123938204 Hikmet Kivilcimli Bilimsel Sosyalizmin Dogusu

7/29/2019 123938204 Hikmet Kivilcimli Bilimsel Sosyalizmin Dogusu

1/129

Yaynlar

Bilimsel

SosyalizminDouu

(Marks-Engels a)

Dr. HikmetKvlcml


2/129

Bilimsel Sosyalizmin Douu(Marks-Engels a)

Dijital Yaynlar

ndir - Oku - Okut - oalt - Dat

Bu kitap ilk defa: 1970 ylnda Tarihsel MaddecilikYaynlarnda yaynlanmtr.

Bu kitap KXz sitesinin dijital yayndr.Kar amac olmadan, okumak ve okutmak iin, indirmek, dijital olarak

basmak ve datmak serbesttir.

Alntlarda kaynak gsterilmesi dilenir.

Yaynlar

Dr. Hikmet Kvlcml


3/129

NDEKLER

SUNU 9

BLMSEL SOSYALZMN DOUU

MARKS - ENGELS AI 15

I- KAPTALZMN DOU YZYILLARI 17

Kapitalizm Tezi (15-16. Yzyllar) 17

Kapitalizm Antitezi (17-18. Yzyllar) 19

Kapital izm Sentezi (19. Yzyl) 24

II- SINIF KUTUPLAMALARI 29

Tez: veren Snf 29

Anti tez: i Snf 30

III- SOSYAL VE EKONOMK ZITLIKLAR 33

Tez: sizlik - Pahallk 33

Antitez: Yoksulluk - Kriz (Buhran: Bunalm) 34

IV- SENTEZ ARAMALAR 37

Ortaa Kalntlar: Tez ler 38

Modern Sosyal Snflar: Anti tezler 41

V- SOSYAL IKMAZ: "NAMUSLU AYDINLAR" VE HALK 45

Gerici Politika: ngiliz Siyaseti 47

veren Snf: Harp-htilal 50

i Snf: Demokrasi-Sosyalizm 56

VI- BLMCL SOSYALZMN TEORK TEMELLER 61

Marks - Engels Almanyas 61

Maddecil retim- Ruhul Dnce 66retim Taban - styap 67

retici Gler- styap likileri 70

5


4/129

VII- DEVRM TEORS 73

Devrim: Kii Bilinci 73

Devrim: Snf Bilinci 76

Devrimin Zaman 79

Devrimin Doumu 81

VIII- VEREN (BURJUVA) DEVRMLERNN ETKS 85

Diktatr lk: veren Devrimi 85

Diktatrlk: Aznln Devrimi 88

ounluun Sosyal Devrimi 89

Aldan-Lig-Gereklik 91

Devrimci Almanca Konuma: Enternasyonal-Kapital 94

IX- (Proletarya) DEVRMNN ETKS 97Beklenen Devrim: Paris Komunas 98

1871 Fransa'snda 1941 Fransa'sn Gr 101

veren haneti 103

hanet Babakan:Thiers 105

teki Srtlanlar: Bakanlar-Generaller 107

Blanque'ciler- Proudhon'cu lar 109

Barl Demokratik Devrim 111

ki Zt Dnya: i Paris-veren Versalle 114inin Hogrr l 115

verenliin Canavarl 117

Burjuvazinin nsan Kasapl 118

X- DEVRM GEREKL 121

Tarihin Birinci stihzas 121

Tarihin kinci stihzas 123

Barikat Devrimi Yerine: Demokratik Direnme Hakk 126

ki Tip Devlet-ki Tip Devrim 129

Mstebit Devlet: Barl Geit Vermez 132

Barl Yoldan Sosyalizm 134


5/129

SUNU

BLMLE SOSYALZMN AYRILII: BALIK NSANLIK

Medeniyet (Uygarlk), Toplumun snflara bln ile

balad. Bir avu ayrcal egemen snf, btn zenginliklergi-bi, madde varlarn dzenleyen bilimide tekeline geirdi. Uy-garlkta bilim var, sosyalizm yoktu.

Uygarlktan nceki toplum biiminde snflar yok, sosya-lizm vard. Ama bilim de yoktu. Bilim, yazl biimde birikti-rilmi bilgi hazinesi idi. Yaz, ancak varlklarn birikimi hazi-neletike, onlar kayt etmek zoru ile icat edildi.

Bylece insanln eliik aln yazs, Bilim ile Sosyalizm'ibinlerce yl birbirinden ayrd. Onun iin, insanlk yedi bin

yldr srp gelen uygarlk boyunca, Osmanl airinin balklargibi yaad:

"O mahiler ki dery iredir, deryay bilmezler"(O deniz yaratklar ki, denizin iindedirler, denizi bilmezler)

olduk.Deniz: Toplumdu, "Mahler": nsanlardk. inde yaratlp ya-

admz toplumu bilmedik. Denizde balktan beyinsiz - Top-lumda insan, Egemen snflarn (Efendilerin, beylerin) pek ile-

rine yarad. Balk avlar gibi insan avlamak ne "Gzel eydi" on-lar iin.

TARHCL DEVRMLER - NSAN ST GLER.

Uygarln 6500 yl sren birinci prekapitalist (Kapitalizmncesi) a ylesine akl almaz bir kr dv idi ki, yzey-den baknca: Toplumu sanki insanlar deil, eytanlarla Allah-lar yrtyordu. Doan her uygarlk, byyor, duralyor,yalanyor ve en sonunda bir Kyamet (Barbar aknlar) or-tasnda lyordu. Buna Tarihcil Devrimler a denebilirdi.


6/129

O ada uygarln ne douu, ne l hi bir insan (ki-i veya snf) dncesi, dileiyle olmuyordu. nsanlar, za-man geliyor dnyay titreten Cihangir, Herkl'lerden dahakahraman, kimi yarm, kimi tm Allah kesiliyorlard. Amaiinde yaadklar toplumun gidiini diledikleri yne eviremi-yorlard. Hadi alt-ezilen snflarn "esmeleri okunmazd" di-yelim. Ya o "ast astk, kestii kestik" st-egemen snflarda, en sefal smrlerini ebediyyen yaamay isterlerken,tepesi taklak geliyorlard. Nerede kalyordu onlarn (hakimsnf) olular? Toplumun yaplnda da, yklnda da gerek"hakim"gerekse "mahkm"tm sosyal snflar, zmreler, ta-bakalar, hep birden "okka altna"gidiyorlard.

Ayr ayr hi kimse etkileyemediine gre, kim yahut ne be-

lirlendiriyordu bu de kalka toplum gidiini? nsanlardan ne"hi biri", ne "toptan hepsi" olmadna gre, nsan st, top-lum tesi (Metasosyal), hatta madde ve fizik tesi (Metafizik)bir takm gler mi gdyordu toplumu, insanl ve tarihi?

OK ALLAHLILIKTAN - TEK ALLAHLILIGA VE AKILA

lk Glgam Destanndan, son Greko-Romen tarihisinedek be bin yl, bu yolda yelpazelenen insan dncesi, de-

imez yargsn vermiti: Toplumun bana her ne geliyorsa,hep o birbirlerine girmekte insanlardan hi aa kalmayansr sr Allahlarn kargaal kaprislerinden ileri geliyordu.

Tek tanrl slm Uygarl, ikide bir "kzlca kyametler"ko-paran says ok Allahlar kargaalna son verince, toplumungidii zerine yarg yrtmek bsbtn gleti. yle ya, ma-dem evrenler bir tek Allahn dileiyle "ol"denilip oldurulmu-tu. Ayn Allah, bir yol "ol"deyip yaratt falan veya filn g-zelim uygarl, sonra, anszn neden "yok ol"deyip ykveri-yordu? ok Allahlar, birbirlerine ierliyorlar, hnlarn insan-lardan karyorlard, diyelim. imdi Allah bir tek deil miydi?Yz yl nce yarattn, yzyl sonra tuz buz ediyordu?

Bu sorunun bile yalnz akla gelmesi korkuntu. Soruyakarlk olarak karlan Hayr-fier felsefesi, Allaha karkarlan eytan hipotezinden daha doyurucu olmuyordu?Her eylere "Kaadir'i mutlak"bir tek koca Allah, bir tek, ken-di yarat Topal-eytan'n m hakkndan gelemezdi?

stese "err"itoplum tahtasndan siliverip, dnyalar ve in-sanlar tm "hayr"ile dolduruvermek Allah'n da elinden gel-mezse, kimin elinden gelecekti?


7/129

stelik en ba ve tartlmaz Tanr buyruu Kur'an da "n-ner erred devbe indallahe"diye, insann beynini yrtarca birtle: "Akln kullanmayan iki ayakl hayvandan daha kt"daha err, yaratn bulunamayacan ebediyyen nass kerte-

sinde "ayet'lemi, "belgelemiti.

AKTARMACIL BLMDEN - AKILCIL BLME

slam uygarlnn "Harman sonu"nu derleyen bir byk d-nc kt. "ki ayakl hayvanlarn en kts"(erre-d Dev-vali) olmamak iin akln Allahn emrettii gibi kullanmak yiit-liini en sonra gsteriverdi. Bilim vard ama iki trl idi.

1- Nakli bilimler: Kur'an, hadis ve ilh. gibi atadan torunaaktarla gelirlerdi. Burada "akl" dururdu "nakil" ilerdi.Tartma, eletiri skmezdi. Hepsine inanrdn, biterdi. Aklasar m, smaz m oras senden sorulmazd. Kuaktan kua-a olduu gibi "aktarlr"(nakledilir) idi. O kadar.

2- Akli bilimler (Aklcl): O kutsal dokunulmaz aktarnn(nakillerin) dnda kalan btn insancl bilimleri kaplard.Burada her ey, yalnz akl terazisi ile tartlrd. Akln

tartmyaca eletiremiyecei ey olamazd.Bylece bilim kurtulmutu. Aklcl bilim, ezberci tekerlemeolmaktan kp, aratrc zek alanna girmiti. bn'i Haldun,bu kafayla tarihin diyalektiini kavram, insann maymundangeldiine dek izini sezmi, toplumun ekonomiktemel ilikileregre gelitiini ve hatta st yapy belirlendirdiini durucaaklamt. Bu grler, 500 yl sonra gelecek Darvinizm'leri,Hegelyanizm'leri, Marksizm'leri slam aklnca bululard.

Ne yazk ki, toplum, artk Antika Tefeci - Bezirgn embe-rini yarmak zere idi. Ama, henz yaramamt. nsanlk y-nnde henz AksakTimur'larn temsil ettikleri Tarihcil Devrim-ler"eyele" "tekerrr" ediyordu. Toplum kendisine bir kar yolbulmamt ki, aklda onu izleyip insancl na kavutura-bilsin. Tarih, hla, yer kabuunun depremlerle, volkanlarlaykl ve yapllar gibi, insan dilek ve dnceleri dnda birsr "katastrof"larla alm ban gidiyordu.

nsan ba, tarihi yakalyamyordu. nsan dncesi toplu-mu kavrayamiyordu. nsan dileinasl edip toplumu ve tarihikendi eilimince deitirip ynetecekti.


8/129

SOSYAL DEVRM - NSAN ETKEN

Derken, kapitalizm adl bir geni yeniden retim dzeni,Bat Avrupa'nn sapa Byk Britanya adasnda tredi. Burjuva

adl, aa, karc bir sosyal snf, solucanlar gibi kprdanpoalarak, tam 500 yl kendi yuvasn, 1001 Barbarakn veKilise a ortasnda yapt. retimin sosyal karakterinden gel-me hzla, toy Derebeyliive sinsi Hristiyanl birbirine toku-turarak gnein altndaki yerini gittike salayp yayd.

Ekonomiarklar gibi bilim mekanizmas da, o iveren snfyararna iler oldu. Baya ilerici, hatta beri benzer devrimciiveren dnrleri, dnyay artk "akl"la deitirip dzeltmegereini ortaya atar oldular. Bu hesapta hi yoktu. Ekonomik

ve sosyal olgunluk, politik eilimleri de abuk suyun zerinekarp yutturdu. Ve iveren snf, 17. yzyl sonlar yarmndapapaz krmas bir isterik diktatr (Cromwel) biimi ile, ngilte-re de 18. yzyl sonu, ya lekesi gibi tm Kara Avrupasndanyedi iklim drt bucaa yaylr oldu.

Bu alt stlklere Devrim (htill-nklp) deniyordu. AmaAntika Tarihcil Devrim'den bambaka eydi o. Tarihcil Devrim-le bir uygarlk tmden yok oluyordu. Modern Devrimle tam

tersine, uygarlk kalyor, bir sosyal snfdevriliyordu. Ona Sos-yal Devrim ad verildi. Bu beklenmedik olayd. Hi allmadk,umulmadk eyler kmt toplumda.

Ne idi o? u idi. Tarihcil Devrimlerde ne alt, ne st hi birinsann dilemediialtstlkler, insanlarn topuna ramen pat-lak veriyordu. Sosyal Devrim'de, iini bilen bir sosyal snf, in-san, dilediideiiklii topluma dayatyor ve tarihi kendi sos-yal eilimi ynnde yrtyordu. Demek, topluma ve tarihepekal insanlar karabiliyorlard. Sosyal Devrim insanst et-kenler beklemiyordu. Sosyal Devrime eytan da, Allah da birey demiyordu. Az ok, insann dedii oluyordu.

Bu muazzam bir dnce altstl idi. veren snf iktida-ra gelir gelmez, kendi yaratt gerek Sosyal Devrimden, gerek-se dnce devriminden ilkin kendisi rkt. Karsna, SosyalDevrimde motor gibi kulland ii snf gelmek zere bykhalkynlar dikilmiti. Madem insanolu kendi alnyazsn ken-di gcyle deitirebiliyordu; veren snfnn derebeylii devi-

rii, burjuva iktidarn kurmas bunu ispatlyordu. imdi, halsmrlen ve ezilen ii snf ve halk ynlari ne bekliyorlard?


9/129

veren snf, derebeylerle kozunu paylat 19. yzyl or-talarna dek, zellikle ngiltere'de ve Fransa'da halk oyala-mann yollarn arad. Halk, hele ii snf enerjisini, derebeyiart byk toprak ve emlak sahiplerini yola getirme kanal-

larna aktard. ngiltere'de artizm, Fransa'da 1830, 1848 ih-tillleri, bu oyunu glkle gizledi. Her kkrtt halk hareke-tini bir kar devrim zlgdyla sindiriyordu. Daha baka devrimde nesi oluyordu? veren devrimi yeter artard.

