1

ევროკავშირის საგზაო რუკა სამოქალაქო საზოგადოებასთან

თანამშრომლობისათვის

2018-2020 წლებისთვის

დამტკიცებულია ევროკავშირის წარმომადგენლობის ხელმძღვანელისა და

საქართველოში ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების საელჩოების

ხელმძღვანელების მიერ

18 დეკემბერი 2018

2

აბრევიატურების სია

CfP –კონკურსის გამოცხადება საპროექტო განაცხადების მისაღებად

CEC –ცენტრალური საარჩევნო კომისია

CSOs –საზოგადოებრივი ორგანიზაციები

CSO/LA – ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული თემატური პროგრამა -

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები და ადგილობრივი ხელისუფლება

CSR –კორპორაციული სოციალური პასუხისმგებლობა

DCFTA – შეთანხმება ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის

შესახებ

DEVCO –ევროკომისიის განვითარებისა და თანამშრომლობის დირექტორატი

DCG – დონორთა საკოორდინაციო ჯგუფი

EEAS – ევროპის საგარეო ქმედებათა სამსახური

EIDHR – დემოკრატიისა და ადამიანთა უფლებების ევროპული ინსტრუმენტი

ENI – ევროპული სამეზობლო ინსტრუმენტი

ENPARD – სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების ევროპის სამეზობლო

პროგრამა

EUD – ევროკავშირის დელეგაცია

EVET – დასაქმება, პროფესიული განათლება და მომზადება

GNP – აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამოქალაქო საზოგადოების ფორუმის

საქართველოს ეროვნული პლატფორმა

GoG – საქართველოს მთავრობა

IDPs – იძულებით გადაადგილებული პირები

LA – ადგილობრივი ხელისუფლება

MS – წევრი ქვეყანა

NALA – საქართველოს ადგილობრივ თვითმართველობათა ეროვნული ასოციაცია

3

NHRSAP – ადამიანის უფლებათა საკითხებში ეროვნული სტრატეგიაის და

სამოქმედო გეგმა

NGOs – არასამთავრობო ორგანიზაციები

NSA/LA – EU-funded thematic programme Non-State Actors and Local Authorities in

Development - სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებისა და ადგილობრივი

ხელისუფლება განვითარების თემატური პროგრამა, დაფინანსებული ევროკავშირის

მიერ

OGP – ღია მმართველობის პარტნიორობა

SRC – სექტორის რეფორმის კონტრაქტი

USAID – ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტო

VET – პროფესიული განათლება და მომზადება

4

შესავალი

უფლებამოსილებით აღჭურვილი სამოქალაქო საზოგადოება არის ნებისმიერი

დემოკრატიული სისტემის უმნიშვნელოვანესი კომპონენტი და თავისთავად

რესურსს წარმოადგენს. სამოქალაქო საზოგადოების მონაწილეობა საჯარო

პოლიტიკის პროცესებში ხელს უწყობს პლურალიზმს და უფრო ეფექტიანი,

სამართლიანი და მდგრადი პოლიტიკის შემუშავებაში წვლილის შეტანა შეუძლია.

ამასთანავე, სამოქალაქო საზოგადოება თვალყურს ადევნებს სახელმწიფო

სუბიექტებს, რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანი ხდება, როდესაც მმართველი პარტია

დიდ უმრავლესობას ფლობს. აქედან გამომდინარე, სამოქალაქო საზოგადოების

მხარდაჭერა და მასთან ურთიერთქმედება მთელ მის მრავალფეროვნებაში

ევროკავშირის საგარეო ურთიერთობების განუყოფელი ნაწილია.

ევროკავშირი მხარს უჭერს საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებას მისი

განვითარების ადრეული მომენტიდან და ამას მომავალშიც გააგრძელებს, როგორც

ფინანსურად, ისე პოლიტიკურად, დემოკრატიულ საზოგადოებაში მისი

გადამწყვეტი როლის დაცვისა და ხელშეწყობის გზით.

სამოქალაქო საზოგადოებასთან ევროკავშირის თანამშრომლობის პირველი საგზაო

რუკა 2014-2017 წლების პერიოდს მოიცავდა და ევროკავშირის სამოქალაქო

საზოგადოებასთან უფრო ფართო ჩართულობას და კონკრეტულ ქვეყნებში

ევროკავშირის ქმედებების გამჭვირვალობასა და პროგნოზირებადობას

უზრუნველყოფდა. საგზაო რუკამ განსაზღვრა მხარდაჭერისთვის სამი ძირითადი

ზოგადი პრიორიტეტული მიმართულება (საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ფუნქციონირებისთვის გარემოს გაუმჯობესება, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ჩართვა პოლიტიკურ დიალოგში და შესაძლებლობების განვითარება), რომელიც

ახლაც აქტუალურია. საგზაო რუკა შეეხო სუსტი სამოქალაქო მონაწილეობის

პრობლემას და მიზნად ისახავდა შესაძლებლობების, კავშირების, გამოცდილებისა

და ანგარიშვალდებულების ჩამოყალიბებას, ისევე როგორც საქართველოს მასშტაბით

საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შორის კავშირების განმტკიცებას.

ევროკავშირი მიზნად ისახავს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მდგრადობისა და

ანგარიშვალდებულების გაზრდას, ასევე საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ფუნქციონირებისთვის გარემოს უზრუნველყოფას, სამოქალაქო საზოგადოებისა და

სახელმწიფო ინსტიტუტებს შორის პოლიტიკური დიალოგის გაუმჯობესებას

(განსაკუთრებით საბიუჯეტო და საკანონმდებლო პროცესების კუთხით) და

საქართველოს ყველა რეგიონში უფრო ძლიერ სამოქალაქო მონაწილეობას.

ევროკავშირის მხარდაჭერა ასევე მიზნად ისახავს განავითაროს სამოქალაქო

საზოგადოების ჩართულობის შესაძლებლობები ყველა იმ სექტორში, რომელიც

ასახულია ასოციაციის შესახებ შეთანხმების დღის წესრიგში.

5

ევროკავშირის საგზაო რუკა სამოქალაქო საზოგადოებასთან თანამშრომლობისათვის

აღწერს სამოქალაქო საზოგადოების ამჟამინდელ სტატუსს, განიხილავს წინა საგზაო

რუკის ფარგლებში განსაზღვრულ პრიორიტეტებს და სექტორული მიდგომის

საფუძველზე განსაზღვრავს სამომავლო ჩართულობის ახალ პრიორიტეტულ

მიმართულებებს რიგის სამიტზე დასახულ ოთხ პრიორიტეტზე1 დაყრდნობით.

საგზაო რუკა ევროკავშირის წარმომადგენლობისა და ევროკავშირის წევრ

სახელმწიფოთა მიერ შეტანილი წვლილის, თბილისში, ქუთაისსა და თელავში (ორი

უკანასკნელი წარმოადგენს ორს იმ ოთხი ფოკუს რეგიონიდან2, სადაც ევროკავშირის

პროგრამული საქმიანობა განხორციელდება) საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან

ყოვლისმომცველი კონსულტაციების, ისევე როგორც ონლაინ კონსულტაციების,

ინდიკატორების გარე შეფასებებისა და სამოქალაქო საზოგადოებისათვის

ხელსაყრელი გარემოს შექმნის შედეგს წარმოადგენს.

წინა საგზაო რუკის განხორციელებისას, ევროკავშირის მხარდაჭერა სამოქალაქო

საზოგადოებისადმი გაწერილი იყო ევროკავშირის მიერ გაწეული დახმარების ყველა

პროგრამაში და იგი კვლავაც გაგრძელდება. ურთიერთობები ევროკავშირის

წარმომადგენლობის, ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოებისა და სამოქალაქო

საზოგადოების ორგანიზაციებს შორის ზოგადად ურთიერთნდობაზეა

დაფუძნებული და როგორც ფინანსურ, ასევე პოლიტიკურ მხარდაჭერას მოიცავს.

რეგულარულად ტარდება კონსულტაციები განსაზღვრული პოლიტიკის

დიალოგებისთვის შესაბამის ფორმატში, ისევე როგორც ადგილობრივად სხვა

ღონისძიებებისა და თემების მიმართებაში. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მონაწილეობა პოლიტიკისა და გადაწყვეტილებათა მიღების პროცესში გაიზარდა და

უფრო სისტემატური გახდა, მათ შორის ადგილობრივ დონეზეც. თუმცა, ბევრი

მექანიზმი ჯერ კიდევ არ არის სრულად გამოყენებული, ხოლო სხვები შემდგომ

ინსტიტუციონალიზაციას საჭიროებს. შესაძლებლობების შემდგომი განვითარება

მნიშვნელოვანია მონაწილეობითი მიდგომის კულტურის განმტკიცებისათვის.

საჭიროა ნდობის აღდგენა გარკვეულ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებსა და

სახელმწიფო ინსტიტუტებს შორის ბოლოდროინდელი უთანხმოების შემდეგ.

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების შესაძლებლობათა გაძლიერება მუდმივ

მოთხოვნად რჩება მათი განვითარებისა და მდგრადობისთვის, როგორც პროექტის

მენეჯმენტის საკითხებთან, ასევე უფრო ტექნიკურ თემებთანაც დაკავშირებით.

პოლიტიკის შემუშავებასა და განვითარებაში მონაწილეობის მისაღებად კავშირების

დამყარება და კოალიციების შექმნა კვლავ სანდო და ეფექტიანია.

1 https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/sites/near/files/near-eeas_joint_swd_2016467_0.pdf

2 ევროკავშირის გაღრმავებული ჩართულობის ძირითადი რეგიონებია: კახეთი, რაჭა-ლეჩხუმი და

ქვემო სვანეთი, იმერეთი და გურია.

6

საბოლოოდ, დაფინანსების დივერსიფიცირება პრიორიტეტად რჩება და საჭიროა

ინოვაციური გზები, რათა მოხდეს თანხების მოძიება და კერძო სექტორთან

პარტნიორული ურთიერთობების დამყარება. სახელმწიფო დაფინანსების კონცეფცია

უნდა იყოს განხილული გაზრდილი გამჭვირვალეობით და პროგრამების

პროგნოზირებადობით; რაც შესაძლებელს გახდის მეტწილად დონორებზე

მორგებული ქმედებებისგან საზოგადოებრივი ორგანიზაციების უფრო

სპეციალიზირებულ გამოცდილებაზე გარკვეულწილ გადასვლას. არსებობს

სხვადასხვა არასახელმწიფო დაფინანსების მექანიზმები, როგორიცაა

ინდივიდუალური და კორპორატიული შემოწირულობები, წევრობაზე

დაფუძნებული სისტემები, ინდივიდუალური და კორპორატიული ნებაყოფლობითი

საქმიანობა, სოციალური მეწარმეობა, დარგთშორისი თანამშრომლობა, სათემო

ფონდები და სოციალური ინვესტიციები, მაგრამ ისინი მხოლოდ მცირე მოცულობით

გამოიყენება.

ევროკავშირის საგზაო რუკა სამოქალაქო საზოგადოებასთან თანამშრომლობისათვის

2018-2020 წლებისთვის განსაზღვრავს შემდეგი პრიორიტეტულ მიმართულებებს

რიგის სამიტზე დასახული პრიორიტეტების გათვალისწინებით:

სამოქალაქო საზოგადოებასთან ევროკავშირის თანამშრომლობა - ჰორიზონტალური

საკითხები

პრიორიტეტი 1: საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის ფართო სპექტრის

შესაძლებლობათა გაძლიერების უზრუნველყოფა მრავალი როლის

შესასრულებლად, კერძოდ, როგორიცაა პოლიტიკურ დიალოგებში ჩართვა,

მეთვალყურეობის და სოციალური მეწარმეობის გაწევა

ეკონომიკური განვითარება და ბაზრის შესაძლებლობები

პრიორიტეტი 2 - საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართვა უფრო დაბალანსებულ

და მდგრად ტერიტორიულ განვითარებაში, სოფლის მეურნეობის, სოფლის

განვითარებისა და სურსათის უვნებლობის ჩათვლით

პრიორიტეტი 3 - საზოგადოების ყველა დონეზე ღრმა და ყოვლისმომცველი

თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმების პრაქტიკული სარგებლების

პოპულარიზაციაში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართულობის გაძლიერება

კავშირი, ენერგოეფექტურობა, გარემო და კლიმატის ცვლილება

პრიორიტეტი 4 - საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მხარდაჭერა

ენერგოეფექტურობის პოპულარიზაციის, ასევე საგზაო უსაფრთხოებისა და ჰაერის

ხარისხის, მათი განხორციელების ღონისძიებებისა და მონიტორინგის საკითხებში

7

ინსტიტუტებისა და კარგი მმართველობის გაძლიერება

პრიორიტეტი 5 - საჯარო მმართველობისა და უსაფრთხოების სექტორების

რეფორმირებაში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მონაწილეობის გაზრდა

პრიორიტეტი 6 - ადამიანის უფლებათა დამცველი და მხარდამჭერი

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ხელშეწყობა

მობილობა და ხალხის პირდაპირი კონტაქტები

პრიორიტეტი 7: დასაქმებისთვის შრომის ბაზრის მოთხოვნილებების შესაბამისი

უნარების განვითარებაში (დასაქმების, პროფესიული განათლებისა და მომზადების

პროგრამა EVET), ასევე ახალგაზრდებისა და კულტურის საკითხებში

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართულობის გაზრდა

ზოგადი რეკომენდაციის სახით, ევროკავშირისა და ევროკავშირის წევრი

სახელმწიფოების ზოგადი და თემატური დახმარება უნდა შეიცავდეს ან მოიცავდეს

ძირითად ელემენტებს, რომელიც მხარს უჭერს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ჩართულობას, რათა ამით შეივსოს ცალკეული საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

პროგრამები, რომელიც მარტო თავისი ძალებით ვერ განავითარებს ძლიერ

სამოქალაქო საზოგადოებას და ეფექტიან პოლიტიკურ დიალოგს საზოგადოებრივ

ორგანიზაციებსა და საქართველოს მთავრობასა შორის.

8

ნაწილი I - არსებული კონტექსტისა და ევროკავშირის ბოლოდროინდელი

ჩართულობის მოკლე ანალიზი

I.1 სამოქალაქო საზოგადოების მდგომარეობა: ახლად განვითარებული მოვლენების

მოკლე მიმოხილვა

ბოლო ტენდენციები

ბოლო კვლევა მიგვანიშნებს, რომ საქართველოში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მიმართ ნდობა შედარებით დაბალია. კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრის

(CRRC) კავკასიის ბარომეტრის (Caucasus Barometer3) მონაცემებით, 2008-2017 წლების

საქართველოს მოქალაქეების ნდობა საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიმართ 35%

-დან 23%4-მდე შემცირდა. ევროკავშირის დაფინანსებით ჩატარებულმა კვლევამ

დაადასტურა, რომ საქართველოს მოქალაქეებს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მიმართ არათანმიმდევრული დამოკიდებულება აქვთ. ამასთანავე, მხოლოდ 2%

მიიჩნევს, რომ საზოგადოებრივი ორგანიზაციები არ უნდა არსებობდეს,

დაახლოებით 50% მიიჩნევს, რომ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს საქართველოს

განვითარებაზე დადებითი ზეგავლენა აქვს. მეორეს მხრივ, ბევრს მიაჩნია, რომ

საქართველოს მთავრობას არ სჭირდება საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მოსაზრებების გათვალისწინება, ან რომ ხელისუფლებამ უნდა გააკონტროლოს

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საქმიანობა. ისინი, ვინც ევროკავშირს ენდობიან,

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიმართ უფრო პოზიტიურ დამოკიდებულებას

გამოხატავენ5.

ხელშემწყობი გარემო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ფუნქციონირებისთვის

საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოება ხელსაყრელ სამართლებრივ და

მარეგულირებელ უსაფრთხო გარემოში განაგრძობს საქმიანობას. ახალი

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების რეგისტრაცია მარტივი სწრაფი, ეფექტიანი და

ზედმეტი ბიუროკრატიული მექანიზმებისგან თავისუფალი პროცესია.

საქართველოში, მხოლოდ 3.7 მილიონიან ქვეყანაში, რეგისტრირებულია 26,000

"არასამეწარმეო, არაკომერციული" ორგანიზაცია, მაგრამ აქტიური გაცილებით

ნაკლებია. ამასთანავე ძნელია ფუნქციონალური და ფინანსურად

სიცოცხლისუნარიანი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ზუსტი რაოდენობის

შეფასება, როგორც მინიმუმ, იმიტომაც, რომ ძალიან რთული ლიკვიდაციის

პროცედურების გამო არამომუშავე ორგანიზაციები დახურვისგან თავს იკავებს.

3 კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრი - http://www.crrccenters.org/2; კავკასიის ბარომეტრი -

http://caucasusbarometer.org/en/datasets/ 4 http://caucasusbarometer.org/en/cb-ge/TRUNGOS/

5 საქართველოს მოსახლეობის დამოკიდებულება სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების,

ევროპული ინტეგრაციისა და ბიზნესის ორგანიზაციების მიმართ, 2018 წ.

9

სამოქალაქო საზოგადოების კარგად განვითარებული ორგანიზაციების

უმრავლესობა კონცენტრირებულია დედაქალაქ თბილისში, ხოლო რეგიონული

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების შესაძლებლობები კვლავაც შეზღუდულია.

ზოგიერთმა სამეთვალყურეო ჯგუფმა ხაზი გაუსვა გასულ წელს საქართველოში

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების რეგისტრაციათა რაოდენობის ზრდას.

საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შეუძლიათ თავისუფლად ფუნქციონირება იმისდა

მიუხედავად, თუ რა საქმიანობას აწარმოებს ან რა აზრებს გამოხატავს. კონსტიტუცია

უზრუნველყოფს მოქალაქეების უფლებას შექმნან ასოციაციები და საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები, რომელიც იმოქმედებს სახელმწიფო კონტროლის გარეშე.

საქართველოს საკანონმდებლო ჩარჩოები იცავს საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს მათ

საქმიანობაში არასანქცირებული ჩარევისგან. თუმცა, 2018 წლის მეორე ნახევარში

გაიზარდა მეთვალყურე საზოგადოებრივი ორგანიზაციების წინააღმდეგ

მიმართული საჯარო განცხადებების სიხშირე. ამ პროცესმა პიკს მიაღწია 2018 წლის

საპრეზიდენტო არჩევნების საარჩევნო კამპანიის პერიოდში, როდესაც

საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს მკვეთრად დაუპირისპირდნენ პარლამენტის

წევრები და ხელისუფლების წარმომადგენლები და ბრალი დასდეს პოლიტიკურ

მიკერძოებაში მას შემდეგ, რაც მათ კამპანიების მიმდინარეობა გააკრიტიკეს. 2017

წლის ივნისში მუხთარლის საქმის შემდეგ, ასევე იყო გამოხატული გარკვეული

შეშფოთება საქართველოს მიმართებაში ადამიანის უფლებათა უცხოელი

დამცველებისთვის "უსაფრთხო თავშესაფარის" კუთხით.

2015 წლიდან პარლამენტი სამოქალაქო საზოგადოებასთან დაკავშირებულ

სახელმწიფო კონცეფციაზე მუშაობდა, მაგრამ 2018 წლის დეკემბრისთვის იგი ჯერ არ

მიუღიათ.

