek hava miktar belirlenir.

2. Her hacme konulacak menfez says ve tipi belirlenir. Bunun iingerekli hava miktar, at iin kullanlacak mesafe, dme mesafesi,yapnn karakteristikleri ve mimari yaklam gibi faktrler gz

nnde tutulur.3. Menfezler oda iinde havay mmkn olduunca homojen ve

dzgn olarak databilecek bir biimde yerletirilir.

4. retici kataloglarndan hava miktar, k hz, datm biimi veses dzeyi gibi performans bilgilerini kontrol ederek uygun boyuttamenfez seilir.

rnek: Bir ortamdaki hava debisi 5000 m3/h ve 10 adet datckullanlacaktr. Menfez boyutlarn seiniz.

zm: Her bir menfezde 5000/10=500 m3/h hava debisi der. izelge2.1den buna en yakn deer 510 m3 /h debili, 15 30 cm2lik bir menfezseilebilir.

rnek: Bir ortamdaki hava debisi 6000 m3 /h ve bu ortam iin 8 adetyuvarlak anemostat kullanlacaktr. Anemostat boyutlarn seiniz?

zm: Bir anemostat iin 6000/8=750 m

3

/h debi bulunur. izelge 2.2denen yakn deer 720 m3/h debi ile ereve ap 500 mm ve hava k hz 4m/s olan anemostat seilir.


23/112

16

izelge 2.1. Bir Firmaya Ait Toplayc Menfez Seim Tablosu


24/112

17

izelge 2.2. Bir Firmaya Ait Yuvarlak Anemostat Seim Tablosu


25/112

18

2.9. Damper Tipleri

1. Hacim damperleri

2. Oransal karm damperleri

3. Yzey ve bay-pas damperleri4. Yangn ve duman damperleri

ekil 2.21. Hacim damperleri

ekil 2.22. Yzey ve bay-pas damperleri

2.10. Hava Filtreleri

Havada bulunan istenmeyen gaz, buhar ya da baka partiklleriayrtrmaya yarayan cihaz ya da malzemelere filtre denir. Klimasantrallerinde ve havalandrma sistemlerinde d havadaki partiklleri, toz,toprak ve benzeri istenmeyen cisimleri tutmak, havalandrma cihazlargirilerinde gerekli ayrmlar yapmak, besleme havalarndaki virs ve

bakterileri azaltmak amacyla uygun filtreler kullanlr. Btn filtreler enufak bir szdrmaya izin vermeyecek tarzda imal edilir. stenilen havakalitesine bal olarak kademeli filtrelendirme sistemi kullanlr.

2.10.1. Filtreleme

Klima uygulamalarnda hava temizlii, insan sal ynndenolduu kadar endstriyel ilemlerin gerei olarak da nemlidir. Buuygulamalarda genellikle havadaki toz miktar 0.2 mg/m3 seviyesinde olupen fazla 2 mg /m3 snrna dayanabilir. Halbuki endstriyel egzostsistemlerinde, atlan havadaki toz miktar 200-40 000 mg/m3 gibi yksek

deerlere ular ki bu tr tozlarn filtrelenmesi buradaki konumuzundndadr. Hangi tip filtre kullanlacann seimine yardmc olmak zerehava filtrelerinin verimleri tespit edilmitir. Dier yandan havada


26/112

19

bulunabilecek zerrelerin byklklerine gre snflandrlmas yaplmtr.Uygulamann zelliklerine gre havadaki zerrelerin cinsleri tespit edilip bunlarn ne seviyede temizlenmesi isteniyorsa ona gre filtre cinsiseilmelidir. Bir hava filtresinin seiminde 3 unsur etken olacaktr

filtre verimi hava verimi

filtrenin mr veya tuz tutma kapasitesi

Bunlardan birincisi, filtre verimi, deiik metotlarla saptanmaktaolup aadakiler srayla en ok kullanlanlardr.

a) Tutulan toz arlna gre deerlendirme, Belirli oranlardadeiik zerrelerden oluan tozlu havann filtreden geirilmesinde birimzamanda tutulan tozun arl.

b) Tozlu ve filtrelenmi havadan belirli zaman aralklarnda numuneolarak verim tespiti

c) Toz tutma kapasitesi tespitiyle deerlendirme

d) DOP (DI-Octyy Phthalate) nfuz etmesine gre deerlendirme.Daha ziyade yksek verimli, filtrelerin verimlerinin tespitinde kullanlr.

e) Dier testler : Szdrma testi, zerre bykl verimi testi, muhitartlarna uygunluk testi gibi testlerdir.

2.10.2. Hava Filtresi eitleri

2.10.2.1. Elyafl Tip filtreler

Yapkan madde kapl tip ve kuru tip olmak zere 2 ksma ayrlr.Yapkan madde kapl, elyafl filtreler levha eklinde yass plakalar halindeyaplr ve bu plakalar kaba liflerden seyrek ekilde sktrlarak yaplr.Filtre elyaflar ya ve benzeri bir akc madde ile kaplanr ve bu maddetozlarn lif yzeyine yapmasn salar. Bu filtrelerde hava gei hz 1.25ila 3.5 m/san arasnda olabilir.Bu filtreler az basn kaybyla elyaf cinsitozlara kar yksek verim salar. Fakat normal atmosferik hava tozlar iinounlukla yetersizdir.

Bu tip filtreler 15 ila 100 mm kalnlkta (daha ok 25 ila 50 mm) ve

60x 60 cm. boyutlarnda yaplr ve genellikle yksek verimli filtrelerdennce kaba filtreleme maksadyla kullanlr. Filtre elyaf malzemesi olarak 15ila 60 mikron apnda cam yn, hayvan kl, nebatat elyaflar, sentetikelyaflar, metal talal elyaflar, perfore metal levhalar ve folyolar, rgl tel,ak gzenekli sentetik sngerler, gibi malzemeler kullanlabilir. Bu tipfiltrelerin verimleri aadaki tabloda gsterilmektedir.

Yapkan madde kapl elyafl tip filtrelerin tertip ekilleri ise; dzlevha eklinde (hava akmna dik) , kvrntl- zik zak eklinde veya sklgittike artan levha eklinde olabilir. Filtre elyaflarn levha eklinde tutmakzere iki yzeyine tel rgl muhafaza ile d kenarlarn ieren metalereve konulan uygulamalar olduu gibi kvrml veya zik zakl bir tel kafeszerine gergin ekilde tespit edilmi filtre yorgan uygulamalar sk sk


27/112

20

grlr. Zik zak veya kvrmlarn gayesi filtre yzeyini artrmak ve bylecehava gei hzn drmektir.

izelge 2.3. Filtre Verimleri

Filtre

kalnl

Tutulan

tozun arlna

gre

HavadanNumune olarak

(Dust Spot)

Toz tutmakapasitesine gre

(mm) % % g/100m3/h hava

25 mm kadar 20-50 5-10 40-82,5

25 ila 45 50-75 5-15 70-210

45 ila 65 60-80 5-20 105-32065 ila 100 70-85 10-25 140-450

Kuru tip filtreler de yukarda bahsedilen yapkan maddeli filtrelere benzer, yalnz filtre elyaflar tozun yapmasna yardm eden bir madde ilekaplanmamtr.Filtre malzemesi olarak cam yn, selloz lifleri, yn kee,asbest ve sentetik elyaflar gibi malzemeler kullanlr.

ekil 2.23. Kuru Tip Elyafl Filtreler


28/112

16

izelge 2.1. Bir Firmaya Ait Toplayc Menfez Seim Tablosu


29/112

22

Havadaki nemin filtre di-elektrik zelliklerine etkisi ise; izafi nem %70 seviyesini atnda bu deer iki kat artar.

Filtre Elaman Yklenmi yonize Tip :

Bu tip temizleyiciler yukardaki iki tip filtrenin etkilerini birletirmektedir. Toz zerreleri korona neredici tip iyonlatrclardayklendikten sonra filtre elaman yklenmi bir filtre perdesine tutulur. Busurette iyonize olmayan tip temizleyicilere nispetle daha yksek bir verimsalanr. Bu tip temizleyicilerin toz yklemesi ile filtre perdesinin toz tutmadengesi iyi dizayn edilmese ve yklenmi toz zerreleri filtre perdesini apklima hacmine girerse, bilhassa duvarlarda toplanarak tozlu yzeylermeydana getirir.

ekil 2.25. Elektrostatik Filtrenin alma Prensibi

2.10.3. Filtre SeimiBir hava filtresinin seiminde, temizlenmi havann karakteristikleri,kirli havadaki toz ve yabanc maddelerin cins ve miktar, havadan alnan tozvs. maddelerin filtreden alnan uzaklatrlma ekli gibi etkenler ve llerrol oynayacaktr. Dier nemli olan hususlar unlardr:

1. Filtre edilecek havann debisine gre yeterli filtre boyutlarkullanlmaldr.

2. Filtre tipi alma artlarna uygun olmaldr. Gelen havadaki tozcins ve miktar, temizlenmi havadaki msaade edilebilir toz ve

dier maddelerin maksimum snr, ykleme durumu (hafif, orta,ar gibi), msaade edilebilir hava basn dm, alma scaklkseviyeleri, bakm-servis imkanlar gibi.


30/112

23

3. Kullanld zel uygulama iin seilen filtre tipi en ekonomik filtreolmaldr.

Merkezi hava sistemleri iin aadaki hususlar nerilmektedir.

1. Filtreye hava kanal balants hafif deiimlerle yaplmal ve havafiltre yzeyine eit ekilde dalmaldr.

2. Filtrenin n ve arka tarafnda servis-bakm-tamir iin yeterli mesafebraklmaldr.

3. Filtreye ulamak iin kontrol kapak veya kaps braklmaldr.

4. Temiz hava tarafndaki ekler hava szdrmaz ekilde olmaldr.Filtre paralarnn ek yerleri daha szdrmaz olmaldr. Bilhassayksek verimli filtrelerde bu husus ok nemlidir. Kirli d havanniteki havaya karmas nlenmelidir.

