1a

3a

1b 2a

2b 3b Brandweerkazerne Zuid-Limburg, district ParkstadArchitect: Theo Boosten, 1965

De kwaliteit van de architectuur sloot aan bij de landelijke stijlopvattingen van de Wederopbouwperiode en had eveneens regionale kenmerken. De remise met de 13 poorten, de kantine met de glijpalen, de slaapverblijven, de sterk oprijzende slangentoren, de sportzaal op de hoogste verdieping, het commandocentrum met zicht op het kruispunt vormen samen een architectonische compositie. Alles zodanig vormgegeven dat de functies afleesbaar zijn. Interessant zijn de schuine lijnen naast de poorten die extra snelheid lijken te geven aan het uitrukken. De rode kleur is heel herkenbaar voor de brand-weer. Hoewel het gesloopte politiebureau dat rechts naast de brandweer stond geen architectonisch geheel vormde met de brandweerkazerne heeft Theo Boosten er veel aan gedaan om beide gebouwen op elkaar af te stemmen. Zo werden verticale arceringen in de slangentoren aan de linker- en rechterzijkant van het politiebureau herhaald en de dakopbouw van beide gebouwen werd op dezelfde manier gedetailleerd.

Start rondleiding: 13.00 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: Bekkerweg 44Rondleider: Math Meisters

Q-Park Parkeergarage, VOC-vastgoed Architect: Mathieu Bruls, 2005

De parkeergarage staat op de plaats van de oude Passage aan de Putgraaf, ooit bedoeld als doorgang richting ziekenhuis. Op het moment dat het gebouw gereed kwam, was al bekend dat het ziekenhuis zou worden verplaatst. Deze massa past binnen de groeistuipen van Heerlen en straalt volgens de architect uit dat de stad optimisme kent. ‘De stad heeft een bepaalde abrupt heid en directheid’. Het was een zware op dracht om voor het kleine perceel van het oude passage gebouw een rendabele garage voor 320 auto’s te ontwerpen. Het perceel is zo smal dat er negen etages nodig waren. Daarmee steekt het gebouw duidelijk boven de omliggende gebouwen uit. Zelfs de torenspits van de aanpalende Luciushof is lager. Dieper de grond in was niet mogelijk; dat was te duur en het verkeer bij de ingang zou technische problemen kunnen veroorzaken. De garage heeft een dichte constructie van glazen wanden om geluids- en stankoverlast te beperken. De architectuur neemt een stevige positie in tussen traditionele bouwstijlen aan de rechterkant en het modernisme van Peutz aan de linkerkant.

Start rondleiding: 13.00 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: Putgraaf 1d Rondleider: Mathieu Bruls

Villa Eikhold, NIVONArchitect: Philip Anne Warners, Amsterdam, 1913

‘Wie denkt te zijn in een hotel die kere terug en wel heel snel. Wij kennen geen rangen of standen, geen arm en geen rijk, alleen maar vriendschapsbanden. Wij zijn allemaal gelijk.’ Nivon-huizen worden 24 uur beheerd door vrijwilligers en hebben tot doel de werkende klasse tegen een billijke prijs een ontspannende en leerzame vakantie te bezorgen. Voordat non-profitorganisatie het NIVON in 1969 deze villa kon kopen, woonde de familie Koster in dit domein. Jan Koster was eigenaar van een mijnbouwkundige werkplaats aan de Esschenderweg in Heerlen én van oliebronnen in Argentinië en Roemenië. Hij was ook lid van de Eerste Kamer. In 1926 brachten koningin Wilhelmina en een aangeschoten prins Hendrik de nacht door in de ‘Koninginnekamer’. De toegepaste bouwstijl van de villa is traditionalistisch. Opvallend is de driedeling in de frontgevel versterkt door hoeklisenen, erkers, hoofdentree, balkon en bijzondere dakkapel. De vensters hebben aanzetstenen, sluitstenen en glas in lood.

Start rondleiding: 10.00 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: Valkenburgerweg 72 (hoofdentree)Rondleiders: Peter Snijders en/of Peter Begas

Campus Niger, kunst in de openbare ruimteBeeldcoördinator: Nic.Tummers, 1985

In 1983 werden door Jo Coenen en Piet Mertens de Bibliotheek en de Stadsgalerij gebouwd. Voor de inrichting van de openbare ruimte, realiseerde de gemeente het meest omvangrijke kunst-project ooit in Heerlen. Aan de voorzijde van de bibliotheek werd in 1987 een roestvrijstalen plaat aangebracht met de namen van de vijf kunstwerken. De inrichting van het Raadhuis-plein werd ontworpen door Henk van Bennekum, in wiens werk driehoeken altijd een belangrijke rol spelen. De archeologische puzzel van Tine van de Weyer is een compilatie van gevel resten uit een gesloopt monument aan de Geleenstraat. De Muzenboog van Juriaan Schrofer is een witte plaatstalen ereboog die her-innert aan de Romeinse architectuur. Kees Wevers bouwde de zwarte poort als een mijnsteenberg ter afsluiting van de binnen-plaats. Veel van zijn kunstwerken hebben iets onverzettelijks.

Start rondleiding: 11.30 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: Raadhuisplein 20Rondleider: Ton van Mastrigt

10.00–11.00 10.00–11.00 11.30–12.30

11.30–12.30 13.00–14.00 13.00–14.00

Nieuwsdruk Limburg, drukkerij dagbladenArchitect: AGS Architects International BV

Het gebouw werd in 1998 in gebruik genomen en bestaat uit de papieropslag, de pershal en de distributieruimten. De nieuwbouw was noodzakelijk vanwege de aanschaf van een nieuwe full colour pers ter vervanging van de oude pers die in het naastgelegen hoofdgebouw stond. Punten van aandacht bij het ontwerp waren o.a. de brandveiligheid en het gewicht van de papierrollen, de transportinstallaties en de exact op de drukpers afgestemde trillingsvrije fundaties. Het interieur van het gebouw bestaat hoofdzakelijk uit beton, betonsteen, beglaasde puien en giet-vloeren. De dakvorm van de drukkerij zorgt binnen de context van het bedrijfsterrein voor een majestueuze aanblik. Opvallend is het uitgebouwde ronde traptorentje. Ondanks de grote massa die voortkomt uit de functionaliteit van het gebouw zien we een interessante schaalverkleining door toepassing van horizontale indeling van de gevel. De keuze voor de materialisatie van de architectuur, groen metselwerk met zwarte en metallic kleurige beplating en schone beton, zorgt nog steeds voor een moderne uitstraling.

Start rondleiding: 10.00 uurDuur rondleiding: 1 uurLocatie verzamelplek: In de Cramer 37Rondleider: Hein Lemmens

Busterminal Heerlen, onderdeel MaankwartierOntwerper: Michel Huisman, 2008

Het busstation lag tot voor kort aan de westzijde van gebouw Hoppenhof; een eerder stedenbouwkundig plan bepaalde dat de treinreiziger parallel aan het station het busstation moest vinden. Uiteindelijk werd besloten dat het terrein aan de oost-kant van de Hoppenhof een betere optie was. Leidend voor de inrichting was dat het een eilandperron moest krijgen voor minimaal 14 standplaatsen waarbij ook de verlengde bussen moesten kunnen keren. De draagbogen staan op betonnen voeten, waaronder een ondergronds plantbed is gebouwd dat van water wordt voorzien door het regenwater van de glazen kap. Een systeem zorgt ervoor dat er water gebufferd wordt en overtollig water weg kan lopen. Dit station zal één van de grootste bloemenbogen van Europa worden, met prachtige bloemtrossen blauwe regen. De banken zijn van essenhout, het gele glas is het ‘jodiumglas’ dat in de brillen van chauffeurs en piloten het zicht verbetert door meer contrastwerking bij mist.

Start rondleiding: 11.30 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: Spoorsingel 61Rondleiders: Michel Huisman en Hans Scheijen

2 4 U U R A R C H I T E C T U U R

4 5a

5b 6

Dag van de Architectuur 2013 HeerlenZondag 23 juni / Keuzeprogramma

10.00–11.001a / Nieuwsdruk Limburg, drukkerij dagbladen 1b / Villa Eikhold, NIVON

11.30–12.302a / Campus Niger 2b / Busterminal Heerlen

13.00–14.003a / Brandweerkazerne Zuid-Limburg 3b / Q-Park Parkeergarage

14.00–14.304 / Carmelkapel, Zusters Carmelitessen

15.00–16.005a / Ziekenhuis, Atrium Medisch Centrum 5b / Kasteel Terworm, Hotel van der Valk

16.15–17.156 / Instelling voor geestelijke gezondheidszorgMondriaan

www.schunck.nl / 045 5772200 (balie)

Carmelkapel, Zusters Carmelitessen Architect A.J. Bartels (chef de bureau van Jan Stuyt) 1930

Toen in december 1971 de zusters naar Merkelbeek verhuisden, kocht de gemeente Heerlen het kloostercomplex om het terrein te gebruiken voor woningbouw. Dit lokte echter zoveel protest uit dat besloten werd de kapel open te houden. Sinds de bouw van de parkeergarage ernaast, is de kapel in een minder opval-lende positie terecht gekomen. Des te verrassender is dan ook het interieur, waarin de opaline glaswand rond het altaar van de Amsterdamse glazenier J. Mannen (1954) meteen de aan-dacht trekt. De glas-in-loodramen zijn in 1936 gemaakt door C. Alberdinck. Kerken en kapellen zijn bij uitstek architectuur voor 24 uur. De noodzakelijke veiligheid heeft echter aan die dag- en nachtdienst een einde gemaakt. De betonnen con-structie is met baksteen aan het zicht onttrokken. De ingang aan de rechterzijde heeft een rondboog, terwijl de ramen een neogotische spitsboog hebben. Het koor is verhoogd en voor-zien van een dakruiter. De ramen in het koor zijn hoger dan de ramen in het schip.

Start rondleiding: 14.00 uurDuur rondleiding: half uurLocatie verzamelplek: Putgraaf 1eRondleider: Sander van Daal

Ziekenhuis, Atrium Medisch CentrumArchitecten: Swinkels-Salemans, 1968Nieuwbouw: Architecten aan de Maas, Tom Bonnemayers, 2012

Het contrast tussen de dynamiek van het landschap en de betonnen gelaagdheid van de wederopbouw architectuur was karakteristiek voor het ziekenhuis uit de jaren ’60. Het huidige beleid is erop gericht de verbindingen met de omgeving te verbeteren met behoud van de mooie landschappelijke ligging. In de zogenaamde ‘Zorgvallei’ zijn momenteel gevestigd: de Mondriaan Zorggroep, de Verpleegklinieken van Sevagram en het Atrium Medisch Ziekenhuis. In 2005 is het ziekenhuis gestart met de verbetering van het entreegebouw. Dit glazen gebouw met houten pylonen representeert de tijdloze chique die het ziekenhuis in de toekomst ambieert. Het plan voor gebouw Q van het Atrium Medisch Centrum te Heerlen, dat momenteel wordt ontwikkeld, bestaat uit vijf bouwlagen, in carrévorm rondom een patio. Het gebouw wordt gesitueerd ten noordwesten van het bestaande hoofdgebouw. Op de onderste drie bouwlagen wordt de nieuwbouw met de bestaande bouw verbonden door middel van ruime transparante gangen.

Start rondleiding: 15.00 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: Henri Dunantstraat 5Rondleider: Tom Bonnemayers

Kasteel Terworm, Hotel Van der ValkArchitect L. de Fisenne, 1891

Het kasteel is bekend sinds de 14e eeuw en werd bewoond door verschillende adellijke families. De bekendste is De Loë die het kasteel in 1917 verkocht aan de Oranje Nassau Mijnen. De grote ronde toren is in de 17e eeuw achthoekig ombouwd. De voorburcht bestaat uit een u-vormige nederhof met een hoog poortgebouw met piramidedak en een hardstenen valbrugfront. In een houten balk aan de binnenzijde staat het jaartal 1670. De schuur aan de zuidzijde stamt uit 1718. De huidige constructie dateert grotendeels uit 1891. Van 1997-1999 werd het kasteel door het Van der Valk-concern gerestaureerd samen met HVN architecten uit Hoensbroek. Het hoofdgebouw dat bereikbaar is via een dubbele boogbrug is spiegelbeeldig uitgebreid volgens oorspronkelijke opzet. De scheidslijn tussen oud en nieuw is duidelijk zichtbaar gemaakt. Er is een tweede hoektorentje gebouwd dat door gebruik te maken van gepigmenteerde betonnen elementen op het bestaande hoektorentje lijkt. De kasteeltuin is in oude glorie hersteld. Start rondleiding: 15.00 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: Terworm 5 (receptie)Rondleider: Freek/Annie van der Valk

Instelling voor geestelijke gezondheidszorg, MondriaanArchitecten: Swinkels-Salemans, 1970 Nieuwbouw: architectenbureau Duijsens & Meyer Viol, 1992 / 2006 / 2013

Mondriaan (voorheen Welterhof) realiseert een samenhangend aanbod van GGZ-zorg in de regio en biedt op de hoofdlocatie 24 uurs-zorg aan voor mensen met ernstige psychiatrische problematiek. De doelgroep varieert in leeftijd van 4 tot 94 jaar. Zowel open als gesloten klinische afdelingen zijn ondergebracht in de diverse gebouwen. Het terrein omvat veel interessante gebouwen binnen een parkachtige aanleg uit de jaren ’70, waarbij de oorspronkelijke architectuuropvatting enige gelijkenis vertoont met die van het ziekenhuis. Men is bezig het gehele complex te vernieuwen. Opvallend is het PsyQ- gebouw uit 2006, opgetrokken uit groen beton. De bouwmaterialen gaan op in de omgeving; de natuur is belangrijk op deze plaats omdat de nabij gelegen Geleenbeek in hoge mate het karakter bepaalt. Momenteel vindt de nieuwbouw plaats van een vervangende kliniek voor de zogenaamde woonflat uit de jaren ’70. Ook dit gebouw kenmerkt zich door een gekozen open en geslotenheid. Veel kamers bieden uitzicht op het groen rondom de Geleen-beek en de zogenaamde ‘Zorgvallei’ die in ontwikkeling is.

Start rondleiding: 16.15 uurDuur rondleiding: ca. 1 uurLocatie verzamelplek: John F. Kennedylaan 301Rondleiders: Edwin Meyer Viol en Bertille Soogelee

7A 9

7A

6 13E4

82N

1

8 2 N1

7 H

eerl

en -

Cent

rum

6Vo

eren

daal

knoo

ppun

t Kun

derb

erg

AAN

DE S

LAGB

OOM

EIKS

KE

HEER

LERB

AAN- HE

ERLE

RBAA

N

COUM

ERVE

LD-

DOUV

EWEI

EN

BEKK

ERVE

LD-

MOL

ENBE

RG

HEER

LEN

CENT

RUM

WEL

TEN

SPEK

HOLZ

ER

HEID

E

BENZ

ENRA

DE

CENT

RUM

AARV

ELD

OVER

-HE

EK

KUNR

ADE

ANDE

HEER

LERB

AAN

EURE

GIO

PARK

SCHI

L

Aam

bos

Nat

uurr

eser

vaat

Kun

derb

erg

Imst

enra

derb

os

Kiss

elsb

os

ETTUPR

EWG

TAARTSLOOHGEWEGOH

GEWEGOH

GEWESGREB

GEWRELREEH GREBREDNUK

REGRUBNEKLAV

GEW

GEWESGREB

TLOHKCYE WUEI N

NAALYDENNEK .F NHOJ

EWESPREWTNA

G

EWESPREWTNA

G

SPO

ORS

ING

EL

ARTSREEG

AT

GEWREKKEB

NAALRETLEW

TNIS

ST,UI NOTNAS E WG

SCHA

ESB

ERG

ER

ARTSSREHCLEM

AT

ARTSGREBSEEH

TA

TAARTSGREBSEEH

NAABRELREEH

NAABRELREEH

EUREGIOWEG

LOLLOPA

N

GEWESGREB

GEWOI GERUE

GEWNEETSRENELREEH

NAALREZI UHNEKLAV

GE WOI GERUE

GEWROOPSNJI

MTAARTSP

MOLK

MELLIWRTS

ESSI KL

TAARTSREI OOL

GEWLEKAHCS

TAARTSNOITATS

GASTHUI

SSTR

AAT

ENEORG

DROOB

FAARGTUP

TAARTSREKA

TAARTSREKA

KRUISSTRA

AT BURG

.GIJZ

ELSL

NR.

DEBEERE

NBROU

KL

JOHN

F.KE

NNED

YLAAN

VALK

ENBU

RGER

WEG

HEER

LERW

EG

GEWESLUEK

GEWESLUEK

GEWESLUEK

JOHN

F.KE

NNED

YLAA

N

JOHN

F.

KENNEDYLAAN

FRANCISCUSW

EG NELOM

BERG

LAAN

MOLENBE

RGLA

AN

GEWREDARKREK

GEWREDARKREK

14.00–14.30 15.00–16.00

16.15–17.1515.00–16.00

Sp

onsoren: Stim

uleringsfond

s voor Creatieve Ind

ustrie en Gem

eente Heerlen / O

ntwerp

: Buro M

arcel van der H

eyden

SCHUNCK* architectuur wil op zondag 23 juni 2013 evenals vele andere architectuurcentra, culturele organisaties, gemeenten en archi-tectenbureaus in Nederland medewerking verlenen aan ‘de dag van de architectuur’. Sinds 1986 is de Dag van de Architectuur een groot jaarlijks terugkerend evenement in heel Europa. Het landelijk thema is dit jaar: 24 UUR ARCHITECTUUR. Terwijl dag en nacht elkaar afwisselen, zijn er gebouwen waar altijd leven is. Ze zijn min of meer 24 uur per dag in bedrijf en ze bewijzen Heerlen en de mensen een dienst. SCHUNCK* architectuur heeft een lijstje gemaakt met potentiële ge-bouwen die met enige soepelheid van geest tot dit landelijk thema behoren en waarover uit oogpunt van architectuur ook het een en ander te vertellen is. Ter plekke zal op specifieke tijden een rondleiding worden gehouden waarbij u informatie krijgt over de geschiedkundige achtergrond, functionaliteit en ontwikkeling van het uitgekozen gebouw. Om teleurstellingen te voorkomen, adviseren wij u de aanvangstijd in acht te nemen!