სამთავრობო - სამოქალაქო საზოგადოების კონსულტაციებისთვის

მრავალრიცხოვანი საკოორდინაციო მექანიზმები არსებობს. მათი ფუნქციონირება

გაუმჯობესდა, თუმცა კვლავ ბევრი რამე გასაუმჯობესებელი რჩება. თბილისში

დაფუძნებული საზოგადოებრივი ორგანიზაციები მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ

ადამიანის უფლებებისა და მმართველობის საკითხების ადვოკატირებასა და

ლობირებაში, ხოლო საზოგადოებრივი ორგანიზაციები რეგიონალურ და სათემო

დონეებზე უფრო მეტად ორიენტირებულია მომსახურების გაწევაზე (განათლება,

სოციალური, ჯანდაცვა და სათემო განვითარება). რესურსებით კარგად

უზრუნველყოფილი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მთელი რიგი

საერთაშორისო წარმომავლობისაა, ისინი საქართველოში სამოქალაქო

საზოგადოების უწყვეტი განვითარების ხელშეწყობაზე მუშაობენ.

აღმოსავლეთ პარტნიორობის სამოქალაქო საზოგადოების ფორუმის საქართველოს

ეროვნული პლატფორმა 185 წევრს მოიცავს და როგორც სტრუქტურირებული

10

დიალოგის პროცესის ნაწილს, ორგანიზებას უწევს მთავრობასთან რეგულარულ

შეხვედრებს. ყველა წამყვანი საზოგადოებრივი ორგანიზაცია მისი წევრი არ არის,

მათი განსხვავებული შეხედულებებიდან გამომდინარე. ნაწილობრივ, ეს გაყოფა

გამომდინარეობს იმ ფაქტიდან, რომ ადამიანის უფლებების დამცველი და კარგი

მმართველობის ხელშეწყობი საზოგადოებრივი ორგანიზაციები უფრო მეტად

უპირისპირდებიან მთავრობას, რადგანაც ცდილობენ ანგარიშვალდებულების

მიღწევას; მეორეს მხრივ, რეგიონებში უფრო აქტიური საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები, რომელიც ყურადღებას მეტად მომსახურების გაწევაზე ამახვილებს,

სამეთვალყურეო როლს ნაკლებად ასრულებს და შესაბამისად, მთავრობასთან

დაპირისპირება ნაკლებად სავარაუდოა (მაგრამ სირთულეები ადგილობრივ

ხელისუფლებასთან კვლავ არსებობს).

2014 წლის დასაწყისში ასევე მიღებული იყო საქართველოს ადამიანის უფლებათა

ეროვნული სტრატეგია 2014-20206. ეს იყო საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისი

ძალიან მნიშვნელოვანი პუბლიკაცია. სტრატეგია სამოქალაქო საზოგადოებისთვის

საქართველოში ადამიანის უფლებების დაცვის გაძლიერების მრავალრიცხოვან

შესაძლებლობებს ითვალისწინებს.

2016 წელს საქართველო არჩეული იყო ღია მმართველობის პარტნიორობის (OGP)7

თანათავმჯდომარედ, ხოლო 2018 წელს - თავჯდომარედ; ღია მმართველობის

პარტნიორობა მრავალმხრივ ინიციატივას წარმოადგენს, რომელიც ხელს უწყობს

გამჭვირვალობას, უფლებამოსილებას ანიჭებს მოქალაქეებს და აძლიერებს

მმართველობას სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებთან თანამშრომლობის

გზით. ადგილობრივი არასამთავრობო ორგანიზაციები აქტიურად არიან ჩართული

ღია მმართველობის პარტნიორობის პროცესში და საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების მონაწილეობა ორგანიზებულია ეროვნული კოორდინაციის

მექანიზმის, ღია მმართველობის საქართველოს ფორუმის საშუალებით, რომელსაც

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები როტაციის საფუძველზე თანათავმჯდომარეობს.

აქედან გამომდინარე, ღონისძიებების განხორციელება მოიცავს საზოგადოებრივი

ცენტრების განვითარებას, საჯარო სამსახურში დასაქმების გამჭვირვალობისა და

მიუკერძოებლობის გაზრდას, პოლიტიკური პარტიებისთვის ფინანსური

დეკლარირების დანერგვას, საარჩევნო პროცესის შესახებ საზოგადოების

ცნობიერების ამაღლებას და საჯარო ფინანსების მართვის სისტემის ეფექტიანობისა

და გამჭვირვალობის გაზრდას. ამასთანავე, საქართველოს უზენაესი სასამართლოს

6

http://myrights.gov.ge/en/About%20us/news/reports/About%20us/news/My%20Rights/Briefly%20on%20Human%

20Rights/About%20us/My%20Rights/useful- links/Policy%20Documents/National%20Human%20Rights%20Strategy/; http://myrights.gov.ge/uploads/file-

manager/HR_STRATEGYENG.pdf 7 ღია მმართველობის პარტნიორობის გლობალური სამიტი 2018: თბილისი-

https://www.opengovpartnership.org/events/ogp-global-summit-2018-tbilisi

11

ვებ-გვერდზე8 ღია მმართველობა პარტნიორობის ფარგლებში აღებული

ვალდებულების შედეგად გამოქვეყნებული იქნა მონაცემები სატელეფონო საუბრის

ფარულ მიყურადებასა და ჩაწერაზე. თუმცა, სხვა ვალდებულებებთან

დაკავშირებით, როგორიცაა ელექტრონული პეტიციები, ინფორმაციის

თავისუფლებასთან დაკავშირებული კანონმდებლობის რეფორმირება და მთავრობის

მონაცემების ხელმისაწვდომობა, საქართველოს ნაკლები წინსვლა ჰქონდა. 2018 წლის

1 ნოემბერს სამოქალაქო საზოგადოების შვიდმა ორგანიზაციამ თავისი მონაწილეობა

შეაჩერა, რადგან, მათი აზრით, მათი ძირითადი რეკომენდაცია დამოუკიდებელი

ანტიკორუფციული სააგენტოს შექმნის თაობაზე არ იყო გათვალისწინებული ღია

მმართველობა პარტნიორობის 2018-2019 წლების ახალ სამოქმედო გეგმაში და

კონსულტაციების პროცესი სამოქმედო გეგმასთან დაკავშირებით გამოხმაურების

მისაღებად საკმარის დროს არ მოიცავდა.

რაც შეეხება თვითგამოცხადებულ რეგიონებს, 2008 წლის ომის და რუსეთის მიერ

აფხაზეთისა და სამხრეთ ოსეთის დამოუკიდებლობის აღიარების შემდეგ, ამ

რეგიონებში მოქმედი საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის ახალი რეალობა

წარმოიშვა. გარემო შემზღუდავია და ზეწოლა ხორციელდება სამოქალაქო

საზოგადოების იმ ორგანიზაციებზე, რომელიც ადგილობრივი დე-ფაქტო

ხელისუფლების კურსს არ მისდევს, განსაკუთრებით პრო-დემოკრატიული ჯგუფები

გამოიყოფა. 2013 წლის აგვისტოში, სამხრეთ ოსეთმა შეცვალა თავისი

კანონმდებლობა საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან მიმართებაში, რომელთაგან

მოითხოვა მთავრობისთვის მათი დაფინანსების წყაროსთან დაკავშირებული

ინფორმაციის მიწოდება და რუსეთის მსგავსად "უცხო ქვეყნის აგენტების" შესახებ

კანონი მიიღო. აფხაზეთში სხვა მდგომარეობაა და რამდენიმე აქტიურ

საზოგადოებრივ ორგანიზაციას შეუძლია იმუშაოს, ძირითადად ჰუმანიტარულ,

სოციალურ და სამართლებრივ საკითხებზე.

ორგანიზაციული და ფინანსური მდგრადობა

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების უმრავლესობას მკაფიო მისია და ხედვა გააჩნია.

თუმცა, ისინი ხშირად არ ახორციელებენ სტრატეგიულ დაგეგმვას, რადგან მათ ამის

გასაკეთებლად საჭირო რესურსები, სტიმული და უნარები არ გააჩნია. გარდა ამისა,

სტრატეგიულ დაგეგმარებას აფერხებს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

დამოკიდებულება უცხოური დონორების დაფინანსებაზე და სწრაფად ცვლადი

ოპერატიული კონტექსტი, განსაკუთრებით იმ რეგიონებში, სადაც საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები უფრო დიდი ინსტიტუციური და ფინანსური გამოწვევების წინაშე

დგას. ფინანსური სიცოცხლისუნარიანობა კვლავ წარმოადგენს გამოწვევას

რეგიონალური ორგანიზაციებისთვის, რადგან მათთვის დაფინანსების, კავშირების,

8 http://www.supremecourt.ge/eng?q=+telephone+surveillance+&x=0&y=0

12

კვალიფიციური პროფესიონალების, განაცხადების მიღების უცხოური კონკურსების

და სხვა კრიტიკული რესურსების ხელმისაწვდომობა შეზღუდულია. კარგი

პერსონალის მოზიდვისა და შენარჩუნებისათვის საჭირო კონკურენტუნარიანი

ხელფასის შეთავაზება ურბანულ ფინანსურად სტაბილურ საზოგადოებრივ

ორგანიზაციებს შეუძლია. რეგიონულ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს,

მეორე მხრივ, ხშირად აქვს დაფინანსების პრობლემები, რაც მათთვის შრომის

ბაზარზე კონკურენციას ართულებს.

დონორების უმრავლესობისთვის პროგრამების და საქმიანობის დაფინანსება

ინსტიტუციონალურ გაძლიერებაზე უფრო პრიორიტეტულია. ინსტიტუციონალური

დაფინანსებისა და ორგანიზაციული განვითარების შესაძლებლობების შეზღუდული

ხელმისაწვდომობის შედეგად წარმოიქმნება არაჯანსაღი დამოკიდებულება იმ

ფენომენზე, რომელსაც ადგილობრივი საზოგადოებრივი ორგანიზაციები

"ტრადიციულ დონორებად" განიხილავენ. იგი ასევე აფერხებს საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების შემადგენლობითი განვითარების პოტენციალს (რომელიც მოიცავს

დაინტერესებულ მხარეებს, სამიზნე ჯგუფებს და ბენეფიციარებს) და მათ

დონორებზე უფრო დამოკიდებულს ხდის. დონორები, როგორც წესი, სთხოვენ

ადგილობრივ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს თავიანთი წვლილის შეტანას

დაფინანსების პრიორიტეტების განსაზღვრისას და საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს

როგორც წესი, გააჩნია წინასწარ მიიღებული პროგრამული დაგეგმვის

მონაწილეობითი მიდგომები, რომელშიც აქტიურად უნდა ჩართონ

დაინტერესებული მხარეები, სამიზნე ჯგუფები და ბენეფიციარები როგორც

პროგრამის შემუშავების, ასევე მისი განხორციელების სტადიაზე. ზოგადად,

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები და საზოგადოება მიიჩნევენ, რომ დონორების

მიერ მომავალი დასაფინანსებელი სფეროების შერჩევისას ადგილობრივ

ორგანიზაციების აზრის გამოხატვა შეზღუდულია.

2016 წლის საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მდგრადობის ინდექსის მიხედვით

(ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტო -

USAID)9, სამოქალაქო საზოგადოების მარეგულირებელი სამართლებრივი გარემო

ზოგადად ხელსაყრელია, თუმცა იგი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მდგრადობის მხარდასაჭერად საკმარის სტიმულებს ან მექანიზმებს არ

უზრუნველყოფს. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების უწყვეტი ლობირების

მცდელობების მიუხედავად, როგორც ინდივიდუალურად, ასევე კოალიციებში -

უკანასკნელ წლებში სამართლებრივი გარემო მნიშვნელოვნად არ შეცვლილა. ბოლო

დროს, დისკუსია მდგრადობის საკითხების შესახებ ფოკუსირებულია ეროვნული

საჯარო დაფინანსების დონის ამაღლების საჭიროებაზე საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების მეშვეობით.

9 https://www.usaid.gov/sites/default/files/documents/1866/CSOSI_Report_7-28-17.pdf

13

მიუხედავად სამოქალაქო საზოგადოების რამდენიმე ორგანიზაციის და დონორების

მცდელობისა, საქართველოში სოციალურ საწარმოთა მხოლოდ მცირე რაოდენობაა

განვითარებული, ნაწილობრივ იმის გამო, რომ სახეზეა საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ფუნქციონირებისთვის ხელსაყრელი სამართლებრივი გარემოს

ნაკლებობა.

სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს შეუძლია მიიღოს თანხები

საერთაშორისო და ეროვნულ დონორებისა და სახელმწიფო უწყებებისგან. კერძო

შემოწირულობები კანონმდებლობის არარსებობის გამო შეზღუდულია.

2017 წელს საქართველოში საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისათვის სახელმწიფო

დაფინანსების შესახებ ჩატარებულმა, ევროკავშირის მიერ დაფინანსებულმა კვლევამ

საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისათვის მრავალრიცხოვანი სახელმწიფო საგრანტო

მექანიზმი დაადგინა, რომელიც ცალკეული კანონებით არის გათვალისწინებული10.

კვლევა აღწერს სამართლებრივ ჩარჩოებს, დაფინანსების ოდენობას და საგრანტო

მექანიზმებს, ასევე საქართველოში საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისათვის

სახელმწიფო დაფინანსების შესახებ საკმაოდ ფრაგმენტულ და უცნობ

ინფორმაციასაც კი მიმოიხილავს. ეს კვლევა გამოყენებული იქნა სექტორში

სახელმწიფო დაფინანსების არსებული მექანიზმების სამართლებრივი და

ეკონომიკური ასპექტების გაუმჯობესების გზებთან დაკავშირებული დისკუსიების

სტიმულირების მიზნით. თუმცა, ეს კვლევა სექტორის სახელმწიფო დაფინანსების

შესაძლო შედეგებს არ ითვალისწინებდა.

2018 წელს ევროპის ფონდმა შვედეთის საერთაშორისო განვითარების

თანამშრომლობის სააგენტოსა და დანიის საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს

მხარდაჭერით დაუკვეთა კვლევა "საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სახელმწიფო

დაფინანსება: მოსაზრებები საქართველოსთვის"11

. კვლევამ გამოავლინა რიგი

ხარვეზებისა, რომელთა გადაჭრაც საჭიროა.

სახელმწიფო დაფინანსება, როგორც შემოსავლის წყარო საზოგადოებრივი

ორგანიზაციებისთვის ზრდას განაგრძობს - ეს პოზიტიური ტენდენცია რამდენიმე

წლის წინ დაიწყო, როდესაც ზოგიერთ სახელმწიფო უწყებას საზოგადოებრივი

ორგანიზაციებისთვის გრანტების გაცემის უფლებამოსილება მიენიჭა.

უფლებამოსილი სახელმწიფო უწყებების სია იზრდება, თუმცა დაფინანსების

10

სახელმწიფო დაფინანსება სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებისათვის -

http://civilin.org/pdf/State_Funding_for_Civil_Society_Organizations.pdf (CSI, 2017) 11 2018 წლის ახალი კვლევა "სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების სახელმწიფო დაფინანსება:

მოსაზრებები საქართველოსთვის" - http://www.epfound.ge/wpcontent/uploads/2018/11/Report-CSO-

Public-Funding-Final.pdf

14

მასშტაბები და ფარგლები სექტორის მდგრადობის მკვეთრი გაუმჯობესებისთვის

კვლავ არასაკმარისია. სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტის მონაცემებით,

სახელმწიფო დაფინანსების სისტემაში არის არათანაბარი საკანონმდებლო ნორმები.

მიუხედავად იმისა, რომ გრანტების შესახებ კანონი12 ადგილობრივ ხელისუფლებებს

გრანტის მინიჭების საშუალებას არ აძლევს, მათ შეუძლიათ საზოგადოებრივი

ორგანიზაციებისთვის "პროგრამის დაფინანსება", რომელიც ტექნიკურად

სახელმწიფო გრანტების იდენტურია. ადგილობრივი საზოგადოებრივი

ორგანიზაციებისთვის სასურველია, რომ ადგილობრივ ხელისუფლებებს ჰქონდეს

გრანტის მინიჭების სამართლებრივი უფლებამოსილებაც. სამოქალაქო

საზოგადოების ინსტიტუტის მიერ შეგროვებულ მონაცემებით, თბილისის

მუნიციპალიტეტმა 2017 წელს სამოქალაქო საზოგადოების ინსტიტუტებისთვის

3,126,250 ლარი (დაახლოებით 1,150,000 ევრო) გამოყო. ადგილობრივი

ხელისუფლების მხრიდან არაფინანსური მხარდაჭერა, როგორიცაა მაგალითად

მერიის მიერ საზოგადოებრივი ორგანიზაციების შენობით უზრუნველყოფა, ასევე

შესაძლოა უფრო გამჭვირვალე და ხელმისაწვდომი გახდეს.

ზოგიერთი სამთავრობო უწყება, განსაკუთრებით ჯანმრთელობისა და განათლების

სფეროში, სხვადასხვა მომსახურების შესრულებას საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს

გადმოსცემენ. ამ პარტნიორობის საერთო მოცულობა შეზღუდულია და სექტორის

მდგრადობაზე არ მოქმედებს. ამასთანავე, ბევრ საზოგადოებრივ ორგანიზაციას

კვლავ არ სურს სახელმწიფო დაფინანსების მიღება, რადგან შიშობს, რომ ამგვარად

შეამცირებენ დამოუკიდებლად მოქმედების შესაძლებლობას, და საზოგადოების

მხრიდან დამოუკიდებელ ძალად მათ აღქმას ზიანს მიაყენებენ.

არასახელმწიფო დაფინანსების მექანიზმების სხვადასხვა სახეობა არსებობს,

როგორიცაა ინდივიდუალური და კორპორატიული შემოწირულობები, წევრობაზე

დაფუძნებული სისტემები, ინდივიდუალური და კორპორატიული ნებაყოფლობითი

საქმიანობა, სოციალური მეწარმეობა, დარგთშორისი თანამშრომლობა, სათემო

ფონდები და სოციალური ინვესტიციები. ამ არასახელმწიფო დაფინანსების

მექანიზმების პოპულარობის დაბალი დონე პრაქტიკაში იწვევს ასეთი

ალტერნატიული დაფინანსების წყაროების ძალიან შეზღუდულ გამოყენებას.

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების დაფინანსებასთან დაკავშირებული

კანონმდებლობა, ზოგადად, ხელსაყრელია, მაგრამ მაინც საჭიროებს გარკვეულ

კორექტირებას. საქართველოს სამოქალაქო კოდექსი და სხვა დარგობრივი კანონები

საშუალებას აძლევს საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს არასახელმწიფო დაფინანსების

სხვადასხვა ფორმები გამოიყენოს. 2016 წლის პარლამენტის მიერ მიღებული

12

https://matsne.gov.ge/ka/document/view/31510?publication=26

15

მოხალისეობის შესახებ საქართველოს კანონი13, მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიერ მოხალისეობრივი მუშაობის გამოყენებას.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსი14 ზოგადად არ განასხვავებს საზოგადოებრივ

ორგანიზაციებს და ბიზნეს კომპანიებს, მაგრამ არასახელმწიფო დაფინანსების

მიღებისა და გაცემისთვის შეღავათიან მექანიზმებს ითვალისწინებს. მიუხედავად

ამისა, არასახელმწიფო დაფინანსების მექანიზმების ანალიზი ცხადყოფს

საქართველოს კანონმდებლობაში ცვლილებების შეტანის და სახელმწიფო

სტრატეგიის შემუშავების საჭიროებას; თუმცა, სხვა ქვეყნების გამოცდილება

ადასტურებს, რომ მხოლოდ საკანონმდებლო ცვლილებები პრაქტიკის შესაცვლელად

საკმარისი არ არის - აუცილებელია სახელმწიფოს შეთანხმებული ძალისხმევა

ინდივიდუალური და კორპორატიული ქველმოქმედების წახალისების მიზნით.

უნდა დაიწყოს საჯარო განხილვები ინდივიდუალური და კორპორატიული

საქველმოქმედო საქმიანობის ზომიერი, მაგრამ მნიშვნელოვანი როლის შესახებ.