5. D hava emi azlarna yakn olan filtrelerde iyi dizayn edilmipanjurlar( tel kafesli) kullanlmaldr.

6. Elektrostatik hava temizleyicilerde yksek voltajn kaybolduunuveya ksa devreyi gsteren bir alarm veya gsterici tertibatbulunmaldr.


1. Fan neye denir? eitlerini yazarak rnekler veriniz

2. Menfez neye denir? Menfezleri havann ak ynne gre

snflandrnz3. Aksiyal tip fanlar aklaynz

4. Radyal tip fanlar aklaynz.

5. Mutlak basn nedir? Aklaynz.

6. Debi nedir?

7. Fan seimi yaparken nelere dikkat edilmedir?

8. Fan kontrol nasl yaplr? Aklaynz.

9. Fan bakm iin neler yaplr?

10. Damper tipleri nelerdir?

11. Hava filtresi eitleri nelerdir.

12. Debisi 10300 m3/h ve devir says 1687 d/dk olan bir fannyeni debisi 15000 m3/he kartlrsa yeni devri ne olur?


31/112

25

BLM

HAVALANDIRMAKANALLARININ TASARIMI

AMA

Havalandrma kanallarn tasarlayabilme ve fan seimine esas olacak basnkayb ve debi deerlerini hesaplayabilme.


32/112

26

3. HAVALANDIRMA KANALLARININ TASARIMI

3.1. Standart Kanallar ve Elemanlar

Yuvarlak kanal sistemlerinin elemanlar standartlatrlmtr.Bylece kolayca standart seri retim yapmak, retimi stoklamak ve ksazamanda mteriye teslim edebilmek mmkn olmutur. Buna karlkdikdrtgen kesitli kanallar ve balant paralar iin byle bir standart boyutsz konusu deildir. Dikdrtgen kesitli kanallar ve fittingsi mterininistedii boyutlarda ve ou zaman antiyede yerinde retilir. deal bir havakanal,

1. Gerekli blgeye yeterli havay tamal,

2. lk kurulu ve iletme masraflar ekonomik olmal ,

3. Fazla grlt ve titreim yapmamaldr.

3.2. Havalandrma Sistemlerinde D Hava Miktar Tayini

Yalnz havalandrma yaplan mahallerde havann tamam dardanalnmakta ve hava zerinde hibir termodinamik ilem yapmadan mahaleverilmektedir. Dardan taze hava mahale gelirken, mahalin bayatlamhavas da dar atlmaktadr. Bu ilemler genellikle, hava fanlar yardm ilecebri olarak yapldklarndan, fann gcnn belirlenmesinde mahal havadebisinin bilinmesi gerekmektedir.Mahal hava debisinin belirlenmesinde;

1. Mahal havasn kirlilik durumu2. D havann fiziki durumu

3. Mahal havasnn scakl

4. Mahal havasnn nemlilii

5. Mahalin kullanm amac

6. Mahalden mahal havasna yaplan gaz katklar

7. Mahalde bulunmak durumunda olanlarn zellikleri

gibi hususlarn gz nnde bulundurulmas gerekir.Mahal d hava

miktarnn belirlenmesinde, bu hususlar gz nnde bulundurularakhazrlanan metotlardan en uygun olan bir ya da birka uygulanabilir.

3.2.1. Mahaldeki nsan Saysna Gre D Hava Miktar Tayini

Mahal havalandrlmalarnda, mahalin kullanm amac ve mahaldebulunan insanlarn havay kirletme durumlarn da gz nnde bulundurmakgerekir (ekil 2.1). Mahalin ortalama taze hava ihtiyacn kii saysna gre belirlenmesinde kesin saysal bir deer vermek imkan yoktur. Bunun iinmahalin kullanm amacna gre fert bana tecrbe edilen yaklak deerleralnmaktadr. izelge 2.1de mahal kullanm amac ve o mahalde bulunaninsanlarn taze d hava ihtiyalarna gre fert bana ihtiya duyulan tazehava miktarlar verilmitir. Ancak, lzumu halinde bu deerlerin 10-15 m3/h


33/112

27

altnda ve stnde almak mmkndr. Bu izelgeden faydalanarak toplamd hava ihtiyacn bulmak iin;

ekil 2.1. Mahal Havasna nsanlar Tarafndan Yaplan Katklar

. kiiQ nV

Q : Toplam d hava debisi (m3/h)

kiiV : nsanlar tarafndan ihtiya duyulan temiz hava miktar (m3/h,

kii) (izelge 2.1)

n : Mahalde bulunan insan says

eitlii kullanlr.

izelge 2.1. Mahal Kullanm Amacna Gre Fert Bana Saatlik Taze Havahtiyac

Hava kullanmyeri

Hava miktar

m3/h, kii

Hava kullanmyeri

Hava miktar

m3/h, kii

Tiyatro

Konser salonu

Sinema

Okuma salonu

Fuar alanSat maazas

Mzeler

Spor salonlar

20

20

20

20

2020

20

20

zel bro

Dinlenme odalar

Kantin

Konferans salonu

SnflarTeneffs odalar

Lokantalar

Byk brolar

30

30

30

30

3030

40

50

rnek: Sigara iilmesinin serbest olduu bir kantinde ortalama 25 kiinin bulunduu kabul edilmektedir. Bu kantine d hava salamak amacylabalanan fann hava debisi ne olmaldr?

zm: Toplam d hava debisi:


34/112

28

kiiV = 30 + 20 (sigara iilme fark) = 50 m3/h, kii

. kiiQ nV

Q = 25 kii . 50 m

3

/h, kii = 1250 m

3

/h

3.2.2. Saatlik Hava Deiim Saysna Gre D Hava Miktar

Hava deiim says, mahalin hacmi kadar d havann mahaldebulunan hava ile deitirilerek, mahal havasnn yenilenmesidir. Saattekiyenilenme miktar da saatlik hava deiim says olarak ifade edilmektedir.Mahal havasnn deitirilme ihtiyac skl, (bilhassa atlyelerde) mahalhavasnn kirlenme sresine baldr. zellikle iletme mahallerinde oluanzararl maddelerin etkilerine gre, hava deiim saylar belirlenmektedir.izelge 2.2de mahallerin kullanm ama ve cinsine gre, tecrbeye dayalsaatlik hava deiim saylar verilmitir.

Bir hacme gnderilecek hava ihtiyac hava deiim saysna grebelirlenebilir. Buna gre hava ihtiyac;

. mdQ H V

Q : Mahale flenen hava debisi (m3/h)

Hd : Hava deiim says (defa/saat= 1/h= h-1) (izelge 2.2)

Vm : Mahalin toplam hacmi (m3)

rnek: Ykseklii 3,5 m, eni 10 m ve boyu 20 m olan bir konferans salonuhavalandrlacaktr. Buna gre konferans salonunun d hava ihtiyacnbelirleyiniz.

zm: Konferans salonunun hacmi:

a = 10 m, b = 20 m ve h = 3,5 m

Vm = a.b.h = 10.20.3,5 = 700 m3

Konferans salonunun hava deiim says:

Hd = 5-10 defa/h (izelge 2.2den sigara ime yasa olduu iin endk deer 5 defa/h alnmtr)

Buna gre hava ihtiyac:

. mdQ H V

Q = 5 defa/h . 700 m3

Q = 3500 m3

/h


35/112

29

izelge 2.2. eitli Mahallerin Saatlik Hava Deiim Saylar

Mahal Ad Hava DeiimSays

(defa/saat)

Mahal Ad Hava DeiimSays

(defa/saat)

Oturma odas

Bro

Mutfak

Banyo

Helalar:

Genel WC

Fabrika WC

Bro WCKonut WC

Ktphaneler

Boyahane

Garaj

Gardrop

Misafirhane

Dinleme

salonuKantin

Al-verimerkezi

6-8

3-8

15-30

5-8

10-15

8-10

5-84-5

3-5

20-50

4-5

3-6

5-10

8-10

6-84-6

Laboratuar

Dkkan

Ameliyathane

thane

Okullar:

Fizik ve biyo. Lab.

Okul helalar

Yzme havuzlarKasa odalar

Soyunma odalar

KonferansSalonlar

amarhaneler

Ambarlar

Sinema, tiyatro:

Sigara yasakSigara serbest

Atlyeler

8-15

6-8

15-20

8-10

4-5

5-8

3-43-6

8-10

5-10

10-15

4-6

4-6

5-86-12

3.3. Kanal Hesaplar

Sistemde kullanlan fan, motor, stc, soutucu gibi makine vetehizatlarn glerinin belirlenmesinde, hava kanallarnn fiziki yap vetemel zelliklerinin bilinmesi gerekir. Havalandrma kanallarndaki basnkayplarnn olumasnda kanal cidarlarndaki srtnme, ara balant paralarndaki przler, yn deitirmeler ve ap daralmalar etkiliolmaktadr. Kanallardaki basn kayplarnn hesab; kanal yapmndakullanlan malzemenin, kanaldaki hava hznn ve kanal boyunun bilinmesidurumunda, kanal ann toplam basn kaybnn bulunmas ile mmknolur.

