29. júní 2011

Orri Hauksson

framkvæmdastjóri SI

Fjárfestum í samgöngum- í þágu allra Íslendinga -

Samtök iðnaðarins1

Loftmynd af hagkerfinu

• Framleiðsluslaki sá mesti eftir seinna stríð

• Atvinnuleysi hefur aldrei mælst meira– jafnframt takmörkuð vinna fyrir marga sem teljast með vinnu

• Fjárfesting í sögulegu lágmarki

• Veikur vöxtur einkaneyslu

• Enginn magnvöxtur í útflutningi– þrátt fyrir kjöraðstæður, þ.e. óvenju lágt raungengi

• Forsendur kjarasamninga fjárfestingar og aukinn hagvöxtur– kjarabætur brenna að óbreyttu upp í verðbólgu

Samtök iðnaðarins2

Hvaða fjárfestingar eru mögulegar?

• Fjárfestingar í hugverkum og tækni

• Fjárfestingar í orkutengdum iðnaði– og tilsvarandi orkukostum

• Búnaðar- og viðhaldsfjárfestingar í öllum greinum– einkum sjávarútvegi

• Íbúðafjárfestingar – talsverð undirliggjandi þörf

• Opinberar fjárfestingar– s.s. hátæknisjúkrahús, fangelsi, hjúkrunarheimili og viðhald

• Fjárfestingar í samgöngumannvirkjum– fjármagnaðar af hinu opinbera og af lífeyrissjóðum

Samtök iðnaðarins3

Hvað stendur í vegi aukinna fjárfestinga?

• Pólitísk ósamstaða um framkvæmdir og forgangsröðun

• Einbeittur vilji einstakra ráðherra gegn samþykktum ríkisstjórnar

– sbr. stöðugleikasáttmála og nýja kjarasamninga

• Almenn óvissa um horfur og umgjörð í efnahagslífsins– s.s. í peningamálum, skattamálum, sjávarútvegsmálum, erlendri

fjárfestingu, orkumálum, gjaldeyrishöftum– hvetur til skammtímahugsunar og dregur út vilja til að byggja upp

• Háir raunvextir þrátt fyrir sögulega lága nafnvexti– neikvæðir raunvextir í €, $ og ₤

Samtök iðnaðarins4

Sérstaða samgönguframkvæmda

• Hröð og markviss leið til að vinna upp slaka í hagkerfinu– hönnun fjölmargra arðbærra verka liggur fyrir– hægt að hefja útboðsferli nú þegar

• Lyftir atvinnu- og fjárfestingastigi upp samstundis

• Hafa mikil margföldunaráhrif– langt umfram en t.d. tilsvarandi aukning ríkisútgjalda

• Margvíslegir möguleikar á fjármögnun– umræða um vegtolla á villigötum– tímabært að hefja umræðu og stefnumótun um framtíðargjaldtöku af

umferð

• En aðalatriðið er að arðbærar samgönguframkvæmdir ráðast beint gegn mestu meinsemd samfélagsins: Atvinnuleysinu

Samtök iðnaðarins5

Fjárfesting og atvinnuleysi

Samtök iðnaðarins6

19701972

19741976

19781980

19821984

19861988

19901992

19941996

19982000

20022004

20062008

20100.0

1.0

2.0

3.0

4.0

5.0

6.0

7.0

8.0

9.0

Atvinnuleysi á Íslandi 1970-2010 í %

19701972

19741976

19781980

19821984

19861988

19901992

19941996

19982000

20022004

20062008

20100.0

5.0

10.0

15.0

20.0

25.0

30.0

35.0

40.0

Fjárfesting sem hlutfall af landsframleiðslu 1970-2010 í %

• Fjárfesting og atvinnustig haldast náið í hendur• Sambandið er enn augljósara þegar stærðirnar eru teknar saman...