არასახელმწიფო დაფინანსების მექანიზმების ნაკლები პოპულარობა ნაწილობრივ

თავად სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს უკავშირდება, რადგანაც

საქართველოს საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა გაწევრიანებაზე დაფუძნებული

სისტემების ჩამოყალიბება და შესაბამისად მოსახლეობასთან უფრო მჭიდრო

კავშირები არ გაითვალისწინა. ეს არის 1992 წლიდან საერთაშორისო ფინანსურ

დახმარებაზე მასიური დამოკიდებულების შედეგი. შესაბამისად, კვლევები აჩვენებს,

რომ საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სექტორის დიდი ნაწილი მოქალაქეების

წინაშე ანგარიშვალდებულებად არ აღიქმება.

ურთიერთობა ბიზნესსა და სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებს შორის

კიდევ ერთი გამოწვევაა. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მდგრადობის

ინდექსის15 თანახმად, ბიზნესები საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს

პოლიტიზირებულ ინსტიტუციებად აღიქვამს და მათთან თანამშრომლობას თავს

არიდებს, რადგან შიშობს, რომ ამან შესაძლოა ხელისუფლებასთან ურთიერთობების

დაძაბვა გამოიწვიოს. მეორე მხრივ, კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრის

(CRRC) უახლესი კვლევის16 თანახმად, 282 გამოკითხული ორგანიზაციიდან

მხოლოდ 20 მიიღო შემოწირულობა ბიზნესისგან. საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების განსაზღვრულმა რაოდენობამ უარი განაცხადა ბიზნეს

შემოწირულობებზე, რადგან მიაჩნია, რომ ბიზნესი მხოლოდ კორპორატიულ

ინტერესებს ატარებს. ამავდროულად, ეს ურთიერთობა აუცილებელია

საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის რათა ეკონომიკური განვითარების, ბიზნეს

13

https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3132612?publication=2 14

https://matsne.gov.ge/ka/document/view/1043717?publication=146 15

https://www.usaid.gov/sites/default/files/documents/1866/CSOSI_Report_7-28-17.pdf; 16

https://www.fhi360.org/sites/default/files/media/documents/resource-civil-society-organization-2017-regional-report.PDF (CRRC 2018)

16

კლიმატისა და მეწარმეობის გაუმჯობესების სფეროში თანამშრომლობის

უპირატესობები გაიაზროს, აგრეთვე კარგად გაიგოს, თუ სად და როგორ უნდა

ჩაერთოს სხვადასხვა ინიციატივებში, როგორიცაა მაგალითად EVET - დასაქმების,

პროფესიული განათლებისა და მომზადების პროგრამა.

ქველმოქმედება და კორპორატიული სოციალური პასუხისმგებლობა (CSR)

საქართველოში კვლავ არ არის სათანადოდ განვითარებული. 568 გამოკითხული

ბიზნეს კომპანიიდან მხოლოდ 8% -ს საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან

თანამშრომლობით რაიმე სახის პროექტი განუხორციელებია, ხოლო ერთ მეხუთედს

კი ამ კონცეფციის შესახებ არც გაუგია. მოქმედი კანონმდებლობა არ უზრუნველყოფს

სათანადო სტიმულებს ქველმოქმედების წახალისებისთვის და სამოქალაქო

საზოგადოებას თავად გააჩნია აზრთა სხვადასხვაობა ამ საკითხის გადაწყვეტის

საუკეთესო საშუალებებთან დაკავშირებით. მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანის

უფლებათა ბოლო ორ სამოქმედო გეგმაში არის თავი კორპორატიული სოციალური

პასუხისმგებლობის შესახებ, ეს კონცეფცია ჯერ კიდევ საწყის სტადიაშია. მას ხელს

უშლის კომპანიების მოკლევადიანი საქველმოქმედო ინიციატივების მხარდამჭერი

ტენდენცია, რომელიც დიდად დაფასებულია საზოგადოებასთან ურთიერთობების

კუთხით, მაგრამ ერთის მხრივ დაბალი მდგრადობა გააჩნია და ამავდროულად

საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს ჯერ-ჯერობით არ შეუძლია თავისი ინიციატივების

კერძო სექტორისთვის მიმზიდველი სახით მიწოდება. სასარგებლო იქნებოდა ბიზნეს

თანამეგობრობაში ცნობიერების ამაღლება, თუ რას ნიშნავს კორპორატიული

სოციალური პასუხისმგებლობა უფრო ფართო გაგებით. შეთანხმება ღრმა და

ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ (DCFTA)17

შეიძლება იყოს

შემდგომი მამოძრავებელი ძალა, რადგან კომპანიები ვალდებულნი იქნებიან

დაიცვან გარკვეული სტანდარტები კორპორატიული სოციალური

პასუხისმგებლობის შესაბამის სფეროებში, როგორიცაა შრომის უსაფრთხოების

სტანდარტები.

მხოლოდ რამდენიმე განვითარებული ორგანიზაცია დაფუძნებულია წევრობაზე და

საწევრო გადასახადებს აგროვებს.

დიალოგი პოლიტიკის შესახებ

საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოებამ დაადასტურა თავისი წამყვანი როლი

ქვეყნის დემოკრატიულ განვითარებაში. ამჟამად სამოქალაქო საზოგადოების

პლატფორმების მზარდი რაოდენობა შეინიშნება, მნიშვნელოვანია აღმოსავლეთ

პარტნიორობის სამოქალაქო საზოგადოების ფორუმის18 საქართველოს ეროვნული

17

http://www.dcfta.gov.ge 18

https://eap-csf.eu/national-platforms/

17

პლატფორმა19. 2016 წელს საქართველოს ეროვნულმა პლატფორმამ ჩამოაყალიბა

ოთხი რეგიონალური ფილიალი: იმერეთში, სამცხე ჯავახეთში, შიდა ქართლში და

სამეგრელოში. სასოფლო-სამეურნეო სექტორში მოღვაწე საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები მონაწილეობენ ევროკავშირის მხარდაჭერით დაფუძნებული

საქართველოს სოფლის მეურნეობისა და სოფლად განვითარების ალიანსის

(GAARD)20 სამოქალაქო საზოგადოების ეროვნული პლატფორმის საქმიანობაში,

რომელიც მიზნად ისახავს სოფლად მცხოვრები თემების, განსაკუთრებით მცირე

ფერმერების გაძლიერებას, და მათი შესაძლებლობების გაფართოებას საკუთარი

ინტერესების წარმოსაჩენად პოლიტიკის განვითარებისა და მისი განხორციელების

პროცესში. საქართველოს სოფლის მეურნეობისა და სოფლად განვითარების ალიანსი

უზრუნველყოფს პლატფორმას დისკუსიისა და კოორდინაციისთვის, რაც ხელს

შეუწყობს თანამშრომლობას სახელმწიფო და ადგილობრივ დაინტერესებულ

მხარეებს შორის, როგორიცაა ადგილობრივი სამოქალაქო საზოგადოების

წარმომადგენლები, მცირე ფერმერები, სოციალურად დაუცველი ჯგუფები და სხვა.

ხელშემწყობი გარემო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ფუნქციონირებისთვის

სოფლის მეურნეობის სექტორში საკმაოდ კარგი ჩანს, სადაც სამოქალაქო

საზოგადოების უფრო მსხვილი საერთაშორისო საზოგადოებრივი ორგანიზაციები

ხშირად ქმნიან ეფექტურ პარტნიორულ ურთიერთობებს მცირე ადგილობრივ

ორგანიზაციებთან.

ღია პარლამენტის პარტნიორობის პროგრამა სახელმწიფოსა და სამოქალაქო

ორგანიზაციებს შორის თანამშრომლობის წარმატებული მაგალითი იყო. 2017 წლის

საპარლამენტო წლიური ანგარიშის მიხედვით, 2017 წლის საპარლამენტო სამოქმედო

გეგმით გათვალისწინებული ოცდაოთხი ვალდებულებისგან ცამეტი სრულად,

ხოლო თერთმეტი ნაწილობრივ განხორციელდა. სამოქალაქო საზოგადოებასთან

ჩართულობის კუთხით პარლამენტი გარკვეულ ძალისხმევას ახორციელებს, მაგრამ

საჭიროა ამ ძალისხმევის გაძლიერება.

სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენელი დაინტერესებული მხარეები არიან

პროფესიული განათლებისა და მომზადების (VET) საბჭოს21 (პროფესიული

განათლებისა და მომზადების მთავარი საკონსულტაციო ორგანოს) წევრები.

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები ჩართულნი არიან პოლიტიკურ დიალოგში

პროფესიული განათლებისა და მომზადების სტრატეგიისა და სამოქმედო გეგმის

შესახებ; ზოგიერთი მათგანი მისი განხორციელების მონიტორინგს აწარმოებს. გარდა

ამისა, საზოგადოებრივი ორგანიზაციები იყვნენ დასაქმების, პროფესიული

19

http://www.ei-lat.ge/?lang=ka-GE 20

http://www.bridge.org.ge/ka/%E1%83%9E%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98/gaard

21

https://bit.ly/2E1k5S4

18

განათლებისა და მომზადების (EVET) საბჭოს წევრები; ეს საბჭო შეიქმნა

ევროკავშირის მიერ საქართველოს ბიუჯეტში პროფესიული განათლებისა და

მომზადების (დასაქმების, პროფესიული განათლებისა და მომზადების) რეფორმების

განხორციელებაში დამადასტურებელი წინსვლისთვის განსაზღვრული თანხების

ჩარიცხვის კოორდინირებისთვის ევროკავშირის მიერ საგრანტო სქემით

დაფინანსებული EVET პროგრამით მხარდაჭერილი ოთხი საგრანტო პროექტის

ფარგლებში. ძალიან კარგი თანამშრომლობა დამყარდა საგრანტო სქემის პროექტების

განხორციელების რეგულარულ (ყოველ 6 თვეში ერთხელ) მონიტორინგში ჩართულ

საერთაშორისო და ადგილობრივ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან. ევროკავშირის

დახმარებით საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა დაამყარა კარგი სამუშაო

ურთიერთობები დარგობრივ სამინისტროებთან, რადგან სამინისტროების

წარმომადგენლები ასევე ჩართულნი იყვნენ მონიტორინგის პროცესში. თუმცა,

საჭიროა განათლების პოლიტიკის შემუშავებისა და მონიტორინგის პროცესში

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართულობის გაზრდა.

რაც შეეხება შრომის ბაზარს, არსებობს პოლიტიკის შემუშავებაში საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების მონაწილეობის პოზიტიური ტენდენცია, რაც კიდევ უფრო

გაძლიერდება ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული "უნარები დასაქმებისთვის"

(Skills4Job) პროგრამის მიერ. შრომის უსაფრთხოებისა და ჯანმრთელობის დაცვის

შესახებ კანონის სენსიტიურობამ ბევრი მოქმედი პირი გაააქტიურა და ზოგად

საკითხებზე და ადამიანის უფლებათა დაცვის საკითხებზე მომუშავე რამდენიმე

საზოგადოებრივი ორგანიზაციის დღის წესრიგში პრიორიტეტად დააყენა.

აღსანიშნავია საკანონმდებლო ბაზის გაუმჯობესების პროცესში მიღწეული წინსვლა

სასამართლო სისტემის და შრომითი ბაზრის ხელმისაწვდომობის მიმართებაში,

ისევე როგორც მიმდინარე საჯარო განხილვები ამ ცვლილებებთან დაკავშირებით.

მომავალში, მთავრობას, პარლამენტს, ისევე როგორც სხვა სახელმწიფო ორგანოებს,

კიდევ უფრო უნდა შეეწყოს ხელი ამ პროცესში მეტი საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ჩასართველად.

ასევე ქვეყანაში აქტიურია ჯანდაცვის სექტორში, კერძოდ აივ / შიდსის, C ჰეპატიტის

და სხვა საზოგადოებრივი ჯანდაცვის თემებზე, მათ შორის პირველადი ჯანდაცვის

ტრენინგების სფეროში მომუშავე საზოგადოებრივი ორგანიზაციების კარგად

განვითარებული ქსელი.

სამოქალაქო საზოგადოება ძალიან აქტიურად აჟღერებს თავის აზრებს დემოკრატიის,

სამართლიანობისა და ადამიანის უფლებების საკითხებთან დაკავშირებით.

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები რეგულარულად რეაგირებენ მიმდინარე

მოვლენებზე და აკეთებენ განცხადებებს, რომლითაც გარკვეული ქმედებებისკენ

მოუწოდებენ შესაბამის უწყებებს, როგორიცაა პარლამენტი და მისი კომიტეტები,

19

ასევე სახელმწიფო ინსტიტუტები. ისინი მოქმედებენ როგორც მეთვალყურეები

სახელმწიფო დაწესებულებების მიმართებაში და ხელს უწყობენ პოლიტიკურ

დისკუსიებს ან ახსენებენ მათ იმ საკითხების შესახებ, რომელიც ჯერ გადაწყვეტილი

არ არის. ხშირად, გამოკითხვები და კვლევები ტარდება ფაქტობრივ მობნაცემებზე

დაფუძნებული დისკუსიების ხელშემწყობი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მიერ.

ბევრი საზოგადოებრივი ორგანიზაცია ჩართულია ადამიანის უფლებათა

საკითხებში, წარადგენს ალტერნატიულ (ჩრდილოვან) ანგარიშებს და იღებს

მონაწილეობას საერთაშორისო მექანიზმების სხდომებში ანგარიშების განხილვისას.

ისინი აქტიურად იყვნენ ჩართული ადამიანის უფლებათა ეროვნული სტრატეგიისა

და მისი სამოქმედო გეგმების (NHRSAP) შემუშავებისა და მონიტორინგის დროს,

მაგრამ არა მთლიანად დადგენილი მეთოდოლოგისა და პროცედურების მიხედვით.

ოფიციალურად, რამდენიმე საზოგადოებრივი ორგანიზაცია წარმოდგენილია

ადამიანის უფლებათა საბჭოში, რომელსაც პრემიერ-მინისტრი თავმჯდომარეობს; ეს

საბჭო შეიძლება იყოს ღირებული ფორუმი ადამიანის უფლებათა ეროვნული

სტრატეგიისა და მისი სამოქმედო გეგმების განხორციელების, მონიტორინგისა და

სხვა საკითხების განსახილველად. თუმცა, 2015 წლის შემდეგ ეს საბჭო არ მოწვეულა.

საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა საკუთარი აზრის გაზიარებაში მნიშვნელოვან

წინსვლას მიაღწიეს, რადგან ჩართულები იყვნენ და ხშირად აყალიბებდნენ

ეროვნულ დისკუსიებს ქვეყნაში ზოგიერთ ყველაზე კრიტიკულ თემაზე.

მაგალითად, საქართველოში 2017 წელს საჯარო დებატები სხვა საკითხებს შორის

ყურადღებას ამახვილებდა ქვეყნის მკაცრ კანონებზე ნარკოტიკების აკრძალვასთან

დაკავშირებით, მართლმსაჯულების რეფორმებზე, პრესის თავისუფლებაზე,

კონსტიტუციურ და ადგილობრივი ხელისუფლების რეფორმებზე და ჰაერის

უკიდურეს დაბინძურებაზე.

ბევრი საზოგადოებრივი ორგანიზაცია ძალიან აქტიურია მართლმსაჯულების

სექტორში, კერძოდ, სასამართლოსთან დაკავშირებული საკითხების სფეროში.

კოალიცია დამოუკიდებელი და გამჭვირვალე მართლმსაჯულებისთვის სამოქალაქო

საზოგადოების 40 ორგანიზაციას აერთიანებს და მის სათავეში ყველაზე გამოჩენილი

ორგანიზაციებია. ეს ორგანიზაციები პერიოდულად მართლმსაჯულების

რეფორმებთან მიმართებაში ძალზე პირდაპირები და კრიტიკულები იყვნენ.

საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს ქონდა მცდელობები ეთანამშრომლათ

პარლამენტსა და მთავრობასთან სოციალური მეწარმეებისთვის ხელსაყრელი

გარემოს შექმნასთან დაკავშირებით. მთავრობასთან ამ თემაზე პოლიტიკური

დიალოგი შეანელა იმ ფაქტმა, რომ არც ერთ კონკრეტულ სამინისტროს არ აქვს

სოციალური მეწარმეობის სფეროში პოლიტიკის კოორდინირების სრული მანდატი.

20

ბევრი ცენტრალური და ადგილობრივი ხელისუფლების უწყება ქმნის ერთობლივ

სამუშაო ჯგუფებს და იწვევს საკონსულტაციო შეხვედრებს როგორც საერთაშორისო

ორგანიზაციებთან, ისე ადგილობრივ საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან. თუმცა,

სამოქალაქო საზოგადოებამ ასევე იმედგაცრუება გამოთქვა, რომ დრო და დრო ეს

კონსულტაციები რეალური თანამშრომლობა არ არის. მაგალითად, 2017 წელს

საქართველოს პარლამენტმა მოიწვია საზოგადოებრივი ორგანიზაციები

საკონსტიტუციო რეფორმის პროცესებში მონაწილეობის მისაღებად, მაგრამ

საბოლოო ჯამში სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებმა დატოვა

კონსულტაციები, რადგან მათი აზრით, პარლამენტმა მათი მოსაზრებები არ

გაითვალისწინა. ამისგან განსხვავებით 2017 წელს პარლამენტის მიერ

დამტკიცებული ახალი სახალხო დამცველი იყო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მიერ წარდგენილი ოთხი კანდიდატიდან ერთ-ერთი.

ადგილობრივი თვითთმართველობის დონეზე პოლიტიკის სფეროში დიალოგის

წარმართვის ძირითადი დამაბრკოლებელი ფაქტორი არის ადგილობრივი

ხელისუფლების ავტონომიურობის ხარისხი და თანამშრომლების შეზღუდული

შესაძლებლობები, მათ შორის ადგილობრივი არჩევნების შემდეგ ახალი

ხელისუფლების შეზღუდული შემდგომი ქმედებები. დიალოგის მექანიზმი

არსებობს, თუმცა ის ხშირად ფერხდება ინფორმაციის ნაკლებობის, პროცესის

პოტენციური მონაწილეების დაბალი უნარის, გადაწყვეტილებების მიღებაში

მონაწილეობის უფლების არცოდნისა და ადგილობრივი ხელისუფლების

შეზღუდული უფლებამოსილების გამო. იმ შემთხვევაშიც კი, როდესაც პოლიტიკის

შესახებ დიალოგი იმართება, მასში ადგილობრივ ხელისუფლებასთან ერთად

თბილისში მომუშავე ორგანიზაციები იღებენ მონაწილეობას, რაც კითხვას ბადებს

იმასთან დაკავშირებით, თუ რამდენად ლეგიტიმურად წარმოადგენენ ისინი

ადგილობრივი თემის ინტერესებს. რეგიონული ოფისები თბილისში მოღვაწე

რამდენიმე ორგანიზაციას აქვს; რეგიონში თანთანადობით იზრდება კომპეტენტური

არასამთავრობო ორგანიზაციების რაოდენობა. რეგიონებში არის დიალოგის

პოზიტიური მაგალითები და მათი გამოყენება შესაძლებელია.

არასაკმარისი შესაძლებლობების გამო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ჩართულობა კარგი მმართველობისა და საჯარო მმართველობის სისტემის რეფორმის

პროცესში ფაქტობრივად სამოქალაქო საზოგადოების წამყვანი ორგანიზაციებით

იზღუდება.