3.3.1. Kanalardaki Hava Hzlar

Kanallardaki hava hz; kanaln kullanm yeri yapnn cinsi ile sesdurumuna baldr. Havann kullanm amacna gre uygun hz semek

gerekmektedir. Lzumundan fazla hz seilmesinde, kanallarda grlt veistenmeyen sesler oluur. Ayrca; hava hz sistem fannn gc ile ilgiliolduu iin; hz artnca fann debisi ve ykn de artrmak gerekir. Havas


36/112

30

hznn gereinden dk seilmesinde de yeterli hava debisineulalmadndan, istenilen artlardaki havalandrma ya da iklimlendirmeyaplamaz. izelge 2.3de Alman literatrne gre tavsiye edilenkanallardaki hava hzlar verilmitir. izelge 2.4de ise Carrier tarafndan

tavsiye edilen hz deerleri verilmitir.

izelge 2.3. Tavsiye Edilen Kanallardaki Hava Hzlar

DkBasnl

Sistemlerde

Konfor

Uygulamas

Endstriyel

Uygulama

Besleme menfezleri 1,5 - 3 3 4 m/s

Emi ve egzoz menfezleri 2 3 4 8 m/s

D hava panjurlar 3 4 4 6 m/sAna kanallar 3,5 7 7 12 m/s

Tali kanallar, balantlar 3 8 5 8 m/s

Yksek basnlkanallarda,

Balant hatlar 8-12 m/s

Ana kanallarda

15 20 m/s

Tali kanallarda

12 18 m/s

izelge 2.4. Carrier Tarafndan Tavsiye Edilen HzlarEkonomik Kriter

Ana Kanal Tali KanalUygulama

Ses

Kriteri

Besleme Dn Besleme Dn

Konutlar 3 m/s 5 4 3 3

Apart Otel, Hastane,

Yatak Odas

5 m/s 7,5 6,5 6 5

zel ofis, Ktphane,Ynetici Odas

6 m/s 10 7,5 8 6

Tiyatro, Konser Salonu 4 m/s 6,5 5,5 5 4

Genel Ofis, Lokantalar,Alveri, Bankalar

7,5 m/s 10 7,5 8 6

Ortalama Dkkan veKafeteryalar

9 m/s 10 7,5 8 6

Endstri 12,5 m/s 15 9 11 7,5


37/112

31

3.3.2. Kanal Kesit Alannn Tayini

Havalandrma ve iklimlendirme kanal aplarnn tayini; sistemintoplam hava debisinden hareketle bulunur. Hava debisi, havalandrmadatoplam hava ihtiyacndan ve iklimlendirme sistemlerinde de toplam s

kazanc ya da s kayb bulunarak tespit edilir.Hava debisi bilinen bir kanalnkesit alann bulmak iin;

.Q V A

Q : Kanaldan geen havann debisi (m3/s)

V : Kanaldan geen havann hz (m/s)

A : Kanaln kesit alan (m2)

eitliinden faydalanlr. Kanal boyutlandrmak iin dikdrtgen veyasilindirik olmasna gre ekil 2.2de gsterilen eitliklerden faydalanlr.

Burada a ve b kanaln kenar uzunluklar (m) ve dise kanaln apdr (m).

Kanal Kesiti Kanal Kesit ekli Kanal Kesit Alan

Dikdrtgen

a

bA= a.b

=2(a+b)

Daire

d 2

4dA

= .d

ekil 2.2. Dikdrtgen ve Silindirik Kanallarn Kesit Alanlar

rnek: Kanaldaki hava hznn 5 m/s olmas durumunda, hacimsel debisi10.000 m3/h olan silindirik hava kanalnn kesit alan ve ap nedir?

zm: V= 5m/s, Q= 10.000 m3/h3 3 3

10000 10000. 2,773600

m m mQ

h s s

.Q V A

3

2

2,77

0,5545

m

s mm

s

QA V


38/112

32

2 0,5540,84

0,785 0,785.4

Ad m

dA

3.3.3. Kanal Kenar OranlarKanallar boyutlandrlrken, kat yksekliklerinin dikkate alnmas

gerekir. Ancak normal artlarda, eer kat yksekliinden dolay bir problemyok ise, kanal oranlarnn 2/3 olarak alnmas en uygun olandr.

rnek: Hava debisi 750 m3/h ve hava hz da 3 m/s olan bir yan kanalnboyutlarn 2/3 oranna gre belirleyiniz.

zm: V= 3m/s, Q= 700 m3/h = 0,194 m/s

.Q V A ise

Kesit alan;

23

0,06940,208 /

3 /m

Q m s

V m sA

Kanal boyutlar;

A= a.b ve kenar oranlar23

b

a

23

b a olduu iin

A= a.b =22 2.

3 3a

a a

22

0,208220,06943

2a a

0,1041 0,3226aa m

32 2.0,3226 0,21503b a b m

3.3.4. Benzerlik Kanunu

Ayn hacimsel debideki havann deiik kesit alanlarndaki ktleseldebisi de ayndr. ekil 2.3de grld gibi, kanallardaki deiken kesitalanlarnda hava sabit hacimsel debide akt zaman akan akkann hzV1den V2ye kar.


39/112

33

A1

1

2

2

A

V

Q1 2Q

V

ekil 2.3. Kanallarda Deiken Kesit Alanlar

Benzerlik kanununa gre yazlan;

1 2Q Q

eitliinden,

1 1 2 2. .V A V A

1 2

2 1

V A

V A

eitliini yazmak mmkndr.

rnek: Kesit alan 0,5 m2 ve hava hz da 4 m/s olan bir kanal daraltlarakkesit alan 0,3 m2 drldne gre kanaldan akan havann hz ve debisine olur?

zm: A1= 0,5 m2, V1= 4 m/s veA2= 0,3 m

2

Kanaldan akan havann hz,

1 1 2 2. .V A V A

4 . 0,5 = V2 . 0,3

V2 = 6,7 m/s

Kanaldan akan havann debisi,

.Q V A

4.0,5Q Q = 2 m3/s

3.3.5. Bernoulli Denklemi

Bir kanaldaki hava ak teorik olarak Bernoulli Denklemi ile ifadeedilebilir. Kanal iindeki ak iin ykselti fark ihmal edilirse, 1 ve 2noktalar arasnda Bernoulli denklemi;


40/112

34

1 2

P1

V1

P2

V2

ekil 2.4. 1 ve 2 noktalar arsndaki kanal

2 21 2

1 2

. .2 2s sV V

P P P

olarak yazlabilir. Burada,

P : Srtnmeye ve dinamik kayplara bal 1 ve 2 noktalararasndaki toplam basn kayb (Pa)

1sP ve 2sP : Sz konusu noktalardaki statik basnlar (Pa)

V1 ve V2 : Sz konusu noktalardaki hava hz (m/s)

: Kanal iindeki havann younluu (kg/m3)

Bu ifadedeki V2/2 terimi dinamik basn olarak isimlendirilir ve2

2dV

P

eklinde gsterilir. Standart artlardaki hava iin hz basnc,20,602.dP V

olarak bulunur. V burada m/s olarak hava hzdr. Buna gre akkannherhangi bir noktasndaki toplam basn,

t s dP P P

olarak statik ve dinamik basnlarn toplam eklinde ifade edilir.

3.4. Kanallarda Toplam Basn Kayb

Kanallardaki toplam basn; kanal cidarlarna srtnme ile kanal balant paralarnn, kullanlan cihazlarn (stc, soutucu, damla tutucugibi) ve dier yan balant elemanlarnn gsterdii direnlerdenolutuundan, toplam basn kayb iin;

.t s d E P P P l R Z P

eitlii ile bulunur. Bu eitlikte;


41/112

35

l.R : Kanallardaki srtnme basn kayb (Pa)

l : Kanal uzunluu (m)

R : Birim basn kayb (Pa/m)

Z : Kanal balant paralarnn basn kayb (Pa)PE : Sistemde kullanlan cihazlarn (filtreler, stclar, susturucular,

kapaklar, lm aletleri, yn deitiriciler gibi) toplam basn kayplar (Pa)

olarak verilmitir.

3.4.1. Kanalardaki Srtnme Basn Kayplar

Akkann viskositesine bal olarak gerek kanal cidarlar ile vegerekse akkann kendi moleklleri arasndaki srtnmeler dolays ileoluan kayba srtnme kayb denir. Srtnme kayb,

2

. . . . 2

l VP R l d

P : Ular arasndaki basn fark (Pa=N/m2)

l : Kanal boyu (m)

R : Birim basn kayb (Pa/m) (ekil 2.5)

: Kanal (boru) diren katsays

d : Kanal ap (m)

: Havann younluu (1,2 kg/m3)

V : Havann hz (m/s)eitlii ile bulunmaktadr. Bu ifadedeki boyutsuz srtnme katsays, cidarnprzllne, akkan cinsine, kanal apna ve akn Re saysna baldr.Srtnme kaybnn bulunabilmesi iin standart srtnme diyagramlarhazrlanmtr. Yuvarlak galvanizlenmi elik kanallarda akan standart havaiin hazrlanan srtnme diyagram ekil 2.5de verilmitir. Bu diyagramyardm ile standart kanallardaki hava debisi ve kanal ap biliniyorsa,kanaldaki hava hzn ve kanaln birim uzunluu bana zgl srtnmekaybn bulmak mmkndr. Eer dikdrtgen kanallar sz konusu iseizelge 2.5 ve 6 yardm ile edeer kanal ap bulunabilir.

rnek: zel bir durum iin 15 m uzunluunda galvanizlenmi elik satanyaplm havalandrma kanalnn ap 150 mm ve bu kanaldaki hava hz 12m/sdir. Bu verilere gre, kanaln iki ucu arasndaki basn fark ve kanalndebisi ne olur? ( =0,09)

zm: =0,09 , l=15 m, V=12 m/s, d=150 mm= 0,15 m

Birim basn kayb,

R=10,3 Pa/m (150 mm ap ve 12 m/s hz iin ekil 2.5den)


42/112

36

Toplam basn fark,

. 10,3 . 15 154,5Pa

P R l m Pam

Kanaln Debisi,Bu verilere gre yine ekil 2.5den hava debisi Q= 211 litre/s =

0,211 m3 /s = 760 m3/h olarak okunur. Bu debi deerini hesap yolu ilebulmak istersek,

.Q V A

22

2 3,14.0,150,0176

44m

dA

32

. 12 .0,0176 0,211

m m

Q V A ms s elde edilmi olur.

rnek: ap 125 mm olan bir sa kanalda hava hz 5 m/s ve hava scakl20 0C olduuna gre 10 m uzunluundaki bir kanal parasnn iki ucuarasndaki basn fark ne olur? ( =0,027 olarak alnacak ve =1,2 kg/m3)

zm: l=10 m, V=5 m/s, d=125 mm= 0,125 m

2 2 23 210 5 ( / ). . . 0,027. .1,2 / . 32,4 / ( )