Her ey gibi bilimide tekelinde tutan iveren snf, iareti-ni verdi. Sanayinin ilerlemesine, art deerin dolambal (iza-fi) yoldan arttrlmasna yarayacak "olumlu bilimler"dndakibtn tarihcilve sosyal bilimleri, tersine, gerisin geriye ilet-tirmeye balad. nsan gcnn topluma devrimci etki yapt

sansn kknden kazyacak, anl hretli bilgin srleri yeti-tirmeyi ve onlar altnla tartmay bildi.

Ve kendisi kar-devrimcileen iveren snf, sosyal, tarih-cil bilimleri de kar-devrimciletirmeye giriti.

veren snfnn sosyal bilimlere kar tepkisi iki aama gtt:1- Susu-kumkumal aamasnda, iveren snf, tarih ve

toplum problemleri zerine, elinden geldiince genel ve soyuteski laflar tekrarlamakla kald. Sanki arkada hi bir burjuva

devrimi olmamt. Devrimden sz etmek kanlmaz konuolunca, bunu akln bir gne gibi karanl bomas biimindemistikletirdi.

i snfnn Sosyalizm zerine yapt dnce ve davranemeklemelerini dudak bkerek seyretti. topik sosyalizmler-den bir ey kmayacan biliyordu, ancak, sosyalizm bilimcil-lemeye balaynca dayanamad, susmad.

2- Kar saldr aamasnda, iveren snf btn tarih ve top-lum bilginlerini seferber etti. O zaman, sosyalizmin karsnaburam buram alan, sosyoloji adl, iinden klmaz kara ve ka-ranlk dehlizlerle dolu labirentler kurdurdu. Metafizik SosyolojiEletirilerikitabnn 10-173 sayfalar boyunca zetlenen sistem-ler ve metotlar, o iveren snfnn Sosyalizme kar szde daha"bilimcil" etiketle kard sosyolojirnekleriyle doludur.

Bu Sosyoloji"Toplum bilimi" denilen sosyal sahtekrlklarnbalca marifetleri izlenince grlecei gibi, hep namuslu sos-yalizmin temalarn sz ebelikleriyle tahrife almak iin, plaj-

yalar, "intihaller" [arma, alma] yapmakta toplanr. verensosyologlarnn en kabaday kurucusu Auguste Comte'un "po-


10/129

zitivizm""olumculluk" okulu: Drst Saint-Simon'un ak d-ncelerini duman perdesi altnda tannmaz kla sokmak iinyaplm intihallerle doludur.

Bu kalpazanlk faizme dek, gizli ak srecek ve iveren

snfnn artk sosyal bilim ve devrim alannda her trl yaratcgcn yitirdiine yeni ve gln rnekler vermekten teyegeemeyecektir.

SINIFININ SOSYOLOJS- BLMSEL SOSYALZM

i snf ise, veren Biliminden nce, asl gerek SosyalBilimini, yani Sosyalizmikurmutur. 1848 ylndaki "Manifestaiile Bilimcil Sosyalizmin antemeini i Snfna ve Sosyal

Devrime adamtr. 132 yldan beri Bilimcil Sosyalizm dur-makszn sere serpe gelimektedir.

Bilimsel Sosyalizmin bir buuk yzyla yakndr en yamanpratik hamlelerle baard dinmez geliimini tmyle ver-mek, dalar gibi ciltleri doldurur. Aadaki satrlarn bir tekamac vardr: Bilimcil Sosyalizmin kendi a iinde DOU-UNU vermektir. a, Marx-Engels adr. Bilimcil Sosya-lizm, Marx ve Engels kadar ve iki byk kurucu ile birlikte bu

an z rndr.Her canl doktrin gibi Bilimcil Sosyalizmin de yenilmez g-c, oradan, ann yanlmaz ve yanltmaz aynas oluundangelir. Onun iin, Bilimcil Sosyalizmin douunu, ann so-mut Tarihcil olaylar iinde vermeye altk. Ta ki sosyaliz-min bir dogmalar (Nasslar ) koleksiyonu deil, pratik aksiyonmetodu olduu daha iyi gze arptrlabilmi bulunsun.

Bir konuyu duruca kavramann en kestirme yolu da, onudou prosesi iinde ele almaktan geer. Kimyada yeni sen-tezler iin, atom ve elektronlarn "Dou hali"gznnde tu-tulur. Bilimcil Sosyalizmin Dou hali de, ayrca o bakmdandaha ilgin olur.

Dr. Hikmet KIVILCIMLI16/4/1970


11/129

BLMSEL SOSYALZMN DOUUMARKS - ENGELS AI

Karl kutuplarda yaayan ay bembeyazdr. Scak lkeleregeldike, oralardaki tabiat gibi esmerleip kararr. nsan da,

hayvan yanyla (derisi, bedeni, maddesi ile) henz yledir. Ku-zey ikliminde ak pak, tropik iklimde zenci!.. Onun iin, insannhayvanlndan baka yanyla ilgilenmez grnen rk ayclar,burunlarna aka [para] halkas takabildikleri kimseleri, uluortaoynatp hayvanlatrmaya kalkarlar. Oysa, insann maddesihangi etki altnda kalrsa kalsn, insan ruhu ancak onu yaratantoplum evresinin yaratdr. En "NSANST" gstermeye a-baladmz kahraman da, en snepe dlek kul da, insan olarakevresindeki sosyal artlar bilinmedike anlalamaz.

Marks-Engels'in maddeleri, ancak ruhlarna dayanak olduklarlde anlabilir. Ruhlar yaamasa kim bakard onlarn yz yldrtoz olmu maddelerine? Ruhlar yayorsa, bu, srf iinde ya-ratldklar an ve toplumun en iyi aynas olduklar iin yayor.

Marks-Engels aynas iinde grnen ruhu anlamak iin, bir-ka szle Marks-Engels ana deineceiz.

Marks-Engels, 19. yzyln ikinci on yl biterken dodular,birinci yarsnda yaratldlar, ikinci yarsnda yarattlar. Ya-

rattklar emek, "Modern Toplum" zerinedir. "Bu emein enson amac, Modern Toplumun ekonomik hareket kanunlarnrten peeyi amaktr." (K. Marks: Das Kapital, C.I, I. n-sz) der Marks.

Unutmayalm ki, Marks mr boyunca balca bir tek eseryazmaya girimitir: "Ekonomi Politiin Eletirimi" konusu!KAPTAL'in birinci cildini glkle yaynlayabilmitir. Kendisildkten sonra, ikinci ve nc ciltleri, ibirlii yapt biricik

arkada Engels insanla kazandrmtr. Marks'n mr, an-cak Modern toplumu ilemeye yetebilmitir.


12/129

Engels, Marks'n "Fransa'da Snflar Grei" adl eserineyazd o antsal "GR" ine yle balar:

"Bu yeniden baslan eser, Marks'n, belirli ekonomi duru-mundan yola karak, kendi maddeci kavrayna gre ada

bir Tarih blmn izah etmek zere yapt ilk deneme oldu.MANFEST'te teori, ana izileriyle btn Modern Tarihe uygu-lanmt. Marks'n makalelerinde ve Neue Rheinische Zei-tung'da kan benim yazlarmda, hep ada siyaset olay-larnn izah iin o teoriden yararlanld. Ve ilh..." (K. Marks:Les Luttes des Classes en France, 1848-1850, GR, 3)

Engels Tarihncesi zerine Morgan buluu iin yazd. Her ikiBilimcil Sosyalizm kurucusu da, sras dtke ondan ncesi-

ne dhice iaretler yaptlar. Ancak, Marks da, Engels de anakonu olarak yalnz: "Modern Toplum", "ada Tarih", "Mo-dern Tarih", "ada Siyaset"i ilemilerdir. Her iki insan, d-rst bilim disiplini ile, Modern a erevesinin snrlarn a-maya mrlerinin yetmeyeceini sezmilerdir.

Nedir bu MODERN szc?Bizde herkesin her gn kulland, hi kimsenin snrlarn

izmek zahmetine pek girimedii Modern a, Bat'da bugn"Bat Medeniyeti" denilen toplumun dou adr. Onun sos-yal snflar bakmndan ad KAPTALZM adr. Marks-Engels,zellikle kapitalizmin klasik a zerinde yaadlar ve dav-randlar. O iki insan anlamak istedik miydi, ana konular olanModern a'n ne demek olduunu iki szle belirtmek zo-runda kalrz.


13/129

I. KAPTALZMN DOU YZYILLARI

Modern Toplum 19. yzyla, ondan nceki 4 yzyllk bir ge-lime birikiminden sonra atlad.

KAPTALZM TEZ (15-16. Yzyllar)

15. YZYILBirinci Yarsnda- Osmanllk, Bat bezirganlna btn

Yakndou ve Akdeniz yollarn tkad. (Bat Avrupa'y kaspkavuran 100 yl Sava'nn bitii de, stanbul'un TrklerceFethi de ayn 1453 ylna dt)

kinci Yarsnda- Bat bezirganl, uzak d ticaret alanna

Atlantik tesinden yeni yollar at. (Kristof Kolomb'un Ameri-ka'y buluu 1492. Vasko d Gama'nn mit Burnu'nu amas1498.)

Bu sralar, dnyann hi bir yerinde grlmedik bir ey, BatAvrupa ucundaki Byk Britanya adasnda oldu: "K GL SA-VAI" (1455-1485). ngiltere tahtn paylaamayan iki "Gl"den birincisi: Lancaster evi (Al gl) Byk Toprak Bey ve Aa-lar cephesiydi; ikincisi: York evi (Ak gl) gneydou ngilte-

re'nin Bezirgan-Kyl gibi halk ynlarnn Alt Meclis (Cham-bre Basse) cephesiydi. Al gl, Ak gle yenildi. Yorkevi, kendi-sinden baka derebeyileri boyunduruklayan MUTLAK HKM-DARLIK sistemini kurdu. Kylnn, mlknden edilmesi vemecburi mkellefiyetleri kaldrd. Bu durum, dnyann her ye-rinde boulmu olan, halktan gelme bir Alt Meclis'in (ModernParlamento tohumunun) Barbarlktan daha ge km ngilte-re'de, Mutlak Hkmdarlkla bir arada yaayabilmesi demekti.Byle bir olayn asl etkisi ve sonucu, ondan sonraki yzyldagrlecektir.


14/129

16. YZYILBat bezirganl, yeni yollardan gelitirdii Uzak D Ticaret

sayesinde, ilk byk sermaye birikimi isteyen Kumpanyalarkurdu. Yeni (Amerika) ve Eski (Asya, Afrika) dnyalar apul

ederek, Anayurda tad kymetli madenlerle, "Para Devrimi"denen eyi yapt. Bat lkelerini saran para bolluu, bir yandaderebeyi ve aalarn LKS'n azdrd. te yanda, o lkskarlayacak toprak gelirini azaltt. Bey ve Aa topraklar (Tr-kiye'deki Mukataalar: Kesimler gibi ve Kanun Sleymananda) kiraclarna "kayd- hayatla" (bir mr sresi)brakld; o sre iinde parann deerden dmesiyle, Derebe-yin alm kabiliyeti alald.

Bu oyunda, Bezirgan bir tala iki ku vurdu: Hem yu-

karsndaki derebeyini, hem aasndaki alanlar soydu. -i cretleri yle dmt:

iftlik Hizmetisinin1500 ylnda cret 306 Frank1600 ylnda cret 150 Frank

ehirde alann282 Frank120 Frank (Pierre Brizon)

Parann ad deimedii halde deeri alald iin, (De-

mokrasi iktidarlarmzda olduu gibi), ii cretleri artm diyede gsterilebilirdi. Nominal cretleri artm diye de gsterile-bilirdi. Nominal cret %33, hayat pahas %100 artyordu.alann eline geen lirann says artt halde, pazara o pa-rayla gidince, eskisinin te biri kadar mal satn alnabiliyordu.

Mstebit hkmdarn haydutluu nnde, alanlarnsnacaklar hi bir delik braklmamt. Derebeyilerin byk-leri, kral saraylarnn ssl uakln cana minnet bildiler. K-k aalara gelince, saraya samazlard. Her lkenin sosyal

yapsna gre yneldiler. spanya'da: Donkiotlar geni Ame-rika topraklarn soyan haydut-fatih, "Conquistador" oldular.

Almanya'da: Byk Derebeyiler ("Kk Prensler"): 1528"Kyl Harbi"nden (Osmanl'da "Celli syanlar" ndan) tekkrl kan gruhtu. (lke ekonomisi milletleme seviyesinegelmemi bulunduundan: Papaz mallarna el koyan, ehirle-rin imtiyazlarn alan, kylere ve ehirlere konmu tazminat-lar kasasna indiren hep "Kk Prensler" idi.) Kk aalarda Prenslere sndlar. "Nobles (aalar) da pek sknt ekmi-lerdi. ounun atolar yokedilmiti. En hatr saylrlardan ki-mi aileler iflas etmilerdi. Ve artk Prenslerin hizmetine gir-


15/129

mekten baka trl ayakta kalamazlard." (F. Engels: "Al-manya'da Kyller Sava>", s.153, Paris, 1929) Fransa'da:kk nobles topran "Fermier", (iftlik kiracs, Osmanl'da"Mltezim"), yahut "Tenancier" (ortak), yahut "Acquereur"

(para veya emekle bir tasarrufu edinen) biimlerinden biriyleburjuvalara satt. ngiltere'de, ki Gl Sava'yla burjuvalarpolitik bir snf gc kazandklar iin, Lordlar kestirmece bur-

juvalaverdiler.Bu ekonomik ve sosyal yap farklarna gre, 16. yzyln

politik durumu ancak yle olabilirdi:Yzyln Birinci Yarsnda: Papalk Makyavel metodunun

ustas kesildi. X. Leon sfatyla krallar dama ta gibi kullan-makta son kozunu oynad. Btn Almanya ile spanya, srf ak-

rabalk yoluyla, geri Alman ekonomisine dayanan dank Al-man byk derebeyiliinin nikrisli kuklas, apal manyakarl-Kent'in eline gemiti. X. Leon, ona kar Fransz ve ngi-liz krallarn kkrtr. arl-Kent Kara Avrupasn kana boyad,ama kendisi de Alman prensleri nnde manastr kesine e-kildi. 1525 yl kopan (ngiltere'de yz yl nce domu sonu-cun tam tersini veren) Kyller Sava gibi, 1546 yl balyanMezhep Savalar da, gene Alman byk derebeyliine yarad.Almanya ile spanya, domuzuna derebeyileti.