Sögulegt hámark

Sögulegt lágmark

Heimild: Hagstofa ÍslandsHeimild: Hagstofa Íslands

Samband fjárfestinga og atvinnuleysis

• Atvinnuleysi og fjárfesting helst í hendur í sterku sögulegu sambandi

• Fyrir hverja prósentu sem fjárfesting eykst má gera ráð fyrir að atvinnuleysi minnki um hálfa prósentu

Samtök iðnaðarins7

0.0 1.0 2.0 3.0 4.0 5.0 6.0 7.0 8.0 9.05

10

15

20

25

30

35

40

Samband fjárfestinga og atvinnuleysis 1970-2010

Atvinnuleysi í prósentum

fjárf

estin

g se

m h

lutfa

ll af

land

sfra

mle

iðslu

í %

Markmið nýrra kjarasamninga

Núverandi staða

Æskilegt svæði

Heimild: Hagstofa ÍslandsÚtreikningur SI

Staðan í mannvirkjagerð

• Þegar mest var árið 2008 störfuðu tæplega 18þ manns– yfir lengri tímabil hafa jafnan 10-12þ verið starfandi – 2010 töldust enn 10þ en vinnumagn hafði dregist mikið saman– að óbreyttu stefnir í mun meiri fækkun, niður í 4-6þ

• Fyrirtækjum hefur fækkað og þau farið minnkandi– atgervisflótti hafinn og vermæt þekking er að byrja að tapast– nauðsynlegt er að varðveita verkþekkingu

• Hið opinbera sem kaupandi– á helst að fjárfesta þegar mannvirkjagreinar hafa lítið fyrir stafni– hagstæðust verð, viðheldur traustum staðbundnum birgjum

• Arðbærar samgönguframkvæmdir á teikniborðinu– einkum á SV-horninu– svæðið verður samkeppnishæfara– slysa- og samfélagskostnaður lækkar

Samtök iðnaðarins8

Hvernig hefur hið opinbera verið að standa sig?

Samtök iðnaðarins9

• Opinberar fjárfestingar hafa dregist mikið saman, bæði í heild sinni og sem hlutfall af VLF

• Heldur að sér höndum á samdráttartímum en framkvæmir á uppgangstímum

• Þannig magnar hið opinbera hagsveifluna í stað þess að reyna jafna út yfir tíma

• Frá hagrænum sjónarhóli eru réttar opinberar fjárfestingar efnahagslega skynsamlegar þegar slakinn er svo mikill

• Þar fyrir utan þarf hið opinbera ekki sjálft að fjármagna nærri allar þær framkvæmdir sem hér er um rætt

Heimild: Hagstofa Íslands

1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2

011

0.0%

1.0%

2.0%

3.0%

4.0%

5.0%

6.0%

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

Fjárfesting hins opinbera 2000-2011Fast verðlag - árstíðaleiðrétt

Fjárfesting hins opinbera

Fjárfesting hins opinbera sem hlutfall af VLF

Opinber dýfa ofan í almenna dýfu

Samtök iðnaðarins10

1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F 2F 3F 4F 1F

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

90000

Fjárfestingar 2000-2011á föstu verðlagi í m.kr.

Fjárfesting hins opinberaFjárfesting í íbúðarhúsnæðiFjárfesting atvinnuvega

Heimild: Hagstofa Íslands

Leiðin út úr vandanum löng en ekki svo flókin

• Það er margra ára verk að vinna sig út úr kreppunni– Engin ein leið eða ein framkvæmd dugar til

• Auka fjárfestingar -> auka hagvöxt

• Framkvæmdir í arðbærum samgöngumannvirkjum– aðeins eitt skref af mörgum– en afar mikilvægt, framkvæmanlegt nú þegar, tækin bíða

• Lífeyrissjóðir sitja með um 200 milljarða inni á bankabókum– hafa boðist til að fjármagna arðbærar framkvæmdir

• Óskast: uppbyggileg umræða um framtíðar vegarekstur– Íslendingar gætu ákveðið að verða leiðandi í gjaldtöku af umferð– dýnamísk þróun eldsneytisnotkunar og fjármögnunar mannvirkja– kjörið tækifæri til þróa lausnir og jafnvel útflutningshæf hugverk...

Samtök iðnaðarins11

Samtök iðnaðarins12

...í stað

Samtök iðnaðarins13

TAKK FYRIR!