2 0,125 2

l V m m sP kg m N m Pa

d m


43/112

37

ekil 2.5. Srtnme Diyagram


44/112

38

izelge 2.5. Edeer Srtnme ve Kapasite in, Dikdrtgen KesitliKanallara Edeer Yuvarlak Kanallar (ller mm cinsindendir)


45/112

39

izelge 2.6. Edeer Srtnme ve Kapasite in, Dikdrtgen KesitliKanallara Edeer Yuvarlak Kanallar (ller mm cinsindendir)


46/112

40

3.4.2. Kanalardaki Dinamik Basn Kayplar (Yerel Kayplar)

Dinamik kayplar (yerel kayplar) eitli balant elemanlarndaakn yn veya kesit deitirmesi gibi rahatszlklar nedeniyle ortaya kar.Bu balant elemanlar arasnda giri ve k azlar, kesit deitiriciler

(redktrler) birleme ve ayrlmalar ve dirsekler saylabilir. zeldirenlerdeki dinamik basn kayplar (Z), havalandrma ve iklimlendirmetesisatlar kanal hesaplarnda nem kazanmaktadr. Dinamik basnkayplar,

2

. .2

VP Z k

Z: zel direnlerdeki dinamik basn kayplar (Pa)

k: Dinamik basn kayp katsays (ekil 2.6)

eitlii ile bulunur.3.4.3. Santral i Cihazlarnn Basn Kayb

Santral iine yerletirilen kapaklar, susturucular, stc vesoutucular, hava filtreleri, nemlendiriciler, damla tutucular, nem tutucularve s geri kazanm cihazlar gibi ksmlar da nemli lde basn kaybnasebep olmaktadrlar. Aada verilen izelgede santral ii cihazlarn sebepolduklar basn kayplar verilmitir.

izelge 2.7. Santral i Balant Cihazlar Basn Kayplar

Balant Cihaz Pa Balant Cihaz Pa

Kaln Filtreler 60-120 Hava Menfezi 15-40

nce Filtreler 120-160 Susturucu 20-50

Istclar 20-100 Panjur Kapak (Ak) 10-30

Soutucular 30-120 D Koruma Kafesi 30-60

Buharlatrc 80-150 Yangn Koruma

Kapa

5-30

3.4.4. Kanal Sistemi Blmlerindeki Kayplar

Kanal sisteminin herhangi bir blmndeki toplam basn kayb, szkonusu blmdeki srtnme kayplar ile dinamik kayplarn toplamnaeittir. Dolays ile iki ifadeyi birletirerek bir kanal blmndeki toplamkayb,

toplam srtnme dinamik P P P

2 2. . . . .2 2toplam

l V VP kd


47/112

41

2

. . .2toplam

l VP k

d

eklinde ifade etmek mmkndr.

ekil 2.6. Kanal Balant Elemanlarnn Kayp Katsaylar


48/112

42

3.5. Fan Sistem Etkileimi

Fan performans verileri, uygulamada llenlerden farklolmaktadr. Fan testleri srasnda giri serbesttir ve kta ise kla aynkesitte ve yeteri kadar uzunlukta dz kanal bulunur. Bu fan performans

asndan en uygun durumdur. Halbuki uygulamada fan giri ve kndauygun olmayan balantlar sz konusudur. Bu durumda hesaplanan sistemhava debisi ve basn kaybna gre seilecek fann yetersiz kalmasna nedenolacaktr. Bunun nlenmesi iin fan-sistem etkileimini dikkate alan ilavebasn kayb gz nne alnmaldr. Burada sz edilen fan-sistem etkileimitesisin tamamlanmasndan sonra test ve ayar ilemi srasnda llemez. Bunedenle tasarm srasnda projeci tarafndan sistem etkisi hesaplanp fanseimi buna gre yaplmaldr. Fan-sistem etkileiminde fleme alan/kaz alan oran ve etkin kanal uzunluu yzdesi deerleri ekil 2.7degsterilmitir.

ekil 2.7. Kontroll Difzyon ve Dz k Kanalnda Dzgn Hz ProfiliTekili


49/112

43

3.6. Kanal Boyutlandrlmas ve Hesap Yntemleri

Kanal sistem tasarmnda ncelikle hava fleme ve emmemenfezlerinin yerleri ve her bir menfezin kapasitesi (debisi), tipi ve bykl belirlenmelidir. Bu hava verme ve emme menfezlerinin standart

tipte ve biimde olmasna ve bilinen bir firma rn olmasna dikkatedilmelidir. Daha sonraki adm, kanal sisteminin ematik olarak izilmesidir.Bu ematik n izimde hesaplanan hava miktarlar, k yerleri ve enekonomik ve uygun kanal gzergah gsterilir. Bundan sonra kanallarboyutlandrlarak eitli elemanlardaki basn kayplar hesaplanr. Bulunandeerler ematik izimlere ilenir. Kanal hesaplarnda bulunan boyutlaryuvarlak kanallar iindir. Eer dikdrtgen kanallar kullanlacak ise edeerkanal apndan, dikdrtgen kanal boyutlarn geilir. Kanalboyutlandrlmasnda kullanlan yntemler unlardr;

1. E srtnme yntemi2. Statik geri kazanma yntemi

3. Uzatlm plenumlar

4. T- yntemi

5. Hz yntemi

6. Sabit hz yntemi

7. Toplam basn yntemi

3.6.1. E Srtnme Yntemi

Bu yntemde ncelikle birim kanal uzunluu bana olan statik basn kayb yani zgl srtnme kayp deeri seilir. Seilen bu deer btn kanal uzunluu boyunca sabit tutulacak ekilde kanal boyutlandrlmas yaplr. Bu yntem kullanlarak hava kanalarnnboyutlandrlmas aadaki aamalar ile gerekletirilir.

1. Kanal sisteminin btn paralarn gsteren bir taslak hazrlanr.

2. Taslaktaki her kanal paras numaralanr ve zerine hava debisiyazlr.

3. ekil 2.5deki diyagramdan bir srtnme katsays seilir.

4. Birim srtnme katsays seilirken, gerek fan kndaki, gereksekanallarn dier ksmlarndaki hava hzlarnn, tavsiye edilen hzlarmertebesinde kalmasna dikkat edilir. Alak hzl kanalsistemlerinde genellikle, yaklak 0,6-1,6 Pa/m deerinde seilmesiiyi sonu verir.

5. Kanal taslandaki her parann hava debisine gre ve seilen birimsrtnme katsaysna gre, o parann kanal ap ve hava hzdiyagramdan bulunarak taslaktaki kanal paralarnn zerine yazlr.

6. Eer kanal sistemi yuvarlak kanlardan oluuyorsa boyutlar

belirlenmitir. Dikdrtgen kanallar kullanlyorsa, bulunan apyardm ile izelge 2.5 ve 6dan edeer dikdrtgen kanal kesitibelirlenir.


50/112

44

7. Kanal sistemi boyutlandrldktan sonra her bir blmdeki srtnmeve dinamik basn kayplar hesaplanr.

8. Blmdeki kayplar toplanarak gerekli fan basnc bulunur.

rnek: Aadaki ekilde hava kanal ebekesinin kanal llerini vetoplam basn kaybn bulunuz. Vantilatr kndaki hava hzn 8 m/salnz. (k=1,4 ve =1,2 kg/m3 olarak alnacak)

Klima

santrali A

Fan

Fan

20 m 20 m 15 m

10 m10 m10 m

750 750 1000E

Egzoz Havas

Besleme Havas

F

B C

D

3m

h

3m

h

3m

h

ekil 2.8. Bir Havalandrma Kanal ebekesi

zm: Kritik devre AD blmdr. Besleme havas blm iin her birksm ayr ayr incelenirse,

AB Blm in,

8 /V m s

3

750 750 1000 2500m

Qh

3 10002500 2500. 694,443600

m l lQ

h s s

ekil 2,5den 8 m/s hz ve 694,44 l/s debi deeri aktrldnda bulunan bunoktaya gre, birim srtnme kayb ve edeer ap deerleri,

2,2Pa

Rm

ve 334e

d mm

olarak bulunur. Kanal silindirik deil de dikdrtgensel olarakdndmzde ise, bu edeer apa karlk gelen kanal boyutlar izelge

2.5den,350 x 275 mm


51/112

45

olarak bulunur. Ayrca kanaln apn srtnme diyagramndan deil dehesap yolu ile bulmak istenilirse;

.Q

Q V A A

V

320,694 / 0,08675

8 /

m sA m

m s

22. 0,08675.40,08675

4

dd

2 0,1105 0,332 332d d m mm

olarak bulunur. Kanalda meydana gelen srtnme ve dinamik basn

kayplar ise,

. 2,2 .20 44s

PaP R l m Pa

m

2 2 2

3

8 ( / ). . 1,4.1,2 . 53,76

2 2dV kg m s

P k Pam

olarak bulunur.

BCBlm in,

Birim srtnme kayb deeri her blmde ayndr ve deeri,

2,2Pa

Rm

olarak alnr. BC blmnden geen havann debisi,3

750 1000 1750 486,11m l

Qh s

olur. Bu iki deere gre, ekil 2.5den

7,2 / V m s ve 285e

d mm

olarak bulunur. Kanal silindirik deil de dikdrtgensel olarakdndmzde ise, bu edeer apa karlk gelen kanal boyutlar izelge2.5den,

300 x 225 mm


.Q

Q V A AV

320,486 / 0,0675

7,2 /

m sA m

m s


52/112

46

22. 0,0675.40,0675

4

dd

2 0,0859 0,293 293d d m mm

olarak bulunur. Kanalda meydana gelen srtnme ve dinamik basnkayplar ise,

. 2,2 .20 44sPa

P R l m Pam

2 2 2

3

7, 2 ( / ). . 1,4.1,2 . 43,54

2 2dV kg m s

P k Pam

olarak bulunur.

CD Blm in,Birim srtnme kayb deeri her blmde ayndr ve deeri,

2,2Pa

Rm

olarak alnr. CD blmnden geen havann debisi,3

1000 277,7m l

Qh s


6,3 / V m s ve 235ed mm


275 x 175 mm


.Q

Q V A A V 3

20,277 / 0,04396,3 /

m sA m

m s

22. 0,0439.40,0439

4

dd

2 0,0559 0,236 236d d m mm



53/112

47

. 2,2 .25 55sPa

P R l m Pam

2 2 2

3

6,3 ( / ). . 1,4.1,2 . 33,33

2 2dV kg m s

P k Pam

olarak bulunur.

BE ve CF Blmleri in,


2,2Pa

Rm

olarak alnr. BE ve CF blmleri ayndr. Buna gre bu blmlerden geenhavann debisi,

3

750 208,33m l

Qh s


5,9 / V m s ve 210e

d mm


225 x 175 mmolarak bulunur. Ayrca kanaln apn srtnme diyagramndan deil dehesap yolu ile bulmak istenilirse;

.Q

Q V A AV

320,208 / 0,0352

5,9 /

m sA m

m s

2

2

. 0,0352.40,03524

dd

2 0,0449 0,211 211d d m mm

olarak bulunur. Kanalda meydana gelen srtnme kayb ise,

. 2,2 .10 22sPa

P R l m Pam

olarak bulunur. Her blm iin ayr ayr yaplan bu hesaplamalar birizelgede belirtilir ve bu ekilde havalandrma sistemindeki kritik devre iin

toplam basn kayb bulunur. izelge 2.8de grld gibi bu havalandrmasistemi iin seilecek olan fann debi ve basnc,


54/112

48

3

2500m

Qh

273,63ToplamP Pa

deerinde olmas gerekir.

izelge 2.8. Kanal llendirilmesi ve Basn Kayplarnn Bulunmas

Hava Kanal Hesab Srtnme Kayplar Dinamik Kayplar

Debi Hz Edeer

ap

Kanal

ls

Boy z.Srt. Kay.

Sr.

Kay.

Kayp

Kat.

Din.

Kay.

Cinsi

Q V de a x b l RsP k dP -

Ksm

m3/s m/s mm mm xmm

m Pa/m Pa - Pa -

AB 2500 8 334 350 x275

20 2,2 44 1,4 53,76 Ayrlma

BC 1750 7,2 285 300 x225

20 2,2 44 1,4 43,54 Ayrlma

CD 1000 6,3 235 275 x175

25 2,2 55 1,4 33,33 Dirsek

+ +

Toplam 143 + 130,63

=273,63

BE 750 5,9 210 225 x175

10 2,2 22 - - -

CF 750 5,9 210 225 x175

10 2,2 22 - - -


55/112

49

izelge 2.9. Kanal llendirilmesi ve Basn Kayplarnn Bulunmas(rnek izelge)

Hava Kanal Hesab Srtnme Kayplar Dinamik Kayplar

Debi

Hz Edeer ap

Kanalls

Boy z.Srt. Kay.

Sr.Kay

.

Kayp

Kat.

Din.Kay.

Cinsi

Q V de a x b l RsP k dP -

Ksm

m3/s m/s mm mm xmm

m Pa/m Pa - Pa -


56/112

50

rnek: Aadaki ekilde hava kanal ebekesinin AB ve BC blmleri iinkanal llerini ve basn kayplarn bulunuz.

Ana kanal: 8 m/s

fleme hz: 2 m/s

Filtreler: 120 Pa

Istclar: 50 Pa

Soutucular: 60 Pa

Susturucular: 30 Pa

D hava giri parmakl: 20 Pa

Yangn koruma kapa: 15 Pa

Dirsekler iin k: 0,33

atallar iin k: 0,80Daraltmalar iin k: 0,1

3 m 5 m

5 m

5 m 5 m 5 m

5 m 5 m 5 m

600600600

600 600 600 600

600

E FA

G H I J

B C D

3m

h

3m

h

3m

h

3m

h

3m

h

3m

h

3m

h

3m

h

Klima

santrali

Fan

Fan

Susturucu

ekil 2.9. Bir Havalandrma Kanal ebekesi

zm: Kritik devre AJ blmdr. Besleme havas blm iin her bir

ksm ayr ayr incelenirse,

AB Blm in,

8 /V m s

3

8.600 4800 1333,33m l

Qh s

ekil 2,5den 8 m/s hz ve 1333,33 l/s debi deeri aktrldnda bulunanbu noktaya gre, birim srtnme kayb ve edeer ap deerleri,


57/112

51

1,7Pa

Rm

ve 450ed mm

olarak bulunur. Kanal silindirik deil de dikdrtgensel olarak

dndmzde ise, bu edeer apa karlk gelen kanal boyutlar izelge2.5den,

400 x 400 mm


.Q

Q V A AV

321,333 / 0,166

8 /

m sA m

m s

22. 0,166.40,166

4

dd

2 0,2121 0,460 460d d m mm


. 2,2 .20 44s

PaP R l m Pa

m

2 2 2

3

8 ( / ). . 1,4.1,2 . 53,76

2 2dV kg m s

P k Pam

olarak bulunur.

BC Blm in,


2,2Pa

Rm

olarak alnr. BC blmnden geen havann debisi,3

750 1000 1750 486,11m l

Qh s


7,2 / V m s ve 285ed mm

olarak bulunur. Kanal silindirik deil de dikdrtgensel olarakdndmzde ise, bu edeer apa karlk gelen kanal boyutlar izelge

2.5den,300 x 225 mm


58/112

52


.Q

Q V A A

V

320,486 / 0,0675

7,2 /

m sA m

m s

22. 0,0675.40,0675

4

dd

2 0,0859 0,293 293d d m mm

olarak bulunur. Kanalda meydana gelen srtnme ve dinamik basn

kayplar ise,

. 2,2 .20 44s

PaP R l m Pa

m

2 2 2

3

7, 2 ( / ). . 1,4.1,2 . 43,54

2 2dV kg m s

P k Pam

olarak bulunur.

3.6.2. Statik Ger i Kazanma Yntemi

Bu yntem her basn ve hzdaki besleme kanallar iin

uygulanabilir. Ancak normal olarak dn ve egzoz kanallar iinkullanlamaz. Hesap olarak e srtnme yntemine gre daha karmakolmasna karn, teorik olarak btn kollarda ve klarda niform basndm yaratmas asndan daha gvenilir bir yntemdir. Kanaldaki hzlarsistematik olarak azaltlr. Her bir kanal parasnn nnde hz drlerek,dinamik basn statik basnca dntrlr ve bu paradaki kaybnnkarlanmasnda kullanlr. Ortalama kanal sistemlerinde bu statik gerikazanma %75 oranndadr. deal artlarda bu oran %90a kadar ykselebilir.

Bu sistemin avantaj kanal sisteminin dengede (ayarlanan ekilde)

kalmasdr. nk kayp ve kazanlar hzla orantldr. Yke bal olarakdebilerin azalmas sistemdeki balans bozmaz. Statik geri kazanmaynteminin dezavantaj uzun kollarn sonlarnda, zellikle bu kanal koludierlerine gre ok uzun ise, ar byk kanal boyutlar vermesidir. Ayrca bu blgelerde hzlar da ok dtnden kanaln s kayp ve kazanlarnakar izolesi gerekir.

3.7. Kanal Sisteminde Ekonomi

Bir kanal sisteminde maliyetleri, dier sistemlerde olduu gibi ilk

yatrm maliyeti ve iletme maliyeti olarak ikiye ayrmak mmkndr. Heriki maliyeti ayn baza getirip, optimum zm elde edebilmek iin sistemin


59/112

53

toplam yllk maliyeti tarif edilir. Bu toplam yllk maliyeti oluturankalemler aadaki gibi sralanabilir:

A. Yllk Yatrm Maliyeti

1. lk yatrm Maliyetlerinin amortisman sresi ve enflasyon oranlarnagre belirlenen yllk edeer maliyeti

2. Faiz Maliyeti

3. Vergiler

B. Yllk letme Maliyeti

1. Yllk enerji maliyeti

2. Yllk bakm maliyeti

3. Yllk iletme maliyeti

Trkiye artlarnda ilk yatrm maliyeti en nemli kalemdir. Bununyannda ikinci nemli kalem yllk enerji maliyetidir. Bu durumda yatrmnoptimizasyon almalar greceli olarak basittir. Sadece kanal sisteminin ilktoplam yatrm maliyeti ile sistemin yllk enerji maliyetinin toplamnminimize etmek yeterlidir.

3.7.1. Optimizasyon

Prensip olarak kanal sisteminin kesiti ne kadar kk tutulursa kanalyatrm maliyeti azalr. Buna karlk yllk enerji tketimi artar, fan yatrmmaliyeti artar. Bunlar ters ynde ileyen temel parametrelerdir. Kanaldizaynnda klasik yntemler yerine, T-yntemi gibi optimizasyona dayal

yntemlere gidilmesinde byk yarar bulunmaktadr. Trkiyenin deienekonomik koullar karsnda, kanal tasarmnda ilk yatrm maliyetiniazaltc ynde hareket edilmelidir. Ses limitlerini amayacak ekildemmkn olduu kadar yksek hzlara kmak ve yuvarlak kanallarkullanmak temel neriler olmaktadr.

3.7.2. lk Yatrm Maliyetine Etki Eden Faktrler

Yatrm maliyetini azaltmak iin uygulamada denenmi pratikneriler aadaki gibi saylabilir:

1. Mmkn olduu kadar az sayda fittings kullann

2. Hava kaaklarnn nleyin. Bu amala hazr kanallar kullanmaytercih edin

3. Yuvarlak kanallar kullann

4. Dikdrtgen kanal kullanyorsanz, kenar orann 1e yakn tutmayaaln

Bu yaklamla, yatrm maliyetine etki eden nemli parametreler aada sraile incelenecektir.