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები აქტიურად მონაწილეობდნენ სადამკვირვებლო

პროცესში როგორც 2017 წლის ოქტომბრის ადგილობრივ, ასევე 2018 წლის

საპრეზიდენტო არჩევნებზე. ცენტრალური საარჩევნო კომისიის მონაცემებით,

სამოცდათერთმეტი საზოგადოებრივი ორგანიზაცია დარეგისტრირდა

21

დამკვირვებლების სტატუსით 2017 წელს და სამოცდაორი - 2018 წელს, თუმცა

ზოგიერთი პოლიტიკურმა ჯგუფებმა დაარეგისტრირა.

ევროკავშირის თანამშრომლობა სამოქალაქო საზოგადოებასთან

2015 წლის მაისში ჩატარებულ აღმოსავლეთ პარტნიორობის რიგის სამიტზე22

განისაზღვრა ევროკავშირის მეზობლებთან ჩართულობის ოთხი პრიორიტეტული

მიმართულება, კერძოდ ეკონომიკური განვითარება და ბაზრის შესაძლებლობები;

კავშირი და ენერგოეფექტურობა; ინსტიტუტებისა და კარგი მმართველობის

გაძლიერება, ასევე მობილობა და ადამიანებს შორის კავშირები23. 2017 წლის

ნოემბერში აღმოსავლეთ პარტნიორობის ბრიუსელის სამიტზე ისინი 2020 წლისთვის

მისაღწევ 20 შედეგად24 გარდაიქმნა, სადაც სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობის

გაზრდა ყველა სფეროს პრიორიტეტულ ჰორიზონტალურ საკითხად არის ასახული.

2016 წლის25 ივნისის ევროკავშირის გლობალური სტრატეგია ადასტურებს

სამოქალაქო საზოგადოებასთან ევროკავშირის პარტნიორობის გაღრმავების

მნიშვნელობას; ასევე იგი ყურადღებას ამახვილებს სამოქალაქო სუბიექტების,

განსაკუთრებით ადამიანის უფლებათა დამცველების უფლებამოსილებით

აღჭურვისა და დაცვის საშუალებების გაუმჯობესებაზე, მთელი მსოფლიოს

მასშტაბით ძლიერი სამოქალაქო საზოგადოების მხარდასაჭერად.

2017-2020 წლებისთვის საქართველოსთვის ევროკავშირის დახმარების ერთიანი

ჩარჩო პროგრამით26 (Single Support Framework) გათვალისწინებული ფინანსური

დახმარების პრიორიტეტები და საორიენტაციო ასიგნებები დაკავშირებულია

ასოციაციის დღის წესრიგის27 ყოვლისმომცველი პოლიტიკის მიზნებთან. იგი ასევე

მოიცავს დამატებით მხარდაჭერას სამოქალაქო საზოგადოების განვითარებისთვის

(დახმარების ერთიანი ჩარჩო პროგრამის საერთო მოცულობის 5%). ამ სფეროში

საქართველო ასევე სარგებელს იღებს ევროკავშირის ევროპული სამეზობლო

ინსტრუმენტის (ENI) რეგიონალური პროგრამებიდან28, რომელშიც ბევრი ქვეყანა

22

https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/international-summit/2015/05/21-22/#; https://www.consilium.europa.eu/media/21526/riga-declaration-220515-final.pdf; 23

შემდეგ მოიხსენიება როგორც "რიგის პრიორიტეტები". 24

https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/international-summit/2017/11/24/; https://www.consilium.europa.eu/media/31690/eap-generic-factsheet-digital.pdf; 25

https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/48497/georgia-single-support-framework-ssf-2017-%E2%80%93-2020_en; 26

https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/48497/georgia-single-support-framework-ssf-2017-%E2%80%93-2020_en; https://www.gtai.de/GTAI/Content/DE/Trade/Fachdaten/PRO/2017/08/Anlagen/PRO201708105003.pdf?v=1. 27

https://eeas.europa.eu/delegations/georgia/35935/node/35935_ka 28

ევროპული სამეზობლო ინსტრუმენტი (ENI) - https://www.euneighbours.eu/en/policy/european-

neighbourhood-instrument-eni;

22

მონაწილეობს, განსაკუთრებით ადამიანის უფლებების, დემოკრატიისა და კანონის

უზენაესობის მიმართულებით. ევროკავშირის საგარეო დახმარების გლობალური

ინსტრუმენტები, როგორიცაა დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების ევროპული

ინიციატივა (EIDHR)29

და საზოგადოებრივი ორგანიზაციები და ადგილობრივი

ხელისუფლება (CSO-LA)30, რომელიც არის განვითარებისთვის თანამშრომლობის

ინსტრუმენტის კომპონენტი, ასევე საქართველოში არსებით პროცესებს ხელს

უწყობს.

ევროკავშირი ამ დარგში მთავარი დონორია. სხვა ძირითადი დონორები

ევროკავშირის წევრი ქვეყნებია, კერძოდ დანია, საფრანგეთი, გერმანია,

ნიდერლანდები, შვედეთი და დიდი ბრიტანეთი, ასევე შეერთებული შტატები,

შვეიცარია და ნორვეგია.

2018 წლიდან შვედეთის საერთაშორისო განვითარების თანამშრომლობის სააგენტომ

(Sida) დანერგა სახელმძღვანელო პრინციპები31 სამოქალაქო საზოგადოებასთან

თანამშრომლობისა და მისი მხარდაჭერის მიზნით, საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების განვითარების გასაძლიერებლად, მათი გამჭვირვალობისა და

ანგარიშვალდებულების ჩათვლით.

გერმანია ამჟამად ხელს უწყობს ფინანსთა სამინისტროს, პარლამენტისა და

სახელმწიფო აუდიტის სამსახურის საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან დიალოგში

ჩართვას, რომელსაც აქვს სამეთვალყურეო ფუნქცია, რაც ზრდის სახელმწიფო

ორგანოების სოციალურ ანგარიშვალდებულებას. ამ სექტორში ასევე აქტიურია

მსოფლიო ბანკისა და საერთაშორისო სავალუტო ფონდის საქმიანობაც.

როგორც ზოგადი ტენდენცია, სამოქალაქო საზოგადოებაში მუდმივად არსებობს

შესაძლებლობების გაძლიერების აუცილებლობა. რამდენიმე სფეროში თემატური და

ტექნიკური შესაძლებლობები დამაკმაყოფილებელია. საერთო ჯამში,

შესაძლებლობების გაძლიერებისთვის საჭიროა უფრო მეტი ყურადღების

29

დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების ევროპული ინსტრუმენტი - https://ec.europa.eu/europeaid/how/finance/eidhr_en.htm_en; 30

თემატური პროგრამა - https://ec.europa.eu/europeaid/sectors/thematic-programme-non-state-actors-and-

local-authoritiesdevelopment_en; 31

შვედეთის საერთაშორისო განვითარების თანამშრომლობის სააგენტოს სამოქალაქო

საზოგადოებასთან თანამშრომლობის ახალი სახელმძღვანელო პრინციპები. ა) სამოქალაქო

საზოგადოების სხვადასხვა როლის შესწავლა მათი კონტექსტის ფარგლებში; ბ) პლურალისტული

სამოქალაქო საზოგადოების და სამოქალაქო საზოგადოების, როგორც განმახორციელებელი

ორგანიზაციებსადმი მხარდაჭერის ბალანსი, გ) სამოქალაქო საზოგადოებისადმი დახმარების და

განვითარების ეფექტური მხარდაჭერა, დ) სამოქალაქო საზოგადოების პარტნიორების მცდელობების

მხარდაჭერა საკუთარი განვითარების ეფექტიანობის გაძლიერების კუთხით, მათი გამჭვირვალობისა

და ანგარიშვალდებულების ჩათვლით, დ) სამოქალაქო საზოგადოებასთან უწყვეტ დიალოგში

ჩართულობა. საბოლოო დოკუმენტი მალე ხელმისაწვდომი იქნება

https://www.sida.se/English/partners/our-partners/Civil-society-organisations

23

გამახვილება თავად საზოგადოებრივი ორგანიზაციების გაძლიერებაზე.

დემოკრატიული მმართველობა, ანგარიშვალდებულება და ლეგიტიმაცია

პრიორიტეტულ სფეროებად რჩება.

შემუშავების პროცესში არის ევროკავშირის რეგიონალური პროგრამა, რომელიც

გააძლიერებს და ხელს შეუწყობს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების შესაბამის

როლს მმართველობის მიმართებაში, მაგალითად, გაზრდის საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ჩართულობისა და ფინანსური მდგრადობის შესაძლებლობებს.

ევროკავშირის წარმომადგენლობა და ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოების მიერ

ასევე გრძელდება სტრატეგიული დონორების კოორდინაციის გაზრდა სამოქალაქო

საზოგადოების მხარდასაჭერად.

ევროკავშირის წარმომადგენლობას აქვს მჭიდრო და მუდმივი კონტაქტი სამოქალაქო

საზოგადოების ორგანიზაციებთან, მათ შორის რეგულარული კონსულტაციების

სახით, კერძოდ, პოლიტიკის შესახებ დიალოგების მომზადების პროცესში,

როგორიცაა წლიური ქვეკომიტეტების შეხვედრებში მონაწილეობა ან საქართველო-

ევროკავშირის დიალოგი ადამიანის უფლებების დაცვის საკითხებზე. ამგვარი

კონსულტაციები ასევე პროგრამების შექმნის განხილვასაც ითვალისწინებს.

სამოქალაქო საზოგადოებასთან დიალოგს ხშირად ხელს უწყობს ევროკავშირის

მაღალი დონის ოფიციალური პირების ან ევროპარლამენტის წევრების ვიზიტები,

რომლის დროსაც ხდება შეხვედრები საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან.

ევროკავშირის წარმომადგენლობა წარმატებით ახდენს სამოქალაქო საზოგადოების

მხარდაჭერას და ყველა სფეროში მის ჩართულობას ხელს უწყობს. ეს 80-ზე მეტი

საზოგადოებრივი ორგანიზაციისთვის 32 მილიონი ევროს ოდენობის ფინანსურ

დახმარებაში გამოიხატება, რომელიც 2014-2017 წლების განმავლობაში საპროექტო

განაცხადების 20-ზე მეტი ღია კონკურსის ფარგლებში გამოიყო. მიუხედავად იმისა,

რომ სამოქალაქო საზოგადოებისთვის მრავალი დარგობრივი ინიციატივა არსებობს,

სამოქალაქო საზოგადოების შესაძლებლობებისა და მდგრადობის შემდგომი

განვითარების ზოგადი მხარდაჭერა მიმდინარეობს.

სტრუქტურულ დონეზე, საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოების განვითარების

ინიციატივა დაფინანსებულია 4 მილიონი ევროს ოდენობის თანხით ოთხი წლის

პერიოდისთვის თანამედროვე საქართველოს პოლიტიკური, ეკონომიკური,

სოციალური და კულტურული განვითარების სფეროში სამოქალაქო საზოგადოების

როლისა და გავლენის გასაზრდელად. ეს ქმედება მიზნად ისახავს სახელმწიფო

დაფინანსების უფრო გამჭვირვალე მექანიზმების მიღწევას, ფილანთროპიისა და

კორპორატიული სოციალური პასუხისმგებლობის სტიმულირებას; სამოქალაქო

საზოგადოების უფრო პოზიტიურ აღქმას, გამჭვირვალობისა და

24

ანგარიშვალდებულების საერთაშორისო სტანდარტების გამოყენებით ყველა

დაინტერესებული მხარის მიმართ; სამოქალაქო მონაწილეობის გაუმჯობესებას და

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების აქტიურ როლს ადგილობრივი და ეროვნული

პოლიტიკის შემუშავებაში. ამ ინიციატივის მთავარი სამიზნე ჯგუფი არის აქტიური

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების თანამეგობრობა, რომელიც დაახლოებით 1,000

ორგანიზაციას მოიცავს, რომელთა თითქმის ნახევარი არის რეგიონებში (450), ასევე

სხვა 2,500 სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენელი სუბიექტი, მათ შორის

ბიზნეს ერთეულები, მედიის წარმომადგენლები, მოხალისეები და ახალგაზრდული

აქტივისტები, ეროვნული და ადგილობრივი ხელისუფლება.

გარდა ამისა, ევროკავშირი მხარს უჭერს სოციალური მეწარმეობის კონცეფციას.

ბოლო 10 წლის განმავლობაში შეინიშნება სოციალური მეწარმეობის სექტორის

განვითარება ყველა სექტორს შორის კონცეფციის მიმართ გაზრდილი ინტერესით. ამ

საკითხთან დაკავშირებით ოფიციალური სტატისტიკა არ არის, ქვეყანაში

დაახლოებით 70-75 სოციალური საწარმო აქტიურად მუშაობს. ბევრი მათგანი

ინიცირებული იყო ევროკავშირის პროგრამების მხარდაჭერით და მათი სამიზნე

სფეროები სოციალურად დაუცველი ჯგუფების დასაქმებას, გარემოს დაცვას,

სოფლების აღორძინებას, განათლებას, კულტურულ მემკვიდრეობასა და სოციალური

მომსახურების ხელმისაწვდომობას მოიცავს.

ანგარიშვალდებულების ხელშეწყობის, მმართველობის გაუმჯობესების,

ადგილობრივ დონეზე ინკლუზიური და მდგრადი ზრდის საერთო მიზნით,

სამოქალაქო საზოგადოებისა და ადგილობრივი ხელისუფლების ორგანოებისთვის

სხვადასხვა სფეროებში გრანტები გამოიყო "2016 წლის სამოქალაქო საზოგადოების

და ადგილობრივი ხელისუფლების" პროგრამის ფარგლებში (2.55 მილიონი ევრო)

ადგილობრივი მოქმედი სუბიექტებისა და სამოქალაქო საზოგადოებას შორის

კავშირების გასამყარებლად და სამოქალაქო მონაწილეობის გასაზრდელად.

რაც შეეხება სოფლის განვითარებას, სოფლისა და სოფლის მეურნეობის

განვითარების ევროპის სამეზობლო პროგრამა (ENPARD)32 2013 წელს დაიწყო.

გარემოს დაცვისა და სოფლის მეურნეობის სამინისტროსადმი ტექნიკური

დახმარების გაწევასა და საქართველოს საბიუჯეტო დახმარებას, რითაც

დადასტურდა წინსვლა მთავრობის მიერ რეფორმების განხორციელებაში, თან

სდევდა საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ENPARD-ის პროგრამის სხვადასხვა

ფაზებში ჩართულობა. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების, სახელმწიფო ორგანოებსა

და ევროკავშირს შორის ოფიციალური დიალოგი ძირითადად ENPARD-ის

დაინტერესებულ მხარეთა კომიტეტის კვარტალური შეხვედრების ფარგლებში

ხდება. სამინისტრო და ევროკავშირის წარმომადგენლობა თანათავმჯდომარეობას

32

http://enpard.ge

25

უწევს ამ შეხვედრებს, რომელშიც ჩართულია ყველა განმახორციელებელი

პარტნიორი. საქართველოს სხვადასხვა რეგიონებში ბიზნესზე ორიენტირებული

სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივების განვითარების ხელშეწყობის მიზნით,

სოფლის განვითარებისათვის საჭირო ღონისძიებების განსახორციელებლად და

საქართველოს სოციალურად დაუცველ რეგიონებში საარსებო წყაროების

განსავითარებლად საზოგადოებრივი ორგანიზაციების კონსორციუმს თითქმის 30

მილიონი ევროს ოდენობის მრავალრიცხოვანი გრანტები გადაეცა. ადგილზე

საქმიანობის ხელშეწყობის, აღმავალი მიდგომის მხარდაჭერისა და საბოლოო

ბენეფიციარებთან, როგორიცაა ფერმერები შორეულ სოფლებში, ეფექტიანად

მუშაობის უნარის გათვალისწინებით საზოგადოებრივი ორგანიზაციები სოფლის

მეურნეობაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ.

იმავე ENPARD-ის პროგრამის ფარგლებში (2013-2016) ევროკავშირი მხარს უჭერდა

პროექტს რომელიც მიზნად ისახავდა სურსათის უვნებლობისა და მომხმარებელთა

უფლებების სფეროში ადგილობრივი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

შესაძლებლობათა გაძლიერებას და ამ მიმართულებით მოქალაქეთა გაგეების,

ცნობიერების და ჩართულობის ამაღლებას. სურსათის უვნებლობასთან

დაკავშირებული სამომხმარებლო უფლებების შესახებ ცნობიერების ამაღლების

გარდა, პროექტმა ასევე გაზარდა რეფორმების განმახორციელებელი საჯარო

დაწესებულებების გამჭვირვალობა და ეფექტიანობა და განავითარა 13

საზოგადოებრივი ორგანიზაციის და ახალგაზრდული ჯგუფის ადვოკატირების და

მონიტორინგის შესაძლებლობები სურსათის უვნებლობასთან დაკავშირებით.

საჯარო დაწესებულებებისა და საზოგადოებრივი ორგანიზაციების დიალოგი

სურსათის უვნებლობის შესახებ მიმდინარეობს სამოქალაქო საზოგადოების

ფორუმების ფარგლებში, სადაც საზოგადოებრივი ორგანიზაციები წარმოადგენენ

მომხმარებელთა ინტერესებს და სადაც ასევე ხდება საჯარო და კერძო სექტორებს

შორის დიალოგი კვების ბიზნესის წარმომადგენლების მონაწილეობით.

მიუხედავად იმისა, რომ ევროკავშირის საქმიანობა საქართველოში სოციალურ

სფეროში საკმაოდ შეზღუდულია, მიღებული იყო ზომები სოციალური მუშაკების

პროფესიონალიზმის ამაღლების ხელშესაწყობად. ეს მოიცავდა სოციალურ სფეროში

აქტიური საზოგადოებრივი ორგანიზაციების რუკის შემუშავებას, რის შედეგადაც

საქართველოს სოციალურ მუშაკთა ასოციაციის (GASW)33

მიერ შეიქმნა 107

საზოგადოებრივი ორგანიზაციის შემცველი მონაცემთა ბაზა. მცირე გრანტების

პროგრამა, საქართველოს ხუთი საზოგადოებრივი ორგანიზაციის მონაწილეობით

ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული პროექტის "მდგრადი სოციალური

ცვლილებების ფორმირება აღმოსავლეთ სამეზობლო ქვეყნებში, სოციალური

მუშაკებისა და მათი ასოციაციების გაძლიერების გზით" ნაწილს შეადგენდა. 33

http://www.gasw.org/index.php/ka/

26

კულტურული მემკვიდრეობის სფეროს გარდა, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ჩართულობა კულტურის პოლიტიკაში საკმაოდ შეზღუდულია. ევროკავშირი მხარს

უჭერს საქართველოს მონაწილეობას "კრეატიული ევროპის" პროგრამაში34. მთელი

ევროპის მასშტაბით პარტნიორებთან ერთობლივი მოქმედება კულტურული

ორგანიზაციებისთვის სარგებლის მომტანია კულტურული თანამშრომლობის

პროექტებისთვის დაფინანსების მისაღებად. დღემდე, ამ პროგრამაში საქართველოს

22 გამარჯვებული ჰყავს.

სამოქალაქო საზოგადოება ჩართულია ევროკავშირის დახმარებასთან

დაკავშირებულ სოციალურ დიალოგში ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი

სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმების განსახორციელებლად. 2014-2017 წლების

ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმების

(DCFTA) / მცირე და საშუალო ბიზნესის განვითარებისთვის განსაზღვრული

საბიუჯეტო მხარდაჭერის პროგრამა მოიცავდა რეგულარულ კონსულტაციებს

სოციალური დიალოგის ორი ჯგუფის მეშვეობით - სადაც სამოქალაქო

საზოგადოების, კერძოდ, DCFTA მრჩეველთა ჯგუფი და კერძო სექტორის

განვითარების მრჩეველთა საბჭო მონაწილეობდა.

საქართველოში სახელმწიფო ფინანსების მართვა ევროკავშირისთვის ერთერთი

ძირითადი საკითხია. სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობას ხელს ის უშლიდა,

რომ შესაბამისი სამთავრობო სტრუქტურები თავს იკავებდნენ მათთან ტექნიკურ

საკითხებზე თანამშრომლობისგან. მიუხედავად ამისა, სამოქალაქო საზოგადოება

მონაწილეობს 2009 წელს ფინანსთა სამინისტროს განკარგულების საფუძველზე

შექმნილ სახელმწიფო ფინანსების მართვის რეფორმების საკოორდინაციო საბჭოს

შეხვედრებში. საბჭო განიხილავს და იღებს სახელმწიფო ფინანსების მართვის

სფეროს სტრატეგიასა და სამოქმედო გეგმებს და მონიტორინგს უწევს მათ

განხორციელებას. საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შეუძლიათ მონაწილეობის

მიღება, მაგრამ არ გააჩნიათ ვიწროსპეციალიზებული დიალოგის უზრუნველყოფის

უნარი. ამ ტექნიკურ ფორუმში სამოქალაქო საზოგადოების მონაწილეობა კიდევ

უფრო განმტკიცდება დამატებითი პროექტის საშუალებით, რომელიც სამეზობლოს

სამოქალაქო საზოგადოების მექანიზმიდან დაფინანსდება. ეს პროექტი

ითვალისწინებს სამოქალაქო საზოგადოებისგან შემდგარი ბიუჯეტის მონიტორინგის

კოალიციის შექმნას, რომელიც უზრუნველყოფს მისი წევრების შესაძლებლობების

გაზრდას და ხელს შეუწყობს სახელმწიფო ფინანსების მართვის საკითხებში საჯარო

განხილვების მოწყობას.

34

https://ec.europa.eu/programmes/creative-europe/news/20150224-georgia-joins-creative-europe_en

http://www.creativeeurope.ge

27

უმაღლესი განათლების დონეზე ევროკავშირი მხარს უჭერს გაცვლითი პროგრამა

Erasmus + ეროვნულ ოფისს35 (რომელიც სტატუსით არის საზოგადოებრივი

ორგანიზაცია). Erasmus + ეროვნული ოფისი უზრუნველყოფს საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების რეგულარულ ჩართულობას საქართველოში Erasmus + პროგრამის

წარმატებით განხორციელების პროცესში.

პროფესიული განათლებისა და მომზადების (VET) და შრომის ბაზართან

დაკავშირებით, სამოქალაქო საზოგადოებასთან მიმდინარეობდა რეგულარული

კონსულტაციები საბიუჯეტო დახმარების ფარგლებში ახალი პროგრამის36 "უნარები

დასაქმებისთვის" ჩამოყალიბებისას. უნარების განვითარებისა და შრომის ბაზრის

საჭიროებებზე მორგებაზე მიმართული დაფინანსების ხელშეკრულება 2019 წელს

ამოქმედდება. ევროკავშირი საქართველოს ოთხ რეგიონში, მათ შორის აფხაზეთის

თვითგამოცხადებულ რეგიონში, ცხოვრების განმავლობაში უწყვეტი სწავლების

უნარ-ჩვევების, სამეწარმეო სწავლებასა და მეწარმეობის შესაძლებლობებს ხელს

შეუწყობს. 7 მილიონი ევროს ღირებულების პროგრამა მიზნად ისახავს რეგიონებში

სამიზნე ჯგუფების დასაქმების გაუმჯობესებას და ქალ და მამაკაც ბენეფიციარებთან

და დაუცველ ჯგუფებთან ურთიერთობის გაღრმავებას.

ევროკავშირი სხვადასხვა საზოგადოებრივ ორგანიზაციასთან ინტენსიურ დიალოგს

აწარმოებს მართლმსაჯულების სექტორში განვითარებული მოვლენებისა და

გამოწვევების შესახებ, ასევე, საქართველო-ევროკავშირის თანამშრომლობის

პროგრამებში ძირითადი მიმართულებების დასასახად და საპროექტო

წინადადებებისთვის კონკურსების გამოსაცხადებლად, რომელიც წლიური და

მრავალწლიანი სამოქმედო გეგმებით განსაზღვრულ პრიორიტეტულ სექტორებს

შეესაბამება, ისევე როგორც საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან ინდივიდუალური

პროექტების განხორციელებასთან დაკავშირებით.

2018 წელს ევროკავშირმა გამოყო თანხები (2 მილიონი ევრო) საზოგადოებრივი

ორგანიზაციებისთვის სასამართლო სისტემის, პროკურატურის,

სასჯელაღსრულებისა და არასრულწლოვანთა მართლმსაჯულების რეფორმების

მონიტორინგის მიზნით. ევროკავშირი განაგრძობს საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების დაფინანსებას, რომელიც უზრუნველყოფს ყოფილი პატიმრებისა

და პრობაციონერებისათვის სარეაბილიტაციო და რესოციალიზაციის

მომსახურებას37, ან იურიდიული დახმარების გაწევას სოციალურად დაუცველი

ჯგუფებისთვის (ჯამში 4 მილიონი ევრო). საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან

თანამშრომლობით ხორციელდება ერთი პროექტი სასჯელაღსრულების სისტემაში

მიმდინარე რეფორმების მონიტორინგთან და ექვსი პროექტი - ყოფილი პატიმრებისა

35

http://erasmusplus.org.ge 36

https://eeas.europa.eu/delegations/georgia/37924/node/37924_ka 37

https://eeas.europa.eu/delegations/georgia/17501/node/17501_ka

28

და პრობაციონერების რეაბილიტაციისა და რესოციალიზაციის საკითხებთან

დაკავშირებით.

ადამიანის უფლებების კუთხით, 2003 წლიდან საქართველოში ევროკავშირის

წარმომადგენლობის მიერ მიმდინარეობდა „დემოკრატიისა და ადამიანის

უფლებების ევროპული ინსტრუმენტის” (EIDHR) პროგრამა. დღემდე 13 856 126

ევროს ჯამური ღირებულების 160 პროექტი განხორციელდა. 2014 წლიდან EIDHR

პროექტებისთვის 3.44 მილიონი ევრო გაიცა. პროექტები მოიცავდა სხვადასხვა

რეგიონებში ხანდაზმულთა რესურს ცენტრების ფუნქციონირების მხარდაჭერას,

ხანდაზმული და სოციალურად დაუცველი პირებისთვის უფასო იურიდიული

დახმარების გაწევის და სმენადაქვეითებული ბავშვების ჯანმრთელობის დაცვის

ჩათვლით. საჯარო სკოლებსა და საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შორის

თანამშრომლობის ხელშეწყობის მიზნით სკოლების პედაგოგებს საქართველოს

რეგიონებიდან ჩაუტარდათ ტრენინგები ადრეულ ქორწინებათა, ბავშვთა შრომის და

სკოლაში სიარულის შეწყვეტის შემთხვევების რაოდენობათა შესამცირებლად.

2014 წელს "ადამიანის უფლებები ყველასთვის"38 პროგრამის ფარგლებში

საზოგადოებრივმა ორგანიზაციებმა მიიღო ცხრა გრანტი ყველაზე მოწყვლადი

ჯგუფების მხარდასაჭერად და საზოგადოებრივი ზედამხედველობის

გასაძლიერებლად (4.5 მილიონი ევრო). ღონისძიებები მოიცავს რეგიონულ

ინფორმირებას ოჯახური ძალადობის თავიდან აცილების მიმართებაში,

სოციალურად დაუცველ ქალთა და დამნაშავე ქალთა და მათი შვილების

მხარდაჭერას, დაცვის მექანიზმისა და ადვოკატირების მუშაობის გაძლიერებას.

უფრო მეტიც, გენდერული საკითხების დანერგვა (გენდერული მეინსტრიმინგი) და

ქალთა უფლებების ასპექტები ინტეგრირებულია ევროკავშირის დახმარების

პროგრამებში, მაგალითდ, როგორიცაა "უნარები დასაქმებისთვის" (Skills4Jobs) და

სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების ევროპის სამეზობლო პროგრამა

(ENPARD). ევროკავშირის წევრი სახელმწიფოებისა და სხვა დონორების, კერძოდ,

გაეროს ქალთა ორგანიზაციისა და გაეროს განვითარების პროგრამის მხარდაჭერით,

უფრო მეტი პრობლემა იყო დასახელებული და საჯაროდ განხილული. ბოლო დროს

ჩატარებული კვლევის თანახმად, საქართველოში ქალების 25%-მა39 გენდერული

ძალადობის ერთი ფორმა მაინც განიცადა. თუმცა, ეს მაჩვენებლები შეიძლება ბევრად

უფრო მაღალი იყოს, რადგან ოჯახში ძალადობის, სექსუალური შევიწროების და

ძალადობის სხვა ფორმების შესახებ ცნობიერება და გაგება ქვეყანაში კვლავ

შეზღუდულია. ამ თვალსაზრისით, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების როლი

გადამწყვეტია, რადგან მათ შეუძლიათ ადგილობრივ თემებს ხმა მიაწვდინონ და

38

http://www.ge.undp.org/content/georgia/ka/home/projects/human-rights-for-all.html 39

UN Women: National study on violence against women 2017 http://georgia.unwomen.org/en/digitallibrary/ publications/2018/03/national-study-on-violence-against-women-in-georgia-2017#view

29

ცნობიერება აამაღლონ. აქედან გამომდინარე, მნიშვნელოვანია გენდერული

ასპექტების ინტეგრირების გაძლიერება სხვადასხვა დარგობრივ პროგრამებში,

„დემოკრატიისა და ადამიანის უფლებების ევროპული ინსტრუმენტის” (EIDHR) და

სხვა პროგრამების მიერ მიღწეული წარმატების ისტორიებზე დაფუძნებით. ეს ხელს

შეუწყობს არა მარტო საქართველოს მოსახლეობის, არამედ ასევე საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების უწყვეტ მხარდაჭერას და მათ შესაძლებლობების ზრდას.

გენდერულ საკითხებთან დაკავშირებული ევროკავშირის რეგიონალური პროგრამა,

რომელიც 2019 წელს დაიწყება, ასევე კარგ შესაძლებლობას წარმოადგენს

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართულობისთვის.

რაც შეეხება თვითგამოცხადებულ რეგიონებს, პროგრამა COBERM - ნდობის აღდგენა

და ადრეული რეაგირების მექანიზმი 201640 ხელს უწყობს ნდობის აღდგენის

ღონისძიებებს სხვადასხვა დონეზე, მათ შორის ადგილობრივ ინიციატივებს და

ადამიანებს შორის კონტაქტებს. შერჩეული ქვეპროექტები მოიცავს ღონისძიებებს,

რომელიც ეხება ტრენინგებს ადამიანის უფლებათა სასხვადასხვა სამიზნე

აუდიტორიისათვის, ადამიანის უფლებების დაცვის და ადამიანის უსაფრთხოების

მონიტორინგს, გენდერული ძალადობის წინააღმდეგ მიმართულ ქმედებებს და სხვა.

სამოქალაქო საზოგადოების მხარდაჭერას ემატება პროგრამა ევროპული სამეზობლო

ინსტრუმენტის (ENI) ფარგლებში (2016 წელს 1.4 მილიონი ევრო). სოხუმში შეიქმნა

სამოქალაქო საზოგადოების რესურს-ცენტრი და შესაძლებლობების გაძლიერებეზე

მიმართული საქმიანობის შედეგად სოციალურ, საგანმანათლებლო და ასევე

ადამიანის უფლებების საკითხებზე მომუშავე პროექტებს 27 გრანტი გადაეცა.

I.2. ევროკავშირის ჩართულობა - მიღებული გამოცდილება

საზოგადოების მდგრადობა უნდა გაძლიერდეს სამოქალაქო საზოგადოებასთან

ურთიერთობის გაღრმავების საშუალებით, განსაკუთრებით მის ძალისხმევაში

მთავრობების ანგარიშვალდებულებასთან დაკავშირებით. საქართველოში

სამოქალაქო საზოგადოება მთლიანობაში ძალიან აქტიურია, მაგრამ იგი მეტ

სარგებელს მიიღებს შემდგომი მხარდაჭერისა და ფინანსური რესურსების უფრო

ეფექტური და ეფექტიანი გამოყენებისგან იმისათვის, რომ გააგრძელოს თავისი

როლის შესრულება პოლიტიკის შემუშავებაში და ასევე სამეთვალყურეო საქმიანობა,

კერძოდ, საჯარო მმართველობისა და უსაფრთხოების სექტორების რეფორმებთან

დაკავშირებით. უფრო მეტიც, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციები აქტიურ

როლს ასრულებენ დანაშაულის და შესაძლებელია, ტერორისტული საქმიანობის

თავიდან აცილებაში მათ მიერ ჩატარებული საქმიანობის საფუძველზე,

40

http://www.ge.undp.org/content/georgia/en/home/presscenter/pressreleases/2016/08/22/coberm-iii-call-for-project-ideas-.html

30

ადგილობრივი თემების, კერძოდ დაუცველი ჯგუფების მედეგობის

ჩამოსაყალიბებლად. საზოგადოებრივი ორგანიზაციები მნიშვნელოვან როლს

ასრულებენ უსაფრთხოების სექტორის მოქმედ სუბიექტებზე ეფექტიანი და

დემოკრატიული სამოქალაქო ზედამხედველობის მონიტორინგთან დაკავშირებით.

უსაფრთხოების პოლიტიკის სფეროში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ჩართულობა მკაფიოდ ხელს უწყობს ანგარიშვალდებულებას და კარგ

მმართველობას: საზოგადოებრივი ორგანიზაციები მოქმედებენ არა მხოლოდ

როგორც მთავრობის საქმიანობის მეთვალყურეები, არამედ როგორც ინდიკატორი,

თუ რამდენად კმაყოფილია საზოგადოება უსაფრთხოების და მსგავს საკითხებზე

პასუხისმგებელი ორგანიზაციების და უწყებების მიერ გაწეული მომსახურეობით.

გრანტები უნდა გადაეცეს საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს უსაფრთხოების

სექტორის შესაბამისი პოლიტიკის, სტრატეგიებისა და სამოქმედო გეგმების

შესრულების მონიტორინგისა და შეფასებისთვის, ან კვლევის ჩატარების,

ცნობიერების ამაღლების, პოლიტიკის შეცვლის ადვოკატირების ან

მოსახლეობისთვის უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული მომსახურების გაწევის

მიზნით.

რაც შეეხება პოლიტიკურ დიალოგს, უნდა გაძლიერდეს სახელმწიფო

ინსტიტუტების - მათ შორის პარლამენტის და ადგილობრივი ხელისუფლების

შესაძლებლობები სამოქალაქო საზოგადოებასთან ინსტიტუციონალიზებულ და

ფუნქციურ დონეზე სათანამშრომლოდ. ამ საკითხზე შეიძლება ხელისუფლებასთან

მიმართვა, მაგრამ ხშირად ეს ხდება არაფორმალური გზით ოფიციალური არხების

ნაცვლად. გარდა ამისა, არის შემთვხევები, როდესაც მთავრობის წევრებს

დარწმუნება სჭირდებათ იმაში, რომ სამოქალაქო საზოგადოების მონაწილეობა

პოლიტიკის საკითხებზე დიალოგში სასარგებლოა. ეს განსაკუთრებით ტექნიკურ

საკითხებზე მომუშავე სამინისტროებს შეეხებათ, როგორიცაა, მაგალითად, ფინანსთა

სამინისტრო, რომელიც ხშირად აცხადებს, რომ რთულ საბიუჯეტო პროცესში

შინაარსიანი ჩართულობისთვის სამოქალაქო საზოგადოებას სათანადო ცოდნა არ

აქვს. სხვა შემთხვევაში არასაკმარისად დახვეწილი დაგეგმვა საკონსულტაციო

პროცესს ართულებს, რადგანაც საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს არ ეძლევა

საკმარისი დრო პოლიტიკის შესახებ დიალოგში კვალიფიციური

მონაწილეობისთვის.

საერთაშორისო ინდიკატორები, როგორიცაა ღია ბიუჯეტის ინდექსი41 აჩვენებს, რომ

არსებობს ბიუჯეტირების პროცესში საზოგადოების ჩართვის შესაძლებლობის

გაუმჯობესების შესაძლებლობა (22 ქულა 100-დან). აქედან გამომდინარე, სამომავლო

ქმედებებმა ასევე უნდა გაზარდოს მოქმედი სუბიექტების შესაძლებლობები სრულად

გაიზიარონ მონაწილეობითი გადაწყვეტილების მიღების კულტურა. 41

https://www.internationalbudget.org/wp-content/uploads/georgia-open-budget-survey-2017-summary.pdf

31

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ორგანიზაციული განვითარება ასევე

გაუმჯობესებას საჭიროებს. საჭიროა ისეთი საკითხების მოგვარება, როგორიცაა

პროექტების შემუშავება და ეფექტიანი განხორციელება, ისევე როგორც ფინანსების

მართვა. გარდა ამისა, ორგანიზაციების მდგრადობა ხშირად განიხილება მხოლოდ

ფინანსური მდგრადობის კუთხით, პროგრამული და ინსტიტუციონალური

მდგრადობის გათვალისწინების გარეშე. ზოგიერთი საზოგადოებრივი ორგანიზაცია

მხოლოდ გრანტებს ეყრდნობა, ზოგიერთები კი კომერციულ საქმიანობას აღიქვამს

როგორც დამატებითი შემოსავლის გენერირების საშუალება საზოგადოებრივი

ორგანიზაციის მისიის განსახორციელებლად. სხვა საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს

შესაძლოა ჰქონდეს სოციალური სამეწარმეო მიდგომა, რაც პოტენციურად

საშუალებას იძლევა გააფართოვოს საქმიანობა, როგორც მდგრადმა სოციალურმა

საწარმომ. მიუხედავად ბიზნეს მოდელისა, ორგანიზაციის შესაძლებლობების

განვითარება მდგრადობის უზრუნველსაყოფად აუცილებელი კომპონენტი იქნება.

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების შემდგომი ინსტიტუციონალური განმტკიცებისა

და სოციალური (მდგრადი და გრძელვადიანი) ზემოქმედების გაზრდის მიზნით,

სოციალური საწარმოების მასშტაბის შეცვლის გზით მიზანშეწონილია მორგებულ,

სისტემურ და გრძელვადიან მიდგომებზე დაფუძნებული მხარდაჭერის

თანამედროვე მეთოდოლოგიის დანერგვა, როგორც ეს ჩანს ვენჩურულ

ფილანთროპიაში, სოციალურ ინვესტიციებში და კერძო მეწარმეებისა და მცირე და

საშუალო ბიზნესის ხელშეწყობაში.42

თუმცა საერთაშორისო საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს ხშირად გააჩნიათ

შესაბამისი შესაძლებლობები ევროკავშირის უფრო დიდი პროექტების

განსახორციელებლად, მნიშვნელოვანია საერთაშორისო და ადგილობრივი

არასამთავრობო ორგანიზაციების თანამშრომლობის ხელშეწყობის გაგრძელება, ასევე

ადგილობრივი საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისათვის უნარების მიზნობრივი

განვითარების შესაძლებლობების უზრუნველყოფა. ადგილობრივი საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების განვითარებისა და რეგიონალური ქსელის შექმნის ხელშეწყობის

მიზნით, ევროკავშირის საპროექტო წინადადებების კონკურსი რეგულარულად

შეიცავს მოთხოვნას, რომ საპროექტო წინადადებები შემოტანილი უნდა იყოს

თანამონაწილეების მიერ, ადგილობრივი ორგანიზაციების ჩათვლით.

ამავდროულად, ევროკავშირმა ასევე მხარი დაუჭირა ქსელების განვითარებას,

როგორიცაა საქართველოს ეროვნული პლატფორმა ან რეგიონალური ჰაბები.

მცირე და ადგილობრივი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მხარდაჭერისა და

გაძლიერების მიზნით, რომლებიც ვერ სარგებლობენ პირდაპირი გრანტებით

42

https://evpa.eu.com/knowledge-centre/publications/venture-philanthropy-and-social-impact-investment-a-practical-guide

32

არასაკმარისი ადმინისტრაციული შესაძლებლობების გამო, საპროექტო

წინადადებების კონკურსი რეგულარულად შეიცავს ქვე-გრანტების სქემების

განხორციელების მოთხოვნას. თბილისში მოქმედი გამოცდილი საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების მიერ რეგიონალურ და ადგილობრივ ორგანიზაციებთან

დაგროვილი ცოდნის, უნარებისა და გამოცდილების ფართო გაზიარების

ხელშეწყობის მიზნით საჭიროა საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შორის ქსელებისა

და პარტნიორობის სხვადასხვა საშუალებების მხარდაჭერა. ხელი უნდა სეეწყოს

პარტნიორულ პროექტებს, ისევე როგორც ქვე-გრანტების არსებითი კომპონენტის

შემცველ პროექტებს და უნდა მოიცავდეს სუსტი პარტნიორების ინტენსიურ

ქოუჩინგს / მომზადებას უფრო გამოცდილის მიერ. ასევე, შესაძლოა პრიორიტეტად

განიხილებოდეს "ქოლგა" ორგანიზაციების ინსტიტუციონალური გაძლიერება,

როგორიცაა სათემო განვითარების კოალიციები და სოციალური საწარმოების

ალიანსი.

სამოქალაქო საზოგადოების დამატებითი მხარდაჭერის პროგრამის43 ფარგლებში

2015 წელს ევროკავშირის წარმომადგენლობამ გამოაცხადა საგრანტო კონკურსი,

რომლის საშუალებით გამოყოფდა საოპერაციო დაფინანსებას ორგანიზაციების

როგორც შესაძლებლობების, ასევე მდგრადობის გასაძლიერებლად. ამ კონკურსის

გამოცხადებას დაინტერესების მოსალოდნელი დონე არ მოჰყოლია. წინასწარი

შეფასება მიუთითებს არასაკმარისად მიმზიდველ პირობებზე, კერძოდ,

ორგანიზაციის ყოველწლიური პროგრამის შეზღუდული 30% დაფინანსება და ერთი

წელი შესაძლო მაქსიმალური პერიოდი მისი განხორციელებისთვის. აქედან

გამომდინარე, გამოიყო მხოლოდ სამი საოპერაციო გრანტი, რომელსაც არ შეიძლება

ჰქონოდა სასურველი ეფექტი ორგანიზაციის მდგრადობაზე.

ამ საგზაო რუკის შემუშავებისას კონსულტაციების დროს ხაზგასმით აღინიშნა

რამდენიმე ვიწროსპეციალური ტექნიკური სფერო (მაგ. ენერგოეფექტურობა,

მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის შეთანხმებები, ტექნიკური ბარიერები ვაჭრობაში,

სურსათის უვნებლობის / ცხოველთა ჯანმრთელობის საკითხები, კონკურენცია,

ინტელექტუალური საკუთრების უფლება, სახელმწიფო შესყიდვები,

მომხმარებელთა უფლებები და სხვა) რომელშიც, შესაძლოა სამოქალაქო

საზოგადოებას არ ქონდეს საკმარისი შესაძლებლობები პოლიტიკის საკითხებზე

დიალოგში ჩასართავად ან მთავრობის პოლიტიკის მონიტორინგის გასაწევად, ან

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები თვლიდნენ, რომ ისინი შესაბამისი ინფორმაციის

ხელმისაწვდომობის ნაკლებობას განიცდიდნენ.

საქართველოს ეკონომიკის სწრაფი ზრდა არ უნდა მოხდეს გარემოს ხარჯზე, ამიტომ

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები უფრო მეტად უნდა იყვნენ ჩართულნი

43

https://www.euneighbours.eu/en/east-south/stay-informed/projects/neighbourhood-civil-society-facility

33

ენერგოეფექტურობის ამაღლების ღონისძიებებში და ასევე ჰაერის, ნიადაგისა და

წყლის დაბინძურების წინააღმდეგ ბრძოლაში; მხარი დაუჭირონ ნარჩენების

მართვას, ბიომრავალფეროვნების, ეკოსისტემებისა და ბუნებრივი რესურსების

მდგრად მართვას ცენტრალურ, ადგილობრივ და რეგიონულ დონეზე.

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები უფრო მეტ მონაწილეობას უნდა იღებდეს

ახალგაზრდული პოლიტიკის განხორციელებასა და მონიტორინგში, ასევე

ახალგაზრდების ჩართულობის პოლიტიკის ზომების ადვოკატირებაში. ყურადღება

უნდა მიექცეს ყველაზე დაუცველ ახალგაზრდებს და განათლების, დასაქმების და

გადამზადების მიღმა დარჩენილებს (NEETs), რაც ჩარევის ზემოქმედების მასშტაბს

გაზრდის. რეგიონალურ დონეზე, ევროკავშირი მხარს უჭერს სხვადასხვა

ინიციატივას "ევროკავშირი ახალგაზრდობისთვის" (EU4Youth) პროგრამის

ფარგლებში, რომელიც მიზნად ისახავს ახალგაზრდების მეწარმეობის უნარ-

ჩვევებით აღჭურვას და ცვლილებების განსახორციელებლად ყველაზე უფრო

მოწყვლადი ახალგაზრდებისთვის დახმარებას. ახალგაზრდობასთან

დაკავშირებული ეფექტიანი პოლიტიკის დიალოგის წარმართვა კვლავაც გამოწვევის

შემცველია მთავრობაში მხარეების /პარტნიორების ხშირი ცვლილებების გამო,

ამიტომ ამ მიმართულებით საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართულობა

გადამწყვეტია.

საქართველოში მოქმედებს სოციალური პარტნიორობის სამმხრივი კომისია44 სადაც

წარმოდგენილები არიან დამსაქმებლები და დასაქმებულები და რეგულარული

შეხვედრები ტარდება. თუმცა, საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ხმა ჯერ კიდევ

სუსტია. მთავრობამ და პარლამენტმა ასევე გადადგეს ნაბიჯები სამოქალაქო

საზოგადოების დისკუსიებში ჩასართავად (ზოგიერთი საზოგადოებრივი

ორგანიზაციის ორგანიზებით და მონაწილეობით იმართება საპარლამენტო

მოსმენები, შეხვედრები საქართველოს მთავრობასთან ახალი კანონმდებლობის

განსახილველად), მაგრამ საჭიროა შემდგომი ძალისხმევა დიალოგისთვის უკეთესი

საფუძვლის მოსამზადებლად (მაგ., მარეგულირებელი ზემოქმედების შეფასება ან

მსგავსი შეფასებები უნდა მიეწოდოს სამოქალაქო საზოგადოებას კანონმდებლობის

განხილვისას) და უფრო თანმიმდევრული შემდგომი ქმედებები ამგვარ

დისკუსიებთან დაკავშირებით (საზოგადოებრივი ორგანიზაციები მათ კონკრეტულ

კომენტარებზე გამოხმაურებას ხშირად არ იღებენ).

ENPARD პროგრამის მიერ მიღებული ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გაკვეთილი, რაც

ფერმერთა საგრანტო სქემების ბენეფიციარებმა აღნიშნეს, არის ის ფაქტი, რომ თუმცა

მათთვის სოფლის მეურნეობის მხარდაჭერა სასიცოცხლო მნიშვნელობისაა, მათი

საარსებო საშუალებების გასაუმჯობესებლად ამავდროულად მნიშვნელოვანია სხვა

44

http://gtuc.ge/tripartite-commission-social-partnership/

34

სოციალური და ეკონომიკური საჭიროებების გათვალისწინება. აქედან გამომდინარე,

სოფლის განვითარების ევროპული LEADER ასოციაციის (ELARD)45 მიდგომის მიღება

პროგრამის განხორციელების განუყოფელ ნაწილად გააქტიურებს ბენეფიციარ

მოსახლეობას, მათ შორის ადგილობრივ ხელისუფლებას, ბიზნესს და თემებს, რათა

შეიქმნას ადგილობრივი სტრატეგიები და გეგმები, რომლებიც თითოეული

მიზნობრივი მუნიციპალიტეტის კონკრეტულ საჭიროებებს ასახავს და ამ

საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად ხელს შეუწყობს ქვე-გრანტების სქემით

შესაბამისი პროექტების განხორციელებას.

ამასთანავე, მიუხედავად იმისა, რომ ENPARD პროგრამაში ჩართული მხარეების

კომიტეტი არის პლატფორმა, რომელიც საკმაოდ კარგად მუშაობს, ევროკავშირის

დაფინანსების შეწყვეტის შემდეგ შესაძლოა გაჩნდეს მდგრადობის საკითხი. უნდა

შეიქმნას და / ან გაძლიერდეს სხვა პლატფორმები და შესაძლებლობები

თანამშრომლობისა და დიალოგისთვის. ასევე საჭიროა გაუმჯობესდეს შეხვედრები

სახელმწიფო უწყებებსა და საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შორის სურსათის

უვნებლობასთან დაკავშირებით. შეხვედრები უფრო ხშირად უნდა მოეწყოს და ამ

შეხვედრების ფორმატი კონსტრუქციული დიალოგის წარმართვის საშუალებას უნდა

იძლეოდეს. ამ შეხვედრებმა ასევე უნდა უზრუნველყოს თბილისის გარეთ მეტი

მონაწილეობა და გეოგრაფიული დაფარვა. აქედან გამომდინარე, ასეთი შეხვედრების

რაოდენობა უნდა გაიზარდოს და დედაქალაქის გარეთ გაიმართოს.

შეხვედრებისთვის მოსამზადებლად მონაწილეებმა წინასწარი შეტყობინება უნდა

მიიღონ.

2016 წელს საქართველოს ვაჭრობის სფეროსთან დაკავშირებულ საკითხებზე

მრჩეველთა საბჭოს შემადგენლობაში კერძო სექტორის განვითარების მრჩეველთა

საბჭოს და DCFTA მრჩეველთა ჯგუფის შექმნა ეკონომიკისა და მდგრადი

განვითარების სამინისტროს მხრიდან დადებით ნაბიჯებს წარმოადგენდა. ორივემ

ხელი შეუწყო სახელმწიფო-კერძო დიალოგის ინსტიტუციონალიზაციას, ასევე ამ

პროცესში სამოქალაქო და ბიზნეს-საზოგადოების ჩართულობის წყალობით.

გრანტი საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისათვის უნდა იყოს მიმართული

ადგილობრივი და რეგიონული დონეზე პოლიტიკის დაგეგმვისა და მონიტორინგის

სფეროში სამართლებრივი და ინსტიტუციური პლატფორმის შესაქმნელად.

ადგილობრივ ინტერესთა ჯგუფებთან ერთად, საზოგადოებრივი ორგანიზაციები

ასევე განახორციელებენ იმ ზომებს ტერიტორიული განვითარებისთვის, რომელიც

არ შედის ეროვნული და რეგიონული / ადგილობრივი მმართველობის მოქმედების

სფეროში. ევროკავშირსა და საქართველოს მთავრობას შორის არსებობს შეთანხმება,

რომ თანამშრომლობის შემდგომი ეტაპი უნდა შეიცავდეს სამიზნე რეგიონების

45

http://www.elard.eu/

35

(კახეთის, იმერეთის, გურიის, რაჭა-ლეჩხუმის) სოციალურ-ეკონომიკური

განვითარების ხელშეწყობას მოსახლეობის ცხოვრების დონისა და პირობების

გაუმჯობესების მიზნით, ინკლუზიური, გონივრული, და მდგრადი სოციალურ-

ეკონომიკური განვითარების, კონკურენტუნარიანობის გაზრდისა და დისბალანსის

მინიმუმამდე შემცირების საშუალებით. ევროკავშირის მხარდაჭერა უნდა დაეხმაროს

საქართველოს ხელისუფლებას მის საქმიანობაში უფრო დაბალანსებულ

ტერიტორიულ განვითარებასთან დაკავშირებით, რომელიც მიზნად ისახავს შეიქმნას

ეკონომიკური განვითარებისა და ზრდის ცენტრები, რომელიც თბილისსა და ბათუმს

გარეთ მოეწყობა. მოსალოდნელი შედეგები უნდა მოიცავდეს სამიზნე რეგიონებში

ინტეგრირებული ტერიტორიული განვითარების ამოცანების შესრულებას და

პოლიტიკის ეფექტიანი განხორციელებისათვის შექმნას სისტემა ეროვნულ და

ტერიტორიულ საფუძველზე - ამასთანავე საზოგადოებრივი ორგანიზაციები ორივე

პროცესში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.

რეკომენდირებულია პროფესიული განათლებისა და მომზადების ეროვნული

სტრატეგიის განხორციელების პროცესის კოორდინაციის და მონიტორინგის

გაუმჯობესება, მათ შორის, პროფესიული განათლებისა და მომზადების ოთხმხრივი

სათათბირო ეროვნული საბჭოს (NVETC)46

მეშვეობით, რომელიც 2012 წელს დაარსდა

და მასში შედიან ოთხი მიზნობრივი დარგობრივი სამინისტროს წარმომადგენლები

(საქართველოს განათლებისა და მეცნიერების სამინისტრო, შრომის, ჯანმრთელობისა

და სოციალური დაცვის სამინისტრო, სპორტის და ახალგაზრდობის საქმეთა

სამინისტრო, ეკონმიკისა და მდგრადი განვითარების სამინისტრო), დამსაქმებლები,

პროფკავშირები და სამოქალაქო საზოგადოება.

2020 წლიდან გლობალური ფონდის (Global fund) - აივ/შიდსის მკურნალობისა და

პროფილაქტიკის ხელის შემწყობი უმსხვილესი დონორის - დახმარების

თანდათანობითმა შეწყვეტამ ჯანდაცვის სფეროში მსხვილი დონორების არყოფნის

ფონზე ქვეყანაში აივ/შიდსთან დაკავშირებული სიტუაციის გაუარესაბის რისკს

ქმნის. აივ/შიდსის მკურნალობისა და პროფილაქტიკისთვის სათანადო

დაფინანსების ხელმისაწვდომობას სასიცოცხლო მნიშვნელობა გააჩნია დაავადების

დაბალი გავრცელების ქვეყნის სტატუსის შესანარჩუნებლად და ამ პროცესში

საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს პროფილაქტიკის თვალსაზრისით წვლილის

შეტანა შეუძლია.

ასევე როგორც იყო აღნიშნული ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო

განვითარების სააგენტოს (USAID) ადამიანის უფლებათა ინკლუზიური პოლიტიკის

დაგეგმვის ანგარიშში, საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს უნდა გაეწიოს მხარდაჭერა

თანმიმდევრული და მაღალი ხარისხის მუშაობის უზრუნველსაყოფად

46

https://bit.ly/2E1k5S4

36

პრიორიტეტიზაციის საშუალებით, რადგან შერჩევით მიდგომას შეუძლია

გამოიწვიოს უფრო მაღალი და ფაქტებზე დაფუძნებული სპეციალიზირება.

ინდივიდუალური მიდგომის ნაცვლად კოალიციებში მუშაობა საიმედოობას47

გაზრდის.

ევროკავშირი მხარს უჭერს საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს, რომელიც

რეაბილიტაციისა და რესოციალიზაციის სერვისების სფეროში მუშაობს. ისინი ასევე

ნაწილობრივ სახელმწიფოს მიერ ფინანსდება. თანდათანობით, ევროკავშირის

დაფინანსება უნდა დასრულდეს და ეს სერვისები მთლიანად უნდა იყოს

მხარდაჭერილი მთავრობის მიერ.

და ბოლოს, სამოქალაქო საზოგადოებისთვის სასარგებლო იქნებოდა საქართველოს

მოქალაქეების მიერ მისი მუშაობის უფრო დადებითი აღქმა. რეკომენდირებულია,

რომ საზოგადოებრივი ორგანიზაციების სექტორის მუშაობა უკეთესად აისახოს

ეროვნულ სტატისტიკაში, რათა საზოგადოებრივი ორგანიზაციების როლი უფრო

თვალსაჩინო იყოს48. ზემოხსენებული შესაძლებლობების გაზრდამ, დარგებს შორის

პარტნიორობის განვითარებამ და ინოვაციური მიდგომების სტიმულირებამ

შესაძლოა სამოქალაქო საზოგადოების იმიჯი გააუმჯობესოს და მისადმი ნდობა

გააძლიეროს.

I.3 სამოქალაქო საზოგადოების მდგომარეობა და ევროკავშირის თანამშრომლობა

სამოქალაქო საზოგადოებათან - ბმულები და წყაროები ვითარების უკეთესად

გასაცნობად

ორი მიმდინარე გარე შეფასება: (1) 2010-2017 წლებში ევროკავშირის მიერ

კანონის უზენაესობის მხარდაჭერა აღმოსავლეთ პარტნიორობის ქვეყნებში და

(2) ევროკავშირის მიერ მართლმსაჯულების მხარდაჭერის პროგრამა

საქართველოში 2015 წლის ოქტომბერი - 2018 წლის ივლისი. დასრულების

შემდეგ ამ ორ შეფასებას შეუძლია სამოქალაქო საზოგადოების მდგომარეობისა

და ევროკავშირის ჩართულობის შესახებ სასარგებლო ინფორმაციის

გაზიარება.

სოფლის მეურნეობისა და სოფლის განვითარების ევროპის სამეზობლო

პროგრამის (ENPARD) საბოლოო შეფასება (http://enpard.ge/ge/final-report- 47

საქართველოში ადამიანის უფლებების ინკლუზიური პოლიტიკისკენ: საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ეფექტიანი ჩართულობა პოლიტიკის დაგეგმვის, განხორციელებისა და

მონიტორინგის პროცესში - USAID, 2017 48 საქართველოს მოსახლეობის დამოკიდებულება სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების,

ევროპასთან ინტეგრაციისა და ბიზნეს-სტრუქტურების მიმართ, 2018 წ.

37

evaluation-enpard-1/) - ეს არის მთელი პროგრამის საბოლოო შეფასება და

მოიცავს საზოგადოებრივი ორგანიზაციების კონსორციუმის მიერ

განხორციელებული სამუშაოს შეფასების ნაწილს.

ყოველწლიურად, ევროპის ფონდი (the Europe Foundation) აქვეყნებს სურსათის

უვნებლობასთან49 დაკავშირებული სამთავრობო რეფორმის დამოუკიდებელ

შეფასებას. ჩვეულებრივ, ამ შეფასების განსაზღვრული ნაწილი პროცესებში

სამოქალაქო საზოგადოების ჩართულობას აფასებს.

