02.පරිච්ඡේ�දය

ඡේ�ද්ධ සං�ජා�නන විග්‍ර�හය2.1. සං�ජා�නනය හ� සං�ඥා�ව

හ�ඳිනීම

ඡේ�ද්ධ නිර්වචනයට අනුව චක්ඛු ( ඇසං), ඡේසං%ත( කණ), ඝා�ණ ( න�සංය), ජිව්හ� ( දිව), ක�ය ( සංම) හ� මන (මනසං) ඉන්ද්‍රියන් වලට යම්කිසි අරමුණක් ල�බීම නිසං� ඒ ඉන්ද්‍රියන්හි ඇති වන මූලික අවදි ස්වභා�වය අර්ථ දක්ව� ඇත්ඡේත්(සං�) ඡේව්දන� (Sense) යන පදඡේයනි.1ඡේම් ඡේව්දන� යනු ප�ච ඉන්ද්‍රියන්ඡේග්‍රන් සංමන්විත වූ ශරීරය ඡේහවත් රCප ස්කන්ධය ඇසුර� ඇති වන ඉන්ද්‍රියන්හි අවදි �ව වන ඡේව්දන� ස්වභා�වය මුල්ම ම�නසික ග්‍රති ලක්ෂණය ඡේලසං ද ද�ක්විය හ�කි ය.2 ඡේම් ඡේව්දන� ම�නසික ග්‍රති ලක්ෂණඡේයන් පසුව ඇති වනුඡේG සං�ඥා�වයි. ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් සංඤ්ඤා� ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් සං�ඥා�ව ; හ�ඳිනීම ; ලකුණ ; අදහසංක් ඇඟවීමට කරන හස්ත වික�ර�දිය ; අවඡේ�%ධය යන අර්ථ �ව ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP.3 ඡේම් අනුව ප�චස්කන්ධයට අයත් සංඤ්ඤා�ක්ඛන්‍ධ නම් හ�ඳිනීම් සංමූහය ඡේව්.4 සං�ඥා� (Sanna) යනු ඉත� සියුම් ඡේලසං ඇති න�ති ඡේවමින් පවතින විදUත් ධ�ර�වක් හ� සංම�න ස්න�යු ආඡේව්ග්‍රයක් ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය.5ඒ අනුව ප�ලි භා�ෂ� වWවහ�රයට අනුව Sanna යන්ඡේන් Sense ; Perception ; Mark ; Name ; Recognition ; Gesture

යන අර්ථ ර�ශිය අදහස් ඡේව්.6 සංඤ්ඤා� නමින් ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් අර්ථ දක්වන සං�ඥා� නම් පදය ඉ�ග්‍රී�සි භා�ෂ�ඡේවන් Signals ඡේලසං අර්ථ දක්ව� ඇත.7 ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් සංඤ්ජා�නන නමින් හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් හ�ඳින ග්‍ර�නීමයි.8 ඡේම් අනුව සං�+ඤා� = න� = සංඤ්ජා�න�ති යන්ඡේනන් හ�ඳන ග්‍රනී ; මන� ඡේස් ද�න ග්‍රනියි යන්න අදහස් ඡේව්.9 Sannana යන්න ඡේම් අනුව ( Mark of Sign ) සං�ඥා�ව හ�ඳිනීම ඡේලසං දක්ව� ඇත.10 මුළු මහත් සං�ජා�නන කි\ය�වලියම ප�ඡේ] සං�ඥා� ල�� ග්‍ර�නීඡේම් හ� හුවම�ර� කර ග්‍ර�නීඡේම් කි\ය�ක�රකම් සංමූහයක් ඡේලසං අර්ථකථනය කළ හ�කි ය.11 මූලිකව ඉන්ද්‍රිය අවදි �වට පත්වීඡේම් ද�නීඡේම් ශක්තිය ඡේව්දන� වුවද සං�ඥා�ව පa�ලය.12 ඡේව්දන�ව පිළි�ඳව ද�නීම ස්න�යු තන්තු දිඡේe ග්‍රමන් කරනුඡේG සං�ඥා�වක් ඡේලසංය.13 ඡේම් අනුව සං�ජා�නනය නම් සං�ඥා� පිළි�ඳව ඇති කර ග්‍රන්න� ද�නීම ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය.14 සං�ඥා� පිළි�ඳව පa�ථමික මට්ටඡේම් සිට ඉහළ මට්ටම දක්ව� අවඡේ�%ධය ඇති කර ග්‍ර�නීම සං�ජා�නන කි\ය�වළියට අයත් ය.15 සං�ජා�නනය නම් ඡේව්දන� වශඡේයන් ල�බී පසුව එය සං�ඥා�ව දක්ව� ද ඉන් අනතුර�ව, සං�ඛ�ර දක්ව� ද අවසං�න වශඡේයන් විඤ්ඤා�ණ දක්ව� ද වික�ශය වන ම�නසික අභිඡේiaරණය නිව�රදිව

84

වටහ� ග්‍ර�නීඡේම් කි\ය�වලියයි.16 අරමුණු හ� ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන් සංම්�න්ධ ඡේන�වී තිඡේ�න ත�ක් සං�ජා�නන කි\ය�වළියක් සිදු ඡේන�ඡේව්.17 අරමුණු හ� ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන් ස්පර්ශවීම සිතක් හට ග්‍ර�නීමට අවශW මූලික පදනම සංකස් කර ඡේදයි.

සංචිත්තක �ව නම් සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේG ආරම්භායයි.18 එඡේස්ම සංචිත්තක �ව මුලික සං�ජා�නන සීම�ව ඡේලසංද අර්ථකථනය හ�කි ය. අ�ගුත්තර නික�ඡේG සංචිත්ත සූතqය තුළ ඡේම් පිළි�ඳව ග්‍ර�ඹුර� විග්‍ර�හයක් අන්තර්ග්‍රතය.19 බුදුන් වහන්ඡේස්ඡේe ඕව�ද ප�තිඡේම�ක්ෂ ඡේද්ශන�ඡේව්දී සංචිත්ත පරිඡේය�දපන� යන්ඡේනන් හිත මන�ව හික්මව� ග්‍ර�නීම අදහස් වී තිඡේP.20 එඡේස් නම් සංචිත්තක නම�ති ඉන්ද්‍රිය හ� ම�නසික ස්වභා�වය සංම්�න්ධ කරන පුර�ක ඡේව්දන� ඡේක�ටසං ඡේලසං වටහ� ග්‍රත හ�කි ය. ඡේව්දන�ව විවිධ අයුරින් සූක්ෂම ඡේලසං ඡේක�ටස් කර ද�ක්ඡේව්. පaධ�න වශඡේයයන් සුඛ දුක්ඛ හ� අදුක්ඛ�සුඛ ඡේව්දන� වශඡේයයන් ඡේතහ�විරිදි ඡේක�ට ඡේපන්ව� දී තිඡේP21 ඡේව්දන�ව නිසං� ද�නීම ඇති ඡේව්.22 ඊට i රතිවිර�ද්ධව අචිත්තක වීම නම් සිත ද�නීම් සං�ඥා� විඳීම් රහිත (Senseless)

�වට පත් වීමයි. නිඡේර%ධ සංම�පත්ති අවස්ථ�ඡේව්දී ආයු සං�ස්ක�ර හ� ඡේව්දන� ධර්මවල කි\ය�ක�රීත්වය අනුව ඡේමය වටහ� ග්‍රත හ�කි ය.23 ඡේමය අසංඤ්ඤාක වීම ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් එහි දී සං�ඥා�ව ඇති වීමට පදනම් වූ ඡේව්දන� න�ම�ති ම�නසික ඡේක�ටසං අකි\ය�ක�රී තත්වඡේයහි පවතින ��විනි. කළුරිය කිරීමත් සං�ඥා� ඡේව්දයිත නිඡේර%ධ සංම�පත්තියට සංමව�දීඡේම්ත් ඡේවනසං සං�ලකිල්ලට ග්‍ර�නීඡේමන් නිඡේර%ධඡේයහි ග්‍ර�P වන සුවිඡේxෂත� අධWයනය කළ හ�කි ය.24 තිqපිටක බුද්ධ ඡේද්ශන�වන්හි මුලික ද�නීම් ලක්ෂණය ඡේව්දන� යන නමින් දක්ව� තිඡේP.25 ඒ අනුව සං�ජා�නනය යනු ඡේම් ද�නීම් කි\ය�වළියයි.26

සං�ජා�නන පිළි�ඳව අධWයනකදී ද�නීම පිළි�ඳ කිසියම් විxඡේල්ෂණයක් සිදු කිරීම මඟින් සං�ජා�නනය නිව�රදිව වටහ�ග්‍රත හ�කි ය.27 ඡේම් ද�නීම යනුඡේවන් අදහස් කරන්ඡේන් යමක් නිව�රදි ඡේලසං ද�න හඳුන� ග්‍ර�නීමයි.28 වටහ� ග්‍ර�නීමයි.

සිහිය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් ද යමක් පිළි�ඳව ඇති කරන්න� නිව�රදි ද�නීමයි.

සංතිය ඡේහවත් සිහිය ඡේ��ජ්ඣං�ග්‍රයක් ඡේලසං වර්ධනය කරග්‍රත හ�කි ය.29 එය යමක් පිළි�ඳ සංවිඥා�නිකවීම (Consciousness) ඡේලසංද අර්ථ ද�ක්විය හ�කි ය.30 ඡේම් අනුව අරමුණු (Objectives) පිළි�ඳව සිහි ඇතිව කි\ය�කිරීම සංවිඥා�නික �ව ඡේලසං හඳුන�ග්‍රත හ�කි ය.31 සිහිය යම් අරමුණක නිව�රදි අවඡේ�%ධය ල�� ග්‍ර�නීමට උපක�රී ඡේව්.32 එඡේස්ම ද�නීම් ලක්ෂණ අරමුණු කිරීඡේම් දී එහි ඇති කි\ය�ක�රී ස්වභා�වය නිව�රදිව අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමට ඉඩ ල�ඡේP. අරමුණු පිළි�ඳව ද�නීම් ලක්ෂණ සං�ජා�නනය සංඳහ� ප�ච ඉන්ද් රියන් උපක�රී ඡේව්. ඇසං, කණ, න�සංය, දිව හ� සංම යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් අරමුණු සං�ජා�නනය කිරීමට උපක�රී වන ��හිර ඉන්ද්‍රියන්ය.33 මීට අමතරව ඡේම් ඉන්ද්‍රියන් හ� සංම්�න්ධව ම�නසික කි\ය�ක�රීත්‍වය පවත්ව� ග්‍ර�නීම පිණිසං අරමුණත්, ඉන්ද්‍රියත් ග්‍ර�ඡේටන ස්ථ�නඡේGදී ස්පර්ශය නමින් අර්ථ ද�ක්ඡේවන ක් රිය�ක�රී ස්වභා�වයක් පවතියි. ඡේම් ස්පර්ශය නිසං� උත්ඡේත්ජානයක් (Stimulation) ඇති ඡේව්. ඡේම් උත්ඡේත්ජානය නිසං� ඒ ස්ථ�නඡේයහි ද�නීම් විඡේxෂයක් හට ග්‍රනියි. ම�නසික කි\ය�ක�රීත්‍වය ආරම්භාවනුඡේG ඡේම් ස්ථ�නඡේG

85

දී ය.34 මනසං මුල් වරට අරමුණු හ� සංම්�න්ධ වන ස්ථ�නය ඡේමයයි. එය සංය වන ඉන්ද්‍රිය ඡේලසං දක්ව� තිඡේP. මනසං ��හිර අරමුණු නිසං� උත්ඡේත්ජානයට පත් වීඡේමන් ඒ අරමුණු පිළි�ඳව ද�නීම් ඇති කර ග්‍රනියි. එඡේස්ම ��හිර ඉන්ද් රිය මඟින් අරමුණු ග්‍ර�නීඡේමන් ඡේත�රව වුව ද මනසංට පමණක්ම තනිව ක් රිය�ක�රී විය හ�කි ය. එවිට මිනිස් මනඡේස් ඇති වන ම�නසික ධර්මත� ඡේහවත් ම�නසික අරමුණු ධම්ම යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේව්.35 ධම්ම යනුඡේවන් ද�ක්ඡේවන ම�නසික අරමුණු හුඡේදක් ��හිර ඉන්ද්‍රිය කි\ය�ක�රීත්‍වඡේයන් පරි��හිරව මනසං විසින් ඇති කර ග්‍රත් අරමුණු ඡේව්. ඡේම් අරමුණු විවිධ�ක�රය. මීට කලින් අවස්ථ�වලදී ��හිර ඉන්ද්‍රිය මඟින් ල�� ග්‍රන්න� ලද අරමුණු ග්‍ර�ඩ� කර ත�� ග්‍ර�නීමක් පසු අවස්ථ�වක දී යළි මනසං ඡේවත ආපසු ක�ඳවීමක් ල�න අවස්ථ� ද තිඡේP. එවිට ධම්ම යන ම�නසික අරමුණු ඡේලසං ඉදිරිපත් වනුඡේG ඊට පූර්ව අවස්ථ�වකදී ��හිර ඉන්ද්‍රිය කි\ය�ක�රීත්‍වය නිසං� ල�� ග්‍රත් ග්‍ර�ඩ� කර තිබූ ස්මරණ �ව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. තවත් අවස්ථ�වල දී මනසං විසින්ම යම් යම් ඡේද් නිර්ම�ණශීලීව සංකස් කර ග්‍රන්න� අවස්ථ� ද තිඡේP. එනම් නිර්ම�ණශීලීත්‍වය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන යම් යම් ම�නසික හ�ඩතලයන් මනසං විසින්ම නිර්ම�ණය කර ග්‍ර�නීම් ධම්ම වශඡේයන් මනසංට අරමුණු ඡේව්. 36

ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්ට හසු වන රCප, ශPද, ග්‍රන්ධ, රසං, ස්පර්ශ හ� ධම්ම යන අරමුණු පිළි�ඳව ඇති කර ග්‍රන්න� ද�නුම විජා�නනයි. එය විඤ්ඤා�ණ නමින් හ�ඳින්ඡේව්.37 ඡේමය කල්පන� කිරීඡේමන් වික�ති ඡේන�වූ නිර්විකල්පක ද�නුමකි.

ඡේම් ආක�රඡේයන් ල�න විජා�නන සංවිස්තරව ග්‍ර�හණය කර ග්‍ර�නීම සං�ජා�නනය ( සංඤ්ඤා�) යන නමින් හ�ඳින්ඡේව්.38 එය ක�ල්පනිකව ඇති කර ග්‍රත් අවස්ථ�වක් ඡේලසං සං�ලකිය හ�කි ය. ෂඩ් ඉන්ද්‍රිය අනුසං�රඡේයන් ල�න ද�නුම සංවිකල්පක වන විට යථ�ර්ථය ද�ක ග්‍ර�නීඡේම් අවස්ථ�ව අහිමි වී යයි. පුද්ග්‍රල ඉන්ද්‍රිය පaතිභා�සංයන් එනම් ව�ටහීම් හ� ��හිර ඡේල%කඡේG යථ�ර්ථ ස්වභා�වය යනු ඡේදකකි. එය එඡේස් සිදු වන්ඡේන් පුද්ග්‍රලය�ඡේe ඉන්ද්‍රිය ශක්තිඡේG ග්‍ර�Pවන සීමිත �වත් පුද්ග්‍රලය�ඡේe ඡන්ද ර�ග්‍රය ආදී තත්වයන් අනුව අරමුණු විනිxචනය කරන �වත් නිසං�ය. ඡේම් අනුව යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ඉන්ද්‍රිය ද�නුම ඡේ��ඡේහ% අවස්ථ�වලදී විපරීත සං�ඥා� ස්වභා�වයක් ග්‍රන්න� �ව ඡේපනී යයි.

පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe සං�මනW දෛදනික ජිවිතඡේGදී වWවහ�රික ප�ව�ත්ම ආරක්ෂ� කර ග්‍ර�නීමට ඉන්ද්‍රිය ද�නුම අවශWය. නමුදු යථ�ර්ථ අවඡේ�%ධඡේGදී ඉන්ද්‍රිය ද�නුම පුද්ග්‍රලය� මුළ�වට පත් කරවන �ව වටහ�ග්‍රත යුතුය. සං�ජා�නන ක් රිය�වළිය ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී ඇත්ඡේත් ඡේව්දන�ව හ�ඳිනීම ඡේහවත් වටහ� ග්‍ර�නීම මතය. මූලිකව ඇතිවන ඡේව්දන�ව හඳුන� ග්‍ර�නීමට පුද්ග්‍රලය� දක්වන දක්ෂත�ව මත සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේG සං�ර්ථකත්වය රැඳී පවතියි. එඡේස්ම ඡේව්දන�වට අනුරCපව මනඡේසංහි ඇතිවන සං�ඥා�ව පුද්ග්‍රල ඡේ�දය අනුව විවිධ�ක�ර ස්වභා�වයක් දරයි. සං�ජා�නනය විවිධ වීමට ඡේ]තුව සං�ඥා�ව හඳුන� ග්‍ර�නීඡේම් පවතින ඡේම් විවිධත්වයයි. ඡේම් විවිධ �ව පුද්ග්‍රල අනු�ද්ධව ඡේමන්ම

86

සංම�ජා අනු�ද්ධව ද ඇති විය හ�කි ය. එඡේමන්ම සං�ඥා�ව හඳුන� ග්‍ර�නීමට �ලප�න විවිධ ඡේ]තු සං�ධක ර�ශියක් ද ඇත. ඡේම් ඡේ]තු සං�ධක පුළුල්ව සං�කච්ඡ� කිරීම මඟින් සං�ඥා� ඇති වීම නිව�රදිව හඳුන� ග්‍ර�නීමට ඇති ඉඩකඩ පුළුල් කළ හ�කි ය. නිදසුනක් වශඡේයන් සං�ඥා�වන් ඇති වීමට අද�ළව පවතින දුර්වලත� හඳුන� ග්‍ර�නීම මඟින් සං�ඥා�ඡේව් ස්වභා�වය නිව�රදිව වටහ�ග්‍රත හ�කි ය. එඡේස්ම සං�ඥා�වට �ලප�න පසුබිම මත එය ඡේවනස් විය හ�කි විවිධ ස්වරCප පිළි�ඳව මන�ව ද�න ග්‍රත හ�කි ය. එමඟින් සං�ඥා�ව ඡේවනස් වීමට, පරිවර්තනය වීමට, වික�ති වීමට හ� විසං�ඥා වීමට ඡේහවත් සං�ඥා�ව ඡේන�ද�නී ය�මට ඡේ]තු විය හ�කි කර�ණු පිලි�දව අවඡේ�%ධයක් ල�� ග්‍රත හ�කි ය. සං�ඥා�ව හ� ජාවන් සිත් අතර සංම්�න්ධත�වය මඟින් සං�ජා�නනය කුසංල අකුසංල හ� කි\ය� වශඡේයන් පaඡේ�ද ග්‍රත වන ආක�රය විස්තර කළ හ�කි ය. මන්ද චිත්ත වීථියකට අයත් චිත්තක්ෂණ හට ග්‍ර�ඡේනනුඡේG සං�ඥා�ව පූර්ව�ග්‍රම වීම නිසං� ��විනි. ඉන්ද්‍රියන් හ� අරමුණු ස්පර්ශය නිසං� ඡේව්දන� වශඡේයන් ඉන්ද්‍රියන්හි මූලික සං�ඡේව්දන අවස්ථ�ඡේවන් අනතුර�ව ස්න�යු පද්ධතිය හරහ� ඡේම�ළය ද�නුවත් කරන්ඡේන් සං�ඥා� ඡේලසං ��විනි. ��හිර ඡේල%කය පවතින �ව ජීවිඡේයකු ද�න ග්‍රන්ඡේන් එම ජීවිය�ට පිහිට� ඇති ඉන්ද්‍රියන්හි ඡේව්දන� වශඡේයන් පවතින සං�ඥා�ව සංඳහ� ඇති සං�ඡේව්දී හ�කිය�ව නිසං�ය. සං�ජා�නනය නම් චිත්ත වීථියක අන්තර්ග්‍රත චිත්ත ක්ෂණ මඟින් නිරCපිත වන සං�මූහික කි\ය�වළියක් ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය. ඒ කි\ය�වළියට කි\ය�ක�රී ඡේලසං සංහභා�ග්‍රී වන පaධ�න උත්ඡේiaරකය සං�ඥා�ව ඡේලසං ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය. ඊට ඡේ]තුව ඡේව්දන� පිළි�ඳව අභාWන්තරයට පණිවිඩ ග්‍රමන්කරනුඡේG සං�ඥා�ව මඟින් වන නිසං�ය. ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්හි ද�නීම් ස්වභා�වයක් පවතියි. ඡේම් ද�නීම් ස්වභා�වය සං�ඥා�ව ඡේන�ව ඉන්ද්‍රියන්හි ක් රිය�ක�රී ස්වභා�වයයි. ඡේව්දන� ලක්ෂණය ඡේලසං ඉහත විස්තර කර දී ඇත්ඡේත් ඡේම් ඉන්ද්‍රියන්හි පවතින ද�නීම් ස්වභා�වයයි. යම් ඉන්ද්‍රියක් කි\ය�ත්මකව පවතින �ව ඇතිවනුඡේG ඡේම් ද�නීම් ස්වභා�වය නිසං�ය. ඉන්ද්‍රිය ප�වතියද කිසියම් ඡේ]තුවක් මත ඡේම් ද�නීම් ස්වභා�වය න�තිව තිබිය හ�කි �ව ද වටහ� ග්‍රත යුතුය. නිදසුනක් ඡේලසං කිසියම් ඡේර%ග්‍රයක් නිසං� යම් ඉන්ද්‍රියක ද�නීඡේම් හ�කිය�ව න�තිව ය� හ�කි ය. ඇඡේස් ඡේපනීඡේම් හ�කිය�ව න�තිව ය�මක් පිලි�ඳව සංලක� ��ලූ විට ඡේමය මන�ව ඡේත්ර�ම් ග්‍රත හ�කි ය. ඇඡේස් ජීව විදW�ත්මක පසුබිමට එනම් ඇසං න�ම�ති ඉන්ද්‍රිය ත�නී ඇති ජීවමය වUහයට හ�නි ඡේන�වී කිසියම් ඡේර%ග්‍රයක් නිසං� අන්ධභා�වයට පත්විය හ�කි ය. එවිට ��හිරව ඇසං නම�ති ඉන්ද්‍රිය යහපත් කි\ය�ක�රී තත්වඡේයන් පවතින �ව ඡේපඡේනතත්, එහි ඡේපනීඡේම් ස්වභා�වය ඉන් ��හ�රව ඡේග්‍ර�ස් තිඡේ�න්නට පුලුවන.

මීට සංම�නව සංම යන ඉන්ද්‍රිය සංලක� ��ලුවඡේහ�ත් එය ක�ය ඉන්ද්‍රිය ඡේලසං ග්‍රත හ�කි ය. එවිට මුළු සිර�ර පුර� වW�iතව පවතින ස්පර්ශය ද�නීඡේම් හ�කිය�ව ක�ය ඉන්ද්‍රියයි. අ�ශභා�ග්‍ර ඡේර%ග්‍ර තත්වයට ඡේග්‍ර�දුර�වීම නිසං� සිර�ඡේරහි එක් අර්ධයක ස්පර්ශය න�තිව ය� හ�කි ය. එවිට එම අර්ධය ස්පර්ශය ඡේන�ද�ඡේනයි. එනම් ක�ය ඉන්ද්‍රිය නිර�පද්‍රිතව පවතින �ව ��හිර

87

වශඡේයන් ඡේපඡේනන්නට තිඡේ�තත්, ස්පර්ශය ද�නීඡේම් ශක්තිය ක�ය ඉන්ද්‍රිඡේයන් ගිලිහී තිඡේ�න්නට හ�කි ය. ඒ අවස්ථ�ඡේව්දී ඡේපනී යන්ඡේන් ස්පර්ශය ක�ය ඉන්ද් රියයට සං�ජා�නනයවීමට නම් ඡේම් ස්පර්ශ ද�නීම් ස්වභා�වය ක�ය ඉන්ද්‍රිඡේයහි ප�වතිය යුතු �වයි. මීට සංම�නව ඡේසං%ත ඉන්ද්‍රිය ( කණ), ඝා�ණ ඉන්ද්‍රිය ( න�සංය) හ� ජිව්හ� ඉන්ද්‍රිය ( දිව) යන ඉන්ද්‍රියයන් ද සං�ලකිය හ�කි ය. එඡේස්ම මනසං ද තව ඉන්ද්‍රියකි. එය මඡේන්ද්‍රිය ( මනසං) ඡේලසං හ�ඳින්ඡේව්. මනසංට අරමුණු වන ම�නසික අරමුණු ධම්ම නමින් හ�ඳින්ඡේව්. කණ ��හිරව ඡේභාතික වශඡේයන් ඡේකතරම් මන�ව ජීව විදW�ත්මක පිහිට� තිබුණ ද නිසි අවධ�නය ශPද අරමුණු ( ශ�වණ අරමුණු) ඡේකඡේරහි ඡේය�මු වී ඡේන�ප�වතුන ඡේහ�ත් එ�ඳු වූ ශ�වණ සං�ජා�නනය ඡේන�ඡේව්. එඡේස්ම ඡේසංම්පaතිශW�ව ව�ළදී ඇති අවස්ථ�වලදී ඡේකඡේතරම් ඡේහ�ඳින් න�සංය ජීව විදW�ත්මකව සංකස් වී ප�වතිය ද නීඡේර%ග්‍රී අවස්ථ�වකදී ඇති ආඝා��ණ ඡේමන් පa�ල මට්ටමක න�ත. ඡේසංම්i රතිශW�ව ඡේන�ව�ළඳි අවස්ථ�වක දී ඊට වඩ� ඡේහ�ඳින් ඒ ආඝා��ණ සං�ජා�නනය ඡේව්. මින් ප�හ�දිලි වනුඡේG කණ ��හිරව ජීව විදW�ත්මකව මන�ව ප�වතිය ද එහි ද�නීඡේම් හ�කිය�ව ඡේසංම්පaතිශW�ව ව�ළඳී ඇති විය අඩුවන �වයි. උණ ඡේර%ග්‍රය තදින් ව�ළඳී ඇති අවස්ථ�වලදී දිඡේවහි තිත්ත රසංය අධිකව පවතියි.

එම අවස්ථ�ඡේව්දී කුමන ආහ�රයක වුවදරසංය සං�ජා�නනය වනුඡේG එහි නියම ස්වභා�වයට අනුකූලව ඡේන�වන �ව ඡේපනී යයි. නමුත් උණ සුව වූ අවස්ථ�වකදී යළිත් ඡේපර ඡේමන් නිව�රදිව දිවට රසංය ද�ඡේනයි. ඡේමහි දී දිව න�ම�ති ඉන්ද්‍රිය ජීව විදW�ත්මකව නිසි ඡේලසං සංකස්ව පවතින අවස්ථ�වක දී යම්කිසි ඡේර%ග්‍රී තත්වයක �ලපCම නිසං� ඊට රසං ද�නීඡේම් හ�කිය�ව ඡේවනස් වී ඡේග්‍ර�ස් ඇති �ව ඡේපනී යයි. මනසං ඡේලසං සංලක� �ලනුඡේG කුමන ඉන්ද්‍රියක ක් රිය�ක�රීත්‍වය ද? විවිධ අය මනසං නම් ඡේම�ළය හ� එහි ස්න�යු ක් රිය�ක�රීත්වය ඡේලසං නිර්වචනය කරති. එඡේස්ම තව පිරිසංක් මනසං නම් හ�ද වස්තුව හ� එහි කි\ය�ක�රීත්‍වය ඡේලසංට අර්ථකථනය කරති. වඩ�ත් නිව�රදි ආකල්ප කර� ළඟ�වීම ඡේමහිදී ව�දග්‍රත් නිසං� මනසං නම් ඡේම�ළය හ� එහි ස්න�යු කි\ය�ක�රීත්වය ද හ�ද වස්තුව හ� එහි කි\ය�ක�රීත්වය ද යන ක් රිය�ක�රී ස්වභා�ව ඡේදක එක් වූ යම් තත්වයක් �ව සංලක� ග්‍රත හ�කි ය.

ඡේකඡේස් නමුදු මනසංට අරමුණු වන ධම්ම නමින් හ�ඳින්ඡේවන ද�නීම් ඇතිවීමට නම් උක්ත අරමුණු ඡේකඡේරහි මන� සිහි නුවණින් ප�වතිය යුතුය. අසිහිය න�ම�ති ම�නසික අවස්ථ�ව නම් මඡේන%වW�ධි තත්වයක් නිසං� පමණක් ඡේන�ව,

යම් පුද්ග්‍රලඡේයකු කිසියම් ම�නසික අරමුණක් ඡේකඡේරහි නිසි සිහිය පිහිටුව� ඡේන�ඡේග්‍රන සිටීම නිරCපණය කරන්නක් ඡේලසංද හඳුන�ග්‍රත හ�කි ය. ම�නසික ඡේර%ග්‍රී �වක් න�තිව වුව ද යඡේමකු තුළ අරමුණු ඡේකඡේරහි මන� සිහි නුවණ න�ති විය හ�කි අවස්ථ� ද�කිය හ�කි ය. යඡේමකු ම�නසික අරමුණු ග්‍ර�නීඡේම් දී ��හිරව ඊට සිදුවිය හ�කි ��ධ� නිසං� අවධ�නය ඡේවනතකට ඡේය�මු විය හ�කි ය. එවිට අරමුණු ඡේකඡේරහි ප�වතිය යුතු සිහි නුවණ පසුව ඇති වූ ��ධ�ක�රී පසුබිම ඡේවත ඡේය�මු වන ��වින් මනඡේසංහි අඛණ්ඩව ප�වති සිතිවිලි ධ�ර� ක්ෂණිකව ක�ඩී ඡේවනස් වී යයි.39

88

ලක්ෂණ පා�ලි වචනය ආසන්නතම අදහස හ� පාරිවර්තනයHedonic ( සුඛ පරම)ආඡේව්දන

1. ඡේව්දන� Vedana

ද�නීම් වින්දනය කිරීම ( අරමුණු වල රසංය විඳීම ) Feeling (tasting what is known and willed )

Cognativeඥා�නවිභා�ග්‍රයීය

2. සංඤ්ඤා� Sanna3. විඤ්ඤා�ණ Vinnana

සං�ඡේව්දන� ( සං�ඡේව්දන� ඇති වන �ව ද�න ග්‍ර�නීම ) Sensing (knowing the sense by the senses )අවඡේ�%ධකිරීම ( සිතින් විචක්ෂණව ද�නග්‍ර�නීම ) Understanding (discriminative knowing by the mind)

Conativeය�ත්නික

4. ඡේච්තන� Cetana

සිය ක�ම�ත්ඡේතන් කිරීම ( සිඡේත් ඇති ඡේච්තන�ව ) 40

Willing (volitions etc. made by mind)සං�ජා�නනය ඇතිවීඡේම්දී ඉන්ද්‍රිය හ� අරමුණු එකට ග්‍ර�ටීමක් සිදු ඡේව්. ඡේම්

ග්‍ර�ටීම ස්පර්ශය ඡේලසං අර්ථ ද�ක්ඡේව්. ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් ඵස්සං ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් ඡේම් තත්වයයි. ඡේම් අනුව ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්ම අරමුණු හ� ග්‍ර�ටීඡේම්දී ස්පර්ශය ඇති වන �ව වටහ�ග්‍රත යුතුය. ඡේම් අනුව ඇසං, රCපය හ� ග්‍ර�ටීඡේම්දී ද කණ, ශPදය හ� ග්‍ර�ටීඡේම්දී ද න�සංය, ආඝා��ණය හ� ග්‍ර�ටීඡේම්දී ද දිව, රසංය හ� ග්‍ර�ටීඡේම්දී ද සංම, ස්පර්ශ අරමුණු සංමඟ ග්‍ර�ටීඡේම්දී ද මනසං, ධම්ම න�ම�ති ම�නසික අරමුණු හ� ග්‍ර�ටීඡේම්දී ද ඡේම් අයුරින්ම ස්පර්ශය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේව්.

ස්පර්ශය ඡේම් ෂඩ් ඉන්ද්‍රිය�රම්මණ අනුව විවිධ ආක�රඡේයන්ම ඇති වන ��වින් ස්පර්ශය ඡේවනම ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ඡේලසං බුදු දහඡේම් දක්ව� තිඡේP.

ප�චස්කන්ධය දක්වන ස්ථ�නඡේGදී එය ඵස්සං ස්කන්ධය ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් ඡේ]තුව නිසං�ය. ඡේම් ස්පර්ශ නිසං� එක් එක් ඉන්ද්‍රිය ද්ව�රය අවදි �වකට පත් ඡේව්. ඡේම් අවදිවීම ආරම්භාඡේG දී ද�නීමක් ව�නි මුලික ම�නසික සං�ඡේව්දනයක් එක් එක් ඉන්ද්‍රියන්හට ඇතිඡේව්. බුදු දහඡේම් ඡේව්දන� ඡේහවත් මූලික ද�නීම් ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් ඡේම් ස්න�යු සං�ඡේව්දනයයි. ඡේම් සං�ඥා� ඇසං,

කණ, න�සංය, දිව, සංම යන ප�ච ඉන්ද්‍රියන්ට ඡේමන්ම මනසං යන සංය වන ඉන්ද් රියට ද ඡේප�දුය. ඡේම් ඡේ]තුව මත ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්ට අරමුණු වන අරමුණුවල විවිධත්වය මත සං�ඥා� විවිධත්වයක් ද ඇත. ඡේම් ඡේ]තුව මත සං�ඥා�ඡේව් i රඡේ�ද ඉත� විශ�ල පaම�ණයකි. සං�ඥා�ව ද ම�නසික කි\ය�ක�රීත්වයට සංම්�න්ධය. බුදු දහඡේම් ප�චස්කන්ධයට අයත් තවත් එක්තර� ම�නසික ස්කන්ධයක් ඡේලසං සං�ඥා� ස්කන්ධය දක්ව� තිඡේP. සං�ඥා� නමින් ද�ක්ඡේවන ඡේම් ම�නසික ලක්ෂණය වරින් වර ක�ඩි ක�ඩි ඇති ඡේවමින් න�ති ඡේවමින් පවතින සියුම් විදUත් පaව�හයකට සංම�න ග්‍රති ලක්ෂණ ඇති වූවකි. ස්න�යු පද්ධතිය තුළින් ඡේම�ළය කර� ග්‍රමන්කරනුඡේG ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්හට අරමුණු වන ඡේව්දන� නිසං� උපදින සං�ඥා� ඡේව්. ඡේම් සං�ඥා� ස්වභා�වය නිසං� ඉන්ද්‍රියන්හි සං�ඡේව්දන ස්වභා�වයක් ඇති ඡේව්. ඡේම් ඇතිවන ද�නීම් සංහග්‍රත සං�ඡේව්දනය ඡේව්දන�

89

යනුඡේවන් බුදු දහඡේම් දක්ව� තිඡේP. චක්ඛු, ඡේසං%ත, ඝා�ණ, ජිව්හ�, ක�ය හ� මඡේන% යන ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන්ට සං�ඡේiක්ෂකව සංය ආක�රයකට ඡේම් ඡේව්දන� ලක්ෂණය අරමුණු හ� ස්පර්ශ වී සං�ඥා� බිහි වීඡේමන් පසුව ඇති ඡේව්.

ඡේල%කඡේG ��හිර අරමුණු ර�ශියකි. එක් එක් ��හිර අරමුණු වලට ඡේවන් ඡේවන්ව ෂඩ් ඉන්ද්‍රිය අරමුණු හ� ස්පර්ශවීම් ර�ශියකි. ඡේම් ස්පර්ශ ර�ශියට ඡේව්දන�ද ර�ශියකි. ඡේව්දන� ර�ශියක් ��වින් ඒව� ඡේව්දන� ස්කන්ධ ඡේලසං හඳුන්ව� දී තිඡේP. ඡේමඡේස් ඡේව්දන� යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවන සං�ඡේව්දන පසුව සං�ඥා� �වට පරිවර්තනය වී ඉන්ද්‍රිය කි\ය�ත්මක වීමත් සංමඟ ��හිර අරමුණු ඡේම�ළය හ� ස්න�යු පද්ධතිය සංමඟ සං�ඳත�ව ඇති කරවන්නකි. ඉන්ද්‍රිය ��හිර අරමුණු සංමඟ ස්පර්ශ වීඡේම් දී ��හිර අරමුණු පිළි�ඳව හට ග්‍රන්න� විවිධ�ක�ර ඡේව්දන� සං�ඥා� �වට පත්ව ස්න�යු පද්ධතිය හරහ� ඡේම�ළය ඡේවත ග්‍රමන් ග්‍රනියි. සංඤ්ඤා� නමින් හ�ඳින්ඡේවන සං�ඥා� ස්න�යු පද්ධතිය හරහ� ඡේම�ළය ඡේවත ළඟ� වීඡේමන් පසුව එකී ඡේව්දන� ප�දක කර ඡේග්‍රන ඒ පිළි�ඳ ම�නසික ග්‍රති ස්වභා�වයක් ඇති ඡේව්. එනම් සං�ඤ්ඤා� මඟින් අරමුණු පිළි�ඳව කිසියම් විනිxචයකට එළඹීමක් සිදු ඡේකඡේර්.41 චිත්ත වීථියක ඡේව�ත්ථපන සිත් මඟින් දක්ව� ඇත්ඡේත් එයයි. ඉහත සංඳහන් ආක�රයට විනිxචයට එළඹීම සංමඟ ඇති වන ම�නසික ග්‍රති ලක්ෂණය ඡේච්තන� පaති�ද්ධ වූවක් �ව ම�තර ශී� ධර්මව�සං හිමියන් විසින් දක්ව� ඇත.42 ඡේච්තන�ව ඡේව්දන� නමින් දක්වන විනිxචනය එළඹීම නිසං� ඇති වන ම�නසික ලක්ෂණයකි. එඡේස්ම ඡේච්තන�ඡේව් ස්වභා�වය අනුව එය කුසංල්, අකුසංල් ඡේහ% කි\ය� ඡේලසං ඡේතවදCර�ම් ඡේක�ට බුදු දහඡේම් විස්තර ඡේක�ට දක්ව� තිඡේP. චිත්ත වීථියක ජාවන් සිත් සංත මඟින් නිරCපණයඡේක�ට ද�ක් ඡේවනුඡේG ඡේම් ඡේච්තන� පaති�ද්ධ චිත්තක්ෂණ ඡේපළයි.43 එය ස්න�යු පද්ධතිය හරහ� ඡේම�ළය ඡේවත ළඟ� වන සං�ඤ්ඤා�වලට අනූරCපව සං�ඤ්ඤා� සං�ස්කරණය කර ග්‍ර�නීම් වශඡේයන් ඡේච්තන� පූර්වක ඡේලසං ඇතිවන ම�නසික ලක්ෂණයක් ඡේලසං ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය. ජාවන් සිත් සංතට පූර්වඡේයන් ඇති ඡේව�ත්ථපන සිතට හ� එක් එක් ඉන්ද්‍රියන්ට අයත් විඤ්ඤා�ණ සිත් වලට අතුරතුර ඇතිවන සංම්පටිච්චන චිත්ක්ෂණඡේයන් ඡේව්දන�ව ද, සංන්තීරණ චිත්තක්ෂණඡේයන් සං�ඥා�ව ද නිරCපණය ඡේව්. පූර්ව භාවය හ� සංම්�න්ධ කුසංල් අකුසංල් කර්ම ඵල විප�ක වලට අනුව ඡේව්දන� හ� සං�ඥා� ඡේදක සුඛ, දුක්ඛ හ� උඡේiක්ඛ� ඡේලසං ඇති ඡේව්. අනතුර�ව ඇති වන ජාවන් සිත් සංත සං�ඛ�ර ස්වභා�වයට අයත් ය.

සං�ඛ�ර ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් ඡේච්තන� ලක්ෂණ දරන ම�නසික ස්වභා�වයයි. ඡේම් අනුව සං�ඥා�ව විවිධ�ක�ර වීමට සංම�නුප�තිකව ඊට අද�ළ ඡේලසං සං�ඛ�ර ඇති වන ��වින් සං�ඛ�ර යනු ඡේවනම ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ඡේලසං බුදු දහඡේම් විස්තර ඡේක�ට දී තිඡේP. සං�ඛ�ර යනු ඇලීම්, ග්‍ර�ටීම් හ� මධ්‍ යස්ථවීම් වශඡේයන් සං�ඥා�ව මනසින් ග්‍ර�හණය කර ග්‍රන්න� පිළිඡේවළ ඡේලසං ද ද�ක්විය හ�කි ය. ඇලීම් හ� ග්‍ර�ටීම් ඇතිවීමට ඡේ]තුව විඳීම් ස්වභා�වයයි.

අනතුර�ව සං�ඛ�ර නම�ති ම�නසික ස්වභා�වය තව දුරටත් ඉදිරියට ග්‍රමන් කර

90

එය විඤ්ඤා�ණ න�ම�ති ම�නසික ස්වභා�වයකට පත් ඡේව්. ඡේමම විඤ්ඤා�ණ ස්වභා�වය ඇලීම්, ග්‍ර�ටීම් ඡේහ% අඡේව්දයිත සං�ඛ�ර ලක්ෂණයට සංම�නුප�තික වූවකි. ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන් මඟින් ඇති වන සං�ඥා� හ� සං�ඛ�ර වලට අනුරCපවම ඡේම් විඤ්ඤා�ණ යනුඡේවන් හඳුන්වන ම�නසික ස්වභා�වය ඇති වන �ව බුදු දහඡේම් දක්ව� ඇත. පටිච්ච සංමුත්ප�දයට ධර්ම නW�යයට අනුව අවිදW� සංහග්‍රත විඤ්ඤා�ණ සං�ඛ�ර වලට ප�ව�ත්ම සංඳහ� උපක�රී ඡේව්. නමුදු සං�ඛ�ර විඤ්ඤා�ණයට උපක�ර වන්ඡේන් ඡේන� ප�ව�ත්ම සංඳහ�ය. සංම්පටිච්චන චිත්ක්ෂණඡේයන් ඡේව්දන�ව ද, සංන්තීරණ චිත්ත ක්ෂණඡේයන් සං�ඥා�ව ද ඇති වීඡේමන් අනතුර�ව ඇති වන ඡේව�ත්ථපනචිත්ත ක්ෂණඡේයන් අඡේ]තුක කි\ය� සිතක් වූ මඡේන%ද්ව�ර�වර්ජානය ද�ක්වී තිඡේP. චිත්ත වීථියක භාව��ග්‍ර උපච්ඡේ�ද හ� ප�චද්ව�ර� වජ්ජාන යන� දී චිත්තක්ෂණ වලට අනතුර�ව චක්ඛු විඤ්ඤා�ණ,

ඡේසං%ත විඤ්ඤා�ණ, ඝා�ණ විඤ්ඤා�ණ, ජිව්හ� විඤ්ඤා�ණ, ක�ය විඤ්ඤා�ණ හ� මඡේන% විඤ්ඤා�ණ ඡේලසං එක් එක් ඉන්ද්‍රිය ධර්ම වලට අනුරCප වන පරිද්ඡේදන් ඡේවන් ඡේවන් වශඡේයන් විඤ්ඤා�ණ හට ග්‍රන්න� �ව විස්තර කර දී තිඡේP. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� විඤ්ඤා�ණ වශඡේයන් හට ග්‍රන්න� සුවිශ�ල ම�නසික ධර්මත� ඡේක�ටසංක් ඇති වන �ව ඇඡේල%සියස් පියතුම� විසින් ඡේපන්ව� දී තිඡේP.44 ඡේම් ඡේ]තුව මත විඤ්ඤා�ණ ස්කන්ධය ඡේව්දන�, සං�ඥා� : සං�ඛ�ර ඡේමන්ම ම�නසිකව ඇති වන ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ඡේලසං දක්ව� ඇත.45 චිත්තක්ෂණ ඇති න�තිවන සියුම් විදUත් පaව�හයකට සංම�න ධ�ර�වකි.46 ඡේම් විදUත් ධ�ර�වක ලක්ෂණවලට සංම�න ඇති න�ති වීම බුදු දහඡේම් විග්‍ර�හ කර ඇත්ඡේත් චිත්තක්ෂණ ඇති වීම හ� න�ති වීම වශඡේයනි. ඡේම් අනුව ෂඩ් ඉන්ද්‍රියන් සංඳහ� ඡේවන් ඡේවන් ඡේලසං ඡේම් ආක�රයට චිත්තක්ෂණ හට ග්‍රන්න� �ව දක්ව� ඇත. චිත්තක්ෂණ ඉපිද න�තිවීම ඉත� සුළු ඡේම�ඡේහ�තක් තුළ සිදු වන ක් රිය�වළියකි. ඉත� සුළු ක�ල පර�සංයක් තරම් වූ ඡේම�ඡේහ�තකදී වුවඅධික ඡේව්ග්‍රඡේයන් සිදුවන ඡේමම චිත්ත කි\ය�වලිය ඡේල�වුතුර� බුදුවර�න්ඡේe අන�වරණ ඤා�ණයටම විෂයවන්නකි. චක්ඛු ද්ව�ර, ඡේසං%ත ද්ව�ර, ඝා�ණ ද්ව�ර, ජිව්හ� ද්ව�ර, ක�ය ද්ව�ර, චිත් වීථි යනු ප�ච ද්ව�ර චිත්ත වීථි යයි. ඡේමම එකිඡේනක චිත්ත වීථි අතර අනු�ද්ධ�ව�රක චිත් වීථි ඡේලසං චිත්තක්‍ෂණ ද�හතක ආයුෂ ඇති මඡේන%ද්ව�ර චිත්ත වීථි තුන ��ගින් කි\ය�ත්මක ඡේවයි. චිත්තක්‍ෂණ දහ හතක් ආයුෂ ඇති ඡේමම චිත්ත වීථි සංiත රසං�යුෂ්ක යන නමින් හ�ඳින්ඡේවයි.

පූර්ණ මඡේන%ද්ව�ර චිත්ත වීථි කි\ය�ත්මක වීඡේම් දී ප�ච ඉන්ද්‍රියයන්ඡේe සං�ඳත�වයක් න�ත. එඡේස් කි\ය�ත්මක වන්ඡේන් ධW�න සංම�පත්ති ඵල සංම�පත්ති සංමව�දී සිටින ඡේම�ඡේහ�තක දී පමණක්ඡේන�ව කිව යුතු ය. ව�ල ඡේන�ක�ඩී එක දිග්‍රට පවතින සිතක් ඇති ඡේස් අපට ඡේපනුණත්, සිත යනු,

පිළිඡේවළකට කි\ය�ත්මක වන චිත්ත වීථි රැහ�නකි. ඡේම් චිත්ත වීථි රැහ�න සංCඡේදන්ඡේන් ප�චද්ව�ර සංහ මඡේන%ද්ව�ර චිත්ත වීථි වලිනි. ඡේමයට අමතරව සිතක් පනවන්ඡේන් නම් ඊට ඡේ]තු ඡේපන්විය ඡේන�හ�කි ය. ඡේම් චිත්ත වීථි මඟින් කිසියම් අරමුණක් කිසියම් ඉන්ද්‍රියක් හ� ස්පර්ශ වූ ඡේම�ඡේහ�ඡේත් පටන් අනතුර�ව ස්පර්ශ ඡේව්දන� �වටත්, අනතුර�ව සං�ඥා� �වටත්, පසුව සං�ඛ�ර

91

�වටත් ඉන් අනතුර�ව විඤ්ඤා�ණ �වටත් අනුක\මිකව පරිවර්තනය වන ස්වරCපය ප�හ�දිලිව අවඡේ�%ධ කරග්‍රත හ�කි ය. ඇති න�ති වන ස්වභා�වය ග්‍රත් ඡේම් ඡේව්දන�, සං�ඥා�, සං�ඛ�ර හ� විඤ්ඤා�ණ යන චිත්තක්ෂණ විදUත් ධ�ර�වකට සංම�නව පහළ ඡේවමින් න�ති ඡේවමින් අඛණ්ඩව කි\ය�ත්මක ඡේව්.

ඡේත ආක�ර ස්වරCපයක් ග්‍රත් ඡේමකී ඡේව්දන�, සං�ඥා�, සං�ඛ�ර හ� විඤ්ඤා�ණ යන ඡේක�ට්ඨා�ශ භාව�ග්‍ර ග්‍රතව පවතින සිත් පරම්පර�ඡේවන් ක�ඩී භාව��ග්‍ර උපච්ඡේ�ද, ප�චද්ව�ර� වජ්ජාන, චක්ඛු, ඡේසං%ත, ඝා�ණ, ජිව්හ�, ක�ය, මඡේන% ආදී විඤ්ඤා�ණ ආදී අවස්ථ�නුරCපිව එක් එක් ඉන්ද්‍රියට අද�ළව ඡේවන ඡේවනම විඤ්ඤා�ණ චිත්තක්ෂණ පහළ වීම දක්ව�ම කි\ය�ත්මක වනුඡේG ඉහත කී ආක�රයට ඇති න�ති වන සියුම් විදUත් ධ�ර�වකට සංම�නව �ව ඡේර්ර�ක�ඡේන් චන්දවිමල මහ න�හිමියන්ඡේe අදහසංයි.47

ඡේමඡේස් ඡේම් චිත්ත වීථි අතරින් චක්ඛුද්ව�ර ආදී වූ එක් චිත්ත වීථියක් කි\ය�ත්මක වන ඡේම�ඡේහ�තක දී ඒ චිත්ත වීථිය හ�ර අන් කිසිම චිත්ත වීථියක් කි\ය�ත්මක ඡේන�ඡේව්. එම චිත්ත වීථිඡේG චිත්තක්‍ෂණ දහ හඡේතන් එක් චිත්තක්‍ෂණයක් කි\ය�ත්මකක වන විට ඉතිරි චිත්තක්‍ෂණ දහසංයම ක් රිය�ත්මක ඡේන�ඡේව්.48 එ��වින් සිතක වර්තම�නය යනු එක් චිත්තක්‍ෂණයක කි\ය� ම�තqයකි. එම ක්‍ෂණය ද උiප�ද, තිථි, භා�ග්‍ර යන ම�තq� තුනකි. එහිද උiප�ද අවස්ථ�ඡේව්, ඉතිරි ක්‍ෂ්ණ ම�තq ද්වය කි\ය�ක�රී ඡේන�ඡේව්. චිත්තක් ෂණයක ක�ලඡේව්ල�ව ද�ක්වීමට නිව�රැදි මිම්මක් ඡේසංවිය ඡේන�හ�කි වූවත් යම් ව�ටහීමක් ල�� ග්‍ර�නීමට ඡේමම උද�හණය තුළින් හ�කි ඡේවත�යි ඡේර්ර�ක�ඡේන් චන්දවිමල මහ න�හිමිඡේය% පවසංති.49 චිත්තක්‍ෂණයක් යනු අසුර� ක්‍ෂණයකින් ඡේක%ටි ලක්‍ෂඡේයන් ප�ගුවක් තරම් ක�ල ම�තqයකි. අසුර� ග්‍රසංන න�ත්නම් ඇසි පියන් ග්‍රසංන තරම් ක�ලයක ඡේම් චිත්තක්‍ෂණ ඡේක%ටි ලක්‍ෂයක් තරම් න�ග්‍රී බිඳී යනු ඇත. ප�ඡේච්න්ද්‍රිය වලින් ද�නීම් ල�මින් එ�ඳු ඡේම�ඡේහ�තක චක් ඛුද්ව�ර ආදී එක් එක්ඉන්ද්‍රියයන්ඡේe මුල්වීඡේමන් න�ඡේග්‍රන චිත්ත වීථි ඡේක%ටි ග්‍රණනකි. එ��වින් ඡේපනීම, ඇසීම, ග්‍රඳ සුවඳ ද�නීම, රසං ද�නීම, ස්පර්ශය ද�නීම, ඒව� පිළි�ඳ සිතිවිලි සිතීම, එකම ඡේම�ඡේහ�තක සිදුවන ඡේද් ඡේලසං රැවටීමකට ඡේග්‍ර�දුර� වනු ඇත. විදුලි �ල්�ය තත්පරයක දී 54 ව�රයක් නිවි නිවී ද�ල්වූවත් අඡේi ඡේදඡේනතට ඡේපඡේනනුඡේG එය අඛණ්ඩව ද�ල්ඡේවන ඡේලසිනුයි. ඒ ආක�රඡේයන් සියල්ල ඡේවන ඡේවනම සිදු වූවත් අප සිතන්ඡේන් එක විට සිදු වනකි\ය� නිසං� ය. සිත පිළි�ඳ විxඡේල්ෂණය ඡේම් ආක�රඡේයන් දුෂ්කර කටයුත්තකි. ප�ච ද්ව�රයක එක් චිත්ත වීථියක් සංCඡේදන අයුර� ඡේමඡේස් ය. 1. අතීත භාව��ග්‍ර 2. භාව��ග්‍ර චලනය 3. භාව��ග්‍ර උපච්ඡේ�ද 4. ප�චද්ව�ර� වජ්ජාන 5. ඒ ඒඉන්ද්‍රිය අනුව චක් ඛු විඤ්ඤා�ණ ආදී එක් ක් ෂණයක්. 6. සංම් පටිච්චන 7. සංන්තීරණ 8. ඡේව�ත්ථපන 9. ජාවන 10. ජාවන 11. ජාවන 12. ජාවන 13. ජාවන 14. ජාවන 15. ජාවන 16. තද�ලම්භාන 17.

තද�ලම්භාන ඡේලසං එක් චිත්ත වීථියක් සංකස් ව පවතියි. විවිධ අවස්ථ�වලදී ඡේන�ඡේයක් ඡේ]තු වල �ලපCම මත චිත්ත වීථියකට ඇති චිත්තක්ෂණ i

92

රම�ණය ඡේමහි සංඳහන් 17 ට වඩ� අඩු වන යම් යම් අවස්ථ�ද ඡේයඡේදයි.

නමුත් ඒව� සුවිඡේxෂී අවස්ථ� ඡේව්. ඉහත කී අයුරින් චිත්තක්ෂණ 17 කට i රම�ණයකට වඩ� මඳක් අඩු වන චිත්ත වීථියක ජාවන් සිත් අන්තර්ග්‍රතව පවතින පaම�ණය මත එම චිත්ත වීථියට අයත් චිත්තක්ෂණ පaම�ණය තීරණය වී පවතියි. ඡේම් අනුව සිහි විසංඥා, මරණය ළඟ� වී ඇති අවස්ථ�වල දී, නිදිසුව ල�න අවස්ථ�ඡේව් දී, ධW�න ම�ර්ග්‍ර ඵල සංම�පත්ති සුවඡේයන් ව�ඩ සිටින අවස්ථ�වල දී, නිඡේර%ධ සංම�පත්ති සංමව�දී ඇති අවස්ථ�වල දී, සංම්ම� සංම්බුදුවර�න්ඡේe යමක මහ� පa�තිහ�ර්ය අවස්ථ�වල දී ව�නි සුවිඡේxෂී අවස්ථ�වල දී ජාවන් සිත් පaම�ණය සංතකට වඩ� අඩු විය හ�කි �ව ධර්ම�නූකූලව දක්ව� තිඡේP. චිත්ත වීථියක සං�ම�නWය තත්වය තිබිය හ�කි චිත්තක්ෂණ පaම�ණය 17 ක් වුව ද ඡේමහි සංඳහන් වන සුවිඡේxෂී අවස්ථ� හ� ඡේ]තු අනුව චිත්ත වීථියක තිබිය හ�කි චිත්තක්ෂණ පaම�ණය 17 කට වඩ� අඩු විය හ�කි ය. චිත්ත ක්ෂණයක් නම් සිතක් ඇති වන, න�ති වන හ� පවතින ඉත�මත්ම කුඩ� ක�ල පa�න්තරයකි. එය සං�ම�නW මිනුමකින් ඡේන� ගිණිය හ�කි තරම් කුඩ�ය. එ��වින් බුදුන් වහන්ඡේස් සිතක ඡේම් ක්ෂණ ස්වභා�වය උපම� කර ද�ක්වීමට සුදුසු යමක් වත් බුදු ඇසින් ඡේන� දකින �ව සංඳහන් කර තිඡේP. එඡේස්ම චිත්තක්ෂණවල ස්වභා�වය, ක�තW හ� අවස්ථ�වන් එකිඡේනක ඡේවනස් විය හ�කි ය. ඡේකඡේස් වුවද චිත්තක්ෂණ හ� එහි විවිධධත්වය පිළි�ඳ මන� අවඡේ�%ධයක් ඇති කර ග්‍ර�නීම සංඳහ� අතිමහන්ත�රම්මණ, මහන්ත�රම්මණ, පරිත්ත, අතිපරිත්ත, මන්ද පඤ්ඤා� මහeග්‍රත, මන්ද පඤ්ඤා� ඡේසං%ත�පත්ති ඡේල%ඡේක%ත්තර හ� මන්ද පඤ්ඤා� සංක�ද�ග්‍ර�මී ඡේල%ඡේක%ත්තර චිත්ත වීථීවල ඇති වන චිත්තක්ෂණවල ස්වභා�වය සං�ලකිල්ලට ග්‍රත යුතු �ව ම�තර ශී� ධර්මව�සං හිමියන්ඡේe අදහසංයි.50 එම සිත් පිලි�ඳ විස්තර වගු ග්‍රත කර පහත දක්ව� තිඡේP.

පුද්ගල භේ�දය අනුව ස�ජා�නන ක්‍රි ය�වලියට අද�ළ චිත්තක්ෂණ හ� චිත්ත වීථි ඇතිවීම

93

මහන්ත�ර

ම්මණ

චිත්ත වී

ථිය

අති ම

හන්ත�ර

ම්මණ

චිත්ත වී

ථිය

පාරිත්ත�ර

ම්මණ

චිත්ත වී

ථිය

අති පා

රිත්ත�ර

ම්මණ

 චිත්ත වී

ථිය

පාරිත්ත ම

භේන,ද්ව�රි

ක වි

භූත�ල

ම්බන

පාරිත්ත ම

භේන,ද්ව�රි

ක වි

භූත�ල

ම්බන

මන්දපා

ඤ්ඤ

පාඨම ධ්‍යා

5�න අ

ප්පාණ

�

තීක්

ඛපාඤ්

ඤ පා

ඨම ධ්‍යා

5�න අ

ප්පාණ

�

මන්දපා

ඤ්ඤ

පාඨම ධ්‍යා

5�න ස

ම�පා

ත්ති

තීක්

ඛපාඤ්

ඤ පා

ඨම ධ්‍යා

5�න ස

ම�පා

ත්ති

මන්දපා

ඤ්ඤ

භේස,ත

�පාත්ති ම

ග්ග

තීක්

ඛ පා

ඤ්ඤ

භේස,ත

�පාත්ති ම

ග්ග

මන්දපා

ඤ්ඤ

භේස,ත

�පාත්ති ඵ

ල ස

ම�පා

ත්ති

තීක්

ඛ පා

ඤ්ඤ

භේස,ත

�පාත්ති ඵ

ල

මන්දපා

ඤ්ඤ

සක

ද�ග�මී

මග්ග වී

ථිය

අතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රඅතීත භාව��ග්‍රභාව��ග්‍ර චලනයභාව��ග්‍ර උපච්ඡේ�දප�චද්ව�ර�වජ්ජානමඡේන%ද්ව�ර�වජ්ජානපරිකර්මඋපච�රඅනුඡේල%මඡේග්‍ර%තqභූඡේව%ද�නධW�නධW�නධW�නධW�නධW�න

94

ධW�නධW�නධW�නධW�නධW�නමeග්‍රඵලඵලඵලඵලඵලඵලඵලඵලඵලඵලචක්ඛු විඤ්ඤා�ණඡේසං%ත විඤ්ඤා�ණඝා�න විඤ්ඤා�ණජිව්හ� විඤ්ඤා�ණක�ය විඤ්ඤා�ණසංම්පටිච්ඡනසංන්තීරණඡේව�ත්ථපනඡේව�ත්ථපනඡේව�ත්ථපනජාවනජාවනජාවනජාවනජාවනජාවනජාවනතද�ලම්භානතද�ලම්භානභාව��ග්‍රභාව��ග්‍ර

95

භාව��ග්‍රභාව��ග්‍රභාව��ග්‍රභාව��ග්‍රභාව��ග්‍රභාව��ග්‍රභාව��ග්‍ර

සං�ම�නWඡේයන් චිත්තක්ෂණ 17 ක් ඇත්ඡේත් අති මහත්ත�රම්මණ� නම් වූ ප�ච ද්ව�ර චිත්ත වීථියකටය. ඉත� ප�හ�දිලිව ඇසින් රCප දකින, කණින් ශPද අසංන ආදී ඡේම�ඡේහ�තක ඡේම�ඳු චිත්ත වීථි පහළ ඡේව්.ඡේමම වීථි ක් රමයට කි\ය�ත්මක වන ��ලීම ඇසීමආදිය කිරීම හ�ර ඡේමම චිත්ත නියමයට පටහ�නිව කිසිවකුටද�නීමක් ඡේහ% සිතක් පහළ ඡේන�ඡේව්. බුදුරදුන්ට,

රහතුන් වහන්ඡේස්ට වුවද සිත් පහළ වන්ඡේන් දඡේමම ක\මයටයි. අර්හත්වඡේG දී සිදු වන්ඡේන්, ඡේමම නියමය ඡේවනස්වීමක් ඡේන�ව ඒ සංමඟ ඡේයදුණු අවිදW� සංහග්‍රත ඡන්ද ර�ග්‍රය, දුර� වීමයි. ඡේමම චිත්ත වීථියක විප�ක සිත් වලට අයත් වන්ඡේන්, සංම්පටිච්ඡන සංහ සංන්තීරණ යන චිත්තක්‍ෂණ ඡේදක ඡේවයි. එහි න�ඡේග්‍රන ඡේව්දන� සංහ සං�ඥා� දෛචතසික ඡේදක සං�ප ඡේහ% දුක හඟවන දෛචතසික ඡේවයි. එහි විප�ක ඡේලසං විඳින්නට සිදු වන දුක සං�ප ඡේදක අර්හත්වයට පත් වූවත් විඳින්නට සිදු වනු ඇත. එඡේහත් අර්හත්වඡේG දී අවිදW� ත�ෂ්ණ� ද්වය දුර� කළ ��වින්, එහි ඇලීමක් ග්‍ර�ටීමක් මුල�වට ව�ටීමක් කිසි විට සිදු ඡේන�ඡේවයි. මීළඟට චිත්ත වීථිඡේG අට ව�නි ස්ථ�නඡේG ඇති ඡේව�ත්ථපන නම් චිත්තක්‍ෂණය උද� ඡේවයි. එයින් සිදු කරන්ඡේන් ල�බූ දුක ඡේහ% සං�ප පිළි�ඳ ඉදිරියට ග්‍රත යුතු පියවර පිළි�ඳ නිxචය කිරීමයි.

එය සං�මඡේe ම කි\ය� සිතකි. සං�ම�නW ඡේල%කය� ඇලීඡේමන් ග්‍ර�ටීඡේමන්,

මුල�ඡේවන් ඉදිරි කටයුතු කළ යුතු ආක�රය පිළි�ඳ තීරණ වලට එළඡේ¬යි. ඒ අනුව සිතිවිලි, කි\ය� හ� කථ� කළ යුතු ආක�රයට ජාවය නිපදවන සිත් ඡේපළක් ඉදිරි චිත්තක්‍ෂණ 7 කින් කි\ය�ත්මක කරයි. මතු පුනර්භාවයට කර්ම බීජා ඡේග්‍ර�ඩ නග්‍රන්ඡේන් ඡේමම ජාවන්සිත් හත මගිනි. අවිදW� පaතWඡේයන් ඡේග්‍ර�ඩන�ඡේග්‍රන පුඤ්ඤා�භි සං�ඛ�ර අපුඤ්ඤා�භි සං�ඛ�ර, ආඡේනඤ්ජා�භි සං�ඛ�ර ඡේලසං ඡේම්ව� හඳුන්වයි. සංත්ත්වය� කර්මය ජානිත කරන්ඡේන් ඡේමම ජාවන් සිත් හත තුළිනි. රහතන් වහන්ඡේස්ට ද චිත්ත වීථිඡේG ඡේව�ත්ථ පන චිත්තක්‍ෂණය එඡේස්ම පහළ ඡේවයි. පaඥා� දෛචතසිකය අග්‍ර� වූ උන් වහන්ඡේස්ල�ට ඇලීම,

ග්‍ර�ටීම, මුල�ව මුල් ක�රග්‍රත් ම�නසිකත්වයක් න�ති ��වින් ඒ සංඳහ� සිතිවිලි, කි\ය� හ� වදන් කි\ය� කරවන ජාවනයක් පහළ ඡේන�ඡේවයි. එ��වින් අකම්පW භා�වයම මුල් කරග්‍රත් පaඥා� දෛචතසිකය ඡේපරටුග්‍ර�මී ඡේවයි. අවිදW� ත�ෂ්ණ�ඡේවන් මිදුණු සිත, කය, වචනය කි\ය�වට පමණක් සීම� වූ ජාවන් සිත් හතක් උන්වහන්ඡේස්ට පහළ ඡේවයි. එ��වින් ඡේම්ව�ට කි\ය� ජාවන් යන නම භා�විත ක�ඡේර්. මතු පුනර්භාවයට කර්ම �ලය ඡේන� නිපඡේදන්න� වූ ඒ පaඥා� දෛචතසික, කර්මක්‍ෂය කර ඤා�ණය යනුඡේවන් හඳුන්වයි. අර්හත් ඵල

96

නුවණින් සිදු වන්ඡේන් එත�න් පටන් මතුවට පුනර්භාවය සිදු කරන කර්ම ක් ෂය වීමයි. ඡේමය, අතීතඡේG සිදු කළ කර්මයන්හි විප�ක ක්‍ෂය කරන ඤා�ණයක් ඡේන�ඡේව්. සංසංර ඡේ��ඡේහ% කලක පටන් කරන ලද පුණW සංහ ප�ප කර්ම අතර විප�ක ඡේග්‍රන ඡේන� දුන් කර්මඡේය% ද සං�මට අපaම�ණ ය.

�රපතලම කර්ම හ�ර සං�ම�නW කර්ම විප�ක දීමට පසුතලයක් සංකස් ව තිබිය යුතු ය. සංතර අප�ග්‍රත වීමට ඡේ]තු ක�රක වූ ඡේක�ඡේතක් ප�ප කර්ම තිබුණත් මිනිසංත් �ව ඊට පසුතලය ඡේන�වන ��වින් මිනිසංකුව දිවි ඡේග්‍රවන තුර� ඒව� විප�ක ඡේලසං කි\ය�ත්මක ඡේන�ඡේවයි. ක�ම ඡේල%කඡේG දී විඳින්නට සිදු වන නිසි කර්ම විප�කයක් �¬ඡේල�ව සිටින �­]මයකුට එහි සිටින තුර� එහි පසුතලය එයට ඡේන� ග්‍ර�ළඡේපන ��වින් විප�ක ඡේග්‍රන ඡේන� ඡේදයි. මිනිසං� ඡේල%භා, ද්ඡේව්ශ, ඡේම%හඡේයන් තම ග්‍රත, සිත ඡේමඡේහය වුවඡේහ�ත් එයට අනුකූලව ප�ප කර්මඡේය% විප�ක දීමට ඇදී එනු ඇත. අර්හත්වඡේයන් පසු උන් වහන්ඡේස්ට එ�ඳු ම�නසික පරිසංරයක් කිසි විටක ඇති ඡේන�වන ��වින් එ�ඳු විප�ක ඵලයක් අත් විඳින්නට ඡේන�ල�ඡේ�යි. ඡේමඡේස් සිදු වන්ඡේන් විප�ක ක්‍ෂය කළ නිසං� ඡේන�ව විප�ක ඡේග්‍රන දීමට අවශW පසුතලය වන පුනර්භාවය සංකස් ඡේන� වූ ��විනි. පුනර්භාවය අඡේහ%සි වී ය�ම නම් කළින් තිබූ ආත්මයක් ව�නි ඡේදයක් උච්ඡේ�දයට පත්වීමක් ඡේන�ඡේව්. ඡේමය භා�ෂ�ව අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීම පිළි�ඳව ඇති වන ග්‍ර�ටළු ස්ථ�නයකි. මුලින් විද් ය�ම�න වූ යමක් න�ති �ව පසුව කී අවස්ථ�වක දී මුලින් තිබූ ඡේදක අඡේහ%සි වී යනුඡේG උච්ඡේ�දයට පත්වීම තුළින් ය�යි අදහසංක් ඇති ඡේවතත්,

ඡේමහි දී සංතW වශඡේයන්ම සං�ලඡේකනුඡේG එ�න්දක් ඡේන�ඡේව්. න�ති වනුඡේG අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�වයි. එය ම�නසික ග්‍රති ස්වභා�වයක් මිසං ද්‍රවW�ත්මක ඡේදයක් ඡේන�ඡේව්. එඡේස්ම අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව නම් ඡේ]තු පaතWයන්ඡේග්‍රන් සංකස් වූවකි.51 අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව පaහ�ණය වන්ඡේන් එය ඇති වීමට ඡේ]තු වූ ඡේ]තු පaතWයන්ඡේe ක්ෂය වීම මතය. අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව අඡේන�නW පaති උපක�ර වන ඡේ]තු පaතW ධර්මත�ය. අවිදW�ව ත�ෂ්ණ�වටත්,

ත�ෂ්ණ�ව අවිදW�වටත් උපනිශ�ය ඡේව්. සං�ඥා�ව පිළි�ඳව නිව�රදි අවඡේ�%ධයක් ඇති කර ග්‍ර�නීමට පුද්ග්‍රලඡේයකුහට අපහසු වී ඇත්ඡේත් ඡේම් අවිදW� ත�ෂ්ණ� ඡේදඡේක් �ල පCමට නතු වීම නිසං�ය. සං�ඥා�ව පිළි�ඳව පූර්ණ අවඡේ�%ධය ඇති වූ කළ සං�ජා�නනඡේG බුද්ධිමය ප�තිකඩ සංර්ව සංම්පූර්ණ ඡේව්. ඕනCම අරමුණක් පිලි�ඳව පවතින යථ� ස්වරCපීව ද�කීමට හ�කිය�ව ල�ඡේ�න්ඡේන් ඒ අවස්ථ�ඡේව්දීය. ඕනCම අරමුණක පවතින තිq ලක්ෂණ ධර්මත�ව ග්‍ර�හණය කර ග්‍ර�නීමත් සංමඟම අවිදW�ඡේවන් හ� ත�ෂ්ණ�ඡේවන් සිත මිඳීම සිදු ඡේව්. එය ම�නසික සිසිලසංකි. එඡේස්ම අත්හ�රීමකි. එය ද�නුමක් පමණක්ම ඡේන�ඡේව්. එය ද�නුම විඤ්ඤා�ණය හ� පaඥා�ව යන�දී ඡේත ආක�රඡේයන්ම සං�ජා�නන කි\ය�වළිය පරිපූර්ණ වීමකි. පaඥා�ව අභිඥා� අර්ථ ඡේක�ට ද පරිඥා� අර්ථ ඡේක�ට ද ඇත.52

97

ඡේල�වුතුර� බුදුවීඡේමන් ඡේහ% අර්හත්වයට පත් වීඡේමන් සිදු වන්ඡේන් එත�න් පටන් ඉදිරියට අවිදW� පaතWඡේයන් හට ග්‍රන්න� පුණW�භි සං�ඛ�ර,

අපුණW�භි සං�ඛ�ර, ආඡේනඤ්ජා�භි සං�ඛ�ර මතු කිසි විඡේටක ඇති ඡේන�වන පරිදි සංහමුලින් දුර� වී යCමයි. කුසංල්, අකුසංල් විප�ක යන සිත් ඡේක�ටස් තුන ඡේත%ර� ග්‍ර�නීඡේම් දී අභිධර්මඡේG වීථි සිත් පිළි�ඳ මන� ද�නීමක් තිබිය යුතු ය. අර්හත් උතුමන්ඡේe ම�නසිකත්වය මඟින් නික්ඡේල්ශී, වීතර�ග්‍රී වීත ඡේද%සං හ� වීත ඡේම%හ සංහිත ආධW�ත්මික පරිසංරයක් ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟුවක් ��හිර පුද්ග්‍රල ස්වභා�ව, ක�ලගුණ, විපර්ය�සං, ආදිඡේයන් ඡේග්‍ර�ඩන�ඡේග්‍රන ��හිර ඡේභාතික පරිසංරයකට එ�ඳු මහද්ග්‍රත පුණW ප�පකර්ම ඇදී විත් කි\ය�ත්මක වනු ඇත.

බුදුරදුන්ට රහතුන් වහන්ඡේස්ට ඵල ඡේදන්ඡේන් එ�ඳු අල්ප ම�තq කර්ම ඡේxෂයක් �ව ඡේප�ල්වත්ඡේත් බුද්ධදත්ත හිමියන් විසින් පවසං� තිඡේP.53 ඡේමත් සිත් පතුරන උතුමන්ට ද ක�ම�වචර අකුසංල කර්මඵල දීමට ඇති අවස්ථ� දුරස් ඡේවයි. එ��වින් පaඡේය%ග්‍ර සංම්පත්තිය පaඡේය%ජානයට ඡේග්‍රන ඇත�ම් කර්ම විප�ක වළක්ව� ග්‍රත හ�කි ය. එ��වින් කර්මයට වහල්ව එයට ඉඩ දී උකටලී වීම,

ඡේම%ඩකමකි. කුසංලඡේයහි පිහිට� ඡේමත්ත� සංහග්‍රත ක�යකර්ම වචී කර්ම,

මඡේන% කර්ම සිදු කිරීම ප�ප කර්ම �ලඡේව්ග්‍ර පලව� හ�ර ජාය ල�න මඟක්�ව ඡේත්ර�ම් ග්‍රත යුතු යි. ඉහත සංඳහන් කළ පරිදි ඒ විස්තරය තුළ සංඳහන් වනුඡේG සං�ඥා�ව දුර� කළ යුතු �ව ඡේන�ඡේව්. සං�ඥා�ව ඡේකඡේරහි ඇති ඡන්ද ර�ග්‍රය දුර� කිරීම නියම ක\මඡේව්දය �වයි. බුදු, පඡේස් බුදු, මහ රහතන් වහන්ඡේස්ල�ත් ඡේම් විෂය ඡේල%කය ග්‍ර�හණය කර ග්‍රන්ඡේන් සං�ඥා�ව නිසං�ය.

එ��වින් සං�ඥා� නිව�රදිව හඳුන� ග්‍ර�නීඡේම් හ�කිය�ව ඡේම් විෂය ඡේල%කය පිලි�ඳව මන� අවඡේ�%ධයක් ල�� ග්‍ර�නීම සංඳහ� යඡේමකු හට තිබිය යුතු මුලික අවශWත�වයක් ඡේව්. සං�ඥා�ව ල�� ග්‍ර�නීම නිව�රදිව සිදු කරන්ඡේන් නම් එය ඡන්ද ර�ග්‍රයක් ඡේග්‍ර�ඩ ඡේන�න�ඡේඟන පරිදි සිදු කළ හ�කි ක\මඡේව්දය බුදු දහඡේම් ආය² අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය මඟින් ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP. බුදු දහම කුසංලය වර්ධනය කළ හ�කි ම�ර්ග්‍රය ශ�වකයින්ට ඡේද්ශන� කර තිඡේP. ක් රමවත්ව ඒ මඟ පිළිප�දීම ශ��වකයින්ඡේe ක�ර්යභා�රයකි. ශ�ස්ත�න්වහන්ඡේස් ඡේකතරම් ම�ර්ග්‍රය ප�හ�දිලි කළද එය නිසි පරිදි අනුග්‍රමනය කර නිස්සංරණය ඇති කර ග්‍රත යුත්ඡේත් ශ�වකයින් විසින්ම �ව දක්ව� ඇත. බුදු දහඡේම් විස්තර ඡේකඡේරන පaතිපත්ති ම�ර්ග්‍රඡේයහි අවිදW�ව ඇතිවන ක\මය හ� ඉන් මිදිය හ�කි ක\මඡේව්දය පිළි�ඳව මන�ව දක්ව� ඇත. එය අනුග්‍රමනය කර මිඳීම ස්වකීය පaතWක්ෂයට අනුව අවඡේ�%ධ කරග්‍ර�නීමට ශ��වකයින්ව දිරි ග්‍රන්ව� තිඡේP.

98

2.2. සං�ජා�නනය හ� සං�ඥා�ඡේව් විවිධත�

සං�ඥා�ව (සංඤ්ඤා�) සං�ජා�නනඡේG විවිධ ලක්ෂණ ඡේකඡේරහි �ලප�නු ල�යි.54 නිල්ප�ට ඒ ඡේලසං ද�කීමට ද රතු ප�ට ඒ ඡේලසං ද�කීමට ද ඡේම් ආක�රඡේයන් සියළු වර්ණ ඒ ස්වරCපඡේයන් ද�කීමට ද යම් පුද්ග්‍රලඡේයකු හට හ�කිය�ව ඇති වන්ඡේන් සං�ජා�නනය නිව�රදිව සිදුවුවඡේහ�ත් පමණකි.55

සං�ජා�නනඡේG පවතින අඩුප�ඩුකම් අවඡේ�%ධඡේයහි ඌණත්වයට �ලප�නු ල�න �ව ඡේම් අනුව ද�ක්විය හ�කි �ව එලිසංඡේ�ත් ඡේල�ක් ඡේe අදහසංයි.56 එඡේස්ම එම සං�ඥා�ව නිව�රදිව ග්‍ර�හණය කරග්‍රත ඡේහ�ත් පමණකි.57 නිදසුනක් වශඡේයන් කිසියම් ප�හ�යක් ද�ෂW වනුඡේG වර්ණ අවඡේශ%ෂණය වන ස්වරCපය අනුව. සං�ම�නW ම�නව ඡේදඡේනඡේත් වUහය සියළු ඡේදන� තුළ සංම�න අයුරකින් සංකස්ව තිඡේ�න �ව පීටර්ස් ක�රතර්ස් ප�හ�දිලි කර ඇත.58 ඡේම් ඡේ]තුව මත සංCම අඡේයකුඡේe වර්ණ ද�කීඡේම් හ�කිය�ව ආසංන්න වශඡේයන් සංම�න �ව ඡේක�හ�න් ගිලියන් ඡේe මතයයි.59 එඡේස් අසංම�න වන්ඡේන් නම් සංම්මුති ඇති කරග්‍රත ඡේන�හ�කි �ව ඡේර��ට් ඡේජ්. ස්ට�ර්e සංහ ප�ටී´ෂිය� රග්‍රීස් යන මඡේන% විදW�ඥා ඡේදපළ විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.60 එකම වර්ණඡේයහි විවිධ පර�සං තිඡේP.61 එකම වර්ණඡේයහි විවිධ පර�සං යනු එකම වර්ණඡේG පaඡේ�දයි.62 එනම් එහි අඡේල%කමත් භා�වඡේG සිට අඳුර� ප�හ�ය දක්ව� එකම වර්ණඡේයහි වුවද විවිධ පaඡේ�ද තිඡේP.63 ඡේම් අනුව එකම වර්ණය වුව ද ඡේදඡේදඡේනකු දකින්ඡේන් එහි විවිධ පර�සංයන්ට අනුව විය හ�කි ය.64 නමුත් ඡේමය ඡේම් ආක�රයට සිදු වුව ද එය පa�ල ඡේවනස් කමක් ඡේන�ඡේව්.65 නිල් ප�ට ඊට ඡේවනස්ව රතුප�ට වශඡේයන් ද රතු ප�ට ඊට ඡේවනස්ව නිල්ප�ට වශඡේයන්ද ග්‍ර�හණ කරග්‍ර�නීම නිව�රදි සං�ජා�නනය ඡේලසං අර්ථ ද�ක්විය ඡේන�හ�කි ය.66 එඡේස් වරදව� සං�ජා�නනය කිරීමට ඡේ]තු වනුඡේG සං�ඥා�ව වරදව� ග්‍ර�හණය කර ග්‍ර�නීමයි.

සං�ඥා�ව වරදව� ග්‍ර�නීමට ඡේ]තු වූඡේG ව�රදි ද�ෂ්ටිවල එල්ඹීමයි.67 සං�ඥා�ව වරදව� ඡේහ% නිව�රදි ඡේලසං ග්‍ර�හණය කර ග්‍ර�නීම පිණිසං සං�ඥා�ව හඳුන� ග්‍ර�නීම ඡේහ% හඳුන� ඡේන� ග්‍ර�නීම යන සං�ධකය ඡේ��ඡේහ% දුරට �ලප�නු ල�යි.68 සං�ඥා�ව හඳුන� ග්‍ර�නීම සංති ඡේහවත් සිහිය මඟින් සිදු වන්නකි.69

සිහිය වර්ධනය කිරීඡේමන් ඡේම් හඳුන� ග්‍ර�නීඡේම් හ�කිය�ව ව�ඩි දියුණු කළ හ�කි ය.70 සංතිපට්ඨා�න යනු සං�ජා�නන හ�කිය�ව වර්ධනය කිරීමට අද�ළව සිහිය පිහිටුවීම සංඳහ� නිර්ඡේද්ශිත ස්ථ�නයි.71 ඡේ�ද්ධ සංතර සංතිපට්ඨා�න භා�වන�වලට පදනම වී ඇත්ඡේත් ඒ කර�ණයි.72 වයසං අනුව ද ඡේම�ළඡේG වර්ධනය ඡේවනස් නිසං� සං�ජා�නන හ�කිය�ව ව�ඩි දියුණු ඡේව්.73 එඡේස්ම ළම�, තර�ණ මහළු ආදී ජීවිතඡේG විවිධ ක�ලවකව�නු තුළ ල�න සංම�ජායීය අත්ද�කීම් එකතු වීම නිසං� ඡේම�ළඡේG ඊට අද�ළ පaඡේද්ශ වර්ධනය වීඡේමන් සං�ජා�නනය තවත් දියුණු විය හ�කි ය.74 නිදසුනක් වශඡේයන් කුඩ� දර�ඡේවකු

99

ක�සියක් හඳුන� ග්‍රන්නව�ට වඩ� ප�හ�දිලි අවඡේ�%ධයක් ඊට වඩ� වයසින් ව�ඩි තර�ණඡේයකු හට ඇත. එඡේස්ම තර�ණඡේයකුට වඩ� ව�ඩිහිටිඡේයකු හට ක�සිය පිළි�ඳව ඇති විය හ�කි සං�ජා�නන හ�කිය�ව ව�ඩි විය හ�කි ය.75

ඒඡේස්ම ඡේම් ව�ඩිහිටිය�ට වඩ� ඡේහ�ඳින් ක�සි භා�විත� කරන ව�ණිජා ව් ය�ප�රයක නිරතව වන පුද්ග්‍රලඡේයකුට ඡේම් ක�සි පිළි�ඳ සං�ජා�නන වඩ�ත් ඡේහ�ඳින් ඇති �ව ඡේපනී යයි.76 එඡේමන්ම ක�සි තන� ඇති ඡේල%ක වර්ග්‍ර පිලි�ඳ විඡේxෂඥාඡේයකුට ඒ ක�සිය පිළි�ඳ සං�ජා�නනය තවත් සුවිඡේxෂී ඡේලසං ද�ඡේන්. එඡේස්ම ක�සි වර්ග්‍රය පුර�ණතන එකක් නම් පුර� විදW�ඥාඡේයකු ඒ පිලි�ඳව පුර� විදW� සං�ධක හ� ඔහුඡේe විඡේxෂඥාභා�වය මත එළඡේ¬න නිග්‍රමනය ඡේවනත් කිසිදු පුද්ග්‍රලඡේයකුට වඩ� ප�හ�දිලි නිරවුල් එකක් විය හ�කි ය. මීට ඡේ]තු වූඡේG සං�ජා�නනය සංඳහ� �ලප�නු ල�න විවිධ සං�ධකයි.77

එඡේස්ම ඡේම් සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේG දී ඒ සංඳහ� ඡේ��ඡේහ%විට ජීව විදW�ත්මක අනනWත� ලක්ෂණ ද �ලප�නු ල�න �ව ඡේමහිදී සං�ලකිල්ලට ග්‍ර�නීම ව�දග්‍රත්ය.78 ක�යික ඉන්ද්‍රියන්හි සං�ඡේව්දන පa�ලත�ව ඡේම් ජීව විදW� සං�කසුමට අනුව විවිධ වන්ඡේන් ඡේම් නිසං�ය. විවිධ සං�ඥා� හඳුන�ග්‍ර�නීඡේම් දී පුද්ග්‍රල ඡේ�දය ද විශ�ල වශඡේයන් ඊට �ලප�යි. මන්ද සං�ම�නW මනුෂW සං�ජා�නනය එක සංම�න ආක�රයට ජීව විදW�ත්මකව පිහිට� තිබුණ ද පුද්ග්‍රලය� තුළ ඇති බුද්ධි මට්ටම, පරිසංර සං�ධක, වයස් මට්ටම, අධW�පනික පසුබිම ආදී ඡේවනත් ඡේ]තු නිසං� සං�ඥා� හඳුන� ග්‍ර�නීම පුද්ග්‍රලය�ඡේග්‍රන් තවත් පුද්ග්‍රලඡේයකුට ඡේවනස් විය හ�කි ��විනි.79

සං�ජා�නනඡේG තවත් එක්තර� ලක්ෂණයක් නම් යමක් සං�ජා�නනය කිරීඡේම් දී අද�ළ අරමුණ පිළි�ඳව පරිපූර්ණ සං�ජා�නනයක් ල�� ග්‍ර�නීමට හ�කිවීමයි.80 පරිපූර්ණ සං�ජා�නකින් ��හ�රව නිව�රදි අවඡේ�%ධයක් ඇති කර ග්‍රත ඡේන� හ�කි ය.81 ඡේම් පරිපූර්ණත�වය සංම්පූර්ණඡේයන් යම් පුද්ග්‍රඡේයකු හට ශ�ක්ෂ�ත් කරග්‍ර�නීමට දුෂ්කර විය හ�කි ය.82 නමුත් එඡේස් වුවත් යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ජීව විදW�ත්මක පසුබිම මත සං�ජා�නන හ�කිය�ව කවර මට්ටමක පවතින්ඡේන්ද�යි තීරණය වන ��වින් පරිපූර්ණ සං�ජා�නනයක් ල�� ග්‍ර�නීමට අපහසු විය හ�කි ය.83 පරිපූර්ණ සං�ජා�නනයක් සංඳහ� ඊට අද�ළ ජීව විදW�ත්මක සං�කසුමක් ල�� තිබීම අතWවශWය.84 ඡේම් ඡේ]තුව මත තිq ඡේ]තුක කුසංල සංම්පත්තිය සංහිත ආත්ම භා�වයක් ල�� ග්‍ර�නීම සං�ජා�නන ක් රිය�වළිඡේG පරිපූර්ණත්වය තක� අවශW වන පූර්ණ ඡේක�න්ඡේද්සියක් ඡේලසං බුදු දහඡේම් අවධ�රණය කර දක්ව� තිඡේP. අවසං�න නිෂ්ඨා�න ඡේලසං ධW�න ම�ර්ග්‍ර ඵල මට්ටම දක්ව� පරිපූර්ණ සං�ජා�නන කි\ය�වළිය උසංස් කර ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව ඇත්ඡේත් ඡේම් තිq ඡේ]තුක කුසංල සංම්පත්තිඡේයන් යුතු පුද්ග්‍රලය� හට �ව ඡේමහිදී අවධ�රණය කර දක්ව� තිඡේP. ඡේම් තිq ඡේ]තුක කුසංල සංම්පත්තිය ජීව විදW�ත්මක අවශWත�වයක් වන අතර තමන්ඡේe ඡේපර කරන ලද කුසංල ඡේ]තුවක් නිසං� ජා�න විදW�ත්මකව උපඡේත්දීම සං�ජා�නනය වඩ� සං�ර්ථක ඡේලසං සිදුවීමට අවශW කරන ජීව විදW�ත්මක අවශWත�වයන් සංම්පූර්ණව උපත

100

ල�බීමකි.85 සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේG දී සංම්පූර්ණ වශඡේයන් එක සිදුවීම ඡේහ% එකම අරමුණ සං�ජා�නනය කර ග්‍ර�නීම එය ඡේවන් ඡේවන් ඡේක�ටස් වලට කඩ� සං�ජා�නනය කර ග්‍ර�නීමට වඩ� ව�දග්‍රත් ඡේලසං සං�ලඡේක්. නිදසුනක් ඡේලසං අන්ධ මිනිසංන් සංමූහයක් විසින් ඇඡේතකුඡේe හ�ඩර�ව පිළි�ඳව සං�ජා�නනය කිරීම ද�ක්විය හ�කි ය. එක් මිනිඡේසංකු ඇත�ඡේe කන් අත ග්‍ර� ඇත� කුල්ලක් ව�නි ය�යි කල්පන� කරන අතර තවත් අඡේයකු ඇත�ඡේe කකුල් අත ග්‍ර� ඇත� ව�ඡේග්‍රඩි ව�නි ය�යි උපකල්පනය කරයි. තව අඡේයකු ඇත�ඡේe ඡේහ�ඬ අත ග්‍ර� ඇත� ඡේම�ල් ග්‍රසංක් ව�නි ය�යි සිතයි. ඇත�ඡේe පිට මහත් ශරීරය ස්පර්ශ කරන තව අඡේයකු ඇත� කලුග්‍රල් පර්වතයක් හ� සංම�න ය�යි සිතයි. ඇතුඡේe වල්ග්‍රය ස්පර්ශ කරන අඡේනඡේකකු එය නඟුලිසංක් ව�නි ය�යි උපකල්පනය කරයි. ඇත� පිළි�ඳව වූ ඡේම් සියළු සං�ජා�නන එනම් ඡේම�ල් ග්‍රසං, කුල්ල,

ව�ඡේග්‍රඩි, කලුග්‍රල් පර්වතය, නඟුලිසං යන එක් එක් ලක්ෂණ එක්ව ඡේන� සංලක� ඡේවන් ඡේවන් වශඡේයන් ග්‍ර�නීම නිසං� ඇත� පිළි�ඳව අන්ධයින් පිරිසං ඇති කර ග්‍රන්ඡේන් නිව�රදි අවඡේ�%ධයක් ඡේන�ඡේව්. ඊට ඡේ]තුව කිසියම් ඡේ]තුවක් නිසං� සංම්පූර්ණ අරමුණ සං�ජා�නනය කර ග්‍ර�නීමට ඡේන�හ�කි නිසං� තමන්ට ල�ඡේ�න සං�ජා�නනය අනුව ව�රදි නිග්‍රමනවලට එළඹීම ඡේමහිදී සිදු වී තිඡේP.86 සංම්පූර්ණ අරමුණ එනම් ඇත� පිළි�ඳව පූර්ණ නිග්‍රමනයක් ල�� ග්‍ර�නීමට අවශW වන ද�ෂW සං�ජා�නනය ඡේමහි දී ඒ අන්ධ පිරිසංට ඡේන� ල�ඡේP.87 ල�ඡේ�න ද�නුම සංමස්තඡේයහි එක් එක් ඡේක�ටස් පිළි�ඳව වන ��විනි.88 ඒ ඡේ]තුව මත ඔවුන් විසින් තමන්ඡේe ස්පර්ශ ඉන්ද්‍රිය මඟින් ල�� ග්‍රන්න� ස්පර්ශය ම�ධW කරඡේග්‍රන ඇත� පිලි�ඳව ඡේවන් ඡේවන් වූ සං�ජා�නන ර�ශියක් ඇති කර ග්‍රනු ල�න �ව ප�හ�දිලිය.89 තම තමන්ට ආඡේව්ණික සං�ජා�නන අනුව එළඹි නිග්‍රමන සියල්ල සං��Cවින්ම සංතW ඇඡේතකුඡේe ස්වරCපයට වඩ� හ�ත්පසින්ම ඡේවනස් �ව ඡේමහිදී ප�හ�දිලිව ඡේපනී යයි.90

සංමස්තය පිළි�ඳව එක්වර සං�ජා�නනය ඡේන� ල�� එහි කුඩ� ඡේක�ටසංක් ප�සං� විඡේxෂ වූ ද�නුමක් ල�බීම සංමස්ත සං�ජා�නනඡේයන් ඡේවනස් වන ආක�රය පිළි�ඳව මින් අවඡේ�%ධ කර ග්‍රත හ�කි ය.91 ඊට ඡේ]තු වී ඇත්ඡේත් එක් එක් පුද්ග්‍රලය�ට ස්පර්ශය මඟින් ල�� ග්‍රත හ�කිව තිඡේ�න්ඡේන් පරිපූර්ණ සං�ජා�නනය ඡේන�ව එක් කුඩ� ඡේක�ටසංකට අද�ළ ද�නීම පමණක් වීමයි.92 යම් ඡේහයකින් අන්ධයින් පිරිසං එකමුතු වී ඔවුන් සියළු ඡේදන� විසිද් ල�� ග්‍රන්න� ලද නිග්‍රමනඑනම් ඡේම�ල් ග්‍රසං, කුල්ල, ව�ඡේග්‍රඩි, කලුග්‍රල් පර්වතය, නඟුලිසං යන එක් එක් ලක්ෂණ සංමූහයක් ඡේහවත් එකම අරමුණ පිළි�ඳව වූ සංමස්තයක් ඡේලසං සංලක� �ලන්ඡේන් නම් ඡේ��ඡේහ% දුරට සං��C ඇඡේතකුඡේe ස්වරCපය පිළි�ඳව දළ අවඡේ�%ධයක් ඇති කර ග්‍රත හ�කි වනු ඇත. ඡේමහිදී පව� නියම ඡේලසං ඇඡේතකුඡේe ස්වරCපය පිළි�ඳ අවඡේ�%ධයක් ල�බිය ඡේන� හ�කි වුවද ආසංන්න වශඡේයන් දළ හ�ඟීමක් වත් ඇති කරග්‍රත හ�කි ය. එවිට ල�බිය හ�කි නිග්‍රමනය ඡේවන් ඡේවන් වශඡේයන් සං�ජා�නන ඡේග්‍රන ඇති කරග්‍රන්න� ලද නිග්‍රමනවලට වඩ� සං�ඡේiක්‍ෂ වශඡේයන් නිව�රදි ය�යි ඡේමහිදී උපකල්පනය කළ හ�කි ය.93 ඡේමයින් සං�ජා�නනය පිළි�ඳ ඉත� ව�දග්‍රත්

101

නිග්‍රමනයක් දක්ව� තිඡේP.94 එනම් යම්කිසි අරමුණක් පිලි�ඳව වඩ� ආසංන්න නිග්‍රමනයක් ල�� ග්‍රත හ�ක්ඡේක් ඒ අරමුණ පිළි�ඳව අවස්ථ� ර�ශියකදී ඇති කර ග්‍රත් නිග්‍රමන ඡේහ% යම් පිරිසංක් විසින් ඔවුන්ඡේe ක�යික ම�නසික අනන් යත�ව අනුව ඡේවන් ඡේවන්ව ල�� ග්‍රන්න� ලද සං�ජා�නන ර�ශියක් ඡේහ% එක් කර සංලක� ��ලීඡේමන් �ව ඡේමහිදී ප�හ�දිලිව වටහ�ග්‍රත හ�කි ය.95 එඡේස්ම හ�කි ත�ක් සංCම ද�ෂ්ටි ඡේක%ණයක්ම පිළි�ඳවම මධWස්ථ ඡේලසං සිත� තීරණ ග්‍ර�නීඡේමහි ව�දග්‍රත්කම ද ඡේම් මඟින් ප�හ�දිලි ඡේව්.96 මන්ද අසංම�ර ඡේලසං තීරණයවලට එළඹීමට ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණය ඡේ]තු වන ��විනි.97 සංමස්තය පිළි�ඳව ව�ටහීමක් ඇති කර ඡේන� ඡේග්‍රන සංමස්තය ඡේක�ටස්වලට ඡේ�ද� එහි ඡේක�ටස් පිළි�ඳව ල�ඡේ�න ද�නුම මඟින් සංමස්තය පිළි�ඳ නිග්‍රමන ල��දීම ව�රදි �ව ඡේමයින් ප�හ�දිලි ඡේව්.98 ඡේමඡේස් ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණයක් සිදුවනුඡේG නිව�රදිව සං�ජා�නන කි\ය�වලිය සංම�රව ඡේන� සිදුවීම නිසං�ය යන කර�ණ ඡේමහිදී ද�කග්‍රත හ�කි ය.99 අන්ධයින් පිරිසංට ඇත� සංම්�න්ධව නිව�රදි නිග්‍රමනයක් ල��ග්‍රත ඡේන� හ�කි වූඡේG ඇත� පිලි�ඳව ඔවුන් ඡේවන් වශඡේයන් සං�ජා�නන ල�� ග්‍ර�නීම නිසං�ය. ස්වකීය විෂය අත්ද�කීමට හ� විෂය අවඡේ�%ධයට අනුව ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණයක් ඇතිව ව�රදි නිග්‍රමනයක එළඹීම ඡේමහිදී සිදු වී ඇති �ව ප�හ�දිලිව ද�ක ග්‍ර�නීමට ල�ඡේP.100

එඡේස්ම සං�ඥා�ව හඳුන� ග්‍ර�නීඡේම් දී ඇති වන දු�ලත� නිසං� ද අවඡේ�%ධඡේයහි ඡේවනස්කම් ඇති ඡේව්.101 හඳුන� ග්‍ර�නීමට �ලප�න සං�ධක ලක්ෂණ ඡේවනස් වීම මත ල�ඡේ�න සං�ජා�නනය නිව�රදි න�ත.102 කිසියම් අරමුණක් පිළි�ඳව ල�න ද�නීම පරිපූර්ණ වන තරමට අවඡේ�%ධය හ�කි ත�ක් නිව�රදි මට්ටමක තිඡේP.103 නිදසුනක් ඡේලසං අඳුර� පසුබික බිම මත ව�ටී ඇති ලණු ක�රැල්ලක් දකින යම් යුද්ග්‍රලඡේයකු එය සංර්පඡේයකු ය�යි හඳුන�ඡේග්‍රන බියට පත් විය හ�කි ය. එය ව�රදි අවඡේ�%ධයකි.104 එම ව�රදි අවඡේ�%ධයට ඡේ]තු වූඡේG ඉන්‍ද්‍රියන් මඟින් ල�බූ සං�ජා�නන දු�ල මට්ටමක තිබූ ��විනි. ඡේම් අවස්ථ�ඡේව් දී ඒ පුද්ග්‍රලය� මඳක් බිම ව�ටී ඇති ද්‍රවW ඡේවත සංමීප ඡේවයි. ද�න් ඔහුට එය සංර්පඡේයක් ද න�ද්ද යන විචිකිච්ඡ�ව ඇති ඡේව්. අද�ළ ද් රවW හ� පුද්ග්‍රලය� අතර දුර අඩු කිරීම නිසං� ඔහුඡේe ඉන්‍ද්‍රියය මුල් අවස්ථ�ඡේව් දීට වඩ� ප�හ�දිලි සං�ජා�නනයක් ල�� ග්‍රන්න� ��වින් සංතWට තරමක් ආසංන්න වූ සං�ජා�නන ල��ග්‍ර�නීඡේම් හ�කිය�ව ඇති ඡේව්. නමුත් ඒ සං�ජා�නනය වුවද පරිපූර්ණ න�ත. විඡේටක එය සංර්පඡේයකු ය�යි සං�ක කරයි. වඡේරක ඒ සං�කය ව�රදි ද�යි සිතයි. ඡේම් අතර හදිසිඡේG විදුලි ඡේකටීමක් සිදු වීම නිසං� බිම මත පතිතව තිඡේ�න ඡේදය තරමක් ප�හ�දිලිව දකියි. නමුත් එය වුවද ප�හ�දිලි�ව අඩු ද�කීමකි. ඡේම් අවස්ථ�ඡේව් දී බිම තිබූ ඡේද් සංර්පඡේයකු ඡේන�ඡේව් ය�යි සිඡේත්.

එවිට සුළ� ධ�ර�වක් හ�මීම නිසං� බිම ඇති ලණු ක�රැල්ල සුළඟට මඳක් ඡේසංල ඡේව්. ද�න් ඡේමය සංර්පඡේයකු ඡේන�ඡේවත�යි තීරණය නිසං� යටපත්ව තිබූ බිය යළි ඇතිවීමට පටන් ග්‍රනියි. ඡේමවර ඔහු විදුලි ඡේiනුව දල්ව� �ලයි.

එහිදී බිම ව�ටී ඇති ලණු ක�රැල්ල ප�හ�දිලිව දකියි. ද�න් ඔහුඡේe සං�ජා�නනය

102

පරිපූර්ණ ��වින් එහි අවඡේ�%ධය උපරිම මට්ටඡේම් පවතියි.105 එකම ඡේද් පිළි�ඳව ල�න ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන පුද්ග්‍රල අත්ද�කීම් අනුසං�රඡේයන් විවිධ ස්වරCප ග්‍රන්න� �ව නිරීක්‍ෂණය කළ හ�කි ය.106 ලීයක් පිළි�ඳව සං�ම�නW අඡේයකු, ලී ඉරන්ඡේනකු, වඩුඡේවකු, ලී ව�ඩ ක�ටයම් කර�ඡේවකු, ලී �ඩු සං�iපුකර�ඡේවකු, උද්භිද විදW�ඥාඡේයකු දක්වන අවඡේ�%ධ ඡේවනස්ය.107 ඡේමඡේස් වන්ඡේන් ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන එකම වුව ද අද�ළ පුද්ග්‍රලය�ඡේe ඇති විඡේxෂඥාභා�වය මත එමඟින් ල�බූ අවඡේ�%ධය ඡේවනස් වූ �වයි. මුඡේවකු කුඹුරක සිටුව� ඇති ප¬ය� හ� කුඹුර අයිති මිනිසං� පිළි�ඳව ඇති කරග්‍රන්න� සං�ජා�නන එකිඡේනක ඡේවනස්ය. මුඡේවකු ඡේම් මඟින් මිනිසං� හ� ප¬ය� ඡේවන්කර හඳුන� ග්‍ර�නීමට දක්වන සං�ජා�නන කුසංලත�ව මිනිඡේසංකුට සං�ඡේiක්ෂකව අවම මට්ටමක පවතියි. නමුත් සංතුන් ඉව ඇසුඡේරන් ල�න අවඡේ�%ධය සං�ජා�නන ක් රිය�වලියට උදව් ඡේව්.108 වඩුඡේයකු ලී ක�පීමට ඡේපර සංලකුණූ කර ග්‍රනියි.