3.7.2.1. Kanal Kenar Oran

Kanallarn yuvarlak veya dikdrtgen olmas ve dikdrtgenkanallarda bir kenar uzunluunun dierine oran olan kenar oran deerinindeimesi gerek ilk yatrm maliyetlerini, gerekse enerji maliyetlerini nemli


60/112

54

lde artrr. izelge 2.9da farkl kenar oranlarna sahip dikdrtgen veyuvarlak dz kanal iin hesaplanan arlk deerleri verilmitir. Bukarlatrmada sz konusu farkl boyuttaki kanallarn ayn debiyi aynsrtnme kayb ile tamas esas alnmtr. Buradan aka grlmektedir ki

artan kenar oranlar birim kanal uzunluundaki arl nemli ldeartrmaktadr. Hi kukusuz artan kanal arl ile birlikte kanaln yatrmmaliyeti ve iilik maliyeti de artacaktr.

izelge 2.9. Kenar Oran Etkisi (Ayn debi ve srtnme kayb iin)

KanalBoyutu

mm

Kanal Alan

m2Kenar Oran

-

Sa EtKalnl

mm

Arlk

kg/m

600 0,28 - 0,55 8,35550 x 550 0,30 1/1 0,55 9,73

750 x 400 0,30 1,9/1 0,55 10,71

1100 x 300 0,33 3,7/1 0,85 19,21

1500 x 250 0,38 6/1 1,00 28,28

2000 x 200 0,40 10/1 1,31 46,29

3.7.2.2. Basn Snflandrlmas

Baz yaynlarda kanal tasarmcsnn kanalda geerli basndeerlerini vermesi gerektii vurgulanr. Kanal sistemi zerinde geerlialma basn grubu verilmelidir. Bylece et kalnlklarn bu basnca grebelirlemek mmkn olacaktr. Bununla kanal maliyetleri azaltlabilir.

3.7.2.3. Fittings Maliyetleri

lgili blmde eitli fittingsin kayp katsaylar verilmitir.Tasarmc buradan en uygun fittingsi seebilir. Ancak en kk kayp

katsaysn veren fitting en pahal olan olabilir. Yksek kenar oranl birfitting yapmak, kare bir fittingden biraz daha pahal fakat yuvarlak fittingyapmaktan daha ucuzdur. Bugn iin fittings otomatik ekipmanla fabrikadaretilmekte ve iilik minimuma drlmektedir. Elle retimde ise iilikmaliyeti, ayn kesitli ve ayn uzunlukta dz kanal maliyetinin 4-8 misliolabilmektedir. Eer ynlendirici kanallar kullanlrsa bu oran ok dahabyk olacaktr.

3.7.3. Yuvarlak Kanallar ile Dikdrtgen Kanallarn MaliyetininKarlatrlmas

Yuvarlak kanallarn tesis maliyetleri nemli lde daha dktr.Yuvarlak kanallar bir kii tesis edebilir. Halbuki edeer bir dikdrtgenkanal iin en az iki kii gereklidir. Ayrca yuvarlak kanallarn tesis


61/112

55

standartlar ok daha az malzeme kullanmn gerektirir. Yuvarlak kanallarndaha ucuz olmasnn nedenleri aada sralanmtr:

1. Yuvarlak kanallar snrl sayda standardize edilmi elemanlardan vebelirli sayda standart boyuttan oluur.

2. Kanallarn ve balant elemanlarnn retimi tamamen otomatik veseri olarak sistematik bir ekilde yaplmaktadr. Endstriyel kalitekontrol mmkndr.

3. Yuvarlak kanallarn tesis zaman, benzer bir dikdrtgen kanalnyaklak te biri kadar olabilmektedir.

4. zolasyon malzemesinin maliyetleri daha dktr. nk;

a) Uygulanmas ve ulam daha kolaydr

b) Daha kk evre uzunluu dolays ile daha az izolasyon

malzemesi kullanlr. rnein; ap 500 mm olan yuvarlakkanaln evresi, kenar lleri 400 x 400 mm olan dikdrtgenkanaldan %13 daha azdr. zolasyon iin bu oranda az malzemekullanlr.

c) Gerek yangndan korumak iin ve gerekse sl izolasyon iinyuvarlak kanallarda daha ince izolasyon kullanlabilir. ekil 2.9ve izelge 2.10da kanallarn dtan yangna kar izolasyondeerleri ve karlatrlmalar verilmitir.

tt

Yuvarlak kanallarda daha ince yangn izolasyonu kullanmna izinverir.

ekil 2.9. zolasyon Kalnl Tanm

izelge 2.10. zolasyon Kalnlklar (mm)

Yuvarlak Dikdrtgen

30 40

30 40

50 70

50 70

100 140100 120


62/112

56

5. Gerekli kanal, mesnet ve asklarnn says ve boyutlar yuvarlakkanallarda daha azdr. Asklar aras mesafe dikdrtgen kanalda 2,5m iken bu deer yuvarlak kanalda 3 m deerine kar. Bylece bumalzemeden %20 tasarruf sz konusudur.

3.8. Kanallarda Szdrmazln nemi

Kanal sistemlerindeki kaaklar yolu ile kaybedilen enerji ok yksek boyutlardadr. zellikle temiz oda uygulamalarnda, baz endstriyeluygulamalarda ve nem alma uygulamalarnda kanallardaki hava kaaklarenerji kayb dnda zel neme sahiptir. Burada zel olarak szdrmazlkistenen haller dnda, genel havalandrma ve klima uygulamalarndaszdrmazlk dolays ile oluan enerji maliyeti zerinde durulacaktr. Sadecehavalandrma yaplmas durumunda hava kaaklarnn enerji maliyeti fan

enerji tketiminde ortaya kmaktadr. Kaak ne kadar fazla ise bu orandafan gc boa harcanm olacaktr.

Klima kanallarnda ise kaak hava; ayn zamanda soutma ve stmaenerjisi kayb anlamna gelmektedir. Dolays ile klima sistemlerinde hemfanda, hem de soutma (veya snma) grubunda enerji boa harcanmas szkonusudur. Havas artlandrlan hacimlerden geen kanallardaki szma, yineiklimlendirilen hacme olacandan, bir kayp oluturmayaca ilerisrlebilir. Ancak bu halde bile szan hava istenilen fonksiyonu yerinegetirmeyecek, menfezlerden hedef blgeye flenemeyecektir.

3.9. Kanallarn Temizlii

hava kalitesinin salanmas ile ilgili almalar gstermitir ki,sistemin yetersiz kalmasnda hasta bina sendromunda kanallarn temizliibyk nem tamaktadr. Besleme ve dn kanallarnda toplanan toz,mantar vs. gibi kirleticilerin hastalk kavramna byk katklar vardr. Bunedenle zellikle besleme kanallarnn iinin temizlenmesi gerei, baz batlkelerinde rnein svete bina ynetmeliklerine dahil edilmitir. Kanal iitemizlii iin eitli temizlik yntemleri ve cihazlar gelitirilmitir. Bucihazlarn standart aplar ve uygun geometrisi nedeniyle yuvarlak kanallarauygulanmas daha kolay ve daha ucuz olmaktadr.


1. Mahal hava debisinin belirlenmesinde hangi hususlar gz nndebulundurulmaldr?

2. Kanallarda toplam basn kaybn aklaynz

3. Kanallarda srtnme basn kaybn aklaynz

4. Kanallarda dinamik basn kaybn aklaynz

5. Kanal sisteminde ekonominin nemini aklaynz6. Yuvarlak kanallar ile dikdrtgen kanallarn maliyetini karlatrnz


63/112

57

7. Kanallarda szdrmazln nemini aklaynz

8. ekilde grlen silindirik bir kanaldan geen havann hz 5m/s ve debisi 3 m3/sdir. Buna gre kanaln,

a. Kesit alan nedir?b. ap nedir? (= 3,14 alnacak)

dV=5 m/s

Q=3 m /s

A= ?

d= ?

9. Aadaki ekilde grld gibi kesit alan 0,8 m2 ve hava

hz da 3 m/s olan bir kanal daraltrlarak kesit alan 0,6 m2

drldne gre,a. Daraltlan ksmdaki kanaldan akan havann hzb. Kanaldan akan havann debisi ne olur?

A1

Q QA2

V1V2

10. Aadaki ekilde grld gibi kesit alan 0,5 m2 ve havahz da 4 m/s olan bir kanal geniletilerek kesit alan 0,8 m2

kartldna gre,a. Daraltlan ksmdaki kanaldan akan havann hzb. Kanaldan akan havann debisi ne olur?

11. Aadaki ekilde grld gibi kesit alan 0,6 m2 ve hava

hz da 5 m/s olan bir kanal daraltlarak kesit alan 0,4 m

2

drldne gre,a. Daraltlan ksmdaki kanaldan akan havann hz


64/112

58

b. Kanaldan akan havann debisi ne olur?

A1

1

22

AV

Q QV

12. ekilde grlen silindirik bir kanaldan geen havann hz 6m/s ve debisi 3 m3/sdir. Buna gre kanaln,

a. Kesit alan nedir?b. ap nedir? (= 3,14 alnacak)

dV=5 m/s

Q=3 m /s

A= ?

d= ?

13. Aadaki ekilde bir hava kanal ebekesi grlmektedir.ebekenin A-B blmndeki kanaldan geen havann hz 6m/s ve birim srtnme kayb R=2,5 Pa/mdir. (c =1,3 =3,14 ve =1,2 kg/m3 olarak alnacak) Buna gre,

a. A-B kanalndan geen havann debisi nedir?b. A-B kanaln alan nedir?c. A-B kanalnn ap nedir?d. A-B kanalnda meydana gelen srtnme kaybn

hesaplaynz.e. A-B kanalnda meydana gelen dinamik kayb

hesaplaynz.