ევროპის ფონდის მიერ დაფინანსებული კვლევა - "სამოქალაქო საზოგადოების

მდგომარეობის ანალიზი საქართველოში 2016"50 ;

ბიზნესი საქართველოში: კორპორატიული სოციალური პასუხისმგებლობისა

და სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების მიმართ დამოკიდებულება -

ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული პროექტის "საქართველოს სამოქალაქო

საზოგადოების მდგრადობის ინიციატივა"51 ფარგლებში ჩატარებული კვლევა;

საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოების მდგრადობის ინიციატივა -

პროექტის ძირითადი გეგმის კვლევა52;

საქართველოს მოსახლეობის დამოკიდებულება სამოქალაქო საზოგადოების

ორგანიზაციების, ევროპასთან ინტეგრაციისა და ბიზნეს-სტრუქტურების

მიმართ - ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული პროექტის "საქართველოს

სამოქალაქო საზოგადოების მდგრადობის ინიციატივა"53 ფარგლებში

ჩატარებული კვლევა;

სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციებისთვის სახელმწიფო დაფინანსება

2017, საუკეთესო პრაქტიკების კვლევა - ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული

პროექტის "საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოების მდგრადობის

ინიციატივა"54 ფარგლებში ჩატარებული კვლევა;

ამერიკის შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს

(USAID) სამოქალაქო საზოგადოების ინდექსი 201655;

დემოკრატიისა და ადამიანთა უფლებების ევროპული ინსტრუმენტის (EIDHR)

შეფასების ანგარიში56

საქართველოში ადამიანის უფლებების ინკლუზიური პოლიტიკისკენ:

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ეფექტიანი ჩართულობა პოლიტიკის

49

http://www.epfound.ge/programs/current-programs-activities/european-integration/5832-2/; 50

http://www.epfound.ge/wp-content/uploads/2016/12/Situation-Analysis-of-CSOs-in-Georgia.pdf; 51

52

დამატებითი ინფორმაციისათვის დაუკავშირდით "საქართველოს სამოქალაქო საზოგადოების

მდგრადობის ინიციატივას" გუნდს; 53

54

http://csogeorgia.org/uploads/library/250/State_Funding_for_Civil_Society_Organizations-eng.pdf; http://csogeorgia.org/uploads/library/249/State_Funding_Mechanisms_for_CSOs_in_Georgia_eng.pdf; http://csogeorgia.org/uploads/library/251/State_funding_Reform_Policy-eng.pdf; 55

https://www.usaid.gov/sites/default/files/documents/1866/CSOSI_Report_7-28-17.pdf; 56

https://ec.europa.eu/europeaid/sites/devco/files/eidhr-evaluation-final-report-exec-sum_en.pdf;

38

დაგეგმვის, განხორციელებისა და მონიტორინგის პროცესში - ამერიკის

შეერთებული შტატების საერთაშორისო განვითარების სააგენტოს (USAID)

ანგარიში (რუსუდან მიხელიძე), 2017:

http://www.humanrights.ge/admin/editor/uploads/pdf/EWMI%20PROLoG%20Final

%20Report%20Rusudan%20Mikhelidze%20GEO.pdf

კავკასიის კვლევითი რესურსების ცენტრები (2017). "ნდობა საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების მიმართ" http://caucasusbarometer.org/en/cb-ge/TRUNGOS/

შვედეთის საელჩოს მიერ ჩატარებული საქართველოს ოთხი საზოგადოებრივი

ორგანიზაციის შეფასება:

https://www.sida.se/English/publications/160910/evaluation-of-four-ngo-

implemented/

ევროკომისისა და საქართველოს მთავრობას შორის 21 ნოემბერს გამართული

მაღალი დონის შეხვედრა:

https://eeas.europa.eu/delegations/georgia/54227/node/54227_ka

39

ნაწილი II –ევროკავშირის სტრატეგია და სამოქმედო გეგმა საზოგადოებრივ ორგანიზაციებთან თანამშრომლობისთვის

ძირითადი გამოწვევები და

შესაძლებლობები

პრიორიტეტები ევროკავშირის

ჩართულობისთვის

ევროკავშირის

ჩართულობის

მიზნები

ქმედებები / საქმიანობა (ანალიზი,

პოლიტიკის შესახებ დიალოგი,

ფინანსური ან არაფინანსური

მხარდაჭერა)

მხარდაჭერის საშუალებები

(პროგრამები / ინსტრუმენტები)

სამოქალაქო საზოგადოებასთან ევროკავშირის თანამშრომლობა - ჰორიზონტალური საკითხები

პრიორიტეტი 1: საზოგადოებრივი ორგანიზაციებისთვის მრავალმხრივი შესაძლებლობების განვითარების უზრუნველყოფა სხვადასხვა როლების

შესასრულებლად, კერძოდ, პოლიტიკის შესახებ დიალოგებში ჩართვა, სოციალური მეწარმეობა და მეთვალყურეობის ფუნქცია

შესაძლებლობა:

ჯერ კიდევ არსებობს

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების შემდგომი

ჩართულობის

შესაძლებლობა და

საჭიროება, რათა

უზრუნველყოფილი იყოს

პოლიტიკურ დიალოგებსა

და საჯარო დებატებში

ცენტრალურ და

ადგილობრივ დონეზე

მოქალაქეთა უფრო

ეფექტიანი მონაწილეობა და

ანგარიშვალდებულებისა და

გამჭვირვალობის

მექანიზმების გაძლიერება

გამოწვევები:

პოლიტიკის შესახებ

დიალოგის

ინსტიტუციონალიზაციის,

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების როლის

გაძლიერება

გადაწყვეტილების მიღების

პროცესში ადგილობრივ და

ეროვნულ დონეზე

სხვადასხვა საშუალებებით

(პოლიტიკის შესახებ

დიალოგი, განხორციელება,

მეთვალყურეობა,

ადვოკატირებისა და

ლობირების კამპანიები).

კოლექტიური ქმედებების

ხელშეწყობა

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების,

ადგილობრივი

ხელისუფლების, ბიზნესისა

და მედიის პარტნიორული

ურთიერთობების

მხარდაჭერის მეშვეობით,

განსაკუთრებით კონკრეტულ

უფრო უნარიანი,

გამჭვირვალე,

ანგარიშვალდებული,

ეფექტიანი და ფინანსურად

დამოუკიდებელი და

მდგრადი

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები 2020

წლისთვის, კერძოდ, მცირე

და საშუალო ზომის

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

გაძლიერება.

ინსტიტუციური ჩარჩოს

ხელშეწყობა ეროვნული

რეგისტრაციის მონაცემთა

ბაზის რეფორმის

მხარდაჭერის გზით

მოქალაქეთა მიმართ

ანგარიშვალდებულება

(დაღმავალი

ევროკავშირის და მთავრობას

შორის პოლიტიკური დიალოგი

სექტორულ დონეზე ან / და

პოლიტიკური დიალოგი

სამოქალაქო საზოგადოებასთან

თანამშრომლობის ხელშეწყობის

მიზნით; საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ფინანსური

მხარდაჭერა. საგრანტო

კონკურსები, რომელიც მოიცავს

რეგიონებს, საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

დივერსიფიკაციას და ქალთა და

ახალგაზრდობის მონაწილეობას,

როგორც შერჩევის კრიტერიუმებს

პროექტების ფინანსური

მხარდაჭერა (საგრანტო

კონკურსები, ძირითადი

დაფინანსება), რომელიც მიზნად

ისახავს მონაწილეობითი

პროცესების, პროექტებისა და

შესაძლებლობების მხარდაჭერას

ევროკავშირის ორმხრივი და

რეგიონალური პროგრამების

და ასევე ევროკავშირის წევრი

სახელმწიფოების მიერ

დაფინანსებული

შესაძლებლობების გაზრდის

ღონისძიებები

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციებისთვის

(სამოქალაქო საზოგადოების

მხარდაჭერის პროგრამა /

ევროპული სამეზობლო

ინსტრუმენტი /

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები და

ადგილობრივი ხელისუფლება /

დემოკრატიისა და ადამიანის

უფლებების ევროპული

ინიციატივა / ევროპის

დემოკრატიის ფონდი)

პროექტი "სამოქალაქო

საზოგადოების მდგრადობის

40

საჯარო დებატებისა და

კონსულტაციების

არასაკმარისი დონე,

განსაკუთრებით

ადგილობრივ დონეზე

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

ინსტიტუციონალური,

ადმინისტრაციული და

ორგანიზაციული

შესაძლებლობების სისუსტე

შეზღუდული ტექნიკური

და თემატური

გამოცდილება

დონორებზე

დამოკიდებულება და

დაფინანსების მექანიზმების

არასაკმარისი

მრავალფეროვნება

ქალთა და ახალგაზრდური

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების,

სხვადასხვა

მარგინალიზებული

ჯგუფების წარმომადგენელი

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების სუსტი

მონაწილეობა

შეზღუდული სოციალური

მეწარმეობა

თემებთან დაკავშირებით

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

ანგარიშვალდებულებისა და

გამჭვირვალობის გაზრდა

მათი წევრების მიმართ და

საზოგადოების მიერ

სამოქალაქო საზოგადოების

აღქმა

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

დაფინანსებისა და

ინოვაციების ფინანსური

დივერსიფიკაციისთვის

ხელშემწყობი გარემოს

გაუმჯობესება თანხების

მოძიების მხარდამჭერი

ქმედებების საშუალებით

კერძო სექტორთან

პარტნიორობის, სოციალური

საწარმოების ინიციატივების

განხორციელების, საკუთარი

აქტივების გამოყენების,

მთავრობისგან თანხების

მიღების, შემოწირულობების

/ ქველმოქმედების გზით.

ევროკავშირის წევრი

ქვეყნების დონორული

დიალოგის გაღრმავება უფრო

ეფექტიანი დახმარების

თაობაზე სამოქალაქო

საზოგადოების

გასაძლიერებლად

ანგარიშვალდებულება)

გაუმჯობესება 2020

წლისთვის

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები

მნიშვნელოვნად

გაზიარდის დაფინანსების

წყაროების რაოდენობას

ყოველწლიურ ბიუჯეტში

დახმარების

დაფინანსებასთან

შედარებით თავიანთი

პროცენტის გაზრდის

საშუალებით, და

დახმარების საშუალებების

გადახედვის გზით,

როგორიცაა მოკლევადიანი

პროექტების მხარდაჭერა

ინსტიტუციონალური

შესაძლებლობების

გაძლიერებისა და

საბაზისო /

ფუნქციონირებისთვის

აუცილებელი

მხარდაჭერის ნაცვლად და

წევრობაზე დაფუძნებული

მეტი საზოგადოებრივი

ორგანიზაციის ჩართვა

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

ანგარიშვალდებულებისა და

გამჭვირვალობის, ისევე როგორც

მდგრადობის გაზრდის მიზნით;

პარტნიორობა ადგილობრივ და

საერთაშორისო საზოგადოებრივ

ორგანიზაციებს, ადგილობრივ

ხელისუფლებას, ბიზნესს და

მედიას შორის; ქმედებები,

რომელიც მიზნად ისახავს

ადგილობრივი ხელისუფლების

წარმომადგენელთა

შესაძლებლობების განვითარებას

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების და ასევე

ადგილობრივი სამოქმედო

ჯგუფების გადაწყვეტილების

მიღების პროცესში ჩასართველად;

მედიის პროფესიონალების

შესაძლებლობების განვითარების

ხელშეწყობა; ქალთა

ორგანიზაციების

პოზიციონირების ხელშეწყობა;

სამოქალაქო საზოგადოებაში

მიუკერძოებული, პოლიტიკის

შესაბამისი და ფაქტებზე

დაფუძნებული ანალიტიკური

შესაძლებლობების გაძლიერება

კომუნიკაცია საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების საქმიანობის

ხილვადობის გაზრდის მიზნით;

ინიციატივა"

2019 წლის პროგრამით

გათვალისწინებულია

სამოქალაქო საზოგადოების

განვითარებისა და

მდგრადობის შემდგომი

მხარდაჭერა

ზოგადად, ყველა პროგრამა

მოიცავს სამოქალაქო

საზოგადოების დაფინანსებას

და / ან სხვადასხვა

ჩართულობის

შესაძლებლობებს (მხარდაჭერა

მონაწილეობის

უზრუნველყოფით)

41

ძირითადი გამოწვევები და

შესაძლებლობები

პრიორიტეტები ევროკავშირის

ჩართულობისთვის

ევროკავშირის

ჩართულობის

მიზნები

ქმედებები / საქმიანობა (ანალიზი,

პოლიტიკის შესახებ დიალოგი,

ფინანსური ან არაფინანსური

მხარდაჭერა)

მხარდაჭერის საშუალებები

(პროგრამები /

ინსტრუმენტები)

ეკონომიკური განვითარება და ბაზრის შესაძლებლობები

პრიორიტეტი 2: საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართვის გაზრდა უფრო დაბალანსებულ და მდგრად ტერიტორიულ განვითარებაში, სოფლის მეურნეობის,

სოფლის განვითარების და სურსათის უვნებლობის ჩათვლით

პრიორიტეტი 3: საზოგადოების ყველა დონეზე ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი სავაჭრო სივრცის შესახებ შეთანხმების პრაქტიკული სარგებლის

პოპულარიზაციაში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართულობის გაძლიერება

შესაძლებლობა:

ეკონომიკური

განვითარების,

კონსოლიდაცისა და ღრმა

და ყოვლისმომცველი

თავისუფალი სავაჭრო

სივრცის შესახებ

შეთანხმების სრულად

განხორციელებისას, კერძო

და სახელმწიფო სექტორებს

სჭირდება სამოქალაქო

საზოგადოების ჩართულობა

ყველა დონეზე, რათა

უზრუნველყოს

ინკლუზიური, მდგრადი

განვითარება და მწვანე

ზრდა (2018 წლის ივლისში

პრემიერ-მინისტრის მიერ

მიღებული მწვანე

ეკონომიკის კონცეფციის

შესაბამისად) და ღრმა და

ყოვლისმომცველი

მიეცეს საშუალება

საზოგადოებრივ

ორგანიზაციებს ყველა

რეგიონში ცხოვრების

სტანდარტებისა და

პირობების გაუმჯობესებაში

მეტად ჩაერთონ; რეგიონული

/ ადგილობრივი

განვითარების

სტრატეგიებისა და

შუალედური დაგეგმვისა და

განხორციელების პროცესში

სამოქალაქო საზოგადოების

მონაწილეობის ხელშეწყობა

სამოქალაქო საზოგადოებაში

ინფორმირებულობის

ამაღლება დაბალანსებული

და ინკლუზიური

ეკონომიკური განვითარების

გამოწვევებისა და

სარგებელის თაობაზე და

რეგიონების სოციალურ-

ეკონომიკური განვითარების

ხელშეწყობის მიზნით

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

შესაძლებლობების

გაძლიერება და რეგიონული

/ ადგილობრივი

განვითარების

სტრატეგიების დაგეგმვასა

და განხორციელებაში მათი

მონაწილეობა

2020 წლისთვის

საქართველოს სამოქალაქო

საზოგადოება უკეთესად

არის ინფორმირებული ღრმა

და ყოვლისმომცველი

თავისუფალი სავაჭრო

სივრცის შესახებ შეთნხმების

თაობაზე და მხარს უჭერს

მას ამ შეთანხმებასთან

ფინანსური მხარდაჭერა:

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

ინიციატივების მხარდაჭერა

ქალებისა და მამაკაცებისთვის და

ასევე უმცირესობებისა და

მარგინალიზებული ჯგუფებისთვის

რეგიონალური განვითარების

საკითხებში აქტიური მონაწილეობის

მისაღებად თანაბარი

შესაძლებლობების

უზრუნველყოფასთან დაკავშირებით;

რეგიონული / ადგილობრივი

განვითარების სტრატეგიის

დაგეგმვასა და განხორციელებაში

უმცირესობათა და

მარგინალიზებული ჯგუფების

მონაწილეობის ხელშეწყობა; ღრმა და

ყოვლისმომცველი თავისუფალი

სავაჭრო სივრცის შესახებ

შეთანხმების განხორციელების და

საქართველოსთვის მცირე და

საშუალო ბიზნესის სტრატეგიის

ევროკავშირის მიერ

დაფინანსებული

რეგიონალური პროგრამა -

ღრმა და

ყოვლისმომცველი

თავისუფალი სავაჭრო

სივრცის შესახებ

შეთანხმების და მცირე და

საშუალო ზომის

საწარმოების მხარდაჭერა

ევროკავშირის

მხარდაჭერის პროგრამა

ინტეგრირებული

ტერიტორიული

განვითარებისთვის

4 საზოგადოებრივი

ორგანიზაციის

პროექტები,რომელიც

მიზნად ისახავს ღრმა და

ყოვლისმომცველი

42

თავისუფალი სავაჭრო

სივრცის შესახებ

შეთანხმების შედეგად

უკეთესი სარგებელი მიიღოს

გამოწვევები: ქვეყანაში

სიღარიბისა და

უმუშევრობის დონე კვლავ

მაღალია

რეგიონებს განსხვავებული

ტერიტორიული,

სოციალური და

ეკონომიკური

მახასიათებლები აქვთ

მნიშვნელოვანი

უთანასწორობა ქალაქებსა

და სოფლებს შორის,

შემოსავლებისა და

ცხოვრების სტანდარტების

თვალსაზრისით

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

შეზღუდული

შესაძლებლობები,

ჩართულობა და

რეგიონული /

ადგილობრივი / სოფლის

განვითარებისა და

სურსათის უვნებლობის

საკითხების გაგება

რეგიონების დონეზე

მისი როლის ღრმა და

ყოვლისმომცველი

თავისუფალი სავაჭრო

სივრცის შესახებ შეთანხმების

ფარგლებში მის

მხარდაჭერასთან

დაკავშირებით

სამოქალაქო საზოგადოების

როლის გაძლიერება მცირე

და საშუალო ზომის

საწარმოებისათვის

ინფორმაციის მიწოდებასა და

საჯარო - კერძო დიალოგსა

და პარტნიორობაში

მონაწილეობის მიღებაში

ბიზნესსა და სამოქალაქო

საზოგადოებას შორის

დიალოგის გაზრდა

ეკონომიკის სფეროში

თანამშრომლობის

განვითარების და ბიზნეს-

კლიმატის გაუმჯობესებისა

და მეწარმეობის გაზრდასთან

დაკავშირებული სარგებლის

გააზრების მიზნით

სურსათის უვნებლობის

პროექტებში

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ჩართვა

სურსათის უვნებლობის

შესახებ მომხმარებლებისა და

დაკავშირებულ საკითხებზე

სამოქალაქო საზოგადოების

ინფორმირების

გაუმჯობესების გზით

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების უფრო

აქტიური ჩართულობა

დარგობრივ პოლიტიკურ

დიალოგში საჯარო და

კერძო სექტორს შორის,

საზოგადოებრივ დებატებსა

და საჯარო და კერძო

სექტორს შორის

თანამშრომლობაში,

ეკონომიკური განვითარების

იმ ძირითად დარგებში

მაინც, რომელიც

ევროკავშირის სამიზნე

სექტორებს წარმოადგენს

(მაგალითად, სოფლის

განვითარება, სურსათის

უვნებლობა, კერძო

სექტორის განვითარება)

სურსათის მწარმოებელთა,

სურსათის ბიზნეს

ოპერატორების,

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციებს და

საზოგადოებას (ზოგადად

მომხმარებელთა) შორის

სანიტარიული და

ფიტოსანიტარიული

განხორციელების პროცესის

ფარგლებში საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების გაძლიერება;

სოფლის განვითარებაში ყველა

დონეზე საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ოფიციალური

ჩართულობის შემდგომი

გაუმჯობესება

არაფინანსური მხარდაჭერა:

(მაგ. ხელშეწყობა): საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ადგილობრივი

განვითარების ჯგუფებში და სოფლის

განვითარების უწყებათაშორის

საკოორდინაციო საბჭოში ჩართვა;

რეგიონული განვითარების

ფონდიდან დასაფინანსებელი

პროექტების შესარჩევად რეგიონული

საკონსულტაციო საბჭოების

ფუნქციონირებაში საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ჩართვა

ევროკავშირის და მთავრობას შორის

პოლიტიკური დიალოგი ღრმა და

ყოვლისმომცველი თავისუფალი

სავაჭრო სივრცის შესახებ

შეთანხმების განხორციელების

შესახებ სოციალური დიალოგის

უზრუნველსაყოფად; ღრმა და

ყოვლისმომცველი თავისუფალი

სავაჭრო სივრცის შესახებ

შეთანხმების მრჩეველთა ჯგუფი და

კერძო სექტორის განვითარების

მრჩეველთა საბჭო რეგულარულად

თავისუფალი სავაჭრო

სივრცის შესახებ

შეთანხმების

განხორციელებას

პროექტი East Invest III

დარგობრივ ბიზნეს

ასოციაციებს შორის

დიალოგის

მხარდასაჭერად

საქმიანობა რეგიონებზე

ვრცელდება; 2017 წელს

შექმნილი DCFTA

საინფორმაციო ცენტრები

ხდება რეგიონალური

ჰაბები სამოქალაქო

საზოგადოებასთან

ეკონომიკური

განვითარების საკითხებზე

ურთიერთქმედებისთვის

მიმდინარე ENPARD II და

ENPARD III პროგრამების

გრანტები სოფლის

განვითარებისთვის;

დაგეგმილი ENPARD IV

პროგრამა - სოფლის

განვითარებისა და

სურსათის უვნებლობის

კომპონენტები, რომლებიც

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

43

საქართველოს

ადმინისტრაციული

აპარატის შეზღუდული

შესაძლებლობები

სხვადასხვა დაინტერესებულ

მხარეთა ცნობიერების

გაზრდის მიზნით

ღონისძიებების / სურსათის

უვნებლობის საკითხებზე

ინფორმირებულობის

გაუმჯობესება

მართავენ შეხვედრებს, ამუშავებენ

შესაბამის სამოქმედო გეგმებს და

განახორციელებენ მათ;

ჩართულობას

ითვალისწინებენ

ძირითადი გამოწვევები და

შესაძლებლობები

პრიორიტეტები ევროკავშირის

ჩართულობისთვის

ევროკავშირის

ჩართულობის

მიზნები

ქმედებები / საქმიანობა (ანალიზი,

პოლიტიკის შესახებ დიალოგი, ფინანსური

ან არაფინანსური მხარდაჭერა)

მხარდაჭერის

საშუალებები (პროგრამები

/ ინსტრუმენტები)

კავშირი, ენერგოეფექტურობა, გარემო და კლიმატის ცვლილება

პრიორიტეტი 4 - საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მხარდაჭერა ენერგოეფექტურობის პოპულარიზაციის, ასევე საგზაო უსაფრთხოებისა და ჰაერის ხარისხის,

მათი განხორციელების ღონისძიებებისა და მონიტორინგის საკითხებში

შესაძლებლობა:

სამოქალაქო საზოგადოების წვლილი

კავშირის, ენერგოეფექტურობის,

გარემოს დაცვისა და კლიმატის

ცვლილებისთვის გადამწყვეტია

მათი პირდაპირი კავშირის

გათვალისწინებით მათ

აუდიტორიასთან და იმ თემებთან,

რომელსაც წარმოადგენენ

გამოწვევები: საქართველოს

ეკონომიკის სწრაფი ზრდა არ უნდა

მოხდეს გარემოს ხარჯზე

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

არასაკმარისი ჩართულობა

ენერგოეფექტურობის

ღონისძიებებში, აგრეთვე ჰაერის,

ნიადაგისა და წყლის დაბინძურების,

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

მხარდაჭერა, რომ

აქტიურად ჩაერთონ

ევროკავშირის

სამიზნე

სექტორებში, სადაც

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

წარმომადგენლობა

საკმაოდ

შეზღუდულია

(მაგალითად

ენერგოეფექტურობა,

გზების

უსაფრთხოება და

ჰაერის ხარისხი)

სექტორის პოლიტიკის

განმსაზღვრელ

დიალოგებში,

ენერგოეფექტურობასთან,

საგზაო უსაფრთხოებასა და

ჰაერის ხარისხთან

დაკავშირებული

ინიციატივების

განხორციელებასა და

მონიტორინგში

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

მონაწილეობის მიღების

გაზრდილი შესაძლებლობა

2020 წლისთვის,

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციები

ჩაერთვებიან

ფინანსური მხარდაჭერა: ევროკავშირის მიერ

სექტორისთვის გამართულ საგრანტო

კონკურსში მონაწილეობა; იმ პროექტების

მხარდაჭერა, რომლის მიზანს წარმოადგენს

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მიერ

რეგიონებში შესაბამისი პროექტების

განხორციელების მონიტორინგი და

ადგილობრივ მოსახლეობასთან კომუნიკაცია,

რათა აუხსნას ევროკავშირის მიერ

მხარდაჭერილი რეფორმების არსი; გრანტები

ან პროექტის კომპონენტები, რომელიც

მიმართულია საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების შესაძლებლობების

განვითარებაზე სექტორში არსებული

კონცეფციებისა და პრინციპების მიმართებაში

(ენერგოეფექტურობის ხელშეწყობა,

ნარჩენების უკეთესი მართვის ხელშეწყობა,

გაუმჯობესებული საგზაო უსაფრთხოება და

ჰაერის ხარისხი, კლიმატის ცვლილებასთან

მერების

შეთანხმების

„სადემონსტრაციო

პროექტები“

დაფინანსებული

ევროკავშირის

მიერ

აღმოსავლეთ

პარტნიორობის

საგზაო

უსაფრთხოების

თანამშრომლობის

ჩარჩო

44

კლიმატის ცვლილებით გამოწვეული

საფრთხეების წინააღმდეგ ბრძოლაში

და ნარჩენების მართვის,

ბიომრავალფეროვნების,

ეკოსისტემებისა და ბუნებრივი

რესურსების მდგრადი მართვის

მხარდაჭერაში ცენტრალურ,

ადგილობრივ და რეგიონულ

დონეზე

საქართველოში

ევროკავშირის სამიზნე

სექტორებში, სადაც

სამოქალაქო საზოგადოების

ორგანიზაციების ყოფნა და

მონაწილეობა

შეზღუდულია.

ადაპტირება)

არაფინანსური მხარდაჭერა (მაგ. ხელშეწყობა)

საზოგადოებრივი ორგანიზაციები მოწვეულნი

არიან ევროკავშირის მიერ დაფინანსებული

ღონისძიებების ფარგლებში ორგანიზებული

კონფერენციებისა და სამეთვალყურეო ჯგუფის

შეხვედრებზე; საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ჩართულობით

რეგულარული პოლიტიკური დიალოგის

წარმართვა ევროკავშირის მწვანე კვირეულის,

ევროკავშირის მდგრადი ენერგეტიკის

კვირეულის, ევროკავშირის მობილობის

კვირეულის ფარგლებში; საინფორმაციო

სისტემების შესაძლებლობების და სამოქალაქო

საზოგადოების ორგანიზაციების ქსელის

გაუმჯობესება ენერგოეფექტურობის, გარემოს

დაცვისა და კლიმატის ცვლილების სფეროში

გენდერული და მარგინალიზებული ჯგუფების

მონაწილეობის მიზნით

ევროკავშირის და მთავრობას შორის

პოლიტიკური დიალოგი

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მონაწილეობის ადვოკატირებისათვის

სექტორის პოლიტიკის შესახებ დიალოგში,

პოლიტიკის განხორციელებაში და ა. შ.

45

ძირითადი გამოწვევები და

შესაძლებლობები

პრიორიტეტები ევროკავშირის

ჩართულობისთვის

ევროკავშირის

ჩართულობის

მიზნები

ქმედებები / საქმიანობა (ანალიზი,

პოლიტიკის შესახებ დიალოგი,

ფინანსური ან არაფინანსური მხარდაჭერა)

მხარდაჭერის

საშუალებები (პროგრამები

/ ინსტრუმენტები)

ინსტიტუტებისა და კარგი მმართველობის გაძლიერება

პრიორიტეტი 5 - საჯარო მმართველობისა და უსაფრთხოების სექტორების რეფორმირებაში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების მონაწილეობის გაზრდა

პრიორიტეტი 6 - ადამიანის უფლებათა დამცველი და მხარდამჭერი საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ხელშეწყობა შესაძლებლობა:

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ჩართულობა

ძალიან მნიშვნელოვანია

სამოქალაქო საზოგადოების

ეფექტიანი

ჩართულობისთვის და

საჯარო ადმინისტრაციისა და

უსაფრთხოების სექტორის

მოქალაქეების წინაშე

ანგარიშვალდებულების

უზრუნველსაყოფად; ასევე

კანონის უზენაესობის

პრინციპი

გამოწვევები: საჯარო

მმართველობისა და

უსაფრთხოების სექტორში

მნიშვნელოვანი რეფორმების

განხორციელების

სენსიტიურობისა და

სირთულის

გათვალისწინებით,

საზოგადოებრივი

სამოქალაქო საზოგადოების როლის

გაძლიერება საჯარო მმართველობისა და

უსაფრთხოების სექტორის რეფორმების

განხორციელებისა და მონიტორინგის

სფეროში, აგრეთვე, შესაბამისი უწყებების და,

ზოგადად, კანონის უზენაესობის

ზედამხედველობა

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

კომპეტენციებისა და შესაძლებლობების

გაძლიერება თანამშრომლობის

გასაუმჯობესებლად როგორც

საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს შორის,

ასევე საზოგადოებრივ ორგანიზაციებს,

სახელმწიფო უწყებებსა და ბიზნესებს შორის

ეროვნულ, რეგიონულ და ადგილობრივ

დონეზე

ადგილობრივ ხელისუფლებათა

შესაძლებლობების გაძლიერება მათი

კომპეტენციის ფარგლებში ადგილობრივ

დონეზე ინკლუზიური და გამჭვირვალე

პოლიტიკის შემუშავების მიზნით და მათი

აუდიტორიის კონსულტაციებსა და საჯარო

სამოქალაქო

საზოგადოების

როლის გაძლიერება

საჯარო

მმართველობის და

უსაფრთხოების

რეფორმის

სექტორების

დაგეგმვის,

განხორციელებისა

და მონიტორინგის

სფეროში

ადამიანის

უფლებათა

დამცველი

ორგანიზაციები

უკეთესად არიან

წარმოჩენილი და

აღჭურვილი

ადამიანის

უფლებების უკეთ

დასაცავად

ფინანსური

მხარდაჭერა:

ადვოკატირებაზე

მიმართული თემატური

საგრანტო კონკურსი,

სამოქალაქო

საზოგადოების

შესაძლებლობების

გაზრდის

ღონისძიებები

უსაფრთხოების

სექტორის

განსაზღვრულ

სფეროებზე

ზედამხედველობისთვი

ს; აფხაზეთში

სამოქალაქო

საზოგადოების

მხარდაჭერის

პროგრამის

განხორციელება;

პოლიტიკის შესახებ

დიალოგის წარმოება

"საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების როლის

გაძლიერება საჯარო

მმართველობის რეფორმების

განხორციელებაში" საგრანტო

კონკურსის გამოცხადება (2018-

2021) საქართველოში საჯარო

მმართველობის რეფორმების

მხარდაჭერის პროგრამის

ფარგლებში

"საზოგადოებრივ

ორგანიზაციები და

ადგილობრივი ხელისუფლება

2014-2020" თემატური

პროგრამის ფარგლებში

საგრანტო კონკურსი -

ადგილობრივი

ხელისუფლების მხარდაჭერა

საქართველოში (ადგილობრივი

ხელისუფლების და

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

კონსორციუმი)

46

ორგანიზაციების როლი

პროცესის მონიტორინგში და

ზემოაღნიშნული სექტორების

ანგარიშვალდებულების

უზრუნველყოფაში

გადამწყვეტია

ადგილობრივ

ხელისუფლებას მეტი

უფლებამოსილება უნდა

გააჩნდეს ინკლუზიური და

მდგრადი ადგილობრივი

განვითარების პოლიტიკის

უზრუნველსაყოფად

საქართველოში ყველა

დონეზე უნდა იყოს

ადამიანის უფლებების

(განსაკუთრებით ქალების,

ახალგაზრდების, ბავშვების

და სხვა მოწყვლადი /

მარგინალიზებული

ჯგუფების) შემდგომი

ხელშეწყობა და დაცვა

საჭიროა გაუმჯობესდეს

მომსახურების გაწევა

ნარკოდამოკიდებულ პირთა

რეაბილიტაციისა და

ნარკომანიის პრევენციის

სფეროში

სამხრეთ-ოსეთში და

აფხაზეთში სამოქალაქო

საზოგადოების მოქმედების

დებატებში ჩართვა, რათა მოქალაქეებმა

იცოდნენ და იმონაწილეონ ადგილობრივ

საზოგადოებრივ საქმიანობაში და

ადეკვატური მომსახურება მიიღონ;

ფუნდამენტური თავისუფლებების

ხელშესაწყობად შესაბამისი გარემოს შექმნა

ადამიანის უფლებათა (ყველაზე მეტად

რისკის ქვეშ მყოფი) დამცველების და

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

მხარდაჭერის საშუალებით ადამიანის

უფლებათა დარღვევებთან დაკავშირებულ

საქმიანობაში

ადამიანის უფლებებზე დაფუძნებული

მიდგომით სამოქალაქო საზოგადოების

საკუთარი უფლების მხარდაჭერა

უმცირესობის / დაუცველი ჯგუფების

უფლებების უზრუნვეყოფა

დანაშაულისა და ნარკომანიის პრევენციისა

და ნარკოდამოკიდებულების მკურნალობის

სფეროში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების,

როგორც მომსახურების მომწოდებლების

გაძლიერება

სამხრეთ ოსეთსა და აფხაზეთში

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

შესაძლებლობების გაზრდა ადგილობრივი

თემების ყველაზე აქტუალური საჭიროებების

დასაკმაყოფილებლად, ნდობის აღდგენის

ღონისძიებების ხელშეწყობა და კავშირების

გაძლიერება ადმინისტრაციული გამყოფი

ნარკოდამოკიდებუ

ლ პირთა

რეაბილიტაციის

სფეროში

მომსახურების

მიწოდების

რაოდენობისა და

მოცულობის

გაზრდა

უფრო

განვითარებული

სამოქალაქო

საზოგადოება

აფხაზეთსა და

სამხრეთ ოსეთში

საბიუჯეტო

დახმარების

ინსტრუმენტის

მეშვეობით, საჯარო

მმართველობის

რეფორმასთან,

კორუფციასთან

ბრძოლასთან, ღია

მმართველობის

პარტნიორობის

პროგრამასთან (მხარს

უჭერს PAR პროგრამა)

დაკავშირებული

ეროვნული პოლიტიკის

პლატფორმების

მეშვეობით

უსაფრთხოების

სექტორის უწყებებისა

და საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

დიალოგის

გაძლიერების მიზნით

არაფინანსური

მხარდაჭერა: შეიქმნა

სამოქალაქო რესურს

ცენტრი, რომელიც

აქტიურად გამოიყენება

სამოქალაქო

საზოგადოების მიერ;

დემოკრატიისა და ადამიანთა

უფლებების ევროპული

ინსტრუმენტი (მიმდინარე

2016-2017 წლებში და ახალი

2018 – 2020 წლებში)

ევროკავშირის მიერ

დაფინანსებული

უსაფრთხოების სექტორის

ახალი პროგრამა SAFE

(უსაფრთხოება,

ანგარიშვალდებულება და

დანაშაულთან ბრძოლა)

1.4 მილიონი ევრო 2016 წლის

სამოქალაქო საზოგადოების

მხარდაჭერის პროგრამისთვის

(მიმდინარეობს 2019 წლის

ივნისამდე)

2019 წლის სამოქალაქო

საზოგადოების მხარდაჭერის

პროგრამა

ნდობის აღდგენისა და

ადრეული რეაგირების

მექანიზმი COBERM III

(მიმდინარეობს 2018 წლის

ბოლომდე)

ნდობის აღდგენისა და

ადრეული რეაგირების

მექანიზმი COBERM IV

47

არეალი მცირდება და

დაფინანსება შეზღუდულია ხაზის ორივე მხარეზე (მომზადების პროცესშია)

ძირითადი გამოწვევები და

შესაძლებლობები

პრიორიტეტები ევროკავშირის

ჩართულობისთვის

ევროკავშირის

ჩართულობის

მიზნები

ქმედებები / საქმიანობა (ანალიზი,

პოლიტიკის შესახებ დიალოგი,

ფინანსური ან არაფინანსური

მხარდაჭერა)

მხარდაჭერის საშუალებები

(პროგრამები / ინსტრუმენტები)

მობილობა და ხალხის პირდაპირი კონტაქტები

პრიორიტეტი 7: დასაქმებისთვის შრომის ბაზრის მოთხოვნილებების შესაბამისი უნარების განვითარებაში (დასაქმების, პროფესიული განათლებისა და

მომზადების პროგრამა EVET), ასევე ახალგაზრდებისა და კულტურის საკითხებში საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ჩართულობის გაზრდა შესაძლებლობა:

შრომის ბაზრის საჭიროებების

შესაბამისი უნარ-ჩვევების

შემდგომი მხარდაჭერა და

განვითარება

გამოწვევა: ევროკავშირის მიერ

დასაქმების, პროფესიული

განათლებისა და მომზადების (EVET)

სექტორის მხარდაჭერის პირველმა

ეტაპმა შექმნა საფუძველი და

მიღწევების შენარჩუნებისა და

კონსოლიდაციისთვის საჭიროა

შემდგომი მხარდაჭერა

საზოგადოებრივი ორგანიზაციების

არასაკმარისი ჩართულობა

ახალგაზრდობასა და

კულტურასთან დაკავშირებულ

პოლიტიკაში

ინკლუზიურ ეკონომიკურ ზრდასა

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების ჩართვა

მიმდინარე და დაგეგმილი

უნარ-ჩვევების

განვითარებისა და შრომის

ბაზრის / დასაქმების

რეფორმებთან

დაკავშირებული პროექტების

/ ინიციატივების

განხორციელების

მონიტორინგში

ახალგაზრდების,

კულტურისა და გენდერული

თანასწორობის სფეროებში

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების მიერ

შემუშავებული

ადვოკატირების

ღონისძიებების მხარდაჭერა

პროფესიული

განათლებისა და

მომზადების (VET)

სექტორი

კონსოლიდირებულია

საზოგადოებრივი

ორგანიზაციების

გაძლიერებულ როლთან

პროფესიული

განათლებისა და

მომზადების

რეფორმების

განხორციელების

მონიტორინგის

თვალსაზრისით

საზოგადოებრივმა

ორგანიზაციებმა

ახალგაზრდობისა და

კულტურის სფეროებთან

დაკავშირებულ

საქმიანობაში თავიანთი

ფინანსური მხარდაჭერა:

შესაძლებლობების

გაძლიერების ღონისძიებების,

სამეთვალყურეო ქმედებების,

პროფესიული განათლებისა და

მომზადების (VET) პოლიტიკისა

და რეფორმების

მონიტორინგის მიზნით

საგრანტო სქემების

განსახორციელებლად

საგრანტო კონკურსის

გამოცხადება; ადვოკატირების

ღონისძიებები

ახალგაზრდობისა და

კულტურის პოლიტიკის

შესახებ, და ცნობიერების

ამაღლება გენდერულ

თანასწორობასთან

დაკავშირებით

არა-ფინანსური მხარდაჭერა

საუკეთესო პრაქტიკის

2017 წლის სამოქმედო

პროგრამის ფარგლებში

დაგეგმილი საგრანტო

კონკურსი შრომის ბაზრის

მოთხოვნების შესაბამისი

უნარ-ჩვევების

განვითარებასთან

დაკავშირებით

ევროკავშირი

ახალგაზრდობისთვის

(EU4youth), უნარ-ჩვევები

დასაქმებისთვის

(Skills4Jobs), გაცვლითი

პროგრამა ერაზმუს +

(Erasmus +)

შემოქმედებითი ევროპა,

ახალი რეგიონალური

პროგრამა კულტურასთან

დაკავშირებით

48

და განვითარებაში კულტურისა და

შემოქმედებითი ინდუსტრიების

ვექტორულობის გაგების ნაკლებობა

ჩართულობა გააძლიერეს გაზიარების ხელშესაწყობად;

ხილვადობა კომუნიკაციის

გზით