සං�ඥා�ව එඡේස් යමක් විනිxචය කිරීඡේම් දී ඉත� ව�දග්‍රත්ය.109 සං�ඥා�ව මඟින් ලී ක���ල්ල ක�පිය යුතු හ� ඡේන� ක�පිය යුතු ස්ථ�න තහවුර� කර ග්‍රනියි.110

සං�ඥා�ව පුද්ග්‍රල අනු�ද්ධව ඇති විය හ�කි පිළි�ඳ විවිධ අවස්ථ� හ� මට්ටම් පහත සංඳහන් වගුඡේවහි සංවිස්තරව අර්ථවිග්‍ර�හ කර තිඡේP.

ස�ඥා�ව පිළිබඳ සවිස්තර අර්ථ විගBහයලක්ෂණ

( ලක්ඛණ) ( Lakkhana

)

ස�භේCදන වDටහීම Sensory Awareness ( ස�ජා�නන)

(Sanjanana)උද�හරණය

පදනම (රසං)  Rasa

අරමුණ හඳුන�ග්‍ර�නීම ( පුන සං�ජා�නන) (Puna – Sanjana ) සංඳහ� සං�ඥා� ග්‍ර�නීම ( නිමිත්ත ක�රණ) (Nimitta Karana)

වඩුඡේවකු ලී ඵලකයක් මත සංලකුණු ත�බීම ඡේමනි (Carpenters marking signs on planks)

විශ�ලනය ( පච්චුiපට්ඨා�න) Paccupatthana

ශක්තිමත් අවව�දවලට ( අභිනිඡේවසංකරණ ) (Abhinivesakarana) නවකඡේයකුහික්ඡේමන්න�ක් පරිද්ඡේදන් ; යථ� (Yatha) – ග්‍රහිත� (Gahita) - නිමිත්ත (Nimittta)- ව�සංන� (Vasana)

අන්ධ මිනිසුන් ඇඡේතකුඡේe හ�ඩර�ව පිළි�ඳ ල�න අවඡේ�%ධය ඡේමනි. (Blind mens’s views the elephant)

පදනම ( පදට්ඨා�න) Padatthana

විදWම�න අරමුණු කීපයක් ඡේලසං ;යථ� (Yatha) - උපට්ඨිත� (Upathita)- විසංය (Visaya) 111

සං�කල්පන� ( සංඤ්ඤා�) තර�ණ මුඡේවකු මිනිඡේසංකුඡේe හ� ප¬ඡේයකුඡේe ඡේවනසං හ�ඳිනීම ඡේමනි. (The impression ( Sanna) of young deer taking

103

scarecrows to be huma beings)

මුලින් කී ඡේලසං චිත්ත වීථියක විප�ක සිත් වලට අයත් වන සංම්පටිච්ඡන සංහ සංන්තීරණ යන චිත්තක්‍ෂණ ඡේදකට අරමුණු වන ඡේව්දන� සංහ සං�ඥා� දෛචතසික ඡේදක සං�ප ඡේහ% දුක හඟවන අතර ඒව� කි\ය� සිත් ඡේව්.112 එඡේස්ම පූර්ව භාවයට සංම්�න්ධවන චිත්තක්ෂණ ඡේදකකි. මින් අනතුරව චිත්ත වීථිඡේG ඇති වන ඡේම් භාවඡේG ඉදිරි අරමුණු පිළි�දව තීරණය කරන ඡේව�ත්ථපන චිත්තක්‍ෂණය හට ග්‍රනියි. ඡේමය කි\ය� සිතකි. ඡේමය පුහුදුන් අයඡේe ඊට අද�ළ ඡේලසං ද රහතන්වහන්ඡේස්ල�ඡේe නික්ඡේල්ශී විනිxචයන්ද සිදු ඡේකඡේර්.

ඉන් අනතුර�ව ඇති වන්ඡේන් කුසංල් අකුසංල් ඡේහ% කි\ය� තීරණය වන ජාවන් සිත් සංතකි. ඡේමහිදී ද�ක්විය යුතු සුවිඡේxෂීතම කර�ණ නම් වර්තම�න භාවය හ� සංම්�න්ධ ඡේව�ත්ථපන සිත ඊට ඡේපර අවස්ථ� ඡේදක වන සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ අවස්ථ� ඇතිවීඡේමන් අනතුර�ව ඇති වන �වයි.113 ඡේමයට ඡේ]තුව යම්කිසි පුද්ග්‍රලඡේයකු තුළ ඡේපර භාවයට සංම්�න්ධ කිසියම් ජා�න විදW�ත්මක පසුබිමක් සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ ඡේදක සංඳහ� ඉවහල් වන �ව ඡේම් අනුව ඡේපනී යයි.114 එයට ඡේ]තුව පුර්ව භාවය හ� වර්තම�න භාවය සංම්�න්ධ කරන පුර�කක් ඡේලසං ඡේමය හට ග්‍ර�නීමයි.115 ඡේම් අනුව කිසියම් අරමුණක් පිළි�ඳව ඡේව�ත්ථපන සිත මඟින් විනිxචයක් ඇති කර ග්‍ර�නීඡේම් දී ඊට පූර්ව�ග්‍රම වශඡේයන් පහළ වූ සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත් ඡේදඡේක් �ලපCමට හසු වීමට සිදු වන �වට ඡේමය කදිම නිදසුනකි. ඡේච්තන�හ� භික්ඛඡේව් කම්ම� වද�මි යන බුද්ධ ඡේද්ශන�ව අනුව මුල් ජාවන් සිඡේත් සිට අවසං�න ජාවන් සිත දක්ව� ඡේච්තන�ව හ� �ද්ධ වූ කුසංල් අකුසංල් හ� කි\ය� ජාවන් ම�නවය� තුළ ඇති ඡේව්.116 ඡේමහි ඡේච්තන�ව ඡේයඡේදනුඡේG කි\ය�ව හ� �ද්ධ ජාවන් සිඡේත්මය.117 ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� කි\ය�ව හ� ඡේච්තන�ව අතර කිසිදු පරතරයක් න�ත. ඡේච්තන�ව හ� කි\ය�ව ඡේපර පසු ඡේන�ඡේව්. එක විටකදීම සිදු ඡේව්. බුද්ධ වචනය අනුව ද කර්මය නම් ඡේව්තන�වමය. සිතීම සංමඟ ඡේච්තන�ව සිදු වන අතර කි\ය�කරකම් වලින් වියුක්තව වන විට එය හුදු කර්මයක් පමණි. නමුත් එය ක�යික හ� ව�චසික ඡේද අ�ශඡේයන් කි\ය�වට න�ඟීම සංමඟ කර්ම පථයක් �වට පත් ඡේව්. කිසිවක් සිදු ඡේන� කර මනසින් පමණක් සිතීම කර්මයක් පමණකි. යළි භාවඡේG උපතක් ඡේග්‍රනදීමට කර්ම පථ ඉවහල් වන අතර කර්මය හුඡේදක් පaව�ත්ති විප�ක ඡේග්‍රනදීමට පමණක් ඉවහල් ඡේව්.

වර්තම�න භාවයට අයත් යම් සිතිවිල්ලක් ඡේහ�ඳ ඡේහ% නරක ඡේලසං වර්ග්‍රීකරණය වීමට පූර්ව භාවයට අද�ළ සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත් ඡේදක ඡේව්දන� හ� සං�ඥා� ස්වභා�වඡේයන් උපස්ථම්භාක ඡේව්. එ��වින් යම් යම් අවස්ථ� වල දී ඡේකඡේනකුඡේe ඡේව�ත්‍ථපන සිඡේතන් නිxචය කරන කුසංල් අරමුණ ඡේකඡේරහි ��ධ�ක�රී �ව හ� උපස්ථම්භාන ක�ර්යය භා�රය ඡේමකී පූර්ව සිත් ඡේදක වන සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත් ඡේදකින් ඉටු වන �ව ප�හ�දිලි ඡේව්.

ඡේමහි ඡේව්දන� යනු මූලික ද�නීම් ස්වභා�වයක් හට ග්‍ර�නීමයි. සං�ඥා�ව නම්

104

හ�ඳින ග්‍ර�නීමයි. ඡේව්දන� හ� සං�ඥා� හට ග්‍ර�නීමට අද�ළ සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ ඡේදකයි. සං�ඥා�ව වර්ධනය කිරීඡේමහි ල� සංන්තීරණය සිත ඡේකතරම් ව�දග්‍රත් ද�යි ඡේමහිදී ප�හ�දිලි ඡේව්. මන්ද පූර්ව භාවඡේයහි සං�ඥා�ව ඡේකතරම් i ර�ල ඡේලසං අරමුණු වඩ�ත් පරිපූර්ණව හ�ඳිනග්‍රත ආක�රයට සංකස්ව තිබුණිද�යි වටහ� ග්‍ර�නීඡේම්දී සං�තීරණ සිඡේත් ස්වභා�වය පිළි�ඳව අවධ�නය ද�ක්වීම ව�දග්‍රත්ය. එඡේස්ම යඡේමකුඡේe ජා�න විදW�ත්මක පසුබිම සං�කසීම ඡේකඡේරහි සංන්තීරණ සිඡේත් ක�ර්යය භා�රය සුවිඡේxෂී ඡේව්. ඡේම් අනුව සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත් ඡේදඡේකහි �ලපCමට හසු වීම නිසං� යඡේමකු වර්තම�න භාවඡේයහි ඡේහ�ඳ ඡේදයක් ඡේහ% නරක ඡේදයක් පිලි�ඳව ඇති කරග්‍රන්න� ක�ම�ත්ත ඡේහ% අකම�ත්ත ව�ඩි දියුණු කර ග්‍ර�නීමට ඡේහ% ��ධ� ඇති කර ග්‍ර�නීමට ඉවහල් වන �ව ඡේම් අනුව ඡේපනී යයි. කුසංල් කිරීමට සංමහර� තුළ ඇති ක�ම�ත්ත, අඩු ක�ම�ත්ත හ� ඡේන�ක�ම�ත්තද, එඡේස්ම අකුසංල් කිරීමට තවත් සංමහර� තුළ ඇති ක�ම�ත්ත, අඩු ක�ම�ත්ත හ� ඡේන�ක�ම�ත්තද සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ යන සිත් ඡේදඡේකහි �ලපCමට අනුව තීරණය ඡේකඡේර්. එඡේස්ම ඡේම් ඡේ]තුව නිසං�ම ඊ ළඟට ඇති ඡේව�ත්‍ථපන සිතටද ඡේම් සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත්වල කුසංල, අකුසංල හ� කි\ය�වල පa�ල �ලපCම ල�ඡේP. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ඡේව�ත්‍ථපන සිඡේත්දී තව දුරටත් පූර්ව භාව පුර�ද්දට වර්තම�න භාව පුර�දු එක් කරනු ල�ඡේP. ඉන් අනතුර�ව තීරණය හ� විනිxචය ල��දීඡේම් �ලය සං�කසීඡේම්දී එයට ද පූර්ණ භාව පුර�ද්ද හ� සංම්�න්ධ සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ ඡේදඡේකහි �ලපCම ල�ඡේP. නමුත් ඡේමහි දක්ව� ඇති ඡේලසං සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ ඡේදඡේක් �ලපCමක් ප�වතියද ඡේව�ත්‍ථපන සිත කි\ය�ක�රී වනුඡේG සංම්පූර්ණඡේයන්ම සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත්වල �ලපCමට යටත්ව එහි උප ඒකකයක් ඡේලසං ඡේන�වන �ව වටහ� ග්‍රත යුතුය. මන්ද ඡේව�ත්‍ථපන සිතට පුද්ග්‍රල ස්වීයත්වය තුළින් පa�ල ඡේලසං �ලපCම් කළ හ�කි ��විනි. නමුත් ඡේක�පමණ පa�ල �ලපCමක් වුවද සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ ඡේදඡේකහි �ලපCම නිසං� යම් තරමකින් ඡේය�දවන්න� එඡේලසං ඡේය�දවන මට්ටමටම ව�ඡේe පaතිඵලයක් ඡේමයින් අඡේiක්ෂ� කළ ඡේන�හ�කි ය. කර්ම ඵල විප�ක පිළි�ඳව ප�හ�දිලි අවඡේ�%ධයක් න�ති අය මින් මුළ�වට පත් ඡේවති. මන්ද ඡේකතරම් කුසංලයක් කළ ද ඊට අනුරCප විප�ක ඡේග්‍රනදීමත්, අකුසංල් කළ අයට සං�ප විප�ක ල�බීමත් නිසං� කුසංලය ඡේකඡේරහි මන්ඡේද%ත්සං�හී වන අතර අකුසංල් කිරීමට ද ඡේපළඡේ¾. කුසංලයක් කරද්දී එහි ඡේච්තන�ව ඡේව�ත්‍ථපන සිතින් තීරණයව ජාවන් සිත් වලට �ලපCව ද එහි i ර�ලත්‍වය සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත් ඡේදඡේකහි පූර්ව භාව �ලපCමට නතුව කුසංලඡේG ග්‍ර�P වන පa�ලත�වය අඩු විය හ�කි ය. එඡේස්ම අකුසංලයක් කිරීඡේම්දී ඡේපර කී අන්දමටම ඡේව�ත්‍ථපන සිත අනුව තීරණයට එළ¬ අනතුර� ජාවන් හි ඡේච්තන�ව ඡේපරටු කර ඡේග්‍රන කි\ය�ව සිදු වුවද ඊට ඡේපර එහි සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ සිත් ඡේදක කුසංල විප�ක සංහග්‍රතවී නම් අකුසංලඡේයහි පa�ලත�ව එමඟින් අඩු වී යයි. නමුත් සිත අදෛධර්යමත් කරග්‍රත යුතු න�ත. වර්තම�න භාවය කුසංල කර්ම හ�කිත�ක් කිරීඡේමන්

105

අනතුර� භාවඡේයහි සංම්පටිච්ඡන හ� සංන්තීරණ පa�ල කුසංල ශක්තියකින් සංමන්තිව කළ ග්‍රත හ�කි ය. එවිට ඊට අරමුණු වන්ඡේන් ඊට අනුරCප පa�ල කුසංල අරමුණුය. ඡේමහි දී ඡේපන්ව�දීමට වCයම් කර ඇත්ඡේත් සං�ඥා�ඡේව් පa�ල �ව ඡේකඡේරහි පූර්ව භාවඡේG විප�ක සිත් පa�ල �ලපCමක් එල්ල කරන �වයි.

තිq ඡේ]තුක විප�ක සිත් වලින් සංමන්විත වූ පුද්ග්‍රලය�ටම ධW�න හ� ම�ර්ග්‍රඵල අවඡේ�%ධ කරග්‍රත හ�කි �ව ඡේපන්ව� දී ඇත්ඡේත් ඊට අනුරCපව දෛජාව විද් ය�ත්මක සං�ධක සංකස්වන ��විනි.

සං�ජා�නනයට �ලප�න ඡේ]තු සං�ධක අතර සං�ඥා�ව පaධ�නය118. යම් පුද්ග්‍රලඡේයකු තුළම ඇති විභාවත� නිසං� සං�ඥා�ව ඒ පුද්ග්‍රලය�ට ආඡේව්ණික ඡේලසං ග්‍ර�හණය ඡේව්.119 එවිට ඒ පුද්ග්‍රලය�ට ඇති වන සං�ජා�නනය ඔහුඡේe ඡේහ% ඇයඡේe ම�නසික ප�තිකඩට අනුරCප මට්ටමකින් සිදුඡේව්.120 ඡේම් අනුව එකම සං�ඥා�ව වුවද ඡේදඡේදඡේනකු සං�ජා�නනය කරග්‍රනුඡේG ඡේද ආක�ර ස්වරCපඡේයන් �ව ඡේ��ඡේහ% විට ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. එකම පුද්ග්‍රලය� වුවද අවස්ථ�නුරCපීව එකම සං�ඥා�ව ඡේවනස් ඡේවනස් ආක�ර වලට සං�ජා�නනය කළ හ�කි ය.121 ඊට විවිධ ඡේ]තු තිබිය හ�කි ය. ඡේකඡේනකුඡේe පaක�ති ම�නසික මට්ටම ඡේ��ඡේහ% දුරට සං�ජා�නනය ඡේකඡේරහි �ලප�යි.122සං�ජා�නනඡේGදී සිහිය (Conscious)

අතිශයින්ම ව�දග්‍රත්ය.123 අරමුණු සං�ජා�නනය වනුඡේන් සිහිය තිබුණඡේහ�ත් පමණකි.124 අරමුණු ඉන්ද්‍රියන්හි ස්පර්ශ වුවද අසිහිඡේයන් (Unconscious) ඡේහ% මුළ�වට පත් සිතින් සිටිය ඡේහ�ත් එයින් ඡේව්දන�ව ඇති වී සං�ඥා� ඡේග්‍ර�ඩන�ඟීම අකි\ය�ක�රී ඡේව්. එවිට අරමුණු හ� ඉන්ද්‍රියන් ස්පර්ශ වූව�ට පaතිඵලයක් න�ත.125 ඒ නිසං� සං�ජා�නනඡේGදී සිහිය අතWවශWය.126 ඡේමහිදි සිහිය යනුඡේවන් සං�ලඡේකනුඡේG අරමුණු වල අවදිමත් (Awareness) �වයි.127 ඉන්ද්‍රියන් හ� අරමුණු එකට ග්‍ර�ටීම ස්පර්ශයයි. එම ස්පර්ශය නිසං� ඇති වන ඉන්ද්‍රියන්හි සං�ඡේව්දී �ව ඡේව්දන�වයි. ඡේම් ඡේව්දන�ව ඇති වනුඡේG අවදිමත් �ව තිබුණ විට දීය.128 ඉන්ද්‍රිය අවදි මට්ටම යනු සං�ජා�නන ල�� ග්‍රත හ�කි පරිද්ඡේදන් ඉන්ද්‍රියන් කි\ය�ත්මක වන අවස්ථ�වයි.129 ඉන් අනතුර�ව ඇති වන සං�ඥා�ව හට ග්‍ර�නීමට සිහිය උපක�රී ඡේව්.130 එඡේස්ම මූලික අවස්ථ�ඡේවහි පවතින සිහිය ඡේහවත් අවදිමත් �ව ද්වතීය අවස්ථ�ව වන විට ක\ම�නූකූලව වර්ධනය ඡේව්.

සං�ඛ�ර හ� විඤ්ඤා�ණ යන ත�තීයික අවස්ථ� හ� චතුත්‍ථි අවස්ථ� වන විට සිහිය තව දුරටත් වර්ධනය ඡේව්.131 සිහිය සං�ජා�නන හ�කිය�ව වර්ධනය කිරීමට අවශWය.132 ඒ සිහිඡේG වර්ධනය තව දුරටත් සං�වර්ධනය කළහ�කි ය.133 ඡේ�ද්ධ භා�වන� ක\ම මඟින් සිදු කරනුඡේG ඒ සිහිය ක\ම�නූකූලව සං�වර්ධනය කිරීම �ව වල්ඡේප�ළ ර�හුල හිමි විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.134 සංමථ භා�වන� ක\මවල දී හුඡේදක් ම�නසික ඒක�ග්‍ර�ත�වය වර්ධනය කිරීම අරමුණු කරඡේග්‍රන පවතියි. නමුත් ඡේ�ද්ධ භා�වන�ව නමින් හ�ඳින්ඡේවන විදර්ශන� භා�වන�ඡේව් දී පaධ�නත්වය ග්‍රන්ඡේන් සිහිය වර්ධනය කිරීම පිණිසං ය�යි ම�පලග්‍රම සිරි ඡේසං%මිස්සංර හිමිඡේය% පවසංති.135 එහිදී සිහිය වර්ධනය කිරීඡේමන් ඇති වන ව�දග්‍රත්ම පaඡේය%ජානය නම් සං�ජා�නන කි\ය�වළිය නිව�රදිව

106

සිදුවීමයි.136 සිහිය වර්ධනය කිරීඡේම් අභාW�සං කිරීම මඟින් සං�ජා�නන හ�කිය�ව ව�ඩිදියුණු කර ග්‍රත හ�කි ය.137 පුහුදුන් �ඡේව් සිට ආර්ය අවස්ථ�ව දක්ව� පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ම�නසික ප�තිකඩ සං�වර්ධනය කිරීඡේම් දී සිදු වනුඡේG ඒ පුද්ග්‍රලය� සංතු සං�ජා�නන කි\ය�වළිය පaශස්ත මට්ටමක් දක්ව� සං�වර්ධනය කිරීමයි.138 සං�ම�නW අවස්ථ�ඡේව් දී අවදි �ඡේව් සිය ආරම්භා වන මූලික සං�ඡේව්දන සං�ඥා�, සං�ඛ�ර, විඤ්ඤා�ණ යන අවස්ථ� දක්ව� සංම්ඡේiaෂණය වී අනතුර�ව ඡේකළවර ඡේව්.139 නමුත් විදර්ශන� භා�වන�ඡේව් දී විඤ්ඤා�ණ යන අවස්ථ�ව ඉක්මව� සං�ඥා� සංම්ඡේiaෂණය කර විය හ�කි ආක�රයට සිහිය වර්ධනය ඡේකඡේර්.සං�ඥා�ඡේව් තත්වය උසංස් වීඡේමන් පසු එය විඤ්ඤා�ණ අවස්ථ�ව ඉක්මව� ඤා�ණ අවස්ථ�ව දක්ව� වර්ධනය ඡේකඡේර්. විදර්ශන� ඤා�ණ දක්ව� සං�ජා�නන කි\ය�වළිය තුළ සිහිය වර්ධනය කිරීඡේම්දී විඤ්ඤා�ණ අවස්ථ�ව ඉක්මව� ඤා�ණ දක්ව� යන මට්ටම පaක�ශයට පත්වී තිඡේP. සිහිය තව දුරටත් වර්ධනය කළඡේහ�ත් එක්තර� අවස්ථ�වක දී එය ඤා�ණ අවස්ථ�ව ද ඉක්මව� පඤ්ඤා� යන අවස්ථ�වට පත් ඡේව්.140 ම�ර්ග්‍රඵල උපදව� ග්‍ර�නීම ඡේලසං අර්ථ දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් අවස්ථ�ව දක්ව� සිහිය වර්ධනය කිරීඡේමන් සං�ජා�නන කි\ය�වළිය නිව�රදි �වට පත් කරවීමයි. යඡේමකු තුළ පූර්ණ සං�ජා�නනය සිදු වන අවස්ථ�ව තුළ පූර්ණ අවඡේ�%ධය ඇත.141 රහතන් වහන්ඡේස්හට සං�ජා�නනය වන සංCම අරමුණකම යථ� ස්වභා�වය නිව�රදි ඡේලසං උන්වහන්ඡේස් අවඡේ�%ධ කරග්‍රන්න� නිසං� මුළ�ව ඡේහවත් ඡේම%හය ඇතිවීමක් න�ත. එඡේස්ම මුළ� වීම නිසං� ඇතිවන ම�නසික ��ඳීම ඡේහවත් ත�ෂ්ණ�ව ද උන් වහන්ඡේස්හට න�ත. ඡේම%හය නම් අවිදW�ව වන අතර ම�නසික ��ඳීම නම් ත�ෂ්ණ�වයි.142 අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව හටග්‍ර�නීමට පaධ�න ඡේ]තුව නම් අසිහියයි. නිව�රදි සිහිඡේයන් යුතුවීම සංමඟ සං�ජා�නන කි\ය�වළිය ක\මවත් හ� නිව�රදි ඡේව්.143 එවිට එකී අරමුණු සියල්ඡේලහි යථ� ස්වභා�වය අවඡේ�%ධ වන ��වින් කිසිදු අරමුණක් ඡේකඡේරහි ��ඳීමක් ඇති කර ඡේන�ඡේග්‍රන සංCම ඡේදයක් ඡේකඡේරහිම මධWස්ථ හ� අකම්ඡේපයW ම�නසික ස්ථ�වරයකට පත් ඡේව්.144 ඉන්ද් රිය හ� අරමුණු ස්පර්ශ වන අවස්ථ�ඡේව්දී සිහිය යන ම�නසික කි\ය�ක�රීත්වය නිසි අයුරින් එයට ඡේන�ල�බීම මත සං�ජා�නන කි\ය�වළිය අඩ�ල විය හ�කි ය.145 පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe අවධ�නය අරමුණු වලට ඡේන�ව ඡේවනතකට ඡේය�මුවී ප�වතීම මත අරමුණු හ� ඉන්ද්‍රිය සංපර්ශ වුවද ඡේව්දන�ව බිහි ඡේන�ඡේව්.146 ඒ ඡේව්දන�ව නම් සං�ඡේව්දනයකි.147 එඡේස්ම ඉන්ද්‍රියන්හි අවදිමත් �වක් ඇති වීමයි.148 අසිහිඡේයන් පසුඡේවද්දී ��හිර ප�ඡේච්න්ද්‍රිය කි\ය�ක�රීත්වය නිසි අයුරින් සිදුවිය හ�කි ය. එඡේස්ම මඡේන% ඉන්ද්‍රියද නිව�රදි ඡේස් කි\ය�ක�රීව පවත්තන්නට ඇත.149මඡේන% ඉන්ද්‍රිය අරමුණු සංමඟ ස්පර්ශ කිරීඡේම් දී සිහිය ප�වතීම නිසං� අරමුණු ග්‍ර�නීඡේම් කි\ය�වළිය සිදු ඡේව්.150 සිහිය ඡේන�තිබුණඡේහ�ත් අරමුණු ග්‍ර�නීමට අද�ළ කිසිදු සං�ජා�නන කි\ය�වළියක් සිදු ඡේන�ඡේව්.151 ඒ සං�ජා�නන ක් රිය�වලියට අවධ�නය ඉත� අවශWය. අවධ�නය නම් අරමුණු ඡේකඡේරහි එක එල්ඡේල් රඳ� තිඡේ�න ද�කීම්, අවඡේ�%ධ කිරීම් සං�ඛW�ත සිහියයි. තද නින්ද,

මරණ�සංන්න අවස්ථ�ව, තදින් බියට පත්වීම, ම�නසික පීඩනය හ� සිහිවිසංඥා

107

වීම ව�න අවස්ථ�වලදී පaක�ති ම�නසික ස්වභා�වය විය�කී යයි. එවිට අරමුණු ඉන්ද්‍රියන්ට ආප�තග්‍රත වුවද ඒ අරමුණු ඇසුරින් ඇතිවන ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනයක් න�ත. අසං�ඡේව්දී ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් ඡේම් අවස්ථ�වලදීය.152

ඡේසංසු ඉන්ද්‍රියන් හ� මනසං සංම්�න්ධ වන අවස්ථ�ව නම් අරමුණු පිලි�ඳ ඇති වන ස්පර්ශය ඡේකඡේරහි සිහිය පිහිටුවීමයි.153 ඡේම් සිහිය පිහිටුවීම ඡේච්තන�ත්මකව සිදු කළ යුතු ම�නසික කි\ය�වකි.154 එහිදී ස්පර්ශය නිසං� බිහි වන ඡේව්දන�ව සං�ඥා�වක් ඡේලසං අභාWන්තරව සං�ජා�නනය ඡේව්. ඡේව්දන�ව සං�ඥා�වක් ඡේලසං ග්‍ර�නීම සිදු වනුඡේG ස්පර්ශඡේG දී මනසං හ� ඉන්ද්‍රිය ක් රිය�ක�රීත්වය සිහිය සංමඟ සංම්�න්ධවීම නිසං�ය.155 සිහිය අරමුණු ග්‍ර�නීඡේම් දී පaමුඛ ඡේව්.156 සං�ජා�නන කි\ය�වළිය ආරම්භාවනුඡේG සිහිය ඉන්‍ද්‍රිය�රම්මණ  සංමඟ ��ඳීම සංමග්‍රමය.157 අරමුණු පිලි�ඳව මනසං ද�න ග්‍ර�නීමට නම් සිහිය ප�වතිය යුතුය. සිහිය නම් සං�ජා�නනඡේයහි මූලික ඒකකයයි.158 ඉන්ද්‍රිය ධර්ම නිසි ඡේලසං තිබුණ ද සිහිය න�ති නම් අරමුණු ග්‍ර�නීමක් සිදු ඡේන�ඡේව්.159 ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� විදර්ශන� භා�වන�ඡේව් මූලික ව�දග්‍රත්කම සිහිය ඡේවත දක්ව� ඇත. සං�ම�නW වWවහ�රඡේGදී සිහි විසංඥාවීම යනු ඉන්‍ද්‍රිය යථ� තත්වඡේයන් ප�වතියද අරමුණු සංමඟ සිහිය පවත්වන සංම්�න්‍ධත�වය බිඳ ව�ටීමයි.160

අසිහිඡේයන් සිටීම යනු සිහි විසංඥාවීමක් ඡේන�ඡේවතත් ඒ අවස්ථ�ඡේව්දී පවතින අරමුණ ඡේන� ඡේමඡේනහි කිරීමක් පිලි�ඳව එයින් අදහස් ඡේව්.161 අසිහිඡේයන් සිටීම යනු අනවධ�නඡේයන් සිටීමයි. අවධ�නය සිහිය සංමඟ �ද්ධවන ම�නසික කි\ය�වළියකි.162 සිහි විසංඥාවීමක දී නිxචිත අරමුණක් පිලි�ඳව ඡේන�ව සියළු අරමුණු ඡේකඡේරහි සිහිය ඡේන�පවතියි.163 නමුත් අසිහිඡේයන් සිටීමක දී නිxචිත අරමුණ පිළි�ඳව අවධ�නය ඡේන� ද�ක්වීම අදහස් ඡේව්. ම�නසික අරමුණු ග්‍ර�නීඡේම්දී ඇතිවන ම�නසික ඡේව්දන� ස්වභා�වය ද දුකටම අයත් ඡේලසං සංලක� ඇත�ම් සංමය ඉග්‍ර�න්වීම් ආදිඡේG දී සියළු ම�නසික අරමුණු ඡේකඡේරහි අසිහිය ව�ඩීම ඡේහවත් ම�නසික අරමුණු පිලි�ඳව ඡේන�සංලක� හ�රීමට ශ��වකය� ඡේප�ළ¬වනු ල�ඡේP. එහි අදහසං ම�නසික ඡේව්දන�ව හට ග්‍රන්ඡේන් මනසින් අරමුණු ග්‍ර�නීම නිසං� �වයි. ඡේම් අනුව මනසං පවතින �ව හ� ම�නසික අරමුණු නිසං� ඇතිවන ඡේව්දන�ව හට ග්‍රනුඡේG සිහිය හ� මනසං එකට සංම්�න්ධවීම නිසං� �ව සංලක� සිහිය අරමුණු ග්‍ර�නීඡේම් කි\ය�වළිඡේයන් ඡේවන් කර ත�බීමට පුහුණු කරන භා�වන� ක\මඡේව්දයක් බුදු සංසුඡේනන් පිට ඇත.

එහිදී අසංඤ්ඤා�ව ඡේහවත් අසිහිය ප�ව�ත්වීම පුර�දු පුහුණු කරනු ල�ඡේP. ඡේමය කිසිවක්ම ඡේමඡේනහි ඡේන�කර සිත හිස්ව ත�� ග්‍ර�නීමට පුහුණු වීඡේම් චිත්ත අභාW�සංයක් ඡේලසං පුහුණු ඡේකඡේර්. සංරළ මට්ටඡේම් දී මඡේන%ක�යික වW�ධි සංමනය කර ග්‍ර�නීම හ� අධි චිත්තඡේව්ගික ම�නසික ස්වභා�වය නිසං� උද්ග්‍රත වන ක්ලමථමය තත්වයන් සංමනය කරග්‍ර�නීම සංඳහ� භා�විත� කරන ඉහිල් වීඡේම් (Mental Relaxation) ම�නසික අභාW�සංයක් සංඳහ� ඡේමය ඡේය%ග්‍රWය. ඒ හ�ර ඉත� ග්‍ර�ඹුර� මට්ටමට ආධW�ත්මක මට්ටම සං�වර්ධනය කිරීඡේම් කි\ය� ම�ර්ග්‍රයක් ඡේලසං ඡේම් ඉහිල්වීඡේම් ම�නසික අභාW�සං භා�විත� කිරීම අඡේය%ග්‍රW �ව ඡේපඡේන්.

108

ඡේම් අසංඤ්ඤා ඡේහවත් සංඤ්ඤා�ව මනසංට ව�ද්ද ඡේන�ග්‍ර�නීඡේම් ම�නසික අභාW�සංය ව�ඩීඡේමන් මනසං ඊට හුර� අනුග්‍රත �වක් ඇති ඡේව්.164 ක�ලයක් ග්‍රත වන විට ම�නසික අරමුණු ඡේකඡේරහි සිඡේතහි උකටලී �ව වර්ධනය කිරීම අසංඤ්ඤා�ව ව�ඩීමයි. එය අසිහිඡේයන් සිටීමට මනසං හුර� කිරීමක් ඡේලසං ද ද�ක්විය හ�කි ය.165 ඡේම් නිසං� සිතට ම�නසික අරමුණු ප�මිඡේණන නමුදු ඒව� ඡේකඡේරහි සිහිය ඡේයදවීමක් සිදු ඡේන�ඡේව්.166 සිහිය ඡේන�ම�ති වුව ද මනසං ඡේවත අරමුණු ප�මිණිම ඡේන� ව�ළක්විය හ�කි ය. සිහි විසංඥා වූ ඡේහ% මියඡේග්‍ර�ස් ඇති අවස්ථ�වක වුවද මනසං අරමුණු ඡේකඡේරහි ��ඳී පවතියි.167 මනසංට අරමුණු වන විවිධ නිමිති පිළි�ඳව අසිහිඡේයන් පසුවීම මඟින් ම�නසික විඡේව්කයක් ල�බිය හ�කි�ව ඡේමව�නි භා�වන� ක\ම මඟින් ම�නසික අභාW�සං සිදු කරන පුද්ග්‍රලයින්ඡේe අදහසංයි.168 සිඡේත් ක්ලමථය පවතින අවස්ථ�වලදී ඡේම�ඳු ම�නසික උපක\ම ඡේයදීඡේමන් අඡේiක්ෂ� කළ හ�කි ම�නසික සංහනය වූ කලී කිසියම් �රපතල ඡේර%ග්‍රී තත්වයක් උත්සංන්න වූ අවස්ථ�වක ඒ �රපතල ඡේර%ග්‍රඡේයහි එක්තර� ඡේර%ග්‍රී ලක්ෂණයක් ඡේලසං ද�ඡේනන අධික ශ�රීරික ඡේව්දන� සංමනය කරග්‍ර�නීම සංඳහ� ඡේව්දන� න�ශක ඡේහ% නිර්වින්දන ඖෂධයක් භා�විත� කිරීමට සංම�නය. අද�ළ ඡේර%ග්‍රය සංදහ� නියමිත ඖෂධය ඡේග්‍රන ඡේර%ග්‍රය නිට්ඨා�වට සුව කර ග්‍ර�නීම වඩ� පaඥා� ඡේග්‍ර%චර කි\ය�වයි. නමුත් ඡේව්දන� න�ශක ඖෂධවලින් ත�වක�ලික සංහනයක් අඡේiක්ෂ� කිරීම ඡේර%ග්‍රය උත්සංන්නවීමට ඡේ]තුවක් ද විය හ�කි ය. අසංඤ්ඤා ඡේහවත් අසිහිඡේයන් පසුවීම තුළින් ම�නසික ඡේව්දනව� හ� ක්ලමථ තත්ව වලට පaතික�ර ඡේසංවීමට යම් ත�තක් ද�රීම මීට සංම�න කි\ය�වකි. දීර්ඝා ක�ලීනව අඤ්ඤා ඡේහවත් සං�ඥා�ව ග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකීඡේමන් ම�නසික මට්ටම අසංඤ්ඤා�වට හුර� ඡේව්. නමුදු බුදු දහම ඡේමය අනුමත කර න�ත. එඡේස් අඤ්ඤා�වට මනසං හුර� කරව� ග්‍ර�නීම නිසං� පසු ක�ලයක දී මිය ඡේග්‍ර�ස් අසංඤ්ඤාසංත්ත න�ම�ති �­]ම ඡේල%කඡේයහි උත්පත්තිය ල�බීමට සිදු ඡේව්. ඡේම් අසංඤ්ඤාසංත්ත නම් චතුත්‍ථි ධW�න භූමි ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන ඡේවහiඵල, ප�ච ශුද්ධ�ව�සංයයි. ප�ච ශුද්ධ�ව�සංය නම් අවිහ, අතiප, සුදස්සං, සුදස්සි, අකනිට්ඨා යන �¬ ඡේල%කයි. ඡේවහiඵලය හ� අසංඤ්ඤාසංත්ත සංම තලඡේයහි පිහිට� තිඡේP.169 මින් අසංඤ්ඤාසංත්ත �ඹුන්ට i රතිසංන්‍ධි වන්ඡේන් රCපය පමණකි. ඒ නිසං� ඔවුන්ට පaව�ත්ති ක�ලඡේG දී ඡේමන්ම චුති ක�ලඡේයහි ද රCපයම ප�වතී නිර�ද්ධ වී යයි. එහි දී ත�වක�ලිකව ම�නසික කි\ය�ක�රීත්‍වය යටපත්ව පවතියි. ඡේල%ක වින�ශය සිදු වීඡේම්දී ගින්ඡේනන් වන කල්ප වින�ශඡේGදී එය ආභාස්සංර �¬ ඡේල�වින් යට සිදු වන �ව දක්ව� ඇත. ගිනි නම් ඡේත්ඡේජා% ධ�තුවයි. උණුසුම් හ� ශීත �ව ද�නීමට නම් ක�යික ඉන්‍ද්‍රියන් තිබිය යුතුය. ඉන්‍ද්‍රියන් තිඡේ�න විට ඡේව්දන�ව ද�ඡේන්.

එනම් ආභාස්සංර �¬ ඡේල�ව ඡේව්දන�ව සං�ඡේව්දනය වීමට අද�ළ ඉන්‍ද්‍රිය සං�ජා�නන න�ති�ව සං�ලකිය හ�කි ය.170 ආභාස්සංර �¬ ඡේල�ව ද්වීතිය ධW�න තලයයි.171 ද්විතීය ධW�න තලඡේGදී ආxව�සං පa�xව�සං නම�ති ක�ය සං�ස්ක�ර ද විතක්ක විච�ර න�ම�ති වචී සං�ස්ක�ර ද න�ත. එහි පවතිනුඡේG පීaති, සුඛ,

ඒකeග්‍රත� න�ම�ති මඡේන% සං�ස්ක�ර ධර්ම පමණකි. එ��වින් ඕල�රික ඡේව්දන�

109

සං�ඡේව්දන� පිළි�ඳව සං�ජා�නනය ඡේන�ඡේවත�යි සං�ලකිය හ�කි ය. ජාලඡේයන් ඡේල%ක වින�ශය සිදු වීඡේම් දී එය සුභාකිණ්ණ �¬ ඡේල�වින් යට වන �ව දක්ව� ඇත. ඡේමම සුභාකිණ්ණ �¬ ඡේල%කය ත�තීය ධW�න තලයයි. මඡේන% සං�ස්ක�ර වල ඕල�රික ස්වභා�වය ඡේමහි දී යටපත් ඡේකඡේර්. ඡේම් �­]ම තලය ජාලඡේයන් වින�ශ ඡේන�ඡේවන්ඡේන් එහි ජාලය සංකස් වීමට අවශW මූල ද්‍රවW ඡේන� පවතින ��විනි. ජාලය සංකස් වීමට ඔක්සිජාන් ඡේහවත් ජාලකර හ� හයිඩÃජාන් ව�යුව තිබිය යුතුය. ජාලඡේයන් වින�ශ ඡේන�ඡේවත�යි දක්ව� තිබීම අනුව ත�තීය �¬ ඡේල�ව ජාලකර ඡේහවත් ඔක්සින් න�ති �ව සං�ලකිය හ�කි ය. එඡේස්ම ඡේල%ක වින�ශය ව�තඡේයන් සිදු වන අවස්ථ�ඡේව් දී එය ඡේවහiඵල �¬ ඡේල�වින් යට සිදු ඡේව්. ඡේවහiඵල නම් චතුත්‍ථි ධW�න තලයයි.

උඡේපක්‍ෂ�, ඒකග්‍රeග්‍රත� යන ම�නසික මට්ටම ඡේම් �­]මයින් තුළ ඇත. මඡේන% සං�ස්ක�ර ඡේලසං විස්තර වන ඡේව්දන� හ� සං�ඥා� ඡේදඡේක් කි\ය�ක�රීත්‍වය සියුම් කර ඡේමකී ම�නසික මට්ටමට ප�මිඡේණයි. ව�යුඡේවන් වින�ශ ඡේන�වන �වක් ඇත්ඡේත් ඡේමහි ව�යුඡේග්‍ර%ලයක් ඡේන� පවතින නිසං� විය හ�කි ය. ඡේම් ව�නි ම�නසික මට්ටමක පසුවන �­]මයන්ට අණුක, දෛසංලමය ආදී කිසිදු ජීව xවසංනයක අවශWත�වයක් න�ති �ව ඡේපනී යයි. මඡේන% සං�ස්ක�ර වුවද හික්මුනු ස්වරCපයක් විදWම�න ��වින් සං�ඥා� සං�ඡේව්දනය අවම මට්ටමක ප�වතිය යුතුය.172

භා�වන�මය අවධි තුන අතර ඇති අන්තර් සබඳත�වය

ස�ඥා�භේC විවිධ්‍යා මට්ටම් ස�ඥා�විඤ්ඤ�

ණ පාKඥා�

1. අරමුණු හමුඡේව් සං�ඥා� අවදිවීඡේම් මූලික අවස්ථ�ව Mere sensory awareness of an object

( ආරම්මණ - සං�ජා�නන - මට්ටම නිදසුන්: නිල් කහ ඡේලසං)Arammana- Sanjanana- Mattam eg.blue yellow etc.2. ලක්ෂණ අවඡේ�%ධය Penetration of the

characteristis( ලක්ඛණ - පටිඡේව්ධ- අනිතW, දුක්ඛ හ� අනත්ත ඡේලසං )

Lakkahna-Pantiedha ie.anicca-dukkha-anatta3. සංතW�වඡේ�%ධය ල�බීඡේම් ම�ර්ග්‍රය පිබිදීම 173

Arousing the apperearane of the Path( සුපරි ඓහඡේලකික ම�ර්ග්‍රය- මeග්‍ර, ප�තුP�ව, ප�පන ) 

ie.Supra- mundane path (Magga-Patubbhava-Papana)

110

ඇසංට ල�ඡේ�න රCප�රම්ම්ණඡේGදී ඇසං හ� රCපය ස්පර්ශය සිදු වන අවස්ථ�ඡේව් දී එයට සිහිය ඡේයදිය යුතුය. සිහිඡේයන් සිටියඡේහ�ත් පමණක් ඡේව්දන�ව හ� ඉන් අනතුර�ව සං�ඥා�ව එමඟින් උත්ප�ද වී රCපය පිළි�ඳව සං�ඛ�ර, විඤ්ඤා�ණ තත්වයන් හට ග්‍රනියි.174 විඤ්ඤා�ණ නමින් හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් අරමුණු පිලි�ඳව දළ අවඡේ�%ධයක් ල�� ග්‍ර�නීමයි.175 ඡේමය පුහුදුන් මිනිසුන්ඡේe සං�ම�නW සං�ජා�නන අවස්ථ�වකි. ඉන් පසුව විඤ්ඤා�ණ අවස්ථ�ව ඤා�ණ නමින් හඳුන්වන වඩ� දියුණු ම�නසික සං�ජා�නන අවස්ථ�වක් දක්ව� ඉහළට ග්‍රමන් ඡේකඡේර්.176 ඤා�ණය ද පඤ්ඤා� නමින් හඳුන්වන වඩ� දියුණු ම�නසික සං�ජා�නන අවස්ථ�ව දක්ව� සං�වර්ධනය ඡේව්. ඡේමහි දී අවසං�න නිෂ්ඨා�ව ඡේලසං ල�ඡේ�න පඤ්ඤා� යන්න මූලික රCප සං�ඥා�ඡේව්ම වඩ� දියුණු සං�ජා�නන අවස්ථ�වක් �ව ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේසංසු ඉන්ද්‍රිය කි\ය�ක�රීත්වඡේයහිම සං�ජා�නන කි\ය�වළිය සිදු වනුඡේG මීට සංම�නුප�තිකවය. ඇසං, කණ, න�සංය, දිව, සංම යන ප�ඡේච්න්ද්‍රියන්හි කි\ය�ක�රීත්වය නිසි පරිදි සිදුවීම නම් ඒව�ට අරමුණු ඡේලසං ල�ඡේ�න එක් එක් අරමුණු ස්පර්ශය සිදුවීඡේම්දී ම�නසික අවදි �ව තිබිය යුතුය.177 එනම් සංතිය ඡේහවත් සිහියයි.178 ඡේවනත් ආක�රයකින් ප�වසුවඡේහ�ත් ම�නසික පක්ෂය ඉන්ද්‍රිය කි\ය�ක�රීත්වය හ� සංම්�න්ධ වන මූලිකම අවස්ථ�ව සිහිය ඡේව්.179 අසංඤ්ඤා ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවනුඡේG ද අසිහියයයි. ඡේම් සිහිය ඡේහවත් සංඤ්ඤා ඡේහ% අසංඤ්ඤා �ව සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේයහි නිව�රදි �ව ඡේකඡේරහි අතිශයින් ව�දග්‍රත් තීරණ�ත්මක සං�ධකයක් ඡේලසං ද ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය.180

සිහිඡේයන් පසුවීම නිව�රදි සං�ජා�නනයට ව�දග්‍රත් සං�ධකයකි.181 යම් සං�ජා�නනයක් ඡේව්දන�, සං�ඥා�, සං�ඛ�ර, විඤ්ඤා� ඡේලසං සංම්ඡේiaෂණය වීඡේම් ක් රිය�වළිඡේG අඛණ්ඩත�ව රඳ� ප�ව�ත්මට සිහිය ව�දග්‍රත්ය.182 සිහිය සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේG පaධ�න හුය ඡේලසං හ�ඳින්විය හ�කි ය.183 ඒ නිසං� සංඤ්ඤා� හ�ඳිනීම ඡේහවත් සිහිය ප�ව�ත්වීම අසංඤ්ඤා� ඡේන� හ�ඳිනීම ඡේහවත් අසිහිඡේයන් සිටීමට වඩ� ව�දග්‍රත්ය.184 සං�ජා�නන කි\ය�වළිය සං�වර්ධනය පත්වීමට නම් සිහිය පිහිටුව� ග්‍ර�නීම අතිශයින්ම ඵලද�යකය.185 ඡේම් සිහිය පිහිටුවීම ඡේ�ද්ධ භා�වන� ක\මඡේයහි පaධ�නතම අ�ග්‍රය වී ඇත්ඡේත් එ��විනි. සං�ම�නW ජීවිතය තුළ පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනය ස්පර්ශ, ඡේව්දන�, සංඤ්ඤා�, සං�ඛ�ර හ� විඤ්ඤා�ණ යන තත්වන්ඡේග්‍රන් ඔP�ට ග්‍රමන් ඡේන�කිරීමට පaධ�නතම ඡේ]තුව ඡේම් අයුරින් සිහිය ඡේන� පිහිටුවීමයි. ඡේසංසු ඉන්ද්‍රිය අරමුණු සංමඟ ඉන්ද්‍රිය ක් රිය�ක�රීත්වය සිහිය මඟින් සංම්�න්ධවීම නිසං� ඇතිවන සං�ජා�නන කි\ය�වළිය ඡේව්දන�ඡේව් පටන් පඤ්ඤා�ව දක්ව� කි\ය�ත්මක වනුඡේG ම�නසික ප�තිකඩ මඟිනි.186 ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� බුදු දහඡේම් ම�නසික පක්ෂයට වඩ� ව�ඩි අවධ�රණයක් ල��දී තිඡේP.187 සංති පට්ඨා�න සූතqඡේයහි සිහිය පිහිට විය යුතු පaධ�න ස්ථ�න සංතරක් පිළි�ඳව දක්ව� තිඡේP.188 ඒව� නම් ක�ය, ඡේව්දන�, චිත්ත හ� ධම්ම යන සංතිපට්ඨා�න සංතරයි.189 මින් ක�ය යනුඡේවන් හඳුන්වනුඡේG ජීව විදW�ත්මක සං�ක�ස්ම වූ ඡේභාතික සිර�ර හ� එම සිර�රට අයත් ඉරියව් ප�ව�ත්වීම, ආහ�ර ග්‍ර�නීම, මියය�ම, අසු� ස්වභා�වය, පිළිකුල් ස්වභා�වය, මූල ධ�තු ස්වභා�වය ව�නි කර�ණු මූලික කරග්‍රත් සිහි

111

නුවණ පිහිටුවීඡේම් අවස්ථ� රැසංක් පිළි�ඳව ක�ය�නුපස්සංන� සංතිපට්ඨා�නයට අයත් ඡේලසං දක්ව� තිඡේP.190 එඡේස්ම ඡේව්දන�ව ඇති වීඡේම් අවස්ථ� පිළි�ද සිහිය පිහිටුවීම ඡේව්දන�නුපස්සංන� සංතිපට්ඨා�නය යටඡේත් දක්ව� තිඡේP.191

චිත්ත�නුපස්සංන� සංතිපට්ඨා�නඡේයහි සිඡේත් ස්වභා�වයට අනුව සිහිය පිහිටුවීඡේම් ක\මඡේව්දය දක්ව� ඇත.192 ධම්ම�නුපස්සංන� සංතිපට්ඨා�නඡේයහි විවිධ ධර්මත� ඔස්ඡේස් මඡේන% ක�යික පසුබිම පිළි�ඳව සිහිය පිහිටුව� ග්‍රන්න� ස්වභා�වය ඡේපන්ව� දී ඇත.193 සංතිපට්ඨා�න සංතරක් දක්ව� ඇත්ඡේත් පුද්ග්‍රල විවිධත්වය අනුවය.194 ඇත�ම් පුද්ග්‍රලයින්ට ඕල�රික ක�ය�දී ඉන්ද්‍රියන් ඡේහ% ක�ය�දී ඉන්ද් රියන්හි ප�ව�ත්ම ව�ඩිපුර පaකට ඡේව්.195 එව�නි අයට ඡේසංසු අයට වඩ� පහසුඡේවන් ක�ය�දි ඉන්ද්‍රිය ධර්ම අනුව සිහිය පිහිටුවිය හ�කි ය.196 එව�නි අයට ක�ය�නු පස්සංන� සංතිපට්ඨා�නය දක්ව� ඇත.197ඉහත සංඳහන් වන ක�ය�නුපස්සංන�සංතිපට්ඨා�නයට ආන�ප�න පP�ය, ඉරිය�පථ පP�ය, සංම්පජාඤ්ඤා පP�ය, පටික්කූල මනසිකර පP�ය,

ධ�තු මනසික�ර පP�ය හ� නවසීවථික�පP�ය යන�දී ඡේලසං ඡේභාතික සිර�ර ද ඊට සංම්�න්ධ ක�යික ඉරියව් ප�ව�ත්ම, ආxව�සං පaxව�සං ක් රිය�වලිය, ක�යික චර්ය�, කඡේයහි පිළිකුල් �ව, කය මූල ධ�තු නිර්මිතයක් ඡේලසං, මියගිය පසු සිරර වින�ශ වීඡේම් එක් එක් අවස්ථ� ආදී ක�යික ධර්මත� රැසංක් අයත් ය.198 ඡේමව�නි අය ඡේද්හ සං�ජා�නනය (SomaPerception) ඡේසංසු අයට වඩ� ව�ඩි අයයි.199 ඡේමය ඡේභාතික ක�යික සං�ජා�නනය (Physical

Perception) ඡේලසං ද අර්ථ දක්ව තිඡේP. තවත් පිරිසංකට ඡේව්දන�ව ව�නි ම�නසික ධර්මත� ඡේසංසු අයට වඩ� ව�ඩිපුර සං�ව්දනය ඡේව්.200

ඡේව්දන�නුපස්සංන�ව සං�ඡේව්දන සං�ජා�නනය (Sense Perception) අයත් මඡේන%භා�ව සං�වර්ධනය කිරීමක් ඡේලසං හ�ඳින්විය හ�කි ය.201 එව�නි අයට ඡේව්දන�නුපස්සංන� සංතිපට්ඨා�නය ඡේය%ග්‍රW �ව දක්ව� තිඡේP. තවත් අයට ඡේසංසු අයට වඩ� ස්වකීය සිතිවිලි අනුව තමන්ඡේe සිත ඡේකඡේස් කි\ය� කරන්ඡේන්ද�යි වටහ� ග්‍ර�නීම පහසුය.202 ඡේමව�නි අයට ආත්ම�දී වශඡේයන් ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණඡේයන් ඡේත�රව ඡේ]තු ඵල ධර්මත� අනුව සිතිවිලි ඇති න�ති වන ආක�රය පිළි�ඳ සිහිය පිහිටුවීම චිත්ත�නුපස්සංන� සංති පට්ඨා�නය මඟින් ඉටු ඡේකඡේර්. ඡේමව�නි අය ඡේසංසු පිරිසංට සං�ඡේiක්ෂකව චිත්තඡේව්ගිය සං�ජා�නන ( Emotional

Perception ) ඡේකඡේරහි හ�කිය�ව ඇති අයයි.203 ඡේම් අනුව ඡේපන්ව� දිය හ�ක්ඡේක් සිහිය සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේG බුද්ධිමය පසුබිම සං�වර්ධනය කිරීම සංඳහ� අතWවශW වන්නක් ඡේලසංයි.204 ධම්ම�නුපස්සංන� සංතිපට්ඨා�නය ඡේද්ශන� කර ඇත්ඡේත් ක�යික හ� ම�නසික ග්‍රති ලක්ෂණ ආත්ම ආදී ද�ෂ්ටි e රහණයකින් ඡේත�රව හුඡේදක් ඡේ]තු පaතW සංමව�යක කි\ය�ක�රීත්වයක් ඡේලසං සිහිය පිහිටුවීමට හ�කි පුද්ග්‍රලයන් උඡේදසං�ය.205 ඡේමය ධර්මත� සං�ජා�නනය (Mettle Perception) ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය.206 සං�ම�නW වWවහ�රඡේG දී ස්වභා�ව ධර්මය, පaක�තිය, ඡේ]තුපaතW කි\ය�ක�රීත්වය ඡේලසං අර්ථ ද�ක්ඡේවන්ඡේන් ඡේම් ලක්ෂණයයි. සිහිය ප�ලි භා�ෂ� වWවහ�රය අනුව සංති ඡේලසං දක්ව� ඇත.207 සංති පට්ඨා�න නම් සිහිය පිහිටු විය යුතු ස්ථ�නයි.208 ඡේම් අනුව

112

සිහිය නිර�ය�සංඡේයන්ම සිඡේත් ඡේයඡේදන ග්‍රති ලක්ෂණයක් වුවද සිත�මත� ව�ඩිය හ�කි ලක්ෂණයක් ඡේලසං ද අර්ථකථනය කර ඇති ස්වරCපය වටහ� ග්‍රත හ�කි ය.209 අසිහිය නම් ස්පර්ශ සංමඟ ඉන්ද්‍රිය ධර්ම හමුවුව ද ඒ පිළි�ඳව වටහ� ඡේන�ග්‍රන්න� ලක්ෂණයයි. සිහිය නිසං� සංඤ්ඤා�ඡේවහි වර්ධනයක් සිදු වන්න�ක් පරිද්ඡේදන්ම අසිහිය නිසං� මුළ�ව ඇති ඡේව්. සංඤ්ඤා�ව පිළි�ඳව අසිහිඡේයන් පසුවීම ඡේහවත් සිහි මුළ�වීම් ඡේලසං සිටීම අසංඤ්ඤා නම�ති තත්වයයයි.210

නමුත් ඡේ�ද්ධ භා�වන� ක\මඡේGදී සංඤ්ඤා�ව ඡේකඡේරහි පිළිප�දිය යුතු නිව�රදි ක් රමඡේව්දයක් ඡේලසං බුදු දහම ඡේමය අනුමත කර න�ත.211

මූලික වර්ගආභිධ්‍යාම්මික

වචනයව�සස්ථ�නය ජීවිතය

ස�භේCදන�

1. සං�ඡේව්දන� වර්ග්‍රය

Sensitive matter

වත්ථු දසංක Vatthu – dasaka

ක�ම - (රCප) භාව Kama (rupa) bhava

ඔව් ඔව්

2. මරණ වර්ග්‍රය Dead matter

අසංඤ්ඤා - ක�ය Asanna – Kaya

ක�ම භාව Kama bhava

න�ත න�ත

3. ජීව විදW� වර්ග්‍රය212

Bio-matter

ජීවිත - නවකJivita – Navaka

අසංඤ්ඤා භාව Asanna bhava ඔව් න�ත

4. ----- ----- ----- න�ත ඔව්

බුදුදහඡේම් පaධ�නත්වය පිරින�මී ඇත්ඡේත් ම�නසික කි\ය�වළියටය. ඒ නිසං� බුදුදහම ඡේච්තන�ඡේව් ව�දග්‍රත්කම කර්මඵල විප�ක බිහි කිරීමට අද�ළව ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP. ඡේච්තන�හ� භික්ඛඡේව් කම්ම� වද�මි යන ප�ඨායට අනුව බුදුරදුන් කර්මය නම් ඡේච්නත�වම වන �ව වද�ර� ඇති �ව ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය.213 මින් ප�හ�දිලි වනුඡේG යම්කිසි කි\ය�වකින් කර්මඵල විප�ක ජානිත වන්ඡේන් එම කි\ය�ව සිදුකර කිසියම් ඡේව්ල�වක් ග්‍රතවීඡේමන් පසුව ඡේන�වන �ව ඡේපනී යයි.214 යම් කි\ය�වක් සිදු කිරීම සංඳහ� උපඡේය%ග්‍රී කරග්‍රන්න� සිතිවිලි ඒ ඡේම�ඡේහ�ඡේත්දීම කර්මඵල විප�ක ඡේග්‍රන දීඡේම් ඡේ]තු ඵල ධර්මත�ව සංඳහ�උපස්ථම්භාක වන ආක�රය පටිච්ච සංමුiප�දය හ� පට්ඨා�න නW�ය මඟින් ඉත� සංවිස්තර හ� පුළුල් ආක�රයට ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP.215 දෛජාන දර්ශනයට අනුව බුදුදහම මඡේන% දණ්ඩයට පaධ�නත්වය පිරිනම� ඇති�ව ද�කග්‍රත හ�කි ය.216 මීට සංම�නව සං�ජා�නන කි\ය�වළිඡේG දී ම�නසික පක්ෂඡේයහි ඇති ව�ඩි ව�දග්‍රත්කම ඡේසංසු ආග්‍රමික දර්ශන මඟින් නිව�රදිව අවඡේ�%ධ කර ඡේන�ග්‍රන්න� ලද �ව දෛජාන දහඡේම් මඡේන% දණ්ඩයට හ� වචී දණ්ඩයට වඩ� ක�ය දණ්ඩයට පaධ�නත්‍වය ල�� දී ඇති ආක�රය අනුව ප�හ�දිලි ඡේව්. තමන් අපaසංන්න අරමුණක් ඡේකඡේරහි අපaසංන්නත�ව ඇති වූ පුද්ග්‍රලඡේයකු හට ඊට ඡේ�ඡේහවින් සංම�න තවත් අරමුණක් ල�බීඡේම්දී එම

113

අරමුණ ඡේකඡේරහි විමසිලිමත් ඡේන�වීම පaතිඡේක්‍ෂ්ප කිරීමට ඡේය�මු වන �ව ද�කග්‍රත හ�කි ය.

2.3. සං�ජා�නනය හ� මඡේන% උපඡේද්ශනය

කිසියම් ග්‍ර�ටළුවකට ම�දිවූඡේවකුහට ස්වීය ශක්තිඡේයන් ඊට විසංඳුම් සංපය� ග්‍ර�නීමට ඇත�ම් විට අසීර� ඡේව්. සිය ග්‍ර�ටළු හ� පaxනවලට නිසි විසංඳුම් සංපය�ග්‍රත ඡේන�හ�කිවීම යඡේමකුඡේe ක�යික ම�නසික ඡේවඡේහසංට ඡේ]තුවකි. ඡේන�ඡේයක් විට පුද්ග්‍රලයින් ක�යික හ� ම�නසික ඡේර%ග්‍රී තත්වයන්ට පව� ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� භා�ජානය ඡේව්. එවිට තම�ටම ස්ව ශක්තිඡේයන් අද�ළ ග්‍ර�ටළුවට ඡේහ% පaxනයට මුහුණ දීමට අවශW කරන ඡේපර�ෂය හ� හ�කිය�ව අවම ඡේව්. එවිට ��හිර අඡේයකුඡේe ආධ�රය ඒ සංඳහ� අවශW ඡේව්. ඡේම�ඳු අවස්ථ�වකදී පූර්ණ ම�දහත් වීමකින් යුතුව විවිධ පුද්ග්‍රලයින්ඡේe ග්‍ර�ටළු හ� පaxන සංඳහ� සුදුසු විසංඳුම් හ� ඡේය%ජාන� ඒ ග්‍ර�ටළු හ� පaxනවලට මුහුණ පC පුද්ග්‍රලයින් ඡේවතින්ම ල�� ග්‍ර�නීඡේම් ක\මඡේව්දය උපඡේද්ශනය නම් ඡේව්.

ග්‍ර�ටළුවට මුහුණ පC පුද්ග්‍රලය� හ� ග්‍ර�ටළුව අතරට ම�දිහත්කර�ඡේවකු ඡේලසං පaඡේව්ශවන්න�ට උපඡේද්ශකය� ඡේලසං වWවහ�ර කරනු ල�ඡේP.ඡේමම පුද්ග්‍රලය� මුහුණප� ඇති ග්‍ර�ටළුවට ඡේහ�ඳින් සංවන්දී එහි පසුබිම මන�ව අවඡේ�%ධ කරග්‍රත යුතුය. ඡේදවනුව ග්‍ර�ටළුවට මුහුණ පC පුද්ග්‍රලය�ඡේe ම�නසික මට්ටම ඡේහ�ඳින් අවඡේ�%ධ කර ඡේග්‍රන ඊට අද�ළ ග්‍ර�ටළුව විxඡේල්ෂණය කර ඒ පුද්ග්‍රලය�ටම ව�ටඡේහන්නට සං�ල�ස්විය යුතුය. සං�ම�නWඡේයන් යම්කිසි පුද්ග්‍රලඡේයක් උපඡේද්ශකවරඡේයකු හමුවීමට තීරණය කරනුඡේG ඒ පුද්ග්‍රලය�ටම ස්ව ශක්තිඡේයන් අද�ළ ග්‍ර�ටළුවට තනිවම මුහුණදීමට අසීර�වූ අවස්ථ�වලදීය.

ඊට ඡේ]තුව ඊට මුහුණ දීමට ඡේය%ග්‍රW ම�නසික ඡේපර�ෂයක් ඡේහ% ආත්ම ශක්තියක් ඒ ත�න�ත්ත�ට න�ති වීමයි. උපඡේද්ශක වරය�ඡේe වග්‍රකීම විය යුත්ඡේත් පළමුව ඡේහ�ඳින් සංවන් දීමයි. මන්ද ග්‍ර�ටළුවට මුහුණප�න ලද අඡේයකුට මුලින්ම අවශW වනුඡේG එක එල්ඡේල් උපඡේද්ශ සංපයන්ඡේනකු ඡේහ% ගුර�වරඡේයකු ඡේමන් උග්‍රන්වන්නට වCයම් කරන්ඡේනකු ඡේන�ඡේව්. කිසිඡේවකුඡේe පූර්ණ අවධ�නය සිය ග්‍ර�ටළුවට ඡේය�මුවීම පව� යඡේමකුට විශ�ල ම�නසික අස්ව�සිල්ලක් විය හ�කි �ව අප අමතක ඡේන� කළ යුතුව ඇත. එ�ඳු අවස්ථ�වක දී උපඡේද්ශකඡේe ක�ර්යභා�රය විය යුත්ඡේත් සිය පූර්ණ අවධ�නය ඡේය�මුකිරීම මඟින් ග්‍ර�ටළුවට ම�දි වූ පුද්ග්‍රලය�ඡේe ආත්ම ශක්තිය වර්ධනය කිරීමයි. තම�ට කිසිඡේවකුඡේe පූර්ණ අවධ�නය ඡේය�මුවී ඇති �ව ව�ටඡේහන විට ඇතිවන ම�නසික සුරක්ෂිතත�ව ඡේ]තුඡේවන් යම් ග්‍ර�ටළුක් නිසං� ආතතියට ලක් වූ අඡේයකුඡේe ක්ලමථ ස්වභා�වය පව� දුර� වී ය�මට ඉඩ තිඡේP. ග්‍ර�ටළුවට මුහුණ පC පුද්ග්‍රලය�ඡේe ග්‍ර�ටළුඡේව් ස්වභා�වය හ� එය ඇති

114

වීමට තුඩුදුන් ඡේ]තු සං�ධක මන�ව පුළුල් ඡේලසං වටහ�ග්‍රත යුතුය. ඉන් පසුව ක\මිකව ඒ පුද්ග්‍රලයඡේe ආත්ම ශක්තිය වර්ධනය වන පරිදි හ� ග්‍ර�ටළුව විසංඳීමට අවශW කරන සියළුම ක\මඡේව්ද අද�ළ පුද්ග්‍රලය� තුළින්ම මතු කර ග්‍ර�නීමට තරම් උප ඡේද්ශක දක්ෂ විය යුතුය. සං��වින්ම උපඡේද්ශනඡේG ක�ර්ය භා�රය වන්ඡේන් ඡේම් සියළු ක�ර්යයන් ඡේන� පිරිඡේහල� ඉටු කිරීම මඟින් සිය ඡේස්ව�ව ල�බීමට ඡේය�මුවන පුද්ග්‍රලයින්ට සංහනය සං�ලසීමයි.217

තමන් මුහුණ ප� ඇති ග්‍ර�ටළුවක යථ� ස්වභා�වය ඒ පුද්ග්‍රලය�ටම අවඡේ�%ධ වීම ඊට අද�ළ නිසි විසංඳුම් සංපය� ග්‍ර�නීමට පහසුවකි. උපඡේද්ශකඡේe පaමුඛතම ක�ර්යභා�රය වනුඡේG ද ග්‍ර�ටළුකට නිසි විසංඳුම සංපය� ග්‍ර�නීමට සංඳහ� ග්‍ර�ටළුව හඳුන� ග්‍ර�නීමට උපක�රී වීමයි. සං�ජා�නනය නම් අවඡේ�%ධයයි.

ඒ සං�ජා�නන නිසි ඡේලසං කි\ය�ත්මක ඡේන�වන විට අවඡේ�%ධ කරග්‍ර�නීඡේම් ග්‍ර�ටළු ඇති ඡේව්. ඒව� සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළු නමින් හ�ඳින් ඡේව්. ඡේ��ඡේහ%විට මිනිසුන් අතර විවිධ පaxන ඇතිවීමට පaධ�න ඡේ]තුව සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළුයි. යමක් අවඡේ�%ධවනුඡේG සං�ජා�නන කරන්න� වූ ස්වරCපය අනුවය. සං�වදW ඡේලසං සං�ජා�නනය කිරීම නිසං� යමක් අවඡේ�%ධ කර ග්‍රනුඡේG ව�රදි ඡේලසංය. සංම�ජාඡේG විවිධ අදහස් ඇති පුද්ග්‍රලයන් ඡේව්. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� යමක් සංම්පූර්ණඡේයන්ම නිව�රදිව සං�ජා�නනය ඡේව්ය�යි සිතිය ඡේන�හ�කි ය. සං�ම�නW කර�ණු මූලික කරඡේග්‍රන ව�රදි සං�ජා�නන සිදුවීම මඟින් එතරම් පa�ල �ලපCමක් ඇති ඡේන�ඡේව්. ඡේම් නිසං� සංCම ව�රදි සං�ජා�නනයකදීම විශ�ල පaxන ග්‍ර�ටළු ඇතිඡේවත�යි ඡේන�සිතිය යුතුය.ඡේකඡේනකුඡේe ජීවිතයට �ලප�න පa�ල කර�ණුවලදී ව�රදි සං�ජා�නනයක් සිදුවීම නම් පa�ල �ලපCමක් ඇතිකරයි.

එ�ඳු අවස්ථ�වල දී මුලින්ම අද�ළ ග්‍ර�ටළුව නිව�රදිව අවඡේ�%ධ කරග්‍රත යුතුය. උපඡේද්ශකඡේe මූලික ක�ර්ය භා�රය ඇරඡේ¬නුඡේG ඡේමත�නිනි. එනම් උපඡේද්ශනයට අවශW පුද්ග්‍රලයින් මුහුණප� ඇති මූලික ග්‍ර�ටළුව නිසි ආක�රව හඳුන�ග්‍රත යුතුය. ග්‍ර�ටළුව නිසි ආක�රව හඳුන� ග්‍ර�නීමට නම් පළමුව අද�ළ පුද්ග්‍රලය�ට ම�නවින් සංවන්දිය යුතුය. අනතුර�ව පුද්ග්‍රලය�ට එම ග්‍ර�ටළුව නිව�රදිව හඳුන� ග්‍ර�නීමට මඟ ඡේපන්වීමක් කළ හ�කි ය. ඡේමහිදී සිදු කරනුඡේG උක්ත පුද්ග්‍රලය�ඡේe සං�වදW සං�ජා�නන නිව�රදි අතට හ�රවීමයි. ඡේම් නිසං� උපඡේද්ශනඡේG මූලික ක�ර්යභා�රය සං�ජා�නනය නිව�රදි කරග්‍ර�නීමට ආධ�රවීම �ව ප�හ�දිලි විය යුතුය. යම් අඡේයකුඡේe සං�ජා�නන නිව�රදි කිරීම ඡේකඡේනකු සිතන තරම් පහසු න�ත. මන්ද ඒ පුද්ග්‍රලය� මුලින්ම ව�රදියට සිතන ආක�රය නිව�රදිව ඡේත්ර�ම් ග්‍රත යුතු ��විනි. අද�ල වරද නිව�රදි කර ග්‍ර�නීමට ල�ඡේ�න්ඡේන් ඉන් පසුවය. අධි ම�නසික හ�කිය�ව ල�බූඡේවකු නම් ඒ සුවිඡේxෂී වූ �ලය භා�විත� කර අනුන්ඡේe සිත් ඡේත්ර�ම්ග්‍ර�නී මට තිබිණ. එමඟින් වරදව� සං�ජා�නනය කර ඇත්ඡේත් ඡේකඡේස්ද අද�ළ වරද නිව�රදි කළ යුත්ඡේත් ඡේකඡේස්ද යන�දී කර�ණු නිව�රදිව ද�නග්‍රත හ�කිව තිබිණ. නමුදු උපඡේද්ශක සංතුව එ�ඳු සුවිඡේxෂී �ල න�තිවිය හ�කි ය. එ�ඳු අවස්ථ�වකදී මඡේන% විදW� මූලධර්ම නිව�රදිව ද�න උඡේග්‍රන ඒ අනුව යඡේමකුඡේe චර්ය�ව හ� ඒ පුද්ග්‍රලය� පවසංන

115

ඡේත�රතුර� මත පදනම්ව නිව�රදි විනිxචයන්ට එළඹීඡේම් හ�කිය�ව පළපුර�දු ව�ත්තීය උපඡේද්ශකවර�න් සංතුව ඇත.218

මඡේන% උපඡේද්ශනය සංම්�න්ධව �ටහිර මඡේන% විදW� විෂය මූලධර්මවලට අද�ල කර�ණු හ� බුදුරජා�ණන් වහන්ඡේස්ඡේe ඉග්‍ර�න්වීම් අතර යම් යම් සංම�නකම් ඡේමන්ම ඡේවනස් ලක්ෂණ ද ඇත. එය එඡේස් වූ පමණින් බුදුරදුන්ඡේe ඉග්‍ර�න්වීම් සංන�ථ කිරීමට �ටහිර මඡේන% විදW� මූලධර්ම භා�විත� කළ යුතු න�ත.ඡේම් ක\මඡේව්ද ඡේදක අතර ඇති විවිධ සංම විෂමත� අධWයනය කිරීම මඟින් ඡේ�ද්ධ මඡේන% විදW�ව පිළි�ඳ වඩ�ත් විච�ර පූර්වක ද�නීමක් ඇතිකරග්‍රත හ�කි ය. �ටහිර මඡේන% විදW� මූල ධර්මවලට වඩ� ඡේ�ද්ධ මඡේන%විදW�ව මඟින් මිනිස් සිඡේත් ග්‍ර�ඹුර� ස්ථර දක්ව� විxඡේල්ෂණය කර ග්‍ර�ටළුවක ස්වරCපය, එය ඇතිවීමට ඡේ]තු, ඊට නිසි විසංඳුම හ� විසංඳුම කර� ය�හ�කි ක\මඡේව්දය යන�දී වශඡේයන් අ�ග්‍රසංම්පූර්ණ උපඡේද්ශනයක් විග්‍ර�හකර ද�ක්ඡේව්. එදිඡේනද� සංම�ජා ජීවිතඡේGදී ඇතිවන සුළු පaxන හ� ග්‍ර�ටළුවල සිට අනුක\මඡේයන් ම�නවය�හට ඇතිවිය හ�කි ඡේලකික හ� අධW�ත්මික ග්‍ර�ටළු සංඳහ�ද ඡේ�ද්ධ මඡේන% උපඡේද්ශනය මඟින් සංහනය ල��දිය හ�කි �ව එහි විස්තර ඡේකඡේර්. උපඡේද්ශනය යනු හුඡේදක් විස්තර�ත්මක උපඡේදස් සං�පයීමක් පමණක්ම ඡේන�ඡේව්. කිසියම් විදW�ත්මක ක\මඡේව්දයක් ඔස්ඡේස් ඒ පුද්ග්‍රලය�ඡේe අභාWන්තර ස්වීය ඡේපර�ෂය නඟ� සිටුවීම සංඳහ� ල��ඡේදන අභිඡේiaරණයක් ඡේලසංද උපඡේද්ශනය නම් කළ හ�කි ය. මන්ද උපඡේද්ශනය තුළින් යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ස්වීය විභාවත� අභාWන්තර ශක්තීන් පුබුදු කර වීමට උපඡේද්ශකය� හට හ�කි ��විනි. තම� තුළ සං�ඟව ඇති විවිධ විභාවW ශක්තීන් අද�ළ පුද්ග්‍රලයින් පව� ඡේන�ද�න සිටිය හ�කි ය.ඡේම් නිසං� පුද්ග්‍රලයින් නිරතුර�ව පර�ධීන ඡේලසං කල්පන� කිරීමට ඡේපළඡේ¾. ජා�නමය, ආරමය, දෛජාව විද් ය�ත්මක ඡේ]තු සං�ධක �ඳු විවිධ කර�ණු නිසං� යඡේමකුට ම�නසික ඡේර%ග්‍ර ව�ළඳිය හ�කි ය. මීට අමතරව ඡේපර�ෂ දු�ලවීම, ම�නසික අසංමතුලිත �ව ව�නි ඡේ]තු ද මීට �ලප�යි.ඡේපර�ෂය දු�ලවීම හ� ම�නසික අසංමතුලිත�ව ඇතිවනු ඡේG සිත තුළ හට ග්‍රන්න� අභාWන්තර සං�ණ�ත්මක ඡේiaරණවල ද�ඩි �ලපCමට පුද්ග්‍රලය� නතු වීම නිසං�ය.219

සං�ද්ධි පa�තිහ�ර්ය හ� ආඡේද්ශන� පa�තිහ�ර්ය ඡේන� අනුදත් බුදුරදුන් අනුමත කඡේල් අනුශ�සංන� පa�තිහ�ර්ය පමණි. ඡේමහි සං�ද්ධි පa�තිහ�ර්ය යනු ඡේන�ඡේයක් සං�ද්ධිවිධ ම�ය�වන් ද�ක්වීමයි. ආඡේද්ශන� පa�තිහ�ර්ය යනු අනුන්ඡේe සිත කියවීමයි. ඡේමකල ඡේම%හන විදW�ව පaගුණකළ අය ද ස්වiන නිද්‍ර�ඡේව් නිය�ලි අයඡේe සිත් කියවීම සිදුකර කරති. සං�ද්ධි හ� ආඡේද්ශන� යන i ර�තිහ�ර්ය ඡේදකම ආධW�ත්මික ගුණවත් �වකින් ඡේත�රව වුවද කළ හ�කි ය.

එඡේස්ම එහි අර්ථවත් �වක්ද න�ත. අනුශ�සංන� පa�තිහ�ර්ය නම් අවව� ද, ඔවදන් ල�� දීමයි. යඡේමකු වරදින් ව�ළ�ක්වීමටත්, සුචරිතඡේයහි නිරතකරවීම පිණිසංත් අනÇශ�සංන� පa�තිහ�ර්ය ඉත� ව�දග්‍රත්ය. ඡේම් නිසං�

116

බුදුරදුන් අනුශ�සංන� පa�තිහ�ර්යඡේG ඇති ව�දග්‍රත්�ව පහද� දී තිඡේP. උ පඡේද්ශනය ද අයත් වනුඡේG ඡේම් අනුශ�සංන� පa�තිහ�ර්යටය. ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශනඡේයහි ස්වභා�වය ධර්මඡේG ලක්ෂණවල අන්තර්ග්‍රතය. එනම් මුල, ම�ද හ� අග්‍ර යන�දී ඡේස් ම�නවින් ඡේද්ශන� කරන ලද ධර්මය සිය පaඥා�ව අනුව අවඡේ�%ධ කළ යුතුය. ඡේම් අනුව අඡේයකු ඉත� ක්ෂණිකවද තවත් අඡේයකු විස්තර වශඡේයන් ධර්මය ඡේද්ශන� කරන විට ද, තව අඡේයකු ඊටත් වඩ� ඡේ��ඡේහ% විස්තර කර ඡේද්ශන� කරන විටද ධර්මය අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමට සංමත් ඡේවති. සිව් වන ඡේක�ටසං කුමන ක\මයකින් විස්තර කරනු ල�බූව ද ඒ භාවඡේG ධර්ම අවඡේ�%ධයට ඡේ]තු ව�සංන� රහිත �ව ඡේපන්ව� දී තිඡේP. ඡේමඡේස් උද්ඝාටිතඤ්ඤා, විපටිතඤ්ඤා, ඡේඥායW හ� පදපරම යනුඡේවන් ධර්ම�වඡේ�%ධඡේයහි ල� පුද්ග්‍රලයින් සිව් ඡේක�ටසංක් විදWම�න වන �ව ප�හ�දිලි කර ඇත. එඡේස්ම ධර්ම�වඡේ�%ධයට කිසිදු ක�ල සීම�වක් න�ත. අතීත, වර්තම�න හ� අන�ග්‍රත යන ක�ලතqයටම ඡේප�දු �ව ධර්මඡේG අන්තර්ග්‍රතය. එඡේස්ම ධර්මයට අනුව හ�සිඡේරන පුද්ග්‍රලය�ට එහි යහපත් ඵල විප�කය ල�බීම අපaම�දීව සිදු ඡේව්.

එයට ක�ල සීම�වකින් කිසිදු ග්‍ර�ටළුවක් මතු ඡේන� ඡේකඡේර්. ම�ර්ග්‍ර චිත්ත සංම්පූර්ණ වූ ඇසිල්ඡේලහි ඵල සිත උපදී. එය ක�ල සීම� වලින් ඡේන�ද�ක්වියහ�කි ක්ෂණයකි. අක�ලික �ව ඡේලසං සංඳහන් වනුඡේG ඡේම් ගුණයයි. ස්වීය පaතWක්ෂ අනුව සංතW අසංතWත�ව ද�කග්‍රත හ�කි වීම ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශනඡේG ද�කිය හ�කි සුවිඡේxෂීත�වයි. අනුන් කියන නිසං� පිළිග්‍ර�නීමක් බුදු දහඡේම් න�ත. එඡේස්ම අනුන් ඡේක තරම් උපඡේද්ශනය කළද,තම� එම ඡේද් අනුග්‍රමනය කර තම�ඡේe ජීවිතයට ඒ කර�ණු එක්කර ග්‍රත යුතුය.

ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශනඡේG දී උපඡේදස් ඡේදනු ල�න්න�ට වඩ� ව�ඩි ව�ඩ ඡේක�ටසංක් උපඡේද්ශනය ල�න පුද්ග්‍රලය� විසින් ඉටුකළ යුතුය. එහි නිසි ඵල පaඡේය%ජාන ල�බිය හ�ක්ඡේක් එවිටය. එඡේමන්ම කපටි දෛකර�ටිකකම් න�ති අව�ක සං�ජු ග්‍රති ගුණ ඇති පුද්ග්‍රලඡේයකු වීම ඉත�ම අවශWය. පත ඡේප�ඡේත් ද�න උග්‍රත්කම් තිබීම එතරම් අවශW ඡේදයක්ද ඡේන�ඡේව්. ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශනඡේG දී අව�ක �ව ව�දග්‍රත් ඡේක�ට සංලක� ඇත්ඡේත් කපටි පුද්ග්‍රලය� ඡේකඡේස් උපඡේදස් ල�� දුන්න ද කිසි දිනක නිව�රදි කර ග්‍රත ඡේන�හ�කි ��විනි. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� අව�ක �ව ඉත� ව�දග්‍රත් පaඥා�ව වර්ධනය කර ග්‍ර�නීමට පූර්වග්‍ර�මීව තිබිය යුතු ගුණ��ග්‍රයක් ඡේලසං ද හ�ඳින්විය හ�කි �ව ජී. එස්. පී. මිස්ර�ඡේe අදහසංයි.220

බුදුදහඡේම් විඤ්ඤු පුරිසං නමින් හඳුන්ව� ඇත්ඡේත් අව�ක ත�න�ත්ත� මිසං උග්‍රත� ඡේන�ඡේව්. යම් කිසි විෂයක් පිළි�ඳ ද�නඋග්‍රත්කම ව�ඩිදියුණු වූ ඇත�ම් අයඡේe හුදු ද�නුම මිසං බුද්ධිය ඡේහ% පaඥා�ව න�ති �ව සං�ම�නW වWවහ�රය අනුව ඡේපනී යයි. ඡේම�ඳු අය තුළ ඡේ��ඡේහ%විට ඡේම%හය අධිකය. ද�නුම නිසං� ඇතිවන ම�නය ආත්ම�ර්ථක�මී �ව සංමඟ එක්වූ විට කපටිකම ඇති ඡේව්.

ඡේම�ඳු අය තුළ ඉත� සියුම් වශඡේයන් කි\ය�ත්මක වන ආත්ම�ර්ථක�මී ලක්ෂණ ඇත. අනුන් ඡේන�මඟ ය�වීම මිසං ඡේම් අය කිසිඡේස්ත් යහ මඟට ග්‍ර�නීමට ඡේන�හ�කි �වක් ද ඡේපඡේන්. නමුදු අව�ක ත�න�ත්ත� තුළ ඡේම�ඳු

117

දුර්ගුණ න�ත. ඡේහතම සිය ව�රදි ඡේන� සංඟවන අතර ඡේපන්ව� ඡේදන වරද වහ� නිව�රදි කර ග්‍ර�නීමට ඡේපළඡේ¾. ඡේසං%ව�න් මග්‍රඵල ල�භී ආදී ආර්ය පුද්ග්‍රලයින් තුළ ද ඡේ��ඡේහ%විට ඡේම�ඳු ලක්ෂණ ඇත. එනම් රහත් මඟඵලයට වඩ� පහළ ම�ර්ග්‍ර ඵල ල�භී ඡේසංසු ආර්ය පුද්ග්‍රලයින්ඡේග්‍රන් ඇත�ම් ව�රදි සිදුවීඡේම් අවක�ශ තිඡේ�තත් ඒ උතුමන් වහන්ඡේස්ල� අව�ක ��වින් සිදුවූ වරද ඡේන� සංඟවති.

ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශනඡේG තව ලක්ෂණයක් නම් එය පa�ඡේය%ගිකව තම�ම පaත් යක්ෂ කළ යුතුවීම. ඒ පaතWක්ෂය සංඳහ� උපඡේද්ශනය මඟින් අවශW මූලික මඟ ඡේපන්වීම සිදු කරනු ල�ඡේP. ඒ මඟ අනුග්‍රමනය කර අවඡේ�%ධය කර� ය�ම උපඡේදස් ල�න්නන්ට අයත් වන ක�ර්යයකි. හුඡේදක් උපඡේද්ශකය� ඡේකඡේරහි ඇති ඡේග්‍රරවය නිසං� ඡේන�ව තම� පaතWක්ෂ අවඡේ�%ධය ල�� එහි නිව�රදි ස්වරCපය වටහ� ග්‍ර�නීම �ව ඡේමහිදී ඡේක් එන්. ජායතිලක විසින් අවධ�රණය කර දක්ව� තිඡේP.221

ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශන ක\ම 6 කට අනුව ප�හ�දිලි කර දක්ව� ඇත. ඡේමහි ඡේද්සංන� (Lecture Method) යනුඡේවන් දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේද්ශන� මඟින් උපඡේදස් ල�� දීමයි. පඤ්ඤා�පන� (Theory Method) යනුඡේවන් ද�ක්ඡේවනුඡේG යම් කිසි ත�ර්කික සිද්ධ�න්ත ක\මයකට අනුව ග්‍ර�ටළුව විසංඳීමයි. පට්ඨාපන� (Revision

Method) ඡේලසං ද�ක්ඡේවනුඡේG පුනරීක්ෂණ ක\මඡේව්දය භා�විත�කර උපඡේදස් සං�පයීමයි. විභාජාන� (Analytical Method) ඡේස් ද�ක්ඡේවනුඡේG යම්කිසි ග්‍ර�ටළුවක් විxඡේල්ෂණ ක\මය භා�විත� කර විසංඳන ආක�රය ඡේපන්ව�දීමයි. ඡේ��ඡේහ%විට ආභිධම්මික ඉග්‍ර�න්වීම් විග්‍ර�හ කර ඇත්ඡේත් ඡේම් ක\මය අනුවය. විවරණ� (Explanatory Method) නම් විමර්ශන ක\මඡේව්දය භා�විත� කරන අයුර� ඡේපන්ව� දීමයි. පහසුඡේවන් වටහ�ග්‍ර�නීමට අසීර�වන ඡේදයක් පුළුල්ව විස්තරකිරීම ඡේම් යටඡේත් ග්‍ර� ඡේන්. උත්ත�නිකම්ම (Method of Clarifying

Obscure Points) යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් උපඡේද්ශනය සිදුකර අනතුර�ව ඡේන�ප�හ�දිලි ස්ථ�න යළි ප�හ�දිලි කිරීමයි. යමක් වඩ� ප�හ�දිලිව මතක සිටීමට හ� අවධ�රණයවීමට ඡේමඡේස් ප�හ�දිලි කිරීම අවශW ඡේව්. ඡේමඡේස් විවිධ ක\ම අනුග්‍රමනය කිරීඡේමන් �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තු වූඡේG ඡේකඡේස් ඡේහ% ශ��වකය� සංතW�වඡේ�%ධය කර� ලඟ� කර වීමයි. ශ��වකය� තුළ ඇති ග්‍ර�ටළු විසංඳීමට අවශW මූලික මඟ ඡේපන්වීම ඡේම් මඟින් ල��දී තිඡේP. ශ��වකය� තුළ ඇති විවිධ වූ ග්‍ර�ටළු විසංඳීම සංඳහ� බුදුරදුන් අනුග්‍රමනය කළ ක\ම 4 ක් සංඳහන්ය.

එනම් එක�සං වW�කරණ නම් වූ පළමු ක\මයයි. ඡේමහිදී අද�ළ ග්‍ර�ටළුව සංඳහ� සං�ජු පිළිතුරක් ල�� දීඡේම් ක\මය අනුග්‍රමනයඡේක�ට ඇත. ඡේදවන ක\මය විභාජ්ජා වW�කරණ ක\මයයි. ඡේමහි දී ග්‍ර�ටළුව වඩ�ත් සංවිස්තරව ඡේ�ද� විග්‍ර�හඡේක�ට එනම් විxඡේල්ෂණ විධි ක\මඡේයන් විසංඳුම් සං�පයීමයි. ඡේතවන ක\මය නම් පටිපුච්ඡ� වW�කරණ ක\මයයි. ඡේමහි දී උපඡේද්ශනයට ප�තqවන්න�ඡේග්‍රන් පaති i රxන නඟමින් ඒව�ට ල�ඡේ�න පිළිතුර� අනුව උපඡේද්ශනය සිදු කිරීමයි. සිව් වන ක\මඡේව්දය නම් ඨාපනීය ක\මඡේව්දයයි. ඡේමය ඡේ��ඡේහ%විට ද�න උග්‍රත්කම් නිසං� ඒ පිළි�ඳ නඟන අර්ථවත් ඡේන�වන පaxන වල දී අනුග්‍රමනය කළ ක්

118

රමඡේව්දයයි. ඡේමහි දී පaxනය පඡේසංකට ත�� ශ��වකය�ට අර්ථවත් වන ඡේද් පමණක් සං�කච්ඡ�ඡේවන් විසංඳ� ඇත.222

ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශනය පaධ�න වශඡේයන් ඡේදය�ක�රයකට සිදු වී තිඡේP.

පළමු ක\මඡේGදී සංම්මුති ඡේද්ශන� යනුඡේවන් දක්වන ඡේල%ක වWවහ�රය අනුව සංතW වශඡේයන් පිළිග්‍ර�ඡේනන ඡේප�දු එකඟත� වලට අනුව උපඡේදස් සං�පයීමයි.

ඡේමහිදී හුඡේදක් බුදු දහඡේම් ග්‍ර�ඹුර� ද�ර්ශනික හරය ඡේවනුවට එදිඡේනද� ජීවිතඡේG දී ජීවිතය වඩ�ත් සුවපත් කරග්‍ර�නීම සංඳහ� ඉවහල් විය හ�කි විවිධ කර�ණු පිළි�ඳව ශ��වක පaජා�ව ද�නුවත් කර තිඡේP. පර�භාව සූතqය, වWපජ්ජා සූතqය, ම�ග්‍රල සූතqය, වසංල සූතqය හ� සිඟ�ඡේල%ව�ද සූතqය ව�නි සූතq ඡේද්ශන�වල සං�ග්‍ර�හවන ඡේලකික ජීවිතය ව�සංන�වන්ත කර ග්‍ර�නීමට ඉවහල්වන ඡේද් ඡේමඡේස් සංම්මුති සංතW ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය. එ�ඳු කර�ණු හුව� දක්ව� කළ ඡේද්ශන� සංම්මුති ඡේද්ශන� නමින් හ�ඳින්ඡේව්. එතරම් ග්‍ර�ඹුර� කර�ණු උකහ�ග්‍රත ඡේන�හ�කි ශ��වක පිරිස් හට ඡේම�ඳු උපඡේද්ශන වලින් ග්‍ර�ටළුවලට විසංඳුම් සං�පයීම සිදුකර තිඡේP. ඡේදවන ක\මඡේGදී පරමත්ථ ඡේද්ශන� ඡේලසං ඡේපන්ව� දී ඇති ස්කන්ධ, ධ�තු, ආයතන ආදී පරම�ර්ථ ස්වරCප කර�ණු හුව� දක්ව� ශ��වක පිරිස්වලට අවශW උපඡේදස් සංපය� තිඡේP. ඡේමහිදී බුදු දහඡේම් සං��C ද�ර්ශනික හරය මන�ව මතු කර දක්ව� තිඡේP. අභිධර්ම පිටකයට අයත් ග්‍ර�න්ථ සංත තුළ සංඳහන් වන සියළු කර�ණු ඡේම් සංඳහ� නිදසුන් ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය. ඒ ද�ර්ශනික හරය විනිවිද ද�කීම විදර්ශන� භා�වන�ව ඡේලසං හ�ඳින්ඡේව්. බුදු දහමටම පමණක් සුවිඡේxෂී වූ භා�වන� ක\මය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන ඡේමම විදර්ශන� භා�වන�ව මඟින් සංසංර දුක් නිව� ද�මීම සිදු ඡේව්. එහි පaතිඵලය ම�ර්ග්‍ර ඵල නමින් හ�ඳින්ඡේවන ධර්ම�වඡේ�%ධයට ප�මිණ වීමයි. අවසං�න ම�ර්ග්‍ර ඵලය ඡේලසං ද�ක්ඡේවන අර්හත්වයට පත් වූ උතුම� හට කිසිදු ම�නසික දුකක් න�ත. බුදු දහඡේම් අවසං�න කූට පa�iතිය ද ඡේම් අර්හත්ව පරම�දර්ශය සං�ක්ෂ�ත් කර ග්‍ර�නීමයි.223

ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශන ක\මඡේව්දඡේG දී එය තවත් ඡේදය�ක�ර ස්වරCපයකින් ද�ක් ඡේව්. පළමු ක\මය නම් සං�ඛිත්ත ඡේද්ශන�වයි. ඡේමහිදී කිව යුතු කර�ණ සං�ර��ශ වශඡේයන් ඡේද්ශන� කරනු ල�ඡේP. ඡේදවන ක\මය නම් විත්ථ�ර ඡේද්ශන�වයි. ඡේමහිදී කිව යුතු ඡේද් විස්තර කරමින් විග්‍ර�හ කිරීමයි. විවිධ x ර�වකයින් තුළ ව�ඩී ඇති ඉන්ද්‍රිය ධර්මවලට ග්‍ර�ලඡේපන ආක�රයකින් උපඡේද්ශනය ල�� දිය යුතු �ව මින් ල�� ග්‍රත හ�කි ආදර්ශයයි. මන්ද සං�ක්ෂිiතව ප�වසිය යුතු පුද්ග්‍රලය�ට විස්තර සංහිතව ඡේද්ශන� කිරීම ඡේහ% විස්තර සංහිතව ප�වසිය යුතු පුද්ග්‍රලය�ට සං�ක්ෂිiතව ඡේද්ශන� කිරීම ඡේහ% එතරම් ඵලද�යක න�ත. අස්සංජී ඡේතර�න් වද�ළ සංතර පද ග්‍ර�ථ�ඡේව් එක් පදයක් ඇසූ ක්ෂණඡේයහි සං�රියුත් හිමියන්ට ඡේසං%ව�න් වීමට හ�කි විය. නමුදු මුග්‍රලන් හිමියන් ඡේසං%ව�න් වූඡේG මුළු ග්‍ර�ථ�වම ශ�වණය කළ පසුවය. සිව් පද ග්‍ර�ථ�වක් පව� සිහි ත�� ග්‍රත ඡේන� හ�කිව දු�ල ස්මරණ ශක්තියක් ඇතිව

119

විසූ චුල්ලපන්ථක හිමියන් අර්හත්වය අවඡේ�%ධ කර ඡේග්‍රන අසූ මහ� x ර�වකයින් අතර එක් හිමි නමක් වීමට තරම් හ�කිය�ව ඇතිවී තිබුඡේණ් උන් වහන්ඡේස්ඡේe ඉන්ද්‍රීය ශක්තිය නිසිය�ක�රව අවඡේ�%ධ කර ඡේග්‍රන ඊට අනුව උපඡේද්ශනය ල�� දීමට බුදු හිමියන් ද�ක්වූ දක්ෂත�ව නිසං�ය. බුදුරදුන් අනුග්‍රමනය කළ තවත් උපඡේද්ශන ක\මඡේව්ද ඡේදකක් සංඳහන්ය. ඉන් පළමු ක් රමඡේව්දය නම් ඡේනයWත්ථ උපඡේද්ශනයයි. මින් අදහස් වනුඡේG අර්ථය ඡේග්‍රනහ�ර ද�ක්විය යුතු ඡේද්ශන� �වයි. ඡේදවන ක\මඡේව්දය නීතත්ථ උපඡේද්ශනයයි. අර්ථය ඡේග්‍රන හ�ර දක්වන ලද ඡේද්ශන� ඡේමහි නීතත්ථ ඡේද්ශන� ඡේලසං හ�දින්ඡේව්. බුදුරදුන් වද�ළ දහඡේම් අර්ථය ඡේග්‍රන හ�ර වඩ�ත් ප�හ�දිලි කළ යුතු එඡේස් ඡේන� කිරීම හ� වඩ�ත් සං�කීර්ණ ඡේන� කළ යුතු ස්ථ�න සං�කීර්ණ කර ද�ක්වීම වරදක් �ව ඡේද්ශන� කර තිඡේP. ඡේමඡේස් කරන්න� තථ�ග්‍රතයන් වහන්ඡේස්ට අසංතWඡේයන් ඡේච%දන� කරන්ඡේනකු වන �ව ප�හ�දිලි කර දී ඇත. ඡේ�ද්ධ උපඡේද්ශනඡේG දී ඡේම් ලක්ෂණ ඡේහ�ඳින් කි\ය�ත්මක කිරීම ද�ඩිව අවධ�රණය කර තිඡේP. මන්ද විස්තර කළ යුතු ඡේද් විස්තර ඡේන� කිරීම ඡේස්ම විස්තර කර වඩ�ත් සං�කීර්ණ ඡේන� කළ යුතු කර�ණු එඡේස් නුවමන� ඡේලසං විස්තර කරන්නට ය�ඡේමන් සං�කීර්ණ කිරීම ද යහපත් උපඡේද්ශනයකට සිදු වන හ�නියක් �ව අවඡේ�%ධ කර ග්‍රත යුතුය. නිතරම සිය අත්තඡේන%මතියට අනුව කි\ය� කිරීමට වඩ� බුදුරදුන් අනුදත් ධර්ම විනයට එකඟව කටයුතු කිරීම මඟින් සිදුවිය හ�කි අත්ව�රදීම් අවම කර ග්‍ර�නීමට ඉඩකඩ ති�න �ව රීස් ඡේඩ්විඩ්ස් මහත්මිය විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.224

මන්ද උපඡේද්ශනඡේG නිරත ත�න�ත්ත� එඡේස් කරන්ඡේන් හුඡේදක් තම�ඡේe විශිෂ්ට ඥා�නඡේයන් අවඡේ�%ධ කරග්‍රත් දහමක් අනුව ඡේන�වන ��විනි.

බුදුරදුන්ඡේe ශ��වක ශ��වික�වන් කරනුඡේG බුදුරදුන් අවඡේ�%ධ කරග්‍රත් දහම තම න�ණ පමණින් වටහ� ඡේග්‍රන ඊට අර්ථකථන සං�පයීමයි. අති ධ�වන ක�රීව අති පණ්ඩිතම�නීව කටයුතු කිරීම නිසං� බුදු දහඡේම් නිර්මලත්වයට හ�නි සිදුවිය හ�කි ය. එ��වින් හ�කි ත�ක් බුදුරදුන්ඡේe මුලික අදහසංට ග්‍රර� කරමින් දහම් පණිවිඩය හ�කි ත�ක් උසංස් ඡේලසං පහද� දීම සංCම x ර�වකඡේයකුඡේeම වග්‍රකීම ඡේව්. මඡේන% උපඡේද්ශනඡේG නිරත ත�න�ත්ත� අතින් විය යුත්ඡේත් ද එයමය. බුදුරදුන්ඡේe තවත් උපඡේද්ශන ක\මඡේව්ද ඡේදකක් සංඳහන් ඡේව්. පළමු ක\මය නම් සංiපරිය�ය ඡේද්ශන�ය. යමක් පිළි�ඳ අවම ද�ක්වීම සංiපරිය�ය ඡේද්ශන� නම් ඡේව්. එනම් යමක් සං�ක්ඡේෂ්පව ද�ක්වීමයි. නුවණ ඇති පුද්ග්‍රලයින්ට යමක් සං�ක්ෂිiතව විස්තර කිරීම පමණක් පaම�ණවත්ය. වහ� අවඡේ�%ධය ල�බීමට ඡේ]තු ඡේව්. එඡේස් ඡේන�හ�කි වන පුද්ග්‍රලයින්හට නිiපරිය�ය ඡේද්ශන� මඟින් කර�ණු ද�ක්ඡේව්. ඡේමහි දී යමක් සං�ක්ෂිiතව ඡේද්ශන� කළ කල්හි අවඡේ�%ධ කළ ඡේන� හ�කි අයට උපරිම වශඡේයන් ද�ක්වීමයි. පඤ්චක��ග්‍ර න�ම�ති වඩුව� බුදු හිමියන් ඡේව්දන�ව ඡේද වදCර�ම් ඡේක�ට දක්ව� ඇත�යි පවසංන අතර උද�යි හිමියන් පවසංනුඡේG ඡේව්දන�ව ඡේතවදCර�ම්ඡේක�ට දක්ව� ඇති �වයි. ඡේම් අදහස් ඡේදකම නිව�රදි �ව දක්වන

120

බුදු හිමියන් ඡේව්දන�ව තමන්වහන්ඡේස් ඡේදකක්, තුනක්, පහක් හ� දහයක් ආදී ඡේලසං විග්‍ර�හ කර දක්ව� ඇති �ව ද පර්ය�ය වශඡේයන් ඒ සියල්ල සංතW �වද ඡේපන්ව� දී තිඡේP. උපඡේද්ශන ක�ර්ඡේG දී අද�ළ පුද්ග්‍රලය�ඡේe බුද්ධි මට්ටමට අනුව උපඡේදස් ල�� දිය යුතු �ව මින් වටහ� ග්‍රත යුතු කර�ණයි.225

බුදුන් වහන්ඡේස්ඡේe උපඡේද්ශන සිව් ආක�රයකි. එහි පළමු ව�න්න අවස්ථ�ව හ� පිරිසං අනුව ඡේම�ඳු උපඡේද්ශනයක් කිරීම සුදුසු ය�යි සංලක� සිය අදහසංට අනුව උපඡේද්ශනය ප�ව�ත්වීම. බුදුරදුන් තුළ ප�වති ආසංය�නුසං ඥා�නය ආදී බුද්ධ ඥා�නය අනුව පිරිසංඡේe සිත�ඟි හ� ඉන්ද්‍රිය ඡේව්මත්තත�වය අනුව උපඡේද්ශනය සිදු කළ යුතු ආක�රය තීරණය කිරීඡේම් හ�කිය�ව බුදුරදුන් තුළ පිහිට� තිබිණ. එහි දී උන් වහන්ස් විසින් සිදු කළ උපඡේද්ශන ක�ර්යය ඉත� පaශස්ත මට්ටමක ප�වතින. ඡේදව�න්න නම් එහි සිටින ශ��වක පිරිසංඡේe අදහසං විමසං� ඔවුන්ඡේe අඡේiක්ෂ�වට අනුව උපඡේද්ශන කි\ය�වළිඡේG නිරත වී ඉහළ පරිසං�ධන මට්ටමකට ඔවුන් ඡේග්‍රන ඒමයි. බුදුරදුන් තුළ ප�වති සුවිඡේxෂී හ�කිය�ව ඡේමහිදීද ඉත� පaඡේය%ජානවත් විය. ඡේතවන ක\මඡේව්දය නම් ශ��වක පිරිසං අසංන ලද ප�ණයකට පිළිතුර� ඡේදමින් එය නිර�කරණය කරන ස්වරCපඡේයන් සිදු කර උපඡේද්ශන කි\ය�වලියයි. ඡේමහි දී පිරිසංඡේe අවධ�නය මුල සිට අග්‍ර දක්ව� රැ ඡේඳන අයුරින් අවසං�නඡේG චතුර�ර්ය සංතW අවඡේ�%ධය කුළුග්‍රන්ව� උපඡේද්ශනය සිදු කර තිඡේP. ඡේ��ඡේහ%විට බුද්ධ ශ��වකයින් පිරිසංඡේe අදහස්වලට අනුව ධර්ම වඡේ�%ධය ල��දීමට විවිධ පaයත්න ද�රCවත් උපඡේද්ශන කි\ය�වළිය අවසං�නවත්ම චතුර�ර්ය සංතWවඡේ�%ධය ඔවුන්ට අත්පත් කර දීමට බුදුන් වහන්ඡේස් පමණටම සුවිඡේxෂී වූ හ�කිය�වක් ඡේන�ප�වති �ව ඇත�ම් සිදුවීම් අනුව ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය. සං�රියුත් හිමියන් �­]ම ඡේල�වට ය�ම පිණිසං එක්තර� �මුඡේණකුට �­]ම විහ�ර භා�වන� නිව�රදිව කළ යුතු ආක�රය ඡේපන්ව� දුනි. ඒ අතර ආයු අවසංන් වීඡේමන් ඒ �මුණ� කළුරිය කඡේල්ය. �­]ම විහ�ර භා�වන� වඩ� ඡේලකික ධW�න ඉපිදවූ ��වින් �මුණ� P ර]ම ඡේල�ව උත්පත්තිය ල�බීය. බුදුරදුන් එදින මහ�කර�ණ� සංම�පත්තියට සංමව�ද �ලනවිට ඡේම් �මුණ�ට අර්හත්වයට පත්ව නිවන් ද�කීමට ඡේ]තු සංම්පත් ඇති �ව දුටුඡේස්ක. නමුදු බුදුන් වහන්ඡේස් ඡේම් �මුණ� ඡේවත ළඟ� වීමට ඡේපර සං�රියුත් හිමියන් �මුණ� ඡේවත ඡේග්‍ර�ස් කමටහන් උග්‍ර�න්ව� �¬ඡේල% ග්‍රත කර වීමට සංමත් විය. මින් පසු ආපසු බුදුරදුන් ඡේවත ප�මිණි සං�රියුත් හිමියන්ට බුදුරදුන් වද�ඡේල් සංතර පද ග්‍ර�ථ�වකින් වුව ද උපඡේද්ශනය සිදු කළ ද චතුර�ර්ය සංතWය මිසං �¬ඡේල�ව වුවත් භාවය වර්ණන� කර x ර�වකයින් ඊට ඡේන�ඡේප�ළ¬වන ඡේලසංය. බුදුරදුන්ඡේe ඡේම් ඔවදන අනුව යළි ආපසු �¬ ඡේල�වට ව�ඩ ඒ �මුණ�ට දහම් ඡේදසං� චතුර�ර්ය සංතWය ඡේද්ශන� කර නිවන් අවඡේ�%ධ කර වීමට සං�රියුත් හිමියන්ට සිදු විය. “ම� ඔ�ල�ට උපඡේදස් දී ඇත්ඡේත් ශ��වකයින්ට හීන වූ �¬ඡේල�ව ඉපදීම පිණිසං දහම් ඡේදසීමට ද�යි” බුදුරදුන් සං�රියුත් හිමියන්ට පවසං� ඇති ආක�රය සූතq ඡේද්ශන� තුළ ප�හ�දිලිව දක්ව� තිඡේP. සිව් වන ක\මඡේව්දය නම් ශ��වක පිරිසං අතර

121

පවතින විවිධ ග්‍ර�ටළු නිර�කරණය කිරීම පිණිසං ඒව�ට විසංඳුම් දක්වමින් උප ඡේද්ශනඡේG නිරත වීමයි. බුදුරදුන් ඡේහ% ධර්මය පිළි�ඳව විවිධ කතික�වත් විටින් විට එද� භා�රතීය සංම�ජාය තුළ සිදු විය. ඡේම�ඳු අවස්ථ�වල ඒ ග්‍ර�ටළු ත�න් නිර�කරණය කිරීම පිළි�ඳ සං�කච්ඡ�වල නිරත වීම ඡේ�ද්ධ ප�විදි, ගිහි පිරිස්වල සිරිතක්ව ප�වතින. එ�ඳු පිරිසංකඡේe ආර�ධන�ව මත ඔවුන්ඡේe ග්‍ර�ටළු නිර�කරණය පිණිසං ව�ඩමවන ලද බුදුරදුන් ඒ අවස්ථ�වල උද්ග්‍රතව ඇති ග්‍ර�ටළුව විසංඳීම් වශඡේයන් සිදුකරන උපඡේද්ශන කි\ය�වළිය ඡේම් සිව් වන ක\මය වශඡේයන් දක්ව� තිඡේP.226

බුදුන් වහන්ඡේස් සිය උපඡේද්ශන කි\ය�වලිඡේG දී විවිධ නW�ය භා�විතට ග්‍රනු ල�බු ඡේස්ක. පළමු ව�න්න නම් අත්තජ්ඣං�සං ක\මයයි. ඡේමහිදී තමන් වහන්ඡේස්ඡේe අදහසංට අනුව උපඡේද්ශනය සිදු කරන ඡේස්ක. පිහිටි විය යුතු දුක්ඛිත අය අරමුණු කර ප� ග්‍රමනින් ඡේහ% සං�ද්ධි �ලය භා�විත� කර ව�ඩමව� ඡේහ% ඒ පුද්ග්‍රලය� ඡේවතට අඡේල%කයක් යව� උපඡේද්ශනය ල��දීම මින් අදහස් ඡේව්. ඡේදව�න්න නම් පරජ්ඣං�සං ක\මයයි. එහිදී අනුන්ඡේe අදහසංක් මත සිය උපඡේද්ශන කි\ය�වළිය ප�ව�ත්වීමයි. ව�රදි මත ව�ද ඡේවනුවට නිව�රදි ආකල්ප හඳුන්ව� දීම මින් සිදු විය. ඡේ��ඡේහ%විට ව�රදි සංම�ජා ආකල්ප ඡේකඡේරහි බුදුරදුන් සිය අර්ථකථන ඉදිරිපත් කරන ලද්ඡේද් ඡේම් ක\මයට අනුග්‍රතවය. ඡේතව�න්න නම් පුච්ඡ�ව�සික ක\මයයි. ඡේමහිදී අසංන ලද පaxනයට පිළිතුර� දීම් වශ ඡේයන් උපඡේද්ශනඡේG ඡේයදීමයි. ඡේ��ඡේහ%විට බුදු හිමියන් හමුවට ප�මිණි විවිධ ශ��වක පිරිස් සිය ග්‍ර�ටළුව සංඳහ� බුදු හිමියන්ඡේග්‍රන් විසංඳුම් අඡේiක්ෂ� කර ඇත. එහිදී ප�මිණි ශ��වක පිරිස්වල ආකල්ප, අදහස් වලට ග්‍ර�ලඡේපන පරිදි ඔවුන්ට පිළිතුර�දීමට බුදුන් වහන්ඡේස් කි\ය� කළ ඡේස්ක. සිව් ව�න්න නම් අට්ටුiපත්තික ක\මයයි. තම�ඡේe මතව�දය බුදුරදුන් අභිමුඛඡේයහි දී තහවුර� කර ග්‍ර�නීම පිණිසං බුදු හිමියන් හමුවට ප�මිණි ශ��වක පිරිස්වලට විවිධ ද�ෂ්ටි ව�ද පිළිග්‍ර�න්වීම පඡේසංක ත�� ඒ මතව�ද පිළිග්‍ර�නීම ඡේහ% i රතික්ඡේෂ්ප ඡේන� ඡේක�ට කර�ණු අවඡේ�%ධ වීම සංඳහ� උපඡේද්ශන කි\ය�වළිඡේG නිරත වීම මින් අදහස් ඡේව්. පස්ව�න්න නම් ද�ෂW�ධ�ර භා�විත ක\මය ඡේව්.

ඡේමහි දී යමක් දර්ශනය වීමට සංලස්ව� සංතWය අ වඡේ�%ධ කරව� ඇත. ඡේÎම� බිසංවට උපඡේද්ශනය සිදු කරන ලද්ඡේද් ඡේම් ක\මයටය. ඡේමහි දී දර්ශනය වන ඡේද් උපඡේද්ශනයට ලක් වන පුද්ග්‍රලය�ට පමණක් ඡේපඡේනන ඡේලසං ඡේහ% සියළු ඡේදන�ටම ඡේපඡේනන ඡේලසං ඡේහ% විවිධ ක\මවලට ඡේමය භා�විත� කර තිඡේP.

සංව�න්න නම් සං�කච්ඡ� ක\මයයි. ඡේමහි දී කර�ණු සං�කච්ඡ� කරමින් සිදු කරන උපඡේද්ශන කි\ය�වළිය මඟින් ධර්මය අවඡේ�%ධ වීමට සංලස්ව� තිඡේP. බුදු හිමියන් සිය ශ��වකයින්ඡේe චින්තන නිදහසංට ඉත� ග්‍රර� කළ ශ�ස්ත�න් වහන්ඡේස් නමකි. ඒ නිසං� කිසිදු ආක�රයක අධික�රී ස්වරCපයකින් ශ��වකයින් ඡේකඡේරහි කටයුතු කර න�ත. ඊට ඡේහ�ඳම නිදසුනක් නම් උන්වහන්ඡේස්ඡේe උප ඡේද්ශන තුළ ග්‍ර�Pවූ ඡේම් සං�කච්ඡ� ක\මඡේව්දයයි. සංත්ව�න්න නම් පa�ඡේය%ගික ක් රමයයි. ඡේමහි දී යමක් සිදු කිරීමට පවර� ඒ තුළින් සංතWය අවඡේ�%ධ වීමට

122

සං�ල�ස්වීමයි. කිසං� ඡේග්‍ර%තමියට කිසිඡේවකු ඡේන� මළ ඡේග්‍රයකින් අ� ස්වල්පයක් රැ ඡේග්‍රන ප�මිණීමට ප�වර�මක් ල��දීම මඟින් ප�හ�දිලි වනුඡේG ද ඡේම් ක\මයයි.

ව�චික උපඡේද්ශනඡේG නිරත වීමට පූර්වඡේයන් අද�ළ ග්‍ර�ටළුව පිළි�ඳ යථ�ර්ථවත් ඡේලසං සිත� ��ලීමට යම් ඡේපළ¬වීමක් ඇති ඡේකඡේරන �ව ඡේරඡේන් ඡේජා�හ�න්සංන් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.227

අටව�න්න නම් උපම� භා�විත කිරිඡේම් ක\මයයි. ඡේමහි දී උපම�වක් භා�විත� කරමින් උපඡේද්ශනඡේG නිරත ඡේව්. ඡේ��ඡේහ%විට දහම් කර�ණු වටහ� ග්‍ර�නීමට අසීර� වූ අවඡේ�%ධ ශක්තියක් ඇති අය අරමුණු කර ඡේම�ඳු ක\මයක් භා�විත� කර තිඡේP. කුඩ� දර�ඡේවකු වූ ර�හුල හිමියන්ට ප�තqයක් ඡේපන්ව� බුදුහිමියන් ල��දුන් උපඡේදස් තුළ අන්තර්ග්‍රත වනුඡේGද ඡේම් ක\මඡේව්දයයි. නව ව�න්න නම් පියවර ක\මයයි. එනම් පියවඡේරන් පියවර කර�ණු අවඡේ�%ධ වීමට සං�ල�ස්වීම පිණිසං උපඡේද්ශනඡේG නිරත වීමයි. දන්න� ඡේදඡේයහි සිට ඡේන� දන්න� ඡේද් දක්ව� යන අධW�පන මඡේන% විදW� මූලධර්ම මඟින් ප�හ�දිලි කර ඇත්ඡේත් ද ඡේම් ක\මය ඡේව්. ඡේම් ක\මඡේG ඇති ව�සිය නම් අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමට ඉත� අසීර� සං�කීර්ණ කර�ණක් වුවද මුලින් ඡේහ�ඳින් දන්න� කර�ණක සිට අනුක් රමිකව පියවර ඔස්ඡේස් ප�මිණීඡේම් දී පහසුඡේවන් අවඡේ�%ධ කර ග්‍රත හ�කි �වයි. දසංව�න්න නම් ග්‍ර�ටළු ක\මයයි. එනම් ග්‍ර�ටළුවක් මුල් කර එය විසංඳීඡේමන් සංතWය අ වඡේ�%ධ වීම පිණිසං උපඡේද්ශනඡේG නිරත වීමයි. ඡේම් ක් රමයට ශ��වකය�ට ක්ෂණික අවඡේ�%ධයකට ප�මිණීමට අවක�ශ ඇත. එඡේස්ම ඊට ඡේය�මු කරන ග්‍ර�ටළුව අභිඡේiaරණයක් ඡේලසං ද භා�විත� කර තිඡේP.

එඡේක�ඡේළ�ස් ව�න්න නම් ආඛW�න ක\මයයි. ඡේමහිදී කථ�වක් මඟින් කර�ණු අවඡේ�%ධ කර දීමට දහම් ඡේදසීමයි. ජා�තක කථ� බිහිවී ඇත්ඡේත් ඒ අනුවය.

වර්තම�නඡේG උද්ග්‍රතව ඇති කර�ණක් අරමුණු කර අතීත පුවතක් ඇසුඡේරන් ඊට ඡේ]තු ප�හ�දිලි කිරීම මඟින් ඡේම් ක\මඡේG දී උපඡේද්ශනඡේG නිරත වී තිඡේP.

ඡේද�ඡේළ�ස් ව�න්න නම් නිදර්ශන ක\මයයි. ඡේමහි දී උද�හරණ සංපය� ඒ ඇසුඡේරන් උපඡේද්ශනඡේG ඡේයදීම මඟින් සංතWය අවඡේ�%ධ වීමට සං�ල�ස්වීම ඡේම් ක\මඡේG දී සිදු ඡේකඡේර්. දහ තුන්ව�න්න නම් මඡේන% විදW�ත්මක ක\මයයි. ඡේමහි දී ශ��වකය�ඡේe ම�නසික අවශWත� ඡේහ�ඳින් වටහ� ඡේග්‍රන ඒ අනුව සිය උපඡේද්ශන කි\ය�වළිය ප�ව�ත්වීමයි. ශ��වකයින්ඡේe ඉන්ද්‍රීය ඡේව්මත්තත�ව ඡේහ�ඳින් වටහ� ඡේග්‍රන ඊට අනුග්‍රතව උපඡේද්ශනය ල�� දීඡේමන් පහසුඡේවන් ධර්මය අවඡේ�%ධයට පත්කළ හ�කි ය. දහ හතර ව�න්න නම් ම�නව ආකල්ප වර්ධනය කිරීඡේම් ක\මයයි. ඡේමහිදී ශ��වකය�ඡේe ආකල්ප වර්ධනය කිරීම සංඳහ� ඡේය%ග්‍රW ඡේලසං උපඡේද්ශනය භා�විත� කර තිඡේP. ආකල්ප, කුසංලත� හ� හ�කිය�ව වර්ධනය කිරීම සංඳහ� උපඡේද්ශනය සං�ර්ථකව භා�විත� කර ඇත.

අධW�පන මඡේන% විදW� මූලධර්ම අනුව නූතන යුග්‍රඡේGදී ඡේම�ඳු ක\මඡේව්ද සං�ර්ථකව භා�විත� ඡේකඡේර්. බුදුරදුන් සිය උපඡේද්ශන ක�ර්යඡේG දී ඡේම�ඳු ක් රමඡේව්ද එකල ද සං�ර්ථකව භා�විත� කර තිඡේP. පහඡේළ�ස් ව�න්න නම් ඡේපළ¬වීඡේම් ක\මයයි. ඡේමහිදී උපඡේද්ශනය මඟින් ශ��වකය� සංතW�වඡේ�%ධය

123

ල�බීම සංඳහ� ඡේප�ළ¬වනු ල�ඡේP. නූතන අධW�පන මඡේන% විදW�ව තුළ ඡේපළ¬වීම් නW�ය යනුඡේවන් හඳුන්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් මූල ධර්මයයි. දහසංය ව�න්න නම් දඬුවම් ක\මයයි. ඡේමහි දී සංතW�වඡේ�%ධය ල�� දීම සංදහ� දඬුවම් ල��දීඡේම් ක\මඡේව්දය භා�විත� කර තිඡේP. නමුදු බුදුන් වහන්ඡේස් කිසිම අවස්ථ�වකදී ක�යික දඬුවම් භා�විත� කර න�ත. උන් වහන්ඡේස් භා�විත� කර තිඡේ�නුඡේG ම�නසික දඬුවම්ය. පුද්ග්‍රලය� තුළ ඇති අහිතකර ම�නසික දු�ලත� ඉවත් කිරීම සංඳහ� සං�ණ�ත්මක අභිඡේiaරණයක් ඡේලසං පමණක් ම�නසික දඬුවම් භා�විත� කර තිඡේP. ඡන්න හිමියන්ට ප�ණවූ �­]ම දණ්ඩනය �ඳු ම�නසික දඬුවම් තුළින් අඡේiක්ෂ� කර ඇත්ඡේත් සංතW අවඡේ�%ධයට පත් වීමට අවක�ශ සංලස්ව� දීම මිසංක පුද්ග්‍රලය�ව අපහසුත�වයකට �ඳුන් කිරීම ඡේන�ඡේව්. ඡේම් අනුව දඬුවම ල�� දී ඇත්ඡේත් වරදට මිසං පුද්ග්‍රලය�ට ඡේන�වන �ව ජී. සී ප�න්ඡේඩ් ඡේපන්ව� දී ඇත.228

ඡේමම නW�ය පුද්ග්‍රලය�ට හ� අවස්ථ�වට උචිත පරිදි බුදුන් වහන්ඡේස් විසින් භා�විත� කර තිඡේP. එඡේස්ම එහිදී ඡේවන් වශඡේයන්ම ඡේමන්ම ඡේප�දුඡේව් භා�විත� කර ඇති අයුර� ද සූතq ඡේද්ශන� වන්හි දක්ව� ඇත. උපඡේද්ශනඡේG දී ඉහත නW�ය භා�විත� කර ඉන් නිසි ඵල ඡේනල� ග්‍රත් අයුර� ද ප�හ�දිලිය.

ආජීවක, පරි�­�ජාක, ජාටිල, නිග්‍රණ්ඨා, �­�]මණ ආදී ඡේවනත් සංමයව�ද පිළිග්‍රත් ඡේක�ටස්, රජාවර�, සිටුවර�, ද�සංයින් ග්‍රණික�වන් ආදී සංම�ජාඡේG විවිධ තර�තිරම්වලට අයත් පිරිස් බුදුරදුන් ඡේවතින් උපඡේද්ශනය ල�බීමට ඡේය�මුවූඡේG බුදුරදුන් උපඡේද්ශන කි\ය�වළිඡේයහි දී ද�ක්වූ පa�ලත්වය හ� දක්ෂත�ව නිසං�ය.

බුදුරදුන් තුළ ප�වති සුවිඡේxෂී අසංමසංම පුද්ග්‍රල ඡේපර�ෂත්වය ද ඡේම් කර�ණ තීවÑ කිරීඡේම්හිල� පa�ලව උපස්ම්භාක වූ �ව ප�හ�දිලිය. ව�දඡේයහි ඡේයදී බුදුරදුන්ව පර�ජාය කරමින් ඡේවනත් අරමුණු ඡේපරද�රිව බුදුරදුන් හමු වූ විවිධ පිරිස් පව� අවසං�නඡේG දී බුදුන් වහන්ඡේස්ඡේe උපඡේද්ශනයට ලක්ව ගුණධර්ම ව�ඩි දියුණු කර ග්‍රත් �ව සූතq ඡේද්ශන�වන්හි ද�ක් ඡේව්. ඡේම�ඳු කර�ණු නිසං� බුදුරදුන් අනුග්‍රමනය කර ඇති උපඡේද්ශන ක\ම ප�දක ඡේක�ට ඡේ�ද්ධ මඡේන% චිකිත්සං�ඡේව් දී උපඡේද්ශකවරය� විසින් පිළිප�දිය යුතු ලක්ෂණ ද�ක්විය හ�කි ය. මහ� දුක්ඛන්ධ සූතqඡේG ද�ක්ඡේවන පරිදි ම�නසික ග්‍ර�ටළුවලින් මිදිඡේම් ක\ම තුනක් නිර්ඡේද්ශ කර තිඡේP. පළමු ක\මය නම් අස්සං�දයි. ආස්ව�දය ආස්ව�දයක් ඡේලසං සං�ලකීම. ඡේමහි දී ආස්ව�දය ඡේකඡේරහි ඡේන� ඇලී, ඡේන�ග්‍ර�ටී එය සිහිඡේයන් ද�කිය හ�කි විය යුතුය. එඡේස් කිරීම නිසං� සිත ආස්ව�දඡේයන් මිදිය හ�කි ඡේව්.

ඡේදවන ක\මය නම් ආදීනවයි. ආදීනව නම් ද�කිය යුතු ආදීනව පිලි�ඳ සිහියයි.

යමක ග්‍ර�Pව පවතින නියම ස්වභා�වය ව�ටහීම ඇතිවනුඡේG ආදීනව සිහි කිරීඡේමනි. එය ඡේන� කටයුතු ඡේද් ව�ලකීමට ඡේමන්ම කළයුතු ඡේද්වල නිරත කර වීමට ද ඡේ]තුවකි. ඡේමඡේස් කිරීම නිසං� පසුව ඇති විය හ�කි පසුත�වීම ඇති ඡේන�ඡේව්. ඡේත වන ක\මය නම් නිස්සංරණයයි. මින් අදහස් වනුඡේG ඉවත් වීමයි.

යමක සං��C තත්වය වටහ� ග්‍ර�නීම නිසං� සිත ඇලීඡේමන් හ� ග්‍ර�ටීඡේමන් ඉවත්වීම ඡේමහි නිස්සංරණය ඡේලසං සංලක� ඇත. ඒ නිසං� සං��C ඡේ�ද්ධකම

124

ඡේග්‍ර�ඩන� ඡේඟනුඡේG සංCම සං�ස්ක�ර ධර්මත�වක් ඡේකඡේරහිම ඡේමඡේස් ආස්සං�ද ආස්සං�ද ඡේලසං ද, ආදීනව ආදීනව ඡේලසං ද, නිස්සංරණ නිස්සංරණ ඡේලසං ද ව�ටහීමක් ඇති කර ග්‍ර�නීඡේමන් පමණි. ඡේ�ද්ධ මඡේන% උපඡේද්ශනඡේG දී සං�ණ�ත්මක සිතිවිලි ඉවත් කර ද�මීමට ඡේමන්ම ධන�ත්මක සිතිවිලි වර්ධනය කර ග්‍ර�නීමටත් ඡේම් තුළින් හ�කිය�ව ඇති ඡේව්. ප�ප හ� අකුසංල් සං�ණ�ත්මක සිතිවිලි ඡේලසං ද, පුණW හ� කුසංල් ධන�ත්මක සිතිවිලි ඡේලසංද ඡේ�ද්ධ ම ඡේන% උප ඡේද්ශනඡේG දී සං�ලඡේක්. ඒ නිසං� බුදු දහම උපඡේදස් ඡේදනුඡේG ප�පඡේයන් හ� අකුසංලඡේයන් ව�ළකී පුණW හ� කුසංල කි\ය� වර්ධනය කිරීම සංඳහ� �ව ගුණප�ල ධර්මසිරි ඡේපන්ව� ඡේදයි.229

2.4.සං�ජා�නනය හ� සංන්නිඡේව්දනය

සං�ජා�නනය සංන්නිඡේව්දනය අතර ඇත්ඡේත් ඉත� සංමීප සං�ඳත�වයකි.

මන්ද ඉන්ද්‍රියන් තුළින් ඇති වන සං�ඡේව්දීත�ව ඡේම�ළය ඡේවත සංම්ඡේiaෂණයවීම හ� ඡේම�ළය ඒව� හඳුන� ග්‍ර�නීම යන කි\ය�වලිය සං�ජා�නනය නමින් හ�ඳින්ඡේවන ��විනි. ඡේම් නිසං� සං�ජා�නනඡේG දීද කි\ය�ත්මක වනුඡේG ම�නවය� තුළ ඇති ස්න�යු පද්ධතියට අද�ළ සංන්නිඡේව්දන හ�කිය�ව �ව සං�ලකිය හ�කි ය. ඒ නිසං� සං�ජා�නනය එක් ආක�රයක සංන්නිඡේව්දනයක් ඡේලසං ද�ක්වීඡේම් වරදක්ද ඡේන� ම�ත. ඡේමකී සංන්නිඡේව්දනයට �ලප�න්න� වූ විවිධ ඡේ]තු සං�ධක නිසං� සං�ජා�නන හ�කිය�ව ඡේවනස්විය හ�කි ය. සං�ජා�නනඡේG පවතින ඡේම් ඡේවනස් �ව විවිධ පුද්ග්‍රලයන් තුළ විදWම�න පුද්ග්‍රල අනනWත�ව ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟීමට උපක�රී ඡේව්. ඡේමඡේල�ව සංර්ව සංම�න වූ මිනිසුන් ඡේදඡේදඡේනකු විද් යම�න ඡේන�වන්ඡේන් ඡේම් ඡේ]තුව නිසං�ය. නිවුන් දර�වන් අතර පව� ම�නසික ප�තිකඩතුළ විවිධ සං�ජා�නන ඡේවනස්කම් ග්‍ර�P විය හ�කි ය. සං�ම�නWඡේයන් යඡේමකු තවත් පුද්ග්‍රලඡේයකු ඡේවතින් ඡේවන්කර හඳුන�ග්‍ර න්න� ප�හ�දිලි ලක්ෂණය නම් සං�ජා�නන ඡේවනස්කමයි. සංන්නිඡේව්දනඡේG දී ඡේම් සං�ජා�නන ඡේවනස්කම සං�ලකිල්ලට ග්‍ර�නීම ඉත� ව�දග්‍රත්ය. යම් පණිවිඩයක් ග්‍ර��හකයින් කීප ඡේදඡේනකු අතර සංන්නිඡේව්දනය වීඡේම් දී කිසියම් ඡේවනස් කමට �ඳුන්වීමට ඡේ]තුව ඡේම් කර�ණයි. විවිධ පුද්ග්‍රලයින් තුළ අභාWන්තර ම�නසික ස්වභා�වඡේG පවතින සං�ජා�නන සුවිඡේxෂත� සංන්නිඡේව්දනඡේGදී ධන�ත්මකව ඡේමන්ම සං�ණ�ත්මකව ද �ලප�යි. ඡේමහිදී ජා�නමය හ� ආරමය සං�ධක, සංම�ජා වට�පිට�ව, හුර�පුර�දු, ඇP��හිකම්, කුසංල ඡේහ% අකුසංල ඵලවිප�ක (ව�සංන� ශක්තිය), සංම�ජා සං�ධක �ලපCම, ආර්ථික මට්ටම, ඡේද්ශප�ලන වUහය,

ඉඡේග්‍රනීම, සංම�ජා සං�ඳත�වල �ලපCම ආදී විවිධ සං�ධක මහත් ර�ශියක් සං�ජා�නන සුවිඡේxෂත� ඇති වීමට ඡේ]තු ඡේව්. එඡේස්ම යම් යම් ද�ෂ්ටි ග්‍රතික �ව, ආග්‍රම, සං�ස්ක�තික සං�ධක ආදී ඡේ]තු ද �ලප�න �ව දක්නට ල�ඡේP.

ඡේම් නිසං� පුද්ග්‍රලඡේයකු යනු සුවිඡේxෂීවූ සං�ජා�නන හ�ඩයක් �ව සං�ලකිල්ලට ග්‍ර�නීම ව�දග්‍රත්ය. ඡේම් සුවිඡේxෂී සං�ජා�නන හ�ඩතල අතර සිදු වන

125

පුද්ග්‍රල�න්තර ම�නුෂික සං�ඳත�ව සංන්නිඡේව්දනය ඡේලසං අර්ථ ද�ක්විය හ�කි ය.

ඡේ�ද්ධ ආග්‍රමික ලක්ෂණ වලට අනුග්‍රතව සිදු වන පුද්ග්‍රල�න්තර සංන්නිඡේව්දනය ඡේ�ද්ධ සංන්නිඡේව්දනය ක\මඡේව්දය ඡේලසං සං�ලකිය හ�කි ය.

ඡේමහි බුදු දහඡේම් අනනWත�ව ද�කිය හ�කි �ව ඕ.එච්.ඒ. ද විඡේජ්ඡේස්කර ඡේපන්ව� දී ඇත.230

ම�නව සංන්නිඡේව්දනඡේG දී භා�විත� කරන ම�ධWය පිළි�ඳ නිxචිත සීම� න�ත. පසිඳුරන් මඟින් ල�ඡේ�න විවිධ ඉන්ද්‍රිය අරමුණු ඡේම�ළය කර� සංන්නිඡේව්දනය වීම නිසං� අර්ථවත් පණිවිඩයක් ග්‍ර�හණය කළ හ�කි ය. ඉන්ද්‍රීය සංන්නිඡේව්දනය ඡේමන්ම අතීන්ද්‍රීය සංන්නිඡේව්දනය ද පවතී. ඡේමහිදී මුළික අවධ�නය ඡේය�මු කරනුඡේG සං�ම�නW සංන්නිඡේව්දනය ඡේහවත් ඉන්ද්‍රිය සංන්නිඡේව්දනය ඡේවතය. කත��හ තුළින්, ඡේල්ඛනය තුළින්, ද�ෂW ම�ධWඡේයන්, x රවණඡේයන්, ස්පර්ශඡේයන්, ආඝා��ණඡේයන් සංන්නිඡේව්දනය කළ හ�කි ය. නිහඬ �ව පව� එක්තර� සංන්නිඡේව්දනයක් ඡේලසං ජාන සංන්නිඡේව්දන මූලධර්මවල දී සං�ලඡේක්. නිහඬ �ඡේවන් ක�ම�ත්ත අකම�ත්ත, ඡේන�ග්‍ර�ලපීම, ල�ජ්ජා�ව, බිය,

කුලCටි �ව, ව�චනික �ව, බුද්ධිමත් �ව ආදී විවිධ සංන්නිඡේව්දන ල��දිය හ�කි ය.අවස්ථ�වට උචිත පරිදි නිහඬ �ව නිසං� බිහි වන සංන්නිඡේව්දනය විවිධ ඡේව්. සංන්නිඡේව්දන ම�ධW පව� අද වනවිට බිහිව තිඡේP. ම�නව සංම�ජාය සංන්නිඡේව්දනයට දක්වන ල�දිය�ව ඉත� විශ�ලය. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� සංන්නිඡේව්දනය අද ඉත� ල�භාද�යී ව�ණිජා වW�ප�රයක මට්ටමකට පත්ව ති ඡේP. සංන්නිඡේව්දනය වW�ප�රික ස්වරCපඡේයන් සිදු කරන විවිධ ආයතන බිහිව තිඡේP. ඡේම් තුළ සංන්නිඡේව්දනය මුළුමනින්ම ආර්ථික කටයුත්තක් �වට පත්ව ඇත. විවිධ ඡේවළඳ වW�ප�ර සංඳහ� ව�ණිජා පරම�ර්ථ මූලික කරඡේග්‍රන සංන්නිඡේව්දන කටයුතු �හුලව සිදු ඡේව්. ඡේමහිදී සංන්නිඡේව්දය පිණිසං භා�විත� විය යුතු ආච�ර ධර්ම පද්ධතියක් ද ඡේල%කඡේG දියුණු රටවල කි\ය�ත්මක ඡේව්.

සංන්නි ඡේව්දනය සංඳහ� විවිධ අර්ථ ග්‍ර�න්වීම් සිදු කිරීම ආර්ථික කි\ය�වළිය තුළදී සං�ම�නW ඡේදයකි. සං��Cවට වඩ� වW�ජා ඡේද් ඉස්මතු කිරීම ව�ණිජා ආර්ථික ක් රිය�වළිය තුළ සිදුවන සංන්නිඡේව්දනයන්හි මූලික තරඟක�රී හ�ඩ තලය ඡේලසං ද�කිය හ�කි ය. ඡේමහි දී සං�ධ�රණත්වයට වඩ� අසං�ධ�රණත්වය ඡේපරට ප�මිණ ඇති අයුර� නිරීක්ෂණය කළ හ�කි ය. ඡේ�ද්ධ ද�ෂ්ටිඡේක%ණඡේයන් සං�ලකීම ව�දග්‍රත්වනුඡේG ඡේම�ඳු අවස්ථ�වල දීය. හුඡේදක් ආග්‍රමික පසු තලයකින් ��හ�රව ඡේප�දුඡේව් සංමස්තය ඡේකඡේරහි සංමතුලිත අයුරින් කටයුතු කළ හ�කි නම් එය සං�ධ�රණ පaතිපත්තියකි. බුදු දහම ඡේපන්ව� ඇත්ඡේත් එඡේස් කටයුතු කිරීමයි. නූතනඡේG දී උද්ග්‍රතව ඇති සංම�ජා අර්බුද නිර�කරණඡේයහිල� බුදු දහඡේමන් ඡේපන්ව�ඡේදන ආකල්ප සංන්නිඡේව්දනය සංඳහ� භා�විත� කිරීම සංන්නිඡේව්දනය වඩ�ත් අර්ථවත් කර ග්‍ර�නීමට ව�දග්‍රත් වූ ඡේ]තු සං�ධකයක් �ව ඩී. ඡේජ්. කළුපහණ දක්ව� තිඡේP.231

126

කත� �හ කිරීම පa�ල ම�නව සංන්නිඡේව්දනයකි. භා�ෂ�ව ඇති වීමට i රථම පව� ශPද මඟින් ම�නවයින් ව�චික සංන්නිඡේව්දනඡේG නිතරවූ �වට සං�ධක තිඡේ�න �ව ආනන්ද ජායඡේස්කර සංහ චිතq� ජායඡේස්කර යන ව�e විද් ය�ඥායින් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.232 කත��හ කිරීම භා�ෂ�ව භා�විත� කිරීම නිසං� පුළුල් වූ �ව ඩP. එස්. කර�ණ�තිලකඡේe අදහසංයි.233 මුල්ම යුග්‍රවල දී ප�වතිඡේG ශPද උච්ච�රණය, හස්ත මුද්‍ර�, ආ�ගික අභිනය පCම ආදී ක\ම මඟින් සිදු ඡේකර�ණු අදහස් ද�ක්වීම්ය.234 ඡේම්ව� විධිමත් ඡේන�විනි. විවිධ ඡේග්‍ර%ත් රික කණ්ඩ�යම් වලට ඡේප�දු වූ ඡේම�ඳු ක\ම ශිල්ප එකල ම�නවය� අතර ප�වති �වට පුර� විදW�ත්මක සං�ධක හමු වී තිඡේP.235 හුඡේදක් මූලික ම�නව අවශWත� ඉටු කර ග්‍ර�නීම පිණිසං ඡේවනත් අ යඡේe සංහය අවශW වූ අවස්ථ�වල දී එය ල�� ග්‍ර�නීම පිණිසං යම් යම් ශPද උච්ච�රණ හ� හස්ත මුද්‍ර� ආදී උපක\ම භා�විතඡේයන් සිය අවශWත�ව ඡේවනත් අඡේයකුට ප�වසීමට මිනිසුන් හුර�ව සිටි �වට සං�ධක ව�e විදW� ග්‍ර�න්ථවල සංඳහන් ඡේව්.236 කල් ග්‍රත වීඡේම් දී සංම�ජාය ක\මික පරින�මයවීම අනුව ඡේමකී ශPද, හස්ත මුද්‍ර� හ� ආ�ගික අභිනය මඟින් අදහස් පaක�ශ කිරීමට හුර�ව සිටි මිනිසුන් ශPද උච්ච�රණ රට� ඡේප�දු සංම්මත �වට පත්කර ඒව� වචනවලට පරිවර්තනය කර ග්‍ර�නීම නිසං� වචන භා�විතඡේයන් භා�ෂ�වක් සංකස් කර ග්‍ර�නීමට සංමත් විය. ඡේල%කඡේG ප�වති මුල් ක�ලීන භා�ෂ� ඉත� ඡේන�දියුණු තත්වඡේG සිට අනු ක\මඡේයන් දියුණු භා�ෂ� ඡේස් වික�ශය වූ �ව ව�e විදW� ඉතිහ�සංඡේG සංඳහන්ය. ඡේමය එක්තර� අයුරක ව�චික සංන්නිඡේව්දනඡේG දියුණුවක්ඡේලසං සං�ලකියහ�කි ය. ඉන් පසුව වචන සුමට ඡේලසං භා�විතයට එක් විය. ම�නවය�ඡේe සිඡේත් ජානනය වන අදහසංක් තවත් අඡේයකුට ප�වසීම සංඳහ� භා�විත� කරන ඡේමවලමක් ඡේලසං භා�ෂ�වක ඇති වචන ද�ක්විය හ�කි ය.237 භා�ෂ�වක් සංකස් වී ඇත්ඡේත් වචන එක් වීඡේමනි. වචන එක්විය යුතු සීම� හ� නීති රීති පද්ධතියක් ද ඒ සංඳහ� සංම්මත වී ඇත. ඡේමය ඒ භා�ෂ�ඡේව් වW�කරණ ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන �ව,

මයිලCඡේව් ශී� නිව�සං ස්ථවිර හිමියන්ඡේe අදහසංයි.238 ඡේ��ඡේහ%විට භා�ෂ�වක වචන භා�විත� කිරීඡේම් දී සංම්මත ඡේප�දු සංම්මුතීන් ක�ල�නූරCපව ඡේවනස් ඡේව්.

ඊට අනුව භා�ෂ�වක වW�කරණ�නූකූල �ව පව� ඡේවනස් වී ඡේග්‍ර�ස් තිඡේ�න �ව ඊ. ඩP අදික�රම් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.239 සි�හල භා�ෂ�ඡේව් ප�වති මුල්ක�ලීන ව�e විදW�ත්මක ස්වරCපයකට වඩ� නූතන යුග්‍රඡේGදී දක්නට ල�ඡේ�න ව�e විදW�ත්මක ස්වරCපය ඡේවනස්ය.240 වWකරණය පව� ක�ලයට ඔ�න ඡේස් ඡේවනස්ව ඡේග්‍ර�ස් ඇත. භා�ෂ�ව ලිඛිත ම�ධWයට ප�මිණීඡේම්දී වචන ද�ක්වීම සංඳහ� නිxචිත වර්ණ ම�ල�වක් එයට සංකස්ව ඇත. ඡේම් අනුව ඡේල%කඡේG ඡේ��ඡේහ% භා�ෂ�වන්ට ඊට අනනW වර්ණ ම�ළ� පවතී. නමුදු ඡේල�ව සංCම භා�ෂ�වකට ඊට අනනW වර්ණම�ළ� න�ත. එඡේස් ඡේන� ම�ති භා�ෂ� ද ඇත.

එවිට ඡේවනස් භා�ෂ�වක වර්ණ ම�ළ� භා�විතඡේයන් එකී භා�ෂ�වට අයත් අක්ෂර ලිය� ද�ක්වීම කර�ණු ල�ඡේP. ජාපන් භා�ෂ�ව ලිය� ද�ක්වීම පිණිසං චීන අක්ෂර ම�ළ�ව භා�විත� කිරීම නිදසුන් ඡේලසං ඡේපන්විය හ�කි ය. ප�ලි භා�ෂ�වට ද ඊට අනනW වර්ණ ම�ළ�වක් න�ත. ඡේම් නිසං� ප�ලි භා�ෂ�ව සි�හල ඡේහ% ඡේවනත්

127

ඕනCම භා�ෂ�වක අක්ෂර භා�විතඡේයන් ලිය� ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේ��ඡේහ% විට තමන්ට අනනW වර්ණ ම�ළ� න�තිවීමට ඡේ]තුව ලිඛිත භා�ෂ� ම�ධWයක් ඡේලසං අද�ළ භා�ෂ� ඡේන� ප�වතීමයි. ප�ලි භා�ෂ�ව හුඡේදක් කථනය සංඳහ�ම උපඡේය%ග්‍රී වූ භා�ෂ�වක් ඡේලසං ප�වති ක�ල වකව�නුව තුළ දී ඊට වර්ණ ම�ළ�වක් තිබීඡේම් අවශWත�වක් ඇති ඡේන�වීය. බුදු දහම ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් ග්‍ර�න්ථ ග්‍රත කිරීඡේම් අවශWත�ව ප�නන�ඟුනු පසුව වර්ණම�ළ�වක අවශWත�ව ඇති විය.

බුදුරදුන් ජීවම�න යුග්‍රඡේG දී බුදු දහම ප�වතිඡේG හුඡේදක් ව�චික සංන්නිඡේව්දන ම�ධWයක් ඡේලසංට පමණි. පaථම, ද්විතීයික හ� ත�තීයික ධර්ම සං�ග්‍ර�යන�වල දී පව� මුඛ පරම්පර�නුග්‍රතව බුදු දහම පවත්ව� ග්‍ර�නීමට උත්සුක වීම නිසං� බුදු දහම ප�වති භා�ෂ�වට වර්ණ ම�ළ�වක් තිබීඡේම් අවශWත�වක් උද්ග්‍රත වූ �වට සං�ධක න�ත. මුල් බුදු දහම ප�වතිඡේG වර්තම�නඡේG අප අතර විදWම�න ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් ද එඡේස් න�තඡේහ�ත් ප�ලි භා�ෂ�වට සංම�නත්වය දරණ ඡේවනත් මග්‍රධඡේG ප�වති වWවහ�ර භා�ෂ�වකින්ද�යි තිර ඡේලසං ප�වසිය හ�කි සං�ධක ව�e විදW�නූකූලව ද�ක්වීම අපහසුය. බුදු දහම සුත ද�නුම හ� පaතිඡේව්ධ අවඡේ�%ධය වශඡේයන් ඡේදය�ක�රයකින් පවතියි. සුත ද�නුම පaතිඡේව්ධයට උපක�රී ඡේව්. සුත ද�නුම එඡේස් පaතිඡේව්ධය සංඳහ� උපරිම උපඡේය%ග්‍රීත�වයකින් යුතුව භා�විත� කිරීමට නම් නිසි අයුරින් වටහ� ග්‍රත හ�කි අයුරින් භා�ෂ� ම�ධWයට නඟ� ඉදිරිපත්ව තිබිය යුතු ඡේව්. පර්ය�iතිය පaතිපත්තියටත් i රතිපත්තිය පaතිඡේව්ධයටත් උපක�රී වන�ව තිq පිටක ධර්මය තුළම දක්ව� ඇත. බුදුන් වහන්ඡේස් විසින් ධර්ම�වඡේ�%ධය පිණිසං ම�ර්ග්‍රය සංතර සංතිපට්ඨා�න සූතq ඡේද්ශන�ව තුළ ම�නවින් සං�ග්‍ර�හ කර දක්ව� තිඡේP. සංතර සංතිපට්ඨා�න ධර්මඡේයහි පa�ලත්වය හ� පa�ඡේය%ගිය ව�දග්‍රත්කම පිළි�ඳව එම සූතq ඡේද්ශන�ඡේව්ම අග්‍ර භා�ග්‍රඡේයහි බුදුන් වහන්ඡේස් විසින් සංවිස්තර�ත්මකව ඡේපන්ව� දී ඇත. එම ධර්මය කිසිදු ශ��වකඡේයකු විසින් සං�ස්කරණය ඡේන� කළ හ�කි �ව ද අවශW සියළු ධර්ම කර�ණු අඩු ව�ඩි න�තිව තමන් වහන්ඡේස් විසින් දක්ව� ඇති �ව බුදුරජා�ණන් වහන්ඡේස් විසින් ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP.

එඡේමන්ම තමන් වහන්ඡේස්ඡේe සිහි නුවඡේණහි පa�ලත්වය පිළි�ඳව ද උන්වහන්ඡේස් විසින් කර�ණු දක්ව� ඇත. එක්තර� අවස්ථ�වක දී බුදුන් වහන්ඡේස් සං�රියත් ඡේතර�න් අමත� ඡේද්ශන� කර ඇත්ඡේත් තමන් වහන්ඡේස්ඡේe සිහිය හ� පaඥා�ව ඡේකතරම් වයස් ග්‍රත වුවද ඡේන� පිරිඡේහන �වකි. සංතර සංතිපට්ඨා�න ධර්මය පිළි�ඳව තමන් වහන්ඡේස්ඡේe ද�නුම පිළි�ඳව සිය වසංක් මුළුල්ඡේල් වුවද විච�ර ලද පaxන දක්ෂ ධනූර්ධරඡේයකු දුනු දිය ඇද විඳ දමන්න�ක් ඡේස් ඉත�ම දක්ෂ ආක�රඡේයන් විසංඳනු ල�න �ව ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP. 241

ඡේකඡේස් ඡේහ% බුදුරදුන්ඡේe ඉග්‍ර�න්වීම් පද්ධතිය හ�කි ත�ක් සංම�ජාග්‍රත කිරීඡේම් වWප�රඡේG දී පව� ලිඛිත සංන්නිඡේව්දනයට වර්තම�නඡේG දී ල�බී ඇති ව�දග්‍රත්කම පුර�ණඡේG දී ල�බී තිබුඡේණ් ස්මරණය හ� ඡේද්ශන� ම�ධWය ඡේවත ��වින් මුල් ක�ලීන බුද්ධ ඡේද්ශන�වල ස්වරCපය ඡේක�ඳුද�යි තීරණය කිරීම

128

උග්‍රහටය. නමුදු ද�නට ප�ලි තිqපිටකය තුළ ව�ර්ත�ග්‍රත වී ඇති බුද්ධ ඡේද්ශන�වල ආක�ති ග්‍රත ස්වරCපය මුල් ක�ලීන ජීවම�න බුද්ධ ඡේද්ශන�වලට හ�කි ත�ක් සංමීප ස්වරCපයකින් ආරක්ෂ� කර ග්‍ර�නීමට ඡේ��දු යතිවර�න් වහන්ඡේස්ල� විසින් දරණ ලද ද�ඩි ක�පවීම හ� පරිශ�මය පිළි�ඳ විශ�ල ඇග්‍ර�යුමක් ව�ශකථ� සං�හිතWග්‍රත ඡේත�රතුර�වල හ� ශ�සංන ඉතිහ�සංය තුළ දක්ව� ඇත. කිසියම් අදහසංක් ඡේවනත් අඡේයකුට ප�වසීඡේම් දී ඒව� ඡේප�දුඡේව් සංම්මත භා�ෂ�වක වචන මඟින් ප�වසීමට සිදු ඡේව්. අදහසං වචනවලට න�ඟීම අනුව එහි අදහසං තහවුර� වීම සිදු ඡේව්. ඡේමහි දක්ෂත�ව ඇති අඡේයකුට ඡේ��ඡේහ% දුරට නිව�රදිව තම�ඡේe ඇති අදහසං වචනවලට න�ඟීමට හ�කි ය.

භා�ෂ�වක ඇති වචන ඡේප�දු සංම්මුතීන්ය. ඡේප�දු සංම්මුතී වල අන්තර්ග්‍රත වනුඡේG සීම� සංහිත ඡේත්ර�ම්ය.242 නමුදු පුද්ග්‍රලඡේයකු තුළ ඇතිවන හ�ඟීම්,

ආකල්ප ආදී ඡේද් ඡේවනත් ඒ ප�වති අයුරින්ම වචනවලට නඟ� ප�වසීමට හ�කිය�ව ල�ඡේ�ත�යි සිතීමට අපහසුය. සිය අදහසං ඡේහ% හ�ඟීම හ�කි ත�ක් ආසංන්න ඡේලසං නිව�රදිව වචනවලට නඟ� ප�වසූ නමුදු අඡේනක් අයද එය එඡේස්ම ඡේත්ර�ම් ග්‍රනිත�යි සිතීමට අපහසුය. මන්ද ඡේසංසු අයඡේe සං�ජා�නනය ඡේවනස් වන නිසං�ය. ඡේම් නිසං� ඡේකඡේනකු භා�විත� කරන වචන තවත් අඡේයකු ඡේත්ර�ම් ග්‍රනුඡේG ඒ පුද්ග්‍රලය�ඡේe සං�ජා�නන හ�කිය�ව අනුවය. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� කිසියම් පaස්තුතයක් වචනවලට න�ඟීඡේම්දීද ඡේවනසංකට ලක් ඡේව්. එඡේස්ම එම අදහසං නිරCපනය කිරීම සංඳහ� ඡේය�ද� ග්‍රන්න� වචන තවත් අඡේයකුට සංන්නිඡේව්දනඡේG දීද ඡේවනසංකට ලක් ඡේව්. ඡේම් ආක�රයට කිසියම් අඡේයකුඡේe අදහසංක් තව අඡේයකු දක්ව� සංන්නිඡේව්දනය වීඡේම් දී මුලින් දක්වන අදහසං විශ�ල ඡේවනසංක් වීමකට �ඳුන් වී සං�ජා�නනය වන �ව ප�හ�දිලිය. ඡේමය සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළුවකි. ඡේල%කඡේG විදWම�න පaxන සුවිශ�ල පaම�ණයක් හට ග්‍ර�නීමට ඡේම�ඳු සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළු ඉවහල් වන �ව ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය.

ඇත�ම් දර�වන් තුළ ජා�න විදW�ත්මකව පවතින ඡේමව�නි වූ සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළු අධW�පන මඡේන% විදW�ඡේව් ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP. විඡේxෂ අවධ�නය ද�ක්විය යුතුම වූ ඡේමව�නි දර�වන් හට අධW�පනය ල�� දීඡේම් දී ඒ සංඳහ� මන�ව පුහුණු කරන ලද ශික්ෂකයින් ඡේය�දව� ග්‍රනු ල�ඡේP.243

සංන්නිඡේව්දනඡේG දී මුහුණ පCමට සිදු වන විශ�ලම ��ධකය නම් සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළු ජායග්‍ර�නීම ඡේව්. ඡේම් සංඳහ� නිxචිත විසංඳුමක් න�ත. මන්ද පුද්ග්‍රල අනනWත�ව එකීයත්වයකට ඡේග්‍රන ය� ඡේන� හ�කි ��විනි. ම�නව සංම�ජාය එකත්ත ක�ය එකත්ත සං�ඥා� අවස්ථ�ඡේව් පවතී නම් සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළු ඡේ��ඡේහ% අවම කරග්‍රත හ�කිව තිබිණ. නමුදු සං�ඥා�ඡේව් පaඡේ�ද ස්වරCපය නිසං� හඳුන� ග්‍ර�නීම විවිධ ඡේව්. හ�ඳීනීම අනුව සං�ජා�නන සිදුවන නිසං� සං�ජා�නනයද විවිධ ඡේව්. ඡේල%කඡේG පවතින විවිධත්වය බිහි වී ඇත්ඡේත් ඡේමකී සං�ජා�නන විවිධත්වය නිසං�ය. නිර්ම�ණශීලීත්වය බිහි වීමට සං�ජා�නන විවිධත� සංන්නිඡේව්දනය වීඡේම් හ�ඩතල ඡේ��ඡේහ% දුරට ඉවහල් ඡේව්. යන්තqයක් හ� මිනිසං�ඡේe අතර ඇති ඡේවනසං ද එයයි. ම�නව සංම�ජාය නිර්ම�ණශීලී වීමට

129

සං�ජා�නන විවිධත� සංන්නිඡේව්දනය උපක�රී ඡේව්. යඡේමකුඡේe නිර්ම�ණ ශක්තිය ඇසුඡේරන් බිහි වන විවිධ කල� ක�ති තුළින් තවත් අඡේයකුට ඊට සංම්පූර්ණඡේයන්ම පරි��හිර ඡේවනත් රසං වින්දනයක් ල�� දීමට හ�කි වී ඇත්ඡේත් ඡේමකී සං�ජා�නන විවිධත� සංන්නිඡේව්දනය නිසං�ය. නමුදු ඡේමහිදී මතක ත�� ග්‍රත යුත්තක් නම් ඡේම�ඳු සං�ජා�නන විවිධත� වික�තියක් ඡේන�වන �වයි. මන්ද විවිධ�ක�ර �ව ඡේල%ක ස්වභා�වයට අනනW වන ඡේදයක් වන ඡේහයිනි. ස්වභා�වඡේයන්ම ඡේල�ව විචිතqය. එහි විචිතqවත් �ව බිහි වීමට ම�නව ග්‍රති ස්වභා�වය ඡේ��ඡේහ% දුරට උපක�රී වී තිඡේP. මිනිසං� මිනිස් හ�කිය�වන්ඡේග්‍රන් පරිපූර්ණත්වය කර� යCඡේම් දී යටි සිත තුළ නිද්‍ර�ශීලීව ත�න්පත්ව පවතින විවිධ ම�නව ආඡේව්ග්‍ර කල�ත්මක හ� ඡේසංන්දර්ය�ත්මකව මුද� හ�ර රසං වින්දනයක් ඇති කිරීම සංඳහ� නිර්ම�ණශීලීත්වය �හුල වශඡේයන් උපක�රී ඡේව්. ඡේම් රසං වින්දන හ�කිය�ව ම�නවය� හට පමණක් සුවිඡේxෂී වූ අනනWත�වයක් ඡේලසං ද සං�ලඡේක්. මිනිසුන්ට වඩ� පහත් මට්ටම්වල ජීවීන් චිත්ත ආඡේව්ග්‍ර මුද� හ�රීඡේම් දී එය කල�ත්මක හ� නිර්ම�ණශීලී ඡේලසං සිදු කිරීමට අඡේප�ඡේහ�සංත් ��වින් එමඟින් තවත් ජීවීන්ට හ�නිකර ලක්ෂණ ඡේපන්වයි. ර�ග්‍ර හ� ඡේක%ප යන ද්වි ගුණ ආඡේව්ග්‍රශීලී චිත්තඡේව්ග්‍ර ශ�ඞ්ග්‍ර�රය හ� භී�ත්සං රසංඡේයන් නිර්ම�ණ ක�ර්යය සංඳහ� භා�විත� කිරීමට ම�නසික දියුණුවට පත් ම�නවය�ට හ�කි වුවද තිරිසංන් සංත්වඡේයකුට එඡේස් කළ ඡේන� හ�කි ය. ම�නවයින් අතර වුවද ම�නසික මට්ටඡේමන් ඡේන� දියුණු පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe චිත්ත කි\ය�ක�රීත්වය දියුණු බුද්ධිමත් ම�නවඡේයකුඡේe චිත්ත කි\ය�ක�රීත්වයට වඩ� සං�හ�සි හ� රළු ලක්ෂණ ඡේපන්වන �ව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. දියුණු ම�නසික මට්ටමක් ඇති ම�නවය�ඡේe රසං වින්දන හ�කිය�ව අනුව එය තවත් අඡේයකුට රසං විඳිය හ�කි ඡේස් කල� ක�තියක් මඟින් ආඡේව්ග්‍ර මුද�හ�රීම නිර්ම�ණශීලී ඡේලසං සිදු ඡේව්. විවිධ ඡේසංන්දර්ය විෂයන් හ� ලලිත කල�වන් බිහිවීමට ඡේමව�නි ම�නව ක් රිය�ක�රීත්වයක් ඡේ��ඡේහ%දුරට ඉවහල් වී තිඡේP. ඡේසංන්දර්යඡේයහි පවතින සියුම් රසංඥාත�වයට ඥා�තීත්වයක් දක්වමින් බුදරදුන් විසින් සිදු කරන ලද ස්වභා�වික භුමි වර්ණන� සූතq ඡේද්ශන� තුළ ඉත� විචිතqවත් ආක�රඡේයන් විස්තර කර තිඡේP. 244

බුදුරදුන් ජීවම�නව ව�ඩ විසූ යුග්‍රඡේG දී සංන්නිඡේව්දනය ඡේ��ඡේහ%විට ධර්ම ඡේද්ශන� ම�ධWය තුළින් ද�කග්‍රත හ�කි විය. ඒ යුග්‍රඡේG ලිඛිත සංන්නිඡේව්දන ම�ධW අද ඡේමන් ඡේ��ඡේහ% සුල� ඡේහ% වඩ� පaචලිත ම�ධWයක් ඡේලසං ඡේන� තිබිණ. නූතන යුග්‍රය තුළ ලිඛිත සංන්නිඡේව්දනය වඩ� දියුණු ක\ම ශිල්පද සංම�ජාඡේG පaචලිතව පවතී. විදUත් සංන්නිඡේව්දනය ඡේම් අතරින් i රමුඛතම ඡේව්. ඒ අනුව විවිධ ත�ක්ෂණ උපකරණ විදUත් සංන්නිඡේව්දන ක් රිය�වළිඡේG දී භා�විතයට ග්‍රනු ල�ඡේP. ගුවන්විදුලිය, රCපව�හිනිය ආදී විදUත් උපකරණ පමණක් ඡේන�ව පරිග්‍රණක ව�නි දියුණු ත�ක්ෂණ සංන්නිඡේව්දන ම�ධW පව� නූතන යුග්‍රඡේG වඩ�ත් පaචලිතව තිඡේP. ඒ අනුව අන්තර්ජා�ලය

130

නූතනඡේG වඩ�ත් ක්ෂණික ජාන සංන්නිඡේව්දන ම�ධWයක් �වට පත්ව තිඡේP.

ඡේම් නිසං� මුළු මහත් ඡේල%කය පුර� ක්ෂණිකව සංන්නිඡේව්දනය ජා�ලග්‍රත අයුරින් අන්තර්ජා�ලය මඟින් සංම්�න්ධවී තිඡේP. ඡේල%කඡේG එක් ත�නක සිදු වන කවර ඡේහ% සිදුවීමක් ක්ෂණිකව අඡේනක් ඡේකළවරට සංන්නිඡේව්දනය වීම අද ඉත� සුළු කටයුත්තක් වී තිඡේP. ඡේම් නිසං� අද සං�ජා�නන කි\ය�වළිය එක්තර� අයුරින් ය�න්තීqයකරණය වී තිඡේP ය�යි ප�වසීම මුසං�වක් ඡේන�ඡේව්. එය ඡේහ�ඳට ඡේමන්ම නරකට ද එක ඡේලසංම අද�ළ ඡේව්. යම් අසංතW කර�ණක් සංන්නිඡේව්දනය වුවඡේහ�ත් ඒ �ව ඡේකතරම් ඡේපන්ව� නිව�රදි කිරීමට පසුව උත්සංහ කළ ද,

ඡේව්ග්‍රවත්ව සංන්නිඡේව්දනයවනුඡේG සංතW ඡේන�ව අසංතW ඡේද්වල්ය. මිනිසුන් ස්වභා� වඡේයන්ම ඡේහ�ඳ ඡේද්ට වඩ� නරක ඡේද් සංන්නිඡේව්දන කිරීමට දක්වන අභිර�චිය නිසං� ඡේහ�ඳ ඡේද්ට වඩ� නරක ඡේද්වල වW�iත වීම අධික වී තිඡේP. ඡේහ�ඳ ඡේද් ද�නග්‍රත් නමුදු ඡේන� දත්ත�ක් ඡේමන් සිටීමට ද, නරක ඡේද් සංතW ඡේහ% අසංතW වුවද එය ඉත� ඡේව්ග්‍රවත්ව වW�iත කිරීමටද මිනිසුන් දක්වන උනන්දුව පිටුපසං මිනිස් චින්තනඡේG අසං�ම�නW ජුගුiසං� ජානක ස්වභා�වය සං�ඟව පවතියි. නූතන ත�ක්ෂණය ඡේකතරම් දියුණු වුව ද මිනිස් ආකල්ප එතරම් සීඝ්‍ රව දියුණු ඡේන�වීම ද ඡේම් තත්වයට අනියම්ව �ලප� ඇති �ව ඡේපනී යයි.

ආකල්ප දියුණු ඡේන� වූ මිනිසං� අතට ල�ඡේ�න ත�ක්ෂණය ද�ළි පිහිය අතපත් වඳුර�ඡේe මුeධ චර්ය�ව සිහිපත් කරවයි. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ත�ක්ෂණ දියුණුවට සංමග්‍ර�මීව අද ආච�ර ධර්ම පද්ධතියක හ� සං�රධර්ම ක්ඡේෂ්තqයක අවශWත�ව ඉත�මත් තදින් ද�ඡේනයි. ඡේල�ව අඡේනක් ආග්‍රම් සිය ආග්‍රඡේමන් පරි��හිර ඡේසංසුආග්‍රම් ඡේකඡේරහි දක්වන අධ�නග්‍ර��හී පaතිපත්තිය නිසං� බුදු දහඡේම් සංහනශීලී පaතිපත්තිය ඡේකඡේරහි නූතනඡේG ඡේවනත් රටවල පව� අවධ�නය ඡේය�මුවීමට ඡේ]තුවක් වී තිඡේP. සංන්නිඡේව්දන දියුණුව නිසං� බුදු දහඡේම් සීඝා� වW�iතිය ඒ ඡේකඡේරහි අවධ�නය දක්වන විද්වතුන් හට ඡේ�ද්ධ සං�රධර්ම හ� ආච�ර ධර්ම පිළි�ඳ ද�න හ�ඳින ග්‍ර�නීමට උපක�රී වී ඇත.245

ඉත� සං�කීර්ණ ම�නව සං�ඳත� ජා�ලයක් සංම�ජායකි.එඡේස් ම�නව සංම�ජාය වශඡේයන් ග්‍රත්විට ද සං�ජා�නනය හ� සංන්නිඡේව්දන ප�තිකඩ පිළි�ඳ ඡේ�� ඡේහ% ඡේද් සං�කච්ඡ� කිරීමට ඉතිරිව තිඡේP. මන්ද සංම�ජාඡේG සංම�ජා සංම්මත ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟීමට සං�මූහික ග්‍රති ලක්ෂණ, ආකල්ප හ� චර්ය� ඡේ��ඡේහ% දුරට ඉවහල් වන ��විනි. ඡේම් අනුව සංම�ජා සංම්මතයක් යනු සංම�ජාය තුළ ව�ඩි ඡේදඡේනකුඡේe පිළිග්‍ර�නීමකි. මින් අදහස් වනුඡේG සංම�ජාඡේG සංCම ඡේකඡේනකුඡේeම පිළිග්‍ර�නීම එකම ය�යි ඡේන�ඡේව්. යමක් ව�ඩි ඡේදඡේනකු පිළිග්‍රත්ත ද, ඊට එකඟඡේන�වන අය සිටිය හ�කි �ව ද පිළිග්‍රත යුතුය. ඡේම් නිසං� ඡේප�දු සංම�ජා සංම්මතය යනු ව�ඩිඡේදඡේනකුඡේe පිළිග්‍ර�නීම ඊට එකඟ ඡේන�වන ටික ඡේදඡේනකු මත පටවන ඡේදයක් �ව වටහ� ග්‍රත යුතුය. ඊට අමතරව ව�ඩිඡේදඡේනකු ඡේe ක�ම�ත්ඡේතන් සංම�ජාග්‍රත වන විවිධ ආකල්ප, සංම�ජා සංම්මත පිළි�ඳ අවඡේ�%ධය ඡේදඡේදඡේනකු අතර පව� ඡේදය�ක�රඡේයන් ඇති විය හ�කි ය.

නිදසුනක් ඡේලසං ප�ණි රසං යන වචනය ග්‍රත් විට සීනී, රසංක�විල්ලක, ඉඳුණු

131

පළතුරක, මිදිවල ආදී විවිධ ආහ�ර වර්ග්‍රවල අඩ�ගු ප�ණි රසං පිළි�ඳ ල�යිස්තුවක් මනසංට අරමුණු විය හ�කි ය. සංම�ජාඡේG ඡේප�දු සංම්මතය ඡේකඡේස් ප�වතිය ද පුද්ග්‍රල අත්ද�කීඡේම් විෂය ක්ඡේෂ්තqයට අනුව එම ප�ණි රඡේස් පaඡේ�ද තිබිය හ�කි ය. ඡේම් අනුව ඡේප�දු සංම�ජා සංම්මතයතුළ පව� ඡේපද්ග්‍රලික ඉන්ද් රිය�නුභූතියට අනුව ඡේවනස් සං�ජා�නන පවතින �ව අපට පිළිග්‍ර�නීමට සිදු ඡේව්. පුද්ග්‍රල�න්තර සංන්නිඡේව්දනඡේG දී ඡේම් තත්වය වඩ�ත් උග්‍ර� ඡේව්. එනම් යඡේමකු ප�ණි රසං �ව ප�වසූවිට එය ශ�වණය වන ඡේදව�න්න� සං��වින්ම ප�ණි රසං ඡේලසංට හඳුන� ග්‍රනු ල�න්ඡේන් මුලින් ප�වසූ ත�න�ත්ත�ඡේe අදහඡේස් තිබිය යුතු ප�ණි රසං වර්ග්‍රය ඡේන�ව එම පුද්ග්‍රලය�ඡේe ඡේපද්ග්‍රලික අත්ද�කීම්වල අන්තර්ග්‍රත ප�ණි රසං වර්ග්‍රයි. සං�ජා�නනය විවිධ ස්වරCපයක් ග්‍ර�නීම නිසං� සංන්නිඡේව්දනයට සිදුවන �ලපCම පිළි�ඳ විවිධ පර්ඡේGෂණ සිදු වී තිඡේP.

සංන්නිඡේව්දනය ග්‍ර��හයකය�ඡේe අත්ද�කීම්වලට අනුකූලව සං�ජා�නනය කර ග්‍ර�නීම සිදු ඡේව්. යම් පුවතක් සංන්නිඡේව්දනය වීඡේම් දී සංම�ජායක් තුළ e ර�හයකයින් ර�ශියකින් සුසං�ඳි සංම�ජා ජා�ලයක් තුළ විහි දී වW�iත වී යයි.

ඡේම් අනුව පළමු ග්‍ර��හකය�ට අද�ළ පුවත සංන්නිඡේව්දනය වූව�ට වඩ� හ�ත්පසින්ම ඡේවනස් අයුරින් අවසංන් ග්‍ර��හකය� ඡේවත ප�මිඡේණන පුවත් ඡේවනස් ඡේව්. ඡේම් ඡේවනසං ක\මිකව ඇති වන්නකි. කපුටු පිහ�ටුවක් වමනය කළ පුවත කපුටන් සංතක් වමනය කිරීම දක්ව� වW�iතවන්ඡේන් ඡේම් අනුවය. නිතරම පුවතට නිර්ම�ණශීලී යමක් එකතු කිරීම ග්‍ර��හකය�ඡේe අතින්ද සිදුඡේව්.ඡේ��ඡේහ%විට ඡේම් එකතු කිරීම ඡේමන්ම අඩු කිරීම් ද සංන්නිඡේව්දනය තුළ විදWම�නය. ඡේම් සංඳහ� ග්‍ර��හකය�ඡේe ර�චිකත්වය �ලප�යි. අකම�ති වූ ඡේද් අඩු කිරීම හ� ක�මති ඡේද් එක් කර ව�ඩි කිරීම නිසං� සංන්නිඡේව්දනය වීම කිසියම් වික�ති වීමකට ලක් ඡේකඡේර්. සං�ජා�නනය පුද්ග්‍රල අභාWන්තරග්‍රතව සිදු වන්නකි. සංන්නිඡේව්දනය ��හිරව සිදු වන්නකි. ඡේමහි යම් යම් සංම�න ලක්ෂණ ඡේමන්ම අසංම�න ලක්ෂණද තිඡේP. ම�නව සං�ජා�නන ය විවිධක�ර වූ ප�තිකඩ වලින් සංමන්විතය. සංන්නිඡේව්දනය සං�ජා�නනය මත පදනම්ව ඇත. සං�ජා�නනය ඇති ඡේවනසං නිසං� පුද්ග්‍රල�න්තර සංන්නිඡේව්දනඡේG දී අනුග්‍රමනය කළ යුතු සුවිඡේxෂී ක\මඡේව්ද සංකස්ව ඇත. සං�ඥා�ව හ� ඡේව්දන�ව යන කර�ණුවල දී එකී සං�ඥා�ව හ� ඡේව්දන�ව ල�ඡේ�න ස්වර�පඡේයන්ම වටහ� ග්‍රත යුතු �වත්, සුව,

දුක් හ� සුවදුක් වශඡේයන් ඡේමන්ම හුඡේදක් ඡේව්දන�ව ද�නීම් ලක්ෂණඡේයන්ද සං�ලකිය යුතු �වත්එඡේලසං අනිතW�නුපස්සීව, විර�ග්‍ර�නුපස්සීව නිඡේර%ධ�නුපස්සීවහ� පටිනිස්සංeග්‍ර�නුපස්සී නුවණින් ව�සංය කිරීම මඟින් ඡේකඡේලස් පaහීණ වීම නිසං� යළි උපතක් ඇති ඡේන� වන �වයි. බුද්ධ ඡේද්ශන� පිළි�ඳව ඡේද්වත� ඡේක�ටසංට අයත් ශක\ ඡේද්ඡේව්න්ද්‍රය� පව� ප�හ�දී සිටි �ව ඡේම�eග්‍රලW�න ඡේතර�න් සංම්�න්ධ ඡේම් පුවත අනුව ප�හ�දිලි ඡේව්.246

බුදු දහම අනිතW, දුක්ඛ හ� අන�ත්ම සිද්ධ�න්ත ඔස්ඡේස් ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී ඇති ��වින් නිවන් ද�කීම සංඳහ� එකී සිද්ධ�න්ත ඉන්ද්‍රිය ��හිර හ� අභාWන්තර අරමුණු සංමඟ ග්‍රලප� පaතWක්ෂ අව ඡේ�%ධය කර ග්‍රත යුතුය. කිසියම්

132

සිද්ධ�න්තයක් අවඡේ�%ධඡේG දී එකී නW�ය හුඡේදක් ��හ�රින් ප�මිඡේණන්නක් ඡේලසං ඡේන�ව හුඡේදක් සිය අභාWන්තරග්‍රතව ඇතිවන කි\ය�වළිය ද�ක ප�හ�දිලිව එය අවඡේ�%ධ කරනු ල�න්නක් වශඡේයන් ද�කීම ව�දග්‍රත්ය. සිය ක�යික,

ම�නසික කි\ය�ක�රීත්වයසිදු වන ආක�රය නිරීක්ෂණඡේයන් සිද්ධ�න්ත තම� තුළම ද�කග්‍රත හ�කි පමණට සිහිය හ� අඛණ්ඩ නිරීක්ෂණය දියුණුකරග්‍ර�නීම අවශWය. ඒ සංඳහ� බුදු දහම අනුක\මික පaතිපද�වක් හඳුන්ව�දී තිඡේP. එහිදී පළමුඡේවන්ම සීලය මඟින් චර්ය� ශික්ෂණය ද, සංම�ධිය මඟින් සිය සිත්හි ආඡේව්දන ප�තිකඡේඩ් ශික්ෂණය ද, පaඥා�ව මඟින් සිය සං�ජා�නන හ�කිය�ව ද වර්ධනය කර ග්‍ර�නීම අනුමත කර තිඡේP. ඡේමහිදී සිදු වනුඡේG නිව�රදි සං�ජා�නනය සිදුවීමට ��ධ�කරණ අභාWන්තර අයහපත් අභිඡේiaරණ සිතින් ඉවත් කිරීමයි. පුද්ග්‍රල�න්තරග්‍රත සං�ජා�නනය එක් අයුරකින් සංන්නිඡේව්දනයක් ඡේලසං ද සං�ලකිය හ�කි ය. මන්ද ඉන්ද්‍රියයන් මඟින් ග්‍රන්න� අරමුණු ඡේම�ළය අභාWන්තරයට සංන්නිඡේව්දනය වීම සං�ජා�නනය ඡේස් සං�ලකිය හ�කි ��විනි.

සං�ජා�නනය යනු ස්න�යු තන්තු දිඡේe විදUත් සං�ඥා� චලනය වීම හ� ග්‍රමන් ග්‍ර�නීම නිසං� ඡේමය දත්ත සංම්ඡේiaෂණයක් ඡේලසංද ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය.

සංන්නිඡේව්දනය සීම� වන හ� ��ධ�ක�රී වන අවස්ථ� ම�නසික කි\ය�ක�රීත්වය තුළ හඳුන� ඡේග්‍රන මඟ හ�රීමට හ� ඉවත් කර වීමට ඡේම් අනුව හ�කිය�ව ඇති ඡේව්. ඡේමම සංන්නිඡේව්දනය සීම� වීමට හ� ��ධ�ක�රීවීමට �ලප�නු ල�න්ඡේන් සං�ණ�ත්මක අභිඡේiaරණයි. සිත තුළ අභාWන්තරව ඇතිවන සං�ණ�ත්මක ම�නසික අභිඡේiaරණ ඉවත් වූ විට ඡේම�ළඡේG සංන්නිඡේව්දනය ඡේහ�ඳින් සිදු ඡේව්. එවිට සංන්නිඡේව්දනයට ��ධ� වන හ� සංන්නිඡේව්දනය වික�තිවීමට ඡේ]තු වන ඡේ]තු ඉවත් වී ඇති ��වින් සංන්නිඡේව්දනය නිව�රදිව ල�බිය හ�කි ය. නීවරණ ඡේස් සං�ම�නW වWවහ�රය අනුව හ�ඳින්ඡේවනුඡේGද සිඡේත් පaභා�ස්වරය ආවරණය කරන ඡේම�ඳු සං�ණ�ත්මක ම�නසික අභිi ඡේර්රණයි. නීවරණ ඉවත්වූ විට සිත ඡේහ�ඳින් ප�හ�දිලි ඡේව්. එවිට යමක ඇති ස්වභා�වයම ද�කග්‍ර�නීමට හ�කි තරම් ම�නසික ශක්තිය තියුණුය. පසිඳුරන්හි කි\ය�ක�රීත්වය නිසං� ඡේම�ළය ඡේවත ල�ඡේ�න දත්ත සංම්ඡේiaෂණය ඡේහවත් ස්න�යු සංන්නිඡේව්දනය නිසං� අවට ඡේල%කය සං�ජා�නනය කිරීම සිදු ඡේව්. ඡේ�ද්ධ අර්ථකථන අනුව ඡේමය සංම්පූර්ණඡේයන්ම ඡේම�ළඡේG කි\ය�වක් පමණක් ඡේන�ඡේව්.

එය හදවත නමින් හඳුන්වන හ�දය වස්තුව ආශි�තව පිහිටි අවිඥා�නක ක් රිය�ක�රීත්වඡේයහි සංම�ජාඡේය%ජාන තත්වයක් �ව මින් ප�හ�දිලි කරදී තිඡේP.

ඡේකඡේළස් ඡේහවත් ම�නසික දු�ලත� ඇතිවීමට පුද්ග්‍රලත්වය ඡේකඡේරහි ආශක්ත වූ සං�ණ�ත්මක ම�නසික අභිඡේiaරණ උපස්ථම්භාක ඡේව්. ඡේමහි දී පුද්ග්‍රලත්වය ඡේලසං ද�ක්ඡේවන්ඡේන් ද�ඩි ආත්ම�ර්ථක�මීත්වය හ� ��ඳුනු සංමූහඡේයන් තම� ඡේවන් කර ග්‍රන්න� ස්වභා�වයයි.247

පුද්ග්‍රලත්වය හ� ��ඳුනු මමත්වය ඕල�රිකව සං�ලකීඡේම්දී සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඡේලසං හ�ඳින්විය හ�කි ය. ඡේසං%ව�න් වීඡේම් දී පaහ�ණය කරන ඡේසංසු සං�ඡේය%ජාන වන සීලP�ත පරම�සං හ� විචිකිච්ඡ�ව යන ඡේසංසු සං�ඡේය%ජාන

133

ඡේදකම ඇතිවනුඡේG සංක්ක�ය දිට්ඨිය යන සං�ඡේය%ජානය ප�දක කර ඡේග්‍රනය.

ක�යික හ� ම�නසික කි\ය�ක�රීත්වය යන ඡේදකටම අයත් සංCම ස්කන්ධයක් ඡේකඡේරහිම සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඇති ඡේව්.එඡේස් ඇති වනුඡේGද එක් එක් ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ඡේකඡේරහි සිව් අයුරකිනි. ප�චස්කන්ධය ප�දක කරඡේග්‍රන සිව් අයුරකින් ඇතිවන සංක්ක�යදිට්ඨිඡේG පaඡේ�දග්‍රත වීම විසි ආක�රය. මීට ඡේ]තුව පසිඳුරන් ප�දක කර ඇති වන සංන්නිඡේව්දන ඡේකඡේරහි ගිජු ඡේක�ට වින්දනය ල�බීඡේම් ක�ම�ත්තයි. ත�ෂ්ණ�ව ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් ඡේමයයි. ඡේම් අයුරින් සිත තුළ ත�ෂ්ණ�ව ඇති වීමට ඡේම්ව�ඡේG සං��C කි\ය�ක�රීත්වය ඡේන�ද�න සිටීම ඡේ]තුවකි. ඡේම්ව�ඡේG සං��C කි\ය�ක�රීත්වය ඡේන� ව�ටඡේහන්ඡේන් අවිදW�ව නිසං�ය. ඡේම් නිසං� ත�ෂ්ණ�ව ඇති වීමට අවිදW�ව ඉවහල්වන �ව ප�හ�දිලිය. ඡේමය නූල් ඡේ�%ලයක් ඡේමන් ප�ටලී ඇත. එහි ඇති එක් ඡේක�ණක ප�ටළුම ලිහූ විට ඡේසංසු ප�තිද ඉඡේPම ලිහී යයි. අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව එකම ක�සිඡේG ප�ති ඡේදකක් ඡේමනි. අවිදW�ව නිසං� ත�ෂ්ණ�ව ඇති ඡේව්. ත�ෂ්ණ�ව නිසං� අවිදW�ව ඇති ඡේව්. ඡේමහි අවිදW�ව යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවනුඡේG දුක, දුක ඇති වීඡේම් ඡේ]තුව, දුඡේකහි නිස්සංරණය, නිස්සංරණයට මඟ යන�දී චතුර�ර්ය සංතWය �ව ධර්මඡේG සංඳහන්ය. චතුර�ර්ය සංතW අවඡේ�%ධවනුඡේG විදර්ශන� භා�වන�ඡේවනි. විදර්ශන� භා�වන�ව යනු න�ම, රCප ස්කන්ධ තිqලක්ෂණය අනුව සං�ලකීම තුළින් උපදින විඡේxෂ පaඥා� අවඡේ�%ධයයි. විදර්ශන� භා�වන�ව සංම්පූර්ණ වනුඡේG ම�ර්ග්‍ර ඵල අව ඡේ�%ධඡේයනි. ම�ර්ග්‍ර ඵල ල�බීඡේම් දී ඡේච්ඡේත% විමුක්තිය ද, පaඥා� විමුක්තිය ද ල�ඡේP. ඡේලකික ධW�න ල�බීඡේම්දී සිදුවනුඡේG ත�වක�ලික ඡේලසං ඡේකඡේළස් යටපත්වීම පමණි. ද�ර්ශනික ඤා�ණය තුළින් සංතWය ද�ක සංම්පූර්ණ පaහීණ වීම සිදු වනුඡේG ම�ර්ග්‍ර ඵල ඥා�ණ ඉපදවීඡේමන් පසුව පමණි. මග්‍රඵල වලට අරමුණු වනුඡේG නිවනයි. පුහුදුන් සිතකින් නිවන් අරමුණු කළ ඡේන�හ�කි ය. මන්ද නිවන් අරමුණුවීඡේම්දී නිසං�කවම මග්‍රඵල ඥා�ණ උපදින ��විනි. ඡේකඡේළස් සංම්පූර්ණඡේයන්ම දුර� වනුඡේG මඟඵල ඥා�ණය ල�බීඡේමන් �ව සංඳහන් වීඡේම් අර�ත නම් එය සං�ජා�නන ප�තිකඡේඩ් ඇතිවන ඡේවනසංක් �වයි. ඡේලකික ධW�න ල�බීඡේම් දී ද සං�ජා�නන ප�තිකඡේඩ් ඡේම් ඡේවනසං ඇති ඡේවත�යි තවත් අඡේයකුට ග්‍ර�ටළුවක් ඇති විය හ�කි ය. නමුදු ඡේලකික ධW�න මට්ටඡේම් දී ඒ ඡේවනසං ඇතිවීම සිදු වුව ද එමඟින් නව ද�නුමක් බිහි ඡේන�ඡේව්. බිහිවන ද�නුම වුවද ඡේල%කයට අයත් වූ ද�නුමකි. එනම් ධW�න අභිඥා� සිත්හි උපදින ඥා�ණ වන�හී ඡේලකිකත්වඡේයන් මිදුනු සිත් ඡේන�ඡේව්. ඡේලකික ධW�න ඡේන�ව�ඩූ අභා�විත පුහුදුන් සිතකට වඩ� ඡේලකික ධW�න හ� අභිඥා� ල�භී වන සිතක ඇති ඡේලකික ද�නුම උසංස් මට්ටමක පවතින �ව සංතWයකි. නමුදු ඒ උසංස්�ව ඡේලකික සීම�ව තුළ නතර වන උසංස් �වකි. ඊට ඡේල%ඡේක�ත්තර සීම�ව අතික\මණය කිරීඡේම් හ�කිය�වක් න�ත.

ඡේලකික සීම�ව අතික\මණය කිරීඡේම් හ�කිය�ව ඇති වනුඡේG මඟඵල සිතකට පමණි. ඡේලකික සිත්වුවද අභිඥා� සිත් උපදව� ග්‍ර�නීම තුළින් මිනිසංත් �ව ඉක්මවන සුවිඡේxෂී විස්මිත අසං�ම�නW හ�කිය� ල�බිය හ�කි ය. නමුදු ඒ හ�කිය� සියල්ලම ඡේලකික සීම�ව තුළ ඡේක�ටු වී පවතින �ව අමතක ඡේන�

134

කළ යුතුය. කණ ශPද ශ�වණය සංඳහ� ද ඇසං රCප ��ලීමට ද, න�සංය ග්‍රන්ධ ආඝා��ණය පිණිසං ද, සංම ස්පර්ශ ල�බීම පිණිසං ද, දිව රසං ද�නීමට ද,

විඤ්ඤා�ණය ධම්ම නමින් ප�හ�දිලි ඡේකඡේරන සිතිවිලි ද�න හ�ඳින ග්‍ර�නීම සංඳහ� ද ඉවහල් ඡේව්.248 ඉන්ද්‍රිය ධර්මයන්හට අරමුණු වන ��හිර අරමුණ නිසං� ඇති වන ද�නීම ඉන්ද්‍රිය�රම්මණ සීම�ඡේවන් ඔP�ට දියුණු කිරීම අභිඤ්ඥා� ඉපදවීඡේම් අරමුණයි.

ඡේලකික ධW�න ප�දකකර ඉපිද වූ අභිඥා� සිතකට අතීන්ද්‍රීය පaතWක්ෂ ද�නුම සංන්නිඡේව්දනය කළ හ�කි ය. සං�ම�නW මිනිස් ඉන්ද්‍රියන් එක්තර� සීමිත හ�කිය� වලින් යුතුය. අභිඥා� සිත් වලින් ඡේම�ඳු වූ හ�කිය� අසං�ම�නW මට්ටමට වර්ධනය කළ හ�කි ය. එවිට ඡේභාතික උපකරණ භා�විත� කිරීඡේමන් ඡේත�රව මිනිස් ඉන්ද්‍රියන්හි සීම�ඡේවන් ��හ�රව ඇති ඡේද් පහසුඡේවන් සංන්නිඡේව්දනය ඡේව්. ඡේම් අනුව රCප, ශPද, රසං, ග්‍රන්ධ, ස්පර්ශ හ� ධර්ම යන සංන්නිඡේව්දන ල�බිය හ�කි ය. ඡේම් සංන්නිඡේව්දනය සංතර මහ� භූත රCප ඡේන� ඉක්මව� සිටින්නකි. ඡේහවත් ඡේල%ක විෂය තුළ පිහිටියකි. ඡේල%ඡේක%ත්තර ස්වභා�වය නම් ඡේමකී ඡේලකික භූත ස්වභා�ව සීම�ඡේවන් ��හ�ර වූ යන්නයි.

එඡේස් ��හ�ර විය හ�කි ද�යි යන්න පව� පුහුදුන් ම�නව මනසංට ඡේග්‍ර%චර ඡේන�ඡේව්. පළමු වරට ඒ පිළි�ඳ දර්ශන ඥා�ණඡේයන් කිසියම් ව�ටහීමක් ල�� ග්‍රන්ඡේන් ඡේසං%ව�න් ම�ර්ග්‍ර ඵල සිතකින් �ව ධර්මඡේG සංඳහන්ය. පළමු දර්ශන ඥා�ණඡේG ඇතිවීම ඡේලසං ඡේසං%ව�න් ම�ර්ග්‍ර ඵල ඥා�ණය හ�ඳින්ඡේවනුඡේG ද එ��විනි. ම�ර්ග්‍ර ඵල සිත් සං��වින්ම සං�ජා�නන අ�ශ ඡේG ඇතිවන වර්ධනීය අවස්ථ�වකි. මිනිසං�ඡේe ඡේද්හඡේG ඡේමන්ම ඡේම�ළය තුළ සංන්නිඡේව්දන කටයුතු සිදු වනුඡේG ස්න�යු පද්ධතිඡේG ආධ�රඡේයනි. ��හිර පරිසංරය අවඡේ�%ධ කර ග්‍රනුඡේG සංන්නිඡේව්දනය මඟිනි. ඡේලකික ද�නුම ල�බීඡේම් දී පුද්ග්‍රලඡේයකුට ��හිර පරිසංරය එය පවතින ස්වභා�වඡේයන්ම ඡේත්ර�ම් ග්‍ර�නීමට ඡේන� හ�කි ය.

ඡේලකික ද�නුම ල�බීඡේම්දී අභාWන්තරව සං�ස්කරණ කි\ය�වලියක් ද සිදු ඡේව්.

ඡේම් නිසං� අඡේයකු සං�ජා�නන කරග්‍රනුඡේG නිව�රදි ඡේදයක් ඡේන�ඡේව්. ��හිර පරිසංරය තම�ඡේe අභිමතය පරිදි සං�ස්කරණය කර උකහ� ග්‍රන්න� ලද ඡේද් ය.

ඒ නිසං� ඡේමහිදී පුද්ග්‍රලය� ල�න ද�නුම නිව�රදි ද�නුමක් ය�යි ප�වසිය ඡේන� හ�කි ය. එමඟින් ඡේල%කඡේG සං��Cව ග්‍ර�හණය කරග්‍රත ඡේන� හ�කි ය. සං��Cව ඡේවනුවට ම�ය�ව සංතWයම ඡේලසං වටහ� ග්‍රනියි. ම�ය�ව රඳව� ග්‍රත හ�ක්ඡේක් ඡේකටි ක�ල සීම�වකටය. මන්ද එය නිරතුර�ව ඡේවනස්වන ��විනි. අනිතW වූ දුක් සංහිත වූ අනත්ත වූ ඡේද් ඊට වඩ� පaතිවිර�ද්ධ අයුරින් වටහ� ග්‍රනියි. එනම් නිතW, සුඛ, ආත්ම යනුඡේවනි. නමුදු ඡේමය සං��Cව ඡේන�ඡේව්. වරදව� සං�ජා�නනය කිරීමකි. දිගු ක�ලයක් ව�රදි ඡේලසං සං�ජා�නනය කිරීම නිසං� ම�නවය� තුළ කිසියම් ව�රදි සංහග්‍රත ම�නසික හුර�වක් ඇතිව තිඡේP. එය එක් වරම ඡේවනස් කළ ඡේන� හ�කි ය. එඡේස් කිරීම අපහසුය. එ��වින් ක\මික පaතිපද�වක් ඔස්ඡේස් ව�රදි ද�කීම අඩු කිරීමට ඡේවඡේහසං විය යුතුය. එවිට කිනම් ඡේම�ඡේහ�තක ඡේහ% එහි උපරිමය දක්ව� ය� හ�කි වනු ඇත. මන්ද ක\මිකව ල�න ඡේම් පුහුණුව

135

ස්න�යු පද්ධතියට �ලපC යුතුය. ඡේම�ළඡේG රසං�යන වUහය දක්ව� එහි �ලපCම වW�iතව පවතී. තිq ඡේ]තුක පටිසංන්ධිය යනු යථ�වඡේ�%ධය ල�බියහ�කි පමණට ම�නව ජීව විදW�ත්මක වUහය උපතින්ම උර�ම කර ඡේග්‍රන ප�මිණීමයි. සංසංර පුර�ද්ද ඡේම් සංඳහ� උපක�රී ඡේව්. තිq ඡේ]තුක පටින්ධියක් ඡේන� ල�බූඡේවකු ඡේකතරම් උත්සං�හ කළ ද, ඒ පුද්ග්‍රලය�ට ජීව විදW�ත්මක සංහය ඡේන� ල�ඡේ�න ��වින් ඡේම් කි\ය�ක�රීත්වය නිව�රදිව වටහ� ග්‍ර�නීමට ඡේන� හ�කි ය. ඡේල%ඡේක%ත්තර ද�නුම ල�බීමට ජීව විදW�ත්මක සංහය ද ල�බිය යුතු �ව මින් ප�හ�දිලිය. එය ඡේලකික ද�නුම ල�බීමටද එක ඡේස් ව�දග්‍රත්ය.

නමුදු ඡේල%ඡේක%ත්තර ද�නුම ල�බීම ඡේමහි පaමුඛව සං�ලඡේක්. සංන්නිඡේව්දනය නිව�රදිව ල�බීමට ජීව විදW�ත්මක අනු�ලය ඡේ��ඡේහ% උපක�රී ඡේව්. මන්ද එවිට සංන්නිඡේව්දනයට ��ධ�ක�රීවීම් ඇති ඡේන�වන ��විනි. ඡේ��ඡේහ% විට ජීව විදW�ත්මක දු�ලත� සංන්නිඡේව්දනයට ��ධ�ක�රී ඡේලසං කි\ය�ත්මක වන �ව ඊ.

ආර්. සංරච්චන්ද්‍රඡේe මතයයි.249

අනිතW ලක්ෂණය පිළි�ඳ නිව�රදි සංන්නිඡේව්දනයක් ඇති ඡේන� වනුඡේG නිතWසං�ඥා�ව නිසං�ය. දුක්ඛ ලක්ෂණය පිළි�ඳ නිව�රදි සංන්නිඡේව්දනයක් ඇති ඡේන� වීමට සුඛ සං�ඥා�ව ��ධ� කරයි. අන�ත්ම ලක්ෂණය පිළි�ඳ නිව�රදි සංන්නිඡේව්දනයක් සිදු වීමට ඇති අවහිරය නම් ආත්ම සං�ඥා�වයි. සං�ඥා�ඡේව් ලක්ෂණය හ�ඳින ග්‍ර�නීමයි. සං�ජා�නනය අර්ථ ද�ක්ඡේවනුඡේGද හ�ඳින ග්‍ර�නීම් ලක්ෂණඡේයනි. ඒඅනුව ඡේම් සං�ඥා�ව මඟින් සං�ජා�නන කි\ය�ක�රීත්වය විග්‍ර�හ කරන �ව ප�හ�දිලිය. පුහුදුන් සිතක සං�ඥා� විපර්ය�සං වී පවතින �ව පිළිග්‍ර�නීමට හ�කි ය. එවිට එම සං�ඥා� විපර්ය�සංය යළි සංකස්කර නිව�රදි කිරීම විදර්ශන� භා�වන�ව තුළින් සිදුඡේව් ය�යි සං�ලකිය හ�කි ය. ඡේලකික ධ්‍ ය�නවලදීද සං�ඥා�ව ප�දක කරඡේග්‍රන භා�වන� ව�ඩීම සිදු ඡේව්. රCප�වචර හ� අරCප�වචර ධW�නවලදී සිදුවනුඡේG ක\මිකව සං�ඥා�ව සියුම් කිරීමයි. සං�ජා�නනය ග්‍ර�ඹුර� ආධW�ත්මික මට්ටමකට ඡේමහි දී පත් ඡේව්. එහිදී අවසං�න ඉලක්කය වන ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතනඡේG දී සං�ඥා�ව ඇත�යි කිය� විය ඡේන�හ�කි ඡේමන්ම න�ත�යි කිය� කිව ඡේන�හ�කි පaම�ණයට සියුම් ඡේව්. ඉන් ඔP�ට සං�ඥා�ව සියුම් කළ ඡේන� හ�කි ය. එ��වින් එත�නින් ඡේලකික ධW�න මට්ටම් නවතියි. ඡේමම සීම�ඡේවන් ඔP�ට ග්‍රමන් කළ හ�ක්ඡේක් විදර්ශන� ව�ඩීඡේමන් පමණි. එනම් සං�ඥා�ඡේව් යථ� ස්වභා�වය පිළි�ඳ අරමුණු කිරීඡේමනි. සං�ඥා�ව දුර� කළ හ�ක්ඡේක් එය සියුම් කිරීඡේමන් ඡේන�ව එහි විපරිණ�ම ග්‍රති ලක්ෂණ අරමුණු කිරීඡේමන් �ව මින් ප�හ�දිලි ඡේව්. ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතනඡේGදී සං�ඥා�ඡේව් එක් ලක්ෂණයක් අරමුණු ඡේව්. එනම් ඇති �ව හ� න�ති �ව ඡේන� හ�කිය හ�කි �වයි. එය සං�ඥා�ඡේව් කි\ය�ව හ�ඳින ග්‍ර�නීමට අවශW මූලික ලක්ෂණයක් පමණි. සං�ඥා�ඡේව් ස්වභා� වය පaඥා�ඡේවන් ද�කිය හ�කි ඡේලසං ඡේමහිදී නුවණක් ඇති ඡේන�ඡේව්. ඡේමහි දී සං�ඥා�ඡේව් සියුම් කිරීම සිදු කරනුඡේG සිත ඡේකඡේළස්වලින් දුර�ව ත�� ග්‍ර�නීඡේම් උපක\මයක් වශඡේයනි. ඒ මිසං සං�ඥා�ඡේව් ස්වභා�වය පුළුල්ව අරමුණු කිරීමක් ඡේමහි දී සිදු ඡේන�ඡේව්. පaථම රCප�වචර ධ්‍

136

ය�න මට්ටඡේම් සිටම එක් එක් ධW�න��ග්‍ර විදර්ශන�වට න�ඟීම තුළින් සිදු වනුඡේG සං�ඥා�ඡේව් යථ� ස්වභා�වය ඡේලසං සිහි නුවණ ඡේය�මු කිරීමයි. ඡේලකික ධW�නවල පවතින යම් අරමුණකට තියුණුව ඡේය�මු වීඡේම් ශක්තිය භා�විත�කර සං�ඥා�ව පිලි�ඳ යථ�වඡේ�%ධය ඇති කර ග්‍ර�නීමට ඡේවඡේහසං ග්‍රනියි. විදර්ශන� ව�ඩීමට ඡේලකික ධW�න අවශWම න�ත. එඡේස් වුව ද ඡේලකික ධW�න වල ඇති සිහිය, එකඟ �ව හ� යම් අරමුණකට සියුම්ව ඡේය�මු වීඡේම් හ�කිය�ව ආදී ගුණ��ග්‍ර විදර්ශන� ව�ඩීමට ඡේය%ග්‍රW පිටිවහලකි. ඒ නිසං� ඡේලකික ධW�න විදර්ශන� භා�වන�වට උපක�රයක් මිසං අනිව�ර්ය න�ත.250

ඇත�ඡේමකුට ස්වභා�වඡේයන්ම යම්කිසි අරමුණකට සියුම්ව සිත ඡේය�මු කිරීඡේම් හ�කිය�ව ඇත. එ�ඳු අඡේයකුට විදර්ශන� භා�වන� ව�ඩීමට ඡේලකික ධW�න තිබිය යුතුම න�ත.සංමහර�න්ට ඡේම් ග්‍රති ලක්ෂණ හ� හ�කිය�ව න�ත.

එ�ඳු අයට නම් විදර්ශන� ව�ඩීමට පළමු ඡේලකික ධW�න ඡේහ% සංම�ධි මට්ටම් ල�බීම අවශWය. චරිත හ� පුද්ග්‍රල ආදී වශඡේයන් ඡේමය ඡේවනස් ඡේව්.

එඡේස් තිබිය දී එක් අඡේයකුට නිර්ඡේද්ශ කරන ලද් දක් තවත් අඡේයකුට �ලහත්ක�රඡේයන් ප�ටවීම ඡේය%ග්‍රW න�ත. සූක්ඛ විදර්ශක රහතන් වහන්ඡේස්ල� යනු කිසිදු ඡේලකික ධW�නයක් න�තිව විදර්ශන� භා�වන� වඩ� අර්හත් ඵලයට පත්වූ උතුමන්ය. පුහුදුන් අයට සං�ඥා� විපර්ය�සංය නිසං� ප�චස්කන්ධ මිරිඟුව සං��Cවක් ඡේලසං ඡේපඡේන්. විදර්ශන� භා�වන�ව ඇත්ඡේත් ඡේමකී සං�ඥා� විපර්ය�සංය දුර� කර ග්‍ර�නීමට උප�යක් වශඡේයනි. සංසංර භාව ග්‍රමන සිදු වනුඡේG ඡේම් සං�ඥා� විපර්ය�සංය නිසං�ය. සං�ඥා� විපර්ය�සංය නිසං� සං��Cව ඡේ��ර�ව ඡේලසං ද, ඡේ��ර�ව සං��Cව ඡේලසං ද ඡේපඡේන්. යථ�භූතඥා�ණදස්සංනයට ප�මිණීම යනු ඡේම් සං�ඥා� විපර්ය�සංය දුර� කිරීමයි. ඒ සංඳහ� ක\මික පaතිපද�වක් හඳුන්ව� දී තිඡේP. ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය යනු ඒ පaතිපද�වයි. එහිදී සීල, සංම�ධි හ� i රඥා� යන තිq ශික්ෂ�ව යටඡේත් ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය පaගුණ කරනු ල�ඡේP. පුද්ග්‍රල චර්ය� සං�ස්කරණය සීල ශික්ෂ�ව මඟින් සිදු ඡේව්. සං�ඥා� විපර්ය�සංවීම නිසං� ඇති වන චර්ය� ප�තිකඩ නිව�රදි කිරීම සීල ශික්ෂණ ඡේG අරමුණයි. චර්ය� ශික්ෂණය මඟින් කය වචන ඡේදඡේක් සං�වර�ව ඇති ඡේව්. ඡේම් සං�ඥා� විපරිත �ව දුර� කිරීඡේම් මූලික පියවර ඡේව්. බුද්ධිමය හ� ආඡේව්දන වශඡේයන් සං�ඥා� නිව�රදි කිරීම සිදු වන තුර� ��හිර හ�ඩය සංකස් කළ යුතුය.

ඒ සංඳහ� මූලික පියවර වන සීලය උපක�රී ඡේව්. ආඡේව්දන ප�තිකඩතුළ සං�ඥා� විපර්ය�සංය නිව�රදි වනුඡේG සංම�ධි ශික්ෂ�ව මඟිනි. එහිදී ඡේලකික ධW�න සංමවත් ආදිය සිත තුළ එකඟ �ව ඡේග්‍ර�ඩ නඟ� ග්‍ර�නීමට උපක�රී ඡේව්.

බුද්ධිමය ප�තිකඩ තුළ සං�ඥා� විපර්ය�සංය නිව�රදිවීමට පaඥා� ශික්ෂ�ව අත් යවශWය. විදර්ශන� භා�වන�ව උපක�රීවනුඡේG ඡේමහිදීය. මඟ ඵල ල�බීම නිසං� පaඥා� ශික්ෂ�ව වර්ධනය ඡේව්. ඡේසං%ව�න් මඟ ඵලඡේG සිට අර්හත්වය දක්ව� වූ විවිධ අවස්ථ�වල දී එහි පaඥා� ශික්ෂ�ව සංම්පූර්ණවීම අනුපිළිඡේවළින් සිදු ඡේව්.

අවසං�න වශඡේයන් අර්හත්වය ල�බීම නිසං� ඒ පaඥා� ශික්ෂ�ව සංර්ව සංම්පූර්ණ ඡේව්. පaඥා�ව නම් සං�ජා�නන ප�තිකඩ සංන්නිඡේව්දනයට සං�ජුවම අද�ළය.251

137

2.5. ඡේ�ද්ධ සං�ජා�නනය හ� අධ්‍ ය�පනය

ඡේ�ද්ධ ඉග්‍ර�න්වීම් පද්ධතිය ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟී ඇත්ඡේත් හුඡේදක් විෂය කර�ණු පිළි�ඳ ද�නුම ල�� ඡේදන ක\මඡේව්දයක් ඡේලසං ඡේන�ඡේව්. ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG අරමුණ සංද�ච�රය ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් ද�නුම ල�� දීමයි. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ඡේ�ද්ධ අධW�පන වUහය සංකස් වී ඇත්ඡේත් ඡේම් අරමුණ ම�නවින් ඉටු කර ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව ල�ඡේ�න පරිදිය. ඡේ�ද්ධ අධW�පනය අනුව ඡේම් ඡේල%කය සංකස් වී ඇත්ඡේත් දුක පදනම් කර ඡේග්‍රනය. දුක පදනම් කරඡේග්‍රන ඡේල%කය හටග්‍ර�නී ඇතත්, හ�මවිටම එම දුක විඳිය යුතු ය�යි ඡේ�ද්ධ ඉග්‍ර�න්වීම්වල සංඳහන් ඡේන�ඡේව්. ඒ ඡේවනුවට දුක ඇති වීමට ඡේ]තුව ඡේසංවීමත්, එය මන� ඡේලසං අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමත් අවධ�රණය කර තිඡේP. ඡේල%කය යනු දුක නම් දුඡේකන් මිදීමක් ද තිබිය යුතු �ව ඡේ�ද්ධ අධW�පන පරම�ර්ථවල සංඳහන්ය.

දුඡේකන් මිඳීමට නම් දුක ඇති වීඡේම් ඡේ]තුව වටහ� ඡේග්‍රන තිබිය යුතුය.

ඡේ]තුව දත් විට එය ඉවත්කිරීඡේමන් දුක ඉවත් කළ හ�කි �ව ඡේමහි i ර�ඡේය%ගික කර�ණයි. එඡේස්ම දුක න�ති කළ යුතු නම් එය න�ති කිරීමට කිසියම් ක\මඡේව්දයක් ද තිබිය යුතුය. එකී ක\මඡේව්දය ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය නමින් ඡේ�ද්ධ අධW�පන විදW�ඡේව් සංඳහන්ය. ඡේම් අනුව ඡේ�ද්ධ අධW�පන විදW�ව සංතර ආක�ර ක\මඡේව්දයක් පදනම් කර ග්‍රනිමින් සිය සිද්ධ�න්තය ඉදිරිපත් කර ඇත. ඡේමය චතුර�ර්ය සංතW ධර්මය ඡේලසං සංඳහන්ය.

බුද්ධත්වය අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීඡේම් දී බුදුන් වහන්ඡේස් මූලිකව වටහ�ග්‍රත් ධර්මය නම් ඡේමකී චතුර�ර්ය සංතW අවඡේ�%ධයයි. එඡේස්ම ඡේ�ද්ධ අධW�පන විදW�ව ඡේසංසු අධW�පන ක\මඡේව්දවලින් ඡේවනස් වන පaමුඛතම ලක්ෂණය නම් චතුර�ර්ය සංතWය නම�ති කිසිදු අයුරකින් ඡේවනස් කළ ඡේන� හ�කි පරම ග්‍රම්භීර සිද්ධ�න්තයයි. එහි ග්‍ර�ටළුව ඊට ඡේ]තුව ඒ සංඳහ� ඡේය�දන පිළියම හ� විසංඳුම න�ම�ති සංතර ආක�ර ඡේක�න් ඇති විධික\මය ඡේමහි පදනම ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේමය ඡේ�ද්ධ අධW�පන ඡේG දී සංඳහන් වන්න� වූ අවසං�න පරම�දර්ශය ශ�ක්ෂ�ත් කිරීම ඡේලසං ඩP. පී. ආනන්ද ගුර�ඡේe විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.252

ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG දී ස්වය� පaතWක්ෂයට මූලික ස්ථ�නය පිරින�ඡේම්.

ඇදහීම, භාක්තිය ව�නි විxව�සං මූලික කරග්‍රත් ඡේදයට බුදු දහඡේම් කිසිදු ඉඩක් න�ත. ක�ල�ම සූතqඡේG ඡේපන්ව� දී ඇති පරිදි සිතීම, කි\ය�කිරීම ආදී සියළු කටයුතුවලදී අධ�න ග්‍ර��හීත්වඡේයන් ��හ�ර වී තම�ට ව�ටඡේහන පරිදි ස්ව�ධීනව කටයුතු කිරීම උසංස් ය�යි ඡේපන්ව� දී තිඡේP. ඡේකඡේනකුඡේe ම�නසික නිදහසං අවුර� ත�බීම මඟින් ල�� ග්‍රන්න� ප�හ�දීම උසංස් ය�යි බුදු දහඡේම් ඡේන�සං�ලඡේක්. ඒ ඡේවනුවට පුද්ග්‍රලය�ට ම�නසික විකසිත �ව ඇතිකර ග්‍ර�නීම

138

පිණිසං පූර්ණ නිදහසං පිරිනම� ඇත. එමඟින් පුද්ග්‍රලඡේයකු අත්පත් කර ග්‍රන්න� පaඥා�ව නිසං� විමුක්තිය ල�බීමට අවශW සං�ජා�නන ප�තිකඩ වර්ධනය වන �ව ප�හ�දිලිව ඡේපන්ව� දී තිඡේP. ඒ සං�ජා�නන ප�තිකඡේඩ් සං�වර්ධනය ල�බීම නිසං� සංසංර භාව ග්‍රමන ඡේකළවර කළ හ�කි �ව ද�ක් ඡේව්. ඡේම් සං�ජා�නන හ�කිය�ව වන�හී කිසිදු ඡේලකික ද�නුම් මට්ටමකින් ල�බිය හ�ක්කක් ඡේන� ඡේව්.

ඉඡේග්‍රනුම තුළින් ල�බිය හ�කි සුතම ඥා�නය පaතWක්ෂ අවඡේ�%ධයක් ඡේලසං බුදු දහම ඡේන�සංලකයි. මන්ද ද�නුම යනු ස්මරණය තුළින් විෂය කර�ණු පිළි�ඳ මතකය ග්‍ර�ඩ� කර ග්‍ර�නීම වින� ඡේල%කය විනිවිද ද�කීම ඡේන� වන ��විනි. ඒ නිසං� බුදු දහඡේම් අධW�පන ක\මඡේව්දයක් සංකස් වී ඇත්ඡේත් සං�ජා�නන ප�තිකඩ තුළ සිදුවන පූර්ණ පරිවර්තනයක් මඟින් පaතWක්ෂ අවඡේ�%ධය ල�බිය හ�කි වන ඡේලසංය. ඡේමම පaතWක්ෂ අවඡේ�%ධය ද�නුම ඡේස් විටින් විට ඡේවනස් වන්නක් ඡේන�ඡේව්. ද�නුම ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී ඇත්ඡේත් උපකල්පන, නියම, සිද්ධ�න්ත, i රඡේම්යය ව�නි පූර්ව නිග්‍රමන ඔස්ඡේස්ය. ඒව� සංඡේතWක්ෂණය කළ ක�ල සීම�ව තුළ දී පමණක් ඒක ඡේද්ශික වශඡේයන් එය සංතWක�යි ඡේපනීගිය ද, හුඡේදක් එ�ඳු ඡේද්වල් ඒක�න්ත සංතWක�යි වරදව� ඡේන� වට�ග්‍රත යුතුය. මන්ද වඡේරක සංතWක�යි සංම්මතව තිබූ පaඡේම්යය, නියම, උපකල්පන ආදී ඡේද් පව� තවත් වඡේරක අසංතW ඡේද් ඡේලසං ඡේල%කය� විසින් සංම්මත කළ හ�කි ��විනි. එවිට ඊට අනුව සංතWක�යි පිළිග්‍ර�නී ප�වති ද�නුම් ඡේක�ට්ඨා�ශ පව� අසංතW ඡේව්. ඒ නිසං� ඡේම�ඳු ත�වක�ලිකව පමණක් සංතWය ක�යි සංම්මතව පවතින නමුදු ඒක�න්තව සංතWක�යි පaතWක්ෂඡේයන් ඡේන� දත් ඡේද් අධ�නග්‍ර��හීව ද�ඩිව සංලක� කටයුතු කිරීම අ ඡේග්‍ර%චරය. එඡේස් අධ�න ග්‍ර��හීව ප�මිඡේණන නිග්‍රමන ඡේ��ඡේහ% අව�ඩද�යක වන නිසං�ය.253

ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ඡේ�ද්ධ අධWපනඡේGදී සං�ජා�නන ප�තිකඡේඩ් ව�දග්‍රත්කම අවිව�දිතය. ඡේමහි සං�ජා�නන ප�තිකඩ වර්ධනය කිරීම යනු හ�කි ත�ක් මනසං විෂය කර�ණුවලින් පිරවීම ඡේන� ඡේව්. ද�නුම අනිතWය. ද�නුම යනු ස්මරණඡේG ත�න්පත්ව ඇති මතකයයි. මතකය මනඡේසංන් ඡේවන්ව පවතින්නක් ඡේන�ඡේව්. ද�නුම මනඡේස්ම ඡේක�ටසංකි. මනසං ඡේභාතික පද�ර්ථ ස්වභා�වය ඇසුර�ඡේක�ට පවතින්නකි. ඒ ඡේභාතික පද�ර්ථ තිq ලක්ෂණ ධර්මත�වයට යටත්ය. ඡේම් නිසං� මනසං ද තිq ලක්ෂණ ධර්මත�වයට යටත් �ව අමතක ඡේන� කළ යුතුය. මනඡේස්ම ඡේක�ටසංක් වන ද�නුමද ඒ නිසං� තිq ලක්ෂණ ධර්මත�වයට යටත් ඡේව්. මුළු මහත් ඡේල%කයම තිqලක්ෂණ ධර්මත�වයට අයත් ය. ඡේල%කඡේයන් එඡේතර වීඡේම් හ�කිය�ව ඇති වනුඡේG තිq ලක්ෂණ ධර්මත�ඡේවන් මිදීම තුළිනි. එනම් ඡේල%ක විෂය සීම�ඡේවන් එහ� වූ ඡේල%ඡේක%ත්තර තත්වයයි. එය සංතර මහ� භූතයන් ඉක්මවූ අවස්ථ�වකි. එහි කිසිදු පaඥාiතියක් න�ත. ද�ෂ්ටි, විනිxචය, සංම්මුති ආදී ඡේද්වල් ද ඡේන�ම�ත.

ඡේ�ද්ධයින් විසින් ස්වය� පaතWක්ෂඡේයන් අත්ද�කිය යුතු ය�යි ඡේදසං� ඇති නිර්ව�ණය නම් සියළු පaඥාiති ඉක්මවූ අවස්ථ�වයි. නමුදු ඒ තත්වය ඡේකඡේනකුට පaතWක්ෂ කළ ඡේන� හ�කි අවස්ථ�වක් ඡේන�ඡේව්. එය ආර්ය

139

අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය සංම්පූර්ණ කළ ඕනCම අඡේයකුට ඉත� ප�හ�දිලිව අවඡේ�%ධ කළ හ�කි තත්වයකි. නිවන් අවඡේ�%ධයට ප�මිණි උතුමන් වහන්ඡේස්ල� ආර්ය න�මඡේයන් හඳුන්ව� තිඡේP. ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG පරම�ර්ථය ඡේම් ආර්ය අවඡේ�%ධයට පත්වීම පිණිසං ම�ර්ග්‍රය ඡේපන්ව� දීමයි. අවසං�නය පරම�ර්ථය සං�ක්ෂ�ත් කළ උතුම� ක්ඡේල්ශ පරිනිර්ව�ණඡේයන් පසුව ඇසුර� කරන ඡේභාතික ඡේල%කය එඡේලසංම පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය� ද ඇසුර� කරයි. නමුදු ආර්ය උතුම�ඡේe ව�ඩි දියුණු කළ සං�ජා�නන හ�කිය�ව නිසං� එකම අත්ද�කීම් පර�සංය ඡේලකිකත්වඡේයන් අත්මීදී ග්‍රනු ල�ද්දී පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය� අඩු සං�ජා�නන හ�කිය�ව නිසං� එම අත්ද�කීම් පර�සංයම ඡේලකිකත්වය තුළ රැඳී සිටිමින් සං�ජා�නනය කරග්‍රනු ල�ඡේP.254 ඡේම් නිසං� බුදු දහඡේම් විවිධ සංම්i රද�යවල දී සංසංර හ� නිවන යනු එකම ක�සිඡේG ඡේදප�ත්තම �ව අවධ�රණය කර තිඡේP. එකම කර�ණ වුවද රහතන් වහන්ඡේස් දකින ස්වරCපයත්, පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය� දකින ස්වරCපයත් එකිඡේනකට පරස්පර ඡේවනස්ය. නිවන, සංසංර ආදීඡේස් දක්ව� ඇත්ඡේත් එකී ස්වරCපය ඡේදකයි. ඡේම් අනුව රහතන් වහන්ඡේස්ට ඕනCම ඉන්ද්‍රිය ග්‍රත වූ අරමුණක් සං�ජා�නනය වීඡේම් දී උන් වහන්ඡේස් තුළ ඇති වනුඡේG නිවන් අරමුණු වූ කි\ය� සිත්ය. ඒව�යින් කර්ම ඵල�දී විප�ක ඡේන� ඉපඡේද්. එ��වින් උන් වහන්ඡේස් සංසංරින් මිදුනු පුද්ග්‍රලඡේයකි. නමුදු පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය� එ�ඳු ඉන්ද්‍රිය ග්‍රත වූ අරමුණක් සං�ජා�නනය වීඡේම් දී ඒව� ආxව�දය කරයි.ඒ නිසං� ඇති වනුඡේG කුසංල, අකුසංල සිත්ය. ඒව� මතු විප�ක ඡේග්‍රන දීඡේම් හ�කිය�ඡේවන් යුතුය. ඒ නිසං� පුහුදුන් අය සංසංරට ��ඳුඡේන% ඡේවති.255

ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� යඡේමකු සංසංරට ��ඳ ත�බීමට ඡේමන්ම සංසංරින් නිදහස්ව විමුක්තිය ල�බීමට ඒ පුද්ග්‍රලය� ඉන්ද්‍රිය ග්‍රත වූ අරමුණු ඡේකඡේස් සං�ජා�නනය කරග්‍රන්ඡේන් ද�යි යන්න මත රඳ� පවතින �වද ප�හ�දිලිය. එඡේස්ම යම් කිසි පුද්ග්‍රලඡේයකු සංතුව ඇති අභාWන්තර සං�ජා�නන ප�තිකඩ උත්පත්තිඡේයන් උර�ම කර ඡේග්‍රන එනු ල�න කිසියම් සුවිඡේxෂී අනන් යත�වයක් අනුව සංකස්ව පවතින �ව ද වටහ� ග්‍රත යුතුය. ඡේම් උත්පත්තිග්‍රත සං�ජා�නන හ�කිය�ව තිq ඡේ]තුක කුසංල සංම්පත්තිය යන නමින්ද හ�ඳින්ඡේව්. ඒ අනුව යම්කිසි ඡේකඡේනකු ඡේමඡේල�ව ධW�න, ම�ර්ග්‍රඵල ආදී විවිධ සුවි ඡේxෂී උත්තරීතර මනුෂW හ�කිය� ල�බීම සංඳහ� ඡේමකී තිq ඡේ]තුක කුසංල සංම්පත් උපනිශ�ය වශඡේයන් ප�වතිය යුතු �ව බුදු දහඡේම් දක්ව� ඇත. තිq ඡේ]තුක කුසංල සංම්පත්තියකින් උපත ඡේන� ල�බූඡේවකුට ඡේමඡේල�ව වශඡේයන් කරන කවර නම් ඡේවර වීරිය ව�ඩීමකින් වුව ද ධW�න, ම�ර්ග්‍ර ඵල සංම්පත් ල�බිය ඡේන� හ�කි �ව ද සංඳහන්ය. ඡේම් අනුව යම් යම් පුද්ග්‍රල සුවිඡේxෂත� පිළි�ඳ ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG දී අවධ�රණය කර ඇති �ව ඡේපඡේන්. බුදු දහඡේම් ඇති සුවිඡේxෂී ලක්ෂණයක් නම් සං�ජා�නන හ�කිය�ව මඟින් සං�වර්ධනය කළ හ�කි නියම පුද්ග්‍රලය�ව අඳුන� ඡේග්‍රන ඉන් පසුව ඒ පුද්ග්‍රලය� තුළ අද�ළ හ�කිය�ව ව�ඩි දියුණු කිරීමයි. ඡේම් අනුව වඩ� ඵලද�යීව ඡේ�ද්ධ අධW�පනය කළමන�කරණය කර ඇති �ව ප�හ�දිලිය. ඡේ�ද්ධ අධW�පනය මඟින් පුද්ග්‍රල

140

විභාව ශක්තීන් ඔප මට්ටම් කර ඡේපර�ෂය උපරිම අවස්ථ� දක්ව� සං�වර්ධනය කළ හ�කි �ව ද ඡේමහි දී ඡේප�දුඡේව් පිළිග්‍ර�නී තිඡේP. ඡේම් ඡේපර�ෂ ඡේG උපරීම අවස්ථ�ව නම් සිත ඡේකඡේළසුන් ඡේකඡේරන් මිදීමයි. එය සං�ඡේව්දන සං�ජා�නනඡේG එක්තර� සං�වර්ධිත අවස්ථ�වක් සංනිටුහන් කරවන්නකි.256

මූලික වශඡේයන් ඡේ�ද්ධ පaතිපද�න සීල, සංම�ධි හ� පaඥා� යන තිq ශික්ෂ�වට සං�ග්‍ර�හ කර ඇත. සීලය නිසං� චර්ය� ප�තිකඩ ද, සංම�ධිය නිසං� ආඡේව්දන ප�තිකඩ ද, පaඥා�ව නිසං� පaජා�නන (Cognition) ඡේමහි පaජා�නනය යනුඡේවන් ද�ක්ඡේවනුඡේG හ�ඳිනීම, ද�නීම, උපලPධිය, ඥා�නය යන කර�ණුයි.

කිසියම් ඡේකඡේනකු තුළ යම් කිසිවක් කිසිවක් අර�ය� මීට ඡේපර ඡේන�තිබූ නුවණක්, ද�නුමක්, ඥා�නයක් ඇති වීම පaජා�නනයයි. එඡේස්ම ඡේමකී චර්ය�, ආඡේව්දන, සං�ජා�නන යන ප�තිකඩවල සං�වර්ධනය නිසං� ��හිර ඡේල�ව නිව�රදිව අර්ථකථනය කර ග්‍ර�නීමට හ�කිවීම සං�ජා�නනයි. ඒ අනුව යඡේමකු තුළ ව�ඩි දියුණු වන චර්ය�, ආඡේව්දන, පaජා�නන හ�කිය� නිසං� ඒ පුද්ග්‍රලය� ඡේසංසු අයට වඩ� ඡේහ�ඳින් ��හිර පරිසංරය සං�ජා�නනය කර ග්‍රනියි. එඡේස්ම සීලය සංම�ධියට හ� පaඥා�වට උපනිශ�ය ඡේව්. එඡේස්ම චර්ය� සං�ක�ස්ම, ආඡේව්දන සං�ක�ස්ම සං�වර්ධනය කිරීමට ද, ආඡේව්දන සං�ක�ස්ම පaජා�නන සං�ක�ස්ම සං�වර්ධනය කිරීමට ද අඡේනW%නW වශඡේයන්උපක�රී ඡේව්. එඡේස්ම තවත් විඡේටක පaජා�නන සං�ක�ස්ම චර්ය� හ� ආඡේව්දන සං�ක�ස්ම ව�ඩි දියුණු කිරීමට ද උපක�රී ඡේව්. ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය සංකස් වී ඇත්ඡේත් ඡේම් සංඳහන් ක් රිය�වළිය නිව�රදිව සිදු වන අයුරිනි. ඡේම් අනුව ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG අවසං�න පරම�ර්ථය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන අර්හත්වය ශ�ක්ෂ�ත් කරග්‍ර�නීඡේමහිල� සං�ජා�නනයට පූර්ව�ග්‍රම වශඡේයන්උදව් වන චර්ය�, ආඡේව්දන හ� පaජා�නන නමින් ප�තිකඩ තුනක් ද ඇති �ව වටහ�ග්‍රත යුතුය. ඡේ�ද්ධ ද�ෂ්ටි ඡේක%ණය අනුව සං�ජා�නනය පරිප�කයට පත්වනුඡේG ඡේමකී ප�තිකඩ තුඡේනහිම ඇතිවන ක\මික වූ සං�වර්ධනය අනුව �ව ඡේමහිදී ද�ක ග්‍රත හ�කි පaධ�න ලක්ෂණයකි.

කිසියම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ජීව විදW� සං�ක�ස්ඡේමහි ස්වරCපයට අනුව සං�ජා�නනයට අද�ළ චර්ය�, ආඡේව්දන හ� පaජා�නන ප�තිකඩ දියුණු කළ හ�කි අතර ඒව�ඡේG විවිධ ක�යික ම�නසික සීම�වන් ද තිබිය හ�කි ය. මන්ද ඉඡේග්‍රනීඡේමන් ල�� දිය හ�කි දියුණුව ල�බීමට සුදුසු ඡේභාතික ජීව විදW� ව් යුහයක් උපතින් උර�ම කර ඡේග්‍රන ඡේන� තිඡේ�න අඡේයකුට ඒ දියුණුව කුමන ක\මයකින්වත් ල�� දිය ඡේන� හ�කි ��විනි. තිq ඡේ]තුක පටිසංන්ධිය ව�නි කර�ණු ව�දග්‍රත් වනුඡේG ඡේම් නිසං�ය. අභිඥා�, ධW�න, ම�ර්ග්‍රඵල ආදී උත්තරීතර ම�නුෂික ශකWත� යම් පුද්ග්‍රලඡේයකු තුළ පුබුදු කළ හ�ක්ඡේක් ඊට සංරිලන ජීව විදW� වUහයක් උර�ම නම් පමණි.257

ඡේ�ද්ධ අධW�පනය පුද්ග්‍රල ඡේපර�ෂ විභාවත� නිව�රදිව හඳුන� ග්‍ර�නීමට උපඡේදස් දී තිඡේP. ඒ ඡේ�ද්ධ අධW�පන කි\ය�වළිය ඇරඹීමට ඡේපර කුමන ස්වරCපඡේG අධW�පන ක\මඡේව්දයක් ඡේයදිය යුතු ද�යි අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීඡේම්

141

අරමුණ ඇතිවය. ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG අවසං�න නිෂ්ට�ව අර්හත්වය �ව සංතWයකි. අර්හත්වය ල�බිය හ�ක්ඡේක් විෂයය ද�නුඡේමන් ඡේහ% යම් ද�ෂ්ටියකින් පුද්ග්‍රල මනසං පුරව� ද�මීඡේමන් ඡේන�ඡේව්. සියළු ද�ෂ්ටි ඉවත් කර මනඡේස් ප�හ�දිලි නිර්මල පවිතqත�වය මතු කර ග්‍ර�නීම තුළිනි. ඒ නිසං� අර්හත්වය ල�බීමට මූලිකව පුද්ග්‍රල දු�ලත� හ� පa�ලත� පිළි�ඳ ප�හ�දිලි ව�ටහීමක් ඇති කර ග්‍රත යුතුය. ඉන් අනතුර�ව දු�ලත� ඉවත් කර පa�ලත� ව�ඩි දියුණු කර ම�නසික පවිතqත�ව ඇති කළ හ�කි ය. ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG සුවිඡේxෂී ලක්ෂණය විදර්ශන� භා�වන�ව තුළ ග්‍ර�Pව තිඡේP. එහි ක\මික පියවර මඟින් සිදු වනුඡේG අනුක\මඡේයන් ම�නසික පිරිසිදු �ව කර� ළඟ� වීමයි. ඡේම් සංඳහ� සංiත විශුද්ධි නමින් හඳහන් වන සිත පවිතq කිරීඡේම් අනුක\මික පියවර ඡේහ% මට්ටම් සංතක් තුළින් ග්‍රමන් කළ යුතු �ව ඡේපන්ව� දී තිඡේP. ඡේම් අනුක\මික පියවර තුළ දී පිළිඡේවලින් චර්ය�ව, ආඡේව්දනය, පaජා�නනය පිරිසිදු ඡේව්. ඡේම් ප�තිකඩ තුඡේනහිම පවිතqත්වය සංම්පූර්ණ වීමත් සංමඟම සංමස්ත සං�ජා�නන ක් රිය�වළිය තුළ ප�වති ව�රදි ව�ටහීම් න�ති වී ඡේග්‍ර�ස් නිව�රදි ද�ක්මකට පත් ඡේව්. යථ� භූත ඥා�ණ දස්සංන නමින් දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේමයයි. සිව් ම�ර්ග්‍ර ඵල ඥා�ණ ඡේලසං පහළවන්ඡේන් ඡේමකී ව�ඩි දියුණු වූ සං�ජා�නනය �ව වටහ�ග්‍රත යුතුය. පළමු ම�ර්ග්‍රඵල ඥා�ණඡේG සිට අනුපිළිඡේවලින් ඇති වන ඡේමකී සං�ජා�නන හ�කිය�ව අර්හත්ව ය ල�බීමත් සංමඟම සංම්පූර්ණ ඡේව්. ඡේමහි ඇති සුවිඡේxෂී �ව නම් සං�ජා�නනය උපරිම නිෂ්ට�ව වූ අර්හත්ව මට්ටම දක්ව� සං�වර්ධනය කරන කි\ය�වළිඡේG දී යම් යම් නිxචිත අවස්ථ�වන්හි චර්ය�ඡේව්,

ආඡේව්දනඡේG හ� පaජා�නනඡේG ව�ඩි දියුණුවක් දක්නට ල�බීම මුල්ම ආර්ය �වට පත්වීඡේම් ලක්ෂණය ඡේලසං ද�කිය හ�කි �වයි. ඉන් අනතුර�ව මුල් ආර්ය භූමිඡේG සිට ඡේතව�නි ආර්ය භූමිය දක්ව� අනුක\මිකව පුද්ග්‍රල සං�ජා�නනය ව�ඩි දියුණු ඡේව්. එහි හ�රවුම් ලක්ෂය සංනිටුහන් වනුඡේG මුල් වරට ඡේසං%ව�න් වීමත් සංමඟමය. ඡේම් අනුව උපරිමය වූ අර්හත්වය පaති ඡේව්ධ කළ අවස්ථ�ව තුළ පමණක් ඡේන�ව ඊට ඡේපර ඡේස්ඛ අවස්ථ�වල දී පව� ඒ සංඳහ� උචිත චර්ය� ආඡේව්දන හ� පaජා�නන ප�තිකඩවල් හිමි වී තිබූ �ව ද�ක ග්‍රත හ�කි විය. ඡේම් අනුව රහතන් වහන්ඡේස්ල� තුළ ද�කිය හ�කි සංම�න වූ සං�ජා�නන හ�කිය�ව ඊට සංම�න ඡේසංසු රහතන් වහන්ඡේස්ල�හටද ල�ඡේP. පුද්ග්‍රල ඡේපර�ෂය විවිධ විය හ�කි ය.258

ඡේම් අනුව ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG පරම�ර්ථය අර්හත්වය දක්ව� පුද්ග්‍රල සං�ජා�නනය වර්ධනය කිරීම �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. පුද්ග්‍රල සං�ජා�නනය ඡේමහිදී i ර�ල හ� පරම�දර්ශී අවස්ථ�ව කර� ළඟ� ඡේව්. එය ඡේලකික සීම�ව අතික් රමණය කිරීමයි. ඡේලකික නම් ඡේල%කයට අයත් සංම්මුති හ� පaඥාiතිය.

සිතකට ද�ඡේනන සියළු සං�කල්ප, අදහස් හ� ආකල්ප ඡේලකික සීම�ව තුළ පවතී. ඡේලකික සීම�ව තුළ රැඳී සිට ඡේකතරම් සං�ජා�නන හ�කිය�ව සං�වර්ධනය කළ ද, එය හුදු ඡේලකික සීම�ඡේවන් ��හ�රට ඡේන�යයි. මුල් ඡේසං%ත�පත්ති ම�ර්ග්‍ර ඵල සිත පළමු වරට ඡේම් ඡේලකික සීම�ව අතික\මණය

142

කිරීමට සංමත් ඡේව්. ද�ෂ්ටිය නිව�රදි හ� සං�ජුවීම පළමු ම�ර්ග්‍රඵල සිඡේත් දී සිදු වනුඡේG එ��විනි. බුදුරදුන්ඡේe පළමු ඡේද්ශන�ව ඡේලසං සං�ලඡේකන ධම්මචක්කපවත්තන සූතq ඡේද්ශන�ඡේව් දී සිදු කරන ලද්ඡේද් පස්වන මහණුන්හට ඡේම් ද�ෂ්ටි පaතිල�භාය ල��දීමයි. ඒ අනුව ඡේ�ද්ධ ඉග්‍ර�න්වීම්වල දක්නට ල�ඡේ�න සුවිඡේxෂීතම ලක්ෂණය නම් කිසිදු අන්තව�දී ද�ෂ්ටියක් ඡේස්වනය ඡේන� කරන �වයි. එඡේස්ම සිය ද�ෂ්ටිය නිව�රදි කර ග්‍ර�නීම මඟින් ඡේලකික සීම�ඡේවන් ��හ�ර විය හ�කි �ව ඡේමහිදී විදWම�න වූ පa�ලම ලක්ෂණය ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේල%කඡේG ඡේලකික සීම�ඡේව් රැඳී පවතින සියළුම ද�ෂ්ටි i රධ�න අධ�නග්‍ර��හී ද�ෂ්ටි කඳවුර� ඡේදකක් තුළ ඡේග්‍ර�නු කළ හ�කි �ව ඡේපන්ව� දී තිඡේP. එනම් ශ�ස්වතව�දය හ� උච්ඡේ�දව�දය යන ද�ෂ්ටි කඳවර� ඡේදකයි.

ඡේම් ද�ෂ්ටි කඳවර� ඡේදක බිහිවීමට සංCම පුද්ග්‍රලඡේයකු තුළම විදWම�න මමත්වය මුල් කර ග්‍රත් සංක්ක�ය ද�ෂ්ටිය ඡේ]තු වන �ව ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP. රCප ස්කන්ධය හ� සංතර න�ම ස්කන්ධය යන පස් ව�දCර�ම් ප�ච ස්කන්ධ කි\ය�ක�රීත්වය තුළම ඡේමකී මමත්වය මුල් ��සං ඡේග්‍රන පවතී.ඡේම් නිසං� එක් එක් ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ප�සං� සංතර ආක�රයකට මමත්වය පහළ ඡේව්. ඡේමහි මමත්වය යම් ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් හ� මුසුවී ඇතිවන ක් රිය�ක�රීත්වය සංක්ක�ය ද�ෂ්ටි නමින් අර්ථ දක්ව� ඇත. ඒ අනුව ප�ච ස්කන්ධඡේG එක් එක් ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ඡේකඡේරහිම සංතර ආක�රයකට ඇති වන සංක්ක�ය ද�ෂ්ටිය නිසං� සංම්පූර්ණ සංක්ක�ය ද�ෂ්ටිය විසි ව�දCර�ම් වශඡේයන් බිහි වන �ව ඡේපන්ව� දී තිඡේP. ඡේලකික සීම� ම�යිම ඡේග්‍ර�ඩ න� ඡේඟනුඡේG ඡේම් සංක්ක�ය ද�ෂ්ටිය නිසං�ය. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� සංක්ක�ය ද�ෂ්ටිය ඉවත් කර ඡේන� ඡේග්‍රන කවර ක\මයකට සිත දියුණු කළ ද ඒ දියුණුව හුඡේදක් ඡේලකික සීම�වතුළම රැඳී පවතින �ව ඡේ�ද්ධ අධW�පන ක\මඡේව්දඡේයහි දී ප�හ�දිලිව ඡේපන්ව�දී ඇත. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ඡේ�ද්ධ අධW�පනය තුළ දී හ�කි සංCම පaයත්නයක්ම දරනුඡේG ඡේම් සංක්ක�ය ද�ෂ්ටිය පaහ�ණය කිරීම මුලික කර ඡේග්‍රනය. ඒ �ව ප�හ�දිලි වනුඡේG හිසං ගිනි ග්‍රත් පුද්ග්‍රලඡේයකු ඡේස් සංක්ක�ය දිට්ඨි පaහ�ණය පිණිසං වCයම් කළ යුතු �ව බුදුරදුන් ඡේපන්ව� දී ඇති ��විනි. ඒ නිසං� එහි ව�දග්‍රත්කම අවිව�දිතය.259

සංක්ක�ය ද�ෂ්ටිය පaහ�ණයවීම සංමඟම ඒ සංමඟ රැඳී ප�වති තවත් ද�ෂ්ටි ඡේදකක්ද පaහීන ඡේව්. එනම් විචිකිච්ඡ�ව හ� සීලP�ත පර�ම�සංයයි.

ඡේම්ව� සං�ඡේය%ජාන නමින් හ�ඳින් ඡේව්. සංසංර හ� සං�ඡේය%ග්‍ර කර ඡේලකිකත්වය තුළම සංත්වය�ඡේe සිත රඳ� ප�ව�ත්වීමට සංමත් ��වින් ඡේම් ධර්මත� සං�ඡේය%ජාන නම් ඡේව්. එඡේස්ම ඡේමම ඡේසංසු සං�ඡේය%ජාන ධර්ම ඡේදක ඇති වනුඡේGද සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඡේක්න්ද්‍ර කර ඡේග්‍රන �ව ප�හ�දිලිය. ඡේම් සීලP�ත පර�ම�සංය නම් විමුක්තිය ල�බීමට නිසි පa�ඡේය%ගික ක\මය ඡේන�ද�නීම නිසං� ව�රදි අන්තව�ද ඡේස්වනය කිරීම �ව ප�හ�දිලි කර දී ඇත. ඒ අනුව ශ�ස්වතව�දය ප�දක කර ඡේග්‍රන අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රය ද, උච්ඡේ�දව�දය පදනම් කර ඡේග්‍රන ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රය ද ඇතිවන අතර ඡේම්ව� පුද්ග්‍රලය� සංතW

143

අවඡේ�%ධඡේයන් දුරස් කරන �ව ඡේ�ද්ධ ඉග්‍ර�න්වීමයි.260 ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍ර පaතිපද�ව ඡේ�ද්ධ අධW�නඡේG දී මූලිකව ව�දග්‍රත් වනුඡේG ඡේමකී අන්තව�දී ක\මඡේව්ද ඡේදකින් විමුක්ති මඟට පaඡේව්ශවිය ඡේන� හ�කි ��විනි.

එඡේස්ම ඡේම් අන්තව�දී ක\මඡේව්ද ඡේදක අනුග්‍රමනඡේයන් නිර්ව�නය අවඡේ�%ධ කළ ඡේන� හ�කි ය. ඡේල%කය තුළ ඇතිත�ක් විවිධ වූ ආග්‍රමික පaතිපද�ව තුළ ඉග්‍ර�න්ඡේවන ක\මඡේව්ද ඡේමකී අන්තව�ද ඡේදකට සං�ග්‍ර�හ කළ හ�කි ය. ඡේම් තත්වය අතීතඡේG දී ප�වති පaධ�න ද�ෂ්ටිව�ද 62 ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් ඡේසංසු සිය දහස් ග්‍රණන් ලPධීන්ට ඡේමන්ම වර්තම�නඡේG පහළ විය හ�කි ඕනCම ද�ෂ්ටි ව�දී වූ ඉග්‍ර�න්වීමකට ඡේප�දු තත්වයක් �ව සං�ලකිල්ලට ග්‍රත යුතුය. මිනිස් මනසං මධWම පaතිපද� ඡේවන් ඉවත් කර අන්තව�ද ඡේස්වනයට ඡේය�මු කරවනුඡේG සංතW අවඡේ�%ධය න�ති නිසං� ඇතිවන අවිදW�ව නිසං�ය. ඒ අවිදW�ව දුරල� පළමුඡේක�ට ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය ඡේල�වට පaක�ශ කරනුඡේG බුදුවරඡේයකු විසිනි. ඡේසංසු සං�ඡේය%ජානය වන විචිකිච්ඡ�ව නම් බුදුරදුන්, ධර්මය හ� සං�ඝාය� පිළි�ඳ ඇතිවන සං�කයයි.එම කර�ණු පිළි�ඳව හ� පaතිපත්ති ම�ර්ග්‍රය පිළි�ඳ සං�කය උපදින්ඡේන් ඡේන�දන්න�කම නිසං�ය. භා�විත�ව මඟින් සං�කය නිර�කරණය ඡේව්. ඒ අනුව සංක්ක�ය දිට්ඨිය හ� සීලP�ත පර�ම�සංය යන සං�ඡේය%ජාන ධර්මත� දුර�ව ය�ඡේම් දී නිර�ය�සංඡේයන්ම සං�කය ද දුර� වී යයි. ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රඡේG පaඡේය%ගික �ව එය ව�ඩීම තුළින් නිර�ය�සංඡේයන් අවඡේ�%ධ වීම නිසං� තිqවිධ රත්නය පිළි�ඳ ඇති සං�කය දුර� වී යයි.261

මින් ප�හ�දිලිවනුඡේG පළමු ආර්යභූමිය ඡේවත ප�මිණීඡේම්දී බුදු දහඡේම් සංC�C ස්වරCපය පිළි�ඳ මන� ව�ටහීමක් ඇතිවන �වයි. පළමු ආර්ය භූමිය නම් ඡේසං%ත�පන්න අවස්ථ�වයි. ඡේම් තත්වය පත්වූ අඡේයකුට ඉතිරි ඡේසංසු ම�ර්ග්‍ර ඵල ල�බීම සංඳහ� කිසිඡේවකුඡේe ගුර�හර�කමක් අවශW ඡේන�ඡේව්. ඒ ත�ක්ම ගුර�වරඡේයකුඡේe මඟඡේපන්වීම ල�බිය යුතුය. ඡේම් නිසං� බුදු දහඡේම් ගුර� ඇසුර ල�බීම සංසුඡේන් මුලිකව ඇති කර ග්‍රත යුතු ව�දග්‍රත් කර�ණක් ඡේලසං සංලක� තිඡේP. ආධුනිකඡේයකුට ගුර� ඇසුර ල�බීම හ� ගුර� සිසු භූමික� කි\ය�ත්මක විය යුතු ආක�රය පිළි�ඳව පව� බුදුහිමියන් ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP. භික්ෂු සං�ඝා පිරිසං අනුක\මිකව පුළුල්වන විට බුදුරදුන්ට පමණක් සංCම ආධුනිකඡේයකුටම ගුර�හර�කම් ල��දීමට අසීර� විය. එ�ඳු අවස්ථ�වල දී ව�ඩිහිටි ස්ථවිර භික්ෂුන් ඇසුරින් නවක භික්ෂූන්ට ගුර�හර�කම් ල�බීම පිණිසං කිසියම් ක\මඡේව්දයක් පිළිඡේයල වී තිඡේP. බුදු සංසුඡේනහි නවක භික්ෂූන් හික්ම වීම පිණිසං සුදුසු වූ ක\මඡේව්දයක් ඡේලසං උප�ධW�ය - සංද්ධිවිහ�රික හ� ආච�ර්ය - අන්ඡේත්ව�සික ක\මය පිළිඡේයළවී තිඡේP. ඡේමහි උප�ධW�යවරය�ඡේe ශිෂWය� සංද්ධි විහ�රිකය�ය. ආච�ර්යවරය�ඡේe ශිෂWය� අන්ඡේත්ව�සිකය�ය.

ව�රදි හ� නිව�රදි �ව පිළි�ඳ සංද්ධි විහ�රිකය�ට හඳුන්ව� ඡේදනුඡේG උප�ධ්‍ ය�යවරය�ය. ආච�ර සංම�ච�ර ආදිඡේG අන්ඡේත්ව�සිකය� හික්ම වනුඡේG ආච�ර්යවරය�ය. සංද්ධිවිහ�රිකය�ට හ� අන්ඡේත්ව�සිකය�ට උප�ධW�යවරය� හ� ආච�ර්යවරය� මව් පිය ඡේදපළ හ� සංම�නය. ප�විදි දිවියට එළඹීඡේම් අරමුණ

144

නම් ද�නුම ල�බීම පමණක්ම ඡේන�ව ප�විදි ජීවිතය සං�ර්ථක කර ග්‍ර�නීම සංඳහ� අවශW අභාWන්තරගුණවත් �ව ද ඇති කර ග්‍ර�නීමයි. ඡේම් අරමුණු ඡේදක ඉටු කර ග්‍ර�නීම සංඳහ� ආච�ර්ය හ� උප�ධW�ය ඡේදපළක් නම් කර තිඡේP. ඡේමහි සියුම් ඡේවනස්කම් ප�වති නමුදු ආච�ර්ය උප�ධW�ය යන්ඡේනන් ගුර� භූමික�ව අදහස් ඡේව්. ඡේම් උප�ධW�ය හ� සංද්ධිවිහ�රික සංම්�න්ධත�ව පිය පුතු සංම්�න්ධත�ව ඡේමන් විය යුතු�ව දක්ව� ඇත. ආච�ර්ය අන්ඡේත්ව�සික සංම්�න්ධත�වය ද ඡේම් අයුරින්ම විය යුතු�ව දක්ව� තිඡේP. ගුර� භූමික�ව මඟින් ශිෂWය�ඡේe ව�ඩි දියුණුව ඇතිකිරීම �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තු ඡේව්. ගුර�වරය�ඡේe මූලික ක�ර්යය භා�රය නම් අවව�දයත් අනුශ�සංනයත් ශිෂWය�ට ල��දීමයි.

අවව�දය නම් යම් වරදකට කිරීමට ඡේපර ඡේමය කරන්න ඡේමය ඡේන� කරන්න ය�යි යනුඡේවන් සිදු කරන පaක�ශයයි. යම් වරදක් කිරීඡේමන් පසු සිදු කරන i රක�ශය අනුශ�සංනයයි. එඡේස්ම යම් වරදක් කළ විට ඡේහ% කිරීමට ඡේපර පළමු පaක�ශය අවව�දයයි. එම පaක�ශය යළි යළි කීම අනුශ�නයයි. එඡේස්ම මුල් යුග්‍රඡේGදී ආච�ර්ය උප�ධW�ය තනතුර සංඳහ� අර්හත් පුද්ග්‍රලඡේයකු විය යුතුවිය.

න�තඡේහ�ත් ඡේස්ඛ පaතිපද�වට ප�මිණි පුද්ග්‍රලඡේයකු විය යුතු විය. ශිෂWයන්ව සීල, සංම�ධි, පaඥා�, විමුක්ති, විමුක්ති ඥා�න දර්ශන ආදි කර�ඡේණහි හික්මවීමට හ�කි පුද්ග්‍රලය� ආච�ර්ය උප�ධW�ය වීමට සුදුසු �ව ඡේපන්ව� දී තිඡේP.262

බුදු දහ ඡේම් ඡේපන්ව� ඡේදන පaතිපද�ව ඉත� ග්‍ර�ඹුර�ය. එය යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුට තනිව පිළිප�දීමට දුෂ්කරය. මුල් ක�ලඡේG භික්ෂු සංම�ජායට i රඡේව්ශ වූ අයට නම් බුදුන් වහන්ඡේස්ම ආච�ර්ය උප�ධW�ත්වය ද�රC ඡේස්ක.263

නමුදු කල් ය�ඡේම් දී භික්ෂු සංම�ජාය ග්‍රණනින් අධික වත්ම බුදුන් වහන්ඡේස්ට පමණක් තනිව එය කළ ඡේන� හ�කි විය.264 ඒ නිසං� වWක්ත පaති�ල සංම්පන්න පරිණත භික්ෂූන් වහන්ඡේස් නමක් මඟින් ඡේම් ආච�ර්ය උප�ධW�ය තනතුර දරමින් නවක භික්ෂූන් හික්ම වීමට කටයුතු සංලස්ව� තිඡේP. ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG සුවිඡේxෂීත්වය වන්ඡේන් පුද්ග්‍රල වටින�කමට මූලිකත්ව පිරින�මීමයි. ඡේම් අනුව හුඡේදක් අන්ධ විxව�සංය ඡේපරද�රිව ඡේන�ව ස්වය� පaත් යක්ෂය අනුව ව�රදි නිව�රදි �ව වටහ� ඡේග්‍රන ඒ අනුව කි\ය� කළ යුතු �ව දක්ව� තිඡේP.265 ඡේස්ඛ යනු හික්ම වීමයි. අඡේස්ඛ යනු හික්මී අවසංන් වූ �වයි.

ඡේසං%ත�පත්ති ම�ර්ග්‍රඡේG සිට අර්හත්ව ම�ර්ග්‍රය දක්ව� ආර්ය භූමියට පත්ව සිටින පුද්ග්‍රලයන් සංත් ඡේදන� අඡේස්ඛ ඡේස් ද�ක් ඡේව්. එඡේස්ම අවසං�න ආර්ය භුමිය වන අර්හත්ව ඵලයට පත්වූ ආර්යන් වහන්ඡේස් තව දුරටත් කිසි අයුරකින් හික්මවීමක් අවශW ඡේන� වන පුද්ග්‍රලඡේයකි. ඒ නිසං� රහතන් වහන්ඡේස් අඡේස්ඛ නමින් දක්ව� ඇත. ආර්ය ම�ර්ග්‍රඡේG හික්මවීම යනු සං�ජා�නනය සං�වර්ධනය කිරීමට මඟඡේපන්වීමයි.266 විදසුන් ව�ඩීම යනුඡේවන් දක්ව� ඇත්ඡේත් එයයි. විදර්ශන� භා�වන� ව�ඩීඡේම් දී සිදුවනුඡේG ක\ම�නූකූල අයුරින් පුද්ග්‍රල මනඡේස් සං�ජා�නන හ�කිය�ව උපරීම මට්ටමකට පත් කිරීමයි.

සං�ම�නWඡේයන් පුහුදුන් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe මනඡේස් සං�ජා�නන හ�කිය�ව ඇත්ඡේත් ඉත� පහළ මට්ටමකය. ඒ නිසං� පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය� සං�ජා�නනය කර ග්‍රනුඡේG

145

ඇත්ත ඇති හ�ටියට ඡේන�ඡේව්. සංතWය වික�ති කර සං�ජා�නන කිරීම පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය�ඡේe ලක්ෂණයයි. පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය�ඡේe සං�ජා�නනය ලණු ක���ල්ල නඡේයකු ඡේලසං ද�කීමක් හ� සංම�නය. ලණු ක���ල්ඡේල් කිසිවක් න�තත්, එය නඡේයකු ඡේලසං වරදව� සං�ජා�නනය කිරීම නිසං� බිය, ආඡේව්ග්‍රය, ත�තිග්‍ර�න්ම ඇති ඡේව්. ඡේම්ව� ඉත� ක්ෂණිකව ඇති ඡේව්. එඡේස්ම ඡේම්ව� සං�ණ�ත්මක අභිi ඡේර්රණයි. එයින් අභිඡේiaරිත පුද්ග්‍රලය� පaජා�නන, ආඡේව්දන හ� චර්ය� වශඡේයන් කිසියම් ඡේවනස් වීමට ලක්ඡේව්. ඡේවනස් වීම සං�ස්කරණය කිරීමයි. සං�ඛ�ර ස්කන්ධඡේයන් අදහස් වනුඡේG ඡේම් ඡේවනස් වීමයි. නය� ය�යි ලණුවට බිය වූ පුද්ග්‍රලය�ඡේe සිත තුළ ඇතිවූ නය� පිළි�ඳ ආකල්ප සංමූහය පaජා�නනයි. බිය වීම ආඡේව්දනයයි. බිය වී එත�නින් පළ� යCම චර්ය�වයි. න�ති ඡේදයක් ඇති ඡේස් වරදව� වටහ� ග්‍ර�නීම නිසං� විශ�ල කි\ය�වක් ක�යික, ව�චසික, ම�නසික යන ඡේතඅ�ශඡේයන්ම සිදු විය. න�ති ඡේදයක් ඇති ඡේලසං වරදව� ග්‍ර�නීම නිසං� පුද්ග්‍රලය� සංසංර සං�රි සං�රීමට ඡේ]තු වන්ඡේන් ද ඡේම් ක\මයටමය.267

ඡේ�ද්ධ අධW�පනය මඟින් සංසංරදුක් පaහීණ කිරීම කළ යුතු �ව ඡේපන්ව� ඇත්ඡේත් ද යඡේථ%ක්ත ක\මඡේව්දයට අනුවය. එනම් සංත්ව පුද්ග්‍රල�දී වශඡේයන් වරදව� ග්‍රනු ල�න සං�ජා�නනය නිසං� මම ඡේවමි ය�යි ව�ටහීමක් ඇති ඡේව්. එය ව�රදි සං�ජා�නනයකි. ඡේම් ව�රදි සං�ජා�නනය නිසං� පaජා�නන,

ආඡේව්දන හ� චර්ය� ප�තිකඩවල වරදව� වටහ� ග්‍ර�නීම ර�ශියක් එක්විටම සිදු ඡේව්. මම ඡේවම�යි ප�චස්කන්ධය තුළම ඡේමකී මමත්වය ද�කීම පaජා�නන වික�තියයි. සුව, දුක් හ� උඡේපක්ෂ� වශඡේයන් විඳීම් සියල්ල ග්‍ර�හණය කිරීම නිසං� ආශ�ව හ� තණ්හ�ව ඇතිවීම ආඡේව්දන වික�තියයි. ඊට අනුකූලව හ�සිරීම චර්ය�ඡේව් ඇති වික�තියයි. අවිදW�ව යන සං�වදW සං�ජා�නනය නිසං�ම කය, වචන හ� සිත මඟින් අරමුණු සං�ස්කරණය වී හට ග්‍රනියි. ඡේලකික සීම�ව තුළ සිත් පහළ වනුඡේG ඡේම් අනුවය. ඡේ�ද්ධ අධW�පනඡේG දී ඡේම් අවිදW�ව ඇති වීමට ඡේ]තුව හ� එය න�ති කර ග්‍රන්න� ක\මය පහද� ඡේද්.

ඒඅනුව කි\ය�කළවිට අවිදW�ව පaහීනඡේව්. විදර්ශන� භා�වන�ව මඟින් ක\මිකව සිදු කරන්ඡේන් ඡේම් අවිදW�ව පaහීණ කරන නිව�රදි ක\මඡේව්දය ඉත� ග්‍ර�ඹුර� ඡේලසං පa�ඡේය%ගිකව භා�විත� කිරීමයි. ඡේලකික සීම� අතික\මණය කර ඡේල%ඡේක%ත්තර මට්ටමට සිත වර්ධනය වන්ඡේන් විදර්ශන� භා�වන�ව මඟිනි.

විදර්ශන� භා�වන�ඡේව් දී විශුද්ධි සංතක් මඟින් සිත ක\මිකව විඡේශ%ධන ක් රිය�වළියකට ලක් ඡේකඡේරයි. විශුද්ධි ය�යි එම විශුද්ධි සංත නම් වන්ඡේන් ද ඒ නිසං�ය. ඒ විශුද්ධි සංත නම් සීල විශුද්ධිය, චිත්ත විශුද්ධිය, දිටිඨි විශුද්ධිය,

ක�ඛ�විතරණ විශුද්ධිය, මeග්‍ර� මeග්‍ර ඥා�ණ දස්සංන විශුද්ධිය, පටිපද� ඥා�ණදස්සංන විශුද්ධිය හ� ඥා�ණ දස්සංන විශුද්ධිය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේව්. පළමු විශුද්ධිඡේG පටන් අවසං�න විශුද්ධිය දක්ව� ක\ම�නූකූලව සං�ජා�නන ප�තිකඩ විඡේශ%ධනය වීමට ලක්කිරීම විදර්ශන� භා�වන� ව�ඩීඡේම්දී සිදු ඡේව්. විදර්ශන� භා�වන�ව නිසි පරිදි සිදුඡේව් ද�යි වටහ� ග්‍ර�නීම සංඳහ� ඇති ඡේහ�ඳම ක\මය නම් සිය සිඡේතහි සං�ජා�නන ප�තිකඡේඩ් ඇති වී ඇති දියුණුව ඡේකතරම් ද�යි වටහ�

146

ග්‍ර�නීමයි.268 ඉඳුරන් මඟින් ල�න අරමුණුවලට මුළ� ඡේන�වී යථ�භූත ඥා�ණ දස්සංනය ඇතිව ද�කිය හ�කි නම් එය නිව�රදි මඟයි. විදර්ශන� භා�වන�ව දියුණුඡේවමින් ග්‍ර�ඹුරට යනවිට ඡේන�මඟ ය�ම් ඇති වීමට විවිධ ඡේ]තු ඉදිරිපත් ඡේව්. භා�වන�ඡේව් දියුණුවම ඒ සංඳහ� ඇත�ම් විට ඡේ]තු විය හ�කි ය. මන්ද සිතට ග්‍ර�ඹුර� ව�ටහීම් ඇති වන විට සිත එකඟ වන විට හ� සංම�ධි ග්‍රත වන විට පහසුඡේවන් ඒ කිසියම් ඡේදයක් අල්ල� ඡේග්‍රන යළිත් සං�වදW සං�ජා�නනය ව�ඩීඡේග්‍රන ය�හ�කි ��විනි. ඡේහ�ඳම ක\මය නම් විදර්ශන�ව යම් තරමකට දියුණු වන විට තිqලක්ෂණය ඒ සංමඟ ව�ඩීමයි. භා�වන�ව නිසං� ඇතිවූ විවිධ උපක්ඡේල්ශ ධර්ම පව� අනිතWය, දුක්ඛය හ� අනත්ත ස්වභා�වය අනුව සංලක� ඡේන�ඇලීම දියුණුකළ යුතුය. ඡේමකී ඡේන� ඇල්ම ඡේහවත් ඇලීඡේමන් මිදීම ව�ඩීම නිසං� සිත අඡේලන, �� ඡේඳන වින්දනීය වූ ස්වභා�වයන්ඡේග්‍රන් හ�කිත�ක් ඉවත්ව යළි භා�වන� අරමුණටම ළඟ� වීමට එය උපක�රී ඡේව්.

වරින් වර භා�වන�ඡේව් දී ග්‍ර�ටළු ත�න් ඇතිවූ විට එය විමසං� සං�ක දුර� කර ග්‍ර�නීම සංඳහ� සුදුසු ආච�ර්යවරඡේයකු සිටීම වඩ� පහසුවකි. සුදුසු ආච�ර්යවරඡේයකු ඡේසං�ය� ග්‍ර�නීමට අපහසුය�යි භා�වන� ඡේන� කර සිටීමට වඩ� ඡේකඡේස් ඡේහ% එම අඩුප�ඩුව සංම්පූර්ණ කර ග්‍රන්න� ඡේතක් භා�වන�ව ව�ඩීම ඡේය%ග්‍රWය. ඡේ�ද්ධ අධW�පන ක\මය උපනිෂද් ඉග්‍ර�න්වීම්වල ඡේමන් ගුර�වරය� ළඟටම වී ල��ග්‍රත යුතුම වූ ගුර� මුෂ්ටි ඇති ඉග්‍ර�න්වීමක් ඡේන�ඡේව්. එය සියළු විඤ්ඤු පුරිසං සංCම ඡේදන�ටම එක හ� සංම�නව විව�තය.269

2.6.ඡේ�ද්ධ සං�ජා�නනය හ� සංමය

සංමය යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවන්ඡේන් ආග්‍රමයි. සංමය සං�ස්ක�තියට අයත් එක් ප�තිකඩකි.සංමය ම�නව සංම�ජාය තුළ අනුක\මිකව දියුණුවට පත්වූ ම�නව ආකල්ප පද්ධතියකි. ඡේම් ම�නව ආකල්ප මිනිස් ශිෂ්ට�ච�රය දියුණුවීමට සං�ඡේiක්ෂකව අනුක\මඡේයන් සං�වර්ධනයට පත්වී තිඡේP. මුල දී ස්වභා�ව ධර්මඡේG ප�වති යම් යම් ස්වභා�වික ලක්ෂණ වටහ� ග්‍ර�නීමට ම�නවය� අසංමත්වීම නිසං� ඒ ඡේකඡේරහි බිය, සං�ක, කුතුහලය මුසු ආකල්පයක් සංහිතව කටයුතු කිරීමට ඡේය�මු වී ඇත. පසුව මිනිස් ශිෂ්ට�ච�රය සං�වර්ධනය ඡේවත්ම ම�නවය� තුළ ප�වති ඡේම් බිය, සං�ක, කුතුහලය මුසු ආකල්ප සං�සිඳව� ග්‍ර�නීමට අවශW විය. ස්වභා�වික ඡේල%කඡේG ඇතිවන ගින්දර ව�ස්සං, අකුණු ග්‍ර�සීම්, භූ චලන �ඳු තත්ව වටහ� ග්‍ර�නීමට ඡේමන්ම ඒව� ඡේකඡේරහි ඇති බිය සං�සිඳවීමට විවිධ අර්ථකථන ල��දීම මුලින්ම ඇති විය. ම�නවය� තම� අවට පරිසංරඡේG සිදු වන විවිධ ස්වභා�වික සං�සිද්ධි වටහ� ග්‍ර�නීමට ත�ත් කිරීම ආග්‍රමික සං�කල්ප බිහිවීඡේම් මූලිකම පදනම විය. ඡේමම ස්වභා�වික සං�සිද්ධි සිදුවන ආක�රය නිව�රදිව අර්ථකථනය කිරීමට පුර�ණ ම�නව සංම�ජාය අසංමත් විය. ඒ නිසං� ඔවුන් ඒව�ට ල�� දුන් අර්ථ විග්‍ර�හයන් ද ගුiත, මිථW� ස්වරCප ඉසිලීය. ඡේල�ව බිහි වූ මුල්ම ආග්‍රමික සං�කල්ප වල හ�ඩය �හුල

147

ඡේලසං ගුiත, මිථW� ස්වරCප ඉසිලීමට ඡේමය එක් ඡේ]තුවක් විය. විදW�ත්මක ආකල්ප නිව�රදිව වටහ� ග්‍ර�නීමට ඡේන� හ�කි වීම නිසං� ඒව� සියල්ල කිසියම් අද�ෂWම�න �ලඡේව්ග්‍රයකට පවර� ඒ ඡේකඡේරහි බිය මුසු ආකල්පයකින් කටයුතු කිරීමට ඔවුහු ඡේපළඹුන�හ. ඡේම් බිය නිසං� ඒව� අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමට උත්සුක ඡේන�වී එය කිසියම් අද�ෂWම�න �ලඡේව්ග්‍රයකට පවර� දී නිxශPද වීමට හුර� වී ඇත. ඡේම් අද�ශWම�න �ලඡේව්ග්‍රය සංතුටට පත් කර සිය ප�ව�ත්ම නිර�පද්‍රිතව පවත්ව� ග්‍ර�නීම සංඳහ�ම පුර�ණ ඡේග්‍ර%තිqක ජානත�ව විවිධ අභිච�ර විධිවලට ඡේය�මු වී තිඡේP. ඡේම් අභිච�ර විධි ඉත�මත් පa�ථමික ස්වරCපයක් ඉසිලීය. පසුව කල් ය�ඡේම් දී ඡේමකී අභිච�ර විධි ක\ම ඡේයන් සං�වර්ධනය පත් විය. අද�ෂWම�න �ලඡේව්ග්‍ර ඡේද්වත්වයට න�ව� ඇදහීමට ප�තq විය. ඡේම් අනුව එකී ඡේද්වත්වය සංතුටට පත් කරවීම පිණිසං අභිච�ර විධි පවත්වනු ල�බිණ. ඡේමහි දී පරම�ර්ථය වූඡේG ඡේද්වත්වය සංතුටට පත් කිරීම මඟින් තම�ඡේe ප�ව�ත්ම තහවුර� කර ග්‍ර�නීමයි. සංමඡේG මූලික ආක�තිය ඡේමව�නි දළ ස්වරCපයකින් සං�වර්ධනය වූ �ව ඡේහ%ලන්ඩ් ඡේන%ර්ත්ඡේe අදහසංයි.270

පසුව කල්ය�ඡේම්දී ඡේද්ව සං�කල්ප විවිධ අයුරින් සං�වර්ධනය පත්විය.

ඡේද්වත්වය පිදීම සංඳහ� ස්ඡේත%තq, ය�ඥා�, xඡේල%ක නිර්ම�ණය විය. එඡේස්ම පුදපූජා� ආදිය සංඳහ� ආහ�ර, ප�න හ� ඡේවනත් ද්‍රවW ග්‍රනු ල�බිණ. ගින්න ඡේද්වත්වය කර� ප�මිණීමට ම�ර්ග්‍රය ඡේලසං අර්ථකථනය විය. ඡේම් අනුව අeනිය පිදීම මඟින් ඡේද්වත්වය පaමුදිත කිරීම අඡේiක්ෂ�ව විය. ඡේද්ව සං�කල්පය අනුක\මිකව ඒක ඡේද්ව ව�දී අදහස් වලින් �හු ඡේද්ව ව�දය කර� වW�iත විය. ඡේම් අනුව විxවය මව� ප�ලනය කරනු ල�න එක් ඡේදවිඡේයකු ඡේවනුවට ස්වභා�ව ධර්මඡේG විවිධ කි\ය�ක�රකම් ඡේවනුඡේවන් ඡේවන් වූ විවිධ ඡේදවිවර� බිහි විය. ඡේම් අය ද විවිධ මට්ටම් තර�තිරම්වලින් යුතු විය. ම�නව ඡේල%කඡේG මිනිසුන් අතර දක්නට ල�ඡේ�න උස් මිටිකම් ආදිය ඡේද්වත්වයට පවර� දී තිබිණ. ම�නව සංම�ජාඡේG රජු ඡේහ% ඡේග්‍ර%තිqක න�යකය� පaධ�නිය� ඡේලසං සං�ලකින. සංමය සං�කල්පය අනුක\මඡේයන් වර්ධනය වී ප�මිඡේණද්දී ම�නව සංම�ජාය ඡේග්‍ර%තිqක අවදිඡේG සිට ර�ජා�ණ්ඩු අවස්ථ�ව දක්ව� වික�ශය ඡේවමින් ප�වති �වද ඡේමහි දී සං�ලකිල්ලට ග්‍රත යුතුය. ඒ නිසං� ඡේද්ව සං�කල්පය ම�නව ස්වරCපඡේයන් නිරCපණය වීඡේම් දී ම�නව සංම�ජාඡේG පaධ�නිය� වූ රජුඡේe ඇති ඉසුර�මත් ස්වරCපයට අනුව එකී ඡේදවිය� රඡේජාකුඡේe ��හිර හ�ඩතලවලට අනුකූලව නිරCපණය විය. ඡේම් අනුව ඇඳුම් ප�ළඳුම්, සංම�ජා තත්වය, කත��හ,

හ�සිරීම, ප�ලන �ලතල, වත්කම් ආදිය රඡේජාකුඡේe ස්වරCපඡේයන් නිරCපිත විය.

ඒ අනුව මුලින්ම විxවය මව� ප�ලනය කරනු ල�න සංර්ව �ලධ�රී ඡේදවිය� සංCම අයුරකින්ම ��හිර හ�ඩතල අනුව ම�නව සංම�ජාඡේG රඡේජාකුට හිමි �ලතල අනුව නිරCපණය කර ද�ක්වීම සිදු විය. සංම�ජා වික�ශයට සංමග්‍ර�මීව ම�නව සංම�ජාඡේG සිතුම් ප�තුම් ඡේවනස් ඡේවද්දී ඡේදවිය�ඡේe ��හිර ස්වරCපය ද ඊට අනුරCපවම වික�ශයට පත් විය. ඡේම් අනුව රජා�ණ්ඩු ඡේමන්ම සංමූහ�ණ්ඩු

148

ප�ලන ක\ම අත්දකින ම�නව සංම�ජාය ඡේද්ව සං�කල්පයද ඒක ඡේද්වව�දඡේG සිට �හුඡේද්වව�දය කර� ද, �හුඡේද්ව ව�දඡේG සිට ඒක ඡේද්ව ව�දය කර�ද ම�නව සංම�ජායට සංමරCපීව වරින් වර විත�න් විය. ඡේපරදිග්‍ර අවරදිග්‍ර ඡේද්ව සං�කල්පවල වික�ශඡේG සුළු සුළු විවිධත� දක්නට තිබුණ ද ඡේප�දුඡේව් එහි ග්‍ර�P වූ සංම�න ලක්ෂණ ඇතිවීමට ඡේ]තු වූඡේG සංම�ජා ආකල්පවල ඇතිවූ ඡේම�ඳු ඡේවනස්කම් �ව විලියම් �ර්න�ර්ඩ් පවසංයි.271

මුලදී ම�නවය� ස්වභා�වික පරිසංරඡේG ප�වති විවිධ ස්වභා�වික සිදුවීම් නිව�රදි ඡේස් සං�ජා�නන කරග්‍රත ඡේන� හ�කි වූඡේG ඊට අද�ළ ආකල්ප ඔවුන් සංතුව ඡේන� තිබූ ��විනි. ඔවුන්ඡේe අධW�පනය ඉත� පa�ථමික මට්ටඡේම් විය.

හුඡේදක් දෛදනික දිවි ප�ව�ත්ම ඡේග්‍රන ය�මට සංරිලන උපකරණ භා�විත�කිරීමට ද�න ග්‍ර�නීම පමණක් ඔවුන්ට ව�දග්‍රත් විය. ඒ නිසං� ඔවුන්ඡේe ද�නීම එ�ඳු සුළු උපකරණ භා�විත� කිරීම සංඳහ� පaම�ණවත්වූ ඉඡේග්‍රනීමකි. ස්වභා�විකව පරිසංරඡේG ල�ව් ගිනි ඉ ඡේP ඇතිවූ විට ඉන් බියපත් වීමට හ� එව�නි ඡේද් අද�ෂWම�න �ලඡේව්ග්‍රයක් නිසං� ඇති වූ ඡේද්වල් ඡේලසං සං�ලකීය. එ�ඳු ස්වභා�වික සිදුවීම් නිව�රදිව වටහ� ග්‍ර�නීමට ඒව� සිදුවන ආක�රය පිළි�ඳ විදW�නූකූල අවඡේ�%ධයක් ල�� තිබිය යුතුය. හුඡේදක් ඉන්ද්‍රියන් මඟින් විවිධ අරමුණු ල�බූ පමණින් ඒව� සිදු වන්ඡේන් ඡේකඡේස්ද�යි ඡේන� ව�ටඡේ]. ඊට ඡේ]තුව එ�ඳු සිදුවීමක කි\ය�ක�රීත්වය අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමට ඒව� ඡේමඡේස් සිදුවන්ඡේන් ය�යි ද�න සිටිය යුතුය. ඡේන� දන්න� ඡේද් ගුiත ප�තිකඩ ඡේදසංට තල්ලු කර ද�මීමට ආදී ක�ලීන ම�නව සංම�ජායට සිදු වී තිබුඡේන් ඔවුන්ඡේe ඡේභාතික ද�නුම ස්වභා�වික සං�සිද්ධි නිව�රදිව අර්ථකථනය කර ග්‍ර�නීම තරම් එද� දියුණු මට්ටමක ඡේන�ප�වතී ��විනි. ඒ නිසං� එද� ප�වති ආග්‍රඡේම් පa�ථමික හ�ඩය වූ ඇදහිලිවල ග්‍ර�Pව තිබුඡේණ් �හුල වශඡේයන් ගුiත අ�ශයට ව�ඩි න�ඹුර�ත�වයක් ද�ක්වූ කර�ණුවීම ස්වභා�විකය. කර�ණු නිසි අයුරින් ඡේත්ර�ම් ග්‍ර�නීමට ඡේන� හ�කි වීඡේම් අඩුප�ඩුව ඔවුන් පියව� ග්‍රත්ඡේත් ඒ රික්තය ගූඪ ඇදහිලි විxව�සංවලින් පුරවමිනි. ඡේම් නිසං� ම�නව පරිණ�මඡේG ඡේන� දියුණු යුග්‍රවල දී ප�වති ජාන ඇදහිලි �හුල ඡේලසං මිථW� විxව�සං අභිච�ර විධිවලින් ආකූලව ප�වතින. ක\ම�නූකූලව ම�නව සංම�ජාය පරිණ�මය වී දියුණු ඡේවද්දී ම�නව දිවි ඡේපඡේවත හ� සං��ඳී ඡේ��ඡේහ% ස්වභා�වික සං�සිද්ධීන් ඉත� නිව�රදිව ග්‍ර�හණය කරග්‍රත හ�කි පමණට මිනිස් ද�නුම, ආකල්ප හ� කුසංලත� සං�වර්ධනය විය. නූතන විදW�ව, ත�ක්ෂණ ද�නුම හ� ක�ර්මික කරණඡේයන් ම�නවය� ල�න විශ�ල සං�වර්ධනය සං�ඡේiක්ෂව මුල් ක�ලීනව ඇති වී ප�වති ඡේ��ඡේහ% දුර්මත මිනිසුන් ඡේකඡේරන් පහව යන්නට විය. ඡේභාතික ද�නුම දියුණු වීමත් සංමඟ සංCම ඡේදයකටම නිව�රදි ඡේ]තු සං�ධක ද�න ග්‍ර�නීමට හ�කි විය. ඡේම් නිසං� මුල් ක�ලීන ම�නව සංම�ජාය තුළ ප�වති මිථW� මතව� ද,

ආකල්ප වලට තව දුරටත් ම�නවය� තුළ රැඳීමට අවක�ශ මඳවිය. ඡේම් සංම�ජා ආකල්ප ඡේවනස් කිරීඡේම්දී එකල ප�වති �­�]මණ ඒක�ධික�රය මත විවිධ P ර�]මණයන්ඡේe ව�ද විව�ද නින්ද� ග්‍ර�රහුම් වලට ලක් වීමට බුදුරදුන්ට සිදු

149

විය. නමුදු ඒ සියල්ල නිව�රදි ඡේලසං කළමන�කරණය කරග්‍ර�නීඡේම් හ�කිය�ව උන් වහන්ඡේස් සංතුව ප�වති ��වින් බුදුරදුන්ට එල්ල කළ සියළුම පaති විඡේර%ධී මතව�දයන් පහසුඡේවන් පර�ජායට පත් කළ හ�කි විය.272

විදW�ත්මක චින්තනය සං�වර්ධනය වීමත් සංමඟ මුල් ක�ලීන ම�නවය�ට වඩ� ත�ර්කිකව සිය සිතීඡේම් හ�කිය�ව වර්ධනය කර ග්‍ර�නීමට මිනිසුන් ඡේය�මු විය. නූතන විදW�ව ජීවිත ඡේG සංCම අ�ශයකම ප�වති මිථW�ව දුර� කර හ�රීමට සංමත් විය. ඡේම් නිසං� ආග්‍රම, සංම�ජායීය ආකල්ප, සිතුම් ප�තුම් ආදී ඡේද් සියල්ල ක�ල�නූරCපව ඡේවනස් විය. මුල් ක�ලීනව ම�නවය� ඉත� තදින් ඡේද්වව�දී ආකල්පවලට ඡේස්ම ඡේන�ඡේපඡේනන අද�ෂWම�න �ලඡේව්ග්‍රවල ප�ලනයට වුවමන�වටත් වඩ� ග්‍ර�තිව සිටී �වට පුර� විදW� සං�ධක හමුවී තිඡේP. ම�නව සං�ජා�නනය ත�ර්කික ද�නුම සංමඟ දියුණුවත්ම තව දුරටත් ම�නවය� හට අද�ෂWම�න �ලඡේව්ග්‍රවල පිහිට ල�බීමට වුවමන� ඡේන�වීය. නූතන දෛවදW විදW�ඡේව් දියුණුව නිසං�ම විවිධ අසං�ධW ඡේර%ග්‍ර සංඳහ� ඖෂධ වර්ග්‍ර ඡේසං�ය� ග්‍ර�නිනි. ඡේසංඛW පහසුකම් ව�ඩි දියුණු විය. ඡේම් නිසං�ම මුල්ක�ලීනව ම�නවය� ආග්‍රමින් ඉටු කරව� ග්‍ර�නීමට �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තු වු ඡේ��ඡේහ% කටයුතු කිසිදු අ�ශු ම�තqයක අඩුප�ඩුවක් න�තිව නූතන විදW�ව මඟින් ඉටු කර ග්‍ර�නීමට හ�කි විය. ඡේම් නිසං� අද සංම�ජාය තුළ ඡේවඡේසංන ම�නවය�ට සංමය මඟින් ඉටු කරව� ග්‍රත යුතු ඡේදයක් න�ති තරමට විදW�ව මිනිසුන් හට සංමීප වී තිඡේP. සංමය අද ම�නව සංම�ජාය ඡේවතින් ක\මඡේයන් දුරස්ව ය�මට පa�ල ඡේ]තුවක් වී ඇත්ඡේත්ද ඡේම් කර�ණයි. ම�නවයින් සංමය සං�කල්පඡේයන් �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තු වූ කර�ණු විදW�ඡේව් මහිමඡේයන් ඉටු කරව� ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව ල�බී ඇති ��වින් තව දුරටත් ඡේම් සංම�ජාඡේG සංමයට ප�ව�ත්මක් න�ති වන තරමට එය ම�නවය� ඡේවතින් දුරස්ව තිඡේP. පුර�ණඡේG සංමයට තිබූ ස්ථ�නය ඡේම් වන විට විදW�ව විසින් හිමි කර ඡේග්‍රන තිඡේP. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� නූතන සංම�ජාඡේG විදW�වද එක්තර� සංමයක් ඡේලසං සං�ලකිය හ�කි �වට සංම�ජා විඥාW�ඥායින් විසින් පවසංන අදහ ඡේස් අර්ථය එයයි. නමුදු ඡේමහි කිසියම් විඡේxෂත්වයක් ඇත. එනම් සංම�ජාඡේයන් පaතික්ඡේෂ්ප වී යනු ඇත්ඡේත් ඡේද්වව�දී හ� අදෂWම�න �ලඡේව්ග්‍ර ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් සංමය සං�කල්ප පමණි. ඡේම් සංම�ජා ක\මය තුළ දී වුවද යම්කිසි සංමයකට විදW�ත්මක වූ චින්තන රට�වක් ඇත්ඡේත් නම් එ�ඳු සංමය සං�කල්පවලට නූතන සංම�ජාඡේG ද ප�ව�ත්මක් ඇත.

ඡේමය බුදු දහම සංම්�න්ධඡේයන් පමණක් වල�ගු වන කර�ණක්�ව මන�ව ප�හ�දිලි ඡේව්. මන්ද බුදු දහඡේම් ද�ක් ඡේවන විදර්ශන� ක\මඡේව්දය ඡේවනත් කිසිදු සංමය සං�කල්පයක ඡේන� ද�ක්ඡේවන බුද්ධි ඡේග්‍ර%චර ද�ක්මක් වන ��විනි. ඡේම් නිසං� නුතන සංම�ජාය විදW� හ� ත�ක්ෂණික ද�නුම අතින් ඡේකතරම් දියුණු වුවද එය බුදු දහමට තර්ජානයක් ඡේන� වන �ව සං�ලකිය හ�කි ය. බුදු දහම මඟින් ඉදිරිපත්කරනුඡේG හුඡේදක් අන්ධ විxව�සං අවිච�ර පූර්වකව පිළිග්‍ර�නීම ඡේන�ඡේව්. යමක් තම�ටම පaතWක්ෂ වීම අනුව දහඡේම් පa�ඡේය%ගික �ව අත්ද�කිය හ�කිවීම බුදු දහමින් අනුදත් සුවිඡේxෂී දර්ශන සංම්පත්තිඡේG පaමුඛ

150

ලක්ෂණයයි. සං�ඛ�ර ධර්මත�වන්හි හට ග්‍ර�නීම හ� විපරිණ�මය පටිච්ච සංමුiප�දය අනුව විග්‍ර�හ කළ බුදුරදුන්ඡේe ධර්මය වඩ� පaඥා� ඡේග්‍ර%චර දර්ශනයක් මත පදනම්ව තිබිණ. 273

ඡේල%කඡේG සංමය ආකල්ප වW�iත වීඡේම් ඉතිහ�සංය ඉත� දුර ඈත අතීත ක�ලවකව�නු කර� විහිඡේද්. එ�ඳු සංමය ආකල්ප වW�iතියක් අධWයනය කිරීඡේම් අවශWත�වයක් එය සං�ක්ෂිiත ඡේලසං ද�ක්වීඡේම් දී ප�ණ ඡේන�නඟී.

එ��වින් භා�රතීය සං�මයික ඉතිහ�සංය පමණක් සං�ලකීම ඡේමහිදී වඩ�ත්ම උචිත �ව ඡේපනී යයි. භා�රතීය සංම�ජාය තුළ මුල් ��සං ග්‍රත් විවිධ සං�මයික ද�ෂ්ටි දහස් ග්‍රණනක් එකල විය. මින් ප�හ�දිලි වනුඡේG වඩ� නිව�රදි සං�ජා�නන ප�තිකඩක් ග්‍ර�P වූ සංමයක අවශWත�ව ජානත�ව අතර තිබූ �වයි.

ඡේම් නිසං� නිව�රදි ය�යි ව�ටහුනු යම්කිසි ද�ර්ශනික ආකල්ප ඡේව් නම් ඒව� සංමය සං�කල්ප ඡේලසං සංලක� අනුග්‍රමනය කිරීමට උත්සුක වූ �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. ඡේම්ව� අතරින් පaධ�නත්වය ඉසිලූ කිසියම් ද�ර්ශනික හරයක් ග්‍ර�Pව ප�වති ද�ෂ්ටි 62 පමණ තිබූ �ව �­]මජා�ල සූතqය අනුව ප�හ�දිලි ඡේව්. ඡේම් ද�ෂ්ටි 62 පaධ�න ද�ෂ්ටි �ල කඳවුර� ඡේදකකට අයත්විය. ඡේම් �ල කඳවුර� ඡේදක නම් ශ�ස්වත හ� උච්ඡේ�ද ද�ෂ්ටි ව ශඡේයනි. ඉන් ශ�ස්වත ද�ෂ්ටිය අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රය යටතට ද, උච්ඡේ�ද ද�ෂ්ටිය ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රය යටතට පaතිපද� වශඡේයන් අයත් විය. එකම ඡේ�ඡේහවින්ම පa�ලව ප�වති P ර�]මණ සංම්පaද�ය අයත් වූඡේG මින් ශ�ස්වතව�දී ද�ෂ්ටියටය. එකල භා�රතීය සංම�ජායට �­�]මණ සංම්පaද�ඡේයන් පa�ල �ලපCමක් එල්ල වී තිබිණ. සියළුම සංම�ජා සං�ස්ථ� �­�]මණ ඉග්‍ර�න්වීම් වලට අනුව ප�ලනය කරනු ල�බිණ. ඡේම් �­�]මණ අධික�රය සංම�ජාඡේG සියළුම සංම�ජා සං�ස්ථ�වන්හි කි\ය�ක�රීත්වය ද�ඩිව සියතටඡේග්‍රන ප�ලනය කිරීම නිසං� සංම�ජාය ද�ඩිව පීඩනයකට නතුව තිබිණ.274

�­�]මණ සංම්පaද�ය සිය ඒක�ධික�රී ලක්ෂණ මඟින් සංම�ජාය ප�ලනය කරනු ල� බුඡේව් ඡේවනස් සංමය සං�කල්පයකට කිසිඡේස්ත් සංම�ජාඡේG න�ඟී සිටිය ඡේන�හ�කි ඡේලසං සංම�ජාඡේG නිදහස් ආකල්ප ද�ඩිවම මර්දනය කරවමිනි. කුඩ� කළ සිට ඉග්‍ර�න්වීම් කටයුතුවල ආධිපතW දරමින් ම�නව සිත�ඟී සිය ප�ව�ත්ම සංඳහ� ඡේය%ග්‍රWඡේලසංට සංකස් කිරීම �­�]මණයින් අතින් සිදු විය. ඡේම් නිසං� සංCම ඡේදන�ම �­�]මණ ආකල්ප නිව�රදි ය�යි සං�ජා�නනය කළහ. රජු හ� නිලධ�රී ඡේපළ�න්තියද කිසිවක් කළ ඡේන�හ�කි ඡේලසංට �­�]මණ �ලයට යට වී තිබිණ. රජු විසින් ර�ජාWය ප�ලනය කරන ලද්ඡේද් �­�]මණ පූජාකයින්ඡේe අවව�ද අනුශ�සංන� පරිදිය. කුල ඡේ�දය, සංම�ජා ප�තිය, කරන රැකිය� අනුව ම�නව සංම�ජාය වර්ග්‍රීකරණය කිරීම ව�නි අතිශයින්ම ඡේන�මන� ඉග්‍ර�න්වීම් රැසංක් සංම�ජාය පුර�ම වW�iතව ප�වතිඡේG �­�]මණ පූජාක ඡේපළ�න්තිඡේG වුවමන�ව පරිදිය. �­�]මණයින් සංම�ජාඡේG ඡේමකී අයුරින් ආධිපතWය පතුර�ව� ඡේග්‍රන ව�සංය කරද්දී ක්ෂතිය ව�ශඡේයන් ඊට එඡේරහිව ආකල්ප මතු විය. P

151

ර�]මණ ඉග්‍ර�න්වීම්හි අන්තර්ග්‍රත ද�ඩි අධික�රිව�දී �ව පිaය ඡේන�කළ නිහස් මතධ�රීහු ඊට විකල්ප කණ්ඩ�යමක් ඡේලසං සං�විධ�නය වී සිය ඉග්‍ර�න්වීම් භා�රතය පුර�ම වW�iත කිරීමට කටයුතු කළහ. එකී කණ්ඩ�යම නම් වී තිබුඡේණ් ශ�මණ සංම්පaද�ය යන නමිනි. සං��වින්ම ශ�මණ සංම්පaද�ය භා�රතඡේG බිහි වන්ඡේන් �­�]මණ ඉග්‍ර�න්වීම් විඡේව්චනය කරමින් එයට එඡේරහිව දියත් වූ විකල්ප සංමය සංම්පaද�යක් වශඡේයනි. ඡේම් ශ�මණ සංම්පaද�ඡේG ක�පී ඡේපනුනු ආග්‍රමික ශ�ස්ත�වර�න් සංය ඡේදඡේනකු විය. ඔවුහු ෂට් ශ�ස්ත�වර�න් වශඡේයන් එකල භා�රත සංම�ජාය පුර� ජානපිaය විය. ෂට් ශ�ස්ත�වර�න්ඡේe ඉග්‍ර�න්වීම් ඉත� සීඝා�ඡේයන් භා�රත සංම�ජාය පුර� ජානපිaය වීමට �­�]මණ ආධිපතWය නිසං� සංම�ජාය අධික පීඩ�වට පත්ව ප�වතීම පa�ල ඡේ]තුවක් විය. ඡේම් නිසං� පීඩ�වට පත්ව සිටි �හුතර ජානත�වඡේe හඬ�වට පත්ව තිබුඡේණ් ශ�මණ සංම්පaද�ඡේG ඉග්‍ර�න්වීම්ය. නමුදු ශ�මණ සංම්පaද�ඡේG ඉග්‍ර�න්වීම් එක අයුරක් ඡේන� වීය.275

ශ�මණ සංම්පaද�යට අයත් වඩ� ජානපිaය ශ�ස්ත�වරය� ඡේලසං සං�ලකනු ල�බුඡේව් නිග්‍රණ්ඨා න�ථ පුත්තයි. ඔහුඡේe ඉග්‍ර�න්වීම් ඡේක්න්ද්‍රඡේක� ටඡේග්‍රන දෛජාන සංමය පaචලිත විය. දෛජාන සංමය බුදු දහම ඡේස් කර්මව�දී ඉග්‍ර�න්වීම් අන්තර්ග්‍රත දහමකි. ඒ නිසං� ආච�ර විදW�ත්මක පක්ෂඡේයන් බුදුදහම පමණටම සංර්ව සංම්පූර්ණ න�ති වුවද යම් පaම�ණයකට සංද�ච�ර�ත්මක ශික්ෂණයක් දෛජාන සංමඡේG ද අඩ�ගුව ප�වතින. දෛජානයින්ඡේe ශික්ෂණ පිළිඡේවත චතුය�ම සං�වරයයි. එනම් වර්තම�නඡේG දී තන් අතින් කර්ම බිහි වීම ව�ළකීම, ඇල් දිය ප�නඡේයන් ව�ළකීම, පවින් ව�ළකීම, පව්ඡේසං%ද� හ�රීම,

පව් ස්පර්ශ කරමින් අවසංන් කිරීම යන කර�ණුයි. ඡේමහි දී ඉග්‍ර�න්වූ සංද�ච�ර ශික්ෂණය ද�ඩි අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රී පිළිඡේවතකි. ඉත� ද�ඩි ඡේලසං ස්වකීය සිර�රට දුක් දීඡේම් ක\මඡේව්දයකින් ඡේමකී අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රී පිළිඡේවත සංකස්ව ප�වතිනි. එහි ශික්ෂ�පද පහක් ඉදිරිපත්ව තිබිණ. එනම් සංතුන් ඡේන� ම�රීම,ඡේහ�රකම් ඡේන�කිරීම, ක�මඡේයන් ඡේවන් වී විසීම, ඇත්ත කීම, ඡේලකික සංම්පත් දුර� කිරීම යන්නයි.දෛජාන ආග්‍රමික ඉග්‍ර�න්වීම්වල පaධ�න සං�කල්ප පහක් ද�ක් ඡේව්. එනම් පරම අවිහි�සං�ව�දය, කර්මව�දය, සංW�ද්ව�දය,

ආත්මව�දය, සංත්ත�ව�දය යනුයි. එඡේස්ම දෛජාන මහ�වීර සිය සංW�ද්ව�දය ස්ථර සංතක් මඟින් පaක�ශයට පත්කර තිඡේP. ඒ නිසං� එය සංiතභා�ග්‍රී නW�ය ය�යි හ�ඳින්ඡේව්. ඕනCම පaස්තුතයක් පිළි�ඳ ද�ර්ශනික නිග්‍රමනයකට එළඹීඡේමන් ව�ළකීඡේම් ක\මඡේව්දයක් ඡේමහි දී භා�විත� කර තිඡේP. පaතWක්ෂ ද�නුම ඇති කර ග්‍රන්න� ඡේතක් හ�කිත�ක් නිව�රදිව සං�ජා�නනය කිරීම පිණිසං අධ�නග්‍ර��හී ඡේන� වී සිටීම ඉත� ව�දග්‍රත්ය. මනසං ඕනCම කර�ණක් ඡේකඡේරහි අධ�න ග්‍ර��හී වනුඡේG පක්ෂ�තී�ව නිසං�ය. ඡේම් නිසං� ඒක�න්ත විනිxචයන්ට එළඹීම හ�කි ත�ක් ඡේන� කර සිටීමට උත්සං�හ ග්‍ර�නීඡේම් පිළිඡේවතක් ඡේම් තුළින් පaක�ශයට පත් ඡේව්.276

152

දෛජානයින්ඡේe සංත්ත�ව�දය නම් පරිවර්තනශීලී ඡේල�ව පවතින අපරිවර්තනශීලී ස්වභා�වයන් සංතක් පිළි�ඳව සිදු කරන ප�හ�දිලි කිරීමයි.

ඒව� නම් ජීව, අජීව, ආශ�ව, �න්ධ, සං�වර, නිර්ජාර, ඡේම�ක්ෂ යන සංතයි. ඡේම්ව� ඡේල%කඡේG ඡේවනස් ඡේන�වන තත්වය ඡේලසං දෛජාන දහඡේම් ද�ක් ඡේව්. දෛජාන කර්මය ක�ය දණ්ඩ, වචී දණ්ඩ හ� මඡේන% දණ්ඩ ඡේලසං දණ්ඩතqයකින් ඡේපන්ව�දී තිඡේ�න �ව න�ර�විල ධම්මරතන හිමිඡේය% දක්වති.277 මින් වඩ� ව�දග්‍රත් වන �ව දක්ව� ඇත්ඡේත් ක�ය දණ්ඩයයි. බුදු දහම කි\ය�වට ඡේච්තන�ඡේව් ව�දග්‍රත් �ව පවසං� තිබුණ ද දෛජාන දහඡේම් ක�ය දණ්ඩයට i රමුඛත්වය හිමි වීම නිසං� දෛජානයින් ඡේච්තන�ඡේව් ව�දග්‍රත්කම ඡේන� ද�න සිටි �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. දෛජාන දහඡේම් ක�ය දණ්ඩය කර්මයට පaධ�න වන �ව සං�ලකූ ��වින් කයට දුක්දීම පaධ�නඡේක�ට සං�ලකින. කයට දුක් දීඡේමන්ම විමුක්තිය ඡේහවත් ඡේක්වලත්වයට පත්විය හ�කි �ව එහි දී දක්ව� තිබිණ.

දෛජානයින් වඩ� ව�දග්‍රත්ඡේක�ට සංලක� ඇත්ඡේත් පසිඳුරන් මඟින් ල�න සං�ජා�නනයයි. සං�ජා�නනය ප�ලනය කිරීඡේමන් සංම්පූර්ණ සං�ජා�නන විඡේශ%ධය කළ හ�කි �ව ඔවුන්ඡේe මතයයි.278

සං�ජාය ඡේ�ල්ලට්ඨිපුත්ත ඡේසංසු ෂට්ශ�ස්ත�වර�න් අතරින් අඡේඥායව�දී,

සං�ශයව�දී ස්ථ�වරයක් ඇසුර� කළ අඡේයකි. ඡේම් ද�ර්ශනික ස්ථ�වරය අමර�වික්ඡේÎපව�දය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේව්. සං�ජු පිළිතුර� දිය හ�කි විවිධ ද�ර්ශනික ස්ථ�වර හ� විවිධ කර�ණු වලදී ආ ඡේඳකු ඡේමන් ලිස්සං� යන �ව එහි අදහසංයි.

සං�ජායඡේ�ල්ලට්ඨිපුත්තඡේe සංW�ත්ව�දය ප�ච නිඡේxධන�ත්මකය. ඉන් අදහස් වනුඡේG පස් ව�දCර�ම් නිඡේxධන තුළින් ඕනCම ද�ර්ශනික පaස්තුතයක් විග්‍ර�හ කළ හ�කි �වයි. ඡේමහි දී සං�ජා�නනය හ�කි ත�ක් නිව�රදිව පවත්ව� ග්‍ර�නීඡේම් උප�යක් වශඡේයන් ඡේමකී ක\මඡේව්දය භා�විත� කර තිඡේ�න �ව ඡේපනී යයි ඡේම් නW�ය යමක් අධ�නග්‍ර��හීව සං�ජා�නනය කිරීඡේමන් ව�ළකීමට භා�විත� කළ හ�කි පaඡේය%ජානවත් වූ නW�යකි. එනම් යඡේමකු සංතW අවඡේ�%ධයට ප�මිඡේණන ඡේතක් කිසිදු ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණයක වුවද සිර වී සිටීම සංතW�වඡේ�%ධය ��ධ�වකි.

එ��වින් එ�ඳුවූ අවස්ථ�වක හුඡේදක් ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණඡේයන් ව�ලකීම පිණිසංම ඡේම් අමර�වික්ඡේÎපව�දය පaඡේය%ජානවත් විය හ�කි වුවද එහි ඡේ��ඡේහ% අඩුප�ඩු තිඡේP. මන්ද එ�ඳු සං�ක මුසු ස්ථ�වරයක විසීම නිසං� කිසිදු අවස්ථ�වකදී පරම�ර්ථ සංතWය අවඡේ�%ධයට ප�මිණීමට අවක�ශයක් ඡේන�ල� බීමයි. හුඡේදක් ඡේන� දන්න� කර�ණුවලින් ග්‍ර�ලවී ය�මට පමණක් අමර�විඡේක්‍ෂ්පව�දය ව�දග්‍රත්ය. �­]මජා�ල සූතqඡේG දී අමර�වික්ඡේÎපව�දය ඇසුර� කිරීමට ඇති ඡේ]තු සංතරක් ද�ක්ඡේව්. එනම් යම් කර�ණක් පිළි�ඳ පූර්ණ සං�ජා�නනයක් කිරීමට අවක�ශ ඡේන� ම�ති විට, නිxචිත නිග්‍රමනයට ප�මිණීම අසංම්පූර්ණ සංතWයක් තහවුර�වීමට ඡේ]තුවක් වන ��වින් ඒ ග්‍ර�න සංලක� ස්ථිර නිග්‍රමනයකට ඡේන� එළඹිය හ�කි ය. එඡේස්ම නිව�රදිව ඡේ]තු පaතW පaක�ශ කිරීමට අසංමත් ��වින් ස්ථිර නිග්‍රමනයකට ඡේන�එළඹිය හ�කි ය. අනුන්ඡේe i රxන කිරීම්, ව�ද විව�දියට මුහුණ දීඡේම් බිය නිසං� ස්ථිර නිග්‍රමනයකට

153

ඡේන�එළඹිය හ�කි ය. එඡේමන්ම හුදු අනවඡේ�%ධය නිසං�ම ස්ථිර නිග්‍රමනයකට ඡේන�එළඹිය හ�කි ය. ඡේම් කර�ණු සංතරින් හුදු අනඡේ�%ධය නිසං� ස්ථිර නිග්‍රමනයකට ඡේන�එළඹීම හ�ර ඡේසංසු ද�ර්ශනික ස්ථ�වර දරණුඡේG කිසියම් අවස්ථ�වක පූර්ණ අවඡේ�%ධයකට ප�මිණීඡේම් දී මුහුණ පC හ�කි ��ධක හ�කිත�ක් අවම කර ග්‍රනු රිසිඡේයන් �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. යම් ද�ර්ශනික කර�ණක් ත�ර්කික ස්ථ�වර පහකින් පaxන කිරීම පුර�ණ භා�රතඡේG ප�වති එක් සං�ජා�නන ක\මඡේව්දයකි. එකල ප�වතිය� වූ ද�ර්ශනික පaඡේ�%ධය මත සියළු ආග්‍රමික ශ�ස්ත�වර�න් හ� ද�ර්ශනිකයින් ඡේවත ඉදිරිපත්වූ නිxචිත වූ පaxන ම�ල�වක් තිබිණ. ඡේම් පaxන ම�ළ�ව සංකස් වී ඇත්ඡේත් ඡේමඡේල�ව,

පරඡේල�ව, ඕපප�තික සංත්වඡේය% කර්මඵල විප�ක, විමුක්තියට පත් පුද්ග්‍රලය� පිළි�ඳ ආදී වශඡේයන් පaxන 16කිනි. බුදුරදුන්ට ඉදිරිපත් වූ අවW�ක�ත i රxනවලට අයත් පaxන දහයද ඡේමකී පaxන 16කින් සංමන්විත පaxන ම�ල�වට අයත්ව තිබිණ. සං�ජා�ය ඡේ�ල්ලට්ඨිපුත්ත අජා�සංත් රජු ට පaක�ශ කරනු ඡේG තම�ඡේe ප�චනිඡේxධන ක\මඡේව්දය මඟින් ඉහත කී ද�ර්ශනික i රxනම�ල�වට සං�ර්ථකව මුහුණ දිය හ�කි �වයි.279

එඡේස්ම ප�චනිඡේxධන ක\මඡේව්දය ඔස්ඡේස් ව�e වික්ඡේෂ්පයට ප�මිණීම ඊට විසංඳුම ඡේලසං දක්ව� තිඡේP. ඡේම්පaxන ම�ල�වට ඇතුළත් ග්‍ර�ටළු එද� භා�රතීය ද�ර්ශනිකයින්ඡේe අවධ�නයට, ව�ද විව�ද ආදිය පිණිසං ඡේ]තු වූ ද�ඩි මත ඡේ�ද�ත්මක කර�ණුය. ඡේම්ව�ට නිxචිත ඡේ]තු ද�ක්වීම අනිව�ර්යඡේයන් ම ව�ද විව�ද ආදියට ඡේ]තු විය හ�කි කර�ණකි. ව�ද විව�ද ආදිය සංතW අවඡේ�%ධය ල�බීමට ඡේ]තුවක් ඡේන�ඡේව්. එම නිසං� ඡේම් තත්වය හමුඡේව් ව�e වික්ඡේෂ්පයට ප�මිණීම ද එක් අතකින් සංහනයකි. එ��වින් සං�ජායඡේe ඒ අමර�වික්ඡේÎපව�දය ද ද�ර්ශනික අතින් ව�දග්‍රත්ය. ඡේම් පaxන ම�ල�ව බුදුරදුන් ඡේවත ඉදිරිපත් වීඡේම්දී ඒ පaxනවලින් ඡේමඡේල�ව, පරඡේල�ව, ඕපප�තික සංත්වයින්, කර්මඵල විප�ක ආදී කර�ණුවලට නිxචිතව පිළිතුර� ල�� දී තිඡේ�න �ව ප�හ�දිලිව ඡේපනී යයි. දශ අවW�ක�ත පaxන ඡේලසං සංලක� බුදුරදුන් විසංඳුම් සංපය� න�ත්ඡේත් විමුක්තියට පත් පුද්ග්‍රලය� පිලි�ඳ ඇසූ i රxනවලට �ව ඡේපඡේන්. එයට පිලිතුර� ල�� ඡේන� දීමට ඡේ]තුව එ�ඳු පaxන වලම පවතින වරදක් නිසං�ය. මන්ද එ�ඳු පaxන ඇතිවනුඡේG සං�වදW වූ සං�ජා�නනය නිසං� වීමයි. විමුක්තියට පත්වූ අඡේයකුට තව දුරටත් සංත්ව පුද්ග්‍රල පaඥාiතියක් පිලි�ඳව ග්‍ර�ටළුවක් ඇති ඡේන�ඡේව්. හුඡේදක් සංක්ක�ය දිට්ඨිය i රහීණ වීමත් සංමඟම සංක්ක�ය දිට්ඨිය නිසං� ඇති වන එ�ඳු ග්‍ර�ටළු ඉඡේPම න�ති වී යයි. සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඇති අඡේයකුට එය කිසිඡේස්ත් වචනඡේයන් පහද� දිය ඡේන� හ�කි ය. එ��වින් එ�ඳු අවස්ථ�වක දී නිහඬව මුනිවත රැකීම වඩ�ත් උචිත ය�යි බුදුරදුන් කල්පන� කළ� වීමට ඉඩ තිඡේP. බුදුරදුන්ඡේe නිහඬ පිළිඡේවත සංතWය ඡේන� ද�නීම නිසං� ඇති වන්නක් ඡේන�ඡේව්.

154

පකුධකච්ච�යන ෂට්ශ�ස්ත�වර�න් අතරින් සංiතක�ය ව�දිඡේයකු ඡේලසං ද�ක් ඡේව්. ඡේම�හු පඨාවි, ආඡේප%, ඡේතඡේජා%, ව�ඡේය%, සුඛ, දුක්ඛ, ජීව යන පද�ර්ථ සංතින් ජීවිඡේයකු නිර්ම�ණය වී ඇති�ව ප�වසීය. එක්තර� අයුරකින් ඡේම් පද�ර්ථ පරම�ර්ථ ධර්ම සංතක් ඡේලසංද ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේල%කය විචිතqවත් ඡේලසං නිර්ම�ණයවී ඇත්ඡේත් ඡේම් පද�ර්ථ සංඡේතහි එක්ත�න් වීම නිසං� �ව එහි කිය ඡේව්. කි\ය�ව, කි\ය� ඵලය, ඡේප�දු සංද�ච�රය, පුද්ග්‍රල වග්‍රකීම ඡේමම ඉග්‍ර�න්වීම අනුව මුළුමනින්ම පaතික්ඡේෂ්ප වී යයි. මන්ද තියුණු වූ අවියකින් හිසං සිඳ යඡේමකුඡේe දිවි ඡේත�ර කිරීම යනු හුඡේදක් සංiත ක�ය අතරින් ආයුධය ග්‍රමන් කිරීම පමණක් �ව ප�වඡේසංන ��විනි. ඡේමහි ඡේච්තන�ව පිළි�ඳ පුද්ග්‍රල වග්‍රකීම මුළුමනින්ම ��හ�ර ඡේව්. එය සංම�ජාඡේG සංද�ච�ර සංම්පන්න හ�සිරීමට ��ධ�වකි. උපනිෂද් දර්ශනඡේයහි එකම පරම�ර්ථ පද�ර්ථයක් ඉදිරිපත් වන අතර ඒ ඡේවනුවට ඡේම�හු පද�ර්ථ �හුත්වයක් ඉදිරිපත් කරයි.

සංත්ව, පුද්ග්‍රල, ආත්ම සං�ඥා� බුදු දහඡේම් පරම�ර්ථඡේස් ඡේන� සංලකනු ල�තත්,

ඡේ]තු ඵල ධර්ම නW�යට අනුව ඡේල%කඡේG සංද�ච�ර ප�ව�ත්ම ආරක්ෂ� කිරීම සංඳහ� කි\ය� �ද්ධ ඡේච්තන�වට මුලිකත්වය පිරින�මී තිඡේP. සංCම කි\ය�වක්ම ඡේච්තන� මූලිකය. ඡේම් නිසං� එ�ඳු පසුබිමක දී පුද්ග්‍රල වග්‍රකීමට, ඡේච්තන�වට මූලිකත්වය පිරින�ඡේමන ��වින්ම සංද�ච�රය ද සුරැඡේක්.280

අජිතඡේක්සංකම්�ලඡේe ද�ර්ශනික ස්ථ�වරය උච්ඡේච්දව�දී ස්වරCපයක් ග්‍රනියි. ච�ර්ව�ක දර්ශනය හ� සංම�න ඡේභාතිකව�දී චින්තනයක් ඡේමහිදී ඉදිරිපත් ඡේව්. එඡේස්ම ඡේම�හු ඡේභාතිකව�දී, අකිරියව�දී වූ ද�ර්ශනික පසුබිමක් නිඡේය%ජානය කරයි. අජිතඡේe ඡේම් දර්ශනය අනුව, ද�න , ය�ග්‍ර ඡේහ%ම, ඡේහ�ද නරක කි\ය� ආදී ඡේද්වල විප�ක න�ත, එඡේස්ම ඡේදමව්පියන්, ඕපප�තික සංත්වයින්, විමුක්තියට පත් පුද්ග්‍රලයින් න�ත ආදී වශඡේයන් උග්‍ර� ඡේභාතිකව�දී අකිරියව�දී ස්ථ�වරයක් දක්නට ල�ඡේP. පුද්ග්‍රලය� සංතර මහ� භූතයන්ඡේe නිර්මිතයක් �ව ප�වසීම නිසං� ඡේම�හු ඡේභාතිකව�දිඡේයකු ඡේව්. කර්ම විප�ක i රතික්ඡේෂ්ප කිරීම නිසං� අකිරියව�දිඡේයකු ඡේව්. ඡේමඡේල�ව පරඡේල�ව න�ති �ව කීම නිසං� උච්ඡේ�ද ව�දිඡේයකු ඡේව්. ඡේම් සංCම ද�ර්ශනික ස්ථ�වරයක්ම P ර�]මණයින්ඡේe ඡේද්වව�දී ස්ථ�වරයට විර�ද්ධව ඉදිරිපත් වූ ඒව� වන නමුදු හුඡේදක් විර�ද්ධ�ව ද�ක්වීම පමණකින් ඒව� නතරවී තිඡේP. �­�]මණයින් ය�ග්‍රඡේහ%ම, යඥාඡේයන් ඡේග්‍රනගිය සංතුන් මර� බිලි පූජා� කිරීඡේම් පa�ණඝා�ත අභිච�රවිධි වලට මින් විඡේර%ධය දක්ව� තිඡේP. එඡේස් වුව ද විඡේර%ධය අර්ථවත් න�ත. සංද�ච�ර�ත්මක පිළිඡේවතක් මින් ඉදිරිපත් කර න�ති ��විනි. �­�]මණ පූජාකයින්ඡේe ශ�ස්වතව�දයට විර�ද්ධව උච්ඡේ�දව�දී ස්ථ�වරයක් ඡේමහිදී එල්ලවී තිඡේP. බුදු දහම ඡේම් ස්ථර ඡේදකම ඉවත දම� සංද�ච�ර සංම්පන්න ම�දුම් පිළිඡේවත තුලින් සංද�ච�ර සංම්පන්න වූ ක\මඡේව්දයක් හඳුන්ව� දීමට කටයුතු කර තිඡේP.281

155

මක්ඛලී ඡේග්‍ර%සං�ල ද හුඡේදක් �­�]මණයින්ඡේe ශ�ස්වතව�දී පිළිඡේවතට එඡේරහිව අකිරියව�දය, අඡේ]තුකව�දය, සං�සං�ර ශුද්ධිව�දය ව�නි ද�ර්ශනික ස්ථ�වරයක් ඉදිරිපත් කර තිඡේP. ඡේම් අකිරියව�දය අඡේ]තුක අiපච්චයව�දය නමින් පaසිද්ධය. මන්ද ඉන් සං�ජා�නනය කර ග්‍රනුඡේG සංත්වය� ඡේ]තුඵලයක් න�තිව පිරිසිදු �වට, අපිරිසිදු �වට පත් විය හ�කි �වයි.ඡේම් නිසං� පුද්ග්‍රල ස්වච්ඡන්දත�වය පaතික්ඡේෂ්ප වී යයි. ඡේම් නිසං� පුර�ෂ �ලය, පුර�ෂ වීර්යය,

පුර�ෂ පර�ක\මය ඉවතට තල්ලුවී යයි. ස්වච්ඡන්දත�ව ඉවතට තල්ලුවී යCම සංමඟ නියතිසං�ග්‍රතිව�දය (Determinism) බිහි ඡේව්. ඡේමය නියති සං�ග්‍රතිව�දයක් වන්ඡේන් සංසංරග්‍රත කළයුතු නිxචිත ක�ල සීම�වක් දක්ව� ඇති ��විනි. ඒ අනුව සංත්ව ඡේය%නිවල 146,600 වරක් ද, සංසංර ග්‍රත යුතු ක�ලය කල්ප 84,000 ක් ද වන �ව දක්ව� තිඡේP. ශීලඡේයන්, තපසින්, �¬සංරින් දුර� කල යුතු ඡේදයක් න�ත. නිxචිත ආත්ම භා�වයන් ඉකුත් වීඡේමන් අනතුර�ව සංසංර දුකින් නිදහසං ල�බිය හ�කි �ව ද ඡේමහි ප�හ�දිලි ඡේකඡේර්. ඡේම් දර්ශනඡේයන් ද�ඩි ඡේලසං සංද�ච�ර දර්ශනය පaතික්ඡේෂ්ප වන නිසං� බුදුරදුන් ඉත� පa�ලව ඡේම් ආකල්ප ��හ�රකර තිඡේP. මිනිසුන් විපතට ඡේහලන ඡේකමනක් ඡේලසං බුදුරදුන් ඡේම් දර්ශනය හඳුන්ව� තිඡේP. ඡේමහිදී මිනිසුන් පුද්ග්‍රල වග්‍රකීම සංද�ච�රය ඡේන�සංලක� සං�ජා�නනය කිරීමට ඡේපළඹිය හ�කි ��වින් සංද�ච�ර�ත්මක කි\ය�වල උපඡේය%ග්‍රීත�ව අඩුවීමට ඡේම් ආකල්ප ඡේ]තු ඡේව්.282

පූරණ කස්සංපඡේe මූලික ද�ර්ශනික ස්ථ�වරය අකිරියව�දයයි. සියළු ක් රිය�වන්හි ඡේහ�ඳ නරක විනිxචය ඡේම් දර්ශනඡේයහි පaතික්ඡේෂ්ප කර තිඡේP.283

ඡේමහිදී සංද�ච�ර�ත්මක ප�ව�ත්ම පaතික්ඡේෂ්ප වන ��වින් සංම�ජා ප�ව�ත්ඡේම් දී අනතුර�ද�යක ද විය හ�කි ය. සංම්මත ඡේල%ක වWවහ�රයට අනුව නරක ය�යි හඳුන්වනු ල�න සියළු කි\ය� හ� ඡේහ�ඳ ය�යි හඳුන්වන සියළු කි\ය�වල කර්මඵල විප�ක මුළුමනින්ම ඡේමහි දී පaතික්ඡේෂ්ප කර දක්ව� ඇත. �­�]මණ සංමය ආකල්ප අනුව ය�ග්‍රය, යඥාය හ� සංතුන් මර� බිලි පූජා� ප�ව�ත්වීම ආදිය මඟින් ස්වර්ග්‍ර ඡේම%ක්ෂ සංම්පත් �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තු වින. සං��වින්ම පa�ණ ඝා�තය ප�පයකි. නමුදු �­�]මණ සංම්පaද�ය මඟින් උග්‍රන්වන ලද්ඡේද් ඡේම් ප�පය කර ඉන් විමුක්තිය ල�බීමටය. සංද�ච�ර දර්ශනය අග්‍රය කළ අව�ක බුද්ධිමතුන්ඡේe විඡේර%ධය ඡේමයට එල්ල වින. ඔවුන්ඡේe අදහසං වී තිබුඡේණ් ඡේම�ඳු බිලි පූජා� කර විමුක්තිය ල�බිය හ�කි නම් ඡේහ�ඳ නරක යන සංම්මුතිය පවත්ව�ග්‍ර�නීම නිරර්ථක �වයි. සංතW වශඡේයන්ම පුරණ කස්සංපඡේe ඡේමකී සංමය ආකල්පඡේG අදහසං ඡේම�ඳු අදහස් නිසං� එකල භා�රතීය සංම�ජාඡේG P ර�]මණ සංම්පaද�යට විකල්ප මතධ�රීන් අතර ඡේව්ග්‍රවත්ව ජානපිaය වීම පුදුමයක් ඡේන�ඡේව්. දිගු ක�ලයක සිට සං�වදW අදහස් සං�ජා�නනය වීම නිව�රදි කිරීඡේම් ක�ර්යයක් ඡේලසං ශ�මණ සංම්පaද�ය තුළ ඡේමකී ෂට් ශ�ස්ත�වර�න්ඡේe සංමය ආකල්ප පaම�ණික ක�ර්ය භා�රයක් ඉටුකරනු ල�බුව ද සංද�ච�ර පක්ෂඡේයන් අසංම්පූර්ණ සංමය දර්ශන ඉදිරිපත් කළ ��වින් එතරම් සං�ර්ථක ඡේන�වූ �ව ප�හ�දිලිව ඡේපඡේනන්නට තිබිණ. භා�රත සංම�ජායට බුදු දහම

156

ඉදිරිපත්වන්ඡේන් සංමය ආකල්ප තුළ ඇතිව තිබූ ඡේම් සංද�ච�ර රික්තකය සංම්පූර්ණ කිරීම සංඳහ�ය. මන්ද බුදු දහම ඡේසංසු ෂට් ශ�ස්ත�වර�න්ඡේe සංමය ආකල්ප ඡේමන් හුඡේදක් �­�]මණ සංම්පaද�යට එඡේරහිව සංමය අදහස් පaක�ශ කිරීඡේමන් පමණක් සංCහීමට පත් ඡේන�වී සංද�ච�ර පක්ෂඡේයන් සංර්ව සංම්පූර්ණ ජීවන සංමය දර්ශනයක් ඉදිරිපත් කළ නිසං� එද� භා�රතීය සංම�ජාය තුළ ඉත�ම ඡේකටි ක�ල සීම�වක් තුළ බුදු දහම ඡේව්ග්‍රවත්ව වW�iත විය. ඡේම් �ව වඩ�ත් ඡේහ�ඳින්ම තහවුර� වන්ඡේන් බුද්ධත්වය ල�� පළමු ක�ල සීම�ව තුළදීම සංමස්ත භා�රත සංම�ජාය පුර�ම ඡේව්ග්‍රවත්ව භික්ෂු සං�ස්ථ�ව ඡේග්‍ර�ඩන�ඟීම හ� ඒ භික්ෂු සංම�ජාය ප�ලනය කිරීම පිණිසං දෛනතික ශික්ෂ� ම�ල�වක් ප�ණවීමට සිදු වීම තුළිනි. එඡේස්ම ඒ ඡේ�ද්ධ ප�විදි සංම�ජාය වට� උප�සංක,

උප�සික� ආදී ගිහි පිරිසංක් ඡේග්‍ර�නු වීම ඇරඹින. ඡේ�ද්ධ සිව් වනක් පිරිසං අතරට �­�]මණ සංම්පaද�ය නිසං� විවිධ අයුරින් පීඩනයට ලක්වූ ම�නව පිරිස් ඒකර�ශි වන්නට විය. �­�]මණ, ක්ෂතිය, දෛවශW, ශුද්‍ර යන කුල සංතඡේර්ම ම�නව පිරිස් ඡේ�ද්ධ සංම්පaද�ය වට� එක් ඡේර�ක් වන්නට වූඡේG එමඟින් ඉදිරිපත් කළ විර�ග්‍රී දර්ශනය මිනිස් හදවත් සංද�ච�ර�ත්මක ගුණ සුවඳින් ඔපවත් කර වන්නට හ�කි වූ ��විනි.284

2.7.ඡේ�ද්ධ සං�ජා�නනය හ� සං�රධර්ම

ම�නවය� සිය සංම�ජා පසුබිම සංම්මත වWවහ�රය අනුව සං�ජා�නනය කරන �ව සං�ලකිය හ�කි ය. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය මඟින් ල�� ග්‍රන්න� අරමුණු අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීඡේම් දී සංම්මුතිය ව�දග්‍රත්ය. ඡේල%ක යන වWවහ�රය පව� ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී ඇත්ඡේත් ද සංම්මුතියට අනුව ��විනි. බුදුන් වහන්ඡේස් ඡේල%කය ය�යි දක්ව� ඇත්ඡේත් පුද්ග්‍රලය�යි. ඡේමහිදී පුද්ග්‍රලය� යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවනුඡේG ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනයයි. එම ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය නිසං� භාවය, සංසංර ආදී වශඡේයන් ග්‍ර�ඡේනන සංමස්ත පටිච්ච සංමුiපන්න ධර්මයම ඡේග්‍ර�ඩන� ඡේÝ. එයට ඡේ]තුව අවිදW�ව හ� තණ්හ�වයි. අවිදW�ව ඡේමහි ද�ෂ්ටි ප�ක්ෂික ධර්මත�ව ඡේලසංද තණ්හ�ව ආඡේව්දන ප�ක්ෂික ධර්මත�ව ඡේලසංද සං�ලකිය හ�කි ය. එකිඡේනක ප�ටල�වුණු නූල් පන්දුවක් පරිද්ඡේදන් සංCම අතකින්ම ප�ටලී අග්‍ර මුල නිසි ඡේලසං ඡේසං�ය� ග්‍රත ඡේන�හ�කි සංසංර ප�ව�ත්ඡේම් ඡේ]තුව බිහි වීමට අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව ඡේ]තු වන �ව බුදුරදුන් විසින් ඡේද්ශන� කර තිඡේP. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය පුද්ග්‍රලත්වඡේයන් සං�ලකීඡේම්දී අවිදW�ව ඇති ඡේව්. ඡේම%හය යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවනුඡේG ද අවිදW�වයි. දළ වශඡේයන් සං�ලකීඡේම් දී අවිදW�ඡේව් පaධ�න ස්ථර ඡේදකක් තිඡේP. ඉන් පළමු ස්ථරය නම් ප�චඕරම්භා�ග්‍රීය සං�ජාඡේය%නය අයත් ඡේක�ටසංයි. ඡේදවන ස්ථරය නම් ප�ච උද්ධම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන අයත් ඡේක�ටසංයි. ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන අතරින් අවිදW�ඡේව් මූලික හ�ඩය

157

ප�චස්කන්ධය තුළ එක් එක් ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ප�සං� සංතර අයුරකින් සංම්පූර්ණඡේයන් විසිඅයුරකින් ඇති වන සංක්ක�යදිට්ඨිය තුළ අඩ�ගු ඡේව්.

අවිදW�ඡේව් ද්විතීයික මට්ටම ප�ච උද්ධම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජානතුළ අස්මි ම�නඡේG හ�ඩය ඡේග්‍රන ඇත. ඡේම්අනුව සංක්ක�යදිට්ඨිය පaහ�ණය කල ද, මම ඡේවමි යන අණු සංහග්‍රත හ�ඟීම අස්මි ම�නය දුර� කරන ඡේතක්ම පුද්ග්‍රල චිත්ත සංන්ත�නඡේG ඡේන� සිඳී පවතී. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය ඇති වීඡේම් දී ඒ සංමඟ මම ය�යි ඇතිවන සං�ඥා�ව සං�ජා�නනය කිරීම නිසං� සංක්ක�ය දිට්ඨිය ද අස්මි ම�නය ද ඇති ඡේව්. සංක්ක�ය දිට්ඨිය පaහ�ණය කිරීම යනුඡේවන් හඳුන්වනුඡේG ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනඡේGදී මම ඡේවම�යි යන ඕල�රික හ�ඟීමක් පමණි. සංක්ක�ය දිට්ඨිය පaහ�ණය කල ද, තව දුරටත් ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනඡේGදී මම ඡේවම�යි යන සියුම්වූ අණු සංහග්‍රත හ�ඟීමක් ඉතිරිව තිඡේP. එය අස්මි ම�නයයි.ඡේම් අස්මි ම�නය දුර�ව යන්ඡේන් රහත්ම�ර්ග්‍ර ඵලය ල�බීඡේම් දීය. රCප, ඵස්සං, ඡේව්දන�, සං�ඛ�ර, විඥා�න ස්කන්ධවල ඉත� සියුම්ව පුද්ග්‍රලත්වයක් බිහි වී එය මම ඡේලසං ද�කීම සං�වදW සං�ජා�නනයයි. ඡේමය පටිච්ච සංමුiප�දඡේG අවිදW�ව ඡේලසං හ�ඳින්ඡේව්න �ව පද්මසිරි ද සිල්ව� විසින් ඡේපන්ව� දී තිඡේP.285

ප�චස්කන්ධය තුළින් ල��ග්‍රන්න� ��හිර ඡේල%කය පිළි�ඳ අවඡේ�%ධය සංමඟම ඉන්ද්‍රීය රසංය වින්දනය ඡේකඡේර්. ඡේම් අනුව ඇසං, කණ, න�සංය, සංම, දිව හ� මනසං ද, ප�චස්කන්ධඡේG එක් එක් ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ප�සං� බිහි වන සං�ජා�නනය ද රසං වින්දනය කිරීම නිසං� ඒ ඡේකඡේරහි ඡේල�ල් �වක් ඇතිඡේව්.

ඡේමය ත�ෂ්ණ�වයි. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය ඡේකඡේරහි ඡේල�ල්කිරීමට ඡේ]තුවනුඡේG එය වරදව� සං�ජා�නනය කිරීම නිසං� ඇතිවන සං��Cවටම ඡේන�ම�ති මමත්වය පිළි�ඳ හ�ඟීමයි.ඡේම් නිසං� ත�ෂ්ණ�ව ඇතිවීමට අවිදW�ව ඡේ]තු වන �ව ප�හ�දිලිය. එඡේස්ම ඡේකළවරක් න�තිව ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය ඡේකඡේරහි ආශක්ත වීම නිසං� එය මම යනුඡේවන් සං�ලකීමට ඡේය�මු ඡේව්. ඡේමය ත�ෂ්ණ�ව නිසං� අවිදW�ව ඇති වීමයි. ඡේම�ඳු අවස්ථ� ඡේදකක් අවිදW�ඡේව් හ� ත�ෂ්ණ�ඡේව් ඇත.

එනම් එක් අවස්ථ�වක අවිදW�ව නිසං� ත�ෂ්ණ�ව හට ග්‍රනී. එඡේස්ම අඡේනක් අවස්ථ�ඡේව් ත�ෂ්ණ�ව නිසං� අවිදW�ව හට ග්‍රනියි. ඡේම් නිසං� පටිච්ච සංමුiප�දඡේයහි දී අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව ඔවුඡේන�වුන්ට ඡේ]තු පaතW වන�ව ප�හ�දිලි කර දී තිඡේP. නූල් ඡේ�%ලයක අග්‍ර ඡේකළවර නූල් ඡේදකින් මුළු නූල් ඡේ��ලයම ප�ටල�වී ඇති පරිද්ඡේදන් අවිදW�ඡේව් හ� ත�ෂ්ණ�ඡේව් අග්‍රවූ ඡේ]තු i රතW ඡේදක නිසං� පටිච්ච සංමුiප�දඡේG ඡේසංසු ඡේ]තු පaතW ධර්මත�වත� ද ඇති ඡේව්. එහි ඡේකළවරක් පaඡේව්ශමින් ප�ටලුම් හ�රියඡේහ�ත් ඡේසංසු ඡේකළවරවල් ද ලිහ� ද�මිය හ�කි ය. ඡේම් ඡේ]තුව මත අවිදW�ඡේව් හ� ත�ෂ්ණ�ඡේව් ඡේම් සං�ඳත�ව නිව�රදිව වටහ� ඡේග්‍රන සං�ජා�නනය පිරිසං�කසුම් කර ග්‍රත යුතුය.

අවිදW�ව දුර� වීම දිට්ඨි විමුත්තිය ඡේලසං ද, ත�ෂ්ණ�ව දුර�වීම ඡේච්ඡේත% විමුක්තිය ඡේලසං ද හඳුන්ව� ඇත. සං�වදW ඡේලසං සං�ජා�නනය කිරීම නිසං� අවිද් ය�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව හට ග්‍රනියි. ඡේම් නිසං�ම අවිදW�ව හ� ත�ෂ්ණ�ව දුර� කිරීම උභාඡේත% විමුත්තිය ඡේලසං දක්ව� ඇත. සියළු ව�රදි ආකල්ප, හ�ඟීම්, චර්ය�

158

ඇති වනුඡේG ඡේමඡේස් වරදව� සං�ජා�නනය කිරීම නිසං�ය. සං�ජා�නනය නිව�රදි කර ග්‍ර�නීම නිසං� ඡේකඡේළස් ඡේස් හඳුන්වන සං�ණ�ත්මක අභිඡේiaරණ යළි සිඡේත් ඇති ඡේන�ඡේව්. එවිට සිත අතිශය ග්‍ර�ඹුර� සං�සිඳීමකට පත් ඡේව්. ඡේම් සං�සිඳීම සිත තුළ ඇතිවිය හ�කි වූ උපරීම සංද�ච�ර�ත්මක මට්ටමයි. ඡේ�ද්ධ ද�ෂ්ටි ඡේක%ණය යටඡේත් අර්ථ දක්වන ��වින් ඡේමය පරම සං�රධර්ම නිට්ඨා�ව ඡේලසං නම් කළ හ�කි ය. එය නිවන යන ද�ර්ශනික පaස්තුතය �ව රීස් ඡේඩ්විඩ්ඡේe අදහසංයි.286

Pලූකයිම් න�ම�ති සංම�ජා විදW�ඥාය� විසින් සං�රධර්ම අර්ථදක්ව� ඇත්ඡේත් සංම�ජා ම�ලියමක් (Social Binder) ඡේලසංයි. මින් අදහස්වන්ඡේන් ම�නව සංම�ජාය තුළ ඒක��ද්ධත�ව රඳ�පවත්ව� ග්‍ර�නීම විෂඡේයහි සං�රධර්මවල පවතින සං��Cම උපඡේය%ග්‍රීත�වයි. සං�රධර්ම යනු යම්කිසි ම�නව ඡේක�ටසංකට අනනW වූ සංම්මත ආකල්ප, හ�ඟීම් හ� චර්ය� සංමූහයයි. ඡේම් අනුව සං�රධර්මවලට නිxචිත සීම�වක් තිඡේP. ඡේම් නිසං� සං�රධර්ම අර්ථකථනය කළ හ�ක්ඡේක් එකී සීම�ව තුළ පමණි. ඡේම් අනුව ඡේ�ද්ධ සං�රධර්ම ඡේවනත් සංමයක සං�රධර්ම වලට වඩ� ඡේවනස් ඡේව්. එඡේස්ම ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තිය සංතු සං�රධර්ම ඡේවනත් සං�ස්ක�තියක වූ සං�රධර්මවලට වඩ� ඡේවනස්ය. ඇත�ම් අවස්ථ�වල දී සංම්මත ම�නව පිරිසංක් සංතුවූ සං�රධර්ම ඡේකඡේනකුඡේe හ�ද ශ�ක්ෂියට එඡේරහිව යන අවස්ථ� ද එළඹිය හ�කි ය. සංති පූජා�ව හින්දූන්ඡේe සං�රධර්මයකි. එහි දී සං�මිය� මියය�ඡේමන් පසුව බිරිඳ සං�මිය� ආද�හනය කරන චිතකයට ප�න දිවි ඡේත�ර කර ග්‍රත යුතුය. යම් ස්තිqයක් ක�ම�ත්තමත ඡේම් ච�රිතqය ඉටු ඡේන� කළ ඡේහ�ත් ඇයව �ලහත්ක�රඡේයන් ඔසංව� ගිනි ඇවිඡේලන චිතකයට දම� මර� දමනු ල�ඡේP. ඡේම් කි\ය�ව හින්දු සං�ස්ක�තිය අනුව සං�රධර්මයක් වුව ද හ�ද ශ�ක්ෂියට එකඟ විය හ�කි ඡේදයක් ඡේන�ඡේව්. ඡේම් ක් රිය�ව යහපත් ය�යි සංම්මතව ඇත්ඡේත් හින්දු සං�ස්ක�තික සීම�ව යටඡේත් පමණි. ඒ සීම�ඡේවන් ��හ�ර එය තවත් එක් මනුෂW ඝා�තන අපර�ධයක් පමණි. යම්කිසි සීම�වක්තුළ සං�රධර්මයක් ඡේලසං සං�ලඡේකන ආකල්ප, හ�ඟීම් හ� චර්ය� තවත් සීම�වක් තුළ එඡේස් ඡේන� සං�ලඡේකන �ව ප�හ�දිලිය. මීට ඡේ]තුව එක් සීම�වක් තුළ ඇති වූ සංම්මතයට වඩ� ඡේවනත් සීම�වක් තුළ සංම්මතය ඡේවනස්විය හ�කි ��විනි. ඒ නිසං� සං�රධර්ම කිසියම් නිxචිත සීම�වකට සං�ඡේiක්ෂකය. එම සං�ඡේiක්ෂ සීම�ව ඉක්ම වූ විට සං�රධර්මවලට වියුක්තවූ ප�ව�ත්මක් න�ත. ඕනCම සං�රධර්මයක් සංම්�න්ධඡේයන් ඡේම් කර�ණ සංතWයකි. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� සං�රධර්මවල ලක්ෂණ කීපයක් ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. එනම් තවත් කර�ණකට සං�ඡේiක්ෂ �ව හ� යම් කිසි සීම�වකට යටත් වන �ව ඡේක�න්ඡේසං එඩ්වර්ඩ් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.287

නමුදු සං�රධර්මවල පවතින ඡේමකී ලක්ෂණවලට ඡේවනස් ඇත�ම් ම�නව ආකල්ප, හ�ග්‍රීම් හ� චර්ය� ද තිඡේP. ඡේම්ව� සංCම ම�නව පිරිසංකටම ඡේප�දුය.

එ�ඳු ආකල්ප, හ�ඟීම් හ� චර්ය�වලට සංද�ච�රය ය�යි ප�වඡේස්. සංද�ච�රය

159

සං�රධර්ම ඡේමන් සං�ඡේiක්ෂ ඡේන�ඡේව්. එය කිසියම් නිxචිත ම�නව පිරිසංකඡේe සංම්මතයට සීම� වූවක් ඡේන�ඡේව්. එහි සංමස්ත විxවයටම ස්වභා�වයක් ද�කග්‍රත හ�කි ය. හ�ද ශ�ක්ෂිය ඡේස් හ�ඳින්ඡේවනුඡේG එ�ඳු ඡේද්ය. නමුදු හ�මවිට දීම හ�ද ශ�ක්ෂිය වුවද සංද�ච�රයට අනුග්‍රත ඡේන�විය හ�කි �ව වටහ� ග්‍ර�නීම ව�දග්‍රත්ය. මන්ද අධW�පන මඡේන% විදW�ව අනුව හ�ද ශ�ක්ෂිය වුවද ඉග්‍ර�න්වීම අනුව සංකස් කළ හ�කි �ව ඡේසං�ය� ඡේග්‍රන ඇති ��විනි. ම�නවය� කුඩ� කළ සිට වයසින් ව�ඡේඩද්දී ල�න විවිධ අත්ද�කීම් වලට අනුරCපව එම පුද්ග්‍රලය�ඡේe හ�ද ශ�ක්ෂියද සංකස් වන �ව මඡේන% විදW�ඥායින් විසින් ඡේසං�ය� ඡේග්‍රන ඇති ��විනි. ඡේම් අනුව සංද�ච�රය යනු හ�ද ශ�ක්ෂිය ඡේලසං ප�හ�දිලි කළ ද සංCම විටකදීම ඒ පaක�ශය මුළුමනින්ම සංතW ඡේන� විය හ�කි �ව ද�න සිටීම ව�දග්‍රත්ය. සංද�ච�රය අර්ථ ද�ක්විය හ�කි තවත් ක\මයක් ඇත. එනම් සං�රධර්මවල පවතින විවිධ සීම�ම�යිම් ඉවත් කළ විට එය සංද�ච�රය �වට පත් ඡේව්. ඡේම් නිසං� සීම� ම�යිම් ඉවත් කරන ලද සංද�ච�රය සං�රධර්ම වන�ව වටහ�ග්‍ර�නීම ව�දග්‍රත්ය. ඒ නිසං� විxව සංම්මත සං�රධර්ම පිළි�ඳ වර්තම�න ම�නව සංම�ජාය තුළ පුළුල් කතික�වතක් සිදුඡේවමින් පවතී. කිසිදු සංමය,

සං�ස්ක�තික සංම්පaද�යක සීම�වකට යටත් ඡේන�වූ පුළුල් සීම�රහිත වට�පිට�වකින් සංමන්විත සං�රධර්ම බිහි කළ හ�කිද යන්න පිලි�ඳ ඡේම් අවධ�නය ඡේය�මු වී තිඡේP. සංද�ච�රය සියළුවිට ඡේප�දු �වකින් යුක්තය. එහි පුද්ග්‍රල කණ්ඩ�යම්, ආකල්ප ආදියට සං�ලකිල්ලක් ඡේන� දක්වයි. සං�රධර්ම වල ඡේම�ඳු ඡේවනස්කම ඇති කිරීම මඟින් යම්කිසි සං�රධර්ම ඡේක�ටසංක් සංද�ච�රය �වට පරිවර්තනය කළ හ�කි �වට පිලිඡේග්‍රන තිඡේP. නිදසුනක් වශඡේයන් බුදු දහඡේම් ප�චශීල පaතිපද�ව ඡේ�ද්ධ සං�රධර්ම වලට අයත් ය.නමුදු එහි අන්තර්ග්‍රතවනුඡේG හුඡේදක් බුදු දහමට සුවිඡේxෂී සං�රධර්ම පමණක් ඡේන�ඡේව්.

සං�ම�නWඡේයන් මනුෂW සංද�ච�රය ග්‍රර� කරන ඕනCම මනුෂWඡේයකුට උචිත සං�රධර්ම ප�චශීලය තුළ ග්‍ර�P වී ඇත. ඡේම් නිසං� ප�චශීල පaතිපද�ව මනුෂW සංද�ච�රය මූර්තිමත් කරන්නක් ඡේලසං සං�ලකිය හ�කි �ව �ර්ත් අයිඡේසංන්ට් පවසං� ඇත.288

ඡේම් අනුව ඇත�ම් සං�රධර්ම සංද�ච�රයටද අයත් �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. සංCම සංද�ච�ර ධර්මත�වක්ම අනිව�ර්යඡේයන් සං�රධර්ම ඡේන�ඡේව්.පa�ණඝා�තඡේයන් ව�ළකීම සංද�ච�රය ධර්මත�වයකි. එ�ඳු සංද�ච�ර ධර්මත�වයක් සං�රධර්මයක් ඡේලසං සං�ලඡේකන්ඡේන් සීමිත ම�නව පිරිස් අතර පමණක් �ව ප�හ�දිලිය. මන්ද ඇත�ම් සංමය ආකල්ප අනුව මනුෂW ඝා�තනය ඡේන�වන පa�ණ ඝා�තය ඇත�ම් අවස්ථ�ව අනුමත කර ඇති ��විනි .ඇත�ම් අවස්ථ�වල දී එය විමුක්තිග්‍ර�මී පaතිපද�වට පව� සංම්�න්ධ කරඇති අන්දමද ද�කග්‍රත හ�කි ය. ය�ග්‍ර ඡේහ%ම,

යඥාය, බිලි පූජා� ව�නි අභිච�රවිධි ප�ව�ත් වීඡේම් දී ඇත�ම් සංමයන්වල i ර�ණඝා�ත සිදු කිරීම අනුමත කර තිඡේP. නමුදු එය සංද�ච�රය විඡේර%ධීය.

ඒව�ඡේG වරද ද�ක සං�රධර්ම නමින් එ�ඳු සංද�ච�ර විඡේර%ධී ඡේද් සිදු කිරීමට එඡේරහිවූ විකල්ප අදහස් දරණ ආග්‍රමික කණ්ඩ�යම් සං�රධර්ම අර්ථ විරහිත

160

ඡේදයක්�ව කීමට පව� අති ධ�වනක�රී වූ �ව සංමය ඉතිහ�සංය අනුව ප�හ�දිලි ඡේව්. උච්ඡේච්දව�දී හ� ඡේභාතිකව�දී සංමය ආකල්ප බිහි වූඡේGද උග්‍ර� ශ�ස්වතව�දී වූ සංද�ච�ර විඡේර%ධී සංමය ආකල්පවලට එඡේරහිව යCමට ඇති එකම ක\මය එය �ව අව�කව විxව�සං කළ ��විනි. නමුදු එඡේස් සංද�ච�ර විඡේර%ධී ශ�ස්වත සංමය ආකල්පවලට විර�ද්ධවීම පමණක් එහි අරමුණ වූ ��වින් නිව�රදි සංද�ච�ර සංම්පන්න පaතිපද�වක් එ�ඳු සංමය ආකල්පවලින් ඉදිරිපත් ඡේන�වින. ම�නවය� අතර පවතින උච්ඡේ�දව�දී හ� ඡේභාතිකව�දී ආකල්පවල පaධ�න පරම�ර්ථය ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රී පිළිඡේවත ඡේවතට ම�නව සංම�ජාය තල්ලු කිරීම ඡේන�ඡේව්. නමුදු උච්ඡේ�දව�දී හ� ඡේභාතිකව�දී ආකල්ප ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රී පිළිඡේවතට උචිත වට�පිට�වක් ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟීමට එමඟින් කිසියම් ද�යකත්වයක් සංපයන්ඡේන් ය�යි යන අදහසං ද ඡේමහි දී පaතික්ඡේෂ්ප කළ ඡේන� හ�කි ය. බුදුරදුන් කුසංලය හ� අකුසංලය පිළි�ඳව සිදු කළ විග්‍ර�හය එඡේස් ඡේන�ව ඡේම් අයුරින් සිදු ඡේව් ය�යි ප�වසිය හ�කි ඡේදවිඡේයක් ඡේහ% ම�රඡේයක් ඡේහ% ඡේවනත් යඡේමකු ඡේන� වීය. 289

ශ�ස්වතව�දී සංම්පaද�ය නිසං� සං�ජා�නනයතුළ ඡේග්‍ර�ඩ න� ඡේඟනුඡේG අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රයයි. ඡේමහිදී ප�ච ඉන්ද්‍රීය හ� ප�චස්කන්ධය නිසං� හට ග්‍ර�ඡේනන සං�ජා�නන මම ය�යි වරදව� ද�ෂ්ටි වශඡේයන් ද�කීම ශ�ස්වතව�දී ආකල්ප ඡේග්‍ර�ඩන�ඟීමට ඉවහල් ඡේව්. ශ�ස්වතව�දී ද�ෂ්ටි �හුලව ඇති වනුඡේG සිත ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් සං�ජා�නන ආත්මයක් ; සං�රයක් වශඡේයන් සංලකනු ල�න්නන්ටය. ඡේම් සං�ජා�නනයට ග්‍ර�තිවූ අයට පළමු රCප�වචර ධW�නඡේG සිට ඡේනවසංඤ්ඤා�න�සංඤ්ඤා�යතන අරCප�වචර වූ ධ�නW සිත වූ අෂ්ට සංම�පත්තිය දක්ව� ඡේලකික ධW�න ඉපදවිය හ�කි ය. නමුදු ඡේකතරම් ඉහලට ධW�න ව�ඩූව ද ඡේම් සංCම ධW�න සිතකම ශ�ස්වතව�දී ද�ෂ්ටිය සං�ඟ වී ඇත. ඡේම�වුහු සිත උසංස් කර සංලකන ��වින් සිර�රට දුක් දීඡේමන් සිත ප�ලනය කළ හ�කි ය�යි සිතති. ඡේම් ද�ෂ්ටිඡේG පදනම ක�යික ඡේව්දන�ව මඟින් ම�නසික මට්ටම උසංස් කළ හ�කි ය�යි එකල භා�රතීය සංම�ජාඡේG ඉත�ම තදින් මුල්��සං ඡේග්‍රන ප�වති ආචීර්ණ කල්පික විxව�සංයයි. ම�නවය� අතර විමුක්තිය සංද�ච�රයට ඇති එකම මඟ ඡේම් �ව එකල භා�රත සංම�ජාඡේG විසූ සංCම ද�ර්ශනිකඡේයකුම විxව�සං කළ �ව අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රයට ද�ක් වූ අන්ධ භාක්තිය මතම ප�හ�දිලි ඡේව්. මීට ඡේ]තුව ආත්ම ද�ෂ්ටිය තුළම සිර වී සිටීමට මිසං ඉන් ��හ�රව කටයුතු කිරීමට එවක ප�වති කිසිදු ද�ර්ශනික සංම්පaද�යක් අසංමත්වීමයි.290 උච්ඡේ�දව�දී සංම්පaද�ය නිසං� සං�ජා�නනය තුළ ඡේග්‍ර�ඩ න� ඡේඟනුඡේG ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රයයි. ශ�ස්වතව�දීන් සිත ආත්ම ය�යි ග්‍ර�නීම ඡේවනුවට උච්ඡේ�ද ව�දීන් ආත්ම වශඡේයන් සංලකනුඡේG ඡේභාතික ශරීරයයි.

එනම් ද්‍රවWය ආත්ම ය�යි සංලක� තිඡේP. ඡේභාතික ශරීරය සංකස් වී ඇත්ඡේත් පඨාවි, ආඡේප%, ඡේත්ඡේජා% හ� ව�ඡේය% වන මූළද්‍රවW සංතඡේරනි. ජීවිඡේයකු ඇති වීම ඡේහ% ජීව ස්වභා�වයට ඡේ]තුවනුඡේG ඡේමකී පද�ර්ථමය ඡේභාතික ද්‍රවWය පමණක් �ව පිලිග්‍ර�නීම ඡේමහි දක්නට ල�ඡේP. ඡේම�වුන් සිත ඡේලසං සංලකනුඡේG

161

ඡේභාතික පද�ර්ථවලින් නිර්මිත සිර�ර ඇසුර� කර ඇති එක්තර� සං�ඡේව්දන ස්වභා�වයකි. ඡේම් සං�ඡේව්දන ස්වභා�වය ඡේභාතික පද�ර්ථවලින් ඡේවන්ව පිහිටි සිතක් �ව ඔවුහු ඡේන� පිළිග්‍රනිති. ඡේම් පද�ර්ථ ද්‍රවWමය සිර�ර අත්හ�ර සිතකට ප�ව�ත්මක් න�ති�වටද ඔවුහු විxව�සං කරති. ඔවුන්ඡේe සං�ජා�නන හ�කිය�ව ඉන්ද්‍රීය පaතWක්ෂය පමණක් ප�දක කරඡේග්‍රන සංකස්ව ඇත. ඉන්ද්‍රිය පaත් යක්ෂඡේයන් අත්ද�කිය ඡේන� හ�කි ප�ර ඡේභාතික ආධW�ත්මක ඡේද් පිළි�ඳ ඔවුහු කිසිදු සං�ලකිල්ලක් ඡේන� දක්වති. පරඡේල�ව, සංසංර, විමුක්තිය ආදිය පිළි�ඳ සං�කච්ඡ� කිරීඡේමන් ව�ළඡේකති. මවක න�ත, පිඡේයකු න�ත, ඡේම් ඡේල�ව නිව�රදිව අවඡේ�%ධ කළ ශ�මණ �­�]මණඡේයකු න�ත�යි ඡේම් අයුරින් ද�ඩි උච්ඡේච්දව�දී ස්ථ�වරයක සිටීමට පද�ර්ථමය වශඡේයන් ද�ක ල�න ව�රදි ව�ටහීම ඉවහල් වන �ව බුදුහිමියන් විසින් ඡේපන්ව� දී තිඡේP.291

සිත ආත්ම ය�යි සං�ලකුව ද ද්‍රවWය ආත්ම ය�යි සං�ලකුව ද ඒ ද�ෂ්ටි ඡේදක තුළම ආත්ම ද�ෂ්ටිය ග්‍ර�Pව ඇත. ඡේමය එක්වරම වටහ� ග්‍ර�නීම අසීර�ය. එක් ක�ලකදී භා�රතීය ද�ර්ශනික සංම්පaද�ඡේG මූලික සං�රධර්ම පද්ධතියට ප�දක වූඡේG ශ� ස්වතව�දයයි. අත්කිලමථ�නුඡේය%ග්‍රී පිළිඡේවත අනුව කි\ය� කර එහි පරම නිෂ්ට�ව අත්පත් කර ග්‍ර�නීමට පිළිපන් විවිධ සංමය සංම්පaද�යන් එකල විය. ඡේමකී ක\මය පිළිප�ද ඡේලකික ධW�න ල�බූ අය පව� එකල විසීය. කලක දී ඡේම් සංම්පaද�යට විකල්පව උච්ඡේ�දව�දී සංම්පaද�ය ඉදිරිපත් විය. උච්ඡේ�දව�දී සංම්පaද�ය යටඡේත් රCප ස්කන්ධඡේG ඇති ද්‍රවWය පද�ර්ථ ආත්ම ද�ෂ්ටිඡේයන් සං�ලකීම නිසං� ද්‍රවW මූලික කරග්‍රත් ආකල්ප රැසංකට පමණක් ඔවුන්ඡේe චින්තනය සීම� විය. සිඡේත් ප�ව�ත්මට �ලප�න කර�ණු ඡේන� සංලක� හ�රීම නිසං� ම�නසික කි\ය�ක�රීත්වයට අද�ළ සං�ජා�නන සියල්ල සං�වදW අයුරින් ග්‍ර�හණය කිරීමට ඡේපළඹිනි. ඡේමය ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රී පිළිඡේවඡේත් ඇරඹුමයි. වින්දනීය වූ සියළු ම�නසික ධර්මත�වල ඇලීම ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රයයි. හුඡේදක් ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය ප�දක කරඡේග්‍රන තර්ක�නුසං�රීව නිග්‍රමන වලට එළඹීම පමණක් ඡේම�වුන්ඡේe සංමය ආකල්පයයි. සිත ආත්ම වශඡේයන් ඡේන� ග්‍රත් ��වින්ද ද්‍රවW මූලිකව සංත්ව කි\ය�ක�රීත්වය විxව�සං කරන ��වින් ද, ඡේම�ඳු අය තුළ ඇති ආත්ම ද�ෂ්ටිය ශ�ස්වතව�දීන්ට වඩ� පහසුඡේවන් ඉවත්කළහ�කි �වක්ද ඡේපඡේන්.

සං�රධර්ම ග්‍රර�කරන ඉත� සං�ඡේව්දී පුද්ග්‍රලයින්ද උච්ඡේ�දව�දී සංම්පaද�ය අතර සිටින�ව අමතක ඡේන�කළ යුතුය. නමුදු ශ�ස්වත ව�දයද බුදු හිමියන් විසින් සංතWය අවඡේ�%ධඡේයහිල� ��හ�ර කළ යුතු අන්තව�දයක් ඡේලසං දක්ව� ඇත.292

උච්ඡේච්දව�දීහු පුර�ණඡේG සිට ප�වඡේතන ආදී කල්පික මතව�ද එකඡේහල� ��හ�ර කර, හුඡේදක් ඉන්ද්‍රීය පaතWක්ෂ පමණක්ම සංතW ය�යි පිළිග්‍රත්හ.

බුද්ධිව�දී වූ ඡේම�වුහු විච�ර පූර්වක �වට ඉත�ම ග්‍රර� කළහ.293

ඉන්ද්‍රීයන් තුළින් ��හිර ඡේල%කඡේG විවිධ අරමුණු ග්‍ර�නීඡේම් කි\ය�ව නිසං� ම�නව සං�ජා�නනය එක්තර� වUහයකට අනුව සිදු ඡේව්. ඉන්ද්‍රියන් ඇසුඡේරන්

162

ල�� ග්‍රන්න� සංන්නිඡේව්දන දත්ත මස්තිෂ්කය කර� සංම්ඡේiaෂණය ඡේව්. එඡේස්ම ම�නව සං�ජා�නන ප�තිකඩ රCප, ඵස්සං, ඡේව්දන�, සං�ඥා� හ� සං�ඛ�ර ආදී පස්ව�දCර�ම් වUහයකින් සංමන්විතය. ඡේමහි සංඳහන් රCප ස්ක්ධයතුළ රCප 28

ක් පිළි�ඳව සං�කච්ඡ� ඡේව්. ඒ නිසං� ඡේමහි රCප යනුඡේවන් ද�ක්ඡේවනුඡේG හුඡේදක් ඡේභාතික රCපය පමණක් ඡේන�ඡේව්. ඡේභාතික ද්‍රවWමය පද�ර්ථ රCප ඡේක�ටස් ඒ රCප 28ට ඇතුළත් ඡේක�ටසංක් පමණි. හුඡේදක් ඡේභාතික පද�ර්ථවල ක් රිය�ක�රීත්ව ස්වභා�වය ඇසුර� කර ඡේග්‍රන පවතින රCප ස්කන්ධයට අයත් ඡේක�ටස්ද ඡේම් රCප 28 තුළ තිඡේP. රCප ස්කන්ධ සං�ජා�නනයට ඡේම් සියළු ඡේක�ටස් අයත් ය. එඡේස්ම ඵස්සං, ඡේව්දන�, සං�ඥා�, සං�ඛ�ර යන න�ම සංතර න�ම ස්කන්ධ ඡේක�ටස්වල සං�ජා�නනයට අරමුණ ඉන්ද්‍රියන්ට විෂය වීම, සං�ඡේව්දන� ඇති වීම, හඳුන� ග්‍ර�නීම, ආකල්ප ඇතිවීම යන සියළු ම�නසික ධර්මත� ඇතුළත්ය. ඡේම් අනුව බුදු දහඡේම් අර්ථ ද�ක්ඡේවන මඡේන% ක�යික සං�ජා�නනය අතිශයින්ම පුළුල් �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. ඡේම් අනුව සං�රධර්මයක කි\ය�ක�රීත්වය ඡේම් සියළු මඡේන% ක�යික පසුබිම යටඡේත්ම බුදු දහම මඟින් අර්ථදක්වන �ව ප�වඡේස්. සං�රධර්මයක ආකල්ප, ආඡේව්දන හ� චර්ය� යන සියළු ස්ථරවල ක් රිය�ක�රීත්වය ඉත� ග්‍ර�ඹුරින් ඡේමහි දී ඉදිරිපත් ඡේව්. එඡේස්ම බුදු දහම ඡේච්තන�ඡේව් ව�දග්‍රත්කම ඡේපන්ව� දී තිඡේP. සියළු මඡේන% ක�යික චර්ය� සංඳහ� ඡේච්තන�ව පaමුඛඡේක�ට සං�ලකිය යුතු �ව දක්ව� ඇත. ඡේච්තන�ව නම් යම්කිසි කි\ය�වක් සිදු වන අවස්ථ�ඡේව් දී ඒ පුද්ග්‍රලය� විසූ ද�ෂ්ටිමය පසුබිමයි. ඡේම් ද�ෂ්ටිය නම් සං�ජා�නනය කරන ස්වරCපයයි. ඒ ස්වරCපය සංකස්වීමට යම් සං�ජා�නනයක් පිළි�ඳ ඇති කර ග්‍රන්න� ආකල්පවල සං�ක�ස්ම ව�දග්‍රත් ඡේව්.

ආත්ම ද�ෂ්ටිය සංහිතව සිදුකරන ඡේහ�ඳ කි\ය� සං�රධර්මය. කුසංල් නම් ඡේමයයි.

ආත්ම ද�ෂ්ටිය සංහිතව සිදු කරන නරක කි\ය� අසංද්ධර්මයි. අකුසංල් නම් ඡේමයයි. ආත්ම ද�ෂ්ටිය ක\මිකව අඩු කළ හ�කි කි\ය� කුසංලයි.අවW�ක�ත නම් කුසංල් අකුසංල් වශඡේයන් ද�ක්විය ඡේන�හ�කි �වයි. නිවන කර� යන ම�ර්ග්‍රය ව�ටී ඇත්ඡේත් ආසංව ධර්ම ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවන ඡේකඡේළස් පaහ�ණය කිරීඡේම් ක් රමඡේව්දය ඔස්ඡේස්ය. යඡේමකු ඡේච්ඡේත% විමුක්තිය ද පaඥා� විමුක්තිය ද සිත සිත්හි උපදව� ග්‍ර�නීම විමුක්තිය ඡේහවත් නිවන් අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීම සංඳහ� ඉවහල් වන �ව බුදු හිමියන් විසින් සං�රියුත් හිමියන්ට ඡේපන්ව� දී තිඡේP. 294

ඡේලකික ඡේල%ඡේක%ත්තර ඡේලසං සියළු සං�රධර්මවල ආකල්ප, ආඡේව්දන හ� චර්ය� ප�තිකඩ අතර පවතින සීම�ව නම් ආත්ම ද�ෂ්ටියයි. ආත්ම,

පුද්ග්‍රල, මම යන විවිධ ස්වරCපඡේයන් මතු විය හ�කි වූ සං�වදW සං�ජා�නනය නිසං� ඡේලකික සීම�ඡේවන් ඔP�ට සං�රධර්ම සං�වර්ධනය කළ ඡේන� හ�කි ඡේව්.

එය බිඳීය හ�ක්ඡේක් ආත්ම ද�ෂ්ටිය අඩුකරන හ� පaහ�ණය කරන මඟ ව�ඩීඡේමන් පමණි. ඡේල%ඡේක%ත්තර වූ ම�ර්ග්‍රය ව�ඩීම නම් එයයි. පළමු වර ආත්ම ද�ෂ්ටිය බිඳ ව�ඡේටන්ඡේන් ඡේසං%ව�න් මඟ ඵල අවඡේ��ධඡේGදී සංක්ක�ය දිට්ඨිය ප�දක කර ග්‍රත් විචිකිච්ඡ�ව හ� සීලP�ත පර�ම�සංය දුර�වීම සංමඟමය. ඡේල�ඡේක%ත්තර ම�ර්ග්‍රඡේයහි සුවිඡේxෂී ලක්ෂණයක් ඇත. එනම්

163

එක්වරක් ඡේල%ඡේක%ත්තර ම�ර්ග්‍රයට මූලික පaඡේව්ශය ල�බූඡේවකුට ඉතිරි ඡේල%ඡේක%ත්තර ම�ර්ග්‍ර අනුග්‍රමනය නිර�ය�සංඡේයන් ල�බිය හ�කි පසුබිමක් ද පවතින �වයි. එනම් ඡේසං%ව�න් වූඡේවකුට සංසංර ඡේකතරම් පaම�දී වුව ද ආත්ම භාව සංතක් ඇතුළත අර්හත් මඟ ඵල අවඡේ�%ධයට පත්විය හ�කි�ව දහඡේම් සංඳහන්ය. ඡේලකික ධW�න, සංම�පත්ති ල�බූ අඡේයකුට ව�රදීම් සිදු වී ඡේකඡේළස් ඇති වීම නිසං� ල�බූ ඡේලකික ධW�න, සංම�පත්ති අහිමි වී යළි පුහුදුන් මට්ටමට පත්විය හ�කි ය. නමුදු ඡේල%ඡේක%ත්තර මඟඵල අවඡේ�%ධය ල�බූඡේවකුඡේe ඒ මඟඵල අවඡේ�%ධය ඡේකඡේස් වත් යළි ඡේවනස් කළ හ�කි ඡේන�ඡේව්. ඡේමය ධර්මත�වයක් �ව දහඡේම් සංඳහන්ය. ඡේලකික හ� ඡේල%ඡේක%ත්තර �ඡේව් ඡේවනසං ආත්ම ද�ෂ්ටිඡේG පaහ�ණයයි. ඡේමයින් අදහස් වනුඡේG ඡේසංසු ඡේකඡේළස් යළි ඇති විය හ�කි වුවද එක් වරක් දුර� වූ ආත්ම ද�ෂ්ටිය යළි ඇති ඡේන� වන �වයි. ඡේමයට ඡේ]තුවක් ඇත. ආත්ම ද�ෂ්ටිය ඇති වීමට තණ්හ�ව ඡේ]තු ඡේව්. එඡේස්ම තණ්හ�ව ඇතිවීමට ආත්ම ද�ෂ්ටිය ඡේ]තු ඡේව්. ආත්මද�ෂ්ටිය අඩු වීම ඡේහ% පaහ�ණය වීම නිසං� තණ්හ�ව ද පaහ�ණය ඡේව්. ඡේමය යමක් ඇතිවීඡේම් ඡේ]තුව ඉවත් වීමකි. නමුදු ඡේලකික ධW�න,

සංම�පත්තිවල දී සිදුවනුඡේG තණ්හ�ව ත�වක�ලිකව යටපත්වීම පමණි. ආත්ම ද�ෂ්ටි පaහ�ණය ඡේන�වීම නිසං� අවස්ථ�ව ල�බූ සං�ණින් එය කි\ය�ක�රී වී තණ්හ�ව යළි උපදවයි. ඡේලකික ඡේද් සියල්ල ත�වක�ලික වන්ඡේන් එ��විනි.

නමුදු ඡේල%ඡේක%ත්තර මඟඵල ල�බීඡේම් දී ආත්ම ද�ෂ්ටිය පaහීණ වන ��වින් ඒ පaහීණ වීමට සංමග්‍ර�මීව තණ්හ�ව ද පaහීණ ඡේව්. ඡේමකී තණ්හ�ව පaහීණවීමට සංමඟ�මීව යළිඳු ආත්ම ද�ෂ්ටිය පaහීණ ඡේව්. එඡේස්ම ආ ත්ම ද�ෂ්ටිය පaහීණ වීමට සංමග්‍ර�මීව තණ්හ�ව පaහීණඡේව්. ඡේම් කි\ය�වළිය චකී\ය යළියළිත් සිදු වීම නිසං� එක් වරක් ඡේසං%ව�න් මඟ ඵල ල�භී වූඡේවකුට අනිව�ර්යඡේයන්ම ආත්ම භාව සංතක් තුළ අර්හත් මඟඵල අවඡේ�%ධයට පත් විය හ�කි �ව සංති පට්ඨා�න සූතq ඡේද්ශන�ඡේවහි ඡේපන්ව� දී තිඡේP.295

සං�රධර්ම පිළි�ඳව අර්ථදක්වන විට පaධ�න සං�රධර්ම මට්ටම් ඡේදකක් ඇත. පුද්ග්‍රල හ� සංම�ජා මට්ටම යනුඡේවනි. පුද්ග්‍රල මට්ටඡේම්දී සං�රධර්ම හුඡේදක් පුද්ග්‍රල පරම�දර්ශ ඡේලසං සං�කච්ඡ� ඡේව්. සංම�ජා මට්ටඡේම් දී සං�රධර්ම සංම�ජා පරම�දර්ශ ඡේලසං සං�කච්ඡ� ඡේව්. පුද්ග්‍රල හ� සංම�ජා සං�රධර්ම අඡේන�නW ඡේස් ��ඳී පවතී. ඒ නිසං� පුද්ග්‍රල හ� සංම�ජා සං�රධර්ම මට්ටම් එකිඡේනකින් ඡේවන්කර ඡේක්වල ඡේස් සංලක� සං�කච්ඡ� කළ ඡේන� හ�කි ය. ඡේ��ඡේහ%විට යම් සංම�ජායක පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම මට්ටම තීරණවීමට සංම�ජාඡේG සං�රධර්ම මට්ටම ද ඡේ��ඡේහ%ඡේස් �ලපCම් කරනු ල�ඡේP. සංම�ජා සං�රධර්ම මට්ටම පිළි�ඳ ඡේන�සංලක� පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම මට්ටමක් පිළි�ඳ අර්ථ ද�ක්වීම අපහසු තරම්ය.

එඡේස් වුවද සංම�ජා සං�රධර්ම මට්ටම කුමන තර�තිරමක තිබුණ ද, පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම මට්ටම පවත්ව� ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව තිඡේP. ශක්තිමත් වූ පුද්ග්‍රල ඡේපර�ෂයකින් යුක්ත වූ පුද්ග්‍රලඡේයකුට සංම�ජා සං�රධර්ම මට්ටම කුමන තලයක තිබිය ද එය ඡේන�සංලක� පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම මට්ටම දියුණු කර ග්‍රත

164

හ�කි ය. බුදු දහම උපඡේදස් ඡේදනුඡේG එ�ඳු පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම මට්ටමක් කර� පිය න�ඟීම පිණිසංය. මන්ද සංම�ජා සං�රධර්ම මට්ටමක් කර� සංමස්ත සංම�ජාය ඡේග්‍රන යCම පa�ඡේය%ගිකව කළ ඡේන� හ�කි ඡේදයක් වන ��විනි. නමුදු විව�ත සංම�ජාඡේG කිරීමට අපහසු වූ ඒ කර�ණ ඡේ�ද්ධ ප�විදි සංම�ජාය තුළ දී නම් සං�ර්ථකව ඉටු කර ග්‍රත හ�කි පසුබිමක් ඇති කර තිඡේP. ඒ යම්කිසි පුද්ග්‍රලඡේයකුට ප�විදි සංම�ජාය තුළ සිට ඉහළම පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම මට්ටමකට ප�මිණීමට වඩ� පහසුඡේවන් හ�කිය�ව ල�බිය හ�කි වන පරිදිය. සංම�ජාය කුලය, වත්ඡේප�ඡේහ�සංත්කම, ව�ත්තිමය පසුබිම ව�නි විවිධ සං�ධක මත මට්ටම්වලට ඡේ�දී වර්ග්‍ර වී පවතී. සංම�න�ත්මත�වය සංම�ජා සං�රධර්මයකි.

නමුදු සංම�ජාය ඡේමඡේස් වර්ග්‍රීකරණය වී පවතින විට සංම�න�ත්මත�වය �ඳු සං�රධර්මයකට ප�ව�ත්මක් න�ත. සංම�ජාඡේG ඡේසංසු සං�රධර්ම ප�වතීමට ද සංම�න�ත්මත�ව ඉවහල් ඡේව්. මිනිසංත් �වට අද�ළ සං�රධර්ම සුරැඡේකන්ඡේන් එ�ඳු සංම�ජා පසුබිමකය. ඒ නිසං� සංම�ජාය ඡේ�දී වර්ග්‍රීකරණය ප�වතුනු i රම�ණයට සං�රධර්ම සංම�ජාඡේG ඡේන�ප වතී. ඡේම් නිසං� සං�රධර්මවල ප�ව�ත්මක සංම�ජා ඒක��ද්ධත�ව ව�දග්‍රත්ය. නමුදු ම�නව අදහස් ද�ඩි ආත්ම�ර්ථක�මී �වට පරිවර්තනය ඡේවත්ම සංම�ජාය සං�මූහික �ඡේවන් ඈත් වී යයි. කුලය,

ධනය ආදී සංම�ජා ප�ති හට ග්‍ර�නීමට ඉවහල් වනුඡේGද ආත්ම�ර්ථක�මී හ�ඟීම්ය. ම�නවය� අතර ඇති ද�ඩි ආත්ම�ර්ථක�මී ආකල්ප ක\ම�නූකූලව වර්ධනය වීම නිසං� ඡේම් සංම�ජාය වඩ�ත් ක�පී ඡේපඡේනන ඡේලසං විවිධ ප�ති වලට ඡේ�දී ය�ඡේම් ඇති පaවණත�ව උග්‍ර� වී තිඡේP. ඡේම් නිසං� ආත්ම�ර්ථක�මීත්වය අවම කළ හ�ක්ඡේක් ඡේප�දු �ව පිළි�ඳ ආකල්ප ම�නවය� තුළ ඡේර%පණය කරවීම මඟිනි.296

විවිධ ද�ර්ශනික ආකල්වල සංම�ජා සං�මූහිකත්වය පිළි�ඳ විවිධ අර්ථකථන තිඡේP. සංම�ජාඡේG පවතින ඡේප�දු �ව සංම�ජාව�දී චින්තනයතුළ ද�ක්ඡේවනුඡේG සංමස්තය පිළි�ඳ සං�මූහික වග්‍රකීම ඡේලසංයි. ඡේම් නිසං� සංමූහය� පිළි�ඳව ව�ඩි අවධ�රණයක් ඡේම් චින්තනය මඟින් ඡේය�මු වී තිඡේP. ඡේමහි දී පුද්ග්‍රල වග්‍රකීම පිළි�ඳ අවධ�රණය කිරීම අඩු �ව ප�හ�දිලිව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. එහිදී මතුපිටින් සංම�ජා සං�මූහික �ව ඇති කළ හ�ක්ඡේක් ග්‍ර�ටුමක් තුළින් සිදු කරන ඡේවනසංකින් �ව දක්ව� ඇත. එහිදී දෛවරය, ද්ඡේව්ෂය කළ කිරීම �ඳු අහිතකර සං�ණ�ත්මක ම�නසික ආඡේව්ග්‍ර කුළු ග්‍ර�න්වීම එකී ග්‍ර�ටුමට අවශW ම�නසික පaඡේව්ශය ල��ග්‍ර�නීම විෂඡේයහි ඇති කර ග්‍රත යුතු�ව දක්ව� ඇත. ඒ නිසං� ��හිරව සංම�ජා ප�ති පිළි�ඳව ඡේවනසංක් �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තු වුව ද ඒ සංඳහ� අනුග්‍රමනය කරන කි\ය� ම�ර්ග්‍රය සං�රධර්මවලට අනුකූලව ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී ඇති ඡේදයක් ඡේන�වන ප�හ�දිලි ඡේව්. නමුදු පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම සං�වර්ධනය පa�ඡේය%ගිකව කළ හ�කි ඡේදයකි. එහි දී කිසිදු ග්‍ර�ටුම්ක�රී �වක අවද�නමක් ද න�ත. සංම�ජාය යනු පුද්ග්‍රල�න්තර සං�ඳත� ජා�ලයකි. එ��වින් පුද්ග්‍රල සං�රධර්ම සංකස් කිරීම මඟින් සංම�ජාය ඡේකඡේරහි ධන�ත්මක �ලපCමක් සිදු කිරීඡේම් හ�කිය�වක් තිඡේP. ඡේමහි දී සිදුවනුඡේG සංම�ජාඡේG ��හිර

165

හ�ඩතල ඡේවනස්කිරීම ඡේන�ඡේව්. එහිදී පුද්ග්‍රල අභාWන්තර සං�රධර්ම සංකස් කිරීම මඟින් සංම�ජා සං�රධර්ම ඡේවනසංකට ලක් කළ හ�කි ය. සංමූහය� පුද්ග්‍රලය� සුරකින අතර පුද්ග්‍රලය�ට සං�මූහික වග්‍රකීම සිහිපත් කර දීම ද ඡේමහි දී සිදු ඡේව්. සංමූහය� අතර පුද්ග්‍රලය�ඡේe වටින�කම වඩ�ත් ව�දග්‍රත් වනුඡේG එ�ඳු ක\මඡේව්දයකදීය.297

2.8.ඡේ�ද්ධ සං�ජා�නනය හ� රසංඥාත�ව

��හිර පරිසංරය නිසි අයුරින් අවඡේ�%ධ කරග්‍ර�නීම සං�ජා�නනඡේG ක�ර්යභා�රයයි. ඡේමහි දී යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ක�යික හ� ම�නසික සං�ක�ස්ම පව� ඊට ආධ�ර ඡේව්. විදW�ත්මක වUහයට අනුව ක�යික සං�ක�ස්ම තීරණඡේව්.

ඊට ආරමය හ� ජා�නමය සං�ධකද ඉවහල් වන අතර පaඡේව්ණීග්‍රත සං�ධක වලට අමතරව යම් පුද්ග්‍රලඡේයකු සංතු සංසංර පුර�දු පුහුණුව පව� �ලප�න �ව පර්ඡේGෂණවලින් ඡේහලි වී තිඡේP. යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe පුද්ග්‍රල අනනWත�ව යනුඡේවන් වWවහ�ර වනුඡේG ඡේම් සං�ක�සුමයි. ඡේමය කිසියම් අඡේයකුඡේe ම�නසික ප�ව�ත්ම තුළ පව� විදWම�න �ව ඡේසං�ය� ඡේග්‍රන තිඡේP.ඡේම් අනනWත�වය හඟවන හුර� පුර�දු පව� ඡේවනස්වන ඡේදයකි. මන්ද අධW�පනය, අත්ද�කීම්,

පරිකල්පනය, නිර්ම�ණශිලී �ව, රසංඥාත�ව ව�නි ඡේවනත් සං�ධක නිසං� පුද්ග්‍රල ආකල්ප ඡේවනස් ඡේව්. එඡේස්ම සං�ජා�නනඡේG ඇතිවන ඡේවනස්වීම නිසං�ද රසංඥාත�ව ඡේවනස්ව ය� හ�කි ය. ��හිර සං�ධකවල �ලපCම නිසං� සං�ජා�නනයට යම් �ලපCමක් සිදු විය හ�කි ය. එඡේස්ම යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ආකල්ප, හ�ඟීම් හ� චර්ය� ඡේවනස්වීම නිසං� වුව ද සං�ජා�නන ප�තිකඩ ඊට අනුරCපව පරිවර්තනය විය හ�කි ය. ඡේම් නිසං� පුද්ග්‍රල ආකල්ප ඡේවනස් කිරීමට �ලප�න සං�ධක එඡේස්ම සං�ජා�නනය ඡේවනස් වීමට �ලප�නු ල�න �ව ප�හ�දිලි විය යුතුය. පaඥා�ව, රසං වින්දනය, උග්‍රත්කම හ� බුද්ධිමත් �ව යනුඡේවන් අදහස් වනුඡේG එකම ඡේදයක් ඡේන�ඡේව්. සංම�ජා සංම්මත උග්‍රත්කමක් ල�� තිබුණ ද ඇත�ඡේමකුඡේe පරිකල්පන, නිර්ම�ණශීලී හ�කිය� හ� ආකල්ප ල�බූ උග්‍රත්කමට ඡේන� සංරිලන මට්ටමක ප�වතිය හ�කි ය. නමුදු උග්‍රත්කම ල�බූ අඡේයකුඡේe සං�ජා�නන හ�කිය�ව හ� රසංඥාත�ව එඡේස් ඡේන� ම�ති අ ඡේයකුඡේe සං�ජා�නන හ�කිය�ව හ� රසංඥාත�වට වඩ� දියුණු මට්ටමක තිබීඡේම් සංම්භා�විත�ව ව�ඩිය. උග්‍රත්කමට සංරිලන ඉහළ රසංඥාත�වක් ඡේන�ම�ති වීඡේම් ඡේ]තු පිලි�ඳ නූතන සංම�ජාඡේG �හුලව සං�කච්ඡ�වට �ඳුන්වන කර�ණක් වී තිඡේP. උග්‍රත් පුද්ග්‍රලයින් පව� අවර ග්‍රණඡේG රසංඥාත�වකින් යුතු වීම පිලි�ඳ සං�මතින්ම ඡේද%ෂ�ඡේර%පණ ද එල්ල ඡේව්. උග්‍රත්කම යම්කිසි විෂයක් පිළි�ඳව ල�න දත්ත හ� ඡේත�රතුර�වලින් මතකය පුරව� ග්‍ර�නීමක් ඡේලසං අර්ථකථනය

166

කරන්ඡේන් නම් එහිදී ඡේම් රසංඥාත�ව පිළි�ඳ ග්‍ර�ටළුවට අනිව�ර්යඡේයන්ම මුහුණ දීමට සිදු ඡේව්. මන්ද පරිකල්පනය, නිර්ම�ණශීලීත්වය ආදී සං�ධනීය මඡේන%ග්‍රතික ස්වභා�වයන්ඡේග්‍රන් වියුක්ත උග්‍රත්කම සං�ජා�නන හ�කිය�ව ඡේන� පුබුදු වන නිසං� රසංඥාත�ව ඉහළ මට්ටමකට ප�මිණිය ඡේන�හ�කි ��විනි.

ධ�රණය, ස්ම�තිය, සිහිය ආදී සං�ධක ව�දග්‍රත් �ව අවිව�දිතය. පුර�ණඡේG ඡේමරට ප�වති සං�ම්පaද�යික පa�චීන අධW�පන වUහය සංකස් වී ප�වතිඡේGද ඡේම් ක\මඡේව්ද භා�විතයට ග්‍රනිමිනි. ශක්තිමත් ම�නසික හ�කිය�වක් ල�බීමට නම් ඡේම�ඳු අධWයන සං�ධකවලට නිසි ත�නක් ල�බිය යුතු �ව ද ඡේන� රහසංකි.

බුද්ධ ක�ලඡේG පටන් තිq පිටක ධර්මය ධ�රණය කරඡේග්‍රන ඡේම් අයුරින් සුරක්ෂිතව ඡේන� පවත්ව� ඡේග්‍රන ප�මිණිඡේG නම් අද නිර්මල බුදු දහම ඡේල�වින් තුරන් වී ඡේ��ඡේහ% කල් ඉකුත් වී තිබිය හ�කි ය. සං�ම්පaද�යික උග්‍රතුන් අතර පරිකල්පනය, නිර්ම�ණශීලී �ව සුරැකී ප�වතින. ඒ නිසං� එ�ඳු උග්‍රතුන්ඡේe රසංඥාත�ව ඉත� ඉහළ මට්ටමක ප�වති �වට සං�ධක හමු ඡේව්. තත් යුග්‍රය තුළ නිර්ම�ණය වූ විවිධ කල� හ� සං�හිතW��ග්‍ර පිළි�ඳ අවධ�නය ඡේය�මු කරන විට ඡේම් �ව මන�ව ප�හ�දිලි ඡේව්. අද පව� විxවමය තලයක පවතින උසංස් නිර්ම�ණ ඡේලසං අග්‍රයනු ල�න්ඡේන් ඡේමකල නිර්ම�ණය වූ ඡේම�ඳු කල� හ� සං�හිතW ක�තීන්ය. මීට ඡේ]තුව සං�ම්පaද�යික අධW�පනය තුළ ප�වති රසංඥාත�ව නම් වන එක් සුවිඡේxෂී ගුණ��ග්‍රයක් ඡේලසං හඳුන� ග්‍රත හ�කි �ව වල්ඡේප�ළ ර�හුල හිමියන් විසින් දක්ව� තිඡේP.298

සං�ම්පaද�යික අධW�පන රට�වතුළ උග්‍රත්කමට සංමග්‍ර�මීව සං�රධර්ම හ� සංද�ච�රය ඉග්‍ර�න්වින. ඒ ද�නුම සං�රධර්ම හ� සංද�ච�රඡේයන් ඡේවන් ඡේන� වීය.

ඡේම් නිසං� එකල උග්‍රත� යනු හුදු ගුණවඡේතක්ම වූ �වට සං�ධක ඇත. ඡේම් නිසං� උග්‍රත්කම සංමඟ එක්වූ ගුණවත් �ව මඟින් සං�ජා�නන හ�කිය�ව ක් රමිකව ඉහළ මට්ටමකට ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව තිබිණ. නමුදු නූතන අධW�පන රට�ව තුළ කුඩ� කල පටන් ල�� ඡේදනුඡේG හුඡේදක් විෂය ද�නුම පමණි. ඒ විෂය ද�නුම හුඡේදක් දත්ත හ� ඡේත�රතුර�වලට පමණක් සීම� වී තිඡේP. ඒවිෂය ද�නුම ඉලක්කග්‍රත වී ඇත්ඡේත් විභා�ග්‍ර සංමත් වීමටය. විභා�ග්‍ර සංමත්වී අධ්‍ ය�පන සංහතික සංහතික ල�බීමටය. අධWපන සංහතික ව�දග්‍රත්වනුඡේG රැකිය� ල�� ග්‍ර�නීමටය. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� නූතන යුග්‍රඡේG අධW�පනඡේG ඒක�යන පරම�ර්ථය වී ඇත්ඡේත් වඩ� ඡේහ�ඳ රැකිය�වක් ල�� ග්‍ර�නීමට ඇති එක් i රඡේව්ශයක් වශඡේයනි. ඡේම් තත්වය ප�සං�ල් අධW�පනයටම පමණක් සීම� වූවක් ඡේන�ඡේව්. විxවවිදW�ල වල උසංස් අධW�පන ක\මඡේව්දයට පව� ඡේම් තත්වය ඉත� අහිතකර ඡේලසං �ලප� තිඡේP. විxවවිදW�ලය යනු ක�ර්මික විදW�ල ඡේන�ඡේව්. ක�ර්මික විදW�ලවල දී ශිල්පීය පුහුණුව ඉලක්ක කර ඡේග්‍රන ප�ඨා�ම�ල� වල වUහය තීරණයවී තිඡේP. නමුදු විxවවිදW�ල අධW�පනඡේG අරමුණු, පරම�ර්ථ ඊට වඩ� ඡේවනස්ය. විxවවිදW�ල අධWපනඡේG අරමුණු,

පරම�ර්ථ සං�කසී ඇත්ඡේත් යම් විෂයක් පිළි�ඳව පුළුල් වූ ශ�ස්තීqය අවඡේ�%ධයක් ල�බිය හ�කි පරිදිය. එය ක�ර්මික විදW�ලවලින් ල�බියහ�කි

167

ශිල්පීය ව�ත්තිය පුහුණුවක් ව�නිඡේදයක් ඡේන�ඡේව්. ඡේම් නිසං� විxව විදW�ල අධW�පන ඡේGදී ල�ඡේ�න විxව ද�නුම නිසං� නිර්ම�ණශීලී පරිකල්පන හ� විච�රපූර්වක හ�කිය� ව�ඩි දියුණු ඡේව්. නමුදු ඡේමරට තුළ ද�නට පවතින ආර්ථික ක\මය අනුව ඡේහ�ඳ රැකිය� අවස්ථ�, ව�ඩි ව�ටුi ඡේව්තන ල�බිය හ�ක්ඡේක් ශිල්පීය ද�නුම (Professionalism) ල�බූ පිරිසංටය. ඡේම් නිසං� නූතන සංම�ජා පිළිග්‍ර�නීමට විත�න් වී ඇත්ඡේත් ද ඒ අ�ශය ඡේවතය. නමුදු ඡේල�ව දියුණු රටවලදී ඡේම් තත්වය ඡේවනස් �ව ද�කග්‍රත හ�කි ය. එහිදී වඩ� ව�ඩි පිලිග්‍ර�නීම හිමිව ඇත්ඡේත් විxව විදW�ල උසංස් (Academic) අධW�පනයටය.

ඡේම් නිසං� ඡේම් රඡේට්දී සිය අධW�පන හ�කිය�වලට හිමිවිය යුතු නිසි පිළිග්‍ර�නීම,

ඡේහ�ඳ රැකිය�, ව�ටුi ඡේව්තන ඡේන� ල�බීම නිසං� කළකිරීමට පත් ඡේ��ඡේහ% විද්වතුන් විඡේද්ශ රටවලට සං�ක\මණය වීඡේම් අනතුරක් ද නූතනඡේG ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. වඩ� ඉහළ රසංඥාත�වයක් හිමි ඡේම් පිරිසංට ඡේමරටදී නිසි ත�නක් ඡේන� ල�බීම හ� පිලිග්‍ර�නීමට ලක් ඡේන�වීම ඡේමරට හ�රද� තමන්ට ඒ සියල්ල ල�බිය හ�කි ඡේවනත් රටවල් කර� සං�ක\මණය වීඡේම් පaධ�නතම ඡේ]තුවයි.

අව�කව දුක ඡේස් ඒ සියලු ඡේකඡේණහිලිකම් ම�ද ඡේමරටට ඡේස්වය කිරීමට ක�මති විද්වතුන් හට තමන්ට අවශW පහසුකම් ඡේමරඡේට් දී ඡේන�ල�ඡේ�න ��වින් නවීන විදW�ග්‍ර�ර, දියුණු උපකරණ, පර්ඡේGෂණ ඉඩකඩ ආදී ඒ පහසුකම් ල�බීඡේම් අවශWත� පිරිමසං� ග්‍ර�නීම පිණිසංද විඡේද්ශරටවලට සං�ක් රමණය වීමට සිදු ඡේව්. ඒ නිසං� තව තවත් ඡේමරට ආර්ථික, සංම�ජායීය,

ආකල්පමය වශඡේයන් ඉත� ඡේන� දියුණු මට්ටමකට පත්ඡේවමින් තිඡේP. ඒ නිසං� ඡේමරටට ල�බිය යුතු ඉහළම මට්ටඡේම් බුද්ධිමතුන්, විද්වතුන්ඡේe ඡේස්වය ද විxවවිදW�ල පද්ධතිය ඡේවත ඡේන� ල�බී ය�ඡේම් අනතුරක් ද ඉදිරිඡේG දී විද් යම�නව තිඡේP. ඡේමය තව දුරටත් ඡේමරට සංම�ජාය තුළ රසංඥාත�ව පිරිහීමට ඡේ]තුවක් වනු ඇත. ඒ අතර නූග්‍රත් ඡේද්ශප�ලනඥායින් විසින් අත්තඡේන%මතික ඡේලසං විxව විදW�ල පද්ධතියට අත ඡේපවීඡේම් අනිටු පaතිඵලයක් වශඡේයන් ද බුද්ධිග්‍රලනය ඡේමරට තුළ අධික වී තිඡේP. එය ම�නව සංම�ජාඡේG එක් ග්‍ර�ටළුවක් ඡේලසංද විග්‍ර�හ කළ හ�කි ය. මන්ද ම�නවය� තුළ අවශWත� ඉටු කර ග්‍ර�නීම පිළි�ඳ ඇති ඡේපළ¬වීම චර්ය�ව ඡේකඡේරහි �ලප�න �ව ඡේජා%න් බී.

ක�ඡේර�ල් විසින් දක්ව� ඇත.299

ඡේමරට පුර�ණ සං�ම්පaද�යික අධW�පන රට�ව තුළ ස්ම�තියට මුල් ත�නක් හිමි වූ නිසං� බුදුදහම ල�� ඡේක්ය සං�ස්ක�තියට අනනW හ�ඩයකින් අවඡේශ%ෂණය වී සුරක්ෂිතව ප�වතින. භා�රත ඡේද්ශඡේයන් ඡේමරටට ප�මිණි ත් රිපිටක බුදු දහම ඡේමරට ජාන විඥා�නග්‍රත වූඡේG ඡේමරට සං�ස්ක�තියට අනනW වූ එකී හ�ඩඡේයනි. වර්තම�න යුග්‍රය දක්ව� බුදු දහම ඡේමරට ජාන සංම�ජාය තුළ සුරක්ෂිතව ඇත්ඡේත් එකී හ�ඩය අනුවය. ඡේම් හ�ඩය ල��ඡේක්ය වWවහ�රික බුදු සංමය ඡේලසංද හ�ඳින්ඡේව්. එය ප�ලි තිq පිටක බුදු දහමට වඩ� ඡේවනස් වනුඡේG ල�� ඡේක්ය සංම�ජාය සංතුව ප�වති සං�ම්පaද�යික ජාන ඇදහිලි, විxව�සං, අභිච�ර විධි ආදියද වWවහ�රික බුදු සංමයට එකතු වීම නිසං� �ව මීඡේග්‍ර�ඩ පඤ්ඤා�

168

ඡේල%ක හිමියන්ඡේe අදහසංයි.300 ඡේමරට ජාන සංම�ජාඡේG ල��ඡේක්ය අනනWත�වය සංකස් වීමට ද ඡේම් තත්වය ඉවහල් විය. ලක්දිව ප�වති සං�ම්පaද�යික අධ්‍ ය�පන රට�ව මඟින් ශික්ෂිත වූ ම�නව ආකල්ප ද එකල ඡේම් රඡේටහි උසංස් රසංඥාත�වක් ඇති මිනිසුන් බිහිවීමට පaධ�න ඡේ]තුවක් වූ �ව ඡේක�ටඡේ]ඡේන් පඤ්ඤා�කිත්ති හිමියන් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.301 ඡේමරට ආර්ථික පසුබිම තුළ ඇති වූ ඡේවනස්කම් නිසං� සං�රධර්ම හ� සංද�ච�රය ප�වති අධW�පන ක් රමඡේව්දඡේයන් ගිලිහී යන්නට වූ ��වින් පසු ක�ලයක දී උසංස් රසංඥාත� හ�කිය�ව මිනිසුන් ඡේවතින් විය�කී යන්නට විය. ප�සංල් අධW�පන රට�ව තුළ පමණක් ඡේන�ව විxවවිදW�ල අධW�පන රට�ව තුළ පව� ප�වති ගුණ�ත්මක �ව පිරිහී යCමට ව�ණිජා ආර්ථික ක\මඡේG ද�ඩි �ලපCම ඡේ]තු විය. සංCම ඡේදයකටම ආර්ථික ක\මඡේG ද�ඩි �ලපCමට යට වීමට සිදු වීම නිසං� බුදු දහමට ද ඒ තත්වයට මුහුණදීම ව�ළ�ක්විය හ�කි ඡේන� වීය. බුදු දහම විෂයඡේක�ට විxව විදW�ලවල සිදුවූ පxච�ත් උප�ධි පර්ඡේGෂණ අධWයනයන්හි දී ඡේල% ඡේක%ත්තර ප�තිකඩට වඩ� එහි ඡේලකික ප�තිකඩ ඡේකඡේරහි අවධ�නය ඡේය�මුවීම් �හුලවීම ඡේමහි හ�රවුම් ලක්ෂය ප�හ�දිලි කර වන ස්ථ�නයකි. ඡේම් යටඡේත් තිqපිටක අධWයනඡේG ග්‍ර�Pවිය යුතු පරම�ර්ථ�ධිග්‍රම ව�නි ඡේල%ඡේක%ත්තර පරම�ර්ථ අධWයනය ඡේවනුවට හුඡේදක් තිq පිටකඡේයහි ග්‍ර�P වන ආර්ථික ලක්ෂණ ව�නි කර�ණු ඡේකඡේරහි විද්වත් සං�ලකිල්ල ඡේය�මු වීම ඇරඹුනි. එය යමකින් ග්‍රතහ�කි නියම පa ඡේය%ජානය ඡේවනුවට ඊට අඩුමට්ටඡේම් ඵලද�යීත�වක් කර� ඡේය�මු වීමක් ඡේලසං හඳුන්ව� දිය හ�කි ය. එය එක්තර� අයුරකින් රසංඥාත�ව පිරිහීඡේම් කර�ණු �ව එම්.ඒ මනුරත්න ඡේe ආකල්පයයි.302 තිqපිටක අධWයන පර්ඡේGෂණය ව�නි ඡේදයකින් උකහ� ග්‍රත යුතුව තිබූ ඉහළ අග්‍රය ඡේවනුවට ඊට වඩ� පහළ මට්ටඡේම් ඇති විෂය කර�ණු අධWයනය හ� ඡේපළ ග්‍ර�ස්වීම මඟින් පමණක් සංCහීමකට පත්වීම ප�හ�දිලිව නිරීක්ෂණය කළ හ�කි �ව ග්‍රත�ඡේර් ධම්මප�ල හිමියන් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.303 හුඡේදක් යම් විෂය කර�ණකට අද�ළව දත්ත ඡේපළ ග්‍රස්ව� ඡේත�රතුර� ඉදිරිපත් කිරීම මඟින් විෂය ද�නුම ල�බිය හ�කි �ව සංතWයකි. නමුදු සං�රධර්ම, සංද�ච�රය ව�නි කර�ණු සං�වර්ධනය කිරීමට ඡේම�ඳු විෂය කර�ණු පමණක් අධWයනය කිරීම ව�දග්‍රත් න�ති �ව ඒ.එස්. ��ලසූරියඡේe අදහසංයි.304

විෂය කර�ණු ද�න ග්‍ර�නීම විභා�ග්‍ර සංමත් වීමට, විෂය නිර්ඡේද්ශවලට අනුව නියමිත උප�ධිය සංම්පූර්ණ කිරීමට ව�දග්‍රත් විය හ�කි වුව ද එ�ඳු පර්ඡේGෂණ තුළින් ල�බිය හ�කි සං�රධර්ම, සංද�ච�ර ඡේප%ෂණය කවරක්ද�යි සිත� ��ලීම ඡේමහිදී පaම�ණවත්ය. නිදහසින් පසු බිහි වූ ක�ල වකව�නුව තුළ අඩු ව�ඩි වශඡේයන් බුදු දහම අර�ය� කි\ය�ත්මක වූඡේG ඡේම�ඳු අධW�පන රට�වක් �ව නූතන රසංඥාත�ව පිරිහීම අනුව ප�හ�දිලිය. නිර්ම�ණශීලී ආකල්ප ඇති මිනිසුන් අධW�පන ක\මය මඟින් බිහිවීඡේම් අඩුප�ඩුවට රසංඥාත�ව පිරිහීම ඉවහල් විය. නිර්ම�ණශීලී ආකල්ප න�ති පුද්ග්‍රලය� ආක�තියක් හ� සංම�නය.

ශ�ස්තීqය හ� පර්ඡේGෂණ ක�ර්යයන්හි අරමුණ නම් නිර්ම�ණශීලී පුද්ග්‍රලඡේයකු බිහි කිරීම �ව නන්දඡේස්න රත්නප�ලඡේe ආකල්පය වී තිඡේP.305

169

රසංඥාත�ව නම් රසං විඳීඡේම් (Aesthetics) හ�කිය�වයි. ඡේම් හ�කිය�ව ඇතිවීමට ඡේසංන්දර්යය ආxව�දය කිරීඡේම් උසංස් ම�නසික කුසංලත�වයක් අද�ළ පුද්ග්‍රලය�ට තිබිය යුතුවීම අවශW කර�ණකි. මිනිසුන්ඡේe සං�ම�නW රසං වින්දන හ�කිය�ව ව�ඩිදියුණු කරන කල�ව, සං�හිතWය ආදී ක්ඡේෂ්තqවල ඇති උසංස් ඡේහ% පහත් මට්ටම් අනුව රසංඥාත�ව වර්ග්‍රීකරණයකට ලක් ඡේව්. යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe රසංඥාත�ව හ� ම�නසික මට්ටම අතර සං�ජු සං�ඳත�වක් ඇති �ව සුඡේම්ධ වීරවර්ධන විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.306 ම�නසික මට්ටම උසංස් ඡේහ% පහළවීම මත රසංඥාත�ව තීරණය ඡේව්. ම�නසික මට්ටම උසංස් ඡේහ% පහළවීම ඇති වනුඡේG ඒ පුද්ග්‍රලය�ඡේe ආකල්ප, හ�ඟීම් හ� චර්ය� අනුවය. කුඩ� කල පටන් යම් පුද්ග්‍රලඡේයකු ල�බූ අත්ද�කීම් හ� ජීවන දර්ශනය ආදී ම�නසික ලක්ෂණ ද රසංඥාත�ව සංකස්වීමට ඉවහල් ඡේව්. රසංඥාත�ව ව�ඩි දියුණු කළ හ�කි ඡේදයකි. අවර ග්‍රණඡේG රසංඥාත�වක් ඇති පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe වුවද ම�නසික ආකල්ප ව�ඩි දියුණු කිරීම මඟින් ඒ පුද්ග්‍රලය�ඡේe රසංඥාත�ව යම්කිසි ඉහළ මට්ටමකට ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව තිඡේP. නමුදු එය කළ හ�කි වන්ඡේන් අද�ළ පුද්ග්‍රලයින් ඊට ක�ම�ති වන්ඡේන් හ� පිළිග්‍රන්ඡේන් නම් පමණි. ඡේ��ඡේහ%විට අවර ග්‍රණඡේG රසංඥාත�වයකට ඡේය�මු වූ අය ඉන් මුදව� ග්‍ර�නීමට අපහසුය. යම් කිසි ඡේහයකින් එ�ඳු අය පසුව ඡේහ% ජීවන දර්ශනය ඡේවනස්වීම නිසං� ඉහළ රසංඥාත� මට්ටමකට ඡේය�මු වීඡේම් අභිර�චිය ඇති කර ග්‍රනීනම් සං��වින්ම එය ඇති කර ග්‍ර�නීඡේම් ��ධ�වක්ද න�ත. ඡේ��ඡේහ%විට පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe රසංඥාත�ව හ� ඒ පුද්ග්‍රලය�ඡේe අධW�පන මට්ටම අතර සං�ජු සං�ඳත�වක්ද තිඡේP. ඉහළ අධW�පන මට්ටමක් ඇති අයඡේe රසංඥාත�වය ඊට අවම අධW�පන මට්ටමක් ඇති අයඡේe රසංඥාත�වයට වඩ� උසංස් �ව සං�ම�නWඡේයන් ද�ක ග්‍රත හ�කි �වට උප�ලි ගුණඡේස්කර කර�ණු දක්ව� ඇත.307 යඡේමකුඡේe අධW�පන මට්ටම දියුණුවීම යනු ඒ පුද්ග්‍රලය�ඡේe සං�ජා�නන ප�තිකඩ තුළ ඇති වන ධන�ත්මක ඡේවනසංකි. ඡේමහිදී අධW�පනය යනුඡේවන් අදහස් වනුඡේG ප�සං�ඡේලන්, උසංස් අධ්‍ ය�පන ආයතනයකින් ල�න විධිමත් අධW�පනය පමණක්ම ඡේන�වන �වයි.

හසුර� කුසංලත�ව, ශිල්පීය නිපුණත�ව හ� ජීවිත අත්ද�කීම් ඇසුරින් ල�න අවිධිමත් අධW�පනය තුළින් පව� යඡේමකුඡේe සං�ජා�නන ප�තිකඩ ධන�ත්මක ඡේවනසංකට ලක් විය හ�කි ය. එවිට එ�ඳු අඡේයකු තුළ රසංඥාත�ව උසංස් මට්ටමකට පත්විය හ�කි ය. සංමහර� කුඩ� ක�ලඡේG දී ඡේහ% ඡේය�වුන් විඡේG දී න�ති රසංඥාත�වක් කල්ග්‍රත වී ව�ඩිහිටි විඡේG දී අත්පත් විය හ�කි �ව කන්ඡේදඡේග්‍ර�ඩ විමලසූරිය හිමියන් විසින් ඡේපන්ව� දී තිඡේP. 308 ඒ වියපත්වීම සංමඟම ජීවන අත්ද�කීම් වලින් ඡේම%ර� ය�ම නිසං� ඊට සංමග්‍ර�මීව ඒ පුද්ග්‍රලය�ඡේe රසංඥාත� ව ද වර්ධනය ඡේව්. සංම�ජායක ඡේවඡේසංන �හුතර පුද්ග්‍රලයින්ඡේe රසංඥාත�ව අනුව ඒ සංම�ජාඡේG කල�ව හ� සං�හිතW��ග්‍රවල සං�ධනීය ලක්ෂණ ව�ඩි දියුණු ඡේව්. ඡේම් නිසං� කිසියම් සංම�ජායක රසංඥාත�ව තීරණය වීමට එ�ඳු සංම�ජායක �හුතර පිරිසංකඡේe රසංඥාත� මට්ටම ව�දග්‍රත්ය. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� කිසියම් සංම�ජායක කල�ව හ� සං�හිතW ආදී

170

අ�ශවල උසංස් �ඡේව් ඡේහ% පහත් �ඡේව් සීම�ව ඒ සංම�ජාඡේG �හුතර පිරිසංකඡේe රසංඥාත�ව අනුව ඡේවනස් ඡේව්.309

යම් සංම�ජායක විදWම�න කල� හ� සං�හිතW��ග්‍ර මඟින් ඒ සංම�ජාඡේG රසංඥාත� මට්ටම පිළිඹිබු ඡේව්. ඡේම් අනුව අවර ග්‍රණඡේG කල� හ� සං�හිතW��ග්‍ර මඟින් අවර රසංඥාත�වයක් ද, උසංස් ග්‍රණ ඡේG කල� හ� සං�හිතW��ග්‍ර මඟින් උසංස් රසංඥාත� වයක් ද නිරCපණය වන�ව ප�හ�දිලිය. නමුදු අවර ග්‍රණ ඡේG කල� හ� සං�හිතW��ග්‍ර මඟින් එකී සංම�ජාඡේG සියළු පිරිසංඡේe ආකල්ප හ� රසංඥාත� මට්ටම එමඟින් තීරණය කළ ඡේන�හ�කි ය. මන්ද එමඟින් නිඡේය%ජානය වනුඡේG සංම�ජාඡේG �හුතර මතය වින� සියළු ඡේදන�ඡේeම මතය ඡේන�වන ��විනි. සුළු පිරිසංකඡේe අදහස් �හුතර පිරිසංඡේe ආකල්ප අතර සං�ඟ වී යයි. ඡේම් නිසං� අවර ග්‍රණඡේG රසංඥාත�වක් �හුතර පිරිසංක් අතර ප�වතිය නමුදු ඉහළ රසංඥාත�වයක් ඇති සුළු පිරිසං �හුතර පිරිසං අතර ඡේන� ඡේපනී යයි. මන්ද සංCමවිටම �හුතර ක�ම�ත්තට මූලිකත්වය ල�ඡේ�න ��විනි. එඡේස්ම යම් සංම�ජායක �හුතර පිරිසංක් උසංස් රසංඥාත�වයක් ඇති විට ඒ සංම�ජාඡේG සංCම ඡේදඡේනකුම උසංස් රසංඥාත� මට්ටමක සිටිත�යි ඡේන�හ�කි හ�කි ය. මන්ද උසංස් රසංඥාත� මට්ටමක් අතර වුවද අවර රසංඥාත� මට්ටමක් ඇති සුළුතර පිරිසංක් සිටිය හ�කි ��විනි. සංම�ජාඡේG රසංඥාත� මට්ටම තීරණය කිරීඡේම්දී �හුතර මතයට මූලිකත්වය පිරින�ඡේමන ��වින් යම් විටක සුළු පිරිසංකට අසං�ධ�රණයක් සිදු වන �වක් ද ඡේපනී යන �ව දය� ඡේර%හණ අතුඡේක%රළඡේe අදහසංයි.310 නමුදු �හුතර රසංඥාත� මට්ටම උසංස් වූ විට ඒ අතර ඡේවඡේසංන අවර රසංඥාත� මට්ටමක් ඇති සුළු පිරිසංට ඡේමයින් කිසිදු අසං�ධ�රණයක් සිදු ඡේන�ඡේව්. මන්ද උසංස් රසංඥාත�වයට ඡේය�මුවීමට �හුතර පිරිසං නිසං� ඔවුන්ට ඉඩ පaස්ත�ව සං�ලඡේසංන ��විනි. එය ඔවුන්ට සිදු වන ඡේස්වයකි. නමුදු �හුතර පිරිසං අවර රසංඥාත� මට්ටමක ඡේවඡේසංන විට සංම�ජාඡේG නිර්ම�ණය වන කල� හ� සං�හිතW��ග්‍ර සියල්ල අවර මට්ටමක පවතින ��වින් ඒ අතර ඡේවඡේසංන උසංස් රසංඥාත�වයක් ඇති සුළු පිරිසංකට සිදුවන්ඡේන් ඡේන� සුදුසු �හුතර මතයට යටවීමටය. ඉහළ රසංඥාත� මට්ටමක ඡේවඡේසංන සුළු පිරිසංට අකම�ත්ඡේතන් වුවද එ�ඳු අවර ග්‍රණඡේG කල� හ� සං�හිතW නිර්ම�ණ රසං විඳීමට සිදු ඡේව්. ඡේමය සංම�ජාඡේG ඉහළ රසංඥාත�වයක් ඇති සුළු පිරිසංකට සිදුවන අසං�ධ�රණයක් ඡේලසං ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය. කල�ව හ� සං�හිතW��ග්‍ර අනිව�ර්යඡේයන්ම මුලW අනුග්‍ර�හය මත ය�පීමට සිදුවීම නිසං� ඊට �හුතර මතය ඡේන� සංලක� කටයුතු කිරීමට ඡේන�හ�කි වීඡේම් අපහසුත�වය ඇත. මන්ද මුලW අනුග්‍ර�හය සංවිමත් වීමට නම් �හුතරයකඡේe ක�ම�ත්ත ඔස්ඡේස් කටයුතු කළ යුතු වීම අනිව�ර්ය නිසං�ය. �හුතරඡේG ක�ම�ත්ත යනු ඡේවළඳ සංම�ග්‍රම්වල භා�ණ්ඩ, ඡේස්ව� නිෂ්ප�දන සංම�ජාඡේG ව�ඩි පිරිසංක් අතර අඡේලවි කර ග්‍ර�නීමට අවශW ඉඩකඩ ඡේහ�ඳින් ල�බීමයි. මන්ද කල� හ� සං�හිතW අ�ග්‍රවලට මුලW අනුග්‍ර�හය දක්වන ව�ණිජා පaජා�වඡේe අරමුණ එමඟින් හ�කිත�ක් ආර්ථික ල�භා ඉපයීම පමණක්වන ඡේහයිනි. ඡේම් නිසං� නූතන යුග්‍රඡේG සංම�ජා රසංඥාත�ව

171

තීරණය කරන පaධ�න සං�ධකය �වට මුලW අනුග්‍ර�හය පත්වී තිඡේP. විශ�ල �හුතර පිරිසංක් අවර ග්‍රණඡේG රසංඥාත�ව කර� ඡේය�මු වීඡේම් පaවණත�ව ව�ඩිවීම ව�ණිජා පaජා�වට ව�සිද�යකය. අවම පිරිව�යක් දර� ඊට නිසි පරිදි සුදුසුකම් ල�� න�ති කුමන ඡේහ% අඡේයකු ලව� කල�ව හ� සං�හිතW��ග්‍ර ඡේල්�ල යටඡේත් හ�ඳින්විය හ�කිව ඇති යම් ඡේදයක් නිමව� ඔවුන්ඡේe අඡේලවි i රච�රණය ද එමඟින්ම ඉටු කර ග්‍ර�නීමට මහඟු අවස්ථ�වක් ඉන් සං�ලඡේසංන ��විනි. ඡේ��ඡේහ% විට ඡේමඡේස් අවම පිරිව�යක් යටඡේත් නිමඡේවන ඡේ��ඡේහ% කල� ක�තිවල නියමිත පaමිතිය ඡේන�ම�ති �ව ප�වඡේස්. නමුදු ඡේවළඳ අරමුණු සංහිතපිරිසංට එහි එතරම් අර�මයක් ද න�ත. මන්ද ඔවුන්ඡේe අරමුණ සංම�ජා රසංඥාත�ව උසංස් මට්ටමක පත්කිරීම ඡේන�වන ��විනි. ඔවුන්ඡේe අරමුණ හ�කි ත�ක් ආර්ථික ල�භා ල�බීමය. ඒ නිසං� සිය භා�ණ්ඩ හ� ඡේස්ව� නිෂ්ප�දන වඩ�ත් තරඟක�රීව සංම�ජාය තුළ අඡේලවි කර ග්‍ර�නීමට සංම�ජා මතය තමන්ට ව�සිද�යක වන අන්දමින් සංකස් කර ග්‍ර�නීම ඔවුන්ඡේe අරමුණ වී තිඡේP. ඡේම් අරමුණ පහසුඡේවන් ඉටු කර ග්‍ර�නීමට රසංඥාත�ව අවර මට්ටමක ප�වතීම වඩ�ත් ව�ඩි ර�කුලක් වන නිසං�ය. නූතන යුග්‍රඡේG ජාන ම�ධW සං�ස්ක�තිය තුළ ඡේ��ඡේහ% ජානපිaයව ඇති ඡේවළඳ ද�න්වීම්කරණය මඟින් පව� අඡේiක්ෂ� කරනු ඡේG ද ඡේම් කර�ණ වඩ�ත් ඡේහ�ඳින් ඉටු කරව� ග්‍ර�නීමට �ව ප�හ�දලිව ද�ක ග්‍ර�නීමට ල�ඡේP.311

සංම�ජාය අවර රසංඥාත� මට්ටමක පසුවීම තුළ සිය භා�ණ්ඩ හ� ඡේස්ව� නිෂ්ප�දනවලට කිසිදු අයුරක ��ධ�වකින් ඡේත�රව නිදහඡේස් සංම�ජාඡේG ව් ය�iතකර අඡේලවිය ඉහළ න�ව� ග්‍ර�නීමට හ�කි �ව ව�ණිජා පaජා�ව තරඡේG විxව�සං කරති. ද�නට ඡේල�ව දියුණු රටවල අනුග්‍රමනය කරන ක\මඡේව්දය මීට වඩ� ඡේවනස්ය. ව�ණිජා කටයුතුවල දී සං�රධර්ම, සංද�ච�ර�ත්මක ප�ව�ත්ම එ�ඳු රටවල නීති ග්‍රතව ඇති �ව ඡේක්. ඡේල�ඡේවල් විසින් දක්ව� තිඡේP.312

ඒනිසං� එව�නි අවර මට්ටම්වල ව�ණිජා අවශWත� පරිදි රසංඥාත�ව තීරණය කිරීමට එ�ඳු සංම�ජාවල දී නීතිඡේයන් කිසිදු බුර�ලක් ඡේන� ල�ඡේP. රසංඥාත�ව සං�ජා�නන හ�කිය�ව සංමඟ �ද්ධව පවතී. ම�නසික මට්ටම උසංස් ග්‍රති ලක්ෂණවලින් ඡේහබි සංම�ජායක අනිව�ර්යඡේයන්ම රසංඥාත�ව ඉහළ මට්ටමක ඇති �ව ඡේපනී ඡේග්‍ර�ස් ඇති කර�ණකි. නූතන සංම�ජාඡේG රසංඥාත�ව පිරිහීමට �ලප� ඇති තව කර�ණක්නම් මිනිසුන් ක\මිකව ද�ඩි ආත්ම�ර්ථක�මී ස්වභා�වඡේයන් කටයුතු කිරීමට ඡේපළඹීමයි. වත්මන් කලි යුග්‍රය තුළ මිනිස් සිත් සංතන් ගුණ දහම්වලින් සීඝා�ඡේයන් පිරිහී ඡේග්‍ර�ස් තිඡේP. එය එක්තර� රට�වකට අනුවසිදු වන්නක් �ව බුදු දහඡේම් සංඳහන්ය. ඡේමකල ද�ඩි ඡේල%භාය, ර�ග්‍රය,

ඡේම%හය ආදී දූෂිත ආකල්ප �ලපCම නිසං� මිනිස් සිත් සංතන්වලින් මිනිසංත්කම ගිලිහී ඡේග්‍ර�ස් ඇත. මිනිසුන් නිරතුර�ව කි\ය�කරනුඡේG එක් එක් පුද්ග්‍රලය� අභි�ව� තරඟක�රීව කි\ය�කිරීමට මිසං සංහඡේය%ග්‍රීව සංමූප�ක�ර ප�ව�ත්මට අනුව කි\ය� කිරීමට ඡේන�ඡේව්.ඡේම් තත්වය මිනිස් සිත්තුළ ආත්ම�ර්ථක�මීත්වය ද�ඩි කිරීමට ඡේ]තුවක් වී තිඡේP. එම

172

ආත්ම�ර්ථක�මීත්වය නිසං� සංමූහ ප�ව�ත්ම ඡේවනුවට තම�ඡේe ප�ව�ත්ම පිණිසං සංමූහය� ඡේන� සංලක� හ�රීඡේම් පිළිඡේවතකට මිනිසුන් ඡේය�මු වී සිටින �ව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. එය එක්තර� අයුරකින් ධනව�දී අර්ථ ක\මඡේG පරම�ර්ථයක් ඡේලසං ද ද�ක්විය හ�කි ය. මන්ද හ�කි ත�ක් භා�ණ්ඩ හ� ඡේස්ව� පරිඡේභා%ජානය ඉහළ අග්‍රයක් ග්‍රනුඡේG මිනිසුන් තුළ තණ්හ�ව, ඉන්ද්‍රීය පීaණනය අධික වුවඡේහ�ත් පමණක් �ව ධනව�දී අර්ථ ක\මය ඡේමඡේහය වනු ල�න්නන් විසින් හඳුන� ඡේග්‍රන තිඡේP. භා�ණ්ඩ හ� ඡේස්ව� නිෂ්ප�දන සංම�ග්‍රම් අතර පූර්ණ තරඟක�රීත්වය ඇති කිරීම මඟින් හ�කි ත�ක් අඡේලවිය ව�ඩි කර ග්‍ර�නීමට උප�ය ම�ර්ග්‍ර භා�විත� කිරීම ඡේම් ආර්ථික රට�ව තුළ සං�ම�නW ඡේදයක් වී තිඡේP. ඡේමහි දී එක් අ�ශයකින් මිනිසුන්ඡේe රසංඥාත�ව පහළ ද�මීමට පිඹුර�පත් සංකසංන අතරම තවත් අ�ශයකින් පවතින අවර රසංඥාත�වයට අනුග්‍රත වීමට කල� හ� සං�හිතW��ග්‍ර නිර්ම�ණකර�වන් ඡේපළ¬වීමට කි\ය� ඡේකඡේර්. ඡේම් යටඡේත් වූ සංමීක්ෂණ ව�ර්ත� මත පදනම් කර ග්‍රත් අඡේලවි i රවර්ධන ව�ඩසංටහන් මඟින් �හුලව සිදු වනුඡේG අවර රසංඥාත�ව සංම�ජා ඡේද්හය පුර� වW�iත කර හ�රීමට පියවර ග්‍ර�නීමකි. ඡේම් අනුව උසංස් රසංඥාත�ව සංම�ජාඡේG වW�iත කර හ�රීමට ඡේවඡේහසං ග්‍රන්න� නිර්ම�ණකර�වන්ව පව� �ලහත්ක�රඡේයන් නිහඬ ඡේක�ට එකී පටු පරම�ර්ථ ඉටු කර ග්‍ර�නීමට ඡේය�මු වන ප�හ�දිලිව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය.313

ද�නට යම් උසංස් රසංඥාත�වක් ඡේම් තරමින් ඡේහ% ඉතිරිව ඇත්ඡේත් සංම�ජා ඡේද්හය ව�ණිජා අර්ථක\මඡේG ද�ඩි හස්තයට හසු වීමට ඡේපර ඡේමරට ව�සංය කළ පරම්පර� අතර �ව ප�හ�දිලිව ද�ක ග්‍ර�නීමට ල�ඡේP. රසංඥාත�ව උසංස් මට්ටමකින් ප�වතීමට උචිත ප�සං�ල් හ� විxවවිදW�ල අධW�පනයක් ල�බූ ඡේම් මුල් ක�ලීන පරම්පර�වලට පසුව බිහිවන නව පරපුර තුළ එකී පaමිතිය න�ති �ව ද�කග්‍රත හ�කි ය. ත�ක්ෂණ හ� විදW� ද�නුම අතින් නව පරපුර මුල් ක�ලීන පරම්පර�වලට වඩ� ඉත� ඉහළ මට්ටමකට පත්ව සිටිය හ�කි �ව සංතWයකි. නමුදු රසංඥාත�ව අතින් නව පරපුර සිටිනුඡේG මුල් පරම්පර�වලට වඩ� පහළ මට්ටමක �ව නම් ඡේන� රහසංකි. ප�සං�ල් හ� විxවවිදW�ල අධ්‍ ය�පනය හුඡේදක් ත�ක්ෂණ හ� විදW� අ�ශවලට අධිකව න�ඹුර� කර වීමත් සංමඟම ශ�ස්තීqය විෂය අධWයනය සිසුන් ඡේවතින් දුරස්ව යන්නට වූ �ව ඡේහන්රි වීරසි�හ ඡේපන්ව� දී ඇත.314 ඡේමහි පaතිඵල නියම වශඡේයන් ද�කග්‍රත හ�ක්ඡේක් තව දශක ග්‍රණන�වක් ග්‍රතවීඡේමන් පසුවය. ඡේම් පවතින අධW�පන ඡේG ලක්ෂණ නම් ද�නුම සං�රධර්ම, සංද�ච�ර අ�ශවලින් වියුක්ත කර ඉග්‍ර�න්වීමයි.

හුඡේදක් විෂය ද�නුම පමණක් ල��දීම උසංස් ආකල්ප, දය� හ�ඟීම් විරහිත ය�න්තිqක පුද්ග්‍රලඡේයකු නිර්ම�ණය කිරීමක් හ� සංම�නය. ඡේම�ඳු ද�නුමක් ල�න්න� වූ පුද්ග්‍රලඡේයකු හුඡේදක් උග්‍රඡේතකු විය හ�කි නමුදු සංද�ච�ර සංම්පන්න අඡේයකු ඡේන�විය හ�කි ��වින් ඒ ල��ග්‍රන්න� උග්‍රත්කම තුළින් උසංස් රසංඥාත�වක් අඡේiක්ෂ� කළ හ�කි ඡේන�ඡේව්. නුතන යුග්‍රඡේG කල�ව හ� සං�හිතW��ග්‍ර බිහිවනුඡේG ඡේම�ඳු අවර රසංඥාත� මට්ටම්වලින් යුතු පුද්ග්‍රලයන්

173

අරමුණු ඡේක�ටය. ඒ නිසං� ඡේම් අවර රසංඥාත�ව සංම�ජාඡේG වW�iතවීම එක් අතකින් �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තු විය යුතු වූ තත්වයක් ඡේස් ද�ක්විය හ�කි ය. නූතන පරපුර ඉත� ඡේව්ග්‍රවත්ව උසංස් රසංඥාත�වඡේයන් ඉවතට ඇදී යන්ඡේන් ඔවුන් සිටින සංම�ජා පසුබිම තුළ සංකස්වනුඡේG ඊට අනුරCපව ��විනි. ඒ නිසං� නූතන යුග්‍රය තුළ ඉන්ද්‍රීය පීaණනය රසංඥාත�ව වශඡේයන් හ�ඳින ග්‍රන්න� වූ සංම�ජා පසුබිමක් නිර්ම�ණය වී තිඡේP. ඉන්ද්‍රීය පීaණනඡේයන් පරි��හිර රසං වින්දනයක් තිබිය හ�කිද යන කර�ණ පව� නූතන පරම්පර�වලට කිසිඡේස්ත් ද�න ග්‍රත ඡේන� හ�කි පරිදි රසංඥාත�ව ඡේම�ට වී ති ඡේP. එම මුeධ තත්වයට සංකස්වූ අය ප�ලනය කිරීම උසංස් රසංඥාත�වක් ඇති අය ප�ලනය කිරීමට වඩ� පහසු ��වින් එ�ඳු සංම�ජා පසුබිමක් ඇති කිරීඡේම් අභිපa�යක් ඇත�ම් ප�ලක i රජා�වහට ඇති ද�යි විමසං� ��ලීම ක�ඡේල%චිතය. විච�ර පූර්වක,

නිර්ම�ණ�ත්මක, පරිකල්පනික ආකල්ප අය සිටින සංම�ජායක් ප�ලනය කිරීමට එ�ඳු උසංස් ආකල්ප සංහිත පිරිසංක් ඡේන� සිටීඡේම් අවද�නම ද ඡේම් අතරතුර රැඳී ප�වතිය හ�කි ය. විවිධ විෂය ක්ඡේෂ්තqයන්හි විඡේxෂඥාත�ව ල�බූ විද්වතුන් ඡේන�සංලක� හ�ර මඡේ]ශ�කW සිවිල් පරිප�ලන නිලධ�රි ඡේපළ�න්තියකඡේe අවශWත�වය මත ඇත�ම් පරිප�ලන තීන්දු තීරණ ග්‍ර�නීම ද සංම�ජා රසංඥාත�ව ඡේන� ග්‍ර�ඹුර� තලයට ඇද ව�ටීමට ඡේ]තු වී ති ඡේP. අද�ළ විෂය පිළි�ඳ i රම�ණික ද�න උග්‍රත් �හුශ��ත විද්වතුන්ඡේe ආකල්ප ඡේන� විමසං� ග්‍රනු ල�න එ�ඳු අමඡේන%ඥා පරිප�ලන තීන්දු තීරණවලට සිය ප�ව�ත්ම තක� අකම�ත්ඡේතන් වුව ද එකඟවීමට සිදුවීම ඡේම් ක\මඡේව්දඡේG පවතින දුර්වලත�ව ම�නවින් විශදඡේක�ට ඡේපන්වන ස්ථ�නයකි. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� උසංස් රසංඥාත�වක් ප�වතිය යුතු ස්ථ�නවල එ�ඳු ඡේද් ඡේග්‍ර�ඩන�ඟීමට ��ධ�ක�රී ව�ත�වරණයක් ඇති වී ඇති �ව ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය. රසංඥාත�ව �ලඡේයන් ඡේකඡේනකු තුළ ඇති කළ හ�කි ඡේදයක් ඡේන�වන �ව ම�ග්‍රල ඡේග්‍ර�ඩග්‍රම හිමියන් විසින් දක්ව� තිඡේP.315

යම් කිසි අඡේයකු තුළ උසංස් රසංඥාත�වක් ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟිය හ�ක්ඡේක් ඒව�ට ��ධ� කරන විවිධ ඡේ]තු ඉවත් කිරීඡේමනි. මිනිස් සිඡේත් උසංස් රසංඥාත�වක් ඇතිවීමට ��ධ� කරන පaධ�නම ධර්මත�ව නම් සිත කිලිටි කරන අපවිතq ආකල්ප, හ�ඟීම් හ� චර්ය� ඇතිවීමයි. බුදු දහඡේම් ඡේකඡේළස් ඡේලසං දක්ව� ඇති ඡේම් අපවිතq ක�රක ධර්මත� නිසං� ඡේකඡේනකුඡේe සිත අපිරිසිදුවීම උසංස් රසංඥාත�වක් ඡේග්‍ර�ඩ නඟ� ග්‍ර�නීමට ��ධ�වකි.316 යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe ම�නසික මට්ටම උසංස් ඡේහ% පහළ ය�යි තීරණය කරනුඡේG ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනය මඟින් උකහ�ග්‍රනු ල�න විවිධ අරමුණු පිළි�ඳ දත්ත ඡේම�ළය ඡේවත සංම්ඡේiaෂණය කරන ආක�රය අනුව �ව එන්. මීනවුන්ටන් විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.317 ඉන්ද්‍රියසං�ජා�නනය සිදුවීඡේම්දී හුඡේදක් අරමුණු පිලි�ඳ ඇති වන්ඡේන් ද�නීමක් පමණි. ඡේම්ද�නීම් ඡේහවත් විජා�නන ලක්ෂණ සං�ජා�නන කි\ය�වළිය සංම්පූර්ණ වීඡේම්දී න�ති පුද්ග්‍රලත්වයක් ඡේවත ආඡේර%පණය කිරීම සං�ජා�නන කි\ය�වළිය වික�ති වීමකි. හුඡේදක් ඇත්ඡේත් ඉන්ද්‍රිය විජා�නන ග්‍රති

174

ස්වභා�වයක් පමණි. නිදසුනක් වශඡේයන් ඇසංට අරමුණු වන රCප සං�ජා�නනය කළයුතු නිව�රදි ක\මය නම් "ඡේපඡේනන" �වක් ඡේලසංය. නමුදු ඡේමය සං�ජා�නනය වනුඡේG "ද�කීම" ඡේලසංයි. ඡේපඡේනන �ව තුළදී පුද්ග්‍රලත්වයක් න�ත. ඒ නිසං� එය පaක�ති සං�ජා�නනයයි. නමුදු ද�කීම තුළ පුද්ග්‍රල �වක් ඇත. එය වික�ති සං�ජා�නනයයි.318 ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නන පුද්ග්‍රලත්වඡේයන් වික�තිවීම නිසං� ඡේග්‍ර�ඩනඟ� ග්‍රත් පුද්ග්‍රලත්වය තව දුරටත් ඡේප%ෂණය කිරීම සිදු ඡේව්. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය ආකල්ප ප�තිකඩයි. මීට සංමග්‍ර�මීඡේලසං ආ ඡේව්දන ප�තිකඩ වන හ�ඟීම් ඇති වීමද සිදු ඡේව්. එනම් ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය ආxව�ද වශඡේයන් සං�ලකීමයි. ඡේමම ආxව�දය තණ්හ�ව ඡේලසං සං�ලකිය හ�කි ය. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නන සිදු ඡේවද්දී එය රසං�ස්ව�දනය කිරීම සිදු වී ආxව�දයක් ඡේග්‍ර�ඩ න� ඡේඟනුඡේG ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය තුළ පුද්ග්‍රලත්වයක් ඡේග්‍ර�ඩනඟ� ග්‍රතඡේහ�ත් පමණි. පුද්ග්‍රලත්වයක් ඡේග්‍ර�ඩනඟ� ග්‍ර�නීඡේමන් පරි��හිර ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නන නිසං� ආxව�දයක්ද ඇති ඡේන�ඡේව්. පුද්ග්‍රලත්වඡේයන් වියුක්ත ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය නිසං� ආඡේව්දන ප�තිකඩ තුළ ඇති වනුඡේG හුදු ද�නීමක් පමණි. ඡේම් ද�නීම හුදු සුව, දුක් ඡේහ% උඡේක්ෂ� ආදී වශඡේයන් "විඳීමක්" ඡේන�ව නිර�සංඡේයන්ම ඇති වන සං�ඡේව්දීත�වක් ��වින් "ද�නීමක්" ඡේව්. විඳීමක් ඇති වීමට විඳින්ඡේනක් සිටිය යුතුය. විඳින්ඡේනකු සිටිය හ�ක්ඡේක් පුද්ග්‍රලත්වයක් ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟීම තුළ පමණි.

නිෂ්පුද්ග්‍රලව ඇතිවන සං�ඡේව්දන සියල්ලම ද�නීම් පමණි.සිඡේත් නිර�ය�සංඡේයන් අරමුණු ඡේකඡේරහි ඇතිවන උත්ඡේත්ජාන සංමූහයක් ද�නීම් ලක්ෂණඡේයන් අරමුණු ඡේකඡේර්. ඡේම් ලක්ෂණ විදර්ශන� භා�වන� ව�ඩීඡේම්දී ඉත� ග්‍ර�ඹුරින් අරමුණුකරනු ල�ඡේP. ද�නීම් ලක්ෂණ මිසං සංත්ව පුද්ග්‍රලත්වයක් ඡේහ% මම ය�යි හ�ඟීමක් ඒව�ඡේG සං��වින්ම න�ත. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය තුළ මම ය�යි පුද්ග්‍රලත්වයක් සංකස්කර ග්‍ර�නීම මට්ටම් ඡේදකකින් කි\ය�ත්මක ඡේව්. එහි පළමු මට්ටම ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන ධර්ම මට්ටමයි. ඡේදවන මට්ටම වූ කලී ප�ච උද්ධම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%න ධර්ම මට්ටමයි. එහි පළමු අවස්ථ�වඡේස් සං�ලඡේකන ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන මට්ටඡේම්දී ප�චස්කන්ධඡේG එක් එක් ස්කන්ධ ඡේක�ටසංක් ප�සං� සිව් ව�දCර�ම් ඡේලසං සංම්පූර්ණ වශඡේයන් විසි අයුරකින් ඇතිවන සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් මම යන හ�ඟීම ඕල�රික මමත්වයයි. එහි අවිදW�ව මමත්වයයි. තණ්හ�ව ක�ම ආxව�දයයි. එහි ඡේදවන අවස්ථ�ව ඡේලසං සං�ලඡේකන මම ඡේවමි ය�යි යන හ�ඟීම ඡේපරටුඡේක�ට ග්‍රත් අස්මි ම�නය නිසං� ඇති වන මම යන හ�ඟීම සියුම් මමත්වයයි. ඡේමහි අවිදW�ව අස්මි ම�නයවූ මමත්වයයි. තණ්හ�ව රCප ර�ග්‍ර, අරCප ර�ග්‍ර වූ ආxව�දයයි. න�තඡේහ�ත් භාව තණ්හ�, විභාව තණ්හ� වූ ආxව�දයයි. ඡේසං%ව�න් මඟ ඵල ඡේG සිට අන�ග්‍ර�මී මඟඵලය දක්ව� මඟඵල තු න අවඡේ�%ධ කරග්‍ර�නීඡේම්දී ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන මට්ටම නමින් හ�ඳින්ඡේවන ඡේමකී පළමු ඕල�රික මමත්ව මට්ටම පaහීණ ඡේව්. අර්හත් මඟඵල අවඡේ�%ධඡේG දී අවසං�න උද්ධම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන මට්ටම නමින් හ�ඳින්ඡේවන ඡේමකී ඡේදවන සියුම් මමත්ව මට්ටම පaහීන ඡේව්.319

175

ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය නිව�රදි නම් ඒතුළ මම�යනයක් තිබිය ඡේන� හ�කි ය. මමත්වය ඡේද%ෂ සංහිත තත්වයකි. සං�ස්කරණය කරග්‍රත්තකි. සංතWය ඡේලසංට ඇත්ඡේත් ඉන්ද්‍රීය කි\ය�ක�රීත්වය පමණි. ම�නව ඉන්ද්‍රීය ක් රිය�ක�රීත්වඡේයහි පවතින සං�කීර්ණත්වය නිසං� ඒ සියළු ඡේද් මමත්වඡේයන් e රහණය කරග්‍ර�නීම ව�රදිය. ඡේමය ව�රදි ඡේලසං දකින ත�ක් දුක උර�මව පවතියි.320 නිව�රදිව අවඡේ�%ධ කරග්‍රත් විටක සියළු දුක් නිවී යයි. නිවන ශ�න්තය. අඡේව්දිත ස්වභා�වයකි. නිව�රදි රසංඥාත�ව සිඡේතහි පහළ වනුඡේG සිත හ�කිත�ක් ඡේම් නිවන් අවඡේ�%ධයට ළ�වූ පමණටය. ඒ ත�ක් රසංඥාත�ව ඡේලසං අර්ථ දක්වනුඡේG හුඡේදක් ඉන්ද්‍රීය රසං�ස්ව�දය ඡේකඡේරහි ඇලී ග්‍ර�ලී සිටීමයි. ඉන්ද් රීය රසං�ස්ව�දඡේයහි ඇලී ග්‍ර�ලී සිටීම නිසං� උපදින රසං වින්දනය ත�වක�ලිකය.

එහි ආxව�දයට වඩ� ආදීනව අධිකය. ඡේම් නිසං� බුදු දහම ඡේම් රසං වින්දනය උසංස් ය�යි ඡේන� සංලකයි. බුදු දහමට අනුව යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුට ල�බිය හ�කි ඉහළම රසංඥාත� මට්ටම නම් සියළු ඉන්ද්‍රීය ඇලීම් ග්‍ර�ටීම් වලින් මිදීඡේම් අවස්ථ�වයි. ඡේම් අවස්ථ�ඡේව් සිත පවතින්ඡේන් සියළු ඇලීම් ග්‍ර�ටීම්වලින් විනිර්මුක්ත ශ�න්ත සුවද�යී අවස්ථ�වකය. එය නිවන් රසංය ල�න අවස්ථ�වයි. ඡේමය බුදු දහම ඡේපන්වන පරම රසංඥාත� මට්ටමයි. ඡේම් මමත්වඡේයන් ග්‍ර�හණය කිරීම අවිදW�ව �ව ද, ඒ මමත්වය නිසං� උපදින� ඉන්ද් රීය සං�ජා�නන ඡේකඡේරහි ඇතිවන ආxව�දය තණ්හ�ව �වද බුදු දහඡේම් දක්ව� තිඡේP. ඇත�ම් විටක ඡේම් මමත්වය ව�රදි ආකල්පයක් �ව තමන්ටම ප�හ�දිලිව ව�ටහුන ද, මම යන හ�ඟීඡේම් ඉත� තදින් එල්� ග්‍ර�නීමට ඡේ]තුව ඉන්ද්‍රීය රසං�ස්ව�දය ඡේකඡේරහි ඇති වන ආශ�ව �ව ඉත� ප�හ�දිලිවම ව�ටඡේ].

ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� පුද්ග්‍රලඡේයකු ඡේදඡේක�ණකින් සංසංරට ��ඳත�න �ව දත යුතුය. ඒ එක් ඡේක�ණක් නම් අවිදW�වයි. අඡේනක් ඡේක�ණ තණ්හ�වයි.

පුද්ග්‍රලය� සංසංරට ඇඳ ��ඳ ත�න ඡේම්��මි ඡේදක නිව�රදිව ලිහ� ග්‍ර�නීමට හ�කිඡේවඡේත�ත් මුල්වරට සංක්ක�ය දිට්ඨිය පaධ�න ඡේක�ට ඇති ඡේසංසු සං�ඡේය%ජාන ධර්ම ඡේදකවන සීලP�ත පර�ම�සං හ� විචිකිච්ඡ�ව දුර� කර ද�මීඡේමන් ඡේසං%ත�පත්ති ම�ර්ග්‍ර ඵලයට පත්වීමට හ�කිය�ව ල�ඡේP. වචන භා�විත� ඡේක�ට නිව�රදිව ඡේමකී කර�ණු පහද� දී යඡේමකු මඟ ඵල අව ඡේ�%ධයට පත් කළ හ�කි ය. එඡේස් කිරීමට කර�ණු කීපයක් සංම්පූර්ණ වී තිබිය යුතුය. පළමු කර�ණ නම් ජීව විදW�ත්මකව එ�ඳු අවඡේ�%ධයකට සුදුසු පරිදි සං�ජා�නන ප�තිකඩ වර්ධනය වී උපත ල�� තිබිය යුතුය. ඡේදව�නි කර�ණ නම් ඡේපර සංසංඡේරහි දී ඡේමකී කි\ය�ක�රීත්වය අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමට යම් පරිශ�මයක් දර� සිටීමය. එය සංද්ධර්ම ශ�වණය, සංද්ධර්ම පර්ඡේGෂණය ඡේහ% විදර්ශන� භා�වන� පුහුණුව විය හ�කි ය. ඡේතවන කර�ණ නම් වර්තම�න භාවය තුළ කලW�ණ මිතq සංම්පත්තිය මඟින් සංසංර ල�බූ පුහුණුව යළි අවධිකර ග්‍රත හ�කි ක් රමඡේව්දයක නිරතවීමයි. සංද්ධර්ම ශ�වණය, සංද්ධර්ම පර්ඡේGෂණය ඡේහ% විදර්ශන� භා�වන� පුහුණුව ඡේම�ඳු ක\මඡේව්දයකට නිදසුන් ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය.321

176

සිඡේත් සංකල ක්ඡේල්ශ පaහීණ කළ වීතර�ග්‍රී උතුඡේමකුට මුළු ඡේල�ව සං�ජා�නනය වනුඡේG ඉත� ඡේසංන්දර්ය�ත්මකවය. මහ� පරිනිර්ව�ණ සූතqඡේයහි බුදුහිමියන් අවසංන් වරට දුටු ස්ථ�නවල රමණීය �ව වර්ණන�ඡේක�ට ඇත්ඡේත් ඉත� ඡේසංන්දර්ය�ත්මක වර්ණන�වලින් යුතුවය. ඡේßර ඡේßරි ග්‍ර�ථ� ප�ලිය තුළ සංඳහන් වන විවිධ ඡේතර ඡේතරණිවර�න්ඡේe අපද�නයන්හි විස්තර වන ඡේසංන්දර්ය� ත්මක වර්ණන� වීතර�ග්‍රී උතුමන්ඡේe සිත�ඟීවල රසංඥාත�ව ඡේම�නවට ඡේහළි කරයි. එපමණක් ඡේන�ව තිqපිටක ප�ලිඡේG ඡේ��ඡේහ% ස්ථ�නවල දී පරිසංරය පිළි�ඳ ඡේසංන්දර්ය�ත්මක වර්ණන� සංඳහන්ය. මිහිරි ස්වරඡේයන් ධර්ම ඡේද්ශන� කළ භික්ෂුන්ට බුදුහිමියන් පව� පaශ�සං� කර ති ඡේP. ස්වභා�වික පරිසංරය පිරිසිදුව ත�� ග්‍ර�නීම මඟින් ඡේසංන්දර�ත්මක ප�ව�ත්මකට බුදු හිමියන් අනු�ල දී ඇති අන්දම සූතq ඡේද්ශන�වල මන�ව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය.

ඉන් ප�හ�දිලි වනුඡේG රසංඥාත�ව වන�හී ක්ඡේල්ශ පaහීණ වීම සංමඟ උසංස් මට්ටමකට පත් වූ �වයි. ඒ නිසං�ම රසංඥාත�ව ත�ෂ්ණ�ව ඡේහ% ආශ�ව සංමඟම සංමප�ත වන්නක් ඡේන� වන �ව ද ඡේපනී යයි. මමත්වය සිඡේත් තහවුර� වූ ආත්ම�ර්ථක�මී අඡේයකුට වඩ� මමත්වය තුනී කළ� වූ පර�ර්ථක�මී චර්ය�ව ව�ඩූ අඡේයකුඡේe සිත තුළ රසංඥාත�ව ඉත� ඉහළම මට්ටමකින් වර්ධනය වී ඇති �ව සූතq ඡේද්ශන� අනුව ප�හ�දිලි ඡේව්.

ආත්ම�ර්ථක�මීත්වය දුර� කිරීම යනු මම යන ද�ෂ්ටිය තුළට ඡේක�ටු වී සිම� වී තිබූ සිතිවිලි වලට සංමස්ත විxවයම කර� වW�iත විය හ�කි පරිදි උපරීම නිදහසං ල�� දීමකි. �¬යක් පමණ වූ ඡේම් සිර�රකට මම යන ද�ෂ්ටිය නිසං� සිර ග්‍රතව ඡේක�ටු වී සීම� වී ප�වති ආත්ම�ර්ථක�මී හ�ඟීම දුර� කිරීඡේම් උපඡේය%ග්‍රීත�වය නම් රසංඥාත�ව හ�කි ඉහළම මට්ටමකට වර්ධනය වීමයි.

හුඡේදක් ස්තීq, පුර�ෂ සිර�රක සිර ග්‍රතව එයම ආxව�දනය කරමින් මම යන ද�ෂ්ටිඡේයන් සීම� වී ප�වති රසංඥාත�ව පaති විර�ද්ධ ලි�ගික ආකර්ශණයට පමණක්ම ඡේය�මු වී එයම යළි යළි පතමින් සංසංර තුළ ��ඳී තිබිණ. පුහුදුන් සිත්තුළ ක�ම ර�ග්‍රය පදනම් කර ග්‍රත් ආxව�දයම පමණක් එකම රසංඥාත�ව ඡේලසං සං�ලකූ ��වින් ස්තීq, පුර�ෂ සිර�ර� තුළ න�ති සුන්දර�වක් මිසං ස්වභා�ව ධර්මඡේG නියම ඡේසංන්දර්යය ඊට විඳ ග්‍රත හ�කි ඡේන� වීය. නමුදු පිළිකුල් සංහග්‍රත ස්තීq, පුර�ෂ සිර�ර�වල සංC�Cයථ�ර්ථය පසංක් කළ වීතර�ග්‍රීහු ��හිර පරිසංරඡේG ස්වභා�ව ධර්මය තුළ ඉත� සංජීවී අයුරින් සං��C රසංඥාත�වය අත්විඳිති. බුදු දහම පුද්ග්‍රල රසංඥාත�වඡේG පරම�ර්ථ සංතWය ඡේලසං ඡේපන්ව� දී ඇත්ඡේත් නිර්ව�ණ අවඡේ�%ධය තුළ පවතින නිවීඡේම් සං�නසුම් සුවය ල�බීමයි.

රසංඥාත�ව නිසිඡේස් ආxව�දනය කිරීමට නම් අනිව�ර්යඡේයන් නිර්ව�ණ අවඡේ�%ධයට පත්විය යුතුමය යන�දී සං�වදW අදහසංක් ඡේම් මඟින් ඡේන�ප�වඡේසංන �ව වටහ� ග්‍රත යුතුය. නිර්ව�ණ අවඡේ�%ධයට පත්වූ අඡේයකු ඉහළම රසංඥාත� මට්ටම ඡේවත ප�මිඡේණන �ව නම් සංතWයකි. නමුදු කලW�ණ පුහුදුන් අඡේයකු සිට අර්හත්වට පත්වූ උතුඡේමකු දක්ව� රසංඥාත� ව ක\මිකව ඉහළ මට්ටමකට පත් වන �වද සංතWයකි. අවම තරමින් නිව�රදි මඟ ඡේන� මඟ හරි හ�ටි හඳුන� ඡේග්‍රන ඒඅනුව කටයුතු කළහ�කි ඕනCම අඡේයකුට සිය

177

රසංඥාත�වය නිව�රදි ම�වතකට ඡේය�මු කර ග්‍රත හ�කි �ව මින් ප�හ�දිලි විය යුතුය. ඡේම් නිසං� උසංස් රසංඥාත� මට්ටමකට ප�මිණීමට නම් අනිව�ර්යඡේයන්ම වීතර�ග්‍රී උතුඡේමකු විය යුතුමය යන අදහසංක් ඡේමහි ග්‍ර�P ඡේන�වන �ව වටහ� ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව ල�ඡේP. තම� තුළ ඇතිවන ව�රදි ආකල්ප, හ�ඟීම් හ� චර්ය� හඳුන� ඡේග්‍රන ක\මික පුහුණුව හ� අභාW�සංය මඟින් ක\ම ක\මඡේයන් ඒව� ඉවත් කිරීමට සිදුකරන වCයම තුළ අවශW උනන්දුව හ� ක�පවීම ඇති ඕනCම අඡේයකුට ඡේකදිනක ඡේහ% එ�ඳු උසංස් රසංඥාත� මට්ටමකට ප�මිණිය හ�කි �ව අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීම ව�දග්‍රත්ය. රසංඥාත�වය යඡේමකුට �ලඡේයන්ල�� දිය ඡේන� හ�කි ය. උපතින් ල�බූ බුද්ධි මට්ටම අනුව යඡේමකුට උසංස් රසංඥාත� මට්ටමක් නිර�ය�සංඡේයන්ම ල�බිය හ�කි ය. සංමහර�න්ට උසංස් රසංඥාත� මට්ටමකට පත් විය හ�ක්ඡේක් දිගු කලක් වCයඡේමන් ක�ප කිරීම් හ� සංතත�භාW�සං සිදු කිරීඡේමන් පසුවය.322 සං�ජා�නන මට්ටම උසංස් වූ පමණට රසංඥාත� මට්ටම ද උසංස් ඡේව්.323

2.9.ඡේ�ද්ධ සං�ජා�නනය හ� ආජීවය

��හිරපරිසංරය අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීම සං�ජා�නනඡේG ක�ර්යයි. එහි දී පුද්ග්‍රල දිවි ප�ව�ත්මට අද�ළ විවිධ අ�ශවල �ලපCමට යටත්වීමට සිදු ඡේව්.

පුද්ග්‍රල දිවි ප�ව�ත්මට අද�ළව සං�ජා�නන ප�තිකඩ සංකස් ඡේව්. ඡේම් යටඡේත් ඡේහ�ඳ ඡේද් කිරීම යහපත් සං�ජා�නන ලක්ෂණ හිමි කර ග්‍ර�නීමටත්, නරක ඡේද්වල් කිරීම අයහපත් සං�ජා�නන ලක්ෂණ හිමි කර ග්‍ර�නීමටත් ඡේ]තු වන �ව දක්ව� ඇත. බුදු දහම ඡේම් නිසං� උපඡේදස් ල�� ඡේදනුඡේG ඡේහ�ඳ ඡේද් පමණක් කිරීමටය. මන්ද එවිට යහපත් සං�ජා�නන ප�තිකඩක් උර�ම කර ග්‍රත හ�කි ��විනි. ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රයට අයත් සංම්ම� ආජීවය ඡේලසං දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම් කර�ණයි. නිව�රදි දිවි ප�ව�ත්ම ඡේහවත් සංම්ම� ආජීවය ම�නව සං�ජා�නන ප�තිකඩ ඡේකඡේරහි ඡේකතරම් �ලප�නු ල�ඡේP ද�යි ඡේම් අනුව නිග්‍රමනය කළ හ�කි ය. උසංස් සං�ජා�නන ප�තිකඩ නිසං� ආජීවය යහපත් වීම ද, පහත් සං�ජා�නන ප�තිකඩ නිසං� ආජීවය අයහපත් වීම ද සිදු ඡේව්. එඡේස්ම උසංස් ආජීවය නිසං� සං�ජා�නන ප�තිකඩ නිව�රදි වීම ද, පහත් ආජීවය නිසං� සං�ජා�නන ප�තිකඩ මිථW� ද�ෂ්ටි සංහග්‍රතවීම ද සිදු ඡේව්. ඡේම් නිසං� යම් අඡේයකුඡේe ආජීවය පිරිසිදු වීම සං�ජා�නන ප�තිකඩ උසංස් වීමට ඡේ]තු වන �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� සංම්ම� ආජීවයට ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රඡේG සුවිඡේxෂී ස්ථ�නයක් හිමිව ඇත. දිවි ප�ව�ත්ඡේමහි සං�වර �ව පිණිසං මුසං�ව�දය, පිසුණ�ව�චය, ඵර�සං වචනය, සංම්ඵiපල�පය, පa�ණඝා�තය,

අදින්න�ද�න හ� ක�ම මිථW�ච�ර ය ආදී ව�රදි වලින් ව�ලකීම සංම්ම� ආජීවය ඡේලසං හ�ඳින්ඡේව්. ප�විදි පක්ෂයට චූල සීල, මජ්ඣිම සීල හ� මහ� සීල වශඡේයන් සංම්ම� ආජීවය ඉත� සියුම්ව දක්ව� තිඡේP. ගිහි, ප�විදි ඡේද පක්ෂයම දිවි ප�ව�ත්ම යහපත්ව ග්‍රත කිරීඡේම් දී ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ඟයට අයත්

178

සංම්ම� ආජීවය කි\ය�ත්මක ඡේව්. හුඡේදක් සීලයක් වශඡේයන් සිත� සංම්ම� ආජීවය රැකීඡේම්දී සං�ජා�නන ප�තිකඩ කි\ය�ත්මක වනුඡේG එක් අයුරකිනි.

අවඡේ�%ධඡේයන් විමසං� �ල� කටයුතු කිරීඡේම්දී සං�ජා�නන ප�තිකඩ කි\ය�ත්මක වනුඡේG තවත් අයුරකිනි. හුඡේදක් අවඡේ�%ධය ල�� ඒ අනුව ජීවත්වීඡේම් දී යඡේමකු නිර�ය�සංඡේයන්ම ඡේහ�ඳ මඟට ප�මිඡේණන �ව වී. පී. වර්ම� විසින් ඡේපන්ව� දී ඇත.324

ආජීවය යනු දිවි ප�ව�ත්මයි. සංමහර� ඡේමයට ජීවික� ව�ත්තිය යනුද පවසංති. නමුදු භික්ෂූන්ටද ආජීවය පිළි�ඳ යම්යම් ප�ණවීම් බුදු දහඡේම් දක්ව� තිඡේP. එඡේස් නම් ආජීවය යන්න ට ජීවික� ව�ත්තිය යන අදහසං අර්ධ සංත් යයක් �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. ඡේමහි නිව�රදි අදහසං විය යුත්ඡේත් දිවි ප�ව�ත්ම විය යුතුය. මන්ද දිවි ප�ව�ත්ම ගිහි, ප�විදි ඡේ�දයකින් ඡේත�රව සියළු ඡේදන� විෂඡේයහිම වල�ගු වූ සංතWයක් ��විනි. ගිහි ප�විදි පaතිපද� වශඡේයන් ඡේවන්ඡේක�ට සං�ලකුව ද ආජීවය ඡේදපක්ෂය විෂඡේයහිම දක්නට ඇත. ගිහි පක්ෂයට සිය දිවි ප�ව�ත්ම සංඳහ� විවිධ ව�ත්තීන්වල නිය�ලීමට සිදු ඡේව්.

මන්ද ජීවිතය පවත්ව� ග්‍ර�නීම පිණිසං අවශW ආහ�ර ප�න, නිව�සං, වස්තq, ආරක්ෂණ අවශWත� ආදී විවිධ ඡේද් ල�� ග්‍ර�නීම සංඳහ� මුදල් ඉපයීමට සිදුවන ��විනි. භික්ෂුන් ඡේග්‍රවනුඡේG පරපටි�ද්ධ ජීවිතයකි. ඡේම් නිසං� ගිහි පක්ෂය ඡේමන් සිය දිවි ප�ව�ත්ම සංලසං� ග්‍ර�නීම සංඳහ� රැකි රක්ෂ�ඡේක�ට මුදල් ඉපයීම ප�විදි පක්ෂය විෂඡේයහි නිර්ඡේද්ශ කර ඡේන�ම�ත. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ප�විදි පක්ෂයට ගිහි පක්ෂය ඡේමන් මුදල් ඉපයීම සංඳහ� රැකී රක්ෂ� ඡේක�ට ඡේවඡේහසං වීඡේම් අවශWත�වයක් න�ත. ප�විදි පක්ෂඡේG මූලික අඡේiක්ෂ�ව වනුඡේG හ�කිත�ක් සිය මූලික අරමුණ වූ ප�විදිකමට අද�ළ ගුණ ධර්ම වර්ධනය කර ග්‍ර�නීම පමණි.325 රැකී රක්ෂ�ඡේක�ට පවුල් සං�ස්ථ�ව ඡේප%ෂණය කරන ගිහිය�ත්, ප�විදි අරමුණු ශ�ක්ෂ�ත් කරග්‍ර�නීම විෂඡේයහි දිව�ර�තීq ඡේවඡේහසං වන භික්ෂුවත් සිය දිවිප�ව�ත්ම සුරක්ෂිතව පවත්ව� ග්‍ර�නීම පිණිසං මුලික අවශWත� වන ආහ�රප�න, ඇඳුම්, නිව�සං, ඖෂධ ආදී ඡේද් සංම්පූර්ණ කරග්‍රත යුතුය. ම�නව ශිෂ්ට�ච�රඡේG මුල්යුග්‍රඡේGදී නම් ඡේම් සංඳහ� භා�ණ්ඩ හුවම�ර� ක\මඡේව්දයක් ප�වතිනි. ක\මඡේයන් ම�නව ශිෂ්ට�ච�රය දියුණුවත්ම ආදී ක�ලීන වශඡේයන් ප�වති භා�ණ්ඩ හුවම�ර� ආර්ථික ක\මඡේව්දය ඡේවනුවට මුදල් සං�සංරණය මඟින් වටින�කම ඡේග්‍රවීඡේම් ක\ම ඡේව්දයක් සං�කසින. අද ඇත්ඡේත් මුදල් හුවම�ර�වටත් වඩ� දියුණු තත්වයට සං�වර්ධනය වූ ක\මඡේව්දය �ව සංම�ජා ආර්ථික කි\ය�වළිය ඡේදසං විමසිලිමත්වූ විට ඡේපනී යයි. ඉඡේලක්ඡේට%නික ක�ඩ් පත් ම�ර්ග්‍රඡේයන් භා�ණ්ඩ හ� ඡේස්ව� නිෂ්ප�දන අඡේලවිකිරීඡේම් ක් රමඡේව්දයක් නූතනඡේG කි\ය�ත්මක ඡේව්. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� නූතන සංම�ජාඡේG දී මුදල් හුවම�ර�ව පව� යල් පීනූ ක\මඡේව්දයක් �වට පත්ව තිඡේP. මුදල් ඡේහ% ඡේවනත් විකල්ප ක\මඡේව්දයක් මඟින් ඡේහ% සිදුවනු ඡේG තම�ට අවශW භා�ණ්ඩ හ� ඡේස්ව� ල�� ග්‍ර�නීමයි. ඡේම් භා�ණ්ඩ හ� ඡේස්ව� පරිඡේභා%ජානය ම�නව දිවි ප�ව�ත්මට අවශW ඡේව්.326

179

ගිහි සංම�ජාය හ� ප�විදි සංම�ජාය අතර පවතිනුඡේG ග්‍රහට ඡේප�ත්ත ඡේමන් වූ සං�ඳත�වයකි. ගිහි සංම�ජාය ඡේකතරම් පිරිහීමට හ� ග්‍රර� ව�ටීමට ලක්ව ඇති ද�යි දිනපත� පුවත්පත් ව�ර්ත� තුළින් සංන�ථ ඡේව්. එනමුදු ගිහිසංම�ජාය ප�විදි සංම�ජාය ඡේවතින් �ල�ඡේප�ඡේර�ත්තුවනු ඡේG බුද්ධක�ලීන ප�විදි සංම�ජාය තුළ දී වත් ඡේන�තිබුණු ගුණධර්මය. එය ද�ඩි අසං�ධ�රණ පිළිඡේවතක් �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. මන්ද ප�විද්දට එළඡේ¬න්ඡේන් ඡේම් ගිහි සංම�ජාඡේG මව්පිය වර�න්ට ද�ව ඉපදුනු දර�වන්ය. ප�විද්දට පත්වූ ද� සිට සිව් පසංය ල�� ඡේප%ෂණය වන්ඡේන් ගිහි සංම�ජාය ඇසුඡේරනි. ඒ සංමස්ත කි\ය�වළිය තුළ භික්ෂුව ගිහිය�ඡේග්‍රන් ඡේවන් කළ හ�කි ඡේන�ඡේව්. ගිහි �වට වඩ� ප�විද්ද උතුම්�ව සංත් යයකි. ප�විදි වනුඡේG ගිහිඡේග්‍රය අත්හ�ර �වද සංතWයකි. නමුදු ගිහි සංම�ජාය හ� ප�විදි සංම�ජාය ආර්ථික අ�ශඡේයන් ගිහි සංම�ජාය හ� ��ඳී පවතී. ඒ ආර්ථික අ�ශය සිව්පසංය මඟින් පිළිබිඹු ඡේව්. ප��ශුකූල චීවර, පිණ්ඩිය�ඡේල%ප ඡේභා%ජාන, පූති මුත්තක ඡේභාසංජ්ජාය හ� ව�ක්ෂමූල ඡේස්න�සංන ආදී සිව් නිශ�ය නූතන සංම�ජාඡේG ආර්ථික කි\ය�වළිය හ� සං�ඳත� ඡේන� පවත්වන �ව සංත් යයකි. එනමුදු බුදු සංමඡේG සංCම භික්ෂුවකට අනිව�ර්යඡේයන්ම එය නියමඡේක�ට න�ත. මුල් ක�ලීනව ඡේ�ද්ධ සං�ඝා සංම�ජාය සංකස් වූඡේG ඉහතකී සිව් නිශ�ය ආශ�ය කර ඡේග්‍රන ��වින් තත් සංම�ජාය තුළ ඡේමකල ඡේමන් ආර්ථිකයට සං�ජුව �ද්ධ වී ඡේන� ප�වතුනි. නමුදු ක�ලය�ඡේe ඇවCඡේමන් භික්ෂු සංම�ජාය පුළුල්ව වW�iත වී යත්ම, ආර�ම පaතිග්‍ර�හණය, ද�න ආර�ධන� පිළිග්‍ර�නීම, සිවුර� පිරිකර ආදිය පිළිග්‍ර�නීම සංම්මත කරග්‍ර�නීම නිසං� භික්ෂු සංම�ජාය සංම�ජා ආර්ථික කි\ය�වළිය සංමඟ �ද්ධ විය. එත�න් පටන් භික්ෂු සංම�ජායට ගිහි සංම�ජාඡේG අවශWත�වලට අනුව සංකස්වීමට සිදුවිය. ගිහි සංම�ජාය ඡේවතින් ල�ඡේ�න සිව්පසංයට ක�තගුණ සං�ලසීම පිණිසං ධර්මඡේද්ශන� ප�ව�ත්වීම මඟින් යහමඟ ද�ක් වීම බුදු හිමියන් අනුද�න වද�ර� තිඡේP. ගිහි සංම�ජාය සංමඟ අනවශW සං�ඳත� ප�ව�ත්වීම අනුමත කර ඡේන�ම�ති වුවද ගිහි සංම�ජායට ඡේහ�ඳ නරක දහම් මඟ වටහ�දීම භික්ෂුවකඡේe යුතුකම �ව බුදු හිමියන් විසින් ඡේපන්ව�දී ති ඡේP. එය ගිහි ප�විදි ඡේද පක්ෂය අතර වූ යුතුකම් වග්‍රකීම් ස්වරCපඡේයන් දක්ව� තිඡේP.327

ගිහි සංම�ජාය ද�ඩි ආත්ම�ර්ථක�මී ලක්ෂණවලින් යුක්ත වූවකි. ඡේම් නිසං� සංම�න�ත්මත�වය ව�නි කර�ණු ගිහි සංම�ජාඡේG දී අර්ථවත් ඡේලසං ක් රිය�ත්මක කළ හ�කි වනුඡේG එක්තර� මට්ටමකිනි. යම් සංම�ජායක් ආත්ම�ර්ථඡේයන් වියුක්ත වුවඡේහ�ත් එය සංම�න�ත්මත� ගුණ ධර්මවලින් යුක්තවනු ඇත. ඉන්ද්‍රීය මඟින් සංම්ඡේiaෂණය වන සං�ඡේව්දන සං�ජා�නනය වනුඡේG ඉන්ද්‍රියන්ඡේග්‍රන් එම සං�ඡේව්දන ල�� ග්‍රත් ස්වරCපඡේයන් ඡේන�ඡේව්. යම් කිසි සං�ස්කරණයකට ලක් කිරීඡේමනි. ඡේම් සං�ස්කරණය නම් ඒ තුළ සං��වින්ම න�ති පුද්ග්‍රලත්වයක් බිහි කර ග්‍ර�නීමයි. නිදසුනක් ඡේලසං ඇසං මඟින් සංම්i ඡේර්ෂණය වන්න� වූ ද�ෂW සං�ඡේව්දන ඡේපනීමක් ඡේලසං සං�ජා�නනය වීම නිව�රදිය. නමුදු සං�ම�නWඡේයන් ද�ෂW සං�ඡේව්දනය සං�ජා�නනය වනුඡේG ඡේපනීමක්

180

ඡේලසං ඡේන�ඡේව්. එය සං�ජා�නනය වනුඡේG ��ලීමක් වශඡේයනි. ��ලීම තුළ �ලන්ඡේනකු සංකස්ඡේක�ට තිඡේP. ඡේමය පිරිසිදු සං�ජා�නනය ඡේන�ඡේව්. පිරිසිදු සං�ජා�නනය සං�ස්කරණය ඡේක�ට ග්‍ර�නීමකි. ඇසං ඡේමන්ම ඡේසංසු ඉන්ද්‍රියන් වන කණ, න�සංය, දිව, සංම හ� මනසං ආදී ඉන්ද්‍රියන් සං�ඡේව්දන සං�ජා�නනය කර ග්‍රන්ඡේන්ද සං��වින්ම න�ති පුද්ග්‍රලත්වයක් ආඡේර%පණය කර ග්‍රනිමිනි. ඡේම් ව�රදි සං�ජා�නනය නිසං� ද�ෂ්ටියක් බිහි ඡේව්. ඡේම් ද�ෂ්ටිය සියළු ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනය හ� �ද්ධ වී තිඡේP. අවිදW�ව ඡේලසං හ�ඳින්ඡේවනුඡේG ඡේම් ද�ෂ්ටියයි. ඡේමකී ද�ෂ්ටිඡේG විඡේxෂ ලක්ෂණය නම් සියළු ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නන තුළ මම න�ම�ති ද�ෂ්ටියක් තිබීමයි. ඕල�රික මට්ටඡේම් දී සංක්ක�ය දිට්ඨිය ඡේලසං ඡේපන්ව�දී ඇත්ඡේත් ඡේමකී ද�ෂ්ටියයි. එඡේස්ම සියුම් මට්ටඡේම් දී අස්මි ම�නයඡේස් ඡේපන්ව� දී ඇත්ඡේත් ඡේම් ද�ෂ්ටියයි. මූලික අවස්ථඡේව් දී ඉන්ද්‍රිය සං�ඡේව්දන සංම්ඡේiaෂණය වීඡේම් දී පුද්ග්‍රලත්වයක් ඡේග්‍ර�ඩනඟ� ග්‍ර�නීම සංමඟම ඇති වන අඡේනක් කර�ණ නම් ල�� ග්‍රන්න� ඉන්ද්‍රිය සං�ඡේව්දන ආxව�දනය කිරීඡේම් ලක්ෂණයයි. ඡේමය සියළු ඉන්ද්‍රීය සං�ඡේව්දන සංම්�න්ධඡේයන්ම ඇති ඡේව්. ප�ඡේච්න්ද්‍රිය සං�ඡේව්දන ඡේකඡේරහිම ඡේම් ආxව�දන ලක්ෂණය හට ග්‍රනී. ඡේමහි දී ආxව�දය ක�මති වීම් ර�චි කිරීම් වශඡේයන් ඇති වන ��වින් ක�ඡේමති යන ප�ලි කි\ය� රCපයට අනුව සං�කසූ "ක�ම" යන වදනින් එම ඉන්ද්‍රීය සං�ඡේව්දන හ�ඳින් ඡේව්. ඡේම් අනුව ඒ ආxව�දය ක�ම ආxව�දය වශඡේයන් හ�ඳින් ඡේව්. ඉන්ද්‍රිය පහට අනුව ප�ච ක�ම ආxව�දය අර්ථ දක්ව� තිඡේP. ඡේමහි දී ක�ම ආxව�ද ක�ම තණ්හ� නමින්ද හ�ඳින් ඡේව්. ඡේම් අනුව මම යන ද�ෂ්ටිය අවිදW�ඡේව් උපත ඡේලසංත්,

තණ්හ�ව ඉන්ද්‍රීය සං�ඡේව්දන ආxව�දඡේG උපත ඡේලසංත් හ�ඳින්විය හ�කි ය.

එකිඡේනක ග්‍ර�ට ග්‍ර�සී ඇති අවුල් වූ නූල් පන්දුවක පaධ�න නූල් ඡේදඡේකළවර අවිදW�ව හ� තණ්හ�ව මඟින් ද�ක් ඡේව්. ඡේම් අවිදW�ව හ� තණ්හ�ව එකිඡේනකට ඡේ]තු පaතW ඡේව්.ඡේම් නිසං� ග්‍ර�ටග්‍ර�සී අවුල් වී ඇති නූල් පන්දුව නිව�රදිව ග්‍ර�ට ග්‍රලව� අවුල් ලිහ�හ�රිය හ�කි නම් සංසංරට සං�ඡේය%ග්‍රවී පවතින ස්වභා�වය දුර�වී යයි.328

සංක්ක�ය දිට්ඨිය අවිදW�ඡේව් ද�ෂ්ටිය ඡේලසං ආරම්භා වන ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය මට්ටඡේම් දී තණ්හ�ව ක�ම තණ්හ�ඡේවන් නිඡේය%ජානය ඡේව්. එඡේස්ම අස්මි ම�නය අවිදW�ඡේව් ද�ෂ්ටිය ඡේලසං ආරම්භා වන ප�ච උද්ධම්භා�ග්‍රීය මට්ටඡේම් දී තණ්හ�ව භාව හ� විභාව තණ්හ�ඡේවන් නිඡේය%ජානය ඡේව්. ඡේම් අනුව අති සියුම් අවස්ථ�ව උද්ධම්භා�ග්‍රීය මට්ටමයි. ඡේම් උද්ධම්භා�ග්‍රීය මට්ටම ඕරම්භා�ග්‍රීය මට්ටඡේමන් ව�සී පවතී. එහි ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය මට්ටම ඇත්ඡේත් උද්ධම්භා�ග්‍රීය මට්ටමට උඩිනි. ඡේම් නිසං� ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය මට්ටම දුර� කළ ද ප�ච උද්ධම්භා�ග්‍රීය මට්ටම තව දුරටත් දුර� කළ යුතු අති සියුම් අවස්ථ�වක් ඡේලසං ඡේxෂඡේව්. ඡේම් නිසං� ඡේසං%ව�න් වුව ද පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe දුර� වනුඡේG සංක්ක�ය දිට්ඨිය පaධ�නඡේක�ට ඇති අඡේනකුත් සං�ඡේය%ජාන ධර්ම වන සීලP�ත පර�ම�සං හ� විචිකිච්ඡ�ව පමණි. ඡේම් අනුව ඡේසං%ව�න් උතුම�ඡේe සිත තුළ ඇති අවිදW�ව මුල්වරට බිඳක් ඡේහ% අඩුවනුඡේG සංක්ක�ය දිට්ඨිය දුර�වීම නිසං�ය. ඡේම්

181

සංමඟම ඊට උපනිශ�ය වී තිබූ තණ්හ�වට අයත් උප�ද�න සං�යුතීන්ඡේe යම්කිසි විය�කීමක් ද සිදු ඡේව්. නමුදු පa�ල ඡේස් ද�ක් විය හ�කි තණ්හ�ඡේව් විය�කීම ප�හ�දිලිව ඡේපන්වනුඡේG ද්විතීයික මඟඵල යන සංක�ද�ග්‍ර�මී �වට පත් වීඡේම්දීය. එවිට දුර�වනුඡේG ද�ෂ්ටි ප�ක්ෂික සං�ඡේය%ජාන ධර්ම ඡේන�ව තණ්හ� ප�ක්ෂික සං�ඡේය%ජාන ධර්මය. එනම් ක�මර�ග්‍ර හ� පටිඝා යන සං�ඡේය%ජාන ඡේදඡේක් අඩක් දුර�වීම සිදු ඡේව්. ඡේත වන මඟ ඵලය වූ අන�ග්‍ර�මී �ව ල�බීඡේම්දීද දුර� වනුඡේG ද�ෂ්ටි ප�ක්ෂික සං�ඡේය%ජාන ඡේන�ව තණ්හ� ප�ක්ෂික සං�ඡේය%ජාන ධර්මය. එනම් ක�මර�ග්‍ර හ� පටිඝා සං�ඡේය%ජානවල ඉතිරි අඩ සංහමුලින්ම සංමුච්ඡේ�ද පaහ�ණය ඡේව්. ඡේම් සං� ඡේය%ජාන ධර්මත� දුර� වීම නිරීක්ෂණය කරනවිට ප�හ�දිලි වන කර�ණ නම් ඡේසං%ව�න් වීඡේම් දී දුර� වී යනුඡේG ද�ෂ්ටි ප�ක්ෂික සං�ඡේය%ජාන තිqත්වයක් �වයි. ඡේසං%ව�න් වීම ද�ෂ්ටි i රතිල�භාය ල�බීමක් ඡේලසංට බුදු දහඡේම් දක්ව� ඇත්ඡේත් මන්ද�යි ඡේම් අනුව ඉත� ප�හ�දිලිය. මුලින් ඡේම් ද�ෂ්ටි පaතිල�භාය ල�� පසුව අත්පත් කර ග්‍රත් දහම ඇසං තව දුරටත් ව�ඩීඡේම් දී ඡේසංසු තණ්හ� ප�ක්ෂික සං�ඡේය%ජාන ධර්මත� ඡේදකක් අවස්ථ� ඡේදකක දී සංහමුලින්ම දුර�වී යන �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. එනම් ක�ම ර�ග්‍ර හ� පටිඝා සං�ඡේය%ජාන ඡේදක හරි අඩක් දුර� වීඡේම් මට්ටම සංක�ද�ග්‍ර�මී �ඡේවන් ද සංම්පූර්ණඡේයන්ම දුර� වීඡේම් මට්ටම අන�ග්‍ර�මී �ඡේවන් ද නිරCපණය වන �වයි. ඡේකඡේස් වුවද අන�ග්‍ර�මී වීඡේම් දී සං�ඡේය%ජාන ධර්මවල එක් ස්ථරයක් සංම්පූර්ණ වශඡේයන් පaහීණ ඡේව්. එනම් ප�ච ඕරම්භා�ග්‍රීය ස්ථරයයි. ඊළඟ සං�ඡේය%ජාන ස්ථරය ඇත්ඡේත් මීට යටිනි. එය ද�ඡේනන ඡේන� ද�ඡේනන තරමට සියුම්ය. ඒ මට්ටම ද�කිය හ�කි මට්ටමට සියුම් ඉන්ද්‍රීය ශක්තියක් ඇති විටක දී පමණක් ඒ සං�ඡේය%ජාන ධර්ම අරමුණු කළ හ�කි ය.

ඡේලකික ධW�න ඉපිදවූ අෂ්ට සංම�පත්තිල�භී අන�ග්‍ර�මීන්ට හ� රහතුන්ට පමණක් සංඤ්ඤා�ඡේව්දයිත නිඡේර%ධ සංම�පත්තියට සංමව�දිය හ�කි ය. ඡේම් සංඳහන් අෂ්ට සංම�පත්තිය නම් ඡේලකික ධW�න ශක්තිය වර්ධනය කළ හ�කි උපරීම තලයයි. ඒ මට්ටමට සිත දියුණුකර නිඡේර%ධ සංම�පත්තිය ල�බීම යනු චිත්ත සංම�ධිය යම් උතුඡේමකුට ව�ඩිය හ�කි ඉහළම අවස්ථ�ව දක්ව� වර්ධනය කිරීමයි. සංකළ ක්ඡේල්ශ පaහීණ කළ රහතුන්ට නම් නිඡේර%ධ සංම�පත්තියට පත් විය හ�කි �ඡේව් කිසිදු ග්‍ර�ටළුවක් න�ත. නමුදු ඡේමහි අන�ග්‍ර�මීන්ට ද නිඡේර%ධ සංමවතට සංමව�දිය හ�කි �ව දක්ව� තිබීඡේමන් අදහස් වනු ඡේG අන�ග්‍ර�මීන්ඡේe චිත්ත සංම�ධිය රහතුන්ඡේe චිත්ත සංම�ධියට ඉත� ආසංන්න අවස්ථ�වක් �වයි. නමුදු අන�ග්‍ර�මීන්ඡේe සිඡේත් අපaහීණ සං�ඡේය%ජාන ධර්මත� තුනක් ඡේxෂවී ඇත. එනම් රCප ර�ග්‍ර, අරCප ර�ග්‍ර ( භාව හ� විභාව තණ්හ�), ම�න, උද්ධච්ච හ� අවිජ්ජා� යන උද්ධම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන ධර්මත� පහයි. ඡේමහි රCප ර�ග්‍ර හ� අරCප ර�ග්‍ර තණ්හ� ප�ක්ෂික අතර ම�න, උද්ධච්ච හ� අවිජ්ජා� යන සං�ඡේය%ජාන තුන අවිදW� ප�ක්ෂික ඡේව්. යම් ඡේකඡේනකු අන�ග්‍ර�මී �වට පත්වූ පසු තව දුරටත් සිඡේත් අපaහීණ සං�ඡේය%ජාන ධර්ම තිඡේPද�යි යන්න පව� ඇත�ඡේමකුට ඡේම් අනුව ඡේන� ද�නී යන තරමට සිත පවිතq මට්ටම ආසංන්නයට ප�මිණිය හ�කි ය. සංතිපට්ඨා�න සූතqඡේයහි

182

දක්ව� ඇති ඡේලසංට සංතර සංතිපට්ඨා�න ධර්ම ම�නවින් වඩන්ඡේනකුට වසංර හඡේත් සිට සංත්දින ක�ල පර�සංය තුළ අනිව�ර්යඡේයන්ම අන�ග්‍ර�මී ඵලය ඡේහ% අර්හත් ඵලය ල�බියහ�කි�ව දක්ව� ඇත්ඡේත් ඡේම්නිසං� විය යුතුය. එහි දක්ව� ඇත්ඡේත් උප�ද�න ඡේxෂය ඉතිරිව ඇත්ඡේත් නම් අන�ග්‍ර�මීඵලය ඡේහ% එඡේස් ඡේන�ම�ති නම් අර්හත්වය ල�බිය හ�කි �වයි.329

ඡේමහි උප�ද�නස්කන්ධ ඡේxෂය යන්ඡේනන් අදහස් කරනුඡේG පුණW ශක්තිය, ජීව විදW�ත්මක ඉන්ද්‍රීය සං�ක�ස්ම, සංසංර භාව පුර�ද්ද, වීර්යය හ� අඛණ්ඩව භා�වන�ඡේව් නිරතවීම යන කර�ණු න�තිවීම නිසං� අර්හත්ව ල�බිය හ�කි පමණට සං�ජා�නන ප�තිකඩ වර්ධනය කළ ඡේන� හ�කි �වයි. එ�ඳු අඡේයකු හට ල�බිය හ�ක්ඡේක් අන�ග්‍ර�මී ඵලය පමණි. නිදසුනක් ඡේලසං ගිහිඡේයකුට පුණW ශක්තිය, ඉන්ද්‍රීය �ලය සංසංර භාව පුර�ද්ද, වීර්යය හ� අඛණ්ඩව භා�වන�ඡේව් නිරත වීම ආදී සියළු කර�ණු ඡේකතරම් උසංස් ඡේලසං සංම්පූර්ණ වී තිබුණ ද අන�ග්‍ර�මී වීමට මිසං අන�ග්‍ර�මී �ඡේව් සිට අර්හත්වය දක්ව� යCමට ඇති අවස්ථ�ව ඉත� දුර්ලභා වීම ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය. යම් ඡේහයකින් ගිහිඡේයකු අර්හත් ඵලය සං�ක්ෂ�ත් කළ ඡේහ�ත් තව දුරටත් ගිහි �ඡේව් සිටිය ඡේන� හ�කි ය�යි ධර්මත�වක් ඡේපන්ව� දී තිඡේP. එක්ඡේක% සංත් දිනක් තුළ පිරිනිවන් පC යුතුය. එඡේස් න�ති නම් අනිව�ර්යඡේයන්ම ප�විදි විය යුතුය. ඡේමයට එක් ඡේ]තුවක් තිඡේP. එය නම් ගිහි �ව ආජීවය සංම්�න්ධඡේයන් අර්හත්වයට ඡේන� ග්‍ර�ලඡේපන අඡේය%ග්‍රW භූමියක් වීමයි.

සං��වින්ම ගිහි ප�විදි ඡේ�දය ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟී ඇත්ඡේත් ආජීවය සංම්�න්ධඡේයන් දක්නට ල�ඡේ�න ඡේමම විෂමත�වය නිසං�ය. ගිහි �ව රහතන් වහන්ඡේස් �ඳු අතිශය පිරිසිදු උසංස් ම�නසික ප�වතුමකින් ඡේහබි උතුඡේමකුට ව�සංය කළ ඡේන� හ�කි ස්ථ�නයක් වන නිසං�ය. නමුදු අන�ග්‍ර�මීඡේයකුට සිය සංම්පූර්ණ ආයු ක�ලයම ගිහි ඡේග්‍රයි සිට ම�නවින් විසිය හ�කි �ව දක්ව� තිඡේP. එම නිසං� ආජීවය සංම්�න්ධ ඡේම් ග්‍ර�ටළුව උද්ග්‍රත වනුඡේG රහත් �ව හ� අන�ග්‍ර�මී අවස්ථ�ව අතර ඇති සං�ඡේය%ජාන ධර්මත� පaහීණ වීම තුළ �ව ප�හ�දිලි ඡේව්.

අන�ග්‍ර�මී උතුම� තුළ ක�මර�ග්‍ර හ� පටීඝා සං�ඡේය%ජාන මුළුමනින්ම පaහීණය.

එ��වින් එ�ඳු උතුඡේමකු ගිහිඡේයකු ඡේලසං සිටිය ද ලි�ගික ජීවිතයක් ග්‍රත ඡේන� කරන �ව ප�හ�දිලි විය යුතුය. ලි�ගික සං�සංර්ග්‍රය යනු වර්ග්‍රය� අඛණ්ඩව පවත්ව� ඡේග්‍රන යCම පිණිසං සං�කසී ඇති ජීව විදW�ත්මක උගුලකි. ද�න ඡේහ% ඡේන�ද�න සියළු පුහුදුන් ම�නවයින් ඡේම් ජීව විදW�ත්මක උගුලට හසුව එය ඉත� ඉහළ සං�පයක�යි සිත� එහි ඇලී ග්‍ර�ලී ව�සංය කිරීමට හුර� පුර�දුව සිටින �ව ඡේපඡේන්. ඡේම් ජීව විදW�ත්මක උගුලට හසුව වර්ග්‍රය� ඡේ�% කිරීමට සිය ද�යකත්වය ල�� ඡේදමින් පවුල් සං�ස්ථ�වක් ඡේග්‍ර�ඩන�ඟීමට ම�නවය� උනන්දු වනුඡේG ඡේල%කඡේG සංම්මත වWවහ�රය ඉක්මව� ද�කීමට ඡේන� හ�කිකම නිසං�ය. සං��වින්ම ඡේලකික �ඡේව් සීම�ව ඡේමයයි. අන�ග්‍ර�මී උතුම� ඡේම් ඡේල%ක සංම්මත වWවහ�රය ඉක්මව� ද�කීමට හ�කිය�වක් ල�බී ඇති පුද්ග්‍රලඡේයකි.

එ�ඳු හ�කිය�වක් ඇති උතුඡේමකුට පව� ඡේල%ක සංම්මත වWවහ�රයට

183

ඡේවනස්ව ගිහි ඡේග්‍රයි සිටිය හ�කි �ව දක්ව� තිඡේP. නමුදු අර්හත්වයට පත් වූ උතුඡේමකුට ගිහි ඡේග්‍රයි විසිය ඡේන� හ�කි ය. එඡේස්නම් රහත් ඵලය ල�බීඡේම් දී අත්පත් වන සුවිඡේxෂී සං�ජා�නන හ�කිය�ව විය යුතුය. ඡේම් සුවිඡේxෂි සං�ජා�නන හ�කිය�ව අත් පත් වූ පුද්ග්‍රලඡේයකුට ගිහි ඡේග්‍රයි පවතින ආජීවය ඡේන� ග්‍ර�ලඡේපන �ව ඡේමහිදී අවඡේ�%ධ ඡේව්. සූතq ක\මයට අනුව අර්හත්වය ල�බීඡේම්දී පaහීණවන සං�ඡේය%ජාන අතර විභාව තණ්හ� යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවනුඡේG සිය ඡේන� ප�ව�ත්ම පිළි�ඳ ත�ෂ්ණ�වයි. ඡේමය උච්ඡේ�ද ප�ක්ෂික ත�ෂ්ණ�වක් ඡේලසං ද දක්ව� ඇත. ඡේමහි ඇති සියුම් �ව නිසං� වටහ� ග්‍ර�නීමට අසීර�ය. භාව තණ්හ� යනු සිය ප�ව�ත්ම අඛණ්ඩව ඡේග්‍රන ය�ම පිළි�ඳව සිඡේත් ඇතිවන ත�ෂ්ණ�වයි.

ඡේමය ශ�ස්වත ප�ක්ෂික තණ්හ�වක් ඡේලසංද දක්ව� ඇත. ම�න යනු අස්මි ම�නයයි. එනම් මම ඡේවම�යි අති සියුම්වූ අණු සංහග්‍රත වශඡේයන් ඇතිවන අවිදW� ප�ක්ෂික ද�ෂ්ටියයි. උද්ධච්ච යනු සිඡේත් ඇති විපිළිසංර ස්වභා�වයයි.

ච�චල ග්‍රතියයි. ක�ළඹීමයි. ඉල්පීමයි. සංම�ධිය පූර්ණව ව�ඩී තිබුණද ඡේම් දු�ලත�ව සියුම් වශඡේයන් ඇත. අවිජ්ජා� යනු චතුර�ර්ය සංතWය ඡේන� ද�නීමයි.

ඡේමකී සියළු දු�ලත� ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් ඡේන�ද�නීම පිළි�ඳ අදහසං අවිජ්ජා� යන්න තුළ තිඡේ�න �ව ජී. සී. ප�ණ්ඡේඩ් විසින් ප�හ�දිලි කර දි ඇත.330

ගිහි �ව හ� ප�විදි �ව අතර ඡේවනසං ආජීව ප�රිශුද්ධිය මත පදනම්ව තිඡේP. ගිහි �වට මමත්ව ද�ෂ්ටිය ඉත� සියුම් වශඡේයන් වුවද තිබිය යුතුය.

න�තඡේහ�ත් එය ගිහි �ඡේව් විවිධ සං�ඳත� සං�ර්ථකව පවත්ව� ඡේග්‍රන යCමට ��ධ�වකි. මම යන හ�ඟීම, ආකල්පය ඕල�රික වශඡේයන් දුර�කළද අණු සංහග්‍රත වශඡේයන් ඡේහ% රැඳී ප�වතීම ගිහි�වට අනිව�ර්යය. න�තඡේහ�ත් ගිහි �ව අර්ථවත් ඡේන�ඡේව්. මන්ද ගිහි �ව විවිධ ��ඳීම්, පුද්ග්‍රල�න්තර සං�ඳත� සංමඟ ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟී ඇති ආයතන වUහයක් නිසං�ය. නමුදු ගිහි �ඡේව් ඇති එ�ඳු දු�ලත� කිසිවක් ප�විදි �ඡේව් න�ත. ප�විදි �ව ආජීව ප�රිශුද්ධිය මත ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟී ඇති ආයතන වUහයකි. ප�විදි �ඡේව් ආයතන වUහය මමත්වඡේයන් වියුක්ත වන පරිදි එය ඡේග්‍ර�ඩ න�ව� ඇත. සංCම විටම ඡේප�දු ඡේද්පල ක\මක් මත ප�විදි සංම�ජාය ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී තිඡේP. සං�මූහිකත්වය පදනම්කරඇති ��වින් පුද්ග්‍රලිකත්වය ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් ආත්ම�ර්ථක�මී ආකල්පවලට සං�ඝා සංම�ජාය තුළ ඉඩක් න�ත. රහතන් වහන්ඡේස් වුවද සං�මූහික සං�ඝා සංම�ජාඡේG නීති රීති, ඡේප�දු සංම්මුතීවලට ග්‍රර� කළ යුතුය. රහත් ඵලය ඡේපද්ග්‍රලික ගුණයකි. ඡේපද්ග්‍රලික ගුණය සං�මූහික ප�ව�ත්ඡේම් පදනමට වඩ� උසංස් ඡේස් ප�විදි සංම�ජාය තුළ ඡේන� සං�ලඡේක්. සං�මූහික ඡේද්පළක\මය ආජීව ප�රිශුද්ධි ප�ව�ත්මකට යහ පසුබිමකි. මන්ද පුද්ග්‍රල ප�ව�ත්මක් තක� අසීමිතව ඡේවඡේහසීමට එවිට පුද්ග්‍රලය�ට සිදු ඡේන� වන ඡේහයිනි. පුද්ග්‍රල ප�ව�ත්ම සං�මූහික වග්‍රකීම මත රඳ� පවතී. සං�මූහිකත්වයට ග්‍රර� කිරීම මත පුද්ග්‍රල වටින�කමද ද�ඩිව අවධ�රණය ඡේකඡේර්. පුද්ග්‍රලය� සංමස්තය ඡේවතත්,

සංමස්තය පුද්ග්‍රලය� ඡේවතත් වග්‍ර කියන ක\මයක් ඒ තුළ ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟී තිඡේP.

ඡේම් සියළු ලක්ෂණ රහතන් වහන්ඡේස්ට පහසුඡේවන් ව�ඩ සිටීමට ඉත� ඡේය%ග්‍රW

184

පසුබිමක් ප�විදි සං�ස්ථ�ව තුළ ඇති�වට සං�ධකයි. සං�ඝා සං�ස්ථ�ඡේව් වUහය පව� ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී ඇත්ඡේත් පුහුදුන් පුද්ග්‍රලඡේයකු ඊට ඇතුළත් වුවද ද�ෂ්ටිඡේG පටන්ම ඒ පුද්ග්‍රලය�ව අර්හත්ව පරම�දර්ශය කර� ක\මිකව ඡේය�මු ඡේකඡේරන පරිද්ඡේදනි. ඒ නිසං� අර්හත්වයට පත් වූඡේවකුට සං�ඝා සංම�ජාය අභාය ස්ථ�නයක් �ව අමුතුඡේවන් පහද� දිය යුත්තක් ද ඡේන�ඡේව්. ගිහි �ඡේව් සිට අන�ග්‍ර�මී �වට පත් වූඡේවකුට ප�විදි භූමියට පaඡේව්ශ වීම නිසං� සිය ආජීවය අත්පත්කරග්‍රත් උසංස් ම�නසික සං�හිඳිය�වට සංරිලන අයුරින් සංකස් කර ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව ල�ඡේP.ඡේම් නිසං� පරිනිර්ව�ණය ඡේතක් සංම්පූර්ණ ආයු ක�ලයම ප�විද්ඡේද් ග්‍රතකළ හ�කි ය. ශුද්ධ�ව�සං �­]ම ඡේල%කවල ගිහි ප�විදි ඡේ�දයක් න�ත. එඡේස් වනුඡේG ස්තීq, පුර�ෂ ඡේ�දයක් හ� ලි�ගික චර්ය�වක් එ�ඳු ඡේල%කවල න�ති ��විනි. ඡේම් නිසං� එහි ව�ඩ සිටින අන�ග්‍ර�මී හ� අර්හත් ඵලය ල�බූ P ර]මයින්ට ඉන් පසුව සිය ආජීවය අමුතුඡේවන් සංකස් කර ග්‍ර�නීඡේම් අවx යත�වක් මතු ඡේන�ඡේව්. ඒ ශුද්ධ�ව�සංවල ඉපදීම සංමඟම පිරිසිදු ප�ව�ත්ම නිර�ය�සංඡේයන් උර�ම වන ��වින් අමුතුඡේවන් ආජීවය පිළි�ඳ ඡේවඡේහසංට ප�මිණීම අනවශWය. නමුදු මනුෂW ඡේල%කඡේයහි එඡේස් ඡේන�ඡේව්. මනුෂW ඡේල% කඡේG ගිහි ප�විදි ඡේ�දය නිර්ම�ණය වී ඇත්ඡේත් ආජීව ප�රිශුද්ධිය පදනම් කර ඡේග්‍රනය. මන්ද ලි�ග්‍ර ඡේ�දය හ� ලි�ගික සං�සංර්ග්‍රය ජීව විදW�ත්මක අ�ශඡේයන් සං�ම�නW මනුෂW ධර්මයක් ඡේලසං සංම්මතව ඇති ��විනි. ඡේම් තත්වය යටඡේත් අන�ග්‍ර�මී උතුම� ඡේම් ජීව විදW�ත්මක අ�ශඡේයන් ලි�ග්‍ර ඡේ�දය ඡේන� ඉක්මව� යන නමුදු ආකල්ප, හ�ඟීම් අ�ශඡේයන් සං�ම�නW මනුෂW ධර්මත� ඉක්මව� යන්ඡේනකි. ලි�ග්‍ර ඡේ�දය ��හිරව විදWම�න වුව ද, ම�නසික ආකල්ප,

හ�ඟීම්වලින් ලි�ගික සං�සංර්ග්‍රය ඡේකඡේරහි ආශ� රහිතඡේයකි. පවුල් සං�ස්ථ�ව රඳ� ප�ව�ත්මට අවශW පaධ�නතම සං�ධකය ලි�ගික සං�සංර්ග්‍රයයි. එය ඡේකඡේරහි ආශ� හ�ඟීම් රහිත වීම තුළ පවුල් සං�ස්ථ�වට අභාවW පුද්ග්‍රලඡේයකු �වට පත්ඡේව්. නමුදු ලි�ගික සං�සංර්ග්‍රඡේයන් ඡේත�ර සිය ප�ව�ත්ම (භාව තණ්හ�), ඡේන�ප�ව�ත්ම (විභාව තණ්හ�) ආදී ත�ෂ්ණ� ප�ක්ෂික ධර්මත� හ� මම ඡේවමි යන ද�ෂ්ටිය (ම�න), විපිළිසංර �ව ( උද්ධච්ච) හ� ඡේ]තු පaතW ධර්මත� ඡේන�ද�නීම (අවිජ්ජා�) යන අති සියුම් අණු සංහග්‍රත අවිදW� ප�ක්ෂික ධර්මත� ඒ පුද්ග්‍රලය� තුළ පවතී. ඡේම�ඳු දු�ලත� ඇති අඡේයකු හට ලි�ගික සං�සංර්ග්‍රඡේයන් ඡේත�රව වුවද ගිහි ඡේග්‍රයි ව�සංය කළ හ�කි පසුබිමක් තිඡේP.

මන්ද ඒ දු�ලත� ඒ පුද්ග්‍රලය�ව ගිහි ඡේග්‍රයි රඳ� සිටුවන අණු සංහග්‍රත ඇලීමක් හ� ද�ෂ්ටියක් ඡේලසං කි\ය� කරන ��විනි. ඒ තුළ අන�ග්‍ර�මී උතුම�ට ලි�ගික සං�සංර්ග්‍රය ප�දක කර ග්‍රත් පවුල් සං�ස්ථ�ව තුළ ප�ව�ත්මක් න�ති වුව ද, සිය දිවි ප�ව�ත්ම සංඳහ� වූ යම් රැකිය�වක් ප�දක කර ග්‍රත් ව�ත්තීය ප�ව�ත්මක් තිඡේP. ඡේමකී ව�ත්තීය ප�ව�ත්ම සං�ර්ථක කරග්‍ර�නීමට ඉවහල් වී ඇත්ඡේත් අන�ග්‍ර�මී උතුම� තුළ තවමත් අපaහීණ වී ඡේxෂවී ඇති උද්ධම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන ධර්මත� පහයි. ඡේම් නිසං� පූර්ණ ව�ත්තීය දිවි ඡේපඡේවතකට අද�ළ වනුඡේG ඉහත ද�ක් වූ උද්ධම්භා�ග්‍රීය සං�ඡේය%ජාන ධර්ම පහ �ව වටහ� ග්‍රත හ�කි ය.331

185

සංකල ක්ඡේල්ශ පaහීණ කළ රහතන් වහන්ඡේස්ට ව�ත්තීය ප�ව�ත්මක න�ත. එය පරම ආජීව ප�රිශුද්ධියට පත්වීමයි. කිනම් අයුරක ඡේහ% ව�ත්තීය ප�ව�ත්මක සිය ප�ව�ත්ම උඡේදසං� වන ඡේවඡේහසීම විදWම�නය. සිය ප�ව�ත්ම උඡේදසං� ඡේවඡේහසීම යනු ප�ව�ත්ම පිළි�ඳ කිනම් අයුරක ඡේහ% ත�ෂ්ණ�වක් ප�වතීමයි. සංකල ක්ඡේල්ශ පaහීණ වූ පුද්ග්‍රලඡේයකු තුළ එ�ඳු ත�ෂ්ණ�වක් ප�වතිය ඡේන� හ�කි ය. එම නිසං� රහතන් වහන්ඡේස් ස්වකීය ප�ව�ත්ම උඡේදසං� ඡේවඡේහසං වීඡේමන් ව�ළකී සිටින්ඡේනකි. ප�විදි පක්ෂය ගිහි පක්ෂය ඡේවතින් සිව්පසංය ල�� ඡේප%ෂණය වන ��වින් සිය ප�ව�ත්ම පිළි�ඳ අමුතුඡේවන් ව�ත්තියක නිය�ලී ඡේවඡේහසීමට භික්ෂූවකට සිදු ඡේන�ඡේව්. නමුදු ගිහිඡේයකු ඒ වරපaසං�දය හිමි වී න�ත. ගිහිය� සිය ප�ව�ත්ම සංඳහ� කිසියම් රැකිය�වක නිය�ලී ඡේවඡේහසී මුදල් ඉපයිය යුතුමය. ගිහි �ඡේව් සිට අර්හත්වයට පත්වී යනු ��හිරව ගිහිඡේයකු වශඡේයන් සිටියදීම ම�නසික ආකල්පවලින් ප�ව�ත්ම උඡේදසං� ඡේවඡේහසං වීඡේමන් ව�ළකීමට ඡේය�මු වීමයි. ඡේම�ඳු අවස්ථ�වකට පත් වූඡේවකුට ග්‍රත හ�කි වනුඡේG පියවර ඡේදකක් පමණි. එනම් ප�විදි භූමියට i රඡේව්ශ වීමයි. න�තඡේහ�ත් පිරිනිවන් පCමයි. මන්ද සිය දිවි ප�ව�ත්ම උඡේදසං� ඡේවඡේහසං වීමකින් ඡේත�රව සිටීමට ගිහිඡේයකුට ඡේන�හ�කි ��විනි. ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය ප�හ�දිලි කරන විට සංම්ම� ආජීවය ඡේලසං ඇත�ම් අය දක්වනුඡේG ව�රදි ඡේවළඳ�ම් පඡේහන් ව�ලකී රැකිය�වක නිය�ලීම සංම්ම� ආජීවය �වයි. ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය ගිහි ප�විදි ඡේදපක්ෂයටම ඡේප�දුය. ප�විද්ඡේදකු අනිව�ර්යඡේයන්ම ව�ත්තීය ජීවිතඡේයන් විනිර්මුක්ත වූඡේවකු �ව පa�තිඡේම�ක්ෂ විනය පිළිග්‍ර�නීමයි. එ�ඳු අඡේයකුට යළි අමුතුඡේවන් ව�රදි ඡේවළඳ�ම් පඡේහන් ව�ලකීම ද�ක්වීම අර්ථ විරහිතය. එ��වින් ඡේමහිදී සංම්ම� ආජීවය යන්ඡේනන් අදහස් කර ඇත්ඡේත් ගිහි හ� ප�විදි යන ඡේදපක්ෂයටම ඡේප�දු සංම්මත යමක් විය යුතුය. ඡේන�කළ යුතු ඡේවළඳ�ම් පඡේහන් අදහස් වී ඇත්ඡේත් සිය දිවි ප�ව�ත්ම සංඳහ� ඡේ��ර�ව, ව�ච�ව වW�ජා ඇඟවීම් ආදිඡේයන් ව�ලකී ජීවික� ව�ත්තිය ඡේග්‍රනය� යුතු �වයි. ඡේමය ගිහි, ප�විදි ඡේදපක්ෂ සංඳහ� ඡේප�දු සංම්මුතියකි. ඡේම් නිසං� ආජීව ප�රිශුද්ධිය, සංම්ම� ආජීවය ඡේලසං හඳුන්ව� ඇත්ඡේත් ඡේහ�රඡේ��ර� ආදී ව�චනික කි\ය�වලින් ව�ළකීම�ව වටහ�ග්‍රත හ�කි ය.සංම්ම� ආජීවය උපරිමව ඇත්ඡේත් රහතුන් තුළය. රහතුන් ව�ත්තීය ජීවිතඡේයන් ව�ළකුණු අයයි. ව�ත්තීය ජීවිතඡේයන් ව�ළකීමතුළ ඡේහ�ර ඡේ��ර� ආදී ව�චනික ඡේද් සිදුවීමට ඇති ඉඩකඩ මුළුමනින්ම ව�ලකී යයි. එම නිසං� ආජීව ප�රිශුද්ධිය යන්න ව�රදි ක\මවලින් ව�ත්තීය ජීවිතඡේG නිරත ඡේන� වීම ඡේලසං ද�ක්වීම මුළුමනින්ම නිව�රදි ඡේන�වන �ව ඡේපනී යයි. මන්ද එම නිර්වචනය ප�විදි පක්ෂයට අද�ළ ඡේන� වන නිසං�ය. සංම්ම� ආජීවය අර්ථ දක්වන විට එම නිර්වචනය ගිහි පක්ෂයට ඡේමන්ම ප�විදි පක්ෂයට ද එකහ� සංම�නව අද�ළ වියයුතු ��විනි. ප�විද්ද සංකස් වී ඇත්ඡේත් නිර්ව�ණ ල�භාය අරමුණු කර ඡේග්‍රනය. එම නිසං� සංම්ම� ආජීවය ඡේත%රන විට ඒ පිළි�ඳව ද සං�ලකිලිමත්වීම උචිත ��ව් හ� ඡේÝ. ආර්ය අෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රඡේG ව�දග්‍රත්ම අ�ග්‍රය සංම්ම� දිට්ඨියයි. සංක්ක�ය දිට්ඨිය සීලP�ත පර�ම�සං හ� විචිච්ඡ�ව

186

දිට්ඨිය දුර� කිරීම නිසං� පaහ�ණ වී යයි. එම දිට්ඨිය අවිදW� ප�ක්ෂිකය.

එ��වින් නිවන විදW�ව උපදව� ග්‍ර�නීමට මුල් කර ඡේග්‍රන ඇත. සංම්ම� ආජීවය ඡේග්‍ර�ඩ න�ඟී ඇත්ඡේත් විදW�ව උපදව� ග්‍ර�නීමට පහසුකම් සං�ලඡේසංන පසුබිමක් මතය. ඊට ඡේහ�ඳම ත�න ගිහි �ව ඡේන�ඡේව්. මන්ද ගිහි �ඡේව් විවිධ පළිඡේ�%ධ පවතින ��විනි. එම නිසං� ප�විද්ද ඊට සුදුසුම ත�නයි. මින් අදහස් වනුඡේG සංමස්ත ප�විදි සං�ස්ථ�ව ඡේග්‍ර�ඩන�ඟී ඇත්ඡේත් ඉන්ද්‍රීය සං�ඡේව්දන නිව�රදිව වටහ� ඡේග්‍රන පුද්ග්‍රලත්වයක් බිහි ඡේන� කර ග්‍රනිමින් සං�ජා�නනය කළහ�කි පසුබිමක් ඇතිවන පරිදිය. පුද්ග්‍රල ඡේද්පළ ක\මය ඇති ත�න එ�ඳු පසුබිමක් බිහි කර ග්‍රත ඡේන� හ�කි ය. එ��වින් සං�ඝා සංම�ජාය තුළ සං�මූහික ඡේද්පළ ක් රමය හඳුන්ව�දී ඇත.මන්ද සං�මූහික ඡේද්පළ පරිඡේභා%ජාන ක\මයක් තුළ පුද්ග්‍රලික ධනවත් �වක් ල�බීම පිනිසං අනවශW අයුරින් ඡේවඡේහසංට පත්වීඡේම් අවශWත�වයක් න�ති ��විනි. ඡේම් නිසං� ම�නසික සං�හ�ල්ලු �වකින් දිවි ප�ව�ත්ම ඡේග්‍රන යCමට ප�විදි සං�ස්ථ�ව තුළ ඉඩ පaස්ත�ව හිමිව තිඡේP.

පුද්ග්‍රලික�ව හ� ආත්ම�ර්ථක�මී �ව ඉස්මතු වන ගිහි සං�ස්ථ�ව තුළ එ�ඳු ම�නසික සං�සිඳීමක් න�ත. එ��වින් බුදුන් වහන්ඡේස් විසින් සුවඡේස් සංතWය අවඡේ�%ධය කිරීම සංඳහ�ත් එඡේලසං සංතWය අවඡේ�%ධයට පත් වූ උතුමන්ට සුවඡේස් විසීමට අවශW පසුබිම සං�කසීම සංඳහ�ත් සං�ඝා සංම�ජාය සංකස් කර ඇති �ව ප�හ�දිලිය. ඡේමහි සුවඡේස් විසීම යනු ආජීව ප�රිශුද්ධියට පත්ව විසීමයි. සං�සිඳුනු මනසංකින් දිවිඡේග්‍රවීමට හ�කිවීම යම්අඡේයකුට ල�� ග්‍රත හ�කි උසංස්ම ආජීව ප�රිශුද්ධිය ඡේලසං ඡේමහිදී සංලක� තිඡේP. භික්ෂුවකට ස්වකීය සිව් නිස්සංය පරිඡේභා%ජානය මඟින් ත�iතිමත් වීම සං�හ�ල්ලු දිවියක් සංඳහ� මන�ව ග්‍ර�ලඡේපයි. භික්ෂු ජීවිතයට අවශW කරන ආජීව ප�රිශුද්ධිය ද�හ�මිව ල�බිය හ�කි සිව් නිස්සංය මඟින් අවධ�රණය කර දක්ව� ඇත.332

ම�නව දිවි ප�ව�ත්මට ආර්ථිකය ද�ඩි ඡේස් �ද්ධව පවතී. ආර්ථිකඡේයන් ඡේත�ර ම�නව දිවි ප�ව�ත්මක් ඡේන� ම�ති තරමට ආර්ථිකය ම�නව ජීවිතඡේG සංCම අ�ශයක් ප�සං�ම හසුර වනු ල�යි. ඡේම් අනුව සංම�ජායීය සං�ඳත�, කල�ව,

ආග්‍රම, සං�හිතWය, සං�ස්ක�තික ලක්ෂණ, භා�ෂ�ව ආදී ම�නව ජීවිතයට සංම්�න්ධ සියළු අ�ශම ආර්ථිකව මඟින් සං�ජුව ඡේහ% වක\ව ප�ලනය කරනු ල�ඡේP. ඡේම් නිසං� ම�නව දිවි ඡේපඡේවත සංකස් වී ඇත්ඡේත් හුඡේදක් ම�නව අවx යත�වලට සංරිලන අයුරින් ඡේන�ව ආර්ථිකයට සංරි ලන අයුරින් �ව ප�හ�දිලිව ද�ක ග්‍ර�නීමට ල�ඡේP. ඡේම් අනුව ම�නව ජීවිතය හ� �ද්ධ සංම�ජා සං�ඳත�, කල�ව, ආග්‍රම, සං�හිතWය, සං�ස්ක�තික ලක්ෂණ හ� භා�ෂ�ව �ඳු සංCම අ�ශයක්ම ආර්ථික කි\ය�වළියට උචිත අයුරින් ඡේවනස් කරනු ල�� තිඡේP. යම් යුග්‍රයක ඡේම් සංCම අ�ශයක්ම සංකස්ව ඇත්ඡේත් ඒ යුග්‍රඡේG ආර්ථික කි\ය�වළියට සංමප�තවන අයුරිනි. රට සංම�ද්ධිමත්ව ප�වති යුග්‍ර ක�ල වකව�නුවල ම�නව දිවි ඡේපඡේවතට අයත් සංම�ජා සං�ඳත�, කල�ව, ආග්‍රම, සං�හිතWය, සං�ස්ක�තික ලක්ෂණ හ� භා�ෂ�ව �ඳු සංCම අ�ශයක්ම උසංස් මට්ටමකින් ප�වතුනු �වට සං�ධක ඇත. එඡේස්ම රට පිරිහී තිබූ සංCම ක�ලයකම ඊට උචිතඡේලසං ඡේම්සංCම

187

අ�ශයක්ම ග්‍රර�ව�ටීමට ලක්වී තිබිණ. නූතනඡේG ඡේමරට පවතිනුඡේG පxච�ත් යුද ක�ල සීම�වකය. අති බිහිසුණු තිස් අවුර�දු යුද්ධයක් ප�වතී නිම�වට ලක් වූ ඡේම�ඡේහ�තක රටක පවතින සංම�ජා පසුබිම සංමඟ ආර්ථික කි\ය�වළිය ද �ද්ධව ඇත. ඒ අනුව නූතන ආර්ථික �ලපCම ඔස්ඡේස් සංCම අ�ශයකම ප�තිකඩ සංකස්ව ඇත. ඒ අනුව නූතන සංම�ජාඡේG ම�නවයන්ඡේe දිවි ප�ව�ත්ම පිරිහී ඡේග්‍ර�ස් ඇති �ව ප�වඡේස්. එය අනිව�ර්ඡේයන්ම පවතින සංම�ජා ආර්ථික රට�ව හ� �ද්ධවූ පිරිහීමක් විය යුතුමය. මන්ද ආර්ථික වUහය දිවිප�ව�ත්ම හ� අවිඡේය%ජානීය සං�ඳත�වක් පවත්වන ��විනි. ඡේම් නිසං� ආජීවය ම�නව සං�ඳත� යහපත්ව පවත්ව� ග්‍ර�නීම විෂඡේයහි ද�ඩි �ලපCමක් ඇති කරනු ල�න �ව ප�හ�දිලිය. ම�නව ශිෂ්ට�ච�රය ඡේග්‍ර%තිqය යුග්‍රඡේG පවතිද්දී එහි අර්ධ ඡේක�මිනියුස්ට් ලක්ෂණ විදWම�න වූ �ව ම�ක්ස් ඡේව්�ර්ඡේe ආකල්පයයි.333

පසුව ක\මඡේයන් ම�නව ශිෂ්ට�ච�රය දියුණු ඡේවත්ම ම�නව සංම�ජාය වඩ�ත් සං�කීර්ණ ග්‍රති ලක්ෂණ වලින් යුක්ත විය.අල්ප ක�තW හ� අල්ප ඡේදයකින් ජීවික� ව�ත්තිය තිබූ මුල් යු ග්‍රඡේG ම�නව සංම�ජාය ඉත�ම පaජා�තන්තීqය හ� සං�මූහික ලක්ෂණවලින් සංමන්විතව ප�වතින.334 පසුව කල් ය�ඡේම් දී ආත්ම�ර්ථක�මී �ව ව�ඩිදියුණු විය. සං�මූහික ඡේග්‍ර%තිqක සංම�ජා ඡේවනුවට පවුල් වශඡේයන් ඡේවන්වූ කුඩ� ඒකකවලට මිනිස් සංම�ජාය පරිවර්තනය විය. ඡේපරදී මුළු ඡේග්‍ර%තqයම එකම පවුලක් ඡේලසං සං�ලකූ සං�මූහික ග්‍රතිලක්ෂණය ඡේවනුවට පුද්ග්‍රලය�ඡේe සුඛය ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් ධනව�දී න�ඹුර�ව සංහිත සංම�ජා ක\මයක් ඡේවත ම�නව සංම�ජාය න�ඹුර�වන්නට විය. ඉන්ද්‍රීය පීaණන සුඛය ඡේක්න්ද්‍රකරග්‍රත් ධනව�දී ම�නසික න�ඹුර�ව මිනිස් සිත් තුළින් න�ති කර දම� ම�නව සංම�ජාය යළි පූර්ණ ඡේක�මියුනිට්ස් සංම�ජායකට පරිවර්තනය කළ ඡේන� හ�කි �ඡේව් i ර�ඡේය%ගික ග්‍ර�ටළුව ඡේමහිදී මතුවිය.335 ගිහි සංම�ජාය ඡේවනුවට උක්ත ඡේවනසං මන�ව ඇති කළ සං�ඝා සංම�ජාය තුළ උපරීම සං�මූහික පරම�දර්ශී සංම�ජා ක් රමය ස්ථ�පිත කළ හ�කි විය. පa�තිඡේම�ක්ෂ විනය ස්ථ�පිත කිරීඡේම් පaධ�නතම අරමුණ වWවස්ථ�පිත නීතිරීති පද්ධතියක් තුළ ම�නසික සං�සිඳීමක් ල��ග්‍රත හ�කි සංම�ජා ක\මයක් පවත්ව� ග්‍ර�නීමයි. එය බුදු දහඡේම් දක්ව� ඇති පරම විමුක්තිය ල�බීමට ඡේමන්ම පරම විමුක්තියට පත් උතුමන්ට සුවඡේස් ව�සංය කිරීමට උචිත සංම�ජා පසුබිමක් ඇති කිරීමකි. මන්ද ගිහි සංම�ජාය ආර්ථිකඡේG �ලපCමට හසු වීම නිසං� සංම�ජා ක\මය වරින්වර පූර්ණ ධනව�දී �වක් ඡේවත ග්‍රමන් කළ හ�කි �ව කල්ත�� ප�හ�දිලි වූ ��විනි. ඒ තුළ පුද්ග්‍රල සුඛ විහරණය උඡේදසං� පුද්ග්‍රලය� පවතින සංම�ජා ක\මඡේG වහඡේලකු වීඡේමන් මුදව� විමුක්තිද�යක පරිසංරයකට ඡේය�මු කිරීඡේම් අවශWත�ව මතුවූ ��වින් ආර්ථික �ලපCඡේමන් වියුක්ත සං�ඝා සංම�ජාය නිර්ම�ණය විය. සිව් පසංය නිශ�යවූ ප�විද්දට ආර්ථික �ලපCම්වලින් අත්මිදී කටයුතු කළ හ�කි පසුබිමක් තිබිණ.

ප�විදි සංම�ජාය පරපටි�ද්ධ වුව ද සිව් පසංයට ග්‍ර�ති ඡේන�වූ සංතර අග්‍රතිඡේයන් මිදුනු සංම�ජා සං�ස්ථ�වක් ඡේලසංට ආදිඡේG පටන්ම ප�වතින.336

188

2.10. ඡේ�ද්ධ සං�ජා�නනය හ� භා�ෂ�ව

සං�ජා�නනය නම් ��හිර පරිසංරය අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීමයි. ඡේම් අවඡේ�%ධය පaක�ශයට පත්කිරීම උඡේදසං� භා�ෂ�වක අවශWත�ව ඇති ඡේව්.

ඡේල%කඡේG ඇති භා�ෂ�වන් විවිධ ස්වරCපඡේයන් හ� විවිධ හ�ඩ තලවලින් යුක්තය. යම් භා�ෂ�වක ආරම්භාක පසුබිම ඡේමන්ම වර්ධනය වූ සංම�ජා පසුබිම, සං�ස්ක�තික ලක්ෂණ පව� එකී භා�ෂ�ව හ�ඩ ග්‍ර�ස්වීමට ඉවහල් ඡේව්.337 භා�ෂ�වල ව�e විදW� ඉතිහ�සංය අධWයනය කිරීම මඟින් විවිධරටවල භා�ෂ�වන්හි වික�ශය සිදු වූ ආක�රය අවඡේ�%ධ කර ග්‍රත හ�කි ය. මුල දී හුඡේදක් කථිත අවශWත� සංඳහ� පa�ථමික ශPද උපඡේය%ග්‍රී කරග්‍රත් අතර ක් රමිකව එය සං�ඡේක්ත අනුසං�රඡේයන් වචන �වට ඡේපරලිනි. සීත, උණුසුම ආදී ඡේද්ශගුණික සං�ධක මත වඩ� ඉහල ඡේහ% පහළ ශPද පර�සංයන්ඡේe අවx යත�ව භා�ෂ�වලට ඇති විය. මන්ද භා�ෂ� උච්ච�රණය කිරීඡේම් දී මුඛය විව�ත වන පaම�ණය සිර�ර කි\ය�ශීලී වීඡේම් සං�ධකය මත රඳ� ප�වති ��විනි. ඡේම් අනුව �ටහිර භා�ෂ�වල ශPද උච්ච�රණය කිරී ඡේම් රට� ආසිය�තික ශPද උච්ච�රණය කිරීඡේම් රට�වට වඩ� ප�හ�දිලි ඡේවනස්කම් සංහිත විය. ස්වරයන්හි දීර්ඝා ඡේහ% භාâසංව උච්ච�රණය කිරීඡේම් ම�තq� පaම�ණය ඡේද්ශගුණික පසුබිම අනුව ඡේවනස් වූ �ව සුග්‍රතප�ල ද සිල්ව� ඡේe ආකල්පය විය.338 ඡේල�ව පුර� විවිධ රටවලට අනනW භා�ෂ� ලක්ෂණ ප�මිණිඡේG ඉන්දු යුඡේර%පීය ආර්යවර�න්ඡේe සං�ක\මණය සංමඟ �ව භා�ෂ�ඡේව් ඉතිහ�සංය පිළි�ඳ පර්ඡේGෂණය කළ ව�e විදW�ඥායින්ඡේe අදහසංක්ව තිඡේP. එකම භා�ෂ�ව ඡේල%කඡේG විවිධ රටවලට වW�iත වී පසුව ඒඒ රටවලට උචිත අයුරින් වික�ශයට පත් වූ �ව ව�e විදW�ඥායින්ඡේe අදහසංයි. ඉත� දුර අතීතඡේG දී ආර්යයන් විවිධ රටවලට සං�ක\මණය වීඡේම් දී ඔවුන් කත� �හ කළ භා�ෂ�ව පසුව ඡේද්ශගුණික විපර්ය�සංවලට ලක්ව ක�ල�නුරCපීව ඡේල%කය පුර�ම ද�නට විදWම�න විවිධ භා�ෂ� බිහි වූ �ව ව�e විදW� පර්ඡේGෂණවල දී ඡේහළි වී තිඡේP. ඡේම් නිසං� ඡේල%කඡේG විවිධ භා�ෂ�වල වචනවල, ව�e විදW� නිර�ක්තිවල හ� ව�e විදW� ලක්ෂණවල යම් යම් සංම�න ලක්ෂණ ඇති �ව දක්නට ල�ඡේP. එකම වචනය සුළු සුළු උච්ච�රණ ඡේවනස්කම් සංහිතව විවිධ භා�ෂ�වල එකම අර�ත ඡේග්‍රන දීම සංඳහ� භා�විත� වන �ව ප�හ�දිලිව ඡේපනී යයි. ඡේල%කඡේG ද�නට පවතින විවිධ භා�ෂ� එකම ආදී ක�ලීන මුල් භා�ෂ�වකින් පරිණ�මය වී ප�මිණි �වට එය ඡේහ�ඳ සං�ධකයක් ද ඡේව්.

භා�ෂ�වල ඡේමකී සංම්භාවය පිළි�ඳ සං�ලකීඡේම් දී පa�ථමික භා�ෂ� හුඡේදක් සංතුන්ඡේe විවිධ ශPද රට� අනුකරණය කරමින් සංකස්ව ප�මිණි �ව තහවුර� වී තිඡේP. එ ඡේස්ම පරිසංරඡේG විවිධ ස්වභා�වික ශPද රට� හ� න�ද ම�ල�වන් අනුකරණය කරමින් ම�නව සංම�ජාය ඒව� සිය අවශWත� සංඳහ� ශPද ඡේලසං

189

භා�විත� කර තිඡේP. හ�ඟීම් සංන්නිඡේව්දනය කිරීම සංඳහ� ඡේමන්ම දෛදනික කටයුතුවලදී ඡේසංසු පුද්ග්‍රලයින්ඡේe සංහඡේය%ග්‍රය ල�� ග්‍ර�නීමට අවශWවූ අවස්ථ�වල දී ස්වභා�වික ශPද අනුකරණය කරමින් න�ද රට� උච්ච�රණය කරඇත. හුඡේදක් මුවින් නිකුත් වූ ස්වභා�වික ශPද පසු ක�ලීනව විවිධ රට�වලට හ�ඩ ග්‍රස්වමින් සිය හ�ඟීම් හ� ආකල්ප එ කිඡේනක� අතර සංන්නිඡේව්දනය කිරීම සංඳහ� භා�විත� වී තිඡේP.339

ආදීක�ලීන සංම�ජාය හුඡේදක් සංතුන්ඡේe හ� පරිසංරඡේG ඇති විවිධ ස්වභා�වික ශPද අනුකරණය කරමින් ශPද උච්ච�රණය කර ඇත. ඡේම් ශPද මඟින් තම�ට අභිමත හ�ඟීම්, ආකල්ප අඡේනක් අයට සංන්නිඡේව්දනය කර ඇත. ක�ලයක් ග්‍රත වීඡේම් දී පa�ථමික ශPදවලින් සංමන්විත ආදී ක�ලීන භා�ෂ�වන් ක\මිකව සං�වර්ධනයට ලක් වී තිඡේP. ඡේම් සංඳහ� විශ�ල ක�ලයක් ග්‍රත වී තිඡේP. එඡේස්ම ආදී ක�ලීන ග්‍රල් ගුහ�, පර්වත, කඳු �Cවුම් ආදී ස්ථ�නවල චිතq ඇඳ එමඟින් සිය අදහස් සංන්නිඡේව්දනය කිරීඡේම් ක\මයක් පව� මුල් ක�ලීන ම�නවය� සංතු වූ �වට පුර� විදW�ත්මක සං�ධක හමු වී තිඡේP.

ඡේම්ව� චිතq අක්ෂර ඡේල්ඛන �වට හඳුන� ඡේග්‍රන ඇත. ජාප�නඡේG හ� චීනඡේG �ඳු රටවල ද�නටද භා�විත� කරන ලිඛිත ඡේහ%ඩිය පව� පරිණ�මනයවී ඇත්ඡේත් පුර�ණඡේG ප�වති ඡේම�ඳු චිතq අක්ෂර සංම්පaද�යකින්�ව ප�වඡේස්.

වර්ණ ම�ළ� ඡේන�ම�තිව කථ��හට පමණක් සීම� වූ භා�ෂ� ද ඡේම් අතර ඡේව්.

ප�ලි භා�ෂ�ව එ�ඳු එක් �සංකි. ප�ලි �සංට අනනW වූ නිxචිත වර්ණ ම�ල�වක් න�ත. එ��වින් ඡේල%කඡේG ඕනCම භා�ෂ�වක වර්ණ ම�ල�වකින් ප�ලි භා�ෂ�ව ලිය� ද�ක්වීඡේම් හ�කිය�ව ඇත. ද�නට මුද්‍රිත තිqපිටක ඡේG ඇත්ඡේත් සි�හල භා�ෂ�ඡේව් වර්ණ ම�ල�ව භා�විත� කර ලිය� දක්වන ලද ප�ලි �සං �ව පී.පී මලලඡේස්කර ඡේe අදහසංයි.340 බුදුරදුන් ජීවම�න අවදිඡේG මග්‍රධය ඡේක්න්ද්‍ර කර ග්‍රත් ඡේපඡේදසං තුළ සං�ම�නW ජානත�ව අතර වWවහ�ර වූ භා�ෂ�ව අනුසං�රඡේයන් තිqපිටක ය ඡේල්ඛනග්‍රත වූ ප�ලි භා�ෂ�ව සංකස් වී ඇති �වට විxව�සං කරනු ල�ඡේP. ඡේකඡේස් වුවද ප�ලි භා�ෂ�ව ද�ර්ශනික අ�ශඡේයන් ඡේප�ඡේහ�සංත් �සංකි. මන්ද තිqපිටක බුද්ධ ඡේද්ශන�වල නියම හරය වටහ� ග්‍රත හ�ක්ඡේක් එය ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන් පවතින විටය. ඒ නිසං�ම සි�හල භා�ෂ�වට පරිවර්තනය ඡේක�ට තිබූ ප�ලි අටුව� යළි ප�ලි භා�ෂ�වට පරිවර්තනය කිරීම බුද්ධඡේඝා%ෂ හිමියන් අතින් සිදු විය. හුඡේදක් ඡේමරඡේට්දීම සි�හල �සින් ලිය�වී තිබූ විවිධ අටුව� ද බුදුඡේග්‍ර�ස් හිමියන් විසින් ප�ලි �සංට නඟන ලදී.341

බුද්ධඡේඝා%ෂ හිමියන් ද�න උග්‍රත්කම් වලින් භා�ෂ�න්තර ද�නුමින් ඡේප�ඡේහ�සංත් හිමි නමකි. සංමක�ලීන සංම�ජාඡේG රහතන් වහන්ඡේස්ල� සිටි නමුදු ඡේම් ක�ර්යය ඉන්දිය�ඡේව් සිට ඡේමහි ප�මිණි බුද්ධඡේඝා%ෂ හිමියන්ටම පවර� ඇත්ඡේත් උන් වහන්ඡේස්ඡේe �හුශ��ත �ව පිලි�ඳ එකල ව�ඩ සිටි ශ�සංනභා�රක�රත්වය දරණලද මහ රහතන් වහන්ඡේස්ල� පව� සංCහීමකට පත් වූ ��වින් විය යුතුය.

ඒ සංඳහ� මුලික පරීක්ෂණයක් ද ප�වති �ව මුල�ශ�වල සංඳහන්ය.342

බුද්ධඡේඝා%ෂ හිමි ඡේම් පරීක්ෂණඡේයන් සං�ම�ර්ථය ල�බීය. පරීක්ෂණය සංඳහ�

190

වූඡේG ඡේදන ලද එක් ම�ත�ක� ග්‍ර�ථ�වකට පර්ඡේGෂණ නි�න්ධනයක් පිටපත් තුනකින් සං�පයීමයි. එය බුදුඡේග්‍ර�ස් හිමි නිසි ඡේලසං සිදුකරන ලදී. ඉන් පසුව ඡේහල අටුව� ප�ලි භා�ෂ�වට පරිවර්තනය කිරීඡේම් ක�ර්යය මහ� විහ�රීය භික්ෂුන් වහන්ඡේස්ල� විසින් උන් වහන්ඡේස්ට පවරන ලදී. සි�හල භා�ෂ�වට වඩ� ප�ලි භා�ෂ�ව ද�ර්ශනික අතින් ඡේප�ඡේහ�සංත් ��වින් බුදු දහඡේම් නියම ද�ර්ශනික හරය සුරක්ෂිත කිරීම සංඳහ� ප�ලි භා�ෂ�වට පරිවර්තනය කිරීම ඉත� වටින� ක�ර්යයක් �ව ප�හ�දිලි ඡේව්.343 බුදුන් වහන්ඡේස් ධර්ම ඡේද්ශන� සිදු කරන ලද භා�ෂ� ම�ධWය ප�ලිය ඡේහ% ප�ලියට ඉත� ආසංන්න එකල මග්‍රධ ඡේද්ශය ආශි�තව ප�වති වWවහ�ර භා�ෂ�වක් විය යුතුය. එම නිසං� ඡේවනත් �සංකින් ප�වතීමට වඩ� මුල් �සින් ප�වතීම අර්ථය සුග්‍රමව වටහ� ග්‍ර�නීමටද පහසුවකි.344

බුද්ධ ඡේද්ශන�වල අන්තර්ග්‍රත වනුඡේG පaතිඡේව්ධ දහම කර� යන ප�හ�දිලි ක\මඡේව්දයයි. චරිතය, ස්ථ�නය, පුද්ග්‍රලය� ආදී කර�ණු අනුව එකී අවස්ථ�වල ට ග්‍ර�ලඡේපන ඡේලසං බුදු හිමියන් දහම ඡේද්ශන� ඡේක�ට තිඡේP. එහි දී භා�ෂ�ව භා�විත� කර තිඡේ�නුඡේG හ�කි ත�ක් ශ�වණය කරන පුද්ග්‍රලය�ට වටහ�ග්‍රත හ�කි වන පරිදිය.345 එහිදී ධර්ම පaතිඡේව්ධය සං�ජා�නන මට්ටම ඡේලසං සං�ලකූ විට එ�ඳු අවඡේ�%ධයක් අසංන පුද්ග්‍රලය�හට ල��දීම ධර්ම ඡේද්ශන� ප�ව�ත්වීඡේම් පරම�ර්ථය ඡේලසං සං�ලකිනි. එ�ඳු වූ අවස්ථ�වල දී අසංන පුද්ග්‍රලය�ඡේe ම�නසික මට්ටමට සං�සං ඡේඳන පරිදි ධර්ම සංන්නිඡේව්දනය කිරීඡේම් වග්‍රකීමක් ඇත. එම ධර්මසංන්නිඡේව්දනය සං�ර්ථක කර ග්‍ර�නීම පිණිසං භා�විත� කරන භා�ෂ�ඡේව් වචන සුදුසු ඡේලසං භා�විත� කිරීඡේම් දක්ෂත�වය ද ඡේමහිදී ව�දග්‍රත් විය. භා�ෂ� ම�ධW පමණක් ඡේන�ව ඡේත%ර� ග්‍රන්න� ලද භා�ෂ�ඡේවහි අන්තර්ග්‍රත වචන මඟින් සංන්නිඡේව්දනය කිරීමට අවශW වන ආකල්ප,

ආඡේව්දන, කුසංලත� ආදී සියළු ඡේද් ම�නවින් ඡේත%ර� ඡේPර� ග්‍රන්න� ලද වචන භා�විතඡේයන් සංන්නිඡේව්දනය කළ හ�කි විය යුතුය. භා�ෂ�ව ඡේලකික වපසංරිය සීම� ඡේක�ට බිහි වූවකි. එමඟින් ඡේලකික වපසංරියට හසු ඡේන�වන ඡේද් පaක�ශ කිරීම අපහසු එ��විනි. සං�ම�නWඡේයන් පුද්ග්‍රලඡේයකු තුළ ඇතිවන හ�ඟීම්,

ආකල්ප, සං�කල්ප, නිර්ම�ණශීලී අදහස් ආදිය වචනවලින් පaක�ශ කිරීම දුෂ්කරය. ඡේකඡේනකු තුළ ඇති කුසංලත�ව අනුව ඒ පුද්ග්‍රලය�ට කිසියම් භා�ෂ�වක ඇති වචන මඟින් හ�කි ත�ක් ආසංන්න ඡේලසංට සිය සං�ජා�නන හ�කිය�ව පaක�ශයට පත් කළ හ�කි ය. නමුදු එහිදූ වුවද 100%ක් සිය සං�ජා�නනය නිව�රදිව පaක�ශ කළ හ�කි ඡේන�ඡේව්. එයට ඡේ]තුඡේලසං පුද්ග්‍රල අනනWත�ව, අවස්ථ�ව, චිත්තඡේව්ගික ස්වරCපය, සිර�ඡේරන් හ� මුහුණින් පaක�ශ වන හ�ඟීම් යන�දිය සංම්මුඛඡේයහි ඡේන� වන පුද්ග්‍රලඡේයකුට ග්‍ර�හණය කළ ඡේන�හ�කිවීම ආදී විවිධ ස්වරCප ඡේද් ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේම්ව� අනිව�ර්යඡේයන්ම සංන්නිඡේව්දනඡේG දී සීම�ක�රී සංම්��ධක ඡේලසං කි\ය�ත්මක ඡේව්. කිසි යම් පුද්ග්‍රලඡේයකුඡේe සිඡේත් ඇතිවන සිතිවිලි ඡේවනත් ඡේකඡේනකුට සංන්නිඡේව්දනය කළ හ�කි ක\මඡේව්දයක් නම් භා�ෂ�ව මඟින් අදහස් පaක�ශ කිරීමයි. අතීන්ද්‍රිය

191

පaතWක්ෂය ඡේහවත් භා�වන�ඡේවන් ල�ඡේ�න ඡේය%ග්‍රී පaතWක්ෂය උපදව� ග්‍රත් අඡේයකුට සිය සිත තුළ ඇති අදහස් කිසිදු භා�ෂ�වකට ඡේන� නඟ� ඒ පa�ථමික සිතිවිලි හුඡේදක් චිත්ත තර�ග්‍ර ඡේලසං සං�ජුවම තවත් අඡේයකුට සංන්නිඡේව්දනය කළ හ�කි ය. ඡේම�ඳු අති විඡේxෂ හ�කිය�වක් ඡේන� ල�බූ සං�ම�නW අඡේයකුට සිය සිතිවිලි ඡේවනත් අයඡේවත සංන්නිඡේව්දනය කළ යුතු වනුඡේG හුඡේදක් භා�ෂ�වක් ම�ධW ඡේක�ට ග්‍රනිමින් පමණි. ඡේමහිදී සිය සිත තුළ ඇති වන i ර�ථමික වූ අදහස්, සිතිවිලි ඡේග්‍ර�නු ආදිය භා�ෂ� ඡේව් වචන �වට පරිවර්තනය කරනු ල�ඡේP. භා�ෂ�ව හ�කිය�ව මත සිය පa�ථමික සිතිවිලිවලට හ�කි ත�ක් ආසංන්නව සංම�න වන පරිදි තම� වඩ�ත් ඡේහ�ඳින් දන්න� යම් භා�ෂ�වක වචනවලට පරිවර්තනය කරනු ල�ඡේP. න�තඡේහ�ත් තම� ඡේහ�ඳින් දන්න� භා�ෂ�වක විදWම�න වචනවලින් කියඡේවන අර�ත්වලට හ�කි ත�ක් ආසංන්න වන පරිදි සිය අදහසං ඡේපළ ග්‍රස්වමින් ඉදිරිපත් ඡේකඡේර්. සං�ම�නWඡේයන් ඕනCම අඡේයකු භා�ෂ�වක් කත��හ කිරීම යන්ඡේනහි දළ අදහසං වන්ඡේන් ඡේම් කර�ණයි.

නමුදු ඡේකතරම් පaඡේව්ශමින් සිය හ�ඟීම් වචනවලට ඡේග්‍ර�නු කළ ද එඡේස් කළ හ�කි සීම�වක් ද තිඡේP. එනම් භා�ෂ�ඡේව් දක්නට ඇති වචනවල අර්ථඡේG සීම� සංහිත �වයි.346

එකම භා�ෂ�ඡේව් වුවද වචන මින් කිසියම් අදහසංක් ඡේකඡේනකු පaක�ශ කරනු තවත් ඡේකඡේනකු ශ�වණය කරද්දී එකී පුද්ග්‍රලය�ට ඇති වන අදහසං මුලින් වචන පaක�ශ කළ පුද්ග්‍රලය�ඡේe අදහස්වලට වඩ� සංම්පූර්ණඡේයන්ම ඡේවනස්විය හ�කි ය. ඡේමඡේස් වනුඡේG සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළු හ� සං�ජා�නන දු�ලත� පවතින ��විනි. ඇත�ම්විට කිසිදු සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළුක් ඡේහ% දු�ලත�වක් ඡේන�ම�ති පුද්ග්‍රලයින් අතර ද සං�ජා�නන පරස්පරත� ඇති විය හ�කි ය. ඡේමඡේස් වනුඡේG ඡේපර�ෂ සං�ධක �ලපCම නිසං�ය. පුද්ග්‍රල අනනWත�ව, සංම�ජා පසුබිම,

ජීව විදW� ලක්ෂණ, අවස්ථ�නුරCපී �ව ආදී ඡේවනත් සං�ධකවල �ලපCම නිසං� ද භා�ෂ� සංන්නිඡේව්දන ය තුළ විවිධ ග්‍ර�ටළු මතු විය හ�කි ය. අසංම�න අවස්ථ� හ� පසුබිම තුළ සිටින ඡේදඡේදඡේනකු ඡේහ% කීප ඡේදඡේනකු අතඡේර් සංන්නිඡේව්දනය කරන ලද ඡේත�රතුරක් ඔවුන් වටහ� ග්‍රනු ල�න්ඡේන් කීප අයුරකට වියහ�කි ය. ඡේකඡේනකුඡේග්‍රන් තවත් ඡේකඡේනකුට සිතිවිලි සංන්නිඡේව්දනය කළ හ�කි වී නම් ඡේම�ඳු දුෂ්කරත�වයක් මතු ඡේන� වීමට ඉඩ ඇත. එඡේස් නම් කිසිදු වික�ති වීමකට ඉඩ ඡේන� ත�� යම් අඡේයකුට ඇතිවූ පa�ථමික සිතිවිලි ඒ වූ අයුරින්ම සංන්නිඡේව්දනය කිරීමට ඉඩ ල�බිය හ�කිව තිබිණ. ඡේමහි වරද හ� වික�ති වීම සිදු වනුඡේG පa�ථමික සිතිවිලි භා�ෂ�වකට පරිවර්තනය කිරීඡේම්දීය. ඡේල�ව භා�ෂ� ඉත� විශ�ල සං�ඛW�වක් තිඡේP. යම් යම් භා�ෂ�වල විවිධ සුවිඡේxෂත� ද තිඡේP.

යම් භා�ෂ�වක් තවත් භා�ෂ�වකට සං�ඡේiක්ෂකව එහි අන්තර්ග්‍රත වචන�ර්ථවල හ�ඩය හ� ප�හ�ය ව�e විදW�නූකූල ලක්ෂණ අතින් කිසියම් විඡේxෂත�වක් ඡේපන්විය හ�කි ය. ඡේම් විඡේxෂත�වය එය සංමීප ඥා�තීත්වය දක්වන විෂය ඡේක්ෂ්තq අනුව පව� විවිධ විය හ�කි ය. නිදසුනක් වශඡේයන් ප�ලි භා�ෂ�ඡේව් "දුක්ඛ" යන වචනය සි�හල භා�ෂ�ඡේව් "දුක" යන වචනය මඟින් අදහස් කරන

192

අර්ථයට වඩ� ද�ර්ශනික අතින් ඡේප�ඡේහ�සංත්ය. ඡේමහි "දුක්ඛ" යනු ඥා�ණයක් �ව ඒ. ඡේක්. ඡේව%ඩර්ඡේe අදහසංයි.347 නමුදු "දුක"යනු ඉන්ද්‍රිය �ද්ධ පa�ථමික ඡේව්දන�වක් ඡේලසං සං�ලකිය හ�කි ය. එ�ඳු "දුක" මිනිසුන්හට පමණක් ඡේන�ව තිරිසංන් සංතුන්ට වුවද ද�ඡේන්. නමුදු "දුක්ඛ" ලක්ෂණ විදර්ශන� භා�වන� වඩ� ද�කිය යුතු පaඥා�වකි. එය තිqලක්ෂණවලට අයත් ය. ප�ලි භා�ෂ�ඡේව් "අනත්ත"

යන පදයද එඡේස්ය. සි�හල �ඡේස් "අන�ත්ම" යන අර�තට වඩ� ග්‍ර�ඹුර� අර්ථයක්"අනත්ත" යන ප�ලි වචනඡේG ග්‍ර�Pවී තිඡේP. ඡේහල �සින් ප�වති අට්ඨාකථ� යළි බුදුඡේග්‍ර�ස් ම�හිමියන් විසින් ප�ලි�සංට පරිවර්තනය කරන ලද්ඡේද් ඡේම�ඳු ඡේ]තු නිසං� විය යුතුය. ඡේම් අට්ඨාකථ� ග්‍ර�න්ථ නම් වශඡේයන් ඡේමඡේස් ද�ක්විය හ�කි ය. මහ� අට්ඨා කථ� ඡේහවත් මූල අට්ඨා කත�, මහ� පච්චරිය අට්ඨාකථ�, කුර�න්දි අට්ඨාකථ�, අන්ධකට්ඨාකථ�, සං ඞ්ඡේඛපට්ඨාකථ�, සීහලට්ඨාකථ�, විනයට්ඨාකථ�, සුත්තන්තට්ඨාකථ�, ආග්‍රමට්ඨාකථ�, දීඝාට්ඨාකථ�, මජ්ඣිමට්ඨාකථ�, සං�යුත්තට්ඨාකථ�, අ�ගුත්තරට්ඨාකථ�, අභිධම්මට්ඨාකථ�, අට්ඨාකථ� ( ඒක වචන), අට්ඨාකථ� (�හුවචන), අට්ඨාකථ�චරිය�, ඡේප�ර�ණ�, භා�ණක� ආචරිය�, ආචරියව�ද, ආචරියමත, ඡේථරසංල්ල�ප, පරසංමුද්දව�සීඡේථර�, විතණ්ඩව�දී, ඡේප�ර�ණකත්ඡේථර�, ඡේප�ර�ණට්ඨාකථ�, ඡේප�ර�ණ�චරිය�, යනුඡේවන් හ�ඳින්ඡේවනුඡේG පුර�ණඡේG සි�හල �සින් ඡේමරට ප�වති අටුව� ග්‍ර�න්ථවිය. ඡේවන් ඡේවන්ව තනි ග්‍ර�න්ථ ඡේලසං සං�ලකිය හ�ක්ඡේක් ඡේම්ව�යින් කිහිපයක් පමණි. ඡේසංසු ග්‍ර�න්ථ ඡේප�ත් සංමූහ වශඡේයන් පිලිඡේයළ වී ප�වතින. සීහලට්ඨාකථ�, සුත්තන්තට්ඨාකථ�, අභිධම්මට්ඨාකථ� ඡේම�ඳු වූ ඡේප�ත් සංමූහ වශඡේයන් පිළිඡේයළ වී ප�වති අටුව� ග්‍ර�න්ථවලට නිදසුන් ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේමම විස්තරඡේG සංඳහන් ඇත�ම් ග්‍ර�න්ථ ඡේමහි ද�ක්ඡේවන ග්‍ර�න්ථවලටම වWවහ�ර වූ ඡේවනත් නම් විය හ�කි ය.348

සං�ජා�නනය වන සංCම ඡේදයක්ම භා�ෂ� ම�ධWඡේයන් ඒ අයුරින්ම පaක�ශ කිරීමට අපහසුය. එය සං�ජා�නනය හ� ��ඳුනු පaධ�නතම ග්‍ර�ටළුවකි. ම�නව සංම�ජාඡේG ම�නවයින් ඡේසංසු පිරිසං සංමඟ හ�සිරීම අනුව ඡේ��ඡේහ% සං�ජා�නන අව�චිකවද පaක�ශයට පත් ඡේව්. සිය සං�ජා�නනය පaක�ශ කිරීම සංඳහ� භා�ෂ�ව අතWවශWම න�ත. භා�ෂ�ව ලිඛිත ඡේහ% ව�චික ම�ධWඡේයන් පaක�ශ කළ හ�කි ය. යඡේමකුට අලිඛිතව හ� අව�චිකව වුව ද සංන්නිඡේව්දඡේG ඡේයදීඡේම් ඡේන� හ�කිය�වක් න�ත. නමුදු සංන්නිඡේව්දනඡේG දී භා�ෂ�ව උපඡේය%ග්‍රී කර ග්‍ර�නීම ඉත� පහසුවකි. භා�ෂ�ව දියුණුවීමට ලිඛිත හ� ව�චික සංන්නිඡේව්දනය උපක�රී ඡේව්.

සං�ජා�නනය ��හිරව පaක�ශ කිරීඡේම්දී භා�ෂ�ව ම�ධW කරග්‍ර�නීම ඉත�ම සීර�ඡේවන් කළ යුතු කටයුත්තකි. මන්ද එය සංන්නිඡේව්දනය වන ඡේසංසු අය තුළ නිව�රදි සං�ජා�නනයක් ඇති කිරීමට පඡේරස්සංමින් භා�ෂ�ව භා�විත� කළ යුතු ��විනි. භා�ෂ�ව භා�විත� කිරීඡේම් දී ඒ භා�විත� කරන ස්වරCපය අනුව විවිධ සීම� තිඡේP. ව�චිකව භා�ෂ�ව භා�විත� කිරීඡේම්දී ව�e විදW�ත්මක ලක්ෂණවලට අවධ�නය ඡේය�මු කළ යුතුය. එඡේස්ම භා�ෂ�ව ලිඛිතව භා�විත� කිරීඡේම්දී ව් ය�කරණ�නූකූලව එය කළ යුතු �ව ඔලිවර් අඡේPන�යක පවසංයි.349 ඡේම් ඡේ]තු

193

නිසං� භා�ෂ�ව කවඡේරකුටවත් හිතුමතඡේG සිය සං�ජා�නන අවශWත� සංඳහ� භා�විත� කළ ඡේන� හ�කි ය. නමුදු සං�ජා�නන සංම්ඡේiaෂණඡේGදී භා�ෂ�ඡේව් මුලික අවශWත�ව නම් එය ඡේමවලමක් ඡේලසං භා�විත� කිරීමයි. එඡේස් න�තිව පමණට වඩ� භා�ෂ� අනනWත�ව රැකීමට ඡේහ% එහි සීම� පිළි�ඳව සං�ලකිලිමත් වීමට ගියඡේහ�ත් එහි මුලික අවශWත�ව ගිලිහී යනු ඇත. මන්ද භා�ෂ�ව සංකස්ව ඇත්ඡේත් ම�නව අවශWත� පහසුඡේවන් එමඟින් ඉටු කර ග්‍ර�නීමට වන ��විනි.

භා�ෂ�වක සං��Cම උපඡේය%ග්‍රීත�ව ද එයයි. ක�ල�නුරCපීව භා�ෂ�ව පව� ඡේවනස් ඡේව්. සියළු සං�ස්ක�ර ධර්මයන්හි විපරිණ�මය ඡේමඡේල�ව සංCම ඡේදයකටම ඡේප�දු අනනWත� ලක්ෂණයකි. භා�ෂ�වක වර්ණ ම�ල�ව, උච්ච�රණය, වW�කරණය,

භා�විත� කරන හ�ඩය ක�ල�නූරCපීව ඡේවනස් ඡේව්. එඡේස් වීඡේමන් ඡේහ�ඳ භා�ෂ�වක අනනWත�වය ඊට ල�ඡේP. ඡේල%ක ඡේG �හුලව වWවහ�ර කරන භා�ෂ� ඡේ��ඡේහ�මයකම ඡේම් ලක්ෂණය දක්නට ඇත.ම�ත භා�ෂ� ඡේලසං ද�නට ඡේල�ව භා�විතඡේයන් ඉවත් වී ඡේග්‍ර�ස් ඇති සංCම භා�ෂ�වකම ඉහත කී ලක්ෂණය දක්නට න�ත. එ�ඳු භා�ෂ�වන් ඡේල%ක වWවහ�රඡේයන් ඉවත්ව ය�මට පaධ�න ඡේ]තුවක් වූඡේGද ක�ලීනව ම�නව අවශWත� ත�iතිමත් කිරීමට ඒව�ට තිබූ ඡේන� හ�කිය�වයි. එඡේස්ම ක�ල�නූරCපීව විවිධ ඡේවනස්කම්වලට �ඳුන් ඡේන�වීමයි. ඇත�ඡේමකු සි�හල භා�ෂ�වට වඩ� ඉ�ග්‍රී�සි ඡේහ% ඡේවනත් ජා�තWන්තර භා�ෂ�වක් උසංස් ය�යි සංලකන �ව ඡේපඡේන්. ඒ අදහසං සංපුර�ම ව�රදිය. කුමන භා�ෂ�වක් වුවද භා�ෂ�ත්මක අවශWත�ව එක හ� සංම�නය. ඊට නුවමන� සංම�ජා වටින�කමක් එක්කරන්ඡේන්ද ඒ �සං වWවහ�ර කරන මිනිසුන්මය. ඒ මිසං භා�ෂ�වක අන්තර්ග්‍රතව එව�නි ලක්ෂණ දක්නට න�ත. ඡේමරට දිගු කලක් විඡේද්ශීය රටවල යටත් විජිතයක්ව තිබූ ��වින් එකී ම�නසික වහල් �වින් ද�නුදු මිදීමට ඡේන� හ�කිව ඡේමරට සි�හල �සංට වඩ� විඡේද්ශීය භා�ෂ� උසංස් ය�යි සං�ලකීඡේම් ව�ඩවසංම් නරක පුර�ද්දක් හීනම�නඡේයන් ඡේපඡේළන ටික ඡේදඡේනකු අතර තිඡේP. එ�ඳු අය සි�හල මව් �සං වන අය සංමඟ පව� ඉ�ග්‍රී�සි ඡේහ% ඡේවනත් විඡේද්ශීය �සින් අදහස් හුවම�ර� කර ග්‍ර�නීමට උත්සුක වනුඡේG හුඡේදක් සිය සංම�ජා මට්ටම පaදර්ශනය කර ග්‍ර�නීඡේම් පටු අභිල�ශය ඡේපරද�රිව �ව ඉත� පහසුඡේවන් වටහ� ග්‍රත හ�කි ය. සි�හල �සං වරදව� භා�විත� කිරීමට වඩ� විඡේද්ශීය �සංක සුළු අඩුප�ඩුවක් ඡේහ% මහ ඉහළින් සංලක� කටයුතු කරන්ඡේන් යටි සිඡේත් ඡේම් පටු අභිල�ශ හ� හීන ම�නය ඇති නිසං� �ව විමල් ජී. �ලග්‍රල්ල විසින් ප�හ�දිලි කර දී ඇත.350

සංCම සං�ජා�නනයක්ම භා�ෂ�ව භා�විතඡේයන් නිව�රදිව ද�ක්වීම අපහසුය.

එ��වින් සං�ජා�නනය පිළි�ඳ ඡේ��ඡේහ%ග්‍ර�ටළු සංහග්‍රත අවස්ථ�වලට නිරතුර� ම�නව සංම�ජාය මුහුණ ප�න �ව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. සං�ජා�නන ග්‍ර�ටළු ඡේලසං හඳුන්වන ඡේ��ඡේහ% ග්‍ර�ටළුවල පදනම භා�ෂ�ත්මක �ව ප�හ�දිලි ඡේව්. අධW�පන මඡේන% විදW�ඡේව් ඡේම් පිළි�ඳ විශ�ල අධWයන හ� පර්ඡේGෂණ රැසංක් සිදු කර තිඡේP. ජීව විදW�ත්මකව ඇත�ම් දර�වන් තුළ විදWම�න ලක්ෂණ නිසං� ඔවුන්ඡේe හ�කිය� එක සංම�න ඡේන� වන �ව ප�හ�දිලිය. කුඩ� විඡේG සිට භා�ෂ�

194

හ�කිය�ව වර්ධනය වීඡේම් දී එකම වයස් පර�සංයක දී ඔවුන්ඡේe එම හ�කිය� සංම තත්වයක ඡේන� පවතී.ඡේම් නිසං� ඔවුන් ඡේල%කය අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීඡේම් දී ඡේමන්ම සිය සිත�ඟි අනුන්ට අවඡේ�%ධ කර දීමට උත්සං�හ ග්‍ර�නීඡේම්දී ඔවුන් තුළ ඇති භා�ෂ� හ�කිය�ඡේව් දු�ලත�ව නිසං� ඒව� නිසිඡේස් ඉටුකරග්‍රත ඡේන� හ�කි අවස්ථ�වලට පත් ඡේව්. ඡේම් සංඳහ� ඔවුන්ඡේe ජීව විදW� අනනWත�ව විශ�ල වශඡේයන් ඉවහල් විය හ�කි ය. එඡේස්ම ආරය, පරිසංරය, පුර�දු, ��හිර �ලපCම්, අත්ද�කීම්, සංසංර පුර�දු ආදී සං�ධක ද �ලප�නු ල�ඡේP. ඡේම් නිසං� එක සංම�න සං�ජා�නන ප�තිකඩ ඡේදඡේදඡේනකු තුළ කිසිදු අවස්ථ�වක ඇති ඡේන�ඡේව්.

මීට විවිධ ඡේ]තු සං�ධකද තිඡේP. සං�ඥා� විවිධත්වය නිසං� පුද්ග්‍රල සං�ජා�නනය විවිධ�ක�ර ස්වරCපයක් ග්‍රනියි. එඡේස්ම සං�ඥා� විපර්ය�සං හ� සං�ඥා� වික�තිවීම් නිසං�ද සං�ජා�නනය විවිධ විය හ�කි ය. එඡේස්ම සං�ජා�නනයට ��ධ�ක�රී සං�ධක පුද්ග්‍රල අභාWන්තරග්‍රතව කි\ය�ත්මක වීම නිසං�ද එය වික�ති වී යයි. සංම�ජා පසුබිම තුළ සං�ජා�නන සංම්ඡේiaෂණයට ��ධ�ක�රී විය හ�කි අවස්ථ� ස්ව�භා�විකය උද්ග්‍රත විය හ�කි ය. එඡේස්ම යඡේමකුට සිත� මත�ම සං�ජා�නන සංම්ඡේiaෂණයට ��ධ�ක�රී ලක්ෂණ නිර්ම�ණය කළ හ�කි ය. නිදසුනක් ඡේලසං ප�ලක පaජා�වට ප�ලිත පිරිසං පහසුඡේවන් ප�ලනය කිරීම සංඳහ� ප�ලිත පිරිසංඡේe විච�ර පූර්වක නිදහසං සීම� කර ත�බීඡේම් අවශWත�ව සං�ලකිය හ�කි �ව ආර්. එස්. ෂර්ම� විසින් දක්ව� තිඡේP.351 එවිට ඡේත�රතුර� සංන්නිඡේව්දනයට සීම� ප�ණවීම ඔස්ඡේස් සිය අභිමතය පහසුඡේවන් ඉටු කර ග්‍ර�නීමට ප�ලක i රජා�වට පහසුඡේවන් ඉඩකඩ ල�ඡේP. නිව�රදි ව�ටහීම ඇති කිරීම ඡේවනුවට ව�රදි අවඡේ�%ධයක් ප�ලිත පිරිසං තුළ ඇති වන අයුරින් සං�ජා�නන සංම්i ඡේර්ෂණය යම් පaම�ණයකට ප�ලනය කිරීඡේම් අවශWත�වයක් ඇත�ම් විට ප�ලක පaජා�වහට ඇති විය හ�කි ය. භා�ෂ�ව සං�ජා�නනයට අවශW එක් ඡේමවලමකි. භා�ෂ�ව මඟින් ඡේ��ඡේහ% දC ඉටු කළ හ�කි ය. ප�ලිත පිරිසංහට යම් කිසිවක් පිළි�ඳව නිව�රදි සං�ජා�නනයක් ඡේවනුවට ව�රදි සං�ජා�නනයක් ඇති වන ඡේලසං විවිධ භා�ෂ�ත්මක පaඡේය%ග්‍ර භා�විත� කළ හ�කි ය. විර�ද්ධ මතව�දී පිරිස් පaක�ශ කළ ඡේද්ම භා�විත� කර ඔවුන් පිළි�ඳ ව�රදි ව�ටහීමක් ඇති වන ඡේලසං භා�විතයට ග්‍රත හ�කි අවස්ථ� පහසුඡේවන් උද� ඡේව්. එහිදී ලිඛිත, ව�චික පaක�ශවල අන්තර්ග්‍රත අදහස් භා�ෂ� පaඡේය%ග්‍ර මඟින් වික�ති කර පaක�ශ කළ අදහස්වලට වඩ� හ�ත්පසින් පaතිවිර�ද්ධ අර�ත් ඇඟඡේවන පරිදි ඡේය�ද� ප�ලිත පිරිසං මුළ� කළ හ�කි �ව එදිරිවීර සංරච්චන්ද්‍රඡේe අදහසංයි.352 ඡේමඡේස් කළ හ�ක්ඡේක් භා�ෂ�ව ඉත� සීමිත වපසංරියක් ඇති ඡේමවලමක් වන නිසං�ය. මන්ද යඡේමකුඡේe අදහස් යම් ත�ක් දුරටකට පaක�ශ කළ හ�කි එක්තර� පa�ථමික ම�ධWයක් පමණක් භා�ෂ�ව තුළින් නිරCපණය වන ඡේහයිනි. නමුත් භා�ෂ�ව භා�විතඡේයන් ඡේත�රව ද විවිධ අදහස් පaක�ශයට පත් කළ හ�කි ය. සිර�ඡේර් විවිධ උප��ග්‍ර හ� අවයව උපඡේය%ග්‍රී කර ග්‍රනිමින් යඡේමකු හට මිනිසුන් සංමඟ අන්තර් පුද්ග්‍රල සංන්නිඡේව්දනඡේG ඡේයදිය හ�කි ය.353

195

ම�නව සංම�ජාඡේG ද�නට විදWම�න ඡේභාතික දියුණුවට සංමග්‍ර�මීව ආකල්ප අතින් දියුණුවීම හුඡේදක් භා�ෂ�ව ම�ධWයඡේක�ට සං�ජා�නනය කිරීමට පහසුවකි. බුද්ධිමත් ඡේන�වූ මිනිසුන් ඡේවඡේසංන යම් සංම�ජායක නිව�රදි සං�ජා�නනයක් ඇතිකිරීම ඉත� දුෂ්කර කටයුත්තකි. මිනිසුන් බුද්ධිමත් වන තරමට ආකල්ප අතින් දියුණු ඡේව්. සංම�ජාඡේG ඡේභාතික දියුණුවක් තිබූ පමණික් එය ආකල්ප දියුණුවක් ඡේලසං සං�ලකීම ඡේන� සුදුසුය. ඡේභාතික දියුණුව ව�ඩි වීමට සංම�ග්‍ර�මීව මිනිසුන් ආකල්ප අතින් පරිහ�නිය කර� යන �වක්ද දක්නට ල�ඡේ�න ��විනි. ඡේභාතික දියුණුව උඡේදසං� අවශW වන සංCම සංන්නිඡේව්දනයක්ම නවීන ත�ක්ෂණය තුළින් පමණක් පහසුඡේවන් ඉටු කර ග්‍ර�නීමට උත්සුක වන �ව ලීන් ද සිල්ව� ඡේපන්ව� දී තිඡේP.354 ඡේමය අසං�ර්ථකය. මන්ද එ�ඳු සංම�ජායක ම�නවය�ඡේe පරිකල්පනය නිර්ම�ණශීලීත්වය බිඳ ව�ඡේට්. යඡේමකු තම� දකින, අසංන, ද�ඡේනන ඡේද් ඒ අයුරින්ම සං�ජා�නනය කිරීමට උත්සුක වීම වින� ඒ ඇසුරින් පරිකල්පනය,

නිර්ම�ණශීලීත්වය ඡේග්‍ර�ඩන�ඟීමට උත්සුක ඡේන�ඡේව්. ත�ක්ෂණය වුව ද වුවමන�වට වඩ� ග්‍ර�තිවීම නිසං� සංන්නිඡේව්දනඡේG දී භා�ෂ�ව නිර්ම�ණශීලීව,

පරික�ල්පනිකව භා�විතය ඡේකඡේරහි ඇති උනන්දුව හීන වී යයි. එය පුද්ග්‍රල සං�ජා�නන ප�තිකඩ තුළ ඇති ග්‍ර�ඹුර� �ව අඩු වී ප�තලි ස්වරCපයක් ඇති වීමට ඡේ]තුවකි.355 ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ඡේන� ග්‍ර�ඹුර�, ප�තලි ම�නසිකත්වයට ම�නව පිරිසංද හුර� ඡේව්. නූතන සංම�ජාඡේG රසංඥාත�ව හීන වී ප�වතීමට ඡේමය පaධ�නතම ඡේ]තුවයි. බුදු දහම වුව ද ජාන සංම�ජාය තුළ වW�iතව ඇත්ඡේත් එහි මඡේන% විදW�ත්මක ලක්ෂණ අවඡේ�%ධ කර ග්‍ර�නීම නිසං� ඡේන�ඡේවන �ව �ද්ඡේද්ග්‍රම විමලව�සං හිමියන්ඡේe මතයයි.356 හුඡේදක් මතුපිටින් පවතින ඡේන�ග්‍ර�ඹුර� අභිච�ර විධි තදින් ග්‍ර�හණය කර ඒ අනුව සංකස්වූ බුදු දහමක් නූතන සංම�ජාඡේG ඡේ��ඡේහ% පිරිසංක් අතර ජානපිaයව තිඡේP. බුදු දහම පිළි�ඳ ඡේමකල රචන� වන ක�තී වල පව� අන්තර්ග්‍රතව ඇත්ඡේත් බුදු හිමියන් අඡේiක්ෂ� කළ පරම�ර්ථ ඡේන�ව සංම�ජා න�ඹුර�ව පවතින දිශ�වට යමක් ඡේපළ ග්‍රස්ව� ඉන් මුලW වටින�කමක් ල�� ග්‍ර�නීඡේම් පටු පaතිල�භා පමණක් �ව දක්නට ල�ඡේP.357 මුල් බුදු සංමඡේG ද�ර්ශනික අර්ථඡේයන් බුද්ධ ඡේද්ශන�වල සංඳහන්ව ඇති වචනවලට ඡේන� ග්‍ර�ඹුර� අර�ත් සංපය� ඡේදමින් �රපතල සං�ජා�නනයක් මතු කළ යුතු ස්ථ�න ඡේවත ප�තලි ඇදහීම් ලක්ෂණ මතු කරමින් ම�නව සංම�ජාය වඩ�ත් භාක්ති ව�දය ඡේදසංට න�ඹුර� කර වීඡේම් ස්වරCපයක් ඡේම් තුළ විදWම�නය. එකම වචනය ග්‍ර�ඹුර� අර�තින් ද ප�තලි අර�තින් ද භා�විතයට ග්‍ර�නීමට හ�කි ය. යමක ග්‍ර�ඹුරක් ද�කීමට නම් දීර්ඝා ක�ලයක තිස්ඡේස් සිදු කළ ක\මවත් පර්ඡේGෂණ අධWයන කි\ය�වළියක ක�පවීඡේමන් නිරත විය යුතුය. පහසුඡේවන් ල�භා සංත්ක�ර සංම්ම�න ල�බීඡේම් අභිල�ශඡේයන් මඩන� ලද සිත්වලින් එ�ඳු �රපතල කි\ය� සිදුකළ ඡේන� හ�කි ය. එ�ඳු අසීර�ඡේවන් සිදු කරන අධWයන පර්ඡේGෂණ ක�ර්යන්හි දී පව� ඉත� ග්‍ර�ඹුර� ද�ර්ශනික අදහස් අවඡේ�%ධ කළ යුතු වන්ඡේන් වඩ� සියුම් හ� පaඡේව්ශම් සංහග්‍රතවය. විඡේව්කී ම�නසික පසුබිමකින් සිදු කරන අධWයන්හි දී පව�

196

තත්වය එ�ඳු නම් බුදු දහම පිළි�ඳ කරන අක\මවත් කිය�වීම් පිලි�ඳව කත� �හ කිරීම පව� අර්ථ විරහිතය. සූතq ඡේද්ශන�වල ග්‍ර�Pවන ග්‍ර�ඹුර� ද�ර්ශනික හරය වටහ� ග්‍ර�නීම ඉත� දුෂ්කර සියුම් හ� පaඡේව්ශම් සංහග්‍රත ක�ර්යයකි.358

ප�ලි තිqපිටකඡේයහි සූතqඡේද්ශන�වල ග්‍ර�ඹුර� සං�රය පහසුඡේවන් අවඡේ�%ධ කිරීම සංඳහ� රචිත අට්ඨාකථ�, ටීක�, ටිiපනී හ� ඡේක%ෂ ග්‍ර�න්ථ ඇත.359 ඡේමමඟින් ප�ලි මුල් සූතq ඡේද්ශන�වල සංඳහන් ප�ලි වචන විවිධ ක\මවලට නිර්වචනය කර තිඡේP. එම වචන වW�කරණ�නූකූලව, ව�e විදW�ත්මකව හ� ද�ර්ශනික අර�තින් පුළුල්ව අට්ඨාකථ� ආදිඡේයහි විග්‍ර�හ කර තිඡේP. ඡේමඡේස් වී ඇත්ඡේත් ප�ලි සං�ම�නW වWවහ�රයට අභා�විත �සංක් වීමත් සංමඟ ක�ල�නූරCපව මුල් යුග්‍රඡේG ප�ලි වචනවලට ල�� දුන් අර්ථකථන ක\මඡේයන් ඡේවනස් වී ඇති �ව බී. සී ඡේල% පවසංයි.360 ඕනCම �සංකට ඡේම් තත්වය ඡේප�දුය. භා�ෂ�වල වචනයන්හි අර්ථය ක\මඡේයන් ඡේග්‍රවී ය�මකට �ඳුන් ඡේව්. ඇත�ම්විට නිසි අර�ත් ඡේවනුවට හ�ත්පසින් ඡේවනස් අර�ත් ඡේම් සංඳහ� භා�විත� ඡේව්. වWවහ�ර වන භා�ෂ�වක ඡේම් තත්වය ම�ත භා�ෂ�වකට වඩ� ඉත� ඉක්මනින් සිදු ඡේව්. ප�ලි භා�ෂ�ව ද�නට සං�ම�නW වWහ�රඡේයන් ඡේවන්ව හුදු ආග්‍රමික කටයුතු සංඳහ� පමණක් සීම� වී ඇති ම�ත භා�ෂ�වක් ඡේලසං සං�ලඡේක්. ඒ නිසං� ප�ලි භා�ෂ�වතුළ සං�ම�නW වWවහ�ර භා�ෂ�වක දක්නට ල�ඡේ�න සීඝා� ඡේවනස් වීම් දක්නට ඡේන� ල�ඡේP. එඡේස් වීම නිසං� ඒ භා�ෂ�ව මුල් ස්වරCපඡේයන්ම පවතියි.

ඡේම් නිසං� බුදුරදුන් වද�ල සූතq ඡේද්ශන� ප�ලි භා�ෂ�ඡේවන්ම ත�බීම එම සූතq ඡේද්ශන�වල මුල් ආදී ස්වරCපය ඒ අයුරින්ම සං�රක්ෂණය කර ත�� ග්‍ර�නීම සංඳහ� ව�දග්‍රත්ය.361

ද�නට ප�ලි තිqපිටකය තුළ ද�ක්ඡේවන සූතq ඡේද්ශන� මුල් ක�ලීන ස්වරCපඡේයන් ආරක්ෂ�වීඇත. ඡේම් නිසං� බුදු හිමියන් වද�ළ පරිද්ඡේදන් ඡේහ% ඊට ඉත� ආසංන්න ස්වරCපයකින් මුල් බුදුදහම අද සුරැකී පවතින �ව පිළිග්‍රත හ�කි ය.362 ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� ඡේපළ දහමට භා�ෂ� අනනWත�වඡේයහි ඇති ව�දග්‍රත් �ව මින් ප�හ�දිලි ඡේව්. ඡේපළ දහඡේමහි ඡේ��ඡේහ% පරම�ර්ථ ධර්ම සංඳහන් වී ඇත්ඡේත් නිඡේxධ�ර්ථ ව�චී ඡේලසං �ව එය ම�නවින් පිරික්සං� ��ලූ විට ප�හ�දිලිවන කර�ණකි. නිදසුනක් ඡේලසං නිවන හඳුන්වීම පිණිසං ත් රිපිටකඡේයහි සංඳහන් වන ඡේ��ඡේහ% පර්ය�ය න�ම අභා�වය ඡේහවත් නිඡේxධ�ර්ථය හඟවන වචන �ව ද�ක ග්‍රත හ�කි ය. ර�ග්‍රක්ඛය, ඡේද%සංක්ඛය,

ඡේම%හක්ඛය ආදී ස්ථ�නවල නිවන හඳුන්ව� ඇත්ඡේත් ර�ග්‍රය ක්ෂයවීම, ඡේද%සංය ක්ෂයවීම හ� ඡේම%හය ක්ෂය වීම නිවන ඡේලසංයි. නිවන භා�ව පද�ර්ථයක් ඡේස් ඡේමහි දක්ව� ඡේන�ම�ත්ඡේත් එය එඡේස් ද�ක්වුවඡේහ�ත් ශ��වකය� ඉත�පහසුඡේවන් මුල�වට පත් විය හ�කි ��විනි. නිවන යනු ක්ඡේල්ශ පaහ�ණය කිරීම මඟින් i රතWක්ෂව අවඡේ�%ධ කර ග්‍රත යුත්තකි. නිඡේxධ�ර්ථ පද වලින් සං�ම�නW ව් යවහ�ර ඡේල%කඡේG නිරCපණය වනුඡේG කිසිවක් න�ති තත්වයකි. ඡේහවත් අභා�වයකි. නමුදු නිවන අභා�ව ම�තqඡේයන් දක්ව� ඇත්ඡේත් එය භා�ව පද�ර්ථයක් ඡේලසං ද�ක්වූ විට ඇති විය හ�කි වූ ද�ෂ්ටි දු�ලත�වලින් අත්මිදීම

197

සංඳහ�ය. ඒ මිසං සංම්මත වWවහ�රය අනුව නිවන අභා�වයක් �ව සංඳහන් කිරීමට ඡේන�ඡේව්. ඡේ��ඡේහ% ඡේදඡේනකු වරදව� වටහ� ග්‍රන්ඡේන් භා�ෂ� වWවහ�රඡේG ඇති ඡේම�ඳු ස්ථ�නයි. ඊට විවිධ ඡේ]තු තිඡේP. පaධ�නතම ඡේ]තුව නිවන ඡේකඡේනකු ස්වය� පaතWක්ෂඡේයන් අවඡේ�%ධ කළ යුතු ඡේදයක් වීමයි. නිවන් අවඡේ�%ධය ඡේන� ම�ති අඡේයකුට එය කිසිඡේස්ත් පවතින සංම්මත භා�ෂ�ව භා�විත� කර වටහ�දිය ඡේන�හ�කි ය.363 එය මත්සංWඡේයකුට ඡේග්‍ර�ඩ බිම ඇති තතු භා�ෂ�ඡේව් වචන මඟින් පහද� දීමට ඡේන� හ�කි වීමට සංම�නය. මන්ද තම� කිසිඡේස්ත් ඡේන�දන්න� පaස්තුතයක් භා�ෂ�වක වචන මඟින් අවඡේ�%ධ කරවීම දුෂ්කර ��විනි. එය කළ හ�කි පිළිඡේවලක් ඇත ද එය ඉත� දුෂ්කර ක�ර්යයකි. පළමුව පුද්ග්‍රලය� තුළ පවතින ද�ෂ්ටිග්‍රතික �ව ඉවත් කිරීම පිණිසං පුද්ග්‍රලය� ඡේමඡේහය විය යුතුය. ඡේමය අද�ළ පුද්ග්‍රලය�ට ඡේහ�ඳින් වට�හ� ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව ල�බූ විට ඡේදවනුව පුද්ග්‍රලත්වඡේයන් වියුක්ත මනසංකින් සංතWය ඡේදසං විච�ර පූර්වකව ��ලීමට හුර� කර විය යුතුය. ඡේතවන පියවඡේර් දී ක\මිකව අද�ළ ද�ර්ශනික සංතWය කර� පුද්ග්‍රලය�ට සංම්පa�iත විය හ�කි ය.

එ�ඳු අඡේයකුට භා�ෂ� ම�ධWය භා�විත�ඡේක�ට සිදු කරන ක\මික පියවර අනුශ�සංන�වක දී ධර්ම අවඡේ�%ධය සිදු ඡේව්. බුදුරදුන් අනුග්‍රමනය කර ඇත්ඡේත් එයයි. ඡේසං%ව�න් ම�ර්ග්‍රඵලයට පaඡේව්ශවීම යනු පුද්ග්‍රලය� තුළ පa�ථමිකව ඇති විය යුතු ද�ෂ්ටි නිව�රණයයි. ඡේම් ම�ර්ග්‍රය ඡේවත පaඡේව්ශවූ පුද්ග්‍රලඡේයකුට ඉන්පසුව තවදුරටත් අනුග්‍රමනය කළයුතු ධර්ම ම�ර්ග්‍රය කුමක්ද�යි ඡේවනත් ඡේකඡේනකුට කිය� දීමට අවශW න�ත. ඡේමහි දී පුද්ග්‍රලය� තම� තුළ තවමත් ඡේන� සංන්සිඳුනු යම් යම් අඩුප�ඩු පවතිද්දීම පසු ක�ලීනව ඒ අඩුප�ඩු සංකස් කර ග්‍ර�නීමට අවශW කරන මුලික සං�වදW ද�ෂ්ටි නිව�රණය කර ග්‍ර�නීමට හ�කිය�ව ල�ඡේP. ඡේම් මුල් ම�ර්ග්‍ර ඵල පaතිඡේව්ධය ඡේ��ඡේහ% ඡේක�ටම භා�ෂ�ඡේව් පවතින ද�ෂ්ටි සංහග්‍රත �ව සංමඟ ��ඳී ඇති කර�ණු ඉවත් කිරීමක් ඡේලසං ද�ක්විය හ�කි ය. ඡේමහිදී භා�ෂ� ම�ධWය තුළ ඇති පහසුඡේවන් ඡේන� මඟ යවන සුළු �ව අත් හ�ර දම� සිය ක�යික, ම�නසික පසුබිම තුළම සංතWය ද�ක ග්‍ර�නීමට ඡේසං%ව�න් වූ පුද්ග්‍රලය�ට හ�කිය�ව ල�ඡේP. පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය� යනු හුඡේදක් භා�ෂ�ව තුළම සිර වී සිට භා�ෂ� වWවහ�රය අනුග්‍රමනය කරමින් නිවන් ද�කීමට ඡේවඡේහඡේසංන පුද්ග්‍රලය�ය. ශ�ස්වතව�දය බිහි වීමට ඡේ��ඡේහ%විට ඡේ]තුවී ඇත්ඡේත් ආත්මය පිළි�ඳ ඇති කර ග්‍රත් ව�රදි ද�ෂ්ටියයි. ඡේමය භා�ෂ�ව වWවහ�ර කිරීම හ� එය ද�ෂ්ටි සංහග්‍රතව අල්ල� ග්‍ර�නීම පිළි�ඳව වූවක් ඡේලසං සං�ලකිය හ�කි ය. භා�ෂ� වWවහ�රඡේGදී ඡේම් නම් ඡේග්‍ර�ත් ඇති අඡේයකු විසින් යමක් සිදු කළ �ව සංඳහන්වීම සංම්මුති සංතWක් පමණකි.එය වරදව� වටහ� ග්‍ර�නීම නිසං� සං��වින්ම පුද්ග්‍රලඡේයකු ඇත�යි ආත්ම ද�ෂ්ටියට ��සං ග්‍ර�නීම නිසං� ශ�ස්වතව�දී වීම සිදු වන �ව ඡේත්ර�ම් ග්‍රත හ�කි ය.364

ඇත ඡේහ% න�ත යන ඡේදඡේකළවඡේරහි රැඳී සිටිමින් එකක් අත හ�රීම අඡේනක අල්ල� ග්‍ර�නීමට ඡේ]තුවක් කර ග්‍රනිමින් සිටිනුඡේG පුහුදුන් පුද්ග්‍රලය�ය.

ඡේ] ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රය අත්හ�ර දම� ඒ ඡේවනුවට

198

අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රය අල්ල� ග්‍රනියි. තවත් වඡේරක අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රය අත්හ�ර ඒ ඡේවනුවට ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රය ව�ළඳ ග්‍රනියි. ශ�ස්වතව�දය හ� උච්ඡේ�දව�දය සංම්�න්ධඡේයන් ද එ�ඳු පුද්ග්‍රලඡේයකු අනුග්‍රමනය කරන පිළිඡේවත මීට සංම�නය. කිසිදු ඡේදයක එල්� ග්‍ර�නීමකින් ඡේත�රව ඇත හ� න�ත යන ඡේදඡේකළවර එක හ� සංම�නව අත්හ�රීමට හ�කිය�ව ල�ඡේ�න්ඡේන් ද�ෂ්ටිය සං�ජුව නිව�රදි වූ විට පමණි. මධWම පaතිපද�ව අනුග්‍රමනය කළ හ�ක්ඡේක් එය වචනඡේයන් ඡේතපළීඡේමන් ඡේන�ඡේව්. ව�රදි ද�ෂ්ටි ඇතිවීමට ඡේ]තු ඉත� නිව�රදිව වටහ� ඡේග්‍රන ඒව� හ�ර ද�මීමට උත්සුක වීම තුළින් යම්අඡේයකුට පaඡේය%ගිකව මධWම පaතිපද�ව තුළට ප�මිණිය හ�කි ය. සංතW අවඡේ�%ධය ල�� ග්‍රත් අඡේයකු සිය අවඡේ�%ධය භා�ෂ� ම�ධW මඟින් තවත් අ ඡේයකුට ල�� දීඡේම් දී භා�ෂ�ඡේව් පවතින සීම� සංහිත �ව නිසං� විශ�ල දුෂ්කරත�වලට මුහුණ පCමට සිදු විය හ�කි ය. භා�ෂ�ව ඡේලකික අත්ද�කීම් මිනිසුන් අතර ඡේ�ද� හද� ග්‍ර�නීම සංඳහ� නිර්ම�ණය වූවකි. එම නිසං� ඡේලකික ඡේන�වන ඡේදයක් මිනිසුන් අතර ඡේ�ද� හද� ග්‍ර�නීඡේම් දී ඡේකඡේස් සං�ර්ථකව ඡේම් භා�ෂ�ව භා�විත� කරන්ඡේන් ද�යි යන ග්‍ර�ටළුවට මුහුණ පCමට සිදු ඡේව්. එහිදී සංතW අවඡේ�%ධය ල�බූ අය අතර යම් යම් සං�ජා�නන අත්ද�කීම් හුවම�ර� කර ග්‍ර�නීම පිළි�ඳ කිසිදු ග්‍ර�ටළුවක් මතු ඡේන�ඡේව්. මන්ද යමක් තව ඡේකඡේනකුට ප�වසීඡේම් දී පවසංන ලද ඡේද් පිලි�ඳ ව�ටහීමක් ඡේසංසු අයට ඇති ��වින් හුඡේදක් භා�ෂ�ව මතම ය�ඡේපන තත්වයක් එහි දී ඉස්මතු ඡේන�වන ��විනි. නමුදු සංතW අවඡේ�%ධය ල�බූ අඡේයකු පුහුදුන් අයට සිය සං�ජා�නන අත්ද�කීම් ප�හ�දිලි කරදීඡේම් දී විස්තර කරන ඡේද් පිළි�ඳව ඡේසංසු අයට කිසිදු අවඡේ�%ධයක් න�ති ��වින් හුඡේදක් භා�ෂ� ම�ධWය මතම ය�පීමට සිදු ඡේව්. එහිදී භා�ෂ�ඡේව් පවතින සීම� හ� දු�ලත� නිසං� යඡේමකු ල�බු සංතW අවඡේ�%ධය වුවද ඡේන� ල�බූ අයට ඒ අයුරින්ම ප�හ�දිලි කරදීමට ඡේන�හ�කි විය හ�කි ය. ඡේමය සංතW අවඡේ�%ධඡේG පවතින වරදක් ඡේන�ඡේව්. සංතW අවඡේ�%ධය භා�ෂ� ම�ධWය ඡේක�ටඡේග්‍රන ඡේසංසු අයට සංන්නිඡේව්දනය කිරීඡේම්දී හ� ඡේසංසු අය එය සං�ජා�නනය කරන ස්වරCපඡේයහි පවතින වරදක් ඡේලසං ඡේම් තත්වය ප�හ�දිලි කළ හ�කි ය. ඡේම් ඡේ]තුව නිසං�ම ධර්ම සංන්නිඡේව්දන ම�ධW ඡේලසං භා�විතඡේG පවතින ලිඛිත, ඡේද්ශන� ක\මඡේව්ද සංතW අවඡේ�%ධඡේයහිල� එතරම් විශ�ල උපඡේය%ග්‍රීත�වක් ඇති ඡේන� කරයි.

සංතW අවඡේ�%ධඡේයහිල� ඉත� විශ�ල උපඡේය%ග්‍රීත�වක් ඇති කරනුඡේG විදර්ශන� භා�වන�වයි. විදර්ශන� භා�වන�ඡේව් දී සිය සං�ජා�නනය තුළින් සංතW අවඡේ�%ධය ඇති කර ග්‍ර�නීමට ඡේවඡේහසං ග්‍රනු ල�ඡේP. එහිදී භා�ෂ�ව භා�විත�වක් සිදු ඡේන�වන ��වින් භා�ෂ�ඡේව් පවතින සීම�ක�රී �ව හ� දු�ලත� සංතW අවඡේ�%ධයට ��ධ�ක�රී ඡේන�ඡේව්. ඡේමහි දී යම් අඡේයකුට සංතW අවඡේ�%ධඡේයහිල� භා�ෂ�ව උපඡේය%ග්‍රී කර ග්‍රත ඡේන� හ�කි �වක් ඡේන� ප�වඡේස්.

යඡේමකුට භා�ෂ�ඡේව් පවතින දු�ලත�, සීම�ක�රී සං�ධක පරිස්සංමින් ද�න හඳුන� ඉවත් කළ හ�කි නම් සංතWය ද�කීම භා�ෂ� ම�ධW උපඡේය%ග්‍රී ඡේක�ට වුවද කළ හ�කි ය. ධර්ම ඡේද්ශන� තුළින් ම�ර්ග්‍රඵල අවඡේ�%ධය ල�� දිය හ�ක්ඡේක් ඒ අයුරිනි. ධර්ම සං�කච්ඡ�, දහම් පත ඡේප�ත පරිශීලනය ආදිය පර්ය�iතිය

199

සංම්පූර්ණ කිරීමට ඡේ�ඡේහවින් ඉවහල් ඡේව්. සංසුඡේන් මුල පර්යiතියයි. ඡේදවනුව පaතිපත්තියයි. ඡේතවනුව පaතිඡේව්ධයයි. ඒ අනුව පර්යiතිය නිසි ඡේලසං සංම්පූර්ණ කිරීම තුළින් පaතිපත්තියට හ� පaතිඡේව්ධයට ප�මිණිය හ�කි ය.365

බුදුරදුන් ආර්ය තුණ්හී භා�වඡේයන් පaතික්ඡේෂ්ප කළ දශ අවW�ක�ත i රxනද හට ග්‍ර�නීමට මුල් වී ඇත්ඡේත් භා�ෂ�ව සංතW�වඡේ�%ධය ල�බීමට භා�විත� කිරීඡේම් දී මතුවූ ග්‍ර�ටළු ඡේස් ඡේපන්ව� දිය හ�කි ය.366 ඡේම් දශ අව් යක�ත පaxන ඡේල%කය පිළි�ඳ පaxන 4 කින් ද, ජීවය හ� සිර�ර පිළි�ඳ i රxන 2 ක් ද මුක්ත වූවන් පිළි�ඳ පaxන 4 ක් ද යුක්තය. ඡේල%කය පිළි�ඳ i රxන 4 නම් ඡේල%කය සංද�ක�ලික ද, ඡේල%කය සංද�ක�ලික ඡේන�ඡේව් ද, ඡේල%කය ඡේකළවරක් ඇත්ඡේත් ද, ඡේල%කය ඡේකළවරක් න�ත්ඡේත් ද යන්නයි. ඡේම් ඡේල%කය සං�වට්ට කiප විවට්ට කiප ආදී ඡේලසං ඡේවනස්විය හ�කි �ව බුදුදහඡේම් ඡේපන්ව� දී තිඡේP. ඡේම් අනුව එක් අවස්ථ�වකදී ඡේල%ක ධ�තුඡේව් හ�කිලීම,

සං�ව�ත �ව හ� තවත් අවස්ථ�වකදී ඡේල%ක ධ�තුඡේව් පaසං�රණය, විව�ත �ව ඇතිවන �ව දක්ව� ඇත. ඒ අනුව ඡේල%කය සංද�ක�ලික ඡේන�වූවකි. අනිතW �ව ඡේල%ක ධ�තුවට පව� ඡේප�දු ලක්ෂණයකි. ඡේම් පaxන 4ම නිර්ම�ණව�දී ද�ර්ශනික කඳවුර නිඡේය%ජානය කරන �ව ඡේපනී යයි. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය නිසං� පුද්ග්‍රලඡේයකුට ��හිර ඡේල%කය පිළි�ඳ හ�ඟීමක් ඇති ඡේව්. ඉන්ද්‍රීය සං�ජා�නනය ආත්ම ද�ෂ්ටිය සංමඟ එක්වූ විට පුද්ග්‍රලය�ට සිය ඉන්ද්‍රිය සං�ජා�නනයට ��හිර වශඡේයන් පවතින ඡේවනම ඡේල%කයක් පිලි�ඳ ව�ටහීමක් ඇති ඡේව්. පුද්ග්‍රලය� භා�ෂ� ම�ධWඡේයන් ඡේමකී ද�නීම පaක�ශයට පත් කිරීම නිසං� ද ඡේම් ව�ටහීම වඩ�ත් තියුණු මුහුණුවරක් ග්‍රනී. අවසං�නඡේG දී කිසියම් ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණයක් දක්ව� ඡේම් ව�ටහීම වර්ධනය ඡේව්. වරදව� සං�ජා�නනය කිරීම නිසං� ඇතිවූ ග්‍ර�ටළුවට විසංඳුමක් ල��ග්‍ර�නීමට වCයම් කරනුඡේG භා�ෂ�ත්මක මුහුණුවරකිනි.

ද�ර්ශනික ග්‍ර�ටළු �හුලව ඡේලසං බිහිවී ඇත්ඡේත් විවිධ සං�ජා�නනවල දී උද්ග්‍රතවන ඡේත්ර�ම් ග්‍ර�නීමට අසීර� ස්ථ�නවලට භා�ෂ�ත්මකව විසංඳුම් සංපය� ග්‍ර�නීමට සිදු කරන උත්සං�හයන්වල දී ��ව් ප�හ�දිලිව ඡේපනීයන කර�ණකි.

ජීවය, සිර�ර පිළි�ඳව ඇති ග්‍ර�ටළු 2 නම් ජීවය හ� සිර�ර එකක් ද, ජීවය හ� සිර�ර ඡේදකක් ද යන්නයි. ඡේමහි පළමුව ග්‍ර�ඡේනන ජීවය හ� සිර�ර එකක්ද යන ග්‍ර�ටළුව පුර�ණ භා�රතීය ද�ර්ශනික සංම්පaද�යන්තුළ ප�වඡේතන උච්ඡේ�ද ද�ෂ්ටිය ප�දක කරග්‍රත් ක�මසුඛල්ලික�නුඡේය%ග්‍රී සංම්පaද�ය නිඡේය%ජානය ඡේකර�ණු ද�ර්ශනික අදහසංකි. එහි ජීවය හ� සිර�ර එකක් �ව (ත� ජීව� ත� සංරීර�) සංඳහන් ඡේව්. ජීවය හ� සිර�ර ඡේදකක්ද යන ග්‍ර�ටළුව පුර�ණ භා�රතීය ද�ර්ශනික සංම්පaද�යන් තුළ ප�වඡේතන ශ�xවත ද�ෂ්ටිය ප�දක කර ග්‍රත් අත්තකිලමථ�නුඡේය%ග්‍රී සංම්පaද�ය නිඡේය%ජානය ඡේකර�ණු ද�ර්ශනික අදහසංකි.

එහි ජීවය හ� සිර�ර ඡේදකක් �ව (අඤ්ඤා� ජීව� අඤ්ඤා� සංරීර�) සංඳහන් ඡේව්.

ඡේම් ද�ර්ශනික සංම්පaද�ය ද්විත්වයම පදනම්වී ඇත්ඡේත් ආත්ම ද�ෂ්ටිය මතය.

උච්ඡේ�ද ද�ෂ්ටිඡේG ආත්මයක් න�ති�ව පaක�ශ ඡේව්. ශ�xවත ද�ෂ්ටිඡේG ආත්මයක් ඇති �ව පaක�ශ ඡේව්. බුදු දහම ඡේම් ඇති න�ති �ව ඡේදකම ද�ෂ්ටිය

200

නිසං� ඇතිවන �ව ඡේපන්ව� දී තිඡේP. ඒ නිසං� ඡේම් ව�රදි මතව�ද ඡේදකම අත් හ�ර නිව�රදි පaතිපද�ව වූ මධWම පaතිපද�ව හඳුන්ව� ඡේද්. එමඟින් ඇත හ� න�ත යන ද්වි අන්තයම පaහීණ කර සංතW අවඡේ�%ධයට මඟ සංලස්වයි.

ඡේසං%ත�පන්න වීඡේම් දී සංක්ක�ය දිට්ඨිය පදනම් කර ග්‍රත් ඡේසංසු සං�ඡේය%ජාන ධර්මවන සීලP�ත පරම�සං හ� විචිකිච්ඡ� යන සං�ඡේය%ජාන ඡේදක පaහ�ණය ඡේව්.367 ඡේම් සං�ඡේය%ජාන ධර්ම පaහීණ වූඡේවකුට කිසිදු දිඡේනක දශ අවW�ක�ත i රxනවල ජීවය හ� සිර�ර සංම්�න්ධ ඡේම් ග්‍ර�ටළු ඡේදක ඇති ඡේන�ඡේව්. ඡේම් ග්‍ර�ටළු ඡේදක ඇති වී ඇත්ඡේත් වරදව� සං�ජා�නනය කිරීම භා�ෂ�මය ග්‍ර�ටළුවක් �වට පත් කර ඡේග්‍රන ඇති ��විනි. ඉන් පසුව උක්ත භා�ෂ� ග්‍ර�ටළුවට භා�ෂ� ම�ධW ය තුළින් විසංඳුම් සංපය� ග්‍ර�නීමට උත්සුකවීඡේම්දී ඉහත සංඳහන් පaxන ඇති වීම ව�ළ�ක්විය ඡේන� හ�කි ය. බුදුරදුන් ඡේම් පaxන 2 සංඳහ� පිලිතුර� ල��දීඡේමන් ව�ළකී ඇත්ඡේත් භා�වන�ව තුළින් විසංඳුම් සං�පයිය යුතු ඡේදයක් භා�ෂ� ග්‍ර�ටළුවක් �වට පත්කර ඊට භා�ෂ�ව තුළින් විසංඳුම් සං�පයීම නිෂ්ඵල පa�ඡේය%ගික ඡේන� වන්නක් වන ඡේහයිනි. එඡේස්ම විමුක්තිය ල�බූ පුද්ග්‍රලය� (තථ�ග්‍රත) පිළි�ඳව න�ඟූ පaxන 4 නම් මුක්ත පුද්ග්‍රලය� මරණින් මතු ඡේව් ද,

මුක්ත පුද්ග්‍රලය� මරණින් මතු ඡේන�ඡේව් ද, මුක්ත පුද්ග්‍රලය� වන්ඡේන්ත් ඡේව්ද ඡේන� වන්ඡේනත් ඡේව් ද, මුක්ත පුද්ග්‍රලය� ඡේන�වන්ඡේනත් ඡේව් ද, මුක්ත පුද්ග්‍රලය� ඡේන� වන්ඡේනත් ඡේන� ඡේව් ද යන්නයි. ඡේම් පaxන 4 ම ඇතිවන්ඡේන් ආත්ම ද�ෂ්ටි ඡේG සිර වී සිටීම නිසං�ය. ආත්ම ද�ෂ්ටිඡේG සිර වී සිටිමින් හුඡේදක් සිය ව�රදි ද�ෂ්ටිය භා�ෂ� ග්‍ර�ටළුවක් �වට පත්කර ඊට විසංඳුම් අඡේiක්ෂ� කර තිඡේP.

ඡේමහි ග්‍ර�ටළුම ඡේද%ෂ සංහිතය. එ��වින් ඡේම් ග්‍ර�ටළුවට කවර විසංඳුමක් සං�පයුව ද එය තවත් ද�ෂ්ටි ග්‍ර�හණයක් වනව� වින� ඊට විසංඳුමක් ඡේන� සං�පඡේයයි. මීට සුදුසුම විසංඳුම වන්ඡේන්ම විදර්ශන� භා�වන� වඩ� ඡේසං%ව�න් මඟ ඵල ල�භී වීමයි. එවිට සංක්ක�ය දිට්ඨිය පaධ�න ඡේක�ට ඇති ඡේසංසු සං�ඡේය%ජාන ධර්ම පaහීණ වී යත්ම ඡේම් ව�රදි ද�ෂ්ටිඡේයන් අත්මිදීමට හ�කිය�ව ල�ඡේP.368

එය මීට සුදුසුම විසංඳුමයි. ඉන් ��හ�ර කවර භා�ෂ� විසංඳුමක් මීට ඉදිරිපත් කළ ද එය තව ග්‍ර�ටළුව උග්‍ර� වීමට ඡේ]තුවක් ඡේව්. එ��වින් බුදුරදුන් ඡේමහි සංඳහන් දශ අවW�ක�ත පaxනවලට භා�ෂ� ම�ධWඡේයන් විසංඳුම් සං�පයීම i රතික්ඡේෂ්ප කර තිඡේP. මන්ද භා�ෂ�ව ම�ධWය උපඡේය%ග්‍රීඡේක�ට ඊට විසංඳුම් සං�පයිය ඡේන�හ�කි ��විනි. ඡේමය තහවුර� වන තවත් එක් නිදසුනක් නම් වච් ඡඡේග්‍ර�ත්ත නම් පරි�­�ජාකය� බුදුරදුන් හමුඡේව් ආත්මය පිළි�ඳ පaxන න�ඟූ අවස්ථ�වයි. එහිදී වච්ඡඡේග්‍ර�ත්ත බුදු හිමියන්ඡේග්‍රන් පළමුව ආත්මයක් තිඡේPද�යි විමසංයි. එහිදී බුදුහිමිඡේය% නිහඬ ඡේවති. ඡේදවනුව වච්ඡඡේග්‍ර�ත්ත බුදුරදුන්ඡේග්‍රන් ආත්මයක් න�තිද�යි විමසංයි. ඒ අවස්ථ�ඡේව්දී ද බුදු හිමිඡේය% නිහඬව පසුඡේවති. වච්ඡඡේග්‍ර�ත්ත පිටවී ගියපසු ආනන්ද හිමිඡේය% ඡේම් පaxන විසංඳනු ඡේන�ල�බුඡේව් මන්ද�යි බුදුරදුන්ඡේග්‍රන් විමසූහ.369 ඡේමහිදී බුදු හිමියන්ඡේe පිළිතුර වන්ඡේන් වච්ඡ ඡේග්‍ර�ත්ත ආත්මයක් තිඡේP ද�යි ඇසූ පaxනයට එඡේස්ය යන පිළිතුර ල�� දුන්න� නම් තමන් වහන්ඡේස් ද ශ�xවතව�දී ඡේක�ටසංට අයත් ය�යි සිතන �වයි. එඡේස්ම ඡේම් ඡේ]තුව නිසං� සංPඡේ� ධම්ම� අනත්ත�

201

යන ඥා�ණය ඉපිද වීමට ඔහු අසංමත් වන �ව ප�හ�දිලි කර දී ඇත. එඡේස්ම වච්ඡඡේග්‍ර�ත්තඡේe ආත්මයක් න�ති ද යන පaxනයට න�ත�යි පිළිතුර� දුන්න� නම් ඔහු තමන් වහන්ඡේස් උච්ඡේ�දව�දී ඡේක�ටසංට අයත් ය�යි සිතන �වයි. ඒ ඡේ]තුව නිසං� මුළ�වට පත් වන ඔහු ඡේපර මට ආත්මයක් තිබිඡේGය ද�න් එය න�ති වී යයි ඡේ��ඡේහ% ඡේස් දුකට පත්වන ��වින් ඔහු ඡේකඡේරහි අනුකම්ප�ඡේවන් ආර්ය තුණ්හී භා�වය පළ කළ �ව බුදුරදුන් පaක�ශ කර සිටී. මින් ප�හ�දිලි වනුඡේG සංතW අවඡේ�%ධය භා�ෂ� ම�ධWය මඟින් සිදු කිරීඡේම් දී නිව�රදි සං�ජා�නන අවස්ථ� ල��දීම දුෂ්කර ක�ර්යයක් �වයි. මන්ද නිව�රදි ඡේද් ඡේවනුවට ව�රදි සං�ජා�නන භා�ෂ� ම�ධWය මඟින් �හුලව ඇතිවීඡේම් අවස්ථ� ඇති ��විනි. ඡේම් නිසං� එ�ඳු අවස්ථ�වල කළ යුතු නිව�රදිව ඡේද්නම් භා�ෂ� ම�ධWය භා�විත� කිරීඡේම් දී හ�කි ත�ක් පaඡේව්ශම් සංහග්‍රත වීමයි. ඡේමහි දී සිදු වී ඇත්ඡේත් එයයි.370

202

1 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

2 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan , pp. 74-76

3 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1998), ප�ලි - සි�හල ආක�ර�දිය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධ්‍ යස්ථ�නය, ඡේදහිවල, පිටු 491

4 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, pp. 74-76

5 Carrathers Petter, (2005), Consciousness, Oxford University, New York, pp. 39-526 Buddhadatta Thero, A.P, (1957), Concise Pali – English Dictionary, The Colombo

Apothercaries Co. Ltd, Colombo, P. 2577 මලලඡේස්කර ජී. පී, (1998), ඉ�ග්‍රී�සි - සි�හල ශPද ඡේක%ෂය, එම්. ඩී. ගුණඡේස්න සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පි

8218 Buddhadatta Thero, A.P, (1957), Concise Pali – English Dictionary, The Colombo

Apothercaries Co. Ltd, Colombo, P. 2579 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, ප�ලි - සි�හල ආක�ර�දිය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධWස්ථ�නය,

ඡේදහිවල 1998, පි 49110 Buddhadatta Thero, A.P, (1957), Concise Pali – English Dictionary, The Colombo

Apothercaries Co. Ltd, Colombo, P. 25711 ම. නි., (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, චූලඡේවදල්ල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.

703-71712 Cohan Gillian, (1998), The Psychology of Cognition, Acadenic Press, New York, pp. 32- 5713 Carrathers Petter, (2005), Consciousness, Oxford University, New York, pp. 39-5214 Steruberg J. Robert, Ruzgis Patricia, (1974), Personality and Intelligence,

CambridgeUniversityPress, Australia, pp. 43-7815 Petter Carrathers, (1996), Evolving the Mind on the Nature of Matter and the Origin of

Consciousness, CambridgeUniversityPress, Australia, pp. 39-7216 Johanson Rune, (1963), Psychology of Nirvana, London, pp. 47-6217 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist AssociationJapan, pp.

45 - 5718 සංචිත් තකන් ති වත් ථුවිජා�නනචිත් ඡේතනපණ් ණත් තිවිජා�නනචිත් ඡේතන ච සංචිත් තක� ‘‘අන�දරිය�

පටිච් ච�’’තිවුත් තත් ත�. ‘‘ප�ණ�තිප�ත�දි විය නිව�සංනඡේද�ඡේසං� ඡේල�කග්‍රරහිඡේත� න ඡේහ�තීතිපණ් ණත් තිවජ් ජා’’න් තිඵුස් සංඡේදවත් ඡේථඡේර�ආහ.සංමන්තප�සං�දික�, විනයට්ඨාකථ�, සං�රත්ථදීපනීය�, මහ�වeග්‍ර ප�ලි, (1967), භික්ඛුනී විභා�ග්‍ර වණ්නන�, ඡේස්ඛිය� ක�ණ්ඩය, පිටු 34-38, ඡේක�ළ¬

19 අ�. නි. Vi, (2001), සංචිත්ත සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශි�. ල. ජා. පa,ඡේක�ළ¬, පි.13420 භාන්ති පරම� තඡේප� තිතික්ඛ�

නිP��න� පරම� වදන්ති බුද්ධ�නහි පP�ජිඡේන� පර� විඡේහඨායන්ඡේත�

සංP� ප�පස්සං අකරණ� කුසංලස්සං උපසංම්පද� සංචිත්ත පරිඡේය�දපන� ඒත� බුද්ධ�නසං�සංන�

අනූපව�ඡේද� අනූපඝා�ඡේත� ප�තිඡේම�ත්ඡේඛන සංයන�සංන�චත්තරඤ්ඤුත� ච භාත්තස්මි� පන්ථ� ච සංයන�සංන�අධිචිත්ඡේත ච අඡේය�ඡේග්‍ර� එත� බුද්ධ�නසං�සංන�

සිරිව�චිස්සංර හිමි රන්ඡේද�ඡේ¾, සිරිඤා�ඡේණ�භා�සංතිස්සං හිමි ඡේම�රඡේග්‍ර�ල්ඡේල්, (1956), ධම්මපදය, බුද්ධ වeග්‍රය, ඉන්ද්‍ර� මුදුණ�ලය, මීටිය�ඡේග්‍ර�ඩ, පි 24

21 කති පනඡේයW ඡේවදන�තිතිස්ඡේසං� ඡේඛ� ඉට� ආවුඡේසං� විසං�ඛ ඡේවදන� සුඛ� ඡේවදන�, දුක්ඛ� ඡේවදන�, අදුක්ඛමසුඛ� ඡේව්දන�ති.( ආර්ය�වනි ඡේව්දන�ඡේව% ඡේකඡේතක් ඡේවද්ද? ඇව�ත විසං�ඛඡේයනි, ඡේම් ඡේව්දන�ඡේව% තුන් ඡේදඡේනකි. සුඛ ඡේව්දන�ය, දුක්ඛ ඡේව්දන�ය, අදුක්ඛ�සුඛ ඡේව්ද�න�යි.)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, චූල ඡේවදල්ල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 710-711

22 චක්ඛුඤ්ච�වුඡේසං� පටිච්ච රCඡේප ච උiපජ්ජාති චක්ඛු විඤ්ඥා�ණ� තිණ්ණ� සංඞ්ග්‍රති ඵස්ඡේසං�. ඵස්සංපච්චය� ඡේවදන�. ය� ඡේවඡේදති. ත� සං�ඥා�න�ති. ය� සං�ඤා�න�ති ත� විතක්ඡේකති ත� පපච්ඡේචති ය� පපච්ඡේඤාති. (ඇව�ත්නි, ඇසං ද රCපයන්ද නිසං� චක්ෂුර් විඥා�නය උපදී. ඡේම් තුන් ඡේදන�ඡේe එක්වීඡේමන් ස්පර්ශය ඡේවයි. ස්පර්ශය නිසං� ඡේව්දන�ව ඡේවයි. යමක් විඳීද එය හඳුනයි. යමත් හඳුන�ද එය විතර්කනය

ඡේකඡේරයි. යඡේමක් විතර්කනය ඡේකඡේර්ද එය පaපඤ්චයට පමුණුවයි.)ම. නි. i, (2001), මධුපිණ්ඩික සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.280-281

23 (A)ඡේතව නු ඡේඛ� ආවුඡේසං� ආයුසංඞ්ඛ�ර� ඡේතව ඡේවදනිය� ධම්ම� උද�හු අඤ්ඡේඤා ආයුසංඞ්ඛ�ර� අඤ්ඡේඤා ඡේව්දනීය� ධම්ම�ති?න ඡේඛ� ආවුඡේසං� ඡේතව ආයුසංඞ්ඛ�ර� ඡේතන ඡේවදනිය� ධම්ම�. ඡේව ඡේඛ� ආවුඡේසං� ආයුසංඞ්ඛ�ර� අහිවිහි�සු ඡේතව ඡේවදනිය� ධම්ම� නයිද� සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතනිඡේර�ධ සංම�පන්නස්සං භික්ඛුඡේන� වුට්ඨා�න� පඤ්ඤා�ඡේයඨා. යස්ම� ඤා ඡේඛ� ආවුඡේසං� අඤ්ඡේඤා ආයුසංඞ්ඛ�ර�, අඤ්ඡේඤා ඡේවදනිය� ධම්ම�, තස්ම� සංඤ්ඤා�ඡේව්දයිතනිඡේර�ධ� සංම�පන්ඡේන� භික්ඛුඡේන� වුට්ඨා�න� පඤ්ඤා�යතිතී.( ඇව�ත්නි ඔහුම ආයුසං�ස්ක�රඡේය%ත් ඔහු ඡේව්දන� ධර්මඡේය%ත් ඡේවද්ද? ඡේන�ඡේහ�ත් අන්හු ආයුසං�ස්ක�ර ඡේවද්ද අන්හු ඡේව්දන� ධර්ම ඡේවද්ද? ඇව�ත්නි ඔහුම ආයුසං�ස්ක�රඡේය%ත් ඔහුම ඡේව්දන� ධර්මඡේය%ත් ඡේන�ඡේවති. ඇව�ත්නි, ඔහුම ආයුසං�ස්ක�රඡේය�ත් ඔහුම ඡේව්දන�ධර්මඡේය�ත් ව éූහු නම් සංඤ්ඤා�ඡේව්දයිතනිඡේර%ධ සංමවත් සංමවන් මහණහුඡේe ( සංමවතින්) න�ඟී සිටුම ඡේන�ප�ඡේනන්ඡේන්ය. අව�ත්නි යම් ඡේහයකින් අන්හු ආයුසං�ස්ක�රඡේය% ඡේවද්ද අන්හු ඡේව්දන�ධර්මඡේය% ඡේවද්ද එඡේහයින් සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතනිඡේර%ධ සංමවත් සංමවන් මහණහුඡේe ( සංමවතින්) න�ඟීම ප�ඡේන්ය.)ම. නි. i, (2001), මහ�ඡේව්දල්ල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 694-695(B) Kalupahana D.J, (1976) Buddhist Philosophy- Historical Analysis, Honolulu, pp. 34-57

24 (A)යව�ය� ආවුඡේසං� මඡේත� ක�ලකඡේත� ඡේය� ව�ය� භික්ඛු සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතනිඡේර�ධ� සංම�පන්ඡේන� ඉඡේමසං� කි න�න�කරණන්ති? යව�ය� ආවුඡේසං� මඡේත� ක�ලකඡේත� තස්සං ක�යසංඞ්ඛ�ර� නිර�ද්ධ� පටිiපස්සංද්ධ�. වචීසං�ඛ�ර� නිර�ද්ධ� පටිiපස්සංද්ධ� චිත්තසංඞ්ඛ�ර� නිර�ද්ධ� පටිiපස්සංද්ධ�. ආයු පරීක්ඛීඡේණ�. උස්ම� වූපසංන්ත�. ඉන්ද්‍රිය�නි විපරිභින්න�නි. ඡේය� ව�ය� භික්ඛු සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතනිඡේර�ධධ� සංම�පන්ඡේන� තස්සංපි ක�යසංඞ්ඛ�ර� නිර�ද්ධ� පටිiපස්සංද්ධ�. වචීසං�ඛ�ර� නිර�ද්ධ� පටිiපස්සංද්ධ�. චිත්තසං�ඛ�ර� නිර�ද්ධ� පටිiපස්සංද්ධ�. ආයු අපරීක්ඛීඡේණ% උස්ම� අවුපසංන්ත�. ඉන්ද්‍රිය�නි විiපසංන්න�නි. යව�ය� ආවුඡේසං� මඡේත� ක�ලකඡේත� ඡේය� ව�ය� භික්ඛු සංඤ්ඤා�ඡේවදයිතනිඡේර�ධ� සංම�පන්ඡේන� ඉද� ඡේතසං� න�න�කරණන්ති.( ඇව�ත්නි, යම් ඡේම් පුද්ග්‍රලඡේයක් සංඡේe කලුරිය ඡේකඡේල් ඡේව්ද, යම් ඡේම් මහඡේණක් සංඤ්ඤා�ඡේවදයිත නිඡේර�ධයට සංමවන්ඡේන් ඡේව්ද ඡේම�වුන්ඡේe ඡේවනසං කවඡේර්ද?ඇව�ත්නි, යම් ඡේම් පුද්ග්‍රලඡේයක් මඡේë කලුරිය ඡේකඡේë ඡේව්ද, උහුඡේe ආxව�සං පaxව�සං නිර�ද්ධයහ, න�වතියහ. විතර්කවිච�රඡේය% නටහ. න�වත්හ. සං�ඥා�ඡේව්දන�ඡේව� බුන්හ. න�ව�ත්හ. ආයු ක්ෂීණ විය. උසුම් සංන්හින, ඉඳුරහු නටහ. යම් ඡේම් මහඡේණක් සංඤ්ඤා�ඡේවදයිත නිඡේර�ධයට සංමවන්ඡේන් ඡේව්ද, උහුඡේeත් ක�යසං�ස්ක�රඡේය% නිර�ද්ධයහ. පaතිශ�Pධයහ. ව�ක්සං�ස්ක�රඡේය%ත් නිර�ද්ධයහ, පaතිi රශPධයහ. චිත්තසං�ස්ක�රඡේය%ත් නිර�ද්ධයහ. ව�ක්සං�ස්ක�රඡේය%ත් නිර�ද්ධයහ. පaතිශ�Pධයහ. චිත්තසං�ස්ක�රඡේය%ත් නිර�ද්ධයහ. පaතිශ�Pධයහ. චිත්ත සං�ස්ක�රඡේය%ත් නිර�ද්ධයහ. පaතිශ�Pධයහ. ආයුඅපරීක්ෂණ ඡේයි. උස්ම අවUපශ�න්ත ඡේවයි. ඉන්ද්‍රිඡේය% විපaසංන්න ඡේවති. ඇව�ත්නි, යම් ඡේම් පුද්ග්‍රලඡේයක් මඡේë කලුරිය ඡේකඡේë ඡේව්ද යම් ඡේම් මහඡේණක් සංඤ්ඤා�ඡේව්දයිතනිඡේර%ධයට සංමවන්ඡේන් ඡේව්ද ඡේම් උන්ඡේe ඡේවනසංයි.)ම. නි. i, (2001), මහ�ඡේව්දල්ල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.694-695

(B)ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956) අට ව�නි ප�දය, පටිච්ච සංමුiප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර, පිටු 23- 26

25 කථඤාච භික්ඛඡේව භික්ඛු ඡේවදන�සු ඡේවදන�නුපස්සී විහරති ?ඉධ භික්ඛඡේව භික්ඛු සුඛ� ඡේවදන� ඡේවදියම�ඡේන� සුඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති. දුක්ඛ� ඡේවදන� ඡේවදියම�ඡේන� දුක්ඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති. අදුක්ඛමසුඛ� ඡේවදන� ඡේවදියම�ඡේන� අදුක්ඛමසුඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති. සං�මිසං� ව� සුඛ� ඡේවදන� ඡේවදියම�ඡේන� සං�මිසං� සුඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති. නිර�මි�සංව� සුඛ� ඡේවදන� ඡේවදියම�ඡේන� නිර�මිසං� සුඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති. සං�මිසං� ව� දුක්ඛ� ඡේව්දන� ඡේවදියම�ඡේන� සං�මිසං� දුක්ඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති. නිර�මිසං�ව� දුක්ඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�ම�ඡේන� නිර�මිසං� දුක්ඛ� ඡේවදන� ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති. සං�මිසං� ව� අදුක්ඛමසුඛ� ඡේවදන� ඡේවදියම�ඡේන� සං�මිසං� අදුක්ඛමසුඛ� ඡේවදන� ඡේවදියම�ඡේන� නිර�මිසං� අදුක්ඛමසුඛ� ඡේවදන�‘ ඡේවදිය�මීති පජා�න�ති.( මහඡේණනි, මහණ ඡේතඡේම් ඡේකඡේස් නම් ඡේව්දන�වන්හි ඡේව්දන�වන් අනුව �ලන සුලුව ව�සංය ඡේකඡේර්ද?මහඡේණනි, ඡේම් ශ�සංනඡේයහි මහණ ඡේතඡේම් සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳින්ඡේන් සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳිමියි ( සංමWයක් පaඥා�ඡේවන් දනී. දුක් ඡේව්දන�වක් විඳින්ඡේන් දුක් ඡේව්දන�වක් විඳිමියි දනී. ඡේන�දුක් ඡේන�සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳින්ඡේන් ඡේන�දුක් ඡේන�සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳිමියි දනී. ආමිසං ( පස්කම්ගුණ සංහිත) සංහිත සුඛ ඡේව්දන�වක් විඳින්ඡේන් සං�මිසං විඳමියි දනී. ආමිසං රහිත සුඛ ඡේව්දන�වක් ඡේහ% විඳින්ඡේන් නිර�මිසං

සුඛ ඡේව්දන�වක් විඳිමියි දනී. නිර�මිසං දුක්ඛ ඡේව්දන�වක් ඡේහ% විඳින්ඡේන් නිර�මිසං දුක්ඛ ඡේව්දන�වක් විඳමියි දනී. සං�මිසං ඡේන�දුක් ඡේන�සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳින්ඡේන් සං�මිසං ඡේන�දුක් ඡේන�සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳිමියි දනී. නිර�මිසං ඡේන�දුක් ඡේන�සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳින්ඡේන් නිර�මිසං ඡේන�දුක් ඡේන�සං�ප ඡේව්දන�වක් විඳිමියි දනී. )ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 142-143

26 Ven. Nyanaponika Thero, (1998), Abhidhamma Studies, Bubbhist Exploration of Consciousness and time, edited with an Introduction by Bhikkhu Bodhi, Buddhist Publication Society, Kandy, Wisdom Publication, Boston, Appendix 2, 102-122

27 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan ), pp. 39 – 56

28 Guenther H.V, (1957), Philosophy and Psychology in the Abhidhamma, Luknow, pp. 43- 57 29 ඉධ භික්ඛඡේව භික්ඛු සංන්ත� ච� අජ්ඣංත්ත� සංතිසංම්ඡේ�%ජ්ඣංඞ්ග්‍ර� අත්ථි ඡේම අජ්ඣංත්ත�

සංතිසංම්ඡේ��ජ්ඣංඞ්ඡේග්‍ර�ති පජා�න�ති. අසංන්ත� ව� අජ්ඣංත්ත� සංතිසංම්ඡේ��ජ්ඣංඞ්ග්‍ර� නත්ථි අජ්ඣංත්ත� සංතිසංම්ඡේ��අජ්ඣංඞ්ඡේග්‍ර�ති පජා�න�ති. යථ� ච අනුiපන්නස්සං සංතිසංම්ඡේ��ඣංඞ්ග්‍රස්සං උiප�ඡේද� ඡේහ�ති. නඤ්ච පජා�න�ති. යථ�ච උජ්ජාකන්නස්සං සංතිසංම්ඡේ��ජ්ඣංඞ්ග්‍රස්සං භා�වන�පරිපූරිඡේහ�ති. තඤ්ච පජා�න�ති.( තම� තුළ න�ත්ත� වූ ඡේහ% සංති සංම්ඡේ��ජ්ඣං�ග්‍රය ම� තුළ සංති සංම්ඡේ��ජ්ඣං�ග්‍රය ඇත�යි ද�න ග්‍රනියි. තම� තුළ න�ත්ත� වූ ඡේහ% සංතිසංම්ඡේ��ජ්ඣං�ග්‍රය ම� තුළ සංතිසංම්ඡේ��ජ්ඣං�ග්‍රය න�ත�යි ද�න ග්‍රනියි. යම් ඡේස් නූපන්න� වූ ඡේහ% සංති සංම්ඡේ��ජ්ඣං�ග්‍රය�ඡේe ඉපදීම ඡේව්ද එයද ද�න ග්‍රනියි. යම් ඡේස් උපන්න� වූ සංති සංම්ඡේ��ජ්ඣං�ග්‍රය�ඡේe ව�ඩීඡේමන් සංම්පූර්ණත්වය ඡේව්ද එයද ද�න ග්‍රනියි)ම. නිi, (2001), සංතිපට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.150,151

30 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, pp.73- 86

31 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

32 ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬,පි. 134 -154

33 සිරි ඡේසං%මිස්සංර හිමි, ම�පලග්‍රම, (1962), බුද්ධ ධර්‍මය, ඇම්.ඩී.ගුණඡේස්න සංහ සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පි 138,139

34 ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 134 -154

35 ම. නි. i, (2001), වම්මික සූතqය, පි.354, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬36 Jayathilake, K.N., (1965), Early Buddhist Theory of Knowledge, London, pp. 3-8937 කිඤ්චි භික්ඛඡේව වඡේදථ : විජා�න�තීති ඡේඛ� භික්ඛඡේව තස්ම� විඤ්ඤා�ණන්ති වුච්චති.

සං.නි III, (2001), ඛජ්ජානීය සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 15038 කිඤ්ච භික්ඛඡේව සංඤ්ඤා� වඡේදථ : සං�ජා�න�තීති ඡේඛ� භික්ඛඡේව තස්ම� සංඤ්ඤා�ති වුච්චති

සං.නි III, (2001), ඛජ්ජානීය සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa,ඡේක�ළ¬, පි. 15039 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5640 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 76 41 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5642 ශී� ධර්මව�ශ හිමි ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය,

ම�තර, පිටු 1- 44 43 එම 44 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5645 සිරි ධම්ම�නන්ද හිමිඅ¬න්ව�ල්ඡේල්, සුමනසං�ර හිමි කරහම්පිටිඡේග්‍ර�ඩ, (2005), ඛන්ධ පඤ්ඤාත්ති,

පුද්ග්‍රලපඤ්ඤාත්තිiපකරණය, බු. තිq. ග්‍ර�. ම�, ල. ආ. ම. පa, පි. 24046 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, pp. 45-57, International Buddhist

Association, Japan47 චන්දවිමල හිමි, ඡේර්ර�ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච පමුiප�ද විවරණය, සංමයවර්ධනය පaක�ශකඡේය%,

ඡේක�ළ¬, පිටු 110 -11548 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය,

ම�තර, පිටු 1- 44

49 චන්දවිමල හිමි, ඡේර්ර�ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච පමුiප�ද විවරණය, සංමයවර්ධනය පaක�ශකඡේය%, ඡේක�ළ¬, පිටු 111 -112

50 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර, පිටු 1- 44

51 චන්දවිමල හිමි, ඡේර්ර�ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච පමුiප�ද විවරණය, සංමයවර්ධනය පaක�ශකඡේය%, ඡේක�ළ¬,පි 33-113

52 පඤ්ඤා� පන�වුඡේසං� කිමත්ථිය� කි?පඤ්ඤා� ඡේඛ� ආවුඡේසං� අභාඤ්ඤාත්‍ථ� පරිඤ්ඤ් ත්‍ථ� පහ�නත්‍ථ�ති. ( අව�ත්නි පaඥා� වහ�නී කිනම් අර්ථ ඇත්ද?( ඇව�ත්නි පaඥා�ව ( අභිඡේඥාය ධර්‍ම දනීනුයි) අභිඥා� අර්ථ ඡේක�ට ඇත. ( පරිඡේඥාය ධර්‍ම දනීනුයි) පරිඥා� අර්ථ ඡේක�ට ඇත. ( පaහ�තවW ධර්‍ම පහ�නුයි) පaහ�ණ අර්ථ ඡේක�ට ඇත.ම. නි. i, (2001), මහ�ඡේවදල්ල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 688-689

53 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, අම්�ලම්ඡේග්‍ර�ඩ, පිටු 87-125

54 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

55 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

56 Elizabeth Hurlock, (1959), Developmental Psychology, United State of America, pp. 37-4957 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-76 58 Petter Carrathers, (1996), Evolving the Mind on the Nature of Matter and the Origin of

Consciousness, CambridgeUniversityPress, Australia, pp. 39-72 59 Cohan Gillian, (1998), The Psychology of Cognition, Acadenic Press, New York, pp. 32- 57 60 Steruberg J. Robert, Ruzgis Patricia, (1974), Personality and Intelligence,

CambridgeUniversityPress, Australia, pp. 43-78 61 Dennah C. Daniel, (1969), Consciousness Explained, Penguin Book, pp. 23-89 62 Hurlock Elizabeth, (1959), Developmental Psychology, UnitedState of America, pp.21-45 63 Petter Carrathers, (1996), Evolving the Mind on the Nature of Matter and the Origin of

Consciousness, CambridgeUniversityPress, Australia, pp. 33-7164 Cohan Gillian, (1998), The Psychology of Cognition, Acadenic Press, New York, pp. 33- 58 65 Steruberg J. Robert, Ruzgis Patricia, (1974), Personality and Intelligence,

CambridgeUniversityPress, Australia , pp. 40-7566 Dennah C. Daniel, (1969), Consciousness Explained, pp. 22-87, Penguin Book 67 අථ ඡේඛ� භාග්‍රව� භික්ඛු ආමන්ඡේතසි: තුම්ඡේහපි ඡේම භික්ඛඡේව එව� ධම්ම� ඡේදසිත� ආජා�න�ථ,

යථ�ය� අරිට්ඡේඨා� භික්ඛු ග්‍රද්ධ��ධිපුPඡේ�� අත්තන� දුeග්‍රහීඡේතන අම්ඡේහ ඡේචව අPභාවික්ඛති. අත්ත�නඤ්ච ඛණති �හුඤ්ච අපුඤ්ඤා� පසුවතීති?( ඉක්බිති භා�ග්‍රWවතුන් වහන්ඡේස් භික්ෂූන් ඇමතූ ඡේස්ක. මහඡේණනි, ඡේම් ග්‍රද්ධ��ධිපුP� අරිට්ඨා මහණ යම් ඡේස් වරදව� ග්‍රත් මිථW� ද�ෂ්ටිඡේයන් අපටත් අභාW��W�නය ඡේකඡේර් ද, තමන් ගුණ කණී ද, ඡේ��ඡේහ% අකුසංලුත් රැස් ඡේකඡේර් ද, ම� විසින් ඡේදසංන� කළ ධර්‍මය එඡේලසින් ඡේතපිදු දනිවුද?)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, අලග්‍රද්දූපම සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 322-333

68 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

69 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

70 Carrathers Petter, (2005), Consciousness, Oxford University, New York, pp. 39-5271 එක�යඡේන� අය� භික්ඛඡේව මeඡේග්‍ර� සංන්ත�න� විසුද්ධිය� ඡේසං�යපරිද්දව�න� සංමතික්කම�ය

දුක්ඛඡේද�මනස්සං�න� අත්ථග්‍රම�ය ඤා�යස්සං අධිග්‍රම�ය කිP��නස්සං සංච්ඡිකිරිය�ය� යදිද� චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�න�ති ඉති යන්ත� වුත්ත� ඉදඡේමත� පටිච්ච වුත්තන්ති. ( මහඡේණනි, සංත්වයන්ඡේe පිරිසිදු වීම පිණිසං ඡේශ%ක පරිඡේද්වයන්ඡේe න�ති කිරීම පිණිසං දුක් ඡේද�ම්නස් ඉක්මවීම පිණිසං ආය²අෂ්ට��ගික ම�ර්‍ග්‍යWය�ඡේe අවඡේ�%ධය පිණිසං නිවන් පසංක් කරනු පිණිසං ඡේම් ඒක�යන ම�ර්ග්‍රය - එනම් ඡේම් සංතර සංතිපට්ඨා�න යයි. ම� විසින් යමක් කියන ලද නම් එය ඡේම් නිසං� කියන ලද්ඡේද්ය)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 152-153

72 Johanson Rune, (1963), Psychology of Nirvana, London, pp. 47-62 73 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-57

74 Burns R.B, (1984), Harper and Row, Introductory Psychology, New York, pp. 51-8275 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5676 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-7677 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-5778 RuneJohanson, (1963), Psychology of Nirvana, London, pp. 44-6579 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5680 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-7681 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-5782 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5683 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, pp. 74-7684 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-5785 John Carroll B., (1993), Human Cognitive Abilities, A Survey of Factor – Analytic Studies,

Cambridge University Press, London, pp. 71-9386 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5687 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-76 88 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-5789 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5690 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-76 91 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-5792 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම,

අම්�ලම්ඡේග්‍ර�ඩ, පිටු 58-16193 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5694 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-76 95 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-5796 ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර්මය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධ්‍

යස්ථ�නය, ඡේදහිවල, පිටු 1-9797 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 5698 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-76 99 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-57100 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), pp. 39 – 56, Japan101 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, p. 74-76,

International Buddhist Association, Japan102 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-57103 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse

on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56104 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International

Buddhist Association, Japan, p. 74-76 105 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp.

45-57

106 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

107 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

108 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

109 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

110 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

111 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, pp. 51, International Buddhist Association, Japan

112 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර, පිටු 1- 44

113 එම114 Ven. Nyanaponika Thera, (1998), Abhidhamma Studies, Bubbhist Exploration of

Consciousness and time, dited with an Introduction by Bhikkhu Bodhi, Buddhist Publication Society, Kandy, Wisdom Publication, Boston, , Appendix 2,pp.102-122

115 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර, පිටු 1- 44

116 ඡේචතන�'හ� භික්ඛඡේව කම්ම� වද�මි.ඡේචතයිත්ව� කම්ම� කඡේර�ති ක�ඡේයන ව�ච�ය මනසං�අ. නි. iv, (2001), නිPඡේPධික සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa,ඡේක�ළ¬, පි. 208

117 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර, පිටු 1- 4

118 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

119 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර, පිටු 1- 44

120 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

121 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), සංතර වන වීථී ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර, පි 1- 44

122 Pireis Aloysius, Classification of Matter Assumed in th Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, 2008, pp. 39 - 56

123 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

124 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

125 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

126 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

127 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, pp. 45-57, International Buddhist Association, Japan

128 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), pp. 39 – 56, Japan

129 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

130 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

131 A. Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourson

Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56B. Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, pp. 45-57, International Buddhist Association, Japan on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

132 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, p. 74-76, International Buddhist Association, Japan

133 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

134 ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර්මය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධ්‍ යස්ථ�නය, ඡේදහිවල, පිටු 98-110

135 සිරි ඡේසං%මිස්සංර හිමි ම�පලග්‍රම, (1962), බුද්ධ ධර්මය, ඇම්. ඩී. ගුණඡේස්න සංහ සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පිටු 144-190

136 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

137 Pireis Aloysius, (2009) A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, pp. 74-76

138 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, pp. 45-57, International Buddhist Association, Japan

139 ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), නව වන කර්මස්ථ�න ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද් රණ�ලය, ම�තර, පිටු 1- 84

140 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

141 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

142 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

143 Pireis Aloysius, Classification of Matter Assumed in th Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, 2008, pp. 39 - 56

144 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

145 Pireis Aloysius, A Brief Noteon Sanna, International Buddhist AssociationJapan, 2007, pp. 45-57

146 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

147 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

148 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

149 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

150 Pireis Aloysius, A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, 2009, pp. 74-76

151 Pireis Aloysius, A Brief Noteon Sanna, International Buddhist AssociationJapan, 2007, pp. 45-57

152 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

153 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

154 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

155 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

156 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

157 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

158 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

159 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

160 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

161 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

162 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

163 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

164 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

165 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

166 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

167 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

168 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

169 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), පස් වන වීථී මුක්ත ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද් රණ�ලය, ම�තර, පිටු 6- 17

170 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, අම්�ලම්ඡේග්‍ර�ඩ, පිටු 150-152

171 ශී� ධර්මව�ශ හිමි, ම�තර, (1956), පස් වන වීථී මුක්ත ප�දය, අභිධම්ම චන්‍ද්‍රික�ව, පිටු 6- 17, ක�ල්ටන් මුද්‍රණ�ලය, ම�තර

172 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, උපe රන්ථය, , අම්�ලම්ඡේග්‍ර�ඩ,පිටු 217- 230

173 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 48

174 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

175 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

176 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

177 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

178 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

179 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

180 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

181 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

182 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

183 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), Japan, pp. 39 – 56

184 Pireis Aloysius, (2009), A Third Look of Sanna Some Further Clarifications, International Buddhist Association, Japan, p. 74-76

185 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

186 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

187 චන්දවිමල හිමි ඡේර්ර�ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච සංමුiප�ද විවරණය, සංමවර්ධන i රක�ශඡේය%, ඡේක�ළ¬, පිටු.125-296

188 එක�යඡේන� අය� භික්ඛඡේව මeඡේග්‍ර� සංන්ත�න� විසුද්ධිය� ඡේසං�යපරිද්දව�න� සංමතික්කම�ය දුක්ඛඡේද�මනස්සං�න� අත්ථග්‍රම�ය ඤා�යස්සං අධිග්‍රම�ය කිP��නස්සං සංච්ඡිකිරිය�ය� යදිද� චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�න�ති ඉති යන්ත� වුත්ත� ඉදඡේමත� පටිච්ච වුත්තන්ති. ( මහඡේණනි, සංත්වයන්ඡේe පිරිසිදු වීම පිණිසං ඡේශ%ක පරිඡේද්වයන්ඡේe න�ති කිරීම පිණිසං දුක් ඡේද�ම්නස් ඉක්මවීම පිණිසං ආය²අෂ්ට��ගික ම�ර්‍ග්‍යWය�ඡේe අවඡේ�%ධය පිණිසං නිවන් පසංක් කරනු පිණිසං ඡේම් ඒක�යන ම�ර්ග්‍රය - එනම් ඡේම් සංතර සංතිපට්ඨා�න යයි. ම� විසින් යමක් කියන ලද නම් එය ඡේම් නිසං� කියන ලද්ඡේද්ය)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 152-153

189 ශී� ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර්මය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධWස්ථ�නය, ඡේදහිවල, පිටු. 72-98

190 සිරි ඡේසං%මිස්සංර හිමි ම�පලග්‍රම, (1962), බුද්ධ ධර්මය, ඇම්. ඩී. ගුණඡේස්න සංහ සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පිටු. 147 – 190

191 කථඤ්ච භික්ඛඡේව ඡේවදන�සු ඡේවදන�නුපස්සී විහරති ?( මහඡේණනි, මහණ ඡේතම ඡේකඡේස් නම් ඡේවදන�වන්හි ඡේවදන�වන් �ලන සුලුව ව�සංය ඡේකඡේර්ද?)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 142-134

192 ශී� ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර්මය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධWස්ථ�නය, ඡේදහිවල, පිටු. 72-98

193 කථඤ්ච භික්ඛඡේව භික්ඛු ධම්ඡේමසු ධම්ම�නුපස්සී විහරති?( මහඡේණනි, මහණ ඡේතම ඡේකඡේස් නම් ධර්‍මයන්හි ධර්‍මය නුවණින් �ලන සුලුව ව�ය ඡේකඡේර්ද?)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 144-145

194 ශී� ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර්මය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධWස්ථ�නය, ඡේදහිවල, පිටු. 72-98

195 ශී� ධර්මව�ශ හිමි ම�තර, (1956), කර්මස්ථ�න ප�දය, අභිධර්මචන්ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද් රණ�ලය, ම�තර, පිටු. 1-84

196 ශී� ර�හුල හිමි වල්ඡේප�ළ, (1997), බුදුන් වද�ළ ධර්මය, ඡේ�ද්ධ සං�ස්ක�තික මධWස්ථ�නය, ඡේදහිවල, පිටු. 72-98

197 ශී� ධර්මව�ශ හිමි ම�තර, (1956), කර්මස්ථ�න ප�දය, අභිධර්මචන්ද්‍රික�ව, ක�ල්ටන් මුද් රණ�ලය, ම�තර, පිටු. 1-84

198 එව� ඡේඛ� භික්ඛඡේව භික්ඛු ක�ඡේය ක�යුපස්සී විහරති( මහඡේණනි, ඡේමඡේස් මහණ කඡේයහි ක�ය�නුපස්සීව ව�සංය කරයි)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 142-143

199 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

200 චන්දවිමල හිමි ඡේර්ර�ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච සංමුiප�ද විවරණය, සංමවර්ධන i රක�ශඡේය%, ඡේක�ළ¬, පිටු. 10 – 141

201 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

202 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පිටු.58-84

203 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

204 Pireis Aloysius, (2007), A Brief Noteon Sanna, International Buddhist Association, Japan, pp. 45-57

205 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පිටු.58-84

206 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni), pp. 39 – 56, Japan

207 Guenther H.V, (1957), Philosophy and Psychology in the Abhidhamma, pp. 43- 57, Luknow208 එක�යඡේන� අය� භික්ඛඡේව මeඡේග්‍ර� සංන්ත�න� විසුද්ධිය� ඡේසං�යපරිද්දව�න� සංමතික්කම�ය

දුක්ඛඡේද�මනස්සං�න� අත්ථග්‍රම�ය ඤා�යස්සං අධිග්‍රම�ය කිP��නස්සං සංච්ඡිකිරිය�ය� යදිද� චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�න�ති ඉති යන්ත� වුත්ත� ඉදඡේමත� පටිච්ච වුත්තන්ති. ( මහඡේණනි, සංත්වයන්ඡේe පිරිසිදු වීම පිණිසං ඡේශ%ක පරිඡේද්වයන්ඡේe න�ති කිරීම පිණිසං දුක් ඡේද�ම්නස් ඉක්මවීම පිණිසං ආර්යෂ්ට��ගික ම�ර්ග්‍රය�ඡේe අවඡේ�%ධය පිණිසං නිවන් පසංක් කරනු පිණිසං ඡේම් ඒක�යන ම�ර්ග්‍රය - එනම් ඡේම් සංතර සංතිපට්ඨා�න යයි. ම� විසින් යමක් කියන ලද නම් එය ඡේම් නිසං� කියන ලද්ඡේද්ය)ම. නි. i, (2001), මහ�යමක වeග්‍රය, සංති පට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 134 -154

209 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පිටු.153-210

210 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), pp. 39 – 56

211 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පි.153-210

212 Pireis Aloysius, (2008), Classification of Matter Assumed in the Abhidhammika Discourse on Insensate Humans ( Visanni) and Non-sentient Denizens (Asanni, Japan), p 50

213 චන්දවිමල හිමි ඡේර්ර�ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච සංමුiප�ද විවරණය, සංමවර්ධන පaක�ශඡේය%,  ඡේක�ළ¬, පිටු 146-296

214 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පිටු. 1-31

215 චන්දවිමල හිමි ඡේර්ර�ක�ඡේන්, (1957), පටිච්ච සංමුiප�ද විවරණය, සංමවර්ධන i රක�ශඡේය%, ඡේක�ළ¬, පිටු 10- 145

216 බුද්ධදත්ත හිමි ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1960), ඡේථරව�ද ඡේ�ද්ධ දර්ශනය, ආනන්ද ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පිටු.58-84

217 Elizabeth Hurlock, (1959), Developmental Psychology, United State of America, pp. 37-49218 Meyer E. Merle, (1979), Foundation of Contemporary Psychology, The University of Florida,

Oxford University Press, New York, pp. 36-57219 Jayathilake, K.N., (1965), Early Buddhist Theory of Knowledge, London, pp. 63-84220 Misra G.S.P, (1989), Development of Buddhist Ethics, New Delhi, pp. 23- 65221 Jayathilake K.N, (1972), Ethics in Buddhist Perspective, Kandy, pp. 12- 25222 Stone E, (1982), Introduction to Educational Psychology, London, pp. 39-81223 Tachibana S, (1961), Ethics in Buddhism, Colombo, pp.42-64224 Mrs. David's Rys, (1923), Buddhist Manual of Psychological Ethics, London, pp. 32-57225 Grimn George, (1926), The Doctrines of the Buddha, Leipzig, pp. 42-54226 Jayathilake K.N., (1975), The Message of the Buddha, London, pp. 21-48227 Johanson Rune, (1963), Psychology of Nirvana, London, pp. 78-85228 Pande G.C, (1957), Studies in the Origins of Buddhism, Allahabad, pp. 17-53229 Dharmasiri Gunapala, (1989), Endowmentals of Buddhist Ethics, pp. 34-76, Singapore230 Wijesekara O.H. De A, (1963), Buddhist Ethics, Kandy, pp. 13-25231 Kalupahana D.J, (1976), Buddhist Philosophy, Hawaii, pp. 27-43232 ජායඡේස්කර ආනන්ද සංහ ජායඡේස්කර චිතq�, (1970), තුලනත්මක ව�e විදW�ව, ඡේක�ළ¬, පිටු 05 –

115233 කර�ණ�තිලක ඩP. එස්. (1983), ඓතිහ�සික ව�e විදW� පaඡේව්ශය, ඡේක�ළ¬, පිටු 01- 46234 ජායඡේස්කර ආනන්ද සංහ ජායඡේස්කර චිතq�, (1970), තුලනත්මක ව�e විදW�ව, ඡේක�ළ¬, පිටු 04 –

114235 කර�ණ�තිලක ඩP. එස්. (1983), ඓතිහ�සික ව�e විදW� පaඡේව්ශය, ඡේක�ළ¬, පිටු 01- 48236 ජායඡේස්කර ආනන්ද සංහ ජායඡේස්කර චිතq�, (1970), තුලනත්මක ව�e විදW�ව, ඡේක�ළ¬, පිටු 02 –

129237 කර�ණ�තිලක ඩP. එස්. (1983), ඓතිහ�සික ව�e විදW� පaඡේව්ශය, ඡේක�ළ¬, පිටු 22- 53238 ශී� නිව�සං ස්ථවිර, මයිලCඡේව්, (1995), ප�ලි වW�කරණ විවරණය, ඡේක�ළ¬,පිටු 01 – 34239 අදික�රම් ඊ. ඩP, (1963), ප�රණි ලක්දිව ඡේ�ද්ධ ඉතිහ�සංය ඡේහවත් ප�ලි අට්ඨාකථ�වලින්

අන�වරණය වන ල�ක�ඡේව් බුදු සංමඡේG තත්වය, ඡේජ්. ඡේක්. ජී. ජායවර්ධන සංහ සංම�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පි 19 – 106

240 කර�ණ�තිලක ඩP. එස්. (1983), ඓතිහ�සික ව�e විදW� පaඡේව්ශය, ඡේක�ළ¬, පිටු 2- 45241 ඉධ ඡේම අස්සු සං�රිපුත්ත චත්ත�ඡේර� සං�වක� වස්සංසංත�යඅක� වස්සංසංතජීවිඡේන� පරම�ය ග්‍රතිය�

සංතිය� ච ධිතිය� ච සංමන්න�ග්‍රත� පරඡේමන ච පඤ්ඤා�ඡේවයWත්තිඡේයන. ඡේසංයWථ�පි සං�රිපුත්ත දëහධම්ඡේම� ධනුeග්‍ර ඡේහ� සික්ඛිඡේත� කතහත්ඡේථ� කතූප�සංඡේන� ලහුඡේකන අසංන්ඡේන අiපකසිඡේරඡේනව තිරිය� ත�ලච්ඡ�ය� අතිප�ඡේතයW, එව� අධිමත්තසංතිමන්ඡේ ත� එව� අධිමත්තග්‍රතිහන්ඡේත� එව� අධිමත්තධිතිමන්ඡේත� එව� පරඡේමන පඤ්ඤා�ඡේවයWත්තිඡේයන සංමන්න�ග්‍රත�. ඡේත ම� චතුන්න� සංතිපට්ඨා�න�න� උප�ද�යුපද�ය පඤ්හ� පුච්ඡේඡයU�,පුට්ඡේඨා� පුට්ඡේඨා� ව�හ� ඡේතසං� වW�කඡේරයW�. වW�කතඤ්ච ඡේම වW�කතඡේත� ධ�ඡේරයU'. න ච ම� දුතියක� උත්තරි� පටිපුච්ඡේඡයU� අඤ්ඤාතq උච්ච�රපස්සං�වකම්ම�, අඤ්ඤාතq නිද්ද�කිළමථපටිවිඡේන�දන�, අපරිය�දිණ්ණ� ඡේයවස්සං සං�රිපුත්ත තථ�ග්‍රතස්සං ධම්මඡේදසංන�. අපරිය�දිණ්න� ඡේයවස්සං තථ�ග්‍රතස්සං ධම්මපද P යඤ්ජාන�. අපරිය�දිණ්ණ� ඡේයවස්සං තථ�ග්‍රතස්සං පඤ්හපටිහ�න�. අථ ඡේම ඡේත චත්ත�ඡේර� සං�වක� වස්සංසංත�යුක� වස්සංසංතජීවිඡේන� වස්සංසංතස්සං අච්චඡේයන ක�ල� කඡේරයU�. මඤ්චඡේකන ඡේචපි ම� සං�රිපුත්ත පරිහරිස්සංථ ඡේනවත්ථි තථ�ග්‍රතස්සං පඤ්ඤා�ඡේවයWත්තියස්සං අඤ්ඤාථත්ත�.( ශ�රී පුතqය, ම�ඡේe ඡේම් ශ�සංනඡේයහි සියක් අවුර�දු ආයු ඇති සියක් අවුර�දු ජීවත් වන ( පද සියදහසංකුදු එකවර ඇසූ පමණින් ඉඡේග්‍රනීමට සංමර්ථ) උතුම් ඤා�ණග්‍රතිඡේයන්ද, (උග්‍රත් ඡේදය දර� පවත්ව� ග්‍ර�නීමට සංමර්ථ) සිහිඡේයන්ද ( ද�රC ඡේදය වණ ඡේප�ත් ඡේක�ට ද�රීමට සංමර්ථ) ධ�තිඡේයන් ද, උතුම් පaඥා�ව පිලි�ඳ වWක්තභා�වඡේයන්ද යුක්ත වූ ශ��වකඡේය% සංතර ඡේදඡේනක් ඇත්ද, ශ�රී පුතqය,

උග්‍රත් සිi ඇති, ක�තහස්ත වූ (රජාකුල�දිඡේයහි) ද�ක් වූ ශිල්ප ඇති ද�ඩි දුන්නක් ඡේග්‍රන සිටි දුනුව�ඡේයක් සං�හ�ල්ලු ඊයකින් නිදුකින්ම තල්ග්‍රසං සංරසං යම් ඡේස් ඉක්මවන්ඡේන්ද ඡේමඡේස් අධිකම�ත් රස්ම�ති ඇත්ත� වූ ඡේමඡේස් උතුම් පaඥා�ව පිළි�ඳ වWක්තභා�වඡේයන් යුක්ත වූ ඒ ශ��වකඡේය% සංතර සංති පට්ඨා�නයන්ඡේග්‍රන් එකිඡේනක ඡේග්‍රන ම� අතින් පaxන විච�රන්න�හු නම් විච�ළ විච�ළ පaxනය මම ඔවුන්ට විසංඳන්ඡේනමි. ම� විසින් විසංඳන ලද්ද විසංඳු ඡේස් ඔවුන් දරන්න�හුය. මත්ඡේතහි ඡේදව�නි i රxනයක් ම� ඡේන�පිළිවිස්න�හුය. කන ඡේ��න රසං විඳින ක�ලය ත�� මල මූ පහ කරන ක�ලය ත�� නිඳීම් විඩ� හ�රීම් දුර� කරන ක�ලය ත�� ( ඡේසංසු හ�ම කල්හි ඔහු පaxන විච�රත්ද) ශ�රී පුතqය, තථ�ග්‍රතයන්ඡේe ධර්මඡේද්ශන�ව පරීක්සංණ ඡේන�ඡේව්මය. තථ�ග්‍රතයන්ඡේe ප�ළිය පිලි�ඳ පද හ� අක්ෂර පරීක්ෂණ ඡේන�ඡේව්මය. එඡේස් වත්ම අවුර�දු සියක් ආයු ඇති අවුර�දු සියක් ජීවත් වන සුලු ඒ ම�ඡේe ශ��වකඡේය% සංතර ඡේදන අවුර�දු සියය ඇවCඡේමන් ක�ලකි\ය� කරන්න�හු ශරී පුත් රය, ඉදින් ම� ඇඳක ත�� ඡේග්‍රන පරිහරණය කරන්න�හු නමුදු තථ�ග්‍රතයන්ඡේe පaඥා�ව පිළි�ඳ ව් යක්තභා�වඡේයහි ඡේවනසංක් ඡේන�ම ඇත.)ම. නි. i, (2001), මහ�සීහන�ද සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa,ඡේක�ළ¬, පි.198

242 Stcherbatsky K, (1956), Central Conception of Buddhism, pp.31-45, Calcutta243 Dutt N, (1980), Early History of the Spread of Buddhism and Buddhist School, Delhi, pp. 15-

47244 රමණීය� ආවුඡේසං� ආනන්ද ඡේග්‍ර�සිඞ්ග්‍රසං�ලවන�, ඡේද�සින� රත්ති, සංP�ප�ලිඵුල්ල� සං�ල�, දිP��

මඤ්ඡේඤා ග්‍රන්ධ� සංම්පවන්ති. තථ�රCඡේපන ආවුඡේසං� ආනන්ද භික්ඛුන� ඡේක�සිඞ්ග්‍රසං�ලවන� ඡේසං�ඡේහයW�"ති( ඇව�ත් ආනන්දඡේයනි, ඡේග්‍ර�සිඞ්ග්‍රසං�ලවනය සිත් කලුය. ර�තිqය (අභාâමභිමක�දී) ඡේද�ස් රහිතය. (පහන්ය.) ව�ක්ෂඡේය% සංව�ඡේරන් ( මුල පටන් අග්‍ර ඡේතක්) පිපී ගියහ. දිව සුවඳ ව�නි සුවඳ හමයි. ඇව�ත් ආනන්දඡේයනි, ඡේක�ඳු භික්ෂූනමකඡේග්‍රන් ඡේග්‍ර�සිඞ්ග්‍රසං�ලවනය ඡේහ��ඡේන් ඡේව්ද?)ම. නි. i, (2001), මහ�ඡේග්‍ර�සිඞ්ග්‍ර සූතqය, පි.508, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa,ඡේක�ළ¬

245 Wijesekara O.H. De A, (1946) Buddhism and Moral Problem, Colombo, pp.12-38246 "අභිජා�න�මහ� ඡේම�eග්‍රල්ල�න: ඉධ සංක්ඡේක� ඡේදව�නමින්ඡේද� ඡේයන�හ� ඡේතනුපසංඞ්කමි

උපසංඞ්කමිත්ව� ම� අභිව�ඡේදත්ව� එකමන්ත� අට්ඨා�සි.එකමන්ත� ඨිඡේත� ඡේඛ� ඡේම�eග්‍රල්ල�න සංක්ඡේක� ඡේදව�නමින්ඡේද� ම� එතදඡේව�ච: කිත්ත�වත� නු ඡේඛ� භාන්ඡේත භික්ඛු සං�ඛිත්ත්ඡේතන තණ්හ�සංඞ්ඛයවිමුත්ඡේත� ඡේහ�ති අච්චන්තනිට්ඡේඨා� අච්චන්තඡේය�ක්ඡේඛමි අච්චන්ත�­]මච�රි අච්චන්තපරිය�සං�ඡේන� ඡේසංට්ඡේඨා� ඡේදවමනුස්සං�නන්ති. එව� වුත්ඡේත අහ� ඡේම�eග්‍රල්ල�න සංක්ක� ඡේදව�නමින්ද� එතදඡේව�ච�: ඉධ ඡේදව�නමින්ද භික්ඛුඡේන� සුත� ඡේහ�ති; සංPඡේ� ධම්ම� න�ල� අභිනිඡේවසං�ය�ති. එවඤ්ඡේචත� ඡේදව�නමින්ද භික්ඛුඡේන� සුත� ඡේහ�ති සංPඡේ� ධම්ම� න�ල� අභිනිඡේවසං�ය�ති, ඡේසං� සංP�� ධම්ම� අභිජා�න�ති, සංP�� ධම්ම� අභිඤ්ඤා�ය සංP�� ෂම්ම� පරිජා�න�ති. සංP�� ධම්ම� පරිඤ්ඤා�ය ය� කිඤ්චි ඡේවදන� ඡේවඡේදති සුඛ� ව� දුක්ඛ� ව� අදුක්ඛමසුඛ� ව�.ඡේසං� ත�සු ඡේවදන�සු අනිච්ච�නුපස්සී විරකි, විර�ග්‍ර�නුපස්සී විහරති, නිඡේර%ධ�නුපස්සී විහරති, පටිනිස්සංeග්‍ර�නුපස්සී විහරති, ඡේසං� ත�සු ඡේවදන�සු අනිච්ච�නුපස්සී විරහන්ඡේත�, විර�ග්‍ර�නුසංiසී විහරන්ඡේත�, නි ඡේර�ධ�නුපස්සී විහරන්ඡේත�ථ පටිනිස්සංeග්‍ර�නුපස්සී විහරන්ඡේත� න ච කිඤ්චි ඡේල�ඡේක උප�දියති. අනුප�දිය� න පරිතස්සංති. අපරිතස්සං� පච්චත්තඤ්ඡේඤාච පරිනිP��යති. ඛීණ� ජා�ති, වුසිත� �­]මචරිය�, කත� කරණීය�, න�පර� ඉත්ථත්ත�ය�'ති පජා�න�ති. එත්ත�වත� ඡේඛ� ඡේදව�නමින්ඡේද� භික්ඛු සං�ඛිත්ඡේතන තණ්හ�සංඞෳñඛයවිමුත්ඡේත� ඡේහ�ත අච්චන්තනිට්ඡේඨා� අච්චන්තඡේය�ක්ඡේඛමී දච්චන්ත�­]මචරී අච්චන්තපරිඡේය�සං�ඡේන� ඡේසංට්ඡේඨා� ඡේදවමනුස්සං�නන්ති. එව� ඡේඛ� අහ� ඡේම�eග්‍රල්ල�න අභිජා�න�මි සංක්කස්සං ඡේදව�නමින්දස්සං සං�ඛිත්ඡේතන තණ්හ�සංඞ්ඛයවිමුත්ති� භා�සින�"ති.( මුග්‍රලන, මම දනිමි. සංක්ඡේදව් රජා ම� කර� එළඹිඡේGය. එළ¬ ම� සංකසං� ව�ද එකත්සංව සිට ග්‍රත. මුග්‍රලන එකත්පසංව සිටි සංක්දව් රජා මට ඡේතල සං�ල කඡේල්ය. වහන්සං කීපමඡේණකින් මහණ නිවන් අරමුණු ඡේක�ට රහත් වූඡේG ඒක�න්ත නිෂ්ඨා� ඇතිඡේG නිතW ඡේය%ග්‍රක්ඡේෂ්ම ඇතිඡේG නිතW �­හමචය² ඇතිඡේG අතWන්තපය²වසං�න ඇතිඡේG ඡේදව්මිනිස්නට උතුම් වූඡේG ඡේව්ද�යි සං�ඡේකවින් ඔහුඡේe පූර්ව භා�ග්‍ර පaතිපද් වද�ළ ම�නවයි. මුග්‍රලන ඡේමඡේස් සං�ලකල කල මම සංක් ඡේදව් රජුට ඡේතල කීමි. ඡේදඡේවන්ද්‍රය ඡේමසංස්ඡේනහි මහණහු විසින් හ�මදහම්හු අභිනිඡේව්ශය පිණිසං ඡේන�ඡේයඡේදති ඉò අසංන ලද ඡේවයි. ඡේදඡේවන්ද්‍රය මහණහු විසින් ඡේමඡේසංයින් අසංන ලද ඡේව්ද ඡේ] ස්කන්ධ�දී සංර්‍වධර්‍ම ඥා�නපරිඥා�කඡේයන් ( අනිතW�දි විසින්) ඡේවඡේසංසින් දන්ඡේන්ය. සංර්‍වධර්‍ම ඡේවඡේසංසින් ද�න සංර්‍වධර්‍ම (තීරණ පරිඥා�ඡේයන්) පිරිසිඳ දන්ඡේන්ය. සංර්‍වධර්‍ම පිරිසිඳ ද�න සුඛ ඡේව්වයි. දුôඛ ඡේව්වයි. අදුôඛම සුඛ ඡේව්වයි. යම්ම ඡේව්දන�වක් විඳුඡේන් ඡේව්ද, ඡේ] ඒ ඡේවදන�ඡේවහි අනිතW විසින් දක්න� නුවණ ඇතිව ව�සං ඡේකඡේරයි. විර�ග්‍ර විසින් දක්න� නවණ ඇති ව�සංය කරයි. නිඡේර%ධ විසින් දක්න� නුවණ ඇතිව ඡේසංඡේසංති. පටිනිස්සංeග්‍ර විසින් දක්න� නුවණින් නුවණ�තිව ව�සං ඡේකඡේරති. ඡේ] ඒ ඡේව්දන�ඡේවහි අනිච්ච�නුපස්සීව විර�ග්‍ර�නුපස්සීවනිඡේර%ධ�නුපස්සීව පටිනිස්සංeග්‍ර�නුපස්සීව වසංනුඡේG පඤ්ච ස්කන්ධ ඡේල%කඡේයහි නිසිදු සං�ස්ක�රයක් ( ත�ෂ්ණ� විසින්)  ඡේන�ග්‍රන්ඡේන්ය. ඡේන�ග්‍රන්ඡේන් ( කණ්හ�

පරිත ස්සංන� විසින් )  ත�ෂ්ණ�තත්‍විත ඡේන�වන්ඡේන් තම� විසින්ම පිරිනිඡේවයි. “ජා�තිය ක්ෂීණ ඡේවයි. �­]මසංර වස් වසංන ලද කරණී කරන ලද ඡේම් �ව පිණිසං අන් කිසිවක් න�ත�යි දනී. ඡේදඡේවන්ද්‍රය ඡේමඡේතකින් මහණ සං�ඡේකවින් නිවන් අරමුණු ඡේක�ට රහත් වූඡේG එක�න්තනිෂ්ඨා� ඇත්ඡේත් නිතW ඡේය%ග්‍ර ක්ඡේෂ්ම ඇත්ඡේත් නිතW �­]මචර්‍ය ඇත්ඡේත් අතWන්ත පය²�වසං�න ඇතිඡේG ඡේදවි මිනිස්නට උතුම් වූඡේG ඡේව් යයි වද�ඡේළමි. මුග්‍රලන මම සංක්ඡේදව්රජුට තණ්හ� සං�ඛය විමුක්තිය ( නිවන් අරමුණුඡේක�ට ඡේකඡේලසුන්ඡේග්‍රන් මිදීම පිළි�ඳ පaතිපද්) ඡේමඡේස් සං�ඡේකවින් වද�ඡේළමි දනිමි.) ම. නි. i, (2001), චූළතණ්හ�සංඞ්ඛය සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.600

247 Weeraratna W.G, (1977), Individual and Society in Buddhism, Colombo, pp. 23-59248 ඡේසං� වත�වුඡේසං� ඡේසං�තස්මි� අසංති සංද්ඡේද අසංති. ඡේසං�තවිඤ්ඤා�ඡේණ අසංති-ඡේප-ඝා�නස්මි� අසංති

ග්‍රන්ඡේධ අසංති ඝා�නවිඤ්ඤා�ණ� අසංති -ඡේප-ජිව්හ�ය අසංති-ඡේප-රඡේස් අසංති-ඡේප-ජිව්හ�විඤ්ඤා�ඡේණ අසංති-ඡේප-ක�යස්මි� අසංති ඡේඵ�ට්ඨාPඡේ� අසංති ක�යවිඤ්ඤා�ඡේණ අසංති-ඡේප-මනස්මි� අසංති ධම්ඡේම අසංති මඡේන%විඤ්ඥා�ඡේණ අසංති ඵස්සංපඤ්ඤාත්ති� පඤ්ඤා�ඡේපස්සංතීති ඡේනත� ඨා�න� විජ්ජාති.ඵස්සංපඤ්ඤාත්තිය� අසංති ඡේවදන�පඤ්ඤාත්ති� පඤ්ඤා�ඡේපස්සංතීති ඡේනත� ඨා�න� විජ්ජාති ඡේවදන�පඤ්ඤාත්තිය� අසංති සංඤ්ඤා�පඤ්ඤාත්ති� පඤ්ඤා�ඡේපස්සංතීති ඡේනත� ඨා�න� විජ්ජාති සංඤ්ඤා�පඤ්ඤාත්තිය� අසංති විතක්කපඤ්ඤාත්ති� පඤ්ඤා�ඡේපස්සංතීති ඡේනත� ඨා�න� විජ්ජාති. විතක්කපඤ්ඤාත්තිය� අසංති පපඤ්චසංඤ්ඤා�සංඞ්ඛසංමුද�චරණපඤ්ඤාත්ති� පඤ්ඤා�ඡේපස්සංතීති ඡේනත� ඨා�න� විජ්ජාති.ම. නි. i, (2001), මධුපිණ්ඩික සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.282

249 Saratchandra E.R, (1958) Buddhist Psychology of Perception, pp. 26-48, Colombo250 Guenther H.V, (1974), Philosophy and Psychology in the Abhidhamma, pp. 32-57, Delhi251 Govinda Lama Anagarika, (1956), The Psychological Attitude of Early Buddhist Philosophy,

pp. 23-74, Delhi252 Guruge W.P.Ananda, (1965), Buddhism: The Religon and It's Culture, Colombo, pp. 32-58253 Stone E, (1982), Introduction to Educational Psychology, London, pp. 32-89254 Defends an empiricst theory of the foundations of empirical knowledge which postulates

sense-dataAyer, A.J, (1940), The Foundation of Emirical Knowledge, Macmillan,London, pp.67

255 Stone E, Methuen, (1982), Introduction to Educational Psychology, London, pp.29-56256 Contains an essy on the adverbial theory of sense experience the theory that sense

experiences are ways of being sensorially appeared to: an essay on the disjunective theory of sense experience at theory according to wich there is no experimental state common to perception and hallucination and contains several seesays on the international theoryCrane,T.(ed), (1994), The Contents of Experience: Essays on Deception, Cambridge University Press, Cambridge, pp 113-115

257 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, pp.32-89

258 එව� ස්ව�ක්ඛ�ඡේත� භික්ඛඡේව මය� ධම්ඡේම� උත්ත�ඡේන� විවඡේට� පක�සිඡේත� ඡින්නපිඡේල�තිඡේක�.එව� ස්ව�ක්ඛ�ඡේත භික්ඛඡේව මය� ධම්ඡේම උත්ත�ඡේන විවඡේට පක�සිඡේත ඡින්නඡේල�තිඡේක ඡේයසං� භික්ඛුන� තීණි සං�ඡේය�ජාන�නි පහීන�නි, සංPඡේ� ඡේත ඡේසං�ත�පන්න� අවිනිප�තධම්ම� නියත� සංම්ඡේ��ධිපර�යන�.( මහඡේණනි, ඡේමඡේස් ම� විසින් ධර්මය ඡේම�නවට ඡේද්සංන ලදී. පaකට කරන ලදී. විව�ත කරන ලදී. ප�හ�දිලි කරන ලදී. සිඳහල කඩම�ලු ඇති කරණ ලදී. මහඡේණනි, ඡේමඡේස් ම� විසින් ඡේම�නවට ඡේදසූ පaකට කළ විව�ත කළ ප�හ�දිලි කළ සිඳහළ කඩම�ලු ඇති කළ ධර්මඡේයහි යම් මහණ ඡේකඡේනක් ධර්ම�නුසං�රීත් ශ�ද්ධ�නුසං�රීත් ඡේවත් ද, ඔහු සියල්ඡේල% සංම්ඡේ�%ධිය ( රහත්පල නුවණ ) පaතිෂ්ඨා� ඡේක�ට ඇත්ඡේත% ඡේවත්.)ම. නි. i, (2001), අලග්‍රද්දූපම සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.354

259 Wijesekara O.H.De.A.,(1961), Buddhism and Society, Kandy, pp.34-85260 රCප� එත� මම, එඡේසං�හමස්මි,එඡේසං� ඡේම අත්ත�'ති සංමනුපස්සංති.ඡේවදන� එත� ම" එඡේසං�හමස්මි,

එඡේසං� ඡේම අත්ත�'ති සංමනුපස්සංති. සංඤ්ඤා� එත� මම, එඡේසං�හමස්මි, එඡේසං� ඡේම අත්ත�'ති සංමනුපස්සංති.සංඞ්ඛ�ඡේර එත� මම, එඡේසං�හමස්මි, එඡේසං� ඡේම අත්ත�'ති සංමනුපස්සංති. යම්පිද� දිට්ඨා� සුත� මුත� විඤ්ඤා�ත� පත්ත� පරිඡේයසිත� අනුවිවරිත� මනසං�, තම්පි එත� මම, එඡේසං�හමස්මි, එඡේසං� ඡේම අත්ත�'ති සංමනුපස්සංති. යම්පිද� දිට්ඨිටඨාන� ඡේසං� ඡේල�ඡේක� ඡේසං� අත්ත�, ඡේසං� අත්ත�, ඡේසං� අත්ත� ඡේසං� ඡේපච්ච භාවිස්සං�මි: තිච්ඡේච� ධුඡේව� සංස්සංඡේත� අවිපරිණ�මධම්ඡේම�, සංස්සංතිසංම� තඡේථව ඨාස්සං�මී'ති තම්පි එත� මම, එඡේසං�හමස්මි, එඡේසං� ඡේම අත්ත�'ති සංමනුපස්සංති.( ඡේම් ම�ඡේeය ඡේමය මම ඡේවමි ඡේමය ම�ඡේe ආත්ම යයි රCපය තණ්හ� ම�න දිට්ඨි වශඡේයන් දකී. ඡේම් ම�ඡේeය. ඡේමය මම ඡේවමි. ඡේමය ම�ඡේe ආත්ම යයි ඡේව්දන�ව ත�ෂ්ණ� ම�න දිට්ඨි වශඡේයන් දකී. ඡේම් ම�ඡේe ය. ඡේමය මම ඡේවමි. ඡේමය ම�ඡේe ආත්ම යයි සං�ඥා�ව ත�ෂ්ණ� ම�න දිට්ඨි වශඡේයන් දකී.

ඡේම් ම�ඡේeය ඡේමය මම ඡේවමි ඡේමය ම�ඡේe ආත්ම ය�යි සං�ස්ක�රයන් ත�ෂ්ණ� ම�න දිට්ඨි වශඡේයන් දකියි. යම් ඡේම් රCප�යතනයක් ඡේව්ද, ශPද�යතනයක් ඡේව්ද, මුත වූ ග්‍රන්ෂ රසං ඡේඵ�ට්ඨාP��යතනඡේය%ත් ඡේවත්ද විඤ්ඤා�ත වූ ඡේසංසු සංත්ත�යතනඡේය%ත් ඡේව්ත්ද සං�මිඡේණන ලද ඡේසං�යන ලද සිතින් අනුග්‍රමනය කරන ලද ( විඤ්ඤා�ණ�රම්මණඡේයහි වූ ) තණ්හ� ම�න දිට්ඨිහු ඡේවත්ද, එයද ඡේමය ම�ඡේeය ඡේමය මම ඡේවමි ඡේමය ම�ඡේe ආත්ම යයි සංලකයි. ඡේල%කය ඒය. ආත්ම ඒය. ඒ මම පරඡේල�ව ඡේග්‍ර�ස් එහි නිතW ධ÷�ව ශ�ස්වත අවිපරිණ�ම ස්වභා�ව ඇත්ඡේතම් වන්ඡේනම්. ශ�ස්වතඉ ( මහ�ඡේම්ර� ආදිය) ඡේස්ම සිටින්ඡේනමි‘ යි යම් ඡේම් ද�ෂ්ටිස්ථ�නයකුත් ඡේව්ද එයත් ඡේමය ම�ඡේeය. ඡේමය මම ඡේවමි ඡේමය ම�ඡේe ආත්ම යයි දකියි.)ම. නි. i, (2001), අලග්‍රද්දුපම සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.338

261 Pliner Patricia, Kremes Lester, Aibway Thomas, (1972), Communication and Affect Language and Thought, Academic Press, New York, pp.56-92

262 අනුපජ්ඣං�යක�ති වජ්ජා�වජ්ජා� අපනිජ්ඣං�යඡේකන ග්‍රර�න� විරහිත�සංමන්තප�සං�දික� iii, (1923), ඡේ]ව�විතර�ණ මුද්‍රණය, ඡේක�ළ¬, පි.729

263 ම. ප�, (2001), ආචරිය වත්ත�, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, පි. 132-142264 අනුජා�න�මි භික්භාඡේව් උපජ්ඣං�ය� .......අනුජා�න�මි භික්භාඡේව් ආචරිය�.....

සංමන්ප�සං�දික� iii, (1923), ඡේ]ව�විත�රණ මුද්‍රණය, ඡේක�ළ¬, පි. 729 – 738265 අනුජා�න�මි භික්ඛඡේව ආච�රියන්ති ආච�රසංම්ම�ර සික්ඛ�පනක� ආචරිය� අනුජා�න�මි

සංමන්තප�සං�දික� iii, (1923), ඡේ]ව�විත�රණ මුද්‍රණය, පි.735, ඡේක�ළ¬266 ම. ප�,, (2001), උපජ්ඣං�ය වත්ත�, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.94-104267 අභිධම්ඡේමති න�ම රCප පරිච්ඡේ�ද විඡේනතු� .... අභිවිනඡේයති සංකඡේල විනය පිටඡේක විඡේනතු�....

සංමන්තප�සං�දික� iii, (1923), ඡේ]ව�විත�රණ මුද්‍රණය, ඡේක�ළ¬, පි.739268 සීලවිසුද්ධිඤ්ඡේච ආවුඡේසං� භාග්‍රව�, අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං, සංඋපද�න�ඡේයව සංම�න�

අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං. චිත්ත විසුද්ධිඤ්ඡේච ආවුඡේසං� භාග්‍රව� අනුප�ද�පරිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං, සංඋපද�න�ඡේයව සංම�න� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං.දිට්ඨිවිසුද්ධි ඤ්ඡේච ආවුඡේසං� භාග්‍රව� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං, සංඋප�ද�න�ඡේයව සංම�න� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං. සංඞ්ඛ�විතරණවිසුද්ධිඤ්ඡේච ආවුඡේසං� භාග්‍රව� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං.සංඋපද�න�ඡේයව සංම�න� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං.මeග්‍ර�මeග්‍රඤා�ණදස්සංනවිසුද්ධිඤ්ඡේච ආවුඡේසං� භාග්‍රව� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං, සංඋපද�න�ඡේයව සංම�න� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං.පටිපද�ඤා�ණදස්සංනවිද්ධිඤ්ඡේච ආවුඡේසං� භාග්‍රව� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං, සංඋපද�න�ඡේයව සංම�න� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං. ඤා�ණදස්සංනවිසුද්ධිඤ්ඡේච ආවුඡේසං� භාග්‍රව� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං, සංඋප�ද�න�ඡේයව සංම�න� අනුප�ද�පරිනිP��න� පඤ්ඤා�ඡේපස්සං. අඤ්ඤාතq ඡේච ආවුඡේසං� ඉඡේමහි ධම්ඡේමහි අනුප�ද�පරිනිP��න� අභාවිස්සං, පුථුජ්ජාඡේන� පිරිනිP��ඡේයයW. පුථුජ්ජාඡේන� හි ආවුඡේසං� අඤ්ඤාතq ඉඡේමහි ධම්ඡේමහි.( ඇව�ත්නි, ඉදින් භා�ග්‍රWවතුන්වහන්ඡේස් ශිල විශුද්ධිය අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් ය�යි පනවන ඡේස්ක් නම්, උප�ද�න සංහිත වූවක් ම අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් යයි පනවන ඡේස්ක. ඇව�ත්නි ඉදින් භා�ග්‍රWවතුන්වහන්ඡේස් “චිත්ත විශුද්ධිය අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් ය�යි පණවන ඡේස්ක් නම් උප�ද�න සංහිත වූවක් ම අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව්“ ය�යි පනවන ඡේස්ක. ඇව�ත්නි, ඉදින් භා�e යවතුන්වහන්ඡේස් දිට්ඨි විශුද්ධිය අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් යයි පනවන ඡේස්ක් නම් උප�ද�න සංහිත වූවක් ම අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් යයි පනවන ඡේස්ක. ඇව�ත්නි, ඉදින් භා�e යවතුන්වහන්ඡේස් සංඞ්ඛ�විතරණ විසුධිය අනුප�ද�පරිනිර්ව�ණය ඡේව් යයි පනවන ඡේස්ක් නම්, උප�ද�න සංහිත වූවක්ම අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් යයි පනවන ඡේස්ක. ඇව�ත්නි, ඉදින් භා�e යවතුන් වහන්ඡේස් මeග්‍ර�මeග්‍රඤා�ණ දස්සංන විසුද්ධිය අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් ය�යි පණවන ඡේස්ක් නම් උප�ද�න සංහිත වූවක්ම අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් ය�යි පනවන ඡේස්ක. පටිපද�ඤ්ණදස්සංන විසුද්ධිය අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේව් ය�යි පනවන ඡේස්ක් නම් උප�ද�න සංහිත වූවක්ම අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ය�යි පනවන ඡේස්ක. ඇව�ත්නි ඉදින් භා�ග්‍රWවතුන් වහන්ඡේස් ඤා�ණදස්සංන විසුද්ධිය අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ය�යි පණවන ඡේස්ක් නම් උප�ද�න සංහිත වූවක්ම අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය ඡේලසං පනවන ඡේස්ක. ඇව�ත්නි ඉදින් ඡේම් ධර්මයන් හ�ර අනිකක් අනුප�ද� පරිනිර්ව�ණය වන්ඡේන් නම්, ප�ථeජාන ඡේතඡේම් පිරිනිඡේවන්ඡේන්ය. ඇව�ත්නි, ප�ථeජාන ඡේතඡේම් ඡේම් ධර්මයන්ඡේග්‍රන් ඡේවන් වූඡේG ඡේවයි.)ම. නි. i, (2001), රථ විනීත සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.368

269 ම. ප�, (2001), සංද්ධිවිහ�රික වත්ත�, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬,පි.106-114270 Holland North, (1980), Moral Norms a Tentative Systenatization, New York, pp. 56-89271 Wiilams Bernard, (1972), Morality, CambridgeUniversity Press, London, pp. 32-74

272 භා�සිත� ඡේඛ� පත ඡේත එසං� අeගිඡේවස්සංන ඡේවසං�ලිය� පරිසංති� ව�ච� "න�භාන්ත� පස්සං�මි සංමණ� ව� �­�]මණ� ව� සංඞ්ඝිසි ග්‍රණි� ග්‍රණ�ච�රිය� අපි අරහන්ත� සංම්ම�සංම්බුද්ධ� පටිජා�නම�න�, ඡේය� මය� ව�ඡේදන ප�ද� සංම�රද්ඡේධ� න සංඞ්කම්ඡේපයW න සංම්පකම්ඡේපයW න සංම්පඡේවඡේධයW, යස්සං න කච්ඡේඡහි ඡේසංඡේද� මුච්ඡේචයU�. ථූන� ඡේවහ� අඡේචතන� ව�ඡේදන ව�ද� සංම�රඡේභායW�; සං�පි මය� ව�ඡේදන ව�ද� සංම�රද්ධ� සංඞ්කම්ඡේපයW සංම්පකම්ඡේපයW සංම්පඡේවඡේධයW, ඡේක� පන ව�ඡේද� මසුන්නභූතස්සං�'ති.තුGහ� ඡේඛ� පනeගිඡේවස්සංන අiඡේපකච්ච�නි ඡේසංදඵුසිත�නි නල�ට� මුත්ත�නි අත්තර�සංඞ්ග්‍ර� විනිහින්දිත්ව� භූමිය� පතිට්ඨිත�නි. මGහ� ඡේඛ� පනeගිඡේවස්සංන, නත්ථි එතරහි ක�යස්මි� ඡේසංඡේද�'ති. ඉති භාග්‍රව� තස්මි� පරිසංති� සුවණ්ණවණ්ණ� ක�ය� විවරි.( ගිනි ඡේවස්න, ම� විසින් කවර ම�ර්ග්‍රඡේයන් ඡේද�ස් ඇරැ වූ යඡේමක් කම්පිත ඡේන�ඡේව්ද, පaකම්පිත ඡේන�ඡේව්ද, ඡේවවුළ� ඡේන�ඡේGද, යඡේමකුඡේe කක්ෂඡේයන් ස්ඡේවද ඡේන�සිලිඡේG ද, එවන් සංඟ ඇති, ග්‍රණ ඇති, ග්‍රණ�ඳුර� මහඡේණක් ඡේව්ව යි, �මුඡේණක් ඡේව්ව යි, ඡේන�ඡේහ�ත් ර�ත්මි, බුදුමි යි පිළින කරනුඡේයක් ඡේව්ව යි ඡේන�දක්මි. ඉදින් මම අඡේච්තන ට�¬ට ද ව�දඡේයන් ව�ද කරන්ඡේනම් ඡේව්ද, ම� විසින් ව�දම�ර්ග්‍රඡේයන් ඡේද�ස් ඡේග්‍රණ ව�ර ඇරඹූ ඒ ට¬ද කම්පිත ඡේවයි. පaකම්පිත ඡේවයි. ඡේවවුළ� යයි. කථ�ය මිනිසංක්හට ය�යි ත� විසින් විසං�ල� නුවර පිරිස්හි ඡේතල කියන ලද ඡේවයි.)ම. නි. i, (2001), චූළසංච්චක සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශි� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.554

273 යඡේත� ච ඡේඛ� ආවුඡේසං� අජ්ඣංත්තිඡේක� ඡේව මඡේන� අපරිහින්ඡේන� ඡේහ�ති, ��හිර� ච ධම්ම� ආප�ථ� ආග්‍රච්ඡන්ති, තජ්ඡේජා� ච සංමන්න�හ�ඡේර� ඡේහ�ති, එව� තජ්ජාස්සං විඤ්ඤා�ණභා�ග්‍රස්සං ප�තුහ�ඡේව� ඡේහ�ති. ය� තථ�භූතස්සං රCප�, ත� රCපූප�ද�නක්ඛන්ඡේධ සංඞ්ග්‍රහ� ග්‍රච්ඡති.ය� තථ�භූතස්සං ඡේවදන�, සං� ඡේවදනූප�ද�නක්ඛන්ඡේධ සංඞ්ග්‍රහ� ග්‍රච්චති. ඡේය තථ�භූතස්සං සංඞ්ඛ�ර�, ඡේත සංඞ්ඛ�ර�පද�නක්ඛන්ඡේධ සංඞ්ග්‍රහ� ග්‍රච්ඡන්ති. ය� තථ�භූතස්සං විඤ්ඤා�ණ�, ත� විඤ්ඤූප�ද�නක්ඛන්ධ සංඞ්ග්‍රහ� ග්‍රච්ඡති. ඡේසං� එව� පජා�න�ති: එව� කිරඡේමසං� පඤ්චන්න� උප�ද�නක්ඛන්ධ�න� සංඞ්ග්‍රඡේහ� සංන්නිප�ඡේත� සංමව�ඡේය� ඡේහ�ති. වුත්ත� ඡේඛ� පඡේනත� භාග්‍රවත�: ඡේසං� පටිච්චසංම්ýප�ද� පස්සංති ඡේසං� ධම්ම� පස්සංති. ඡේය� ධම්ම� පස්සංති ඡේසං� පටිච්චසංමුiප�ද� පස්සංතී'ති. පටිච්චසංමුiපන්න� ඡේඛ� පනිඡේම යදිද� පඤ්චුප�ද�නක්ඛන්ඡේධ�. ඡේය� ඉඡේමසු පඤ්චසුප�ද�නක්ඛන්ඡේධසු ඡන්ඡේද� ආලඡේය� අනුනඡේය� අ ජ්ඡේඣං�සං�න� ඡේසං� දුක්ඛසංමුදඡේය�, ඡේය� ඉඡේමසු පඤ්චසු ප�ද�නක්ඛන්ඡේධසු ඡන්දර�ග්‍ර විනඡේය� ඡන්දර�iපහ�න� ඡේසං� දුක්ඛනිඡේර�ඡේධ�'ති. එත්ත�වත�පි ඡේඛ� ආවුඡේසං� භික්ඛුඡේන� �හුකත� ඡේහ�තීති.( ඇව�ත්නි, ඉදින් යම් ඡේහයකින් ආධW�ත්මික වූ සිත ඡේන�බිඳුඡේන් ඡේව් නම් ��හිර ධර්මඡේය%ත් ආප�ථට එත් නම් එයින් උපදන� වූ ඡේහ% ඊට අනුරCප වූ ඡේමඡේනහි කිරීමක් ඡේව් නම් ඡේමඡේස් ඊට අනුරCප වූ විඥා�නභා�ග්‍රය�ඡේe පහළ වීම් ඡේව්. එ�ඳු වූවහුඡේe යම් රCපයක් ඡේව්ද එය රCඡේප%පද�නසංකඡේන්‍ධයහි සංඞ්ග්‍ර�හයට ඡේG. එ�ඳු වූවහුඡේe යම් සං�ඥා�වක් ඡේව්ද එය සං�ඡේඥා�ප�ද�න�ස්කන්ධඡේයහි සං�ග්‍ර�හයට ඡේG. එ�ඳු වූවහුඡේe යම් සං�ස්ක�රඡේය% ඡේව්ත්ද ඔහු සං�ස්ක�ඡේර�පද�නස්කන්ධඡේයහි සං�ග්‍ර�හයට ඡේයත්. එ�ඳු වූවහුඡේe යම් විඥා�නඡේයක් ඡේව්ද එය විඥා�ඡේන�ප�ද�නස්කන්ධඡේයහි සං�ග්‍ර�හයට ඡේG. ඡේහඡේතම ඡේමඡේස් දනියි. ඡේමඡේස් වන�හී ඡේම් පසංද් ව�දCර�ම් වූ උප�ද�නස්කන්ධයන්ඡේe සං�ග්‍ර�හය සංන්නිප�තය එක්රැස් වීම ඡේවයි. භා�ග්‍රWවතුන්වහන්ඡේස් විසින් ඡේමය වද�රන ලදී. යඡේමක් පටිච්ච සංමුiප�දය දකියිද ඡේහඡේතම ධර්මය දකියි. යඡේමක් ධර්මය දකියිද ඡේහඡේතම පටිච්ච සංමුiප�දය දකියි. කිය�ය. ඡේම් උප�ද�න�ස්කන්ධ පස්ඡේදන පaතWඡේයන් උපන්න�හුය. ඡේම් පඡේþ�ප�ද�නස්කන්ධඡේයහි යම් ක�ම�ත්තක් ආලයක් ස්ඡේන්හයක් ග්‍ර�ලී සිටීමක් ඡේව්ද එය දුක්ඛසංමුදය යයි ඡේම් උප�ද�නස්කන්ධ පඡේසංහි යම් ඡන්දර�ග්‍රය න�ති වීඡේමක් ඡන්දර�ග්‍රය දුර� කිරීඡේමක් ඡේව්ද එය දුක්ඛ නිඡේර%ධය යි කිය�යි. ඇව�ත්නි මහණහු විසින් ඡේම් පමඡේණකින් බුද්ධශ�සංනය ඡේ��ඡේහ%ඡේක�ට කරන ලද්ඡේද් ඡේව් යයි.)ම. නි. i, (2001), මහ�සං�ඡේර�පම සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.462

274 දී. නි. i, �­]මජා�ල සුත්ත,බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa,ඡේක�ළ¬,2001, පි.45-49275 ඉධ භික්ඛඡේව එකච්ඡේච�සංමඡේණ� ව� �­�]මණ� ව� ආතiපන්ව�ය පධ�නමන්ව�ය

අනුඡේය�ග්‍රමන්ව�ය සංම්ම� මනසික�රමන්ව�ය තථ�රCප� ඡේචඡේත� සංම�ධි� ඵසංති. යථ� සංම�හිඡේත චිත්ඡේත අඡේනක විහිත� පුPඡේ�නිව�සං� අනුස්සංරති.දී. නි. i, (2001), �­]මජා�ල සුත්ත,  බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬,පි.45

276 දී. නි. ii, (2001), උප�ලි සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.60277 ධම්මරතන හිමි, න�ර�විල, (1969), භා�රතීය දර්ශන,පි.243, විදW�ල�ක�ර මුද්‍රණ�ලය,ක�ලණිය278 දී. නි. ii, (2001), උප�ලි සුත්ත,  බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬,පි.61279 දී. නි. i, (2001), �­]මජා�ල සුත්ත, පි.44-48, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa,ඡේක�ළ¬280 තත්ථ නත්ථි හන්ත� ව� ඝා�ඡේතත� ව� ඡේසං�ත� ව� ම�ඡේවත� ව� විඤ්ඤා�ණ� ව� විඤ්ඤා�ඡේපත� ව�

ඡේය�පි තිණ්ඡේහන සංත්ඡේථන සීසං� ඡින්දති. න ඡේක�චි කඤ්චි ජාවිත� ඡේව�ඡේර�ඡේපති. සංත්තන්න�ඡේයව ක�ය�න� අන්තඡේරන සංත්ථ� විවරමනපතතීති.

දී. නි. i, (2001), සං�මඤ්ඤාඵල සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.98281 නත්ථි මහ�ර�ජා දින්න� නන්ථි යිට්ඨා� නත්ථි හුත� නත්ථි සුකට දුක්කට�න� කම්ම�න� ඵල�

විප�ඡේක�, නත්ථි පිත� නත්ථි සංත්ත� ඕපප�තික� නත්ථි ඡේල�ඡේක සංමණ�­�]මණ� සංම්මeග්‍රත� සංම්ම� පටිපන්න� ඡේය ඉම� ච ඡේල�ක� පර� ච ඡේල�ක� සංය� අභිඤ්ඤා�ය සංච්ඡිකත්ව�, පඡේවඡේදන්ති.දී. නි. i, (2001), සං�මඤ්ඤාඵල සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬,පි.96

282 න�හ� භික්ඛඡේව අඤ්ඡේඤා එකපුeග්‍රලම්පි සංමනුපස්සං�මි. ඡේය� එව� �හුජාන අහිත�ය පටිපන්ඡේන� �හුජාන අසු��ය �හුඡේන� ජානස්සං අනත්ථ�ය අහිත�ය දුක්ඛ�ය ඡේදව�මනුස්සං�න� යථ�යිද� භික්ඛඡේව මක්ඛලි ඡේම�ඝා පුරිඡේසං�අ. නි, එකක නිප�තය, (2001), බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.231

283 කඡේර�ඡේත� ඡේඛ� මහ�ර�ජා ක�රයඡේත� ඡින්දඡේත� ඡේඡද�පයඡේත� පචඡේත� ප�චයඡේත� ඡේසං�චය�ඡේත� ඡේසං�ච�පයඡේත� කිලමයඡේත� කිලම�පයඡේත� එන්දයඡේත� එන්ද�පයඡේත� ප�ණමතිප�තයඡේත� අදින්න� ආදියඡේත� සංන්ධි ඡින්දඡේත� නිල්ඡේල�ප� හරඡේත� එක�ග්‍ර�රික� කඡේර�ඡේත� පරිපත්ඡේථ තිට්ඨාඡේත� පරද�ර� ප�ප� මුසං� භාණඡේත� පඡේර�ඡේත� න කරියති ප�ප�දී. නි. i, (2001), සං�මඤ්ඤාඵල සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬,පි.95

284 ඡේයඡේම ඡේභා� ඡේග්‍ර�තම සංමණ�­�]මණ� සංඞ්ඝිඡේන� ග්‍රණිඡේන� ග්‍රණ�ච�රිය� ඤා�ත� යසංස්සිඡේන� තිත්ථකර� සං�ධුසංම්මත� �හුජානස්සං ඡේසංයWථිද� පූරඡේණ� කස්සංඡේප�, මක්ඛලී ඡේග්‍ර�සං�ඡේල�, අජිඡේත� ඡේකසංකම්�ඡේල�, පකුධ කච්ච�යඡේන�, සංඤ්ජාඡේය� ඡේ�ලට්ඨිපුත්ඡේත� නිග්‍රණ්ඡේඨා� න�තපුත්ඡේත�, සංPඡේ� ඡේත සංක�ය පටිඤ්ඤා�ය අ�භාඤ්ඤා�සු: සංPඡේ�ව න�Pභාඤ්ඤා�සු උද�හු එකච්ඡේච අPභාඤ්ඤා�සු, එකච්ඡේච න�Pභාඤ්ඤා�සුති.( භාවත් ඡේග්‍රතමයන් වහන්සං, ප�විදි සංමූහය� ඇති ප�විදි ග්‍රණය� ඇති ග්‍රණ�ච�ය² වූ පaසිද්ධ වූ යසංස් ඇති නීර්ථඞ්කර වූ ( ලPධි උපදවන්න� වූ ) ඡේ��ඡේහ% ඡේදන� විසින් සං�ධු ය�යි සංම්මත කරන ලද යම් ඡේම් මහණ�මුණු ඡේකඡේනක් ඡේවත්ද එනම් පූරණ කස්සංප, මක්ඛලී ඡේග්‍ර%සං�ල, අජිත ඡේක්සංකම්�ල, පකුධකච්චියන,  සංඤාජායඡේ�ලට්ඨි පුත්ත, නිග්‍රණ්ඨාන�ථපුත්ත, යන ඡේම�හුය. ඒ සියල්ඡේල% ස්වකීය පaතිඥා�ව පරිදි ( ස්වසංමය දෛනර්යW�ණික ය�යි ) ද�න ග්‍රත්ත�හුද? ඒ සියල්ඡේල%ම ද�න ඡේන�ග්‍රත්ත�හුද? න�තඡේහ�ත් සංමහර� ද�න ග්‍රත්ත�හුද? සංමහර� ද�න ඡේන�ග්‍රත්ත�හුද�යි (ඇසීය)ම. නි. i, (2001), චූළසං�ඡේර�පම සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.478

285 De Silva Padmasiri, (1979), An Introduction to Buddhist Psychology, (pp.23-34), London286 Rhy Davids C.A.F., (1914), Buddhist Psychology, pp. 34-49, London287 Conze Edward, (1962), Buddhist Thought in India, pp.41-57, George Allen of Uniwin,

London288 Birth Eysent, (1971), The Development of Moral Values, pp. 34-56, Journal of Psychology,

London289 එවඡේම ඡේඛ� භික්ඛඡේව ඡේය ඡේතචි සංමණ� ව� �­]මණ� ව� අසුකල� ඉමස්සං ඡේල�කස්සං, අකුසංල�

පරස්සං ඡේල�කස්සං, අකුසංල� ම�රඡේධයWස්සං, අකුසංල� අම�රඡේධයWස්සං, අකුසංල� මච්චුඡේධයWස්සං, අකුසංල� අමච්චුඡේධයWස්සං, ඡේතසං� ඡේය ඡේසං�තP�� දස්සංහ�තP�� මච්චිස්සංන්ති, ඡේතසං� ත� භාවිස්සංති දීඝාරත්ත� අහිත�ය දුක්ඛ�ය.( මහඡේණනි, එපරිදිම යම්ම ශ�මණඡේය% ඡේවත් වයි �­�]මණඡේය% ඡේවත් වයි ඡේම් ඡේල%කඡේයහි ( ස්කන්ධ - ධ�තු - ආයතනයන්හි) අදක්ෂ ඡේවද්ද පරඡේල%කඡේයහි ( ස්කන්ධ - ධ�තු - ආයතනයන්හි) අදක්ෂ ඡේවද්ද, ම�රඡේධW සං�ඛW�ත ( මර�නිවසං වූ) දෛතqභූමක ධර්මඡේයහි අදක්ෂ ඡේවද්ද අම�රඡේධයW සංඞ්ඛW�ත නවඡේල%ඡේක�ත්තරධර්මඡේයහි අදක්ෂ ඡේවද්ද මච්චුඡේධW සං�ඛW�ත දෛතqභූමක ධර්මඡේයහි අදක්ෂ ඡේවද්ද අමච්චුඡේධW සං�ඛW�ත දෛතqභූමක ධර්මඡේයහි අදක්ෂ ඡේවද්ද අමච්චුඡේධයW සංඞ්ඛW�ත නවඡේල%ඡේක�ත්තර ධර්මඡේයහි අදක්ෂ  ඡේවද්ද අමච්චුඡේධයW සංඞ්ඛW�ත නවඡේල%ඡේක�ත්තර ධර්මඡේයහි අදක්ෂ ඡේවද්ද යම් ඡේකඡේනක් ඔවුන්ඡේe වචනය ඇසිය යුතු ඡේක�ට හ�දහිය යුතු ඡේක�ට හඟින්න�හුද එය ඔවුන්ට අඡේහ%ර�තqඡේයහි අහිත පිණිසං දුක් පිණිසං වන්ඡේන්ය.)ම. නි. i, (2001), චූළඡේග්‍ර�ප�ලක සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.536

290 කස්සං නු ඡේඛ� න�ම ත්ව� ඡේම�ඝාපුරිසං මය� එව� ධම්ම� ඡේදසිත� ආජා�න�සි? නනු මය� ඡේම�ඝාපුරිසං අඡේනකපරිය�ඡේයන පටිච්චසංමුiපන්න� විඤ්ඤා�ණ� වුත්ත� අඤ්ඤාතq පච්චය� නත්ථි සංම්භාඡේව�ති. අථ ච පන ත්ව� ඡේම�ඝාපුරිසං අත්තන� දුeග්‍රහිඡේතන අම්ඡේහ ඡේචව අPභා�වික්ඛසි, අත්ත�නච්ච ඛණසි, �හුඤ්ච අපුඤ්ඤා� පසංවසි. ත� හි ඡේත ඡේම�ඝාපුරිසං භාවිස්සංති දීඝාරත්ත� අබිත�ය දුක්ඛ��ති.ම. නි. i, (2001), මහ�තණ්හ� සංඞ්ඛය සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.606

291 නත්ථි මහ�ර�ජා දින්න� නත්ථි යිට්ඨා� නත්ථි ýත�, නත්ථි සුකට දුක්කට�න� කම්ම�න� ඵල� විප�ඡේක�, නත්ථි අය� ඡේල�ඡේක�.නත්ථි පඡේර� ඡේල�ඡේක�. නත්ථි ම�ත�. නත්ථි පිත�. නත්ථි සංත්ත� ඕපප�තික� නත්ථි ඡේල�ඡේක සංමණ�­�]මණ� සංම්මeග්‍රත� සංම්ම� පටිපන්න� ඡේය ඉම� ච ඡේල�ක� පර� ච ඡේල�ක� සංය� අභිච්ච� සංච්ඡිකත්ව�. පඡේවඡේදන්ති.දී. නි. i, (2001), සං�මඤ්ඤාඵල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.96

292 ම. නි. i, (2001), චූළසං�ඡේර�පම සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.472 – 479

293 දී. නි. i, (2001), සං�මඤ්ඤාඵල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.98294 නිP��නඤ්ච�හ� සං�රිපුත්ත පජා�න�මි නිP��නග්‍ර�මිඤ්ච මeග්‍ර� නිP��නග්‍ර�මිනිඤ්ච පටිපද�.

යථ�පටිපන්ඡේන� ච ආසංව�න� ඛය� අන�සංව� ඡේචඡේත�විමුත්ති� පඤ්ඤා�විමුත්ති� දිට්ඡේඨාව ධම්ඡේම සංය� අභිච්ච� සංච්ඡිකත්ව� උපසංම්පජ්ජා විහරති. තඤ්ච පජා�න�මි.ම. නි. i, (2001), මහ�සීහන�ද සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.180

295 ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW සංත්ත වස්සං�නි, තස්සං ද්වින්න� ඵල�න� අඤ්ඤාතර� ඵල� ප�ටිකඞ්ඛ�: දිට්ඡේඨාව ධම්ඡේම අඤ්ඤා�, සංති ව� උප�සිඡේසංඡේසං අන�ග්‍ර�මිත�. තිට්ඨාන්තු භික්ඛඡේව සංත්ත වස්සං�නි, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW ඡP�ස්සං�නි -ඡේප- පඤ්චවස්සං�නි -ඡේප- චත්ත�රි වස්සං�නි-ඡේප- තීණි වස්සං�නි-ඡේප-ද්ඡේව වස්සං�නි-ඡේප- එක වස්සං�-ඡේප- තිට්ඨාතු භික්ඛඡේව එක� වස්සං�, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW සංත්ත ම�සං�නි, තස්සං ද්වින්න� ඵල�න� අඤ්ඤාතර� ඵල� ප�ටිකඞ්ඛ� : දිට්ඡේඨාව ධම්ඡේම අඤ්ඤා�, සංති ව� උප�දිඡේසංඡේසං අන�ග්‍ර�මිත�. තිට්ඨාන්තු භික්ඛඡේව සංත්ත ම�සං�නි, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW.ඡ ම�සං�නි -ඡේප- පඤ්ච ම�සං�නි-ඡේප-චත්ත�රි ම�සං�නි-ඡේප�-තීණි ම�සං�නි-ඡේප- ද්ඡේව ම�සං�නි-ඡේප-ම�සං�-ඡේප- අද්ධම�සං� -ඡේප- තිට්ඨාතු භික්ඛඡේව අද්ධම�ඡේසං�, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW සංත්ත�හ�, තස්සං ද්වින්න� ඵල�න� අඤ්ඤාතර� ඵල� ප�ටිකඞ්ඛ� දිට්ඡේඨාව ධම්ඡේම අඤ්ඤා� සංති ව� උප�දිඡේසංඡේසං අන�ග්‍ර�මිත�. ම. නි. i, (2001), සංතිපට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.152

296 චු. ප�. ii, (2001), බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.362-368297 පුන ච පර� භික්ඛඡේව ඡේය ඡේත ල�භා� ධම්මික� ධම්මලද්ධ� අත්තමඡේසං� පත්පරිය�පන්නමත්තම්පි

තථ�රCඡේපහි ල�ඡේභාහි අiපටිවිභාත්ත ඡේභා�ග්‍රී ඡේහ�ති සීලවන්ඡේතහි සං�­]මච�රීහි සං�ධ�රණඡේභා�ග්‍රී.ම. නි. i, (2001), ඡේක�සංම්බිය සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.754

298 Rev.Rahula Thero Walpola, (1958), History of Buddhism in Ceylon, Colombo, pp 45-78299 Carroll B.John, (1993), Human Cognative Abilities, A Survey of Factor – Analytic Studies,

CambridgeUniversity Press, London,pp. 22-43300 පඤ්ඤා� ඡේල%ක හිමි මීඡේග්‍ර�ඩ, (1979), බුදුසංමය හ� ජාන ජීවිතය, ඡේක�ළ¬, පි. 21-34301 පඤ්ඤා�කිත්ති හිමි ඡේක�ටඡේ]ඡේන්, (1950), ආග්‍රම හ� සංම�ජාය, ක�ලණිය, පි. 19-34302 මනුරත්න එම්.ඒ, (1995), ආග්‍රම දර්ශනය හ� සංද�ච�රය, පන්නිපිටිය, පි. 43-51303 ධම්මප�ල හිමි ග්‍රත�ඡේර්, (1998), පර්ඡේGෂණ ක\ම, පියසිරි පිaන්ටින් සිස්ටම්ස්, නුඡේeඡේග්‍ර�ඩ, පි. 22-32304 ��ලසූරිය ඒ.එස්, (1997), සං�රධර්ම අධW�පනය, විඡේජ්සූරිය ග්‍ර�න්ථ ඡේක්න්ද්‍රය, නු ඡේeඡේග්‍ර�ඩ, පි. 24-33305 රත්නප�ල නන්දඡේස්න, (1984), සංම�ජා විදW� පර්ඡේGෂණ මූළධර්ම, ඡේම�රටුව, පි. 30-56306 වීරවර්ධන සුඡේම්ධ, (2007), ආච�රවිදW� අධWයන ලිපි, ඡේනත්මී පaක�ශකඡේය%, ඡේiර�ඡේද්ණීය, පි. 22-

34307 ගුණඡේස්කර උප�ලි, (2000), ක�ලීන අධW�පන ලිපි, කර්‍තෘ� පaක�ශන, මහරග්‍රම, පි. 31-52308 විමලසූරිය හිමි කන්ඡේදඡේග්‍ර�ඩ, (2003), ආච�රධර්ම, ජායඡේද්ව පaක�ශන, ඡේක�ළ¬, පි. 24-31309 අරියවිමල හිමි ඡේක�ස්වත්ඡේත්, (1988), ඔ� පවුල හ� සංම�ජාය, ඡේක�ළ¬, පි. 8-19310 අතුඡේක%රළ දය� ඡේර%හණ, (2000), අධW�පන මඡේන%විදW�ව හ� ගුර�වරය�, පි. 112-132, ශික්ෂ�

මන්දිරය, ඡේ��රැල්ල311 ම�ග්‍රල හිමි ඡේග්‍ර�ඩග්‍රම, (1998), නූතන සංම�ජාය සංඳහ� ඡේ�ද්ධ ජීවන දර්ශනය, ඡේප�ල්ඡේග්‍ර�ල්ල, පි.

45-78312 ඡේල�ඡේවල් ඡේක්, (1981), අධW�පන මඡේන% විදW�ව හ� ළමයි, අධW�පන පaක�ශන ඡේදප�ර්තඡේම්න්තුව,

ඡේක�ළ¬, පි. 17-32313 ම�ග්‍රල හිමි ඡේග්‍ර�ඩග්‍රම, (1998), නූතන සංම�ජාය සංඳහ� ඡේ�ද්ධ ජීවන දර්ශනය, ඡේප�ල්ඡේග්‍ර�ල්ල, පි.

81- 98314 වීරසි�හ ඡේහන්රි, (1982), අධW�පනික සං�කල්ප ඡේපරදිග්‍ර හ� අපරදිග්‍ර, ඡේක�ළ¬, පි. 18-24315 ම�ග්‍රල හිමි ඡේග්‍ර�ඩග්‍රම, (1998), නූතන සංම�ජාය සංඳහ� ඡේ�ද්ධ ජීවන දර්ශනය, ඡේප�ල්ඡේග්‍ර�ල්ල, පි.

36- 54316 වීරසි�හ ඡේහන්රි, (1980), අධW�පන ලිපි ( මූලධර්ම, පූජා� මුද්‍රණ�ලය, ඡේක�ළ¬), පි. 19- 24317 Menaughton N, (1959), Biology and Emotion, Cambridge University Press, London, pp.46-

93318 Rhy Davids C.A.F., (1914), Buddhist Psychology, London, pp. 42-56319 Karunaratna W.S, (1988), Buddhism, its Religion and Philosophy, Singapore, pp. 34-76320 ඉධ�වුඡේසං� විසං�ඛ අස්සුතව� පුථුජ්ජාඡේන� අරිය�න� අදස්සං�වී අරියධම්මස්සං අඡේක�විඡේද� අරියධම්ඡේම

අවිනීඡේත� සංiපුරිසං�න� අදස්සං�වී සංiපුරිසංධම්මස්සං අඡේක�විඡේද� සංiපුරිසංධම්ඡේම අවිනීඡේත� රCප�, රCපස්මි� ව� අත්ත�න�. ඡේවදන� අත්තඡේන� සංමනුපස්සංති,ඡේවදන�වන්ත� ව� අත්ත�න�, අත්තනි ව� ඡේවදන�, ඡේවදන�ය ව� අත්ත�න� සංඤ්ඤා� අත්තඡේන� සංමනුපස්සංති, සංඤ්ඤා�වන්ත�ව� අත්ත�න�,අත්තනි ව� සංඤ්ඤා�, සංඤ්ඤා�ය ව� අත්ත�න�.සං�ඛ�ඡේර අත්ත�ඡේත� සංමනුපස්සංති,

සං�ඛ�රවන්ත� ව� අත්ත�න�, අත්තනි ව� සං�ඛ�ඡේර, සංඞ්ඛ�ඡේරසු ව� අත්ත�න� විඤ්ඤා�ණ� අත්තඡේන� සංමනුපස්සංති, විඤ්ඤා�ණවන්ත� අත්ත�න�, අත්තනි ව� විඤ්ඤා�ණ�, විඤ්ඤා�ණස්මි� ව� අත්ත�න� එව� ඡේඛ� ආවුඡේසං� විසං�ඛ සංක්ක�යදිට්ඨි ඡේහ�තීති.( ඇව�ත විසං�ඛඡේයනි, ඡේම් ඡේල�ව ආය²යන් ඡේන�දක්න� සුලු ආය² ධර්‍මය පිළි�ඳ අඡේක�විඳ ආය²ධර්‍මඡේයහි අවිනීත ( බුද්ධ�දී) සංත්පුර�ෂයින් ඡේන�දක්න� සුලු සංත්පුර�ෂධර්‍මය පිළි�ඳ අඡේක%විද සංත්පුර�ෂධර්‍මඡේයහි අවිනීත අශ��තවත් ප�ථeජාන ශුද්ධරCපය ආත්මවශඡේයන් (අද්වය ඡේක�ට) දක්ඡේන්ය. අරCප ආත්මය� රCපවත් ඡේක�ට ඡේහ% රCපය ආත්මය� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ආත්මය� රCපය� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ( ද�ෂ්ටිදර්‍ශනඡේයන්) දක්ඡේන්ය. ඡේවදන� ආත්ම වශඡේයන් දක්ඡේන්ය. ආත්මය� ඡේව්දන�වත්ඡේක�ට ඡේහ% ඡේව්දන� ආත්මය� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ආත්මය� ඡේව්දන� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% දක්ඡේන්ය. සං�ඥා� ආත්ම වශඡේයන් දක්ඡේන්ය. ආත්මය� සං�ඥා�වත්ඡේක�ට ඡේහ% සං�ඥා� ආත්මය� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ආත්මය� සං�ඥා� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% දක්ඡේන්ය. සං�ස්ක�රයන් ආත්ම වශඡේයන් දක්ඡේන්ය. ආත්මය� සං�ස්ක�රවත් ඡේක�ට ඡේහ% සං�ස්ක�ර ආත්මය� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ආත්මය� සං�ස්ක�ර ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% දක්ඡේන්ය. විඥා�න ආත්ම වශඡේයන් දක්ඡේන්ය. ආත්මය� විඥා�නවත් ඡේක�ට ඡේහ% විඥා�න ආත්ම වශඡේයන් දක්ඡේන්ය. ආත්මය� විඥා�නවත් ඡේක�ට ඡේහ% විඥා�න ආත්මය� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ආත්මය� විඥා�න ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ආත්මය� ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% ආත්මය� විඥා�න ඡේකඡේරහි එළව� ඡේහ% දක්ඡේන්ය. ඇව�ත විශ�ඛඡේයනි, ඡේමඡේසංයින් සංත්ක�ය ද�ෂ්ටි ඇති ඡේවතියි කියූ )ම. නි. i, (2001), චූළඡේවදල්ල සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.704-705

321 කතම� ච භික්ඛඡේව අරිය� පරිඡේයසංන�? ඉධ භික්ඛඡේව එකච්ඡේච� අත්තන� ජා�තිධම්ඡේම� සංම�ඡේන� ජා�තිධම්ඡේම ආදීනව� විදිත්ව� අජා�ත� අනුත්තර� ඡේය�ග්‍රක්ඡේඛම� නිP�න� පරිඡේයසංති. අත්තන� ජාර�ධම්ඡේම� සංම�ඡේන� ජාර�ධම්ඡේම ආදීනව� විදිත්ව� අජාර� අනුත්තර� ඡේය�ග්‍රක්ඡේඛම� නිP��න� පරිඡේයසංති, අත්තන� �W�ධිධම්ඡේම� සංම�ඡේන� �W�ධිධම්ඡේම ආදීනව� විදිත්ව� අභාW�ධි� අනුත්තර� ඡේය�ග්‍රක්ඡේඛම� නිP��න� පරිඡේයසංති, අත්තන� මරණධම්ඡේම� සංම�ඡේන� මරණධම්ඡේම ආදීනව� විදිත්ව� අමත� අනුත්තර� ඡේය�ග්‍රක්ඡේඛම� නිP��න� පරිඡේයසංති, අත්තන� ඡේසං�කධම්ඡේම� සංම�ඡේන� ඡේසං�කධම්ඡේම ආදීනව� විදිත්ව� අඡේසං�ක� අනුත්තර� ඡේය�ග්‍රක්ඡේඛම� නිP��න� පරිඡේයසංති, අත්තන� සංඞ්කිඡේලසංධම්ඡේම� සංම�ඡේන� සංඞ්කිඡේලසංධම්ඡේම ආදීනව� විදිත්ව� අසංඞ්ලිට්ඨා� අනුත්තර� ඡේය�ග්‍රක්ඡේඛම� නිP��න� පරිඡේයසංති. අය� භික්ඛඡේව අරිය� පරිඡේයසංන�.( මහඡේණනි, ආය² වූ ඡේසංවීම කුමක්ද? මහඡේණනි, ඡේම් ඡේල%කඡේයහි ඇත�ඡේමක් ඡේතඡේම් ජා�ති ධර්ම වූඡේG ජා�ති ධර්‍මඡේයහි ආදීනව ද�ක ජා�තියක් න�ති නිර�ත්තර වූ ඡේය%ග්‍රක්ඡේෂ්ම සං�ඛW�ත නිර්ව�ණය ඡේසං�යයි. ඡේතඡේම් ජාර� ධර්ම වූඡේG ජාර� ධර්මඡේයහි ආදීනව ද�ක ජාර�වක් න�ති නිර�ත්තර වූ ඡේය%ග්‍රක්ඡේෂ්ම වූ නිවන ඡේසං�යයි. ඡේතඡේම් වW�ධි ධර්‍ම වූඡේG වW�ධිධර්‍මඡේයහි ආදීනව ද�ක වW�ධියක් න�ති නිර�ත්තර ඡේය%ග්‍රක්ඡේෂ්ම වූ නිවන ඡේසං�යයි. ඡේතඡේම් මරණධර්‍ම වූඡේG මරණධර්‍ම වූඡේG මරණධර්‍මඡේයහි ආදීනව ද�ක මරණයක් න�ති නිර�ත්තර වූ ඡේය�ග්‍රක්ඡේෂ්ම වූ නිවන ඡේසං�යයි. ඡේතඡේම් ඡේශ%කධර්‍ම වූඡේG ඡේශ%කධර්‍මඡේයහි ආදීනව ද�ක ඡේශ%කයක් න�ති නිර�ත්තර වූ ඡේය%ග්‍රක්ඡේෂ්ම වූ නිවන ඡේසං�යයි. ඡේතඡේම් සං�ක්ඡේල්ශධර්‍ම වූඡේG සං�ක්ල්ශ ධර්‍මඡේයහි ආදීනව ද�න ඡේකඡේලසීමක් න�ති නිර�ත්තර වූ ඡේය%ග්‍රක්ඡේෂ්ම වූ නිවන ඡේසං�යයි. මහඡේණනි, ඡේම් ආය² පර්ඡේGෂණයි.)ම. නි. i, (2001), අරියපරිඡේයසංන සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.398 -399

322 Pliner Fatricia, Kremes Lester, Aibway Thomas, (1972) Communication and Affect Language and Thought, Academic Press, New York, pp. 32-56

323 The Abhidhammika schools have attempted to develop this scriptural insight further Buddhaghosa maintains that sanna. Vinnana and panna are are similar in so far as each refers to a a cognitive state (jananabhava), and re-iterates the Sutta teaching that panna is specifically distict from the other two.In the well known illustration of the gold-coin seen by a child, a villager and a money-changer, their difference is clearly spelt out as follows. The notion of sanna as the sensory impression of the mere external appearance (upatthanakara) of the gold coin, such as the figure on it, its shape, size and so on, is attributed to "a child who has not yet reached the age of reason" (abuddhaika-daraka), in whom, therefore, the possibility of an intellectual comprehension of individual characteristics of the object is nil.The villager's discriminative knowledge (vinnana) consists of comprehending the object in terms of its purpose. But panna is illustrated by resorting to the analogy of a money-changer's comprehensive perception of the coin in terms of its authentic value, Provenance and so on. Buddhaghosa goes further in asserting that sanna is included in vinnana and that vinnana is included in panna. Pieris Aloysius, (2004), Studies in the Philosophy and Literature of Pali Abhidhammika Buddhism, Colombo, p. 48

324 Varma V.P, (1973), Early Busddhism and its Origins, New Delhi, pp. 37-49

325 ඡේසං� බීජා ග්‍ර�මභූතක�මසංම�රම්භා� පටිවිර ඡේත� ඡේහ�ති. එකභාත්තිඡේක� ඡේහ�ති. රත්තුපරඡේත� විරඡේත� වික�ලඡේභා�ජාන�. නච්චග්‍රීතව�දිතවිසූකදස්සංන� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. ම�ල�ග්‍රන්ධවිඡේලපනධ�රණමණ්ඩනවිභූසංනට්ඨා�ක� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති.උච්ච�සංයනමහ�සංයන� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති.ජා�තරCපරජාතපටිeග්‍රහණ� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. අමකධඤ්ඤාපටිeග්‍රහණ� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති.ආමකම�සංපටිeග්‍රහණ� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. ඉන්ථිකුම�රිකපටිeග්‍රහණ� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. ද�සිද�සංසංපටිeග්‍රහණ� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. අඡේජාළකපටිeග්‍රහණ� පටිවි රඡේත� ඡේහ�ති. කුක්කුටසූකරපටිeග්‍රහණ� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති.හත්ථිග්‍රව�ස්සංවළව�පටිeග්‍රහණ පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. ඡේඛත්තවත්ථුපටිeකහණ� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. දූඡේතයWපහීණග්‍රමන�නුඡේය�ග්‍ර� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති.කයවික්කය� පටිවිර ඡේත� ඡේහ�ති. තුල�කූට- ක�සංකූට- ම�නකූට� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති. උක්ඡේක�ටන-වඤ්චන-නිකති-සං�චිඡේය�ග්‍ර� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති.ඡේ�දන-වධ-�න්ධන-විපර�ඡේම�ග්‍ර-ආඡේල�ප-සංහසං�ක�ර� පටිවිරඡේත� ඡේහ�ති.( ඡේ] (මූලබීජා�දි) බීජාග්‍ර�ම හ� (නීලත�ණ�දි) භුතග්‍ර�ම(ඡේ�දන පවන�දි) විඡේක%පන�ඡේයන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. ර�තීq ඡේභා%ජානඡේයන් ව�ළ�කිඡේG ඡේවයි. විකල්ඡේ��ජුඡේනන් ව�ළ�කිඡේG ඓකභාක්තික ඡේවයි. නව්නුග්‍රනුවයනු විසිළු දස්ඡේනන් ව�ළ�කිඡේG ඡේවයි. මල් ග්‍රඳ විළවුන් ද�රීමය, මණ්ඩනය, විභූෂණය යන මින් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. උසංසුන් මහඅස්ඡේනන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. රන්රීදී පිලිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. අමුධ�නW පිලිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. අමුමස් පිලිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. (පුර�ෂ�න්තරග්‍රත) ස්තීqන් හ� (තදනW) ස්තීqන් පිලිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. (ක�පකර� ඇරැමි වසංඡේයන් වත් මුත්) ද�සි දස් පිලිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළ�කිඡේG ඡේවයි. ( ක�පකර� ඇරැමි වසංඡේයන් මුත් ) ද�සිදස් පිළිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළ�කිඡේG ඡේවයි. එළුකිඡේරහි පිළිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. කුකුළු හූර� පිළිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. ඇත් ඡේග්‍රරි අස් ඡේවළ¬, ඡේකත්වත් පිලිග්‍ර�නීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. දූතකර්ම පිණිසං ත�න ත�න ය�ඡේමන් ඡේතපුල් ඡේග්‍රන ඡේග්‍රන් ඡේග්‍රට යන කුදු ග්‍රමනින් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. ක\ය වික\ය ඡේදකින් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. තුල�කූට-ක�සංකූට- ව�නකූට විසින් වඤ්ච� ( නුළු) කිරීඡේමන් ව�ළකිඡේG ඡේවයි. ලස් ග්‍ර�න්ම, නුළු කිරීම, ම�ය� - සං��චි ඡේය%ග්‍රඡේයන් ( කුටිල පaඡේය%ග්‍රඡේයන්) ව�ළකිඡේG ඡේවයි. (අත්සිඳීම ආදී) ඡේ�දනය ( රජ්ජු ඛන්ධන�ග්‍ර�රය තුළදී ) ලස් ග්‍ර�නීම, නූළු කිරීම, ම�ය� වධයම. නි. i, (2001), මහ�තණ්හ�සංඞ්ඛය සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.628

326 Moor Joan Wand, (2009), Social Problems, New Jersey, pp. 34-57 327 Davids Rys and Mrs. C.A.F, (1971), A Buddhist Manual of Psychological Ethics, London,pp.

23-58328 Wijesekara O.H.De A, (1960), The Three Signata, Anicca, Dukkha, Anatta, Kandy, pp. 12-34329 ඡේය� හි ඡේක� චි, භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW සංත්ත වස්සං�නි, තස්සං

ද්වින්න� ඵල�න� අඤ්ඤාතර� ඵල� ප�ටිකඞ්ඛ� දිට්ඡේඨාව ධම්ඡේම අඤ්ඤා�, සංති ව� උප�දිඡේසංඡේසං අන�ග්‍ර�මිත�. තිට්ඨාන්තු භික්ඛඡේව සංත්ත වස්සං�නි, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW ඡP�ස්සං�නි -ඡේප- පඤ්ච වස්සං�නි -ඡේප- චත්ත�ඡේර� වස්සං�නි- ඡේප- තීණි වස්න�නි - ඡේප- ද්ඡේව වස්සං�නි -ඡේප- එක� වස්සං� -ඡේප- තිට්ඨාන්තු භික්ඛඡේව එක� වස්සං�, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW සංත්ත ම�සං�නි, තස්සං ද්වින්න� ඵල�න� අඤ්ඤාතර� ඵල� ප�ටිකඞ්ඛ�:දිට්ඡේඨාව ධම්ඡේම අඤ්ඤා�, සංති ව� උප�දිඡේසංඡේසං අන�ග්‍ර�මිත�. තිට්ඨාන්තු භික්ඛඡේව සංත්ත ම�සං�නි, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංති පට්ඨා�ඡේන එව� භා�ඡේවයW'ඡ ම�සං�නි -ඡේප- පඤ්ච ම�සං�නි-ඡේප-චත්ත�රි ම�සං�නි-ඡේප-තීණි ම�සං�නි-ඡේප-ද්ඡේව ම�සං�නි-ඡේප-ම�සං�-ඡේප-අද්ධම�සං� -ඡේප-තිට්ඨාතු භික්ඛඡේව අද්ධම�ඡේසං�, ඡේය� හි ඡේක� චි භික්ඛඡේව ඉඡේම චත්ත�ඡේර� සංතිපට්ඨා�ඡේන එව� භා�වයW සංත්ත�හ�, තස්සං ද්වින්න� ඵල�න� අඤ්ඤාතර� ඵල� ප�ටිකඞ්ඛ�:දිට්ඡේඨාව ධම්ඡේම අඤ්ඤා�, සංති ව� උප�දිඡේසංඡේසං අන�ග්‍ර�මිත�. ( මහඡේණනි, යම් කිසිඡේවක් ඡේම් සංතර සංතිපට්ඨා�න ධර්මයන් ඡේමඡේස් ( විධි ඡේලසං) සංත් අවුර�ද්දක් වඩන්ඡේන් නම් ඔහු ඡේදපලයන් අතුඡේරහි එක්තර� පලයක් දිටු ද�මිඡේයහිම රහත්පලය ඡේහ% උප�ද�නයන් ඉතිරිව ඇති කල්හි අන�ග්‍ර�මී භා�වය ඡේහ% ක�මති විය ( එක�තින්ම ල�බිය ) යුතු. මහඡේණනි සංත් අවුර�ද්දක් තිබිඡේGව�, මහඡේණනි, යම් කිසිඡේවක් ඡේම් සංතර සංකිපට්ඨා�නයන් ඡේමඡේස් අවුර�දු සංයක් අවුර�දු පහක් අවුර�දු සංතරක් අවුර�දු තුනක් අවුර�දු ඡේදකක් අවුර�දු එකක් මහඡේණනි එක අවුර�ද්ද තිබිඡේGව� මහඡේණනි යම් කිසිඡේවක් ඡේම් සංතර සංතිපට්ඨා�නයන් ඡේමඡේස් හත් මසංක් වඩන්ඡේන් නම් ඔහු විසින් ඡේදපලයන් අතුඡේරන් එක්තර� පලයක් ඉහත�ත්මඡේයහිම රහත්ඵලය ඡේහ% උප�ද�න ඉතිරිව ඇති කල්හි අන�ග්‍ර�මී භා�වය ඡේහ% ක�මති විය යුතු. මහඡේණනි සංත්මසං තිබිඡේGව� සංමසංක් පස්මසංක් සං�රමසංක් තුන්මසංක් ඡේදමසංක් ම�සංයක් අඩමසංක් ඡේමඡේස් ඡේම් සංතර සංතිපට්ඨා�නයන් වඩන්ඡේන් නම් මහඡේණනි අඩමසංක් තිබිඡේGව� මහඡේණනි යම් කිසිඡේවක් ඡේම් සංතිපට්ඨා�නයන් ඡේමඡේස් සංත් දවසංක් වඩන්ඡේන් නම් ඔහු විසින් ඡේදපලයන් අතඡේරන් එක්තර� පලයක් ඉහත�ත්මඡේයහිම රහත්ඵලය ඡේහ% උප�ද�න ඉතිරිව ඇති කල්හි අන�ග්‍ර�මී භා�වය ඡේහ% ක�මති විය යුතු.)ම. නි. i, (2001), සංතිපට්ඨා�න සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි.152

330 Pande G.C, (1983), Studies in the Origins of Buddhism, Delhi, pp. 35-56

331 Sothwold Martin, (1983), Buddhism in Life, Survey, pp. 28-43332 ඡේසං� සංන්තුට්ඡේඨා� ඡේහ�ති ක�යපරිහ�රිඡේයන චීවඡේරන කුච්ඡිපරිහ�රිඡේයන පිණ්ඩප�ඡේතන ඡේයන

ඡේයඡේනව පක්කමති, සංම�ද�ඡේයව පක්කමති. ඡේසංයWථ�පි න�ම පක්ඛිසංකුඡේණ� ඡේයන ඡේයඡේනව ඡේඩති, සංපත්තහ�ඡේර�ව ඡේඩති. එවඡේමව භික්ඛු සංන්තුටිඡේඨා� ඡේහ�ති ක�යපරිහ�රිඡේයන වීවඡේරන කුච්ඡිපරිහ�රිඡේයන පිණ්ඩප�ඡේතන. ඡේයන ඡේයඡේනව පක්කමති, සංම�ද�ඡේයව පක්කමති.ම. නි. i, (2001), මහ�තණ්හ�සංඞ්ඛය සූතqය සූතqය, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි. 628

333 Weber Max, (1976), Sociology and Religion, London, pp. 24-65334 Robert and Beck, (1979), Hand Book of Social Philosophy, London, pp. 31-54335 Karunatilaka H.N, (1979), This Confused Society, Colombo, pp. 23-47336 Gnanarama Pategama, (1996), An Approach to Buddhist Social Philosophy, Singapore, pp.

21-53337 කර�ණ�තිලක ඩP.එස්, (1983), ඓතිහ�සික ව�eවිදW�ව, ඡේක�ළ¬, පි. 23-42338 ද සිල්ව� සුග්‍රතප�ල, (1963), භා�ෂ� විමර්ශනය, මහරග්‍රම, පි. 21-32339 ජායඡේස්කර ආනන්ද හ� ජායඡේස්කර චිතq�, (1970), තුලන�ත්මක ව�e විදW�ව, ඡේක�ළ¬, පි. 52-102340 මලලඡේස්කර පී.පී, (1968), ල�ක� ප�ලි සං�හිතWය, ඡේක�ළ¬, පි. 57-98341 කර�ණ�තිලක ඩP.එස් (පරි.), (1966), ප�ලි වW�කරණය(වී.ඡේපනිසි ඡේය%ල�), ඡේක�ළ¬, පි. 28-43342 බුද්ධත්ත ස්ථවිර ඡේප�ල්වත්ඡේත්, (1967), ප�ලි සං�හිතWය, ඡේක�ළ¬, පි. 20-34343 පඤ්ඤා�නන්ද ස්ථවිර ග්‍රලඡේග්‍රදර, (1965), ප�ලි භා�ෂ�ව හ� ව�eවිදW�ව, ඡේක�ළ¬, පි. 35-67344 කර�ණ�තිලක ඩP.එස්, (1983), ඓතිහ�සික ව�eවිදW�ව, ඡේක�ළ¬, පි. 33-49345 Law B.C, (1933), A History of Pali Litterature, London, pp. 39-42346 Dhadphale N.D, (1975), Aspects of Buddhist Litterary Critieism as gleaned from pali

Sources, London, pp. 53-86, 347 Warder A.K, (1917), Pali Metre, London, pp.31-48348 Law B.C, (1933), A History of Pali Litterature, London, pp. 46-53349 අඡේPන�යක ඔලිවර්, (1983), තිqපිටක සං�හිතWය 1 විනය පිටකය, ඡේක�ළ¬, පි. 9-14350 �ලග්‍රල්ල විමල් ජී, (1995), භා�ෂ� අධWයනය හ� සි�හල වWවහ�රය, ඡේක�ළ¬, පි. 26-72351 Sharma,R.S., (1959), Aspectss of Political Ideas, and Institutions in Ancient India, Delhi,

p.14352 සංරච්චන්ද්‍ර එදිරිවීර, (1982), ධර්මිෂ්ඨා සංම�ජාය, ඡේක�ළ¬, පිටු 10-46353 ජායඡේස්කර ආනන්ද, ජායඡේස්කර චිතq�, (1965), තුලන�ත්මක ව�e විදW�ව, ඡේක�ළ¬, පිටු 45-178354 ද සිල්ව� ලීන්, (1930), ලක්දිව ප�රිහ�රික බුද්ධ�ග්‍රම, ඡේක�ළ¬, පි. 21-29355 Jayathilake K.N. and malalasekara G.P, (1958), Buddhism and Race Question, UNESCO Rce

Series, Paris, , pp. 41-58356 විමලව�සං ස්ථවිර, �ද්ඡේද්ග්‍රම, (1957), ඡේ�ද්ධ සං�හිතWය, ඡේක�ළ¬, පි. 27-46357 Tachibana S, (1926), Ethics of Buddhism, London, pp. 41-65358 සංමන්තප�සං�දික� 1, (1889), ප�ලි ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, පි.74, 75359 කථ�වත්ථු අට්ඨාකථ�ව,(1889), ෆවුස්ඡේ��ල් සං�ස්කරණය,ප�ලි ඡේප�ත් සංම�ග්‍රම, පි 3 360 Law B.C, (1933), A History of Pali Litterature, London, pp. 27-35361 එත්ථ සංකය� නිර�ත්ති න�ම සංම්ම� සංම්බුද්ඡේධන වුත්තiපක�ඡේර� ම�ග්‍රධඡේක� ඡේව�හ�ඡේර�

සංමන්තප�සං�දික� iv, (2000), බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි 897362 ජායඡේස්කර ආනන්ද, ජායඡේස්කර චිතq�, (1965), තුලන�ත්මක ව�e විදW�ව, ඡේක�ළ¬, පිටු 19-177363 චන්දරතන ස්ථවිර ලබුඡේ]න්ඡේග්‍ර�ඩ, (1968), අටුව� පරීක්ෂණය හ� කථ� වස්තු, පි. 12- 29, ඡේක�ළ¬364 අහඤ්ච�නන්ද වච්ඡඡේග්‍ර�ත්තස්සං පරිP��ජායස්සං අත්ථත්ත�ති පුට්ඡේඨා� සංම�ඡේන� අත්ථත්තිති ව්

යකඡේරයW� ඡේය ඡේත අනන්ද සංමණ�­�]මණ� සංස්සංතව�ද� ඡේතසංඡේමත� ලදධි අභාවිස්සං. අහඤ්ච ආනන්ද වච්චඡේග්‍ර�ත්තස්සං පරිP��ජාකස්සං නත්ථත්ත�ති පුට්ඡේඨා� සංම�ඡේන� නත්ථත්ත�ති ව් ය�කඡේරයW� ඡේය ඡේත අනන්ද සංමණ�­�]මණ� අච්ඡේඡදව�ද� ඡේතසංඡේසංත� ලද්ධි අභාවිස්සංසං. නි. iv, (2000), අත්ථත්ත සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි 704

365 මඡේන%රථපූරණී, පaථම භා�ග්‍රය, (1965), ප�. ඡේප�. සං, ලන්ඩනය, පි 93366 ම. නි. ii, (2000), අeගිවච්ඡඡේග්‍ර�ත්ත සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬,පි 262 – 264 367 .......න රCප� අත්තඡේන� සංමනුපස්සංති. න රCපවන්ත� අත්ත�න�, න අත්තනි රCප�, න රCපස්මි�

අත්ත�න�.... න ඡේව්දන� ...... න සංඤ්ඤා�... න සං�ඛ�ඡේර.... න විඤ්ඤා�ණ� ...... එව� ඡේඛ% ආවුඡේසං� විසං�ඛ සංක්ක�යදිට්ඨි න ඡේහ�න්ති.ම. නි. i, (2000), චුල්ල ඡේවදල්ල සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි 703,704

368 ම. නි. i, (2000), චුල්ල ඡේවදල්ල සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�,ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි 704369 සං. නි. iv, (2000), බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි 703370 අහු ව� ඡේම නූන පුPඡේ� අත්ත� ඡේසං� එතර හි නත්ථි

සං. නි. iv, (2000), අත්ථත්ත සුත්ත, බු. ජා. තිq. ග්‍ර�. ම�, ශී� ල. ජා. පa, ඡේක�ළ¬, පි 704