Klima

santrali A

Fan

Fan

20 m 20 m 15 m

10 m10 m10 m

750 750 1000E

Egzoz Havas

Besleme Havas

F

B C

D

3m

h

3m

h

3m

h


65/112

59

BLM

HAVALANDIRMAUYGULAMALARI

AMA

Farkl havalandrma uygulamalar ile ilgili uygulama zelliklerini

tanyabilme ve farkl ortamlar iin alternatif sistem zmleri retebilme.


66/112

60

4. HAVALANDIRMA UYGULAMALARI

4.1. Konutlar

Geleneksel konutlarda havalandrma, kap ve pencerenin almasveya buralardan szan hava ile doal olarak gerekleir. Enfiltrasyonda(sznt) olan hava deiimi normal hallerde 0.3 0.7 deiim/saatmertebesindedir ki bu yeterli olabilmektedir. Ancak son yllarda iki yndekigelimeler konutlarda mekanik havalandrma ihtiyacn ortaya karmtr.Bunlardan birincisi yap tekniindeki gelimelerdir. rnein giydirme cepheyaplarda doal yolla ve pencerelerin almas ile havalandrma imkanortadan kalkmaktadr.

kinci ve daha genel olan mekanik havalandrma zorunluluu iseyaplarda enerji tasarrufu ile ilgili alnan nlemlerden kaynaklanmaktadr.

rnein pencere oranlar klm ve pencere, d kap, balkon kaps gibida bakan yap elemanlarnn szdrmazl son derece azaltlmtr(zellikle PVC kap ve pencerelerde hava szdrganlk katsays normalahap tek pencerelere gre on be kat azalmtr). Btn bunlardan dolaykonutlarda da mekanik havalandrmaya ihtiya bulunmaktadr. Konutlardagerekli havalandrma 2700 m3/h deerinden dk olmamak art ile, havadeiim says n=0.51 (deiim/h) alnabilir. Kk hacimlerde sigaraiilmesi halinde saatte bir hava deiimi daha uygundur.

Konut mutfaklarnda aspiratr debisi 1800 m3/h deerini

salayabilmeli ve debi ayarlanabilir olmaldr. Mutfak bacalar bamszveya nt baca biiminde olmaldr. Aspiratrn baca balantsnda 125mm veya 150 mm metal konulmamaldr. Esnek alminyum kanallar kirtoplamas nedeniyle nerilmez. Bu amala kullanlan 100 PVC borular iseyangn tehlikesi ve ses nedeniyle kesinlikle kullanlmamaldr. Konutmutfaklarnda veya kk mutfaklarda davlumbaz da kullanlabilir.Konutlarda banyo ve tuvaletlerinde mekanik havalandrmalar tavsiye edilir.Banyo buharlar mantar olumasna ve aynalarn kararmasna, metalikyzeylerin paslanmasna neden olur. Ayrca tuvaletlerdeki kokunun eveyaylmas istenmez. Bu nedenle kullanlacak banyo aspiratrleri kvet

zerine yerletirilmeli ve bunlarn ortama yaylmadan dar atlmassalanmaldr.

Banyo ve tuvaletler iin kesintili alan sistemlerde hava debisi 90m

3/h tavsiye edilmektedir. Srekli alan sistemlerde bu deer 36 m3/hdeerine dmektedir. Ayrca banyoda, saatte on hava deiimi salanmasda tavsiye edilen bir baka deerdir. Kazan dairelerinde havalandrma hemyanma havasnn karlanmasn hem de ortamda oluan dumanlarnatlmasn salar. Kazan dairelerinde saatte 5 defa hava deiimiseilmelidir. Besleme fanlar egzoz fanlarndan %25 byk seilmelidir.


67/112

61

4.2. Garajlar

Garajlarda uygun havalandrma olmazsa, motor egzozlarnda atlanhidrokarbonlar, kkrt, kurun ve CO gazlar zehirlenmeye neden olur.Garajlar doal veya mekanik olarak havalandrlabilir. Doal

havalandrmada, tm kesitten hava akm salamak iin, karlkl olarakeit datlm aklklar braklmaldr. Bunlarn birbirine olan uzaklklaryerst garajlarnda en ok 35 m, yer alt garajlarnda ise 20 m olacakekilde dzenlenmelidir. Bu aklklarn kesitleri orta ve byk garajlardapark alan bana 0.06 m2 olmal, kk ve orta garajlarda ise d kaplardapark alan bana 150 cm2 kesit oluturulmaldr.

Doal havalandrmann uygun olmad yerlerde mekanikhavalandrma uygulanmaldr. ASHRAE standartlarna gre kapalgarajlarda m

3 bana 14.4 m3/h havalandrma gerekmektedir. Hava

miktarnn belirlenmesinde dier bir yaklam saatteki hava deiimmiktardr. Bu deer yine ASHRAE tarafndan 46 defa/saat olarakverilmitir. Enerji tasarrufu asndan fanlar eit byklkte ve birden fazlaolmaldr veya hz ayarlanabilen fanlar konmaldr.

Garajlar iin srekli alma da CO seviyesi 50 ppm deerindetutulmaldr. Tehlike snr 100 ppm olup CO miktar bu deeri kesinlikleamamaldr. Mekanik havalandrmada zellikle egzoz sistemleri tercihedilir. Her sistem iin kurulacak ift egzoz fan ile garaj boyunca hibir lhacim brakmayacak ekilde dzenleme yaplr. Emiin %50si tavanseviyesinden, %50si de kolonlar boyunca deme seviyesine yakn

blmlerden yaplr.

4.3. Ticari Mutfaklar

Ama :

Piirme cihazlarndan yaylan snn dar atlmas

Piirme cihazlarndan oluan buharn dar atlmas

Yemek kokularnn kontrol ve komu hacimlere geiin nlenmesi.

4.4. Lokanta, Kafeterya ve Otel Mutfaklar

Bu boyuttaki mutfaklarda hava hem emilmeli , hem de taze

hava girii salanmaldr. Aksi halde komu hacimlerle ve d ortamarasnda byk basn farklar ve istenmeyen hava hareketleri oluur.

Mutfaa verilecek taze hava, kn santralde ortam scaklna kadarstlmaldr. Yaz aylarnda mutfaktaki scaklk kontrol havalandrma ilesalanr. Daha iyi uygulamalarda ise klima santrali kullanlmakta ve havasoutulmaktadr. Ayrca taze hava santralinde en az EU3 kaliteli filtrekullanlmaldr. Kanal olarak galvaniz sacdan temizlenebilen yuvarlak

kanallar kullanlmas hijyenik adan gereklidir. Ayn ekilde egzoz kanallarda galvanizli sacdan ve yuvarlak olmaldr. Ayrca egzoz kanallarndaszdrmazlk tam olarak salanmaldr.


68/112

62

Yatay egzoz kanallar mmkn olduunca ksa olmal ve bir eimverilmelidir. Kanallarda temizleme kapa var ise yangn damperi artdeildir. Mutfaklarda emi aznda filtreler bulunmaldr. Mutfakhavalandrlmasnda en uygun zmlerden birisi davlumbaz kullanmaktr.

Mutfak davlumbazlar ile kokuyu, sy ve nemi kaynandayakalamak imkan vardr. Davlumbaz malzemesi olarak CrNi alaml sac,alminyum veya renkli sac kullanlabilir. Davlumbazlar geneldeklandrlr. Egzoz havas at zerinde en yksek noktaya dikey olarak1013 m/s hzla atlmaldr. Souk stlmayan blgelerden geen egzozkanallar youmaya kar izole edilmelidir.

4.5. Byk Mutfaklar

Modern uygulamalarda genellikle tavan duvardan duvara emi

azlaryla kapldr. Ya filtreleri yksek (%99.8) verimli kolayca karlpykanabilir tiptedir. izelge 4.1de Mutfak havalandrlmasnda havadeiim katsaylar verilmektedir.

izelge 4.1. Mutfak Havalandrlmasnda Hava Deiim Katsaylar

Mutfak Tipi Ykseklik (m) Hava Deiim

Mesken Villa (Kk Konut)

Lokanta, Kantin (OrtaByklk)

Hastane , Kla (Byk Mutfak)

Perhiz Mutfaklar

Bulakhane

Souk Mutfak

Kzartma Hacimleri

Temizlik Odas

2.5

3.5

3.0 4.0

3.0 4.0

3.0 4.0

3.0 4.0

3.0 4.0

3.0 4.0

25 15

30 20

30 20

30 20

20 15

8.0 5.0

15 8.0

5

4.6. amarhaneler

amarhane havalandrmas dorudan makinelerin zerindendavlumbazla yaplmas en uygun yntemdir. Hava besleme menfezlerialt katlarda bulunmaldr. amarhane egzozlar at zerinden daratlmaldr. Taze hava beslemesi fanla veya braklan aklklardan doalyolla yaplabilir. Egzoz ve beslemenin mekanik olarak yapldsistemlerde s geri kazanm niteleri kullanlabilir.

klimlendirilen amarhanelerde hava hareketi iin baar ileuygulanan bir yntemde temiz hava beslemesi deme seviyesinden ,egzoz havas ise st seviyelerden yaplr. Bylece hacimde piston


69/112

63

eklinde aadan yukar doru bir hava hareketi salanr.amarhanelerde 15 20 defa hava deiimi tavsiye edilir.

4.7. Okullar

Okullardaki dershanelerde genellikle teneffs aralarndapencereler alarak doal havalandrma yaplr. Ancak merkezi santralleveya i hava kalitesi ynnden daha salkldr.

Merkezi havalandrmada hava , koridor tarafndaki duvardaalan menfezlerde pencere altlarna veya tavandan flenir. Pis hava pozitif basn sayesinde koridora atlr. Kii bana d hava miktar 30m

3/ h , 4 5 hava deiimine karlk gelir.

4.8. Kimya LaboratuarlarKimya laboratuarlarnda egzoz havalandrma sistemikullanlabilir. Deney setleri zerindeki davlumbaz hava emii iinaspiratr kullanlabilir. Taze hava odaya deme seviyesindenverilmelidir.

4.9. Toplant Salonlar

Toplant salonlarnda havalandrma , scak hava ile stma veyaklima sistemine ihtiya gsterir. Is ihtiyacnn %50 %75lik ksm

radyatrle karlanr. Hava ihtiyac kii bana 30 m3

/ h verilmelidir.

4.10. Tuvaletler

Pencerelerle havalandrma yaplmaldr. Bu kullanl olmuyorsavantilatrle emi yaplmaldr. Hava koridordan alnmaldr. Havadeiimi saatte 5 8 kez olmaldr.

4.11. Dular

Sekizden fazla du varsa mekanik giri ve mekanik kyaplmaldr. Hava deiimi saatte 8 10 kez alnmal veya du bana220 m

3 / h hava dnlmelidir. D hava n stma ile 30 Cyegetirilmelidir.

4.12. niversite Anfileri

Anfilerde hava kalitesini drerek dinleyicilerin dikkatlerinindalmasnn nlenmesi iin havalandrma iklimlendirme sistemikullanlmaldr. Scaklk 22C 25C , nem %40 %60 olmaldr.

Seminer salonlarnda kii bana 100 W deerinde ani bir s kazancoluur.


70/112

64

Bu snn yaklak %50si hava tarafndan alnr. Kii banagerekli taze hava miktar 30 m3 / h , sigara iilen ortamlarda ise 50 m3 /h olmaldr. Bu 6 8 kerelik bir hava deiimine karlk gelir , ancaksalonlarda hava deiimi artacaktr. ok souk ve scak havalarda hava

debisi %50ye kadar azaltlabilir.

4.13. Anaokullar ve Yuvalar

Anaokullar , yuvalar ve krelerde yerden stma tercihedilmelidir. Solunum yoluyla hastalklarn yaylmamas iin mutlakamekanik havalandrma yaplmaldr. Besleme santrali giriinde EU 3kalite bir n filtreden sonra EU 7 kaliteli bir torba filtre

kullanlmaldr. Egzoz havas banyo , mutfak ve WCden egzozvantilatrleriyle ve hava sznts ile kendinden tahliyesi yaplmaldr.

Yetersizse egzoz aklklar snflar dnda yaratlmal ve koridordahava toplayan bir egzoz sistemi oluturulmaldr.

Anaokulu ve kre snflarnda kanall konveksiyonel birhavalandrma sistemi kurulmas imkan yoksa snflarda i havaytemizleyen bir hava temizleme cihaz kullanlmas tavsiye edilir. Bucihazlarda ortam havas elektrostatik , aktif karbon filtrelerden veounlukla havann artlmas iin ozonlama hcresinden geirilerektemizlenir ve tekrar odaya verilir.

4.14. Byk Toplant, Gsteri ve Spor SalonlarOturma alan iin kii bana 0,7 1 m2 alan alnarak minimum

d hava miktar 8 30 L / s ( 28,8 108 m3 / h ) alnr. Grld gibihavalandrma yk toplam ierisinde nemli bir yer tuttuunda havaszntsnn nne gemek iin bu hacimler pozitif basn altndatutulur. Bu salonlarda tavan ykseklii ok fazla olduundan havannkatmanlamamasna dikkat edilir. Besleme havasnn ba stseviyesinden veya kotlardan vermek veya havay koltuk atlarna veyaoturma yerleri civarnda alt kotlarda toplamak uygundur. Koltukaltndaki dn menfezlerine hz 1,4 m / s deerini amamaldr. Buhacimlerin biimine gre bazen jet tipi 15 45 m gibi uzun atldifzrlere gerek duyulabilir , veya tavandan aa doru flemeyaplabilir. Bu tip , uygulamalarda hava besleme menfezlerindeki sesseviyesine dikkat edilmelidir.

Hava emii balkon altlar gibi havann hareketsiz olduu blgelerden lineer ( dampersiz ) difzrlerle yaplmas uygundur.Alan ierisinde soutma yaplmayp sadece havalandrma ve / veya havaile stma yaplyorsa koltuk altlarnda besleme , tavan seciyesindendn havas alnmas uygundur. Baz spor salonlarnda seyirci yeri

yoksa , tavanda difzr fletip , santrale en yakn duvardan st kotlardantek noktada emi menfezleriyle havay toplamak mmkndr.


71/112

65

4.15. Spor Salonlar

Bu salondaki faaliyetler ok eitli olabildiinden kullanlanfanlar ok kademeli olmaldr. Okullarn jimnastik salonlarndaolduundan gibi kk uygulamalarda saatte 4 6 hava deiimi

salayacak bir havalandrma yeterlidir. Istma ihtiyac genellikleradyatrle veya scak hava niteleri ile salanr. Soutma gereksizdir.Byk spor salonlarnda hava deiim miktar saatte 2 3 defa veyakii bana 30 40 m3 / h alnr.

4.16. Konser ve Tiyatro Salonlar

Sahne youn k ykn %40 %60 oran kaynanayakalamas lazmdr. Sahne besleme havas alt koltuklardan ve sahnearkasndan verilip st kotlarda klar civarnda toplanmaldr.

4.17. Sergi ve Fuar Alanlar

Bu tip alanlar tek bir santral terine ok sayda santral ilebeslemek daha iyi olur. Ortalama olarak mahal yk 108 W / m

2

mertebesindedir. nsan younluu ise 3,7 4,6 m2 kii alnabilir.

Havalandrma sisteminin %100 d hava ile alabilme zelliiolmaldr. Sistemde dorudan egzoz azlar ve buraya esnek kanallarla balant imkan bulunmaldr. Ana salon iinde , evresinde lokanta ,kafeterya veya ofisler ayr bir havalandrma ve klima sistemleriylehavalandrlmaldr.

4.18. Al Veri Merkezleri ve Dkkanlar

Bu tip yerlerde stma ve soutma hava ile yaplyorsa flemecaml vitrin alanna youturulmaldr. Kk dkkanlarniklimlendirilmesi split (ayrk) klima ile yaplmaldr. Bu tip cihazlardakanal uzunluklar tutularak hava hzlar tasarm 4 6 m / stutulmaldr. Kk marketlerde buzdolaplarn haval kondenserlerindenyaylan snn bu blgeden havalandrma havasnn egzoz edilmesi byk yarar salar. Besleme havas ise doal veya besleme fanyardmyla temin edilmelidir. Dkkanlarda havalandrma miktar olarak8 hava deiimi alnabilir.

4.19. Spermar ketler

Bu tip alanlarda hava miktar 16 m3 / m2 h alnabilir. Kii banagerekli d hava miktar 20 m3 / kii verilebilir. Istma ve soutmaamacyla ayn klima santrali ve hava datm sistemi kullanlr. Birokmaazada girite ara blgesinde ayr bir stma uygulanarak dardan

souk havann dorudan ieri girmesi nlenir. Bir baka yntem ise ,kaplara scak hava perdesi uygulamas veya radyant stclarlastlmasdr.


72/112

66

Spermarketlerde genellikle hava soutmal kondenser nitelerikullanlr. Eer ou zaman olduu gibi spermarket tek katl veyayaygnsa altl stl klima kullanlmaldr. Hava soutmal klima veya

havalandrma sistemlerinde free cooling zellii yani uygunzamanlarda %100 d hava ile alma kabiliyeti aranmaldr.

Spermarketlerde souk havann deme seviyesinde kpkalmas nlenmelidir. Yerel souk havann sirkle edilmesi gerekir. Buamala dn havasnn deme seviyesinde emilmesi byk nemtar. Dn menfezleri zellikle soutucu vitrinlerin bulunduu blgelerde yetitirilmelidir. Bu amala en iyi zmlerden biri dnhavasnn deme alt kanallarla toplanmasdr.

Bu deme alt kanallar ayn zamanda soutucu akkan

borularnn gemesi iinde kullanlabilir. Besleme menfezleri ise tavanseviyesinde olmaldr. atdaki santrallerden ksa kanallarla ortamatanan hava tavan seviyesinde dalr.

4.20. Snak Havalandrmas

Snak havalandrmas iin gerekli artlar:

1. CO2 oran %2den fazla olmamal , O2 oran ise %19dan azolmamaldr.

2. ortamda , d ortama gre en az 50 Pa deerinde pozitif basn oluturulmaldr.

NOT : Snak havasnn stlmas veya soutulmas gerekmez.

D ortamdaki hava temiz ise EU 3 kalitesinde bir filtredengeirildikten sonra snaa verilir.

D ortamdaki hava zehirli veya radyoaktif madde ieriyorsa dhava bir kum filtresinden geirilerek n filtrelenir. Kum hcresinde 60

m3

/ h hava debisi iin 1 2 m3 kum bulunmaldr. Kum ykseklii 2 m

ve hava direnci 200 Pa olmaldr.

4.21. Snak Havalandrma Kapasiteleri

Byk snaklarda (300 kii zerinde) kii bana gerekli hava:

Normal d hava halinde 9 m3 / h

Zehirli d hava halinde 1,8 m3 / h

Orta kapasiteli snaklarda:

150 300 kii arasnda her iki hal iin 4,5 m3 / h

50 150 kii arasnda her iki hal iin 3 m3 / h


73/112

67

4.22. Snaklarda Havann Ynlendirilmesi

Taze ve pis havann ynlendirilmesi aadan yukar doru ,yukardan aaya doru veya yatay olarak yaplabilir.

4.23. lkokullar

Havalandrma miktar olarak kii bana 30 m3 / h havaalnmaldr. Her hacmin bamsz olarak kontrol edilebildii sistemlertercih edilmelidir. Havalandrma sistemi klima sistemi ile birletirilmiise %100 d haval sistemler tercih edilmelidir.


1. Konutlarda havalandrma uygulamalarn aklaynz

2. Ticari mutfakla

31434174-Havalandirma-Sistemleri

Documents

Transcript of 31434174-Havalandirma-Sistemleri