1

CPB Memo

1 Inleiding

DitishetWerkplan2017vanhetCentraalPlanbureau(CPB).HetbevatdebelangrijksteplannenvanhetCPBvoorhetkomendejaar,waarbijhetzwaartepuntligtopdebelangrijkstepublicaties.Indeterugblikop2016zijnookkerncijfersopgenomendiealsinfographicwordengepresenteerd.HetwerkplanspeelteencentralerolvoorhetCPBindecontextvande‘AanwijzingenvoordePlanbureaus’.HetwordtdoordedirecteurvanhetCPBvastgesteld,nadathetdoordeMinisterraadisbesprokenenerinhoudelijkeafstemmingisgeweestmetdeCentralePlancommissie(CPC),deexterneadviescommissievanhetCPB.Daaraanvoorafgaandzijndeplannenbreedgeconsulteerdbijanderebelanghebbenden,metnamedeverschillendedepartementen.AangezienhetCPBorganisatorischeenonderdeelisvanhetministerievanEconomischeZaken,blijvenfinanciëleen/ofadministratievezakenbuitenbeschouwing,dezeverlopenviahetministerie.1Definancieringvoorspecifiekeprojectenwordt(deels)opgebrachtdoordeverschillendedepartementenendeVNG.2

1 In de Aanwijzingen voor de Planbureaus is geregeld dat er een 80-20-verdeling bestaat tussen het vaste budget en het variabele budget uit de opbrengsten van niet-commerciële onderzoeken. Het laatste gaat in de regel om werk voor ministeries of internationale organisaties, zoals de Europese Commissie. Hierover wordt separaat verantwoording afgelegd aan de desbetreffende partijen. 2 Ministeries van EZ, BZK, VWS, SZW, I&M, OCW, V&J en Financiën.

Aan: Ministerraad

Datum: Betreft: Werkplan2017

CentraalPlanbureauBezuidenhoutseweg30Postbus805102594AVDenHaag

T 088‐9846000I www.cpb.nl

ContactpersoonSuzannevanGils

2

2 Terugblik op 2016

VoorhetCPBwashetjaar2016eenjaarmetveelpublicaties.Debelangrijkstedaarvanzijndezes(omvangrijke)publicatiesindereeksKansrijkBeleid.Dezepublicatieskunnendooréén,twee,ofalledriedeplanbureauswordengemaakt.Dathangtafvanhetonderwerp.DevolgendeKansrijkboekenzijnin2016verschenen: Kansrijkinnovatiebeleid. Kansrijktransitiebeleidopdewoningmarkt(metPBL). Kansrijkarbeidsmarktbeleiddeel2. Kansrijkmobiliteitsbeleid(metPBL). Kansrijkonderwijsbeleid. Kansrijkwetenschapsbeleid.IndeKansrijkstudieswordtperthemaeenaantalbeleidsoptiesverkendenopbasisvanbestaandeliteratuuren/ofonderzoekwordteenuitspraakgedaanoverdegevolgenvanhetimplementerenvandedesbetreffendemogelijkheden.Hetdoelisompolitiekepartijen(enanderebelangstellenden)inzichttegevenindeeconomische,ruimtelijke,milieu‐en/ofsociaal‐maatschappelijkeeffectenvanbeleidsoptiesopdiverseterreinen.DitisdeelseentegemoetkomingvoorhetnietlangervaststellenvandezogenaamdeprogrammaeffecteninKeuzesinKaart.Ditwasweerhetgevolgvaneenaanbevelingvandeevaluatiecommissie‐Frijns(2013),dievaststeldedathetprocesvanhetdoorrekenenvandeverkiezingsprogramma’stegrootwasgeworden.DuidelijkisdatdeKansrijkreeksgoedwordtbenut.DedelenzijnbijnaallemaalgepresenteerdindeverschillendecommissiesvandeTweedeKamer.OokdeministeriesenanderemaatschappelijkeorganisatieslatenwetendatzijgebruikmakenvandebevindingenuitdeKansrijkreeks.Doordathetkabinetdevolledigeperiodevolmaakt,iservoorpartijenveeltijdomnatedenkenoverdedoorrekeningvandeverkiezingsprogramma’s.ErzijnverschillendegesprekkengeweestmetdefractieleidersoverhunwensenenwathetCPBvoorzekanbetekenen.Totbegin2017zalhetCPBvooreengrootdeelinhettekenstaanvandedoorrekeningvandeverkiezingsprogramma’s.Deeerstetweemaandenvan2016isdeexternevisitatieuitgevoerd.VoorheteerstzijndewetenschappelijkekwaliteitendebeleidsgerichtheidvanhetCPBineengeïntegreerdevisitatiemeegenomen.OokwerdvoorheteerstgebruikgemaaktvanhetStandardEvaluationProtocol(SEP)enhetEriCprotocol(EvaluatingResearchinContext).Devisitatieissuccesvolverlopen.Deconclusievandevisitatieisdatde

3

maatschappelijkerelevantievanhetCPBexcellentisenhetonderzoekzeergoed.Devisitatiecommissieheeftookeenaantalaanbevelingengedaan.Aanbevelingenzijnbijvoorbeeldomdemogelijkhedenvanbigdataenbeleidsexperimentenmeertebenuttenenommeervaarttemakenmetdeontwikkelingvaneennieuwmacro‐economischmodel,insamenwerkingmetexternepartijen.OokzouhetCPBzichondermeerduidelijkerkunnenpositioneren,stakeholdersmeerkunnenbetrekkenbijdekeuzesvanthema’seneenmeerproactievecommunicatiestrategiekunnenhanteren.Aandezepuntenisin2016gewerktenzalookdeelsin2017nogwordengewerkt.VerderadviseertdecommissiedathetministerievanEZingesprekgaatmethetCPBenhetCBSomgemakkelijkertoegangtekrijgentotdedatavanhetCBS.Vanafbegin2017starterinelkgevaleenpilotwaarmeehetCPBgemakkelijkertoegangkrijgttotdedatavanhetCBS.In2017wordtgekekenwaternogmeergedaankanwordenomdetoegangtotdedatateverbeteren.DejaarlijkseCPBLecturewerdditjaaruitgesprokendoorJamesRobinson.DeLecturegingoverzijnboek‘Whynationsfail’.DePolicyBriefdiehetCPBtegelijkertijdpresenteerde,gingoverdehervormingvanbelastingenenwerdgeschrevenengepresenteerddoorArjanLejour.JamesRobinsongafeenuitgebreidinterviewinESB,dePolicyBriefkreegaandachtinVNenLauravanGeestgafereeninterviewoverbijhetFD.LaterisinverschillendecolumnsenartikelennogregelmatiggerefereerdaandeboodschapvandePolicyBrief.NaastdegroteprojectenleverdendeCPB‐medewerkerseenforsaantalpublicatiesafindeoverigereeksen(zieinfographic).VandeWereldhandelsmonitor(WTM)diemaandelijksgepubliceerdwordt,iseeninteractievepublicatiegemaaktopdesite.Dezeissindseind2016online.OokwordtgewerktaaneenvernieuwdevormgevingvoordebelangrijkstepublicatiesvanhetCPB.Deeerstepilotuitgavenmetdenieuwevormgevingzullenin2017verschijnen.HetCPBdrijftopdemedewerkers.Hetisvanbelangookindetoekomstgoedemensenaantetrekkenenvoldoendelangtebehouden.In2016heefthetpersoneelsbeleidveelaandachtgekregen,onderanderedoorhetontwikkelenvaneennieuweaanpakvoordewervingvannieuwemedewerkers,eengerichterbeloningsbeleidenaandachtvoormobiliteit.TenslotteheefthetCPBin2016afscheidgenomenvanhetvertrouwdepandaandeVanStolkweginScheveningen.Sinds1oktoberishetCPBgehuisvestinhetcentrumvanDenHaag,aandeBezuidenhoutseweg30.Daarzithetonderééndakmetdeandereplanbureaus,watdesamenwerkingnogmakkelijkerzalmaken.BovendienzitdeorganisatienuoploopafstandvandedepartementenendeTweedeKamer.DeverhuizingwerdvoorafgegaandooreengrotetransitievandeICT.DeICTisuitbesteedendeCPB‐onderzoeksomgevingisvernieuwdenaangeslotenopdenieuweomgeving.DeinfrastructuurisverplaatstnaarhetRijksdatacentrumvanEquinixinAmsterdam.

4

Cijfers over 2016

3 Sectoroverstijgende projecten

Naastdeplannenpersector(ziedevolgendehoofdstukken)iserookeenaantalsectoroverstijgendeprojecten.Eenaantalhiervanisverledenjaargestart,anderezijnnieuw.Voorbereidingen op verkiezingen

Voorbijnaallesectorengeldtdatbegin2017inhettekenstaatvandevoorbereidingenvooreennieuwedoorrekeningvandeverkiezingsprogramma’s,uitmondendindepublicatieKeuzesinKaart2018‐2021.DeTweedeKamerverkiezingenstaangeplandvoormaart2017.Kansrijk-Beleidreeks (met SCP en PBL)

Erzijnin2016zesdelenvandeserieKansrijkBeleidverschenen.In2017wordtdereeksgeëvalueerdinlijnmetdeaanbevelingvandevisitatiecommissie.HetCPBzal,samenmetdeandereplanbureaus,bekijkeneninventariserenbijdestakeholders

totaal: 18 miljoen euro

85% EZ

15% externe financiering

CPB

483.000 websitebezoekers

6896 volgers op Twitter

130,8 fte

in dienst

0 5 10 15 20 25 30 35 40

7boeken

notities

policy briefs

academischepublicaties

42

16

24

achtergronddocumenten 32

werknemers

budget

digitale media

publicatiesTerugblik op 2016

discussion 20papers

s

5

waareenvervolggewenstisen/ofwelkenieuweonderwerpenopgepaktkunnenworden. Overige onderwerpen

HetCPBcontinueerthetmeerjarigeonderzoeknaarhetbelangvanvermogensenschuldenindeNederlandseeconomie.Nederlandkamptonderanderemetafgenomenhuizenvermogens,hogehypotheekschuldenenpensioenfondsendieonderdrukstaan.Vermogensopbouwheeftondermeertotdoelomonverwachteschokkentekunnenopvangen.InNederlandlijktdatmechanismetijdensdekredietcrisisnietoptimaalgewerkttehebben.Inditonderzoeksprogrammawerkendeprogramma’sBelastingen,FinanciëleMarktenenMacroFinancieelmetelkaarsamen(gereedinhetvierdekwartaal). DejaarlijkseRisicorapportageFinanciëleMarktensignaleertenagendeertrisico’s

voordeNederlandseeconomiediesamenhangenmetontwikkelingenindefinanciëlesector.Deprogramma’sFinanciëleMarktenenMacroFinancieelpublicerendezerapportagetenbehoevevandeTweedeKamer(gereedinhettweedekwartaal).

HetCPBonderzoektdeeffectenvanQuantitativeEasing(QE)opdeNederlandseeconomieenbeleid.Ditiseensamenwerkingvandeprogramma’sMacroFinancieelenFinanciëleMarkten.Vragenhierbijzijn:welkeafbouwscenario’szijnmogelijkenwatzijndaarvandemogelijkegevolgenvoordemacro‐economie?DezeanalysewordtbenutvoorhetdoordeTweedeKamergevraagdeonderzoeknaardeeffectenvandelagerente.Op8juni2017vindtoverditonderwerpdejaarlijkseCPBLectureplaats.ProfessorRicardoReis(LondonSchoolofEconomics)zaldezeuitspreken.HetonderwerpvoordeworkshopenLecturezaldeeconomischeenbeleidsmatigegevolgenvanonconventioneelmonetairbeleidzijn(dePolicyBriefisgereedinhettweedekwartaal).

Aankomendjaarzalwordengewerktaanverbeteringenvanhetramingsinstrumentarium.Ditiseensamenwerkingvandeprogramma’sMacro,Arbeid,SocialeZekerheid,InternationaleAnalyseenMacroFinancieel.

HetCPBbereidtzichvoorophetjaarlijksleverenvanramingenvoordemiddellangetermijnopleverenendebudgettaireeffectenvanbelastingmaatregelencertificeren,conformdeaanbevelingvandestudiegroepbegrotingsruimte.Ditvergteenmaligeeninvesteringininstrumentariumenvervolgensjaarlijksextrainzet.Ditiseengezamenlijkprojectvandeprogramma’sMacro,InternationaleAnalyse,Arbeid,SocialeZekerheidenOverheidsfinanciën.

HetCPBzalverderderegionaleennationaleprijselasticiteitenvanextrawoningaanbodonderzoeken.Daarmeekanookdewoningaanbodselasticiteitinhetwoningmarktmodelopnieuwwordengevalideerd.Ditiseensamenwerkingvandeprogramma’sStad,mobiliteitenregioenBelastingen(gereedinhetderdekwartaal).

6

TenslottewerkthetCPBmethetCBS,PBLenSCPopverzoekvandeTweedeKameraaneendoorontwikkelingvandeMonitorDuurzaamNederlandnaareeneventuele,nieuweMonitorBredeWelvaart.

Follow Up Visitatie Commissie

Deaanbevelingenvandevisitatiecommissiekrijgenin2017eennadervervolg.Losvandeinhoudelijkeaanbevelingenrondhetmacromodel,bigdataenevaluatievandeKansrijkreeks,wordtdehandgelegdaaneenvernieuwingvandecommunicatiestrategie,hetverderuitwerkenvanhetHRM‐beleid,hetverhelderenvandepositioneringvanhetCPBenhetverbeterenvandesamenwerkingmetanderedisciplines(zotrektelkesectorvoor2017eenacademischepartneraanmeteenniet‐economischeachtergrond).

4 Sector Publieke financiën

DesectorPubliekefinanciënwileenbreedvertrouwdebronzijnvanramingen,secondopinionseneconomische(beleids‐)analysesophetterreinvandepubliekefinanciën.Hiervoormaaktdesectorreguliereramingenvandeoverheidsfinanciënendekoopkrachtontwikkelingtenbehoevevandebegrotingscyclus.Hetonderzoekvandesectordraagtbijaaninzichtindeoptimaleinrichtingvanhetbegrotingsbeleid,debelastingstructuurendesocialezekerheid.Naastdeeindverantwoordelijkheidvoordeproductievankortetermijnramingen,zoalsCentraalEconomischPlan(CEP)enMacroEconomischeVerkenning(MEV),verleentdesectoropverzoekbeleidsondersteuningaan(voornamelijk)ministeriesenpolitiekepartijen.AcademischepartnersvandesectorzijndehooglerarenBasJacobs,KoenCaminada,SybrenCnossenenLexMeijdam.EvertVerhulpwordtacademischepartnermeteenniet‐economischeachtergrond. HetProgrammaBelastingen(BEL)binnendesectorPubliekeFinanciënstreeftnaarstructurelebeleidsanalysesvandeNederlandsebelastingen.Eentweedeaandachtspuntisheteffectvanfiscaleensubsidiemaatregelenopeenbeterewerkingvandewoningmarkt.Voordeveelalempirischeanalyseswordtgebruikgemaaktvanschattingsmodellenensimulatiemodellen.NaasteengoednationaalnetwerkparticipeertBELookineenconsortiumvaninternationaleonderzoeksinstitutenvoorDGTaxud.Accent1:BelastingenopkapitaalinkomensEenbelangrijkaccentvoor2017bijdeprojectenis,netalsin2016,detransitienaareenbeterstelselvanbelastingenopkapitaalinkomens,voortbouwendopdePolicyBrief‘Naareenmeeruniformebelastingopkapitaalinkomen’.Hierbijpastookeenverdereanalysevanfiscaleprikkelsvoorzzp’ers,dga’sen(multinationale)ondernemingen.In2017wordtde,in2016gestarte,vergelijkingtussendefiscaleprikkelsvanwerknemers,zzp’ersendga’safgerond,waarbijvooralaandachtisvoordemogelijkebelastingarbitragetussenib‐envpb‐ondernemers.Daarnaastzalhet

7

programmaaandachtbestedenaandemogelijkeafwentelings‐enontwijkingseffectenvandecrisisheffingvoortopinkomensin2013en2014.Bijdeinternationalebeleidsconcurrentievandevennootschapsbelasting(vpb)komennaastmotievenvoordevestingplaatsookbelastingontwijkingendegecoördineerdebeleidsinitiatieventegendeuithollingvandebelastinggrondslagaanbod.InhetonderzoekwordtgebruikgemaaktvaneenversievanCORTAX(eenmodelvoordeinternationaleeffectenvandevpbopbuitenlandseinvesteringen,debelastinggrondslagenwerkgelegenheid).Eenbelangrijkonderwerpdaarbijiseenevenwichtigerfiscalebehandelingvanheteigenenvreemdvermogen.Accent2:MICSIMBegin2015heefthetCPBhetnieuwemicrosimulatiemodel(MICSIM)ingebruikgenomen.Ditmodelwordtgebruiktvoordeintegraleanalysevandeinkomens‐,budgettaireenarbeidsaanbodeffectenvanwijzigingenindeinkomstenbelasting,uitkeringenentoeslagen.Daarisin2016ookhetarbeidsaanbodvanzzp’ersaantoegevoegd.In2017wordtonderzochtofhetmogelijkisdegevolgenvanfiscalewijzigingenopdewinstinkomensvanzzp’ersinhetmodeltezetten..Accent3:OnvrijwilligewerkloosheidNaaraanleidingvanreactiesop‘Kansrijkarbeidsmarktbeleid’wordtin2017,inhetkadervanMICSIMendusvoordelangetermijn,opnieuwnaaronvrijwilligewerkloosheidgekeken.Ditdoethetprogrammabijvoorbeelddoormeerrecentedatameetenemenwaarindewerkloosheidsstijgingtijdensdecrisisisverwerkt.Ookwordenrestrictiesaandevraagzijdemeegenomen.DaarbijwerkthetCPBsamenmetdeUniversiteitvanLeuven,waareenmodelmetdezerestrictiesisontwikkeld.Hetisnogdevraagofhieroverin2017zalwordengepubliceerd.Zoalsgebruikelijkwordtditprojectinternbreed(onderanderemethetprogrammaArbeid)afgestemd.Accent4:FiscaalenwoonsubsidiebeleidDaarnaastwilBELbekijkenofdeeffectenvanhetfiscaleenwoonsubsidiebeleidvoorverschillendegroepenin2017inkaartkanwordengebracht.AanleidinghiervoorisdediscussienaaraanleidingvandepublicatieKansrijkwoonbeleidhierover.Erwordenhierbijwelwijzigingendoorgevoerd.Zowordendesubsidievoetendirectaandebeleidsinstrumentengekoppeld.Eenanderonderzoeksthemabetrefthetgedragenderolvanwoningcorporatiesalshetgaatomwoningaanbodenhuurverhogingen,medealsresponsopdeverhuurdersheffing.In2017verschijnendevolgendepublicaties: Achtergronddocumentmetgeactualiseerdevpb‐simulatiesmetCORTAX(tweede

kwartaal). PolicyBriefenDiscussionPaperoverfiscaleondernemingsfaciliteiten(derde

kwartaal).

8

AchtergronddocumentoverdeMICSIM‐aanpassingen(derdekwartaal). NotitieoverprijselasticiteitvanwoningaanbodinNederlandseregio’s(derde

kwartaalmetsector5).HetprogrammaInkomens,PrijzenenSocialeZekerheidmaaktonafhankelijkeeconomischeramingenenex‐antebeleidsanalysesoverdekoopkrachtensocialezekerheid.HetprogrammaisverantwoordelijkvoorhetmicrosimulatiemodelMIMOSIeneenaantalkleineremodellenvoorlonen,inflatieenuitgavenaansocialezekerheid.Hetprogrammadoetdekomendejarenonderzoekterversterkingvandekwaliteitvanderamingenenbeleidsanalyses.Daarnaastrichthetprogrammazichopdeinrichtingvandesocialezekerheidendeuitdagingendievolgenuitlangetermijntrendsopdearbeidsmarktendemaatschappij.Accent1:InkomensongelijkheidHetprogrammawerktin2017aanonderzoekennaardeinflatieendeinkomensongelijkheid(endeinvloedvanbeleid).Dematevaninkomensongelijkheidenveranderingenininkomensmobiliteitwordenoverdetijdinkaartgebrachtopbasisvanadministratievegegevens.HetgedetailleerdemodelMIMOSIbiedtbijuitstekdemogelijkheidomdeinvloedvanbeleidweertegevenopdeinkomenspositieeninkomensveranderingen.Uitonderzoekblijktdatdeprimaireinkomensongelijkheidisgestegen,maardenettoinkomensongelijkheidniet.Hetdoelvanhetonderzoekisomdeinvloedvandemografischeeneconomischefactorenenerzijdsenhetbeleid,waarondersocialeuitkeringenendirectebelastingenanderzijds,teontleden.Accent2:MIMOSIEentweedeaccentin2017betreftdeherzieningvanhetmodelMIMOSImetalsbelangrijkonderdeeleenovergangvanprogrammeertaalSASnaaropen‐sourceprogrammeertaalR.Ditzalleidentotondermeerlagerekostenenmeertransparantie.Verderzalhetprogrammawerkenaaneenverbeteringvandeinzichtenenramingenvoorinflatie.Ditisvanbelangomdatinflatieeenbelangrijkeinvloedheeftopdekoopkracht.TotslotwerkthetprogrammaaaneenverkennendonderzoeknaardeinternationaleontwikkelingvandearbeidsinkomensquoteendemogelijkeinvloedvandeuitzonderlijksterketoenamevanhetaantalzelfstandigeninNederland.In2017verschijnendevolgendepublicaties: PolicyBriefoverinkomensongelijkheiden–mobiliteiteneffectvanbeleid(vierde

kwartaal). DiscussionPaperoverstructureleaspecteninflatieraming(vierdekwartaal).

HetprogrammaOverheidsfinanciënmaaktramingenenanalysesvandeoverheidsfinanciën.Hetprogrammamaaktookin2017devierreguliere

9

kortetermijnramingen.Verderwerkthetprogrammaaantegenbegrotingenengeefthetbeleidsondersteuning.HetprogrammavertegenwoordigthetCPBininternationaleforavanindependentfiscalinstitutes(ifi’s).Naastderegulierekortetermijnramingenwerkthetprogrammain2017aanmiddellangetermijnverkenningen,iniedergevaleenMLTinhetvoorjaar.Hetprogrammaissterkbetrokkenbijdedoorrekeningvandeverkiezingsprogramma’svanpolitiekepartijen(KeuzesinKaart).Nadeverkiezingenishetprogrammabetrokkenbijeeneventueledoorrekeningvanhetregeerakkoord.Nadetotstandkomingvanhetnieuwekabinetzaldemiddellangetermijnverkenningwordengeactualiseerdopbasisvanhetregeerakkoord.Accent1:AanpassingeninstrumentariumHetinstrumentarium,metnamehetEMU‐model,zalopbasisvanhetregeerakkoordwordenaangepastvoordegewijzigdebegrotingsregelsenverschuivingenvandekaders(bijvoorbeeldvoorhetSocialeDomein).Danzalookdedatabasevoordebeleidsmatigelastenontwikkelingwordengemoderniseerd.ConformhetadviesvandeStudiegroepBegrotingsruimtewerkthetprogrammamogelijkaandecertificeringvanbelasting‐enpremiemaatregelen.Daarnaastwordtonderzoekgedaannaardeproductiviteitvandeoverheid.Accent2:Overheidstekorten‐schuldEenvolgendaccentin2017isdeontwikkelingvaneenstochastischmodel,geschiktomkansverdelingenrondbepaaldegebeurtenisseneneffectentestimuleren.Datmodellaatzienhoeoverheidstekorten‐schuldzichontwikkelenwanneerrekeningwordtgehoudenmethetkaraktervanfinanciëleeneconomischevariabelenalslonen,inflatie,renteenaandelenrendement.Ookwordencrisisscenario’singebouwdwaarinaandelenkoersenbbpeenscherpevallatenzien.Hetmodelkanwordengebruiktvoorschokproeven.IneenlaterstadiumkanhetmodelwordeningezetomalternatievendoorterekenenvoordehuidigeEU‐begrotingsregels.HetmodelbouwtvoortopdePolicyBrief2013/08'EarlyWarningIndicatorsforDebtSustainability'enverschilthiervandoordathetbeleidexogeenis.DitprojectleidttoteenPolicyBriefoverkwetsbaarhedenvandeoverheidsbegroting.Accent3:EconomischeenbudgettaireeffectenoverheidsuitgavenIn2016kwamdeeersteversiegereedvanhetmultiplier‐thresholdmodelmetbehulpwaarvandeeconomischeenbudgettaireeffectenvanoverheidsuitgavenkunnenwordengesimuleerd.Hetmodelkanwordengebruiktvoorgevoeligheidsanalysesophetterreinvanschuldhoudbaarheid,gegevenbepaaldeveronderstellingenoverhystereseenmultipliers.In2017zalhetprogrammaditmodeluitbreidenzodatoverheidsconsumptieenoverheidsinvesteringenvanelkaarkunnenwordenonderscheiden.Hetdoelblijftomperjaardedrempelwaardenvandemultiplierte

10

inventariserendiedeoverheidsschuldquoteongewijzigdlaatbijtekortreducerendemaatregelen.Deonderzoekenin2017zijnonderdeelvanhetlangjarigeonderzoeksprogrammadatzichrichtopkwetsbaarhedenindeopenbarefinanciënendeinteractietussendeoverheidssectorenderestvandeNederlandseeconomie.In2017verschijnendevolgendepublicaties: PolicyBriefoverkwetsbaarhedenoverheidsbegroting(vierdekwartaal). DiscussionPaper‘Vulnerabilityofgovernmentbudgets’(vierdekwartaal). Achtergronddocumentoverdynamiseringvanhetmultiplier‐thresholdmodel

(derdekwartaal)

5 Sector Macro-economische analyse

DesectorMacro‐economischeanalysewileenbreedvertrouwdebronzijnvoordemacro‐economievandeNederlandseoverheid.DesectormaaktramingenvoordekorteenmiddellangetermijnvoordeNederlandseeninternationaleeconomieenanalysesvanmacro‐economischeontwikkelingenenbeleidsvragen.Macro‐economischeontwikkelingendiehoogopdeonderzoeksagendastaan,zijndeafnemendegroeivandewereldhandel,degematigdegroeivandeproductiviteitenhetbelangvanvermogensenschuldenvoorbestedingenvanhuishoudens.Vragendieaandachtkrijgenvariërenvanmonetairbeleidenvrijhandelsverdragen/vrijverkeervanpersonentoteenbijdrageaanKeuzesinKaart.Hetontwikkelenvaneennieuwmacromodeliseenbelangrijkaccentvoor2017.Ditleidttoteendoorgaandekwaliteitsverbeteringvanhetramingsinstrumentarium.DeacademischepartnerszijnRobertInklaar,JacquesPelkmans,EddyDorslaerenDirkSchoenmaker.Naareenacademischepartnermeteenniet‐economischeachtergrondwordtnoggezocht.HetprogrammaInternationaleAnalysemaaktramingenenanalysesvandeinternationaleeconomischeontwikkelingopdekorteenmiddellangetermijn.HetprogrammapubliceertelkemaanddeWereldhandelsmonitor(WTM)enmaaktvierkeerperjaareenramingvanontwikkelingenindeinternationaleeconomiedievoorNederlandrelevantzijn.Hetinstrumentariumvoorderamingenwordtcontinuverbeterdenaangescherpt.HetprogrammaonderzoektdeinvloedvaninternationalefactorenopdeNederlandseeconomie.HierinstelthetprogrammadeeffectenvandeglobaliseringopEuropaenNederlandcentraal.Voorbeeldenhiervanzijndeveranderingenindewereldhandel,deeffectenopinkomensongelijkheidendeeconomischeeffectenvanvrijverkeervanpersonen(migratie).

11

Accent:GlobaltradeslowdownBinnenhetonderzoeknaardeveranderingenindewereldhandel,staatdeglobaltradeslowdowncentraal.Naeenperiodewaarindewereldhandeltweekeerzohardgroeidealsdewereldeconomie,isdegroeivandewereldhandelsterkvertraagd.Vragendiebeantwoordworden,zijn:watzijnoorzakenhiervan(welkerolspeeltChina)enwatzijndeeffectenopdevoorNederlandrelevantewereldhandel?In2017verschijnendevolgendepublicaties: PolicyBriefovereconomischeeffectenvanvrijverkeervanpersonen(tweede

kwartaal). DiscussionPaperoverdeimpactvandeglobaltradeslowdownopdevoor

Nederlandrelevantewereldhandel(vierdekwartaal).

HetprogrammaMacroFinancieelanalyseertdeeffectenvanontwikkelingenindefinanciëlesectoropdemacro‐economie.Hetaanvullendeonderzoekvanuitmicro‐economischperspectiefvindtplaatsinhetprogrammaFinanciëlemarkten.Hetprogrammakentin2017tweeaccenten:derolvanvermogenenschuldenendeinteractiestussendereëleenfinanciëleeconomie.Deafgelopenjarenzijndeinvloedvanvermogensenschuldenopdereëleeconomieenderolvandefinanciëlesectordaarbijopnieuwduidelijkgeworden.Accent1:VermogensenschuldenErwordtin2017onderzoekgedaannaarhetbelangvanvermogensenschuldenindeNederlandseeconomie(zieookhoofdstuk3).Nederlandkamptonderanderemetafgenomenhuizenvermogens,hogehypotheekschuldenenpensioenfondsendieonderdrukstaan.Ditraaktdevermogensopbouwvanjongerenenouderenopuiteenlopendewijzeenroeptdevraagopofdeopbouwvanvermogensenschuldenweloptimaaloverdelevensloopverloopt.Accent2:InteractiestussenreëleenfinanciëleeconomieHetprogrammaonderzoektverderdeinteractiestussendereëleendefinanciëleeconomie.Derisico’svanuitdefinanciëlesectorbeïnvloedendemacro‐economie.Andersomisdefinanciëlestabiliteitafhankelijkvanontwikkelingenindereëleeconomie.In2017zalhetonderzoeknaardeeffectenvandeafbouwvanhetQuantitativeEasing(QE)programmavandeECBopdereëleeconomiecentraalstaan.Daarnaastzalbegonnenwordenmetdemodelleringvandebelangrijksteinteractiestussendefinanciëleenreëleeconomie.DitkandienenalseensatellietmodelvoorhetnieuwemacromodelvanhetCPB.

12

In2017verschijnendevolgendepublicaties:• PolicyBriefoverafbouwvanQuantitativeEasing(tweedekwartaal,in

samenwerkingmethetprogrammaFinancieleMarkten).• DiscussionPaperoververmogensopbouwoverdelevensloop(vierdekwartaal).

HetprogrammaMacrodoorgrondtdemechanismenachtermacro‐economischeontwikkelingenenwendtdezekennisaanommacro‐economischeramingenopkorteenmiddellangetermijnteverrichten.Zowordtinzichtgebodenindemacro‐economischegevolgenvanbeleidswijzigingenen(grote)exogenegebeurtenissen.Hetprogrammaverwerktdeverworveninzichtenineenmodernentransparantinstrumentariumvoordekorte‐enmiddellangetermijnvoorspellingen.Accent1:NieuwmacromodelHalverwege2015ishetprogrammabegonnenmetdeontwikkelingvaneennieuwmacromodelvoordekorteenmiddellangetermijn.In2017/2018wordthetkernmodelafgerond.In2018zalhetgetestwordenindeoperationeleramingsomgeving.Inlijnmetaanbevelingenvandevisitatiecommissiewordteentransparantenmodernmacromodelontwikkelddataansluitbijdestandvandeeconomischewetenschap.Hettrajectwordtbegeleiddooreeninternationalewetenschappelijkeklankbordgroep.Accent2:ProductiviteitsgroeiIn2016isgestartmeteenmeerjarigeonderzoekslijnnaardematigingvandeproductiviteitsgroeiendemogelijkeroldiebeleidsmakerskunnenspelenindebeperkinghiervan.Defocusvanhetonderzoekligtditjaaropeenmogelijkeproductiviteits‐slowdownopmacroniveauenhetniveauvandebedrijfstak.Daarnaastwordtgekekennaartrageaanpassingsmechanismentengevolgevanmisallocatievankapitaalendeterugloopindegemiddeldeproductiviteitdoordatdekopgroepvanhoogproductievebedrijvenkleinerwordt.In2017verschijnendevolgendepublicaties: DiscussionPaperConditionalForecastingUsingNonlinearModelsWithForward‐

LookingExpectations(eerstekwartaal). DiscussionPaperHowstrongistheevidenceforaproductivityslowdown:a

sectoralanalysis?(derdekwartaal).

13

6 Sector Arbeid, onderwijs en pensioenen

DesectorArbeid,OnderwijsenPensioenenverrichteconomischeanalysesenramingenopdezedriegebieden.Deanalysevandeverkiezingsprogramma’senhetregeerakkoordleggenin2017beslagopdesector,waardoorerminderruimteisvooronderzoeksprojectendaninanderejaren.Oponderwijsgebiedwordteenaantalexperimentelestudiesafgerondwaarbijonderanderegekekenwordtnaareffectiefbeleidtegenvoortijdigschoolverlatenenbeleidomexcellentedocentenaantetrekken.Deprogramma’sArbeidenPensioenenonderzoekenbeidehetuittredingsgedraginrelatietotdeeerste‐entweedepijlerpensioenen(o.a.deAOW‐leeftijdendeeltijdpensioenarrangementen).Alleprogramma’sinvesterenin2017inhetinstrumentariumdatwordtgebruiktbijderamingenenex‐anteevaluatiesvanbeleid.DehooglerarenCaspervanEwijk,PierreKoningenDinandWebbinkzijndeacademischepartners.BasHaringwordtacademischepartnermeteenniet‐economischeachtergrond.HetprogrammaArbeidanalyseertdewerkgelegenheidenwerkloosheidtenbehoevevanderamingscyclus.HetonderzoekheefttotdoelomdearbeidsmarktramingenteverbeterenenisdaarbijgerichtophetbeterbegrijpenvanbeleidsrelevanteonderdelenvandeNederlandsearbeidsmarkt.In2017leggendeanalysevandeverkiezingsprogramma’senhetregeerakkoordeenforsbeslagophetprogramma.Daarnaastwordthetinstrumentariumomdearbeidsmarkttemonitorenenteinterpreterenverderontwikkeld.Accent1:DynamiekvandearbeidsmarktHetprogrammadoetonderzoeknaardedynamiekopdearbeidsmarktmetdaarbijeenfocusopdewerkloosheid.Hetprogrammastarteenmeerjarigonderzoeknaarverdringingopdearbeidsmarkt.Ditmoetin2018toteenpublicatieleiden.Inditonderzoekstaatdevraagcentraalofnieuwarbeidsaanbod–bijvoorbeeldviamigratie,opengrenzenofsubsidiëringviadeParticipatiewet–nadeligisvoorspecifiekegroepenindesamenleving,zowelopkortealsoplangeretermijn.Accent2:LangerdoorwerkenDeandereprojectenrichtenzichditjaaropvraagstukkenrondlangerdoorwerken.Inhetnajaarvan2017verschijnteenPolicyBriefoverdeeltijdpensionering.VerderwordtsamenmethetprogrammaPensioenenonderzoekgestartnaarhetparticipatie‐effectvandeverhogingvandeAOW‐leeftijd.In2017verschijnendevolgendepublicaties:• PolicyBriefoverDeeltijdpensioen(vierdekwartaal).• DiscussionPaperoverdedynamiekopdearbeidsmarkt(vierdekwartaal).

14

HetprogrammaOnderwijsbrengtdeeffectenvanonderwijsbeleidinkaart.In2017wordteenaantalbeleidsevaluatiesafgerondopbasisvaneenexperimenteleopzet.DeresultatenvanditonderzoekversterkendekennisbasisoveronderwijsbeleidenkunnenindevolgendeeditievanKansrijkonderwijsbeleidwordenmeegenomen.HeteersteexperimentvondplaatsbijdrieROC‐instellingen,diemanierenbedachtenomvoortijdigschoolverlatenophetmbotegentegaan.Detweedeevaluatiegaatovertweeprogramma’somtalentvollestudententeverleidenomleraartewordeninhetvoortgezetonderwijs:‘EerstdeKlas’ende‘Onderwijstraineeships’.Accent1:OnderkantvandevaardigheidsverdelingHetin2016gestarteonderzoeknaarde‘onderkantvandevaardigheidsverdeling’wordtin2017voortgezet.Hetprogrammaonderzoektheteffectvanextraonderwijsachterstandsmiddelen(uitdeimpulsgebiedentoeslag)opleerlingprestatiesinhetprimaironderwijs.Verderwordtdestartkwalificatieonderzocht–deverplichtingomminimaaleenhavo‐/vwo‐ofmbo2of3‐diplomatebehalen.Devraagisofdezemaatregelhelptomleerlingeneenhogerdiplomatelatenhalen.Eenanderevraagisofdeambitieopeenvoldoendeniveauligtomeengoedeaansluitingopdearbeidsmarkttebereiken.Bijditonderzoeknaardewaardevandestartkwalificatiewordenookgedragseconomischeinzichtengebruikt.Accent2:RelatietussenschooltijdenendearbeidsparticipatievanoudersOokonderzoekthetprogrammaderelatietussenschooltijdenendearbeidsparticipatievanouders.Onderzochtwordtofcontinuroosterseenpositiefeffecthebbenopdearbeidsparticipatievanouders.HiervoormaakthetCPBgebruikvandiverseexperimentenwaarbijscholeninbepaaldegemeentenoverstappennaareenmeergeïntegreerdaanbodvankindvoorzieningen.In2017verschijnendevolgendepublicaties:• DiscussionPaperoverOnderwijsachterstandenbeleid(eerstekwartaal).• DiscussionPaperoverEffectiviteitscholingsaftrek(eerstekwartaal).• DiscussionPaperoverEerstdeKlasenOnderwijstraineeships(derdekwartaal).• DiscussionPaperoverdrieexperimentenomvoortijdigschoolverlatentegente

gaan(derdekwartaal).• DiscussionPaperoververschillendeschooltijdenarrangementenen

arbeidsparticipatie(vierdekwartaal).

HetprogrammaPensioenenverrichtonderzoek,maaktramingenenondersteuntdebeleidsvoorbereidingophetterreinvanpensioenenendehoudbaarheidvandeoverheidsfinanciënopdelangetermijn.Hetprogrammadraagtin2017bijaandeanalysevandeverkiezingsprogramma’senhetregeerakkoordenbiedtdaarnaastbeleidsondersteuningbijdeverdereuitwerkingvantoekomstigepensioencontractenendevormgevingvaneentransitie.

15

Accent1:HerzieningGAMMAHetinstrumentariumvoordebepalingvandehoudbaarheidvandeoverheidsfinanciën,GAMMA,wordtin2017verderherzien.Accent2:Eerste‐entweedepijlerpensioenHetprogrammarondtverderhetonderzoekafnaardeverhoudingtussendeeersteentweedepensioenpijlerenpubliceerteenonderzoeknaarkeuzevrijheidindeuitkeringsfasevanpensioenregelingeninanderelanden.InsamenwerkingmethetprogrammaArbeidwordteenonderzoekopgestartnaardeeffectenvaneenverhogingvandeAOW‐leeftijdopdeuittredingsleeftijd.In2017verschijnendevolgendepublicaties:• Discussionpaperoververhoudingvaneersteentweedepensioenpijler(eerste

kwartaal).• NetsparDesignpaperoverkeuzevrijheidindeuitkeringsfasevan

pensioenregelingen(eerstekwartaal).• AchtergronddocumentoverGAMMA(vierdekwartaal).

7 Sector Marktordening

DesectorMarktordeningwileenbreedvertrouwdebronzijnvaneconomischeanalysesophetgebiedvanordenings‐,transitie‐enreguleringsvraagstukkenvanuiteenNederlandsenEuropeesbeleidsperspectief.Centraalstaatdevraagwelketakenhetbestdoordeoverheidkunnenwordenuitgevoerd,welkedoordemarktenenhoeoverheidsinterventiediemarktenbeterkanlatenfunctioneren.Enkelevragendiebeantwoordworden,zijn:hoekanzorgdoelmatiger,hoestimulerenweinnovatieenhoedragenfinanciëlemarktenopeenrobuustemanierbijaandeeconomie.Desectorwileengezaghebbendeenbreedvertrouwdebronzijnvanwetenschappelijkeeconomischeonderbouwingvoorbeleidophetvlakvanordeningsvraagstukkenrondzorg,innovatieenwetenschapenfinanciëlemarkten.DesectorisookeindverantwoordelijkvoordejaarlijkseRisicorapportageFinanciëleMarktenvoordeTweedeKamer,dezorgramingenenbrachtvorigjaardeRisicorapportagecybersecurityeconomieuit.DeAcademischepartnerszijndehooglerarenJanBoone,RobertDur,WolterHassinkenErikSchut.AnnaGerbrandywordtacademischepartnermeteenniet‐economischeachtergrond.HetprogrammaZorgdraagtbijaandebeleidsdiscussieoverdezorg.Ditdoethetprogrammaviaonderzoekmetdenadrukopordenings‐entransitievraagstukkeninhetvoortdurendveranderendeNederlandsezorgstelsel.Hetprogrammaspeeltinopactuelethema´soverconcurrentieindezorg,derolvanzorgaanbiedersenzorgverzekeraarsinhetzorgstelsel,deinrichtingvandelangdurigezorg,dematevansolidariteitindezorgendeverdelingvanverantwoordelijkheidtussenoverheiden

16

burgers.Hetlangetermijnperspectiefvanhetonderzoekisgerichtopgroteredoelmatigheidindezorg.In2017liggendeaccentenvanhetprogrammaophetkeuzegedragvanverzekerdenvooreenzorgpolis,hetbepalenvangedragseffectenbijzorgaanbiedersenopdevraaghoeverzekerdenreagerenopheteigenrisico.Bijditlaatsteonderwerpgeefthetprogrammainvullingaaneenvande,doordetechnischewerkgroepZorgkeuzesinKaartgeconstateerdeleemtes.VerderverkenthetCPBdemogelijkhedenvoorempirischonderzoeknaardedoelmatigheidvanhetNederlandsezorgstelsel.Accent1:EffecteneigenrisicoeneigenrisicomodelSteedsmeergemeentengevenmensenmeteenlaaginkomendemogelijkheidomhetverplichteeigenrisicoteverzekeren.Verderkunnenmensensindsdeinvoeringvandezorgverzekeringswetookvooreenvrijwilligeigenrisicovanmaximaal500eurokiezen.Zijbetalendaneenlagerezorgpremie.Hetprogrammazaldeeffectenvan(vrijwillig)eigenrisicobijverzekerdenenverzekeraars,onderandererisicoselectieenmoreelrisico,inkaartbrengen.Dezeresultatenzullenwordengebruiktomeenmicrosimulatiemodelvoordedoorrekeningvanverschillendevormenvaneigenbetalingenindecuratievezorgteontwikkelen,zoalshetverplichteigenrisico,eenvasteeigenbijdrageperverrichting,hetinkomensafhankelijkeigenrisicoenhetZwitserse‘two‐tier’systeem.Accent2:ReactievanzorgaanbiedersindeGGZopdevraagschokin2012In2012heeftdeoverheidhetbasispakketverkleindeneigenbetalingenindecuratieveGGZingevoerd.DitresulteerdeineenafnamevanhetaantalpatiëntendatzorgzochtbijGGZ‐zorgaanbieders.IndezestudieevalueerthetCPBdeperiode2008‐2013enwordtnagegaanhoezorgaanbiedersindeGGZreageerdenopdevraagschok.Accent3:VerbeteringramingenHetprogrammaZorgblijftinvestereninderegulierezorgramingenomopeenmeersystematischemanierrecentbeschikbaarkomendeinformatieensignalenuithetveldtekunnenbetrekkeninderamingen,waaronderKeuzesinKaart,dedoorrekeningvanhetregeerakkoord,CEPenMEV.In2017verschijnendevolgendepublicaties: PolicyBriefoverpraktijkvariatieindezorg(derdekwartaal). Effectenvangezinssamenstellingophetgebruikvangemeentelijkelangdurige

zorg(publicatievormtebepaleninoverlegmetdefinancier,samenmetprogrammaDO,vierdekwartaal).

DiscussionPaperovereigenrisico(tweedekwartaal). AchtergronddocumentbijhetEigenRisicoModel(vierdekwartaal). DiscussionPaperovernominalepremieenconcurrentie(tweedekwartaal).

17

HetprogrammaFinanciëlemarktenanalyseertordeningsvraagstukkendiebetrekkinghebbenopdefinanciëlesectorendeinteractietussendefinanciëlemarktenendereëleeconomievanuitmicro‐economischperspectief.Complementaironderzoekvanuitmacro‐economischperspectiefvindtplaatsinhetprogrammaMacroFinancieel.Hetlangetermijnonderzoeksperspectiefbetreftdepubliekebelangendieoverheidsbeleidrechtvaardigenopbancairemarkten,verzekeringsmarktenenpensioenmarkten.Daarbijligtin2017defocusopactuelebeleidsdiscussiesoverconsumentenschuld(LoanToValueratio),destructuurvandefinanciëlesectorendefinancieringvanbedrijven.Accent1:FinancieringslandschapFinanciëlesystemenlatenkapitaalstromennaarproductievebedrijven.Erzijntweehoofdvormen:eenbankgedomineerd(ofrelationshipbased)systeemeneenmarktgedomineerd(ofarm’slength)systeem.TegelijkertijdzetdeopmarsvanFinTech‐startups,technologiebedrijvenvanbuitendetraditionelefinanciëlewereld,drukopdetraditioneledienstverlenersindefinanciëlesector.Hoehetfinanciëlesysteemzichkanontwikkelen,isbeschrevenindePolicyBrief‘Toekomstfinanciëlesector’beschreven.InhetvervolghieropzoekthetprogrammasystematischnaarindicatorendiedematevanontwikkelingvanfinanciëlesystemenindetweehoofdvormenenFinTechillustreren,hoedemarktenvoorvreemdeneigenvermogenzichontwikkelenenwelkeproblemendaarspelen,hoedefinanciëlesystemeninlandenvanelkaarverschillenenhoedeverschillendefinanciëlesystemenpresteren.Accent2:WoningmarktendekeuzevanschuldratioInternationaalgezienhebbenNederlandsehuishoudenshogeschulden.Debelangrijkstevormdaarvanisdehypotheekschuld.DehogeschuldniveausenhogeinitiëleLoan‐to‐Value(LTV)ratio’svanNederlandsehuishoudensblijvenzowelinternationaal(IMF,OESO)alsinNederland(FSC)onderwerpvandiscussie.HetprogrammaonderzoektempirischwelkefactorendekeuzevanhuishoudensvooreenbepaaldeLTV‐ratiobepalenbijhetafsluitenvaneenhypotheek.DitonderzoeksluitaanbijeerderestudiesnaarheteffectvanverlagenvandeLTV‐limietenempirischonderzoeknaardeeffectenvanonderwaterstaanopbasisvanCBS‐microdata.Accent3:GedragsreactiesinbijzonderefinanciëletijdenCentralebankenvoerenalgeruimetijdeenexpansiefmonetairbeleid.Zoalsheternunaaruitziet,ligthetnietvoordehanddathetexpansievemonetairebeleidsnelwordtafgebouwd.Hetleeklangetijdeentaboe,maarbankenbeginneninresponsophetECB‐beleidnegatievespaarrentesinrekeningtebrengenbijparticulierespaarders.Hetprogrammazaldaaromonderzoekenwelkegedragsreactiesbijbanken,consumentenenbedrijvenkunnenontstaanopexpansiefmonetairbeleid.DaarbijzalhetproberenteduidenwatditkanbetekenenvoordeNederlandseeconomieenwatNederlandsebeleidsmakerskunnendoen.

18

In2017verschijnendevolgendepublicaties: RisicorapportageoverfinanciëleMarkten,notitie(tweedekwartaal). PolicyBriefovergedraginbijzonderefinanciëletijden(derdekwartaal). DiscussionPaperoverdekeuzevanschuldniveausdoorhuishoudens(tweede

kwartaal). DiscussionPaperoverhetveranderendfinanciëlelandschap(vierdekwartaal).

HetprogrammaInnovatieenWetenschaprichtzichopordenings‐entransitievraagstukkenrondinnovatieenwetenschap.Hetaccentvanhetprogrammaligtopfinancierings‐ensturingsvraagstukkenrondwetenschappelijkonderzoekeninnovatieenopdeimplicatiesvandigitaliseringvoorhetoverheidsbeleid.Naaraanleidingvanderapporten‘Kansrijkinnovatiebeleid’en‘Kansrijkwetenschapsbeleid’zijnerverschillendeprojectenronddevormgevingvandefinancieringvanzowelprivaatalspubliekonderzoek.Digitaliseringisnauwverbondenmetinnovatieenvergrootdemogelijkhedenvooronderzoekers,bedrijvenenconsumenten.Tegelijkertijdontstaanernieuwebeleidsvraagstukkenrondprivacy,cyberveiligheidendewerkingvanmarkten.Accent1:KwantificeringbelangcybersecurityBedrijvenenoverhedenstekenveelgeldincybersecurity.DeomzetvanNederlandsebedrijvenaancybersecuritydienstenin2014bedroegzo’n7,5miljardeuro(VKA2016).Derijksoverheidisvooralactiefbijvitalesectoren.Hetisechteronduidelijkhoeveeldezeinvesteringendeeconomiealsgeheelopleveren.Effectmetingisvooralsnogmoeilijk,maarhetCPBkaninsamenwerkingmetondermeerCBSenhetNCSCdekostenenopbrengstenvancybersecuritybeterinkaartbrengenengaanmonitoren.MeteenjaarlijkseenquêtevanhetCBSonderhuishoudensénbedrijvenwordterbeterinzichtverkregeninpreventie,manifestatiesvancybercriminaliteitendegevolgenervan. 

Accent2:EconomievaninformatiemarktenInformatiespeelteensteedscentralererolindeeconomie.Viamobieletelefoons,internetplatforms,ofbetalingssystemenverzamelenbedrijvengrotehoeveelhedengegevensoverhetgedragendekarakteristiekenvanconsumenten.Beleidsmakersenbedrijvenworstelenmetvragenals:Hoecreëerjevertrouweninborgingvanprivacybijmedischetoepassingen?Hoevoorkomjemiss‐sellingvanfinanciëleproducteninfinanciëlemarkten?Hoezorgjevoorbetrouwbarekwaliteitsevaluatiesbijinternetplatforms?Hoekandeoverheiddebetrouwbaarheidvanwetenschapbevorderen?Onderwelkeomstandighedenheefteenbedrijferbelangbijomeengoedereputatieophetgebiedvanprivacyoptebouwenenwanneerontbrekendeprikkelshiervoor?Inditprojectonderzoekenwehoereputatiemechanismenwerken,watjeaandemarktkuntoverlatenenwatniet,enwelkebeleidsinstrumentendeoverheidheeftalsdemarktfaalt.Deantwoordenopdezevragenbieden

19

aanknopingspuntenvooralgemeenbeleidophetgebiedvanreputatievorming(denkaanidentificatie,righttobeforgotten,privacy). 

Accent3:ExperimentenmetonderzoeksfinancieringInverschillendelandenwordenexperimentengedaanmetdefinancieringvanwetenschappelijkonderzoek.ZoheeftdeNSF(AmerikaanseNationalScienceFoundation) voorenkeleonderzoeksprogramma’sdedeadlinesafgeschaft,wattotdehelftvanhetaantalaanvragenleidde.OokinNederlandzijnerverschillendenieuweideeënvoorexperimenten.Zokunnenwinnaarsineentopgroepwordengelootofkunnenwetenschappersdemiddelenzelfonderlingverdelen.Hetprogrammazalhetinitiatiefnemenvoorexperimentenopditgebiedinsamenwerkingmetandereorganisaties.In2017verschijnendevolgendepublicaties: Notitierisicorapportageovercyberveiligheidindeeconomie(tweedekwartaal). PolicyBriefoverdereguleringvaninformatiemarkten(derdekwartaal). DiscussionPaperoverreputatievormingopMarktplaats.nl(vierdekwartaal). PolicyBriefoverdevormgevingvanonderzoeksfinanciering(derdekwartaal). PolicyBriefoverfiscaalinnovatiebeleidinEuropa(derdekwartaal).

8 Sector Fysieke omgeving

DesectorFysiekeOmgevingwileenbelangrijkkenniscentrumzijnvoordeontwikkelingentoepassingvansamenhangendeenbeleidsrelevanteeconomischeanalysesophetgebiedvanderegionaleeconomieendecentraleoverheden,infrastructuurenduurzaamheid.3Deontwikkeling,verbredingenverdiepingvanMaatschappelijkeKosten‐BatenAnalyses(MKBA)ligtinhethartvandesector.Desectorwileengezaghebbendeenbreedvertrouwdebronvanwetenschappelijkeeconomischeonderbouwingvanbeleidsvragenopdezeterreinenzijn.AcademischepartnerszijnStevenBrakmanenMaartenAllers.Naareenacademischepartnermeteenniet‐economischeachtergrondwordtnoggezocht.HetprogrammaStad,mobiliteitenregiorichtzichdekomendejarenvooralopvraagstukkenopdevolgendedrieterreinen:interactievanruimteenmobiliteit,regionaleenstedelijkegrond‐,vastgoedenarbeidsmarktenenhetbeterbenuttenvaninfrastructuur4(nietin2017).Analysesopbasisvanmicrodatanemenhierbijeensteedsbelangrijkerplaatsin.Hetprogrammaisdaarnaastaanspreekbaarvoor‘water’‐gerelateerdebeleidsvragen.

3 Veel onderzoek in de sector vindt plaats in samenwerking met departementen (incl. RWS), collega- kennisinstellingen/planbureaus zoals PBL, SCP en Deltares, Nederlandse en buitenlandse universiteiten, het CBS en het Kadaster. 4 In Kansrijk mobiliteitsbeleid werd rond het eerste en derde thema geconstateerd dat er belangrijke kennislacunes bestonden.

20

Accent1:InteractievanruimteenmobiliteitHetonderzoekinhetkadervandeinteractietussenruimteenmobiliteitbouwtvoortopdestudienaaragglomeratie‐effectenuit2016.Diestudiebevestigdedatmensenproductieverzijningebiedenmeteenhogereeconomischedichtheid.Nieuwisdatblijktdatzejuistookproductieverwordendoorhet(meerjarig)werkzaamzijninzulkegebieden.Ditlaatstedynamischeagglomeratie‐effectwordtin2017verdergeanalyseerdenzalnaarverwachtingeennieuwlichtwerpenopdeprincipesachterderuimtelijkeordening.Accent2:Regionaleenstedelijkegrond‐,vastgoedenarbeidsmarktenHettweedeaccentin2017isdewoningmarkt.UiteengezamenlijkepublicatiemethetPlanbureauvoordeLeefomgevinguit2016blijktdatertot2030eenextravraagindeRandstadontstaatvantussendekwart‐enéénmiljoenwoningen.DerecentsterkgestegenwoningprijzeningrotestedenvandeRandstadgevenaandatdedrukhoogis.Devraagishoedemarktreageert:gaandiewoningenerkomenenwatvoorwoningenenwaarkomenzedan.Ineersteinstantierichthetonderzoekzichophetvaststellenvanderegionaleennationaleprijselasticiteitenvanextrawoningaanbod.Hetisonderdeelvaneenin2018teverschijnenboekoverde‘determinantenvanwoningaanbod’.In2017zullendevolgendepublicatiesverschijnen:• Discussionpaperoverdynamischeenstatischeagglomeratie‐effecten(vierde

kwartaal).• PolicyBriefoveragglomeratie‐effectenenimplicatiesvoorderuimtelijke

ordening(vierdekwartaal).• NotitieoverprijselasticiteitvanwoningaanbodinNederlandseregio’s(derde

kwartaal,insamenwerkingmetsector1).HetprogrammaMaatschappelijkekosten‐batenanalyses(MKBA)bouwtenerzijdsvoortopdetraