Brabants Dagblad 27/01/2015

Copyright (c)2015 Brabants Dagblad 27/01/2015 Januari 27, 2015 7:43 am / Powered by TECNAVIA

Copy Reduced to %d%% from original to fit letter page

32 BOUWEN EN WONEN

door Mieske van Eck

DEN BOSCH – Brabant is te mooi omover te laten aan politici en project-ontwikkelaars. Burgers moetenmeer zelf doen, zich organiserenen hun mening geven. Bijvoorbeeldover water en wonen.

De rondreizende tentoonstellingMozaïek Brabant probeert inwo-ners van de provincie bewust temaken van en te betrekken bij detoekomstige ruimtelijke ontwik-kelingen in Brabant.Het gigantische tapijt met dekaart van Brabant is nu in DenBosch beland en hangt in de Wil-lem II Fabriek. Maar zo’n kaart,die allerlei mogelijke ontwikkelin-gen in de provincie toont, blijft

toch een abstract ding. Het is almoeilijk je eigen stad of dorp er-op te vinden. En wat betekenen aldie kleurtjes toch? Het Bosch Ar-chitectuur Initiatief pakte het an-ders aan en ging met een bus volarchitecten, ambtenaren en be-langstellenden op expeditie naarde randen van de stad.Op zoek naar de mogelijkhedenvan water voor de stad, trok debus langs het Paleiskwartier, hetBastionder, de Empelse Dijk, desluizen van het Máximakanaal ende Groote Wielen in Rosmalen.De Groote Wielen, de laatste gro-te uitbreidingswijk van DenBosch, is een waterrijk gebied enleent zich goed voor allerlei expe-rimenten, die wonen, natuur, wa-ter en milieu aan elkaar koppelen.

Water is in de Groote Wielen veelmeer dan ‘kijkwater’, zoals inoudere wijken in de stad, legt San-der Tax van de gemeente DenBosch uit tijdens een rondleiding.Dat wonen leuk kan zijn, blijktuit de woningen aan het watermet hun eigen bootjes. Maar er ismeer te doen.De Groote Wielen heeft een wa-termachine die ervoor zorgt datregenwater niet bij het vervuilderioolwater belandt. Het hemelwa-

ter verzamelt zich via goten, kop-pelbeken en beken om uiteinde-lijk in de centrale plas te stromen.De watermachine zorgt ervoordat geen druppel water uit deGroote Wielen verdwijnt enmaakt bewoners meer bewustvan het water. Ze zien wat er methun water gebeurt. Dat scheptook verplichtingen. Zo mogen zeer niet de auto wassen of watermet schoonmaakmiddelen latenweglopen over straat.Daar tegenover staat dat de wijkzijn eigen strand heeft en veel be-woners er met de eigen boot opuit kunnen. Een groot pluspunt isook de ruimte die al dat waterbiedt. De Groote Wielen oogtdaardoor veel minder benauwenddan veel andere Vinexwijken.

door Sandra Bats

VINKEL – Een composttoilet in detuin waarmee het land kan wor-den bemest, een houtvergassings-ketel vol met houtafval die de wo-ning van warmte voorziet en bin-nenkort een schuur die volledigwordt geïsoleerd met strobalen.Zelfs de lamellen in de keukenzijn van bamboe. Het groenbe-plante dak vangt regenwater opdat wordt gebruikt voor de wc’s.Aan recycling geen gebrek in deverbouwde boerderij uit 1968 mid-den in de weilanden van Vinkel.„Van huis uit heb ik meegekregenzuinig te leven. Het licht uitdoen,hergebruiken. Dat is niet zozeeridealisme, het is meer dat ik be-wust wil nadenken over wat ikdoe. Hoe kun je hier op aarde zomin mogelijk schade aanrich-ten?”, zegt Marcel van Pinxteren(45), bewoner van het ecologischhuis.Hij woont samen met zijn vrouwMonique Westerlaken (44) enhun twee kinderen in de boerde-rij die de blikvanger van de wijkis. In het oog springen vooral dewindturbine op het land, de zon-nepanelen op het dak en de oasevan groen, zowel in de tuin als ophet huis.Het gezin kocht de woning in2007 en renoveerde het met na-tuureigen en hernieuwbare mate-

rialen. De gedachte was: ‘We ge-bruiken materialen die je in theo-rie ook daarna als afval in de tuinzou gooien’. Daarbij staat energie-besparing centraal.Zo is de uitbouw van de woninggerealiseerd met houtskeletbouw.De muren zijn geïsoleerd met eenmateriaal dat gemaakt is van hen-nep.De woning is energieneutraal ennaast gasverbruik voor het for-nuis, heeft het gezin geen extraverwarmingskosten. In de muren,die zijn gestuukt met natuurlijkleem, lopen verwarmde buizen.Het leem zorgt ervoor dat de tem-peratuur niet schommelt.De totale kosten van de renovatiewaren ongeveer vijftigduizend eu-ro. „Duurzaam renoveren hoefthelemaal niet prijziger te zijn danwanneer je gangbare materialengebruikt”, vindt Van Pinxteren.

„Hoewel wij de kosten flink heb-ben kunnen drukken doordat weheel veel zelf hebben gedaan. Alsje er aannemers voor moet inhu-ren, dan kost het wat meer.”Maar natuurlijke materialen kun-nen nog niet echt concurrerenmet de industriële, omdat ze vaakniet in standaardmaten leverbaarzijn en er nog weinig vraag naaris. „Daardoor is de omvang van demarkt nog zo klein. Die heeft nietde schaalvoordelen die de traditio-nele markt wel kent. En dat drijftde prijs omhoog”, merkt VanPinxteren.Van Pinxteren en zijn vrouw had-den de financiële vrijheid voor de-ze grote groene renovatie. Ze zijninmiddels al weer druk bezig aanhun volgende projecten. Deschuur bij het huis willen zij isole-ren met strobalen, materiaal datgewoon in de buurt groeit. Daar-naast starten ze binnenkort meteen bijeenkomst voor de buurt.Die samenkomst is vooral gericht

Het is niet zozeeridealisme, het ismeer dat ik bewustwil nadenken overwat ik doe

De watermachine zorgtervoor dat geen druppelwater uit de Groote Wielenverdwijnt

Marcel van Pinxteren

‘Het is hier somsnet een hotel’door Peter de Bruijn

A nja van Wijk (26) woontmet twaalf mensen meteen beperking in een flat

aan de Copernicuslaan in DenBosch. „Wat je zelf kunt, moet jehier ook doen. Toen ik hier onge-veer acht jaar geleden kwam, wasik een verwend prinsesje”, zegtze. „Ik hoefde maar te knippenmet mijn vingers. Mijn ouders de-den alles voor me. Ik heb geleerdvoor mezelf te zorgen. Ik ben nuveel zelfstandiger.”In een lange gang achter de wo-ningen van de bewoners staanaan de zijkant looprekken, rolla-tors en rolstoelen ‘geparkeerd’. Debrede deur van het onderkomenvan Mikel van Dijk (37) zwaaitzonder aan te bellen open. „Ik kanonder de deur zien wanneer er ie-mand komt”, zegt Mikel. „Dangaat het licht branden.”Mikel woont ongeveer drie jaar inde 24-uurs zelfstandig/begeleide‘woonvorm Copernicuslaan’ inDen Bosch van de Samenwerken-de Woon- en Zorgvoorzieningen(SWZ). „Ik vind het wel okéhier”, zegt hij. „Ik heb twaalf jaarzelfstandig gewoond in Oss. Ikhad toen wel ondersteuning vande zorg, maar moest zelf koken en

het huishouden doen. Dat gingna verloop van tijd niet meer.Ik ben namelijk spastisch. Deverschijnselen worden steedserger. Ik vind het hier, nadat ikal die jaren zelfstandig heb ge-woond, soms net een hotel.”Anja is het niet met Mikeleens. „Ik woon hier. Ik krijg dezorg die ik nodig heb. Mikelheeft alleen zijn medicatie no-dig. Die hoeft niet gedoucht teworden. Al die ‘grote’ zorg,heeft hij niet. Ik moet op tijd inmijn rolstoel zitten. Andersrijdt bijvoorbeeld de taxi naarmijn werk weg.”In de voormalige garageboxenvan de flats aan de Copernicus-laan werken nu vijf begelei-ders voor dertien mensen meteen beperking. Dat waren er ze-ven. De bezuinigingen in dezorg zijn ‘lastig’ vindt Anja.„Vroeger kwamen de begelei-ders nog wel eens spontaanbinnen om een praatje te ma-ken”, zegt ze. „Dat is er nubijna niet meer bij. Alles is ge-richt op zorg. Soms denk ik, ‘Ikben Anja. Ik heb ook gevoelensen gedachten’. Ik mis het socia-le aspect. De begeleiders zijn al-leen maar hard aan het rennenom iedereen op tijd uit bed en’s avonds weer op tijd in bed tekrijgen.”Achter in de gang van de flat iswel een gezamenlijke ruimtewaar de bewoners samen kun-nen lunchen, dineren of eenkopje koffie kunnen drinken.„De meeste bewoners en bege-leiders eten in de groep”, aldusMikel. „Dat is gezellig. Het kanook wel eens druk zijn. Heteten wordt tot nu toe drie keerin de week gemaakt door kook-vrijwilligers, maar dat wordenin de toekomst door de bezuini-gingen kant-en-klaar maaltij-den.”

Huis vanhennepen hout

...in de ‘woonvorm Copernicus-laan’ in Den Bosch. Anja van Wijkheeft daar twaalf huisgenoten.

� Mikel van Dijk en Anja van Wijk wonen in de 24-uurs zelfstandig/ bege-leide ‘woonvorm Copernicuslaan’ in Den Bosch. foto Sandra Peerenboom

� De provincie heeft een wandtapijtvan drie bij twaalf meter latenmaken, waarop de mogelijketoekomst van Brabant te zien is.

� Dat tapijt is met een expositieover de ruimtelijke toekomst vanBrabant tot 28 februari te zien inde Willem II Fabriek in Den Bosch.

� De provincie wil inwonersbetrekken bij de ruimtelijkeontwikkelingen in Brabant.

� Vooral water speelt belangrijke rolbij die ontwikkelingen.

� Vandaag (16-19 uur) is er in deWillem II Fabriek een debat overde rol van de stad in het Brabant-mozaïek.

Ik woon...

“

Volop experimenten met water in De Groote Wielen

�

De groene bouw rukt op in Brabant.Meer huizenbezitters kiezen voorenergiezuinige en duurzame huizen.

� Marcel van Pinxteren en Monique

DUURZAAM BOUWEN

MOZAÏEK BRABANT

BRABANTS DAGBLAD DINSDAG 27 JANUARI 2015 BOUWEN EN WONEN 33

door Mieske van Eck

DEN BOSCH – Den Bosch heeft doorde eeuwen heen geleden onder hetwater en er profijt van gehad. Bijhoge waterstanden hadden de Bos-schenaren snel natte voeten. Maarhet water maakte de stad ookweerbaar en tot een knooppuntvan industrie en handel.

„Den Bosch is het afvoerputjevan Oost-Brabant”, vertelt Eugè-ne Heeremans van waterschap Aaen Maas. De stad dankt er de bij-naam Moerasdraak aan. Tot in dezestiende eeuw maakte de drassi-ge omgeving van de stad het vrij-

wel onmogelijk om de stad te ver-overen. In deze tijd een twijfelach-tig nut, al trekt de vesting tegen-woordig toeristen in plaats vanvreemdelingen te weren. Inmid-dels zijn vele miljoenen gepomptin het restaureren van vestingwer-ken op een manier die ook in destedelijke ontwikkeling past.Waterbergingen aan de rand van

Vlijmen en het Vughts Gementen de omgeving van het Engeler-meer en in Veghel en Helmondmoeten er voor zorgen dat Bos-schenaren ook bij stijgend waterdroge voeten houden.Maar honderd procent garantiegeeft geen waterdeskundige nutemperaturen en waterstandenstijgen.Zo kunnen de buitendijkse wo-ningen naast de schilderachtigeEmpelse Dijk er niet op rekenendat ze het bij hoge nood drooghouden. Ze moeten bij hoog wa-ter op tijd vertrekken of het eenpaar dagen op zolder zien uit tezingen.

DEN BOSCH – „Noord-Brabant isnog geen koploper als het gaat omduurzame bouw”, zegt Adriaanvan Mierlo, directeur bij de VI-BA-Expo, kenniscentrum en plat-form voor duurzame ontwikke-ling voor bouwen, wonen en wer-ken.Van Mierlo, oud-Statenlid enoud-wethouder van de gemeenteHeusden, ziet dat duurzaam bou-wen voornamelijk mogelijk isvoor de ‘happy few’ die er de fi-nanciële ruimte voor hebben.De vraag komt nu vooral van be-wuste consumenten. En juist om-dat zij nadenken over hergebruik,energiebesparing en afvalreduc-tie, is duurzaamheid een woordgeworden dat verkoopt.Van Mierlo: „Ecologisch, biolo-gisch, biobased en duurzaam zijnallemaal mooie marketingbegrip-pen. Eigenlijk staan ze allemaalvoor hetzelfde, een circulaire of-wel kringloopeconomie, waarbijafval wordt hergebruikt als grond-stof.”Maar populair is die kringloopeco-nomie nog niet. „Nog geen vijfprocent van de bedrijven in Ne-derland werkt met biobased toe-passingen - waarbij afbreekbarematerialen weer te gebruiken zijnals grondstof - zonder de voedsel-keten voor mens en dier te versto-ren. Voor brandstof zijn beter de‘oneindige’ bronnen als zon enwind te gebruiken.”Gelukkig, meent hij, komt een be-weging in die richting steedsmeer op gang. Maar dat is vooralvanuit de bewuste consument.

Ook de politiek kan en moet eenaanjager zijn. Daar is echter wei-nig animo voor. „Woningcorpora-ties, gemeenten en projectontwik-kelaars wagen zich nauwelijksaan duurzame projecten. En als ergeen grote vraag is, blijft het aan-bod van duurzame materialen entoepassingen natuurlijk achter.”De voorzichtige stappen van ener-giereductie en duurzaam renove-ren worden inmiddels wel ge-maakt. En die projecten bewijzendat het helemaal niet duur hoeftte zijn.In de wijk Geerpark in Vlijmenwordt in een gebied van veertighectare gewerkt aan 700 tot 800energiezuinige nieuwbouwwonin-gen. Er kan gebouwd worden metgrasdaken en zonnepanelen. Eenderde deel van de woningen valtonder de sector sociale huur. VanMierlo: „Doel van dit project iseen betaalbare duurzame woning.De energiekosten kunnen teruggebracht worden naar vijftien eu-ro per maand en met extra zonne-panelen naar zelfs nul euro.”In Tilburg zijn woningcorporatiesTiwos, WonenBreburg en TBVWonen samen met de gemeentebezig om 4.000 huurwoningen teisoleren naar energielabel B.De komende jaren moeten onderde noemer ‘Nul op de Meter’ nogmeer woningen zelfs naar eennog energiezuinigere standaard.De gemeente trekt daarvoor indrie jaar tijd 600.000 euro uit. Dehuizen worden opnieuw geïso-leerd en krijgen nieuwe gevels endaken.

op houtbewerking en opknappenvan oude meubels, slechts met vrij-willige bijdrage. „We willen mee-helpen in een stukje deelecono-mie. Dat is niet zozeer om duur-zaamheid en hergebruik op tedringen aan mensen, het gaat er-om dat we elkaar helpen en ons er-

van bewust worden hoeveel we ei-genlijk weggooien.”Van Pinxteren vraagt zich af waar-om we altijd alles ‘nieuw’ moetenhebben bij een verbouwing. „Zohebben wij het oude keukenblokverwerkt in het tafelblad. De bin-nendeuren zijn gemaakt van hou-

ten pallets. De rails voor de gordij-nen komen uit een oud zieken-huis hier in de buurt. Het kost ietsmeer werk. Maar je laat wel min-der afval achter, vooral voor de toe-komstige generaties. En dat is ietswaar we met zijn allen best overna mogen denken.”

Kringloopeconomie is nogniet populair. Nog geen vijfprocent bedrijven werktmet biobased toepassingen

Het water maakte de stadook weerbaar en tot eenknooppunt van industrieen handel

In Vlijmen wordt in de wijkGeerpark gewerkt aan 700tot 800 energiezuinigenieuwbouwwoningen

De vraag naar duurzaambouwen komt nu vooral vanbewuste consumenten metgenoeg financiële ruimte

In Tilburg zijn corporatiesen gemeente bezig om4.000 huurwoningen teisoleren naar energielabel B

�

�

� Opslagtank voor hergebruik vanregenwater.

�

�

�

� Kleine windturbine voor het op-wekken van stroom.

� In het interieur zijn vurenhout enleem als stucwerk gebruikt.

Westerlaken wonen in een milieuvriendelijke en duurzaam gerenoveerde boerderij uit 1968. foto Marc Bolsius

� Het kan leuk wonen zijn in de Groote Wielen waar veel huizen aan het wa-ter hun eigen bootje hebben.

Verleden en toekomst vanDen Bosch liggen in het water

‘Duurzaam bouwenis er nu nog vooralvoor de happy few’