Yzyln kinci Yarsnda: Makyavelizmi modern politikancili yapan artk Papa deil, Lordlar burjuvalam ngilterekralldr. ngiliz sermayesinin cihan ticaret yollarn kesen ikibezirgan rakibi vardr: Hollanda, spanya. Hollanda'da ayak-lanmalar kkrtlr; spanya'nn "Yenilmez Armada" s frtnayaverilir. ngiliz, cihan hegemonyasn kurar (1588).

KAPTALZM ANTTEZ ( 17-18. Yzyllar)

17. YZYILAz ok sanayiye dayanan ngiliz sermayesi, dnya piya-

sasnda rakipsiz olduu gibi, anayurdunda da egemenliinisalamaya hazrdr. Btn Kara Avrupasnda Din ve DnyaDerebeylerine yenilen REFORM, ngiltere'de Kalvinizm eklin-de kraldan ok iktidarldr. Snfnn lmez rnei, yeryznnen kalle kahraman Cromwell'dir. Ham sofu molla Cromwell,alaya dvne, "mstebit" ngiliz kralnn zayf dmesindenfaydaland. Sermaye diktatrln, Modern Parlamento kr-kyle ssledi.


16/129

Yzyln Birinci Yarsnda: Gelikin burjuvalara dayananFransz krall, "OTUZ YIL HARB" ile, en sonra ngilizkralln Fransz toprandan kovar. ngiliz kralnn d dma-na yenilmesi, bir yol daha, ngiltere'de aadan gelme Ser-

mayeyi zafere kavuturup, siyasi iktidara getirmitir.Yzyln kinci Yansnda: Fransa'da Protestanlarkltan geiren Sen Bartelmi gece katliamnda, ldrlmek-ten naslsa kurtulmu, asl Protestan (sermayeci) Franszkral IV. Henri, "Halk bir katrdr, aylk kalrsa marr"paro-lasyla MERKANTLZM'e sarlr. " ve Sanayi: te sivil sa-valar ve kamu savalarn dizginleyecek odur." der. zelsermaye ile modernlemek isteyen geri lkelerin "Devleti-lik", "Liberalite, imtiyaz, muafiyet" abalaryla, Fransa'da b-

yk sanayi iletmeleri kurar... "Yabanc Uzmanlardan" fayda-lanr. Ancak, Franszlar yabanclara smrge ederek deil,yabanclar resmen Franszlatrarak, ngiliz, talyan, Franszrakiplerine meydan okur.

18. YZYILngiltere'de kapitalizmin 17. yzylda yapt devrimi, im-

di Fransa yapacaktr. Bu devrim 18. yzyln u karakteristik-

lerine dayand:1) Hindistan diye, Amerika'nn szde "Kef"i (gerekte be-

zirganla al), smrge apulculuu ile Bat anayurt-larnda Nicelik (kemmiyet) bakmndan SERMAYE birikimiyapmt. Sermayenin Nitelii (keyfiyeti) Tefeci-Bezirgan ol-maktan tmyle kmamt. 18. yzyla balarken, dzenliUZAKDI TCARET uruna "KUMPANYA" (zel byk serma-ye ortaklklar) kuruldu. Bu, Bat dnyasn anszn kesin ola-rak "Kapitalizm" niteliine (kalitesine) atlatt. (ngiltere, IV.Henri'den beri, Felemenk'ten ekinerek yapamad "DouHindistan Kumpanyas"n 1800 yl kurdu. Felemenk (Hollan-da), iki yl sonra, Fransa, 41 yl sonra ayn ii yapt.)

2) 17. yzyl ngiliz Devrimi, bir bycek adann gneyucundaki gelimeydi. Fransa btn Avrupa demekti. Yakn-Dou'daki Osmanll andran Karolenjiyenler'den beri (n-giltere de iinde olmak zere), btn Avrupa'nn Bar-barlktan Medeniyete geiinde ve Bat kltrnde Metropol

(anayurt) Fransa idi. 17. yzyln Merkantilizmini (Devleti-lii) brakt. Manifaktr (el-iletmesi) biiminde de olsa, B-


17/129

yk Sanayi ile yarm yzyllk "KUMPANYA" klkl byk zelsermaye geliimine dayand.

3) Bat Avrupa ancak 18. yzylda aracsz Cihan Piya-sas'na ve dolaysyla Cihan Politikas'na katlyordu. Bu

katl, kabaca, Derebeyi ka ile iveren a yemekti. kitip politikann ilkesi, arac ve amac yleydi:

lkeleri - Aralar - AmalarDerebeyi Ka: Kan ve Aile (Slale), Duyu ve an, K

Politikas.veren A: kar ve Blge (Vatan), Akl ve Hesap

EKONOM politikas.Btn 18. yzyl entrikalar, Kii politikacln, Ekonomi

politikaclna uygunlatrma abalaryd. Derebeyiler (kral-lar) bir telden alyor, verenler (burjuvalar) baka tel-den... Politika, birbirine aykr sesleri milletlere dinletebil-mek akordu idi. (Tpk bugn geri kalm lkelerin ift sek-trle kalknma oyunu gibi).

Yeryznde derebeyi kan iveren ana yzde yz uy-gunlatran tek lke ngiltere idi. ngiliz kral Cor I, Hanovr'dan(Almanya'dan) smarlanm bir ithal malyd. ngiltere'yi idare

edenlerle konumak iin olsun ngilizce dilini bilmiyordu. O de-rebeyi ka, baka lkeleri kantrmaya yarayan bir, dilsiz, el-siz, ayaksz kuklayd. ngiliz akl iki ey istedi: 1- Serbest Dei(Libre Echange): ngiliz sanayii herkesinkinden ileri olduu iin,ii cretlerini alak tutacak ucuz besi salamak zere gmrkduvarlarn ykseltmemek; 2- Smrge: Alak cretli halkn t-ketemeyecei ar rnlerine srm ve ucuz ham madde alanbulmakt... Geri kalan btn dnya, hep "an olsun" diye, du-

yu ve kii (hissiyat ve saltanat) politikas m gdyordu? Nemutlu ngilizim diyene! Btn o "anna, erefine toz kondur-mayan Ulu Kiileri" maymunlar gibi birbirine drp par-manda oynatacak, kendisi parsay toplayacaktr.

ngiliz, 17. yzyl biterken, Fransa'ya: 1- Dnkerk'i yktrd;2- Smrgelerinden ounu braktrd. spanya'dan: Amerikasmrgelerindeki zenci alm-satm imtiyazn, Porto-Bello pa-nayr imtiyazn, Cebel-Tar, Minork adasn ald. Bir eit s-panya kolu olan en byk Ticaret rakibi Hollanda'y, (hem demasrafn Belika'ya ykleyerek) ngiliz emrine geirtti. Hanovrelektrl, Brem, Verden ticaret merkezlerine konarak, Al-


18/129

manya'nn gbeine yerleti... Siyaset satran tahtasnda: Os-manl-Lehistan-sve ahlarn mat ettirdi; Rusya-Prusya-Sicilyakrallklar gibi ad iitilmedik paytaklar ne srdrtt... Btnbu oyunlar hep o ngilizin metelik vermedii, kan, aile, slle,

n, eref duyularn yem gibi kullanarak ileyen derebeyi artartlar baarmt. Hesaba ve akla dayanan Kapitalizm gelime-si: Bohemya'dan talya ve Portekiz'e dek Dinozor canavar gibiyaylm koca "Romen-Cermen Kutsal mparatorluu"nu ldr-m, karnnda saklad Bezirgn yollarn ve imknlarn yenirejimin yamasna komak zorunda brakmt.

Yzyln Birinci Yarsnda: "spanya Miras Savalar"nda,"Kutsal mparatorluk" tan ayakta kalan yalnz "Avusturya m-

paratorluu" Utrecht, Rastadt, Bade andlamalaryla arslanpayna konmutu. Milano, Sardunya, Napoli, Gand, Anvers,Brksel, Lksemburg, Trklerden kopartlm Tuna, Alp, Tran-silvanya blgeleri ile genilemi bir Avusturya, Belika kylarile talyan limanlarnda; gene ngiliz cihan hegemonyasn ak-satabilirdi. Douda, ikinci lenduha [iri, kaba ey] "Kutsal m-paratorluk" Osmanl'yu Avusturya'nn bana musallat etmesiyetmiyordu. Tersine, slav barbarlarn kullanarak taze insangc salam olan Avusturya, Gney slavlar zerindemknats roln oynad iin, Osmanl savanda krl kyor-du... ngiliz, Avrupa'daki kral kuklalarnn azlarndan giripburunlarndan karak, Fransa ve Hollanda'y ko-ba gibi kul-lanarak Avusturya'nn belini krd.

Yzyln kinci Yansnda: Bn Fransz ve Hollandal dere-beyi art bezirganlklar, ngiliz'e maalk yaptklarn ge an-ladlar. ngiliz, Fransa'nn ticaret gemilerini armut gibi toplaypcihan ticaretinden kaldrmaya balamt bile. "Fransz elisi Mi-

repoix, Boscawen (ngiliz) tarafndan Fransz ticaret gemileri-nin yakalanmasn protesto iin Londra'y brakp gittii gn,Marie-Therese'in (Avusturya'nn) yeni elisi Stahrenberg, XV.Lui'ye (Fransa'ya), II. Frederik'in (Prusya'nn) II. George (n-giltere) ile 11 Ocak 1756 gn Whitehall andlamasn imza-ladn haber verdi. Bu andlamaya gre Prusya kral, Hano-ver'i (ngilizlerin Almanya'daki burnunu) korumay zerinealyordu. Bunun zerine 1 Mays gn Fransa, Avusturya ile

Versaille andlamasndan birincisini imzalad." (M. Petit: His-toire General des Peuples, C.II, s.284/2, Larousse ed.). Ge-


19/129

en yarm yzyldaki "Szlemeler" tersine dnm, gene ngi-liz kapitalizmi uruna iliyordu. Kara Avrupas'nn iki byk de-rebeylii (Fransa, Avusturya), Douda ikisi de slav barbar (Prusya: Cermenletirilmi slav, Rusya: Prusya'nn kuyruuna

taklm slav) taze insan gl devlet ile, Batda stn kapita-listdzenli ngiltere arasnda sktrldlar. "Yedi Yl Sava"nngiliz kazand. lk hedefi olan Fransz donanmasn 1759 ylyok etti. Ondan sonra Silezya'y, Prusya ile Avusturya arasna;Lehistan', Prusya-Rusya-Avusturya arasna; Trkiye'yi, Rusya-Avusturya arasna, a kurtlara kurbanlk koyun gibi att. Dou-da kurtlar koyunlar paralarken birbirleriyle hrlaadursunlar,ngiliz, tek bana kalan Fransz smrgelerini krmaya giriti.

Geri Fransa da, ngilize kar Amerikan kurtulu savankkrtm idi. Ama, Hindistan'da kendi yerine ngiliz hegemon-yasnn kurulmasn engelleyemedi. Banka, Kumpanya, Tarikatrezaletleriyle Bask ve Polis dzeni altnda rm olan Fran-sa'y ancak Sosyal bir Devrim kurtarabilirdi.

Fransa, Avrupa Medeniyeti'nin anayurdu olduu ve bykKumpanya sermayesi ile byk sanayiye dayand iin,Fransz devrimi, hakl olarak "ULU DEVRM" (htill'i Kebiyr)

adn ald. Modern Toplum, insanln tezatl gidi kanununu ye-ni bir yne evirdi. Ayn ztlk gereince, her FELAKET, yanndabir MUTLULUK getirdi. Hkmet ZAFER kazand m, millet BOZ-GUN'a urad (gericilik ve bask artt); Hkmet bozguna u-rad m, millet zafer kazand (devrim ve hrriyet geldi. (500yllk " Etats Generaux"lar tarihi gibi, 17, 18, 19, 20. yzyllarnDevrimler Tarihi de bu kanunluu ispat etti. arlk ve Os-manllk Birinci Dnya Sava'nda "Zafer" kazansayd, Sovyet

Devrimi, Mill Kurtulu Hareketi patlak verir miydi?).19. yzyla, bu bilinci atlatan hengmeyle girildi. Drtyz

yllk BRK nicelii (kemmiyeti), geri dnmemecesine, SosyalDevrimlerann niteliine (keyfiyetine) atlad. Derin ekonomikve sosyal kklerden kma geliim yannda, politika kuklalarnnSYASET adl traji-komik oyunlar, insanl bir daha Nemrutlarve Fir'avunlar ana dndremezdi. Btn mesele, nce: Mad-di alanda insanla grlmedik zenginlikler salayp hakl

kmak; sonra: Manevi alanda insan, yalnz teknik bakmdandeil, artk BLN'e de maymundan ayrmaktayd.


20/129

KAPTALZM SENTEZ (19. Yzyl)

19. yzyl kendisine den SOSYAL TEKNK ve SOSYAL B-LN grevini gene ancak "Kan ve gzya" iinde baard.

Ayn 1854 yl kan iki bilim emei ile, Darwin: nsann may-mundan hangi TABAT kanunlaryla kageldiini aklad;Marks: nsanln maymunluktan hangi SOSYAL kanunlarlakesin olarak kacan aklad. 19. yzyln yarm yzyllkteknik ve sosyal geliimiydi bu.

Darwinizm ile Marksizm'in ortaya kna dein 19. yzyldaolanlar Sosyal Teknikve Sosyal Bilinbakmndan ikiye blm-leyebiliriz.

a) Sosyal TeknikTEKNK bakmndan 18. yzyl MANFAKTR devriydi. Mani-

faktr: Birok esnafn, bir sermayeci emrinde ayn iletmeyetoplanp altrlmasdr. Aletler: Dank, kk, esnaf aletik-leri ve aygtlardr. Bu kk ve paral aygt ve avadanlklarileten g, ham tabiat (insan, hayvan, su, hava) kuvvetleridir.18. yzyln Byk Sanayi'i bile: Bezirgan ekonominin o 7 binyllk bireyci (endividel) aygt ve gleriyle iledi. Ancak, ma-

nifaktrle bir araya gelen ustalarla aygtlar arasnda, iverenindenedii BLM, gerek aletleri, gerek insanlar blnmie gre zelletirdike uzmanlatrd. KOOPERASYON (ibirlii)yznden alanlar arasnda karlkl kamlayc etki-tepkiartt, kapitalist retimi eskidenki emei darmadan eden bi-reyci retim olmaktan karp SOSYAL RETM haline geirdi,yeni retim yordamn kk, dank, bireyci esnaf retimin-den, ok daha stn, daha geni, yerinde saymayan, yksek

VERML RETM, GEN YENDEN RETM haline geirdi.Tek tk ilkel derebeyi ve saray ihtiyalarn karlayan ka-dim esnaf retimi, Hindistan ve Amerika pazarlarnn atgeni srmleri karlayamaynca, ilkel bezirgan kapitalist,manifaktr retimi ile SANAYC kapitalist olmak zorundakaldyd. Manfaktrn iblm ilerledike, her blk i iinzel aygt ve uzmanlk geliti. Ham tabiat glerinden daha et-kili yeni gler gerekti. skoyal Watt (1739-1819)n bulduuBUHAR MAKNASI, bir anda aygd, bireyci "tek kiilik, tek igrr let" olmaktan kard, bir sra aygtlar hep birden ile-meye elverili klan MAKNA'y yaratt. Makine dank aygtlar


21/129

deil, sistemli SOSYAL TEKNK'ti. Ayn makine artk tabiattahamca var olan gler yerine, srf toplumun yaratt BUHARENERJS gibi, tabiatta bulunmayan SOSYAL GC geirdi.Kapitalist retimi buhar gc ve makine sistemi ile anszn b-

tn anlamyle ileri, modern Byk Makina Sanayii a'n at."Eer 20'nci yzyl Elektrik Yzyl olmaya yz tutuyorsa, de-nilebilir ki, 19. yzyl Buhar Yzyl oldu."(Pierre Brizon: "Histoi-re du Travail et des Travailleurs," s. 345, Bruxelles, 1926)

1800 yl, bir dokuma iisinin olu olan Jacquard, 10 yldanberi tasarlad dokuma tezghn gerekletirdi. Bu tezgh-tan, Lion'da 12 yl sonra 1200 tane, 34 yl sonra 30 bin taneileyecektir. Gene 1800 yl, Filadelfiya sokaklarnda "Buharl

Araba"(Ewans) grnd. 1707 yl, Fransa derebeyiliinin ge-

rici Nante buyruundan Almanya'ya kaan Papin'in Buhar Ge-misi'ni Weser gemi srcleri parampara etmilerdi. Fran-sa'nn Seine rmanda ayak-takmna "Folie-Fulton" (Fulton-lgnl) diye yuhalatlan Buhar Gemisi, hane dlek halkdman Bonapart'a yasak edilince, 1803 yl Amerikaya getti. 1805 yl (Girard): Deimez dzeyli hidrostatik lmbay,tek silindirli buhar makinasn, ilk yn eirme cihazn, sudvesabun fabrikalarn ortaya att. 1815 yl yer-dibini tehlikesizce

aydnlatan madenci lambas (Davy), beygirden yava giden i-mendifer (Stephenson) bulundu.1817 ylnda Karl Marks, 1820 ylnda Friedrich Engels dn-

yaya geldiler. yle bir dnya ki, orada artk her gn yeni bu-lu ve yaratlar (keif ve icatlar) yeni bir devrimi ve her yenidevrim bir sra yeni bulu ve yaratlar kkrtacakt. El ekicive martinet (deirmenli eki), yerini, bir cevizi ezmeden kra-cak kertede hassas, tonlarca arlkta Martopilon'a brakt.1790'dan beri Fransz kimyageri Lebon havagazn bulmutu.Ama, srmal derebeyi kafas, buhar gemisini Amerika'ya ko-valad gibi havagazn da ngiltere'ye karmt. Bir lkedesosyalgericilik varsa, teknik ilerleme olamayaca besbelliydi!

Marks-Engels Almanya'da domulard. Doduklar yer Al-manya'nn Fransas idi. 1848 ylna dek gretikleri yer deFransa oldu. Fransa'da 1817 yl 72 bin ton kan elik, 1834yl 300 bin tondu. Demir filizi 1825 yl 140 bin ton iken, 1847yl 1658 bin ton retildi. 1825 yl font 192 bin, demir 140 binton iken, 1847 yl font 220 bin, demir 600 bin ton oldu. Pudd-ler'i (scak hava fleyen) yksek frnlar 1835 yl 184 tane


22/129

iken, 1846 yl 500' buldu. Matbaa makinas 1814 yl saatte1000 nsha, 1817 yl mrekkepli bask yaparken, 1827 ylmekanik pres oldu. (1867 de her saat 20 bin basan rotatif-Ma-rinoni- yaplacaktr.) Fransz Bankas'nn 1815 yl iskonto etti-

i i senedi 207 milyon iken, 1819 yl 727 milyona ykseldi.Bugn bize dnya kurulalberi varm gibi gelen ve hepsiMarks-Engels'le birlikte doup bym keifler ve icatlarsaymakla bitmez. Hidrolik kire, stearinli mum (1827), pancarekeri (1828), indican (ivit) boyas, zehirli stbe yerinetutya beyaz, tutkal, ya asitleri, javel suyu, slfat demirletahtay muhafaza usl, kurun odalarda ucuz tuz ruhu,amonyak, soda, illardan: ngiliz tuzu, stma iin kinin, yod,galvanizli demir (Sorel, 1839), diki makinas, vlkanize kau-uk, gutaperka, telli telgraf hatlar, fotoraf (1840), imento,akmakl tfein yerine pistonlu tfek (Louis Philippe zaman),maden kalem ucu (1846) ile birlikte Marks-Engels ana fikirle-rini yazmya balamlardr.

Sanayici ehirlerin nfusu arttka: Konfeksiyon (hazr gi-yim eyas) (Monari'nin birinci yl), ekmek makinas (gnde26 bin ekmek: 1844), vs, vs. Postaya verilen mektup 1830 yl64 bin (matbua: 40 bin) iken, 1847 yl 126 (matbua: 96) mil-yondur. 1839 yl "Fuse" adl lokomotif ykl 25, yksz 60 ki-lometre saatte gider. 1841 yl 566 kilometresi ancak ileyebi-len tren yollar,1851,yl 3910 kilometreyi bulur.

b) Politik ve TeknikBir lkede dnce hrriyetini kstlamann ve halk teeb-

bsn basklamann nasl ister istemez o lkede her trl bu-lu, yarat ve ilerleyii baltaladn, ucuz kahramanlklarn

milleti bataa gmdn, 19. yzyln ilk yarsnda treyenpolitika zorbalklarnda grmek mmkndr:

"cat ruhu uyarlmt. mparatorluk hi bir vakit ylda 100berat (ihtira belgesi) [patent] vermemiti. Restauration yldaortalama 250 berat gememiti. Oysa bulu beratlarnn says1843 ylnda 1400 e km, 1844 kanunundan sonra 2000'iamt. Bu rakamlar sanayiin genel ilerleyiini ler... 1830 ilesanayi retimi ylesine byk bir yaylma kazanmt ki, Tem-

muz Devrimi sayesinde, iktidar eski aristokrasiden (aalktan)ve toprak ivereliinden (la burgeoisee; de fonciere'den) sana-


23/129

yici ve maliyeci (financiere ) iverenlie geti. 1830 lml dev-rimi ileri hi te bozmad."(P. Brizon: anlan eser, s.362)

Burada anlatlan MPARATORLUK: Zorba Napolyon avortonu-nun [eci bc] 1804 yl ap, 1815 yl d bozgunla kapad

kanl halk-oyalama servenidir. RESTORASYON: Gene Fran-sa'da Napolyon'dan sonra (1814 -1830) ecnebilerin (ngilizin)Fransz milletine dayatt kukla krallar (XVIII. Louis, X. Charle)gnleridir. Halkn Ulu Devrim'den ald ilerici cokunluu topatuttuu iin tahta kan ve halk eilimini d sava gsterileriy-le soysuzlatrma palyaosu olan Napolyon, tal kul olduu i-verenlere vermedik en itcil imtiyaz brakmamt. alan halkskboaz ettii iin, milletin geim seviyesini, devrimlerle artmretim seviyesinden ok aalara drd; bir avu parlak im-tiyazl hacaa ve iverenin tketim saltanatn ve mirasyedicelksn artrd ve ieride ylan sanayi rnlerine darda s-rm salamak umuduyla savalar ve tezghtarlklar yapt:

"Bonapart'n kendisi; kii olarak sanayi uyann tevik et-ti... Napolyon, tzklerin ktye kullanm (suistimli) yoluy-la, otoriter mevzuat iinde gemiin diriltililerini modern ya-ratlara kattran adam oldu. Frnclar ve kasaplar loncasn,sucukular polisini icat etti; iki ve tiyatronun srmnarttrd, kitap sanayiini snrlandrd, iilere mahsus damgali-karnesi usln, iecekler ve tuz zerine tekel vergisinikoydurttu, yar iverenle yar iiden derme atma Hakem He-yetlerini (Conseils de prud hommes) kurdurttu, fabrika mar-kalarn mlkiyetini, gzel sanat ve manifatura danma oda-larn atrtt; birtakm kanun dstur klliyatna, maden kuyu-lar ve taocaklar, gayr shh yerler kanunlarn kartrtt.

"Kendisi kalkp atelyeleri dolayor, fabrikaclar sorguya e-

kiyor, iverenleri toplayp onlara danyor, sanayi ve ticaretindilek ve ikyetlerini dinliyor, kimi iyerlerini bol balarla ci-hazlandryor, sanayi yarmalar ve sergileri ayor, valileri,uan mekik iletmeyi bir rnek dokuma fabrikasnda rene-cek sekin iiler gndermee aryor, ihtira [icad] sahiple-rine devlet yardm yaptryor, ileri yolunda gitmeyen imalat-hanelere yardma kouyor, sanayii canlandrmak iin yu-kardan resm sipariler veriyor, uyuuk panayrlar

uyandryor, moday baa geip gtmeye kalkyor, mill iinkarn salayacak saray lksn srarla istiyor ve kkrtyor-


24/129

du." (P. Brizon: Anlan eser, s.333) "Napolyon, maiyet er-knn ve milleti, sanayii tevik edici sayd lkse doru itele-di. Hikye ederler; zengince balarla ykn yapm bir se-natrn Tuilerie kkne taksiyle geldiini sezince, Napolyon

adama gzel bir lks tahtrevan araba gndermi. Bunu efen-disinin kendi kesesinden ba sanan senator, minnet ve k-ranlarn sunmaya koar. Ama ok gemez, lks araba fabri-kacsnn denmesi gerekli faturasn alr." (Nener: "Bir Dok-sanln Anlanndan, keza)

Yazar Napolyon hayrandr. Yazdklarna gre: Millet kesesin-den gzde zengin etme usul, bir avu imtiyazlya saltanat sr-drrken, bulu ve yarat 1 den yukarya kmaz; 1830 devri-

minden sonra ise, keif ve icat 14-20 misli ykselir. Demek:1 - Bir lkede sefahat ve lksn artmas, daima br ku-tupta alk ve yoksulluun artmas pahasna olur.

2 - Geni halk ynlarnn gerek alm gc ykselmedike,aznl kanunlatrmak gibi zorlamalar, yalnz gerek ilerle-meyi engeller.

3 - Gerici ve yrtc kapitalizmin LKS dostluu, yalnz halkdmanl deil, en hayduta vatan hainliidirde.


25/129

II. SINIF KUTUPLAMALARI

Sosyal tekniin gz karartc abuklukla ilerlemesi, kapita-lizmin gerek ekonomik, gerekse sosyal mnasebetlerinde ozamana dek hi bir toplumda grlmemi aklkla kutuplaan

TEZ ve ANTTEZlerini karlatrd.En tarafsz tarihe gre, kapitalizmin girdii yerde ilk gzearpan ey, iki balca sosyal snfn tez ve antitezlemesi olur:

TEZ: VEREN SINIFI

Fransa rneinde iveren tezi, Ulu Devrim'le hzlanan sos-yal teknik sayesinde kkl deiime urad. O zamana dektopraa sahip iveren snf, eylerin "tabii" grnen gidiiyle,yeni teknie de sahip kmakta gecikmedi. Kimsenin yadrga-mad bu gidile Toprak vereni(la Bourgoisie Fonciere), Sa-nayi vereni (la Bourgeoisie Industrielle) olmakta gecikmedi.

"Restorasyon'un btn sanayi dnmlerini (istihalelerini)gzden geirmek imknszdr. Bunun btn nemini bir politikolay ler: 1830 yl sanayi retimi ylesine byk bir yaylmagsterdi ki, Temmuz Devrimi sayesinde iktidar, eski aristokra-siden (asilzadelikten) ve toprak iverenliinden, sanayi ve fi-

nans (mliye, banka) iverenliine geti. " (P. Brizon: Anlaneser, s. 362 ).

Toplum iindeki bu sosyal deiim, sanayi gibi, bilim, din vesiyasi iktidarn da iveren snf elinde toplanmasn gerektirdi:

"... Sermayelerin hareketi, iverenlerin (kapitalistlerin) ik-tidar ve zenginlikle birlikte siyas iktidara da sahip olan bir b-yk sanayiciler ve byk kapitalistler aznlnn (1851 yl:124 bin) teekkl...

"Bylece yksek iverenlik (burjuvazi) yalnz mlkiyet sahi-bi snf olmakla kalmayp, gdc snf haline geldi, ve byle


26/129

ayn ellerde egemenliin de, mlkiyetin de birbiriyle kayna-mas, Guizot'nun szyle: Pekl bir feodalite (derebeyilik)meydana getirdi.

"O yeniderebeyilik' tek seiciydi, tek seilebilir kiiydi; n-

k1

cens'(tahrir: semen olma artlar) dzeni kk-burjuva-zi (kyl, esnaf, memur, vs.) ile iileri kenara itip iktidar zen-ginlerin eline veriyordu." "Restorasyon zaman 200.000 kadarolan semenler, byk emlk sahipleriyle byk manifaktr(e1-iletmesi) sahipleriydiler. Louis Philippe zamam cens'in(semen olma vergisinin) 200 frank olarak pekitirilmesi, se-men saysn 300.000 e kadar kard ve Millet Meclisi'nde ortamlkiyetle sanayicilere nfuz kazandrd. O sralar, Meclis'in

kendisi de, ilerin yrtlmesinde ar basan bir yetki (otorite)elde ediyordu."(Levasseur: Anlan eser, s. 66)... "Yeni derebe-yiliin" mmessilleri belediye meclislerinde ye, belediye ba-kan, milletvekili (depute), yn (pair) Meclisi yesi (senatr)dirler. Kanun yapan o yeni snftr ve onlarn ou toprak aa-lar ( eraf) iinden km olan memurlar da, o kanunu, c-retli iilerle kk esnaflar arasnda yrrle geirmeisalyorlard. Lyon'da, Paris'te, tarada grev alanlar zerine

yrtlen eski eraf ocuklar, o yeni snfn subaylardr. Hazi-ran gnleri burjuvazi, ekmek isteyen ve Yeni Cumhuriyeti kanphasna kurmu olan halk, Paris sokaklarnda kuruna dizdir-di. 1850 yl, gerici bir kanun, Falloux Kanunu, niversiteyi ki-liseye tabi kld. Ksacas, byk burjuvazi iktidarn btn yol-lar zerine kendi mmessillerini ve kendi muhafzlarn yerle-tirmiti. te bir lkede ekonomik durum o lkenin politika te-kiltn byle sebeplendirir. Mlk ve retime sahip olanlarn h-

kmeti, tarihin kaza ve kaderi (fatalitesi) dir. Nitekim ylece,Casimir Perier ayn zamanda hem Paris bankacsdr, hem An-zin madenlerinin sahibidir, hem Isere'de dokuma sanayicisidir,hem Pont-sur-Seine'de arazi sahibidir ve hem de milletvekili,hem babakandr."(P. Brizon: Anlan eser, s.370-371)

ANTTEZ: SINIFI

Egemen iveren snf karsnda ii snf da gerek nicelik(kemmiyet), gerekse nitelik(keyfiyet) bakmndan byk geli-meler gsterdi.


27/129

NCELK BAKIMINDAN SINIFI:

Sanayi ilerledike baka her sosyal snfn azald orandaoalyordu.

"Henz bir1

eginlik' ( temayl ) halinde bulunan sanayiintemerkz, yzyl sonunda manifaktr (el-iletmesi) ekono-misinin kntl karakteri haline gelecekti. Fakat artk, maki-nacln kz olan byk sanayi mantk sonularn gelitirme-ye balyordu: Kk atelyelerin kapanmas, rekabetle vesat fiyatlarnn dmesiyle kk patronlarn ifls ederek ti-caret iine frlatlp atlmalar (Louis Philippe zaman tcirlerinsays arabuk artyordu); geni byk fabrikalarda iilerinkmelenmeleri..."(P. Brizon: Anlan eser, s.369-370)

Bir yanda sokaklar dolusu seyyar satc, geri veya gerici ka-pitalizmin rn oldu; tede fabrikalar dolusu ii oald.Fransz kmr madeni iileri 5-6 ylda iki misline kt ( 1831yl 15.6 bin,1837 yl 35 bin). Font ve elik iileri 1830 yl 25bin. 1838 yl 38 bindi. 1834 yl yalnz Rouen'de 130 bin do-kuma iisi, 1831 yl yalnz takmryle ileyen buhar ma-kinalarnda 1.5 milyon ii alyordu.

NTELK BAKIMINDAN SINIFI

Eskiden evin erkei alr, kadn ve ocuklarn beslerdi.nce iblm, ustal, uzmanl daraltt. "Bir ift kadn foti-ni iin 84 eit operasyon gerekir... Her ii ancak bir tek ope-rasyonu bilir."(P. Brizon) O sayede gelien makina, btn i-ilii ocuklarn bile kolayca gdebilecei bir gzetim iine e-virdi. Dolaysyla erikin erkek ii yerine, ucuz ve uslu ieli

olan: Kadn ve ocuk ii tutuldu."1840-45 anketi, 10 iiden fazlasn altran sanayi iyer-

lerinde, 63 vilyet iin 672,446 erkee karlk; 131.098 o-cuk ii ve 254,871 kadn ii buldu."(P. Brizon: Anlan eser,s.369)


28/129

III. SOSYAL VE EKONOMK ZITLIKLAR

Modern Toplum iinde yeni - VEREN snf kutup-larnn yaps, ister istemez EKONOMK ve SOSYAL bir ynbaka TEZ-ANTTEZ'leri dourdu.

TEZ: SZLK - PAHALILIK

Aada Makine Sanayii'nin EKONOMK basks SZL,yukarda veren Maliyesi'nin POLTK basks PAHALILII, ka-pitalizmin "tabii" kanunu haline getirdi. Aada MAKNE, yu-karda MALYE iki yz kesen Acem klc oldu.

EKONOMK BASKI: Makinenin sanayie girmesinden dodu."Bir atelyeye makine girdi miydi, bu birok iiye yol grn-

dnn iareti oluyordu. Mull-Jenny bir adam ve bir ocukla200 iplik eiricisinin yapt ii gryordu: Collier'nin tarakmakinas be el tarann iini gryordu..: Metalrji sanayiin-deki makine-aygt (machine-outile) iin de bu byleydi... An-cak o bran henz ajstatrler (ayarclar) loncasn ortadankaldrmaya egin deildi. Demek makine, iinin ielini bir ya-na atyordu.

"tede, yeni makineleri kabul eden sanayiciler, geleneki-

lere veya avadanlklarn yenileyecek sermayesi bulunmayan-lara kar yaman bir rekabet yapyorlard; o yzden iflslar,makineye ezilmi kk patronlarn kap dar ettikleri isiz i-iler ortada kalyorlard." (P. Brizn: Anlan eser, s.348-349)

"Kii hrriyeti" buydu. Fransa'nn Kuzey valisi bakanla u-nu yazyordu:

"Manifaktrler 1842 ylnda vaktiyle daha ok kolaltryordu, nk makine yoktu... En ufak bir piyasa oy-nakl zerine fabrikalar, iileri alaa ediyor, byk saydaii iten karlyor ve geri kalan ign fiyatnda (crette) biralalmaya katlanyor."


29/129

POLTK BASKI: verenin siyasete el koymasndan dodu.Makine 100 kiinin iini 1 kiiye grdryorsa, bundan

ucuzlukkmaz m? Geri ipliin kilosu 1819 yl 12 frank ikensonra 3 franga dt. Bez, I814 yl 24-34 frank iken, 1834 yl

14-18 franga indi. Ama, siyaset manivelalarn "kaytsz,artsz" eline geiren iverenler dzeni, bin bir mliye (VERG-GMRK) makanizmasyle, makinenin bereketini halka kok-latmamak yollarn bulmakta gecikmedi.

"Gmrk dzeni o yksek iverenlik menfaatlerinin emrin-de idi. Himayecilik alabildiine ortal kasp kavuruyordu:Buday zerine, davar zerine, demir zerine, eker zerine(vereni Koruma) vergileri yayordu; ve gmrk tarifesi hi

bir vakit btn agzllkleri doyuramyordu", der M. Levas-seur. Yabanc ekerlerine %50, ngiliz demirine %l20 gmrkresmi vuruldu.. Restorasyon zaman, Saint-Etienne'e bir bu-har makinesi ithal edebilmek iin 7 bin frank gmrk resmidemek gerekiyordu. XIV. Louis zaman 32 veya 35 frank olandemirin kental, 1825'te 65 franga ykseldi.

"Birka kiinin karn salamak iin, memleketin yarar-larn tmyle feda etmekten ekinilmiyordu. O yzden hayat

pahalyd."(P. Brizon: Anlan eser, s.371-372)Bylece SZLK pahall ve PAHALILIK isizlii kovutu-

rarak, her ikisi birden "rezil ember: Cercle vicieuse" olup gibi bydler. Ve karlarnda vaz geilmez antitezlerini ya-rattlar.

ANTTEZ: YOKSULLUK - KRZ (BUHRAN, BUNALIM)

sizlikle pahalln yararak dourduklar birinci ucube o-cuk YOKSULLUK, ikinci ucube ocuk KRZ (BUHRAN) dr. Btnnimetler iverene, btn klfetler iiye dnce; modern top-lumun teknik ve rn bolluu ortasnda alan snflar iin uzunsre nisbktlk(YOKSULLUK) birikiyor; bunun en sonunda kes-kin ktlk(BUHRAN = KRZ) geliyordu. Yoksulluk ile anszn gelenKRZ, kapitalizmin gene iki yz kesen ikinci acem klc oldu.Stma illeti gibiydi bu: Milletin kann kurutan yoksulluk, has-taln "mzmin" (kronik) kona idi; Kran (kriz) hastaln kes-kin (akut) kona idi. Biri tekisiz olamyordu.


30/129

Bu birbirinden kan ve topluma kran getiren nbetli has-taln sebebi u idi: Kapitalizm retimi SOSYALLETRMT(dank bireyci aygt ve avadanlklar bir araya getirip toplum-ca iletiyordu); leimi BREYC brakmt: 1) Binlerce

alann yaratt rn tek iverenin karna gre datyor-du; 2) retim tek tek iverenlerin emrinde idi.MZMN YOKSULLUK: Bir ii, ald cretin ka lira etti-

i saylarak, mutlu veya yoksul saylamaz. Ele geen para;"tibar cret: le Salaire Nominal" (Ad: cret)tir.

"Ksacas, iinin durumu, Devrim ve Napolyon devirlerindehi deimedi. creti biraz artt; ama bunu hayat pahasnnart kovalad, hatt geti. Devrim ve Napolyon kanunlar iiyiiverenin ve devletin sk kulluu altnda tutuyordu; mparator-luk sosyal bedene hayrseverlik ilcn istedii kadar versin, iyi-likseverlik gsz kalyor ve yoksulluk cretlileri boyuna krpgeiriyordu."(P. Brizon: Anlan eser, s.342) "Makineciliin zu-huru, kaldrm stne atlm bulunan ii iin ykmd. Ve iibasyordu l: yok, ekmek yok... Yoksulluk ve maiyetinde-ki ztraplar artyordu."(P. Brizon: Anlan eser, s.349)

GEREK CRET: Her yeni bulu ve yaratla artan ii ih-tiyalarn karlayacak, ii oluk ocuunun geimini salyan

eylerdeki pahall karlayacak, her gn deerden drlenkt para kalpazanln karlayacak, isiz kalnan gnlerinan karlayacak crettir. Oysa idareci efendiler, karda ge-zip izlerini belli etmiyorlard. P. Brizon: "Geliigzel ele gemirakamlar shhatsiz kalyor" der. Eskiden bir erkek alyor;kadn, oluk ocuu ile btn bir aileyi iyi kt besliyebiliyor-du. Kapitalizm "serbest rekabet"prensibi ile, olunu babasna,karsn kocasna rakip ve dman ediyordu. Sokaklar dolusu

seyyar satclarla fabrika kaplarnda sra bekliyen isizler (ih-tiyat sanayi ordusu) yznden: kar, kzan fabrikada almak-la ancak "Ktlk creti"(Prix de Famine) elde edebiliyordu. Ozamanki Fransa'da yayanlardan biri (Vilerme) yle diyordu:

"Grmeli: clz, beti benzi atm, paavralara sarl, yamur-da amurda yalnayak bakabak gelen, kendisini eve dnn-ceye dek besliyecek ekmek parasn elinde tayan, yamuryaarsa zerlerine dm makina yalaryla muambaya d-

nk elbiseleri altnda saklyan u ocuk kalabaln grmeli."(P. Brizon: Anlan eser, s.372)


31/129

KESKN KIRAN (KRZ): alan ynlardaki yoksulluunbedeli ekonomik (ve ardndan gelen politik) buhranlarla genehalka detiliyordu. Ad: "Ar retim krizi"idi. Bolluktan ktlk:Tarihte grlm ey deildi. Ama gerekti:

"Ar-retim (surproduction) ve vurgun (speculation)kran'nn ilk illet belirtileri (arazlar) 1810 ylndan beri gzkt.1811 ylnn kt hasad Kran patlatt. yle geliyor ki, ilk, "K-lhn kurtaran kaptandr", iareti koca bir Lubeck, iyerinin te-kerlenmesiyle verilmi oldu. arabuk iflslar stste yldlar;bankalarla ticaret evleri karlkl olarak birbirlerini uuruma e-kip, birbirleri stnde boyunlarn kryorlard. Lyon'da, Saint-Quentin'de, Lille'de, Mulhouse'da, daha baka yerlerde fabrika-lar kaplarn kapadlar ve pek ok ii isiz kald.

"ngiltere de bloksle(Hitler'in kinci ihan Harbi'nde u-rad gibi Avrupa'y kuatma) yaralanmt; bor arl altndainliyordu; piyasann kapanmasndan, Fransz korsanlarndan,fiyatlarn pislemesinden, kt parann alalmas zerine u-rad zararlardan yaknyordu. Koca ticaret evleri ( negocients

), fabrikalar kapanyor, iileri yoksulluun iine dyorlard.mparatorluun son yllarndaki son ekonomik kran srasndaii yoksulluu derinleti."(P. Brizon: Anlan eser, s.343)

Gryoruz, kutsal "ZEL TEEBBS" n bir milleti bir avukarcya soydurup ezdirmesi, iverenleri de kran krana geti-riyordu. Ama, gerek ekonomik kran (buhran), gerekse onunsonucu olarak gelen siyasi kranlar (harbler), dnp dolayor,namusuyla ekmeini kazanmak iin almaktan baka kusu-ru bulunmayan ii snfnn bana kaba patlatyordu.

"Restorasyon zaman, iinden klm sava yznden, is-til yznden balanglar ac oldu. Kran'dan sonra: 1818'den

beri sanayi hz ald. Bar ii gelitirdi. Fransz Bankas'ndakisermayelerin hareketinden de anlalaca zere, iler yenidenkendine geldi... O gn bu gndr, peryodik (devir devir)kranlarla kopuntuya urayan hareket devam etti. ok dikka-te deer: Kranlar her on ylda bir patlak veriyordu: 1817,1827, 1837, l847, 1857."(P. Brizon: Anlan eser, s.358)


32/129

IV. SENTEZ ARAMALAR

Fransz Ulu Devrimi'nden sonra girilen 19. yzyln birinciyars, en hzl teknik ilerleyile kamlanan btn Tez ve Anti-tezlerini ortaya dkmt. Ne ngiltere'nin ekonomi pratiini,ne Fransa'nn sosyalpratiini beceremedii iin, daha ok "ar-pack kumrusu gibi dnmek" zorunda kalan Almanya'da,teorik felsefe, Hegel adyla; o zaman "ZITLIK" larn biliminiyapmt. O bilime, "Diyalektik Mantk"a gre, nerede TezlerleAntitezler keskinleirse, orada, az ok uzun bir neelik (kem-miyet=say) birikiinden sonra, mutlak yeni bir SENTEZ nice-liine (keyfiyetine) atlanrd. Kapitalizmin Bat Avrupa'da kes-kinletirdii tezatlar hangi Senteze varacakt:

te, 19. yzyln birinci yarsnda Avrupa toplumlarnnnne kan problem o Sentezi bulmakt. Avrupa'y allak bul-lak etmeye balayan ve btn insanl sarmak zere gelienyaman ekonomik, sosyal, politik, vb. bin bir zt (tez-antitez)karsnda, her sosyal insan kmelenii kendine gre bir tepkigsterdi. Her sosyal snf ve zmrenin "yourt yiyii" bakayd.Bu bakalk, Avrupa toplumu iindeki sosyal snflarn ncemensup olduklar "a yaants"na gre, sonra, ayn a iin-

de temsil ettikleri sosyal snfyararna ve durumuna gre e-itli davranlar ve kavraylar gsterdi.

a yaantsna gre: 1) Ortaa Snflar vard. Onlar Mo-dern toplum iinde yaamakla birlikte, modern insanlkla hernoktada zt, ban koparm derebeyi art snf ve zmreler-dir. Bunlar iki ble, ayrlrlar: bir ksmi dorudan doruyaderebeyiler'dir. tekileri Ortaa kalnts kk-burjuvazi(kk mlkller, esnaflar, kyller, kayrlmam kk

aydnlar ) dr. Bu her iki sosyal gruh ta, cibilliyetleri iktizasModern toplumun dman durumunda olduklarndan, hepsi


33/129

bir noktada buluurlar: Modernlemeyi durdurmak.. Kapitaliz-mi geri evirmek, tarihin akn nlemek. 2) Bir de ModernSnflarvard. Bunlar dorudan doruya kapital (sermaye) ninyaratt iki ba pehlivan snf: veren Snf (burjuvazi) ile -

isnf (proletarya) idi. Bu her iki snf da, yarat bulunduk-lar modern toplumun, her ne pahasna olursa olsun var ol-masn, gelimesini tutuyorlard. Her ikisi de; tarih arklarnngeriye evrilmemesini, kapitalizmin derebeyilik dzenine dn-memesini, btn dnyamn modernlemesini istiyorlard.Yalnz, bu ileriye gidite: veren snf kendi hegemonyasn"hrriyet"duman perdesi altnda diktatrce yrtmek istiyor-du. i snf ise, Devrim'den nce kendisini hareketin motorugibi kullanrken iveren snfnn adad hrriyeti, yani: "de-mokrasiyi lftan ie, kitaptan hayata geirmek istiyordu.

Tabii, yukarki drt grup insan kalabal bir araya gelip,topluca tartarak yle kararlara varmyorlard. Antika Kent(Cite) ykld yklal, insanlarn insanca bir araya gelerek top-tan problem eletirmeleri imknsz olmutu. Yalnz ilerindenveya dlarndan szcleri karyor, benimsedii sosyal snfndili ucuna.gelmi dncelerini, yapmaya egin bulunduudavranlarn derleyip toparlyor, sanki bir kiinin fikri imi gi-bi ortaya atyordu. Onun iin, Antika Kentlerdeki kadar akave samimiyetle herkes karsndakini dinleyip ne demek iste-diini anlyamyordu. Ve fikir tartmalarnda olduu gibi, dav-ranlarda da, en artc ikiyzllkler ortaya kabiliyordu.

Gene de, en son durumada, her kafadan kan ses, dnpdolap toplum iinde belirli bir sosyal snfveya zmrenin g-r evresinde billrlayordu. Tarafsz tarih'te, her sosyalsnf ve zmrenin modernlemeye kar dn ve tutumlar

yle zetlenmektedir:

ORTAA KALINTILARI: TEZLER

Derebeylerin de, kk-burjuvalarn da btn tepkileri, ne bi-im olursa olsun, geri tepmekti. Onlar iin kapitalizm anlalmazbir bulmacayd: "Zlim muamm! Makine, sosyal retim iin za-rur olan aygt, fabrika: herkese iyi yaama getirecek diye bek-

lenirken, iilere yoksulluk getiriyor, ilerlemenin kazanlarnderleyen toplum, ldrc isizlik ba gsterdii zaman, o top-


34/129

lad kazanlar salam bulunan iilere ekmek bulmayaklndan bile geirmiyordu."(P. Brizon: Anlan eser, s.351)

Ortaa kalnts snflara gre sulu makinayd. yleysemakinay ortadan kaldrmalyd!

1- DEREBEYLK SZCLER: bir "insaniyetilik" szkarmlard. "nsaiyet" adna makinay sulu buluyor, fabri-kaya kar doktrinler ne sryorlard.

"Vaktiyle Colbert, bir icat yapan adam emek dman ola-rak serte kap dar etmiti. Bakan'a gre, herif "halk namu-suyla geindirecek" emei baltalamaya alyordu! Colbert'indn yeniden ele alnyordu, rnler insanlar iindir, de-niliyordu, yoksa insanlar rnler iin deildir. ileri geindi-

ren cretleri korumak iin ortal makinelerin kaplamasnakar konulmalyd. Makineler lkesi olan ngiltere'yi krp ge-iren yoksulluklar ve kranlar (buhranlar) ile Fransa tehdit edi-liyordu. (Ayn tarihlere doru, kendisine Meksika'nn Vera-Cruz ve Perote ehirleri arasnda imendfer kurulmas teklifedilen Bakan General Santa-Anna: Ya, sonra katrclarlakatrlar ne yapmasn istediklerini soruyordu! )

"Sismondi bu fikir okulunun nl ba oldu. O "Buhar maki-neleri ile kalabalklaan bir memlekettense, yurttalarla kala-balklam bir memleketi" ho gryordu. O, iinin "ekono-mik orba" ile yetinmesini istemiyordu, - bunda hakl idi- vekendi kendisine, "neredeyse iblm ve manifaktrlere lnetedesi geldiini" sylyordu. Makinann: iiyi makineye evir-mekle, cretlere ayrlacak bir blk sermayeyi yutmakla, iisnfnn mukadder ve me'umca yoksullamaya zorlamakla,el-iletmesi sahiplerinin zenginlii ile iilerinin zrtlarasnda sosyal kinlerin mayas olan ztlklar kkrtmakla, ve

ilh., ve ilh. itham ediyordu."(P. Brizon: Anlan. eser, s.351)"lk imendferlere kar taknlan ekingenlik hayli elen-

diricidir. mar Bakan, Thiere, imendferin Parisliler iin biroyuncaktan baka bir ey olmadn ve olamyacan teminediyordu. Bilgin Arago,1836 yl, tnellerdeki alak sdan ko-nu aarak, u bildiriyi yapmakta ikircilik gstermiyordu: "y-le, scaktan soua anszn geite, terlemeye istidatl kimse-ler rahatsz olacaklar, gs flksiyonuna, plrezilere, nezle-

lere urayacaklardr."Daha bakalar, zt ynde giden iki tren,yan yana geldikleri vkit, arada kalan hava yle basnlaacak


35/129

ki, yolcular hemen boulacaklar! demeye varyorlard. Kyl-ler srekli yamurlar, patates hastaln lokomotiflerinkardklar ise yklyorlard."(P. Brizon: Anlan eser, s.356)

Bu sesler, yukardan gelen acma ve insanlk duygular bi-

imine sokuluyordu:2- KK BURJUVALAR (Esnaf-Kyl-Aydnlar) aadan

l koparyorlard. Kk mlkl ufak insanlar, yalvarmay-la tehdit aras davran gsterip, makine istemiyorlard:

"Daha balangtan beri, hareketsizlik ruhundan yana olan-lar, ilerleyi ruhuna kar kh sar, kh aka iln edilmi, fa-kat daima kzgn ve ok kez zora dayanlarak yaplan mcadeledinmedi; icatlardan ou, hatta sonralar halka tutulanlar bile,

ilkin dmanlkla, yahut gvensizlikle karlat ve ancak bir kanve gzya vaftizinden geerek dnyaya geldi."(V. Passy)

"Restorasyon zaman tehdit altnda kalan esnafn, sesleriniiilerinkine kattklar iitildi. Onlar kamu iktidarlarna yal-varyorlard: 1816 yl, bir ayakkabclar dilekesi, bakanlktanmakinayla ayakkab yaplmasnn yasak edilmesini istiyordu.nk bu makineler "esnafn zanaatlerini ifls" ettirebilirmi.Esnaf ikide bir toplanyordu: 1821 yl Lodeve'de fabrikasna

krpma makinesi yerletirdii iin bir ayak iverenine kar birkoalisyon yapld. Hatta ayaklanmalar bile oluyordu: Mlksz-letirilmi alan snfn kzgnlyla krlm makinelerin sicili

pek yaplmamtr." (P. Brizon: Anlan eser, s.350) "Postacesnaf ve dilijans [zen, abukluk] arabaclar imendferekar ate pskryorlard."(P. Brizon: Anlan eser, s.356)

Fakat at alan burjuvazi skdar' gemi, iktidara kmt.Ortaa kalnts snflarn direnileri, tavann daa ksmesin-

den farkszd."Restorasyon sonunda makineler demiri delip kemirmeye

balad. Yuvarlak testereler ve planya makineleri keresteyikesip, doruyordu. Avadanlk, her trl tketimi tatmin etmehnerini gsteriyordu. 1844 sergisinde tornalar, rendeleme,dekupaj, perinleme, klavuz (yiv ama), testereleme makine-leri'nin akllar durduran ince ve doru ileyileri hayranlklaseyredildi. Bu mkemmelletirilmi aygtlarla, ilk imendfer-

lerin malzemeleri yaplyordu."(P. Brizon: Anlan eser, s.348)"1842 Haziran 11 gnl kanun: Paris'i snrlara, Akdeniz'e, Ok-


36/129

yanus'a, merkeze, ve ilh. balyan bir byk yol kurulmasnkararlatryordu. (P. Brizon: Anlan eser, s.356)

"Bir vapurlu gemi[buharl gemi] ile Manche denizini gemiyemuvaffak olan: Pajol Kumpanyas'ndan bir Fransz kaptan oldu.

Yl 1816 idi, kaptan Londra'dan Paris'e Elise vapuruyla geldi."Sen rmandan gei yle anlatlyordu: "Kyller rmakkysna toplamlard; arklarn grltsne komular ve ge-minin kard kvlcmlarla yalmlar grnce dleri patlamt.u meale biimi nesne, rmak boyu abuk abuk yol alyor,uzaktan btn baklar ekiyor, getii yerlere dehet sayor-du. Me'um: "Yangn var! Yangn var!" lklar, an sesleri ve ithavlamalar, ta gn aarncaya dek acayip hayaleti kovalamak-tan geri kalmad... 1819 yl Amerikan gemisi Savannah, AtlasOkyanusunu 25 gnde, yani yelkenli gemilerden 6 gn fazlasylagemiti. 1821 yl, ngiliz gemisi Enterprise, ngiltere'den Hin-distan'a 54 gnde varyordu. 1842 yl ngiliz vapuru Drever, bi-rinci dnya turunu baarmt."(P. Brizon: Anlan eser, s.352)

Gericilik ne derse desin, ne yaparsa yapsn: Kervan y-ryordu.

MODERN SOSYAL SINIFLAR: ANTTEZLER

veren snf (burjuvazi) da, ii snf (proletarya) da ken-dilerinin var olu sebebini, modern teknii benimsiyorlard.Her eyi ham sofuluk bulutlar arasndan grmeye alkn Or-taa kalnts Derebeyilerle Kkburjuvalar, makineyi insanyiyen bir karakoncolos sayyorlard. verenle ii: makineyimistikletirmiyecek ve insanst sayamayacak kertede fabri-ka gereklii iinde yayorlard. Az dili bulunmayan, uslu

kle-dev [sermaye, kuma] makinenin ne kabahati vard?...i iin makine: insan emeini yz misli verimlendiren birarat. veren iin makine, btn rakiplerini yenip, zel ser-maye krn ykselten bir silht. Ondan vazgeilemezdi. Eerpaylalacak bir koz varsa, o ii-iveren arasndaki ilikilerdezmn bulabilirdi.

1- VEREN SINIFI'nn tepkisi basit oldu. Makine d-manl yapanlara, "Juan-Baptiste Say u karl veriyordu:

"cretlere tahsis edilen sermaye ok defa azalmyor, o-alyor."Le Baron de Gerando da, kendi ynnden, makinenin


37/129

iiyi alaltacak yerde, iinin vekarn arttrdn ne sr-yordu. Ve Bastias yle haykryordu: "Makinelere lnet! Heryl gittike artan makinelerin kudreti binlerce iiyi poperizme( srekli fukarala) smarlyarak, ellerindeki ii, ile birlikte

creti ve cretle birlikte ekmei alp kaldryor. Makinelere l-net olsun! te ayaktakmnn nyargsndan ykselen lkbudur... Oysa, makineleri lnetlemek, insan ruhunu lnetle-mektir!"(P. Brizon: Anlan eser, s.352)

veren bilginlerinin bu elebice tartmalar yannda, ive-ren politikaclar, durmadan iinin hak arama ve savunmadavranlarn baltalyacak tedbirler alyorlard.

"i snfnn imtiyazl boyunduruu altna sokulduunun eniyi belgelerinden birisi, 13 Haziran 1791 gnl Le Chapelierkanunudur: Kanun iilere, tazminat ve hapis cezalar altnda,ii braknak yahut cretlerini arttrmak iin koalisyon (sz-bir-lii) yapmay yasak ediyordu; kanun raporcusu, nk diyor-du: "Koalisyonla kimi mesleklerdeki yurttalarn szde kendiortak yararlar iin bir araya gelmeleri gerektir... " (P. Brizon:Anlan eser, s.308) "Vaktiyle ustalarn kt grdkleri bir e-it ii sendikas olan "compagnonnage" (kalfa dernei), bur-

juvazinin gznde zellikle pheli idi. veren snf, Devoir'n

serke kalfalar olan kt iilerine kar zel tedbirler ald: 6hafta nceden haber vermeksizin ve elinde yazl izin bulun-makszn ustasn brakp giden her kt kalfas 100 lira taz-minatla cezalandrld. Aslnda Le Chapelier kanunu, bakent-teki ii koalisyonlarna kar silh isteyen Paris Komn'nn(belediyesinin) diretmesiyle onayland." (P. Brizon: Anlaneser, s.309)

"14 Haziran 1791 kanunu: Hem patron koalisyonlarn, hem

ii koalisyonlarn yasak ediyordu. Napolyon, terazinin kefesi-ni patronlardan yana edirdi. 1803 kanunu, ii brakmak ze-re szleen iileri ar cezalara arptryordu... Ceza kanunu(1810) daha az ar oldu; cezalar yumuatt, iileri "iibraktklar iin" deil de, "braktrdklar iin" cezalandrd ve

patronlarn koalisyonunu da kezledi. Ona ramen, denge ku-rulmaktan uzak kald, nk ii koalisyonlar gzle grlridiler, patron koalisyonlar ise gze grnmez ve ele gemezidiler... Prud'hommes konseyleri (hakem heyetleri) kurulduk-

lar zaman (1806), buraya cretli iileri sokmamak iin eldengelen itina gsterildi; bir 1810 Buyrultusu (kararnamesi)


38/129

Prud'homme'lara ceza mahkemesi yetkilerini verdi... XII. yldaicat edilen ii karnesi, bir polis tedbirinden ok daha fazla birkulluk leti idi."(P. Bridzon: Anlan eser, s.311)

Bu kanunlara kar gelenlere kurun sklmas, olaan eydi.

nk, daha Ulu Devrim gnlerinde (3 Austos 1789), KurucuMeclis (Constituant) krssnde Malouet unlar sylemiti:

"Neden insanlar bir dan tepesine kanp, kendilerine hakalanlarn gstermeli, mdem ki ondan sonra onlar bulunduk-lar tepeden aa indireceiz, nlerine smrlar koyacaz veadm banda engellerle karlaacaklar gerek dnyayafrlatp atacaz!

"Kurucu Meclis'e gre "Millet demek, burjuvazi demektir."

Cazales: yalnz mlk sahibi olan yurttatr, bildirisini yapyor-du."(P. Brizon: Anlan eser, s.306)

19. yzyl ortasna doru: "Villeneuve-Bargemont "Hristi-yan Ekonomi Politikas" nda, iveren imtiyazllarna bir "Yeni-Derebeyilik"adn veriyordu. O an bir baka Hristiyan diyor-du ki: cretlilik kleliin bir eklidir. Bu sz Tolstoy ele ala-caktr."(P. Brizon: Anlan eser, s.370, Not)

2 - SINIFI: Makineleri kracana hakkn arayacakt.

"Direktuvar zaman: Paris iisi, gnde istedii kadar 120il 350 lira kazansn, ekmein libresine 80 frank, ete 130frank, bir ift fotine 2400 lira - kt para - dediinden yok-suldu."(P. Brizon: Anlan eser, s.329)

Bu durumda modern insan olan ii, tekiltlanmaktan ba-ka kar yol bulmad: "iler, isizlikten ve hayat pahasndanok ekiyorlard. Champs-Elyses'de toplanan berber garson-lar bir i bulma kurumunun grevini ktye kullanmasna

kar taleplerde bulundular; ayakkab iileri hakik bir sendi-ka ve isizlie kar karlkl sigorta kurdular; Mont-MartreHayrsever Atlyesi'ndeki 17.000 ii kaynayordu. Bir Bele-diye kararnamesi: "bu kararname ile tesbit edilmi olandanbaka cretle alma hakkn, gerek kendisine gerek bakaher trl iiye yasak etmek maksadiyle eitli meslekten i-ilerce ahnacak kararlarn keenlem-yekn (olmam), anaya-saya aykr ve mecburiyet tamaz" sayldn bildirdi. Koalis-

yonlar devam ediyordu. Doramaclk Zanaatindeki ilerinKardee Birlii, her ne pahasna olursa olsun gndelik cre-


39/129

tin 50 metelikten az olamayacan kararlatrd ve Paris Bele-diyesi'nden bu karar patronlara kabul ettirmek zere araclketmesini istedi ise de, belediye reddetmekle kalmad, yenitoplamalar datt ve "tehlikeli birlemeleri ortadan

kaldrmak zere" Kurucu Meclis'ten yeni kanun silhlar kart-masn rica etti."(P. Brizon: Anlan eser, s.309)

iler, urunda kanlarn dktkleri Devrim'den her ya-murun iveren tarlasna yadn grdke gzlerine ina-namyorlard. Haziran 1791 gn Marat'ya yle bir mektupyazmlard:

"Halkn Dostuna,"Aziz yalva, fakir fukara snfnn hakiki savunucusu, m-

saade edin, biz iiler size, mason efendilerimizin bizi umutsuz-lua drp ayaklandrmak iin ne dalavereler ve utan-mazlklar kurduklarn aklayalm. Bo oturup, el-iilerininalnteri meyvalarn smren ve millete hibir hizmette bulun-mayan o pis herifler, 12-13-14 Temmuz gnleri yeralt mah-

zenlerinde saklanmlard. Varlkszlar snfnn tek bana dev-rimi baardn grr grmez, bizi haydut yerine koymak iindomuz yuvalarndan kageldiler. Sonra, tehlikenin getiini se-

zer sezmez, klh kapmak zere seim blgelerinde kumpaslarkurmaya giritiler. Deme niformalar giyip apuletler taktlar.Bugn artk kendilerini en kuvvetli saydklarndan, bizleri ensert boyundurua sokmann yolunu aryorlar. Bizi, acmak ne-dir bilmeksizin, vicdan azab ekmeksizin eziyorlar... Boaz-larna dek zenginlie battklarna bakmayn, onlar iren bir

pintilie gmldrler, boyuna uratklar, hl bizim 48 me-telik gndeliklerimizi azaltmaktr... Ylda ancak alt ay i buldu-

umuza, bu hlin gndeliklerimizi 24 metelie indirdiinealdrmyorlar. Biz ise, o clz cretle, kendimizi barndrmaya, gi-yindirmeye, karnmz doyurmaya ve karmzla ocuklarmzvarsa, ailelerimizi de geindirmeye mecburuz."

Ulu Devrim'in btn sularn kendi deirmenine aktan ive-ren snf, eski derebeyilere hi benzemiyordu. Ama, u iisnf da bambaka insanlar idi. Ve o ii snfn, Marks-Engelsgrmese, biri kp mutlak grecekti.


40/129

V. SOSYAL IKMAZ: "NAMUSLU AYDINLAR" VE HALK

Antika alarn, le iinde birbirini ve medeniyeti yiyip tke-ten kurt gibi insanlar vard. Modern toplumda, daha dzen ku-rulurken: hesap soran, problem koyan yeni insanlar oalyor-

du. Artk bir medeniyetin kkten kaznp gmlmesi yoktu;problemlerin insanca konulup tartlmas, sosyal zm yolubulunmas aranyordu. Bu arayn ncs dorudan doruyaalan halkt. Halk yle "dileke"ler yadryordu:

"Milletvekillerimiz, bizim milletvekillerimiz olmayacaklar. Bui ylesine kotarld ki, milletvekillerinin seimi zerinde bizimhibir etkimiz kalmyacak. Hr bir milletin i temizlii ile byle-sine oyun oynanabilir mi? Nasl olur da yurttalarna yararl

dokunan 150.000 kii, yurttalarn kucandan frlatlp atlr?Biz fakir sanatkrlar neden unutuluruz?"Aadan, halktan gelen bu seslere, namuslu aydnlar he-

men uydular. Madem ki Ulu Devrim; "Hrriyet", "Adalet","Eitlik", "Kardelik"iin yaplmt; kardelerden, devrim arka-dalarndan bir bl (hem de tatl canlarn yeralt mahzenle-rinde saklayp: "Dostlar sefere, biz eve" diyen) bir ksm, ive-ren snf her dilediinde hr olsun; teki, devrimin ykntayanlar imdi a, isiz kalsn, olur muydu? "Halk tarafndan,halkla birlikte ve halk iin" yapld sylenen demokrasidevri-mi bu muydu? Rahip (Abbe: eyh) Gregoire: Bu "zenginlerinaristokrasisidir!"diyordu. Soustalet yazyordu: "Zenginlerin, srf

zenginlerin aristokrasisi hayaszca yerlemitir." Camille Des-moulins tekrarlyordu: "Fransa'da bir aristokratik hkmet ku-rulmutur... Bu tutumun btn samaln duyurmak iin unusylemek yeter: Eer J. J. Rousseau, Corneille, Mably sa olsa-lard, imdi milletvekili seilebilir olamazlard!"

Yukarda iveren snf, halk ve iiyi fabrikada nasl kendi-si iin altryorsa, tpk yle, siyasette de kendisini iktidara


41/129

getirmek iin halk devrimin motoru olarak iletmi, eski dere-beyi efendilere kar maa gibi kullanmt. veren snfnn"Demokrasi"den anlad ey, karn derebeyinin keyfindenkurtarp, halkn garantisine balamakt. "Fransz Devrimi'nin

Siyasi Tarihi"nde Aulard der ki:"Devrim iratlar tarafndan yapld ve uras muhakkak ki,birok burjuvalar eer bir yeni dzen istedilerse, bundan mak-satlar, kamu borlarn bir kraln garantisinden daha salamolan milletin garantisi altna sokmakt."

imdi madem ki iktidar iveren snfn eline gemiti, artkhalk fabrikaya girip almalyd. Eer sokaa kp hak arama-ya kalkrsa, halka kar eski idareci tecrbeli derebeyiler, ge-

rici aalarla ibirlii yapmaktan kolay yoktu. Onun iin ive-ren snf, Devrim'de tutunur tutunmaz, halka ve iilere karimparator, kral, diktatr bulmalyd: "Burjuvazi bir kral istiyor-du, bu kral iverenin avucu iinde olacak, ama ivereni de-mokrasiye kar savunacakt." (Aulard: Anlan eser)

Bunun zerine, halkn "Hrriyeti-Adaleti-Eitlii-Kardelii"adayan Demokrasi'ye baka bir ad bulunmas gerekti. nkyeni dzende ileyenlerle iletenlerin rolleri tersine dnmt.

Ulu Devrim'den nce, hazryeyici derebeyilere kar, retimcialkan yurttalar tutan Mirabeau, tara Etat'larnda u tehdi-di savurmutu: "Ayanz denk atn beyler! Hereyi reten halkkmsemeyin. Bu halk ki, yaman olnak iin yapacak bir tek e-yi vardr: Kmldamamak! "... Devrim olmu. Srtnda yumurtakfesi bulunmayan iveren snf, dnm, eski hazryeyicilerlesarma dola olmutu, alan halk acmadan smrp ezme-ye bakyordu. Bu yol, Devrim'den nceki rol benimseyen ii

snf adna Mirabeau'nun "kmldamayz ha!" (almayveririz:grev yaparz) tehdidini, baka szlerle Marat ortaya atyordu:"Her trl ifrata kendinizi kaptrmayn baylar! Kendinizi ken-

di kendinize brakarak, bizi umutsuzluk uurumuna drmek-ten, bizi sizden calmaktan baka yaplacak ii kalmam duru-ma getirmekten titreyin! Yoksa, sizi, bizim yerimize koymak iinyaplacak tek eyimiz: Kollarmz kavuturup kalmaktr."

te buna iveren snf gelemezdi. arabuk, halk topa tut-

mak cretini Korsika haydutluundan bellemi Napolyon'u ncediktatr, sonra imparator yapt. "Napolyon, sanayicilerin ve tc-carlarn ilerine yarad srece, iveren snf onun iktidara ge-


42/129

mesine yol verdi ve kendisine sadk kald. Ama, mnasz asker-cillii (militarizmi) ile memleketin zenginliini tehlikeye drd- zaman; savalar, vergiler, bloks yznden burjuvazi iflsave ykma yz tuttuunu grd zaman, ftihin (muzaffer Na-

polyon'un) yldznn sndnn grd zaman, iveren snfNapolyon'dan yz evirdi, ve dayanan yitiren Napolyon, bu-naka lgn politikasnn zincirden boandrd ve kopard tozduman iinde ortadan kalkt."(P. Brizon: Anlan eser, s.343)

mparatorun yerine kral geldi. Halk onu devirdi:Diktatrkt. veren snfnn hrs ve basks bitmedi. "1830'dan 1840ylna dek, snflar aras ihtilaflar ok sk oldu. Kk burjuvazio zaman seim reformu istemekte ii snf ile (proletarya ile)

mttefikti. Yaplan te'dibler [ cezalandrmalar] kanl oldu. Bak:Grevler Tarihi, Lyon'daki kuruna dizmeler ve 1840 yl Loire'da12 Maden isinin Katliam." (P. Brizon. Anlan Eser, s. 371)

GERC POLTKA: NGLZ SYASET

Bu olaylar, 19. yzyln alnnda yazl duran u tezatlar enkr gze dahi arptryordu:

1- TEZ: 7 bin yldr insanlk tarihinde "TEKERRR" edip du-rarak, barbar insan ynlarn medenletirdike, medenlerisoysuzlatrarak batrp karan TARHCL DEVRM (barbarnmedeniyi yenmesi) artk kesin olarak bitmi, imknszlamtr;Tarihcil Devrimin yerine, medeniyeti yok etmeksizin, kendi igeliimi ve kendi iindeki glerle kabuk deitirmeye gtrenSOSYAL DEVRM'ler gemitir.

2- ANTTEZ: Sosyal devrimler an aan modern iveren

snf, en az kendisi kadar modern bir snf olan ii snfnnSosyal Devrim metodunu ciddiye aldn ve benimsediini g-rnce rkm, ii snfnn ilerici davran ve dncelerinekar Orta a gericilii ile ibirlii yapmak zorunda kalmtr.

"Onun iin, Avrupa'ya sahip olan efendilerin parolas, aayukar hi istisnasz, tekhanl (monarik) istibdada dnmek,mill egemenlik prensibini basite ve aka inkr etmek oldu."(Tarih-Corafya Profesr Agrejesi E. Driault, Fransa Koleji veSorbon Profesr G. Monod: "Histoire Politique et Socia-lex, 1815-1911," s. V, Paris 1911)


43/129

Bu artlar altnda l9. yzyl POLTKA's aza alnamyacakkertede baya bir hracat Mal oldu. Bu maln ba reticisi n-giliz ivereni, kendisi perde ardnda saklanarak, grn ngi-liz aasna (Lord'a) uygulatt. Uygulamada, 20. yzyl ortasna

dek hi deimez kalm olan ama ve aralar kullanlacakt.AMA: Klasik politika ikiyzllnn iki kutbu oldu:1- Avrupa'da: ngiliz sermayesine rakip olabilecek modern

geliimiyavalatmak iin GERCL devlet hikmeti hline ge-tirmekti. Ulu Devrim'e kar karlan Napolyon avantryelii ile20 yl sren ksr altstlklerin halki yormu bulunmasndanfaydalanld. "Gelen gideni aratmt." Avrupa'da her trl geri-cilii rktecek halk hareketlerini bastrmak zere, Rusya-

Prusya-Avusturya: Btn dnya derebeyilerini ardklar bir"La Sainte-Alliance" (Kutsal ttifak) kurdular. "Pek kutsal veblnmez Teslis (leme) adna", "Hakiki dini korumak veteb'alarn Hristiyan dininde temrin yapp kendilerini kuvvet-lendirmeye zorlamak" isteniyordu. "ngiliz kralnn byle birbelgeyi imzalamaya "hakk" yoktu. Papa ile Sultanarlmamlard. Fransz kral dahil, Avrupa'mn btn tekihkmdarlar buna katlmlard."(H. G. WELLS: "Esquisse de

l'Histoire Universelle", s. 468, Paris 1948)2- Dnya'da: ngiliz anayurdunda artizm gibi halk ayak-lanmalarnn ufunetini [pis kokulu iltihap] smrgeler zerineatmalyd. Avustralya'ya dek uzanan Hindistan yolunuYakndou'dan amalyd. Akdeniz'in iki ucunu kesen iki "Kr'Kadm" imparatorluk: Trkiye-spanya idi. Orada: HrriyetveMill Kurtulu gibi ilerici hareketleri kkrtmak yoluyla: Trki-ye'yi de, spanya'y da, ngiltere'nin cihan hegemonyas nn-

de kprdayamaz klmak gerekti.ARA: Her iki ite ngiliz kapitalizmi kendi ikiyzllnmaskelemek iin, yabanc kuklalar kulland.

1- Avrupa'da: ngiliz, enayi derebeyleri "zl ttifaklarakkrtt. Ancak, kendi kraln o ie kartrmad gibi, kendipolitikaclarn da atee sokmad. Maa yapt Avusturya m-paratorluumun nl anlyesi: ngiliz iverenliinin "ruh'uhabs" ini herkesten iyi temsil edecekti. Metternich, 1821 yl

Laybach'ta toplad profesrlerine yle buyuruyordu:"Siz hep eski olan eye drt elle sarln; nk iyi olan odur:Atalarmz onu iyi buldularsa, niin biz de onlar gibi


44/129

yapmyalm?" "Benim bilginlere ihtiyacm yok, sdk tab'alaraihtiyacm var."

2 - Dnya'da: Ayana en ok taklabilecek spanya ve Tr-kiye imparatorluklarn dize getirecekti. spanya'ya kar Orta

ve Gney Amerika smrgelerini, Osmanlla kar Hristiyanteb'alarn ayaklandrd: Ayrca, Batda: spanya'ya kar De-mokrasili Birleik Amerika Devletleri'ni "Amerikallar koruma"(Monroe) doktrini ile, Douda: Trkiye'ye kar Mstebit Rusarl'n, "Hristiyan Ortodokslar koruma" prensibi ile bekikpekliine memur etti.

Ayrntlar mide bulandran maskara D Politika bir kabuktu.O kabuun altnda, asl derin i sosyal problemlergittike daha

netlikte gze arpyordu. Sosyal problemlere kar gsterilenzm yollar, her lkenin yapsna gre bambaka oldu ve o za-man iyice anlald: "ngiliz Politikas"denen ey, Byk Britan-ya adasnda oturanlarn herkesten kurnaz olduklarndan ilerigelmiyordu. ngiltere'de iveren snf, heryerden nce gelitiiiin, cihan iverenliine nc oluyordu. Politika sahnesinde oy-natlan siyaset kuklalarnn gizli ipleri, hep sosyal kulis ara-larnda kendilerini gstermek istemiyen gizli ellerle ekiliyordu.

Bu eller ve maksatlar, sosyal snflara gre deiiyordu.19. yzyln birinci yars, sosyal ve politik paradokslarla do-ludur.

Grnte, ortal allak bullak eden ey: "ngiliz Politi-kasdr. Gerekte ngiliz politikas denilen ey, btn Bat Av-rupa iveren snflarnn, anayurtlarnda iine dtkleri SOS-YAL IKMAZ', sava ve smrge zorbalklar ile giderme a-basdr. Onun iin, "ngiliz Siyaseti"btn Bat dnyasnca ko-

yun srsnn igdsyle gdlmtr.Bat toplumunun derinliklerinde kaynaan sosyal kmaz,kendi devrimini yapm iveren snfnn, ii yamurundan ka-aym derken, bu sefer kapkara derebeyi dolusuna tutul-masyd. ngiliz ve Fransz iveren snflar; srf ii snfna in-san haklarn vermemek iin, kendi boyunlarn derebeyiliinmstebit boyunduruu altna sokmulard. Burjuvazi, kendieliyle tehlikeye drd iveren egemenliini, yeni yeni

"sosyaldevr/'m'lerle salamak zorundayd."htillcilik", ikide bir ii snfna yklenen bir su oldu. Ger-i halk ve ii snf olmasayd, hibir devrim baarlamazd. i


45/129

snf, herhangi bir devrimde yanacak hasr bile bulunmayansnf olduu iin, her devrimin ykn kolayca omuzlarnaalyordu. Ama dorusu, asl "ihtill"kkrtcl ve yaygaracl,bir gzel iveren kumaryd. "ngiliz siyaseti"nasl btn harp-

lerin kkrtcs olduu halde, asl savaanlar hep bakalar idiy-se, tpk yle, iveren siyaseti de btn devrimlerin kkrtcsolduu halde, asl devrimi yapanlar halk ve ii snf oluyordu.

Mesele: Toplumun 19. yzylla birlikte iine girdii sosyalkmaz'dan kurtulmakt. Bu KURTULU, bir yol daha sosyalsnflarn durum ve karlarna gre ayarland. veren snfkendi kurtuluunu sava ve devrim kkrtclnda buldu. isnf selmeti gerek Demokraside ve Sosyalizmde buldu. O

hem birbirinin ayn, hem birbirinden gayr olan, ikisi bir aradabulunan ifte zt eilime ksaca iaret etmezsek, Marks-Engelsann en nemli karakteristii eksik kalm olur.

VEREN SINIFI: HARP-HTLALDevrimini yapm ngiliz-Fransz iveren snflar, acze si-

hirbaz gibi kendi abasyla bana trd derebeyi cins-lerinden kurtulma yollar aryordu. teki, devrimini yapmamlkeler iverenleri ise, elleri kulaklarnda, gzleri aabeylerinedikilmi, titreerek bekliyorlad.

1 - KTDARA GELM VEREN SINIFI:

Sosyal devrimle insan haklarn arayan ve renen halkakar madd baskdan ve mnevi hileden baka zm yolu d-znmedi.

MADD BASKI "AK ZILGIT" (Terreur blanc):

Modern ngiliz ve Fransz sosyal devrimleriyle ortaya kanbtn hrriyetler, halk dman kanun ve buyrultularla millet-ten geri alnd.

"ngiltere'nin kendisi, siyasi hrriyetlerin klasik topraiken, Millet Meclisi (Parlamento) dzeninin esas prensipleriniunutmua benziyordu. 1783 ylndan beri Toryler (Muhafaza-krlarn hkmeti altndayd. Bakanlarn seiminde ve d

politikann gdmnde kralln imtiyazl ncln (prero-

gativ'ini) kabul etmiti. Ar deniz Bloks' (Avrupa'y deniz-den sarma) tedbirlerinin Millet Meclisi dndaki Bakanlar Ku-


46/129

rulun'ca alnvernesine msade etmiti. Ayn zamanda, 1688devriminden kagelmi ngiliz siyasi dzeninde, Milli Ege-menlik nassna [dogmasna] uygun dmeyen byk saydaimtiyazlar vard."(E. Driault ve G. Monod: Anlan eser, s.IV)

"spanya, bamszlk sava ortasnda, kendisine liberal biranayasa, 1812 anayasasn vermiti. VII. Ferdinand'n Valen-iya dnnde, ilk ii, o anayasay yokedip, yapanlarn ce-

zalandrmak oldu. spanya yeniden istibdadn ve Engizis-yon'un boyunduruu altna dm, tirtir titriyordu... Fransa,

XVIII. Louis'nin ulusuna "ihsan" (octrye) buyurduu 1814Charte' (Ferman' fihane'si) altnda idi." (E. Driault ve G.Monod. Anlan eser, s.V)

Aa azgnl alm yrmt. Gerici politikann zehirli i-ei zamanla, Fransa'da dahi, iveren zmrelerine bile dokun-maya balad. Yaplanlara: "AK ZILGIT: La Terreur Blenche"ad verildi. Derebeyilik, memlekette beenmedii kii ve yer-lere, szde hamiyyet galeyan ile basknlar yapyor, kimi sui-kast, kimi karakui yargl mahkemeler yolu ile adam ldre-rek kol geziyordu.

MANEV BASKI: "ROMANTZM": Ak zlgt haydutluunun ve"sz ayaa drmemek" politikasnn ruhlara sindirilecekkltr maskesi, mezar talarn antlatrp, gemiin btnllerini hortlatarak halkn beyni iine musallat etmekti. Dahance ngiltere'de "Byk air" Shelley ve W. Scott: "Orta-a'n ltuf ve dehetlerini kef" etmilerdi. Fransa'da Roman-tizm: duygular, hayalleri akln stne karp, bireyci Hristi-yan dinini ve Aas Ortaa' gklere ykseltti. Tarih: "Fanta-ziyi hakikate katarak, milli gemiimizin bykln ve oriji-nalliini", "Tozlar iinde,yatan gemi kuaklar", "Roma Tari-

hi'ni, Fransa Tarihi'ni lmden sonraki dirilie uratt." Mi-marlk: "Ortaa antlarn (din ve derebeyi yaplarn) restoreetti." "Heykeltralk: (derebeyi) "Arslan"a, "ylan" (Devrimi)inetti. Ressamlk: "Cehennem kayn,ller kuru kala-balna sardrtt, br dnyann jestlerinden ortal krd, ge-irdi." Mzik: "Modern insann karmaal ve ajite (kprak) ru-hundaki mphem, yce, ihtirasl ve mistik zlemleri" yaatt...

"Bu "Racine partizanlar"na kar, "Philistin: Sonradan gr-

me" lere kar, "Bakkallara", "Burjuva" (iveren) lere kargzel bir sava oldu." ylesine bir 1krdv aydn'lar...


47/129

sarho etmiti... Zamanmzn "Ekzistansiyalizm"'i ile kafa-tasln andrr eksantriklikler ortasnda: kltr nlleri, de-rebeyi hortlaylarn nasl selmlayacaklarmn bilemiyor-lard. imdiki Sartre'clara benzeyen gen Hugo'cular, bir Ce-

nacle (sa'nn yemek maaras) kurmulard. "Cenacle'a girengen kiiler, zamann bir daha geri gelmemecesine katngsteren l kafas ile ssl tavan aralnda toplayorlard.Moskova'da ldrlen davulcubann kafatas, bir konsolunkulpu zerine tnemiti. Orada, 1Lhor Mihracesi': altn deri-li, mavi sal prens Gerard de Nerval, bir spanyol ulu'su gibikastil pelerinine brnmt; kocaman bir frt apka giymi,sakal yelelemi Petus Borel: zerine kimsecikleribastrtmad glgesini ardndan sryordu; 1Denizin dalgalarzerine balk kuyruklarnn etkisi', adl bilimcil eserin yazar fi-lozof Ernest Reyer; stun balklarndaki ayyoncas gibi sa-lar omuzlarna dklen kiilemi Ortaa Celestin Nanteuil;ryalarn daha iyi seebilmek iin iftgzl ile uyuyan Phi-lothe o'Neddy" vard. Bu yiitleri gzlerini krpmakszn sa-vaa gden "Thophile Gautier: yeil pantolon, kankrmzyelek, yeille duble kuruni pardes giyiyordu." (E. Driault veG: Monod: Anlan eser, s.58)

Btn bu "gzel sanat" incelikleri, hep derebeyi zor-balklarnn hortlayn insan kafasnda irinletirip hakl kar-mak, insanl yepyeni geleceklere sratm olan Sosyal Dev-rimi din ve yiitilik dman gibi ktlemek, halkn ruhundansilmek, kafalar orbaya evirmek hilecikleri idi.

ktidara km iveren snflarnn sosyal problemlere bul-duklar zm yolu bu olmutu. Fakat, Orta a bylesineyelpazelemek, arabuk iveren snfn da piman edecekti.derebeyilie elini veren kolunu alamazd. Gzel sanatlarda i-irilerek, vlen eraf ve agvt: gerek hayatta frsatn bul-du mu "Ak Zlgt" kesiliveriyordu. Romantik eserlerdeki gibissl, uslu "asl" durmuyor, haddini bilmiyordu. Bereket halkynlar iinde Ulu Devrim'in gelenei henz dipdiriydi. Ge-mi deyince onun iinde dirilen ey en yakn gemi: Devrimoluyordu. "Milli Mefhir [vnlecek ey, vn]" arasna dev-rimleri de sokmak anszn gerekti. veren snf ii snfn

sindireyim derken, derebeyi hmna uramt. Bunu ancakyeni bir devrim paklard.


48/129

2- KTDARA GELMEM VEREN SINIFI:

19. yzyln birinci yarsnda iveren snfnn iktidara geldi-i iki lke: ngiltere ile Fransa idi. Orada bile, derebeyi snfyla

uzlaan iveren snf, abucak aznn payn alm, halk yenibir "Devrim" iin nasl "kafese koyacan" hesaplyordu. ngil-tere ile Fransa dnda btn teki yeryz lkelerinde halk,katksz, mutlak derebeyi istibdadn yayordu.

"Birok ulus gizlice veya aka yaknyordu, hrriyet isti-yordu. Boyuna devrimci gsteriler yapan uluslarla, krallararasndaki anlamazlk byyordu. l9. yzyl tarihinin ana ka-rakterlerinden biri de bu olacaktr; ezilen milletlerin

bamszlklarn ele geirne isteklerinin de bu mahiyette oldu-u kolay anlalr. Btn bunlar 1789 Devrimi'nin yokedilemezsonulardr."(E. Driault ve G. Monod: Anlan eser, s.VI)

ktidara henz gelememi iveren snflar, mstebit dere-beyi idaresine kar bir yandan kendi egemenliklerini sosyaldevrimle gerekletirmeye abal

123938204 Hikmet Kivilcimli Bilimsel Sosyalizmin Dogusu

Documents

Transcript of 123938204 Hikmet Kivilcimli Bilimsel Sosyalizmin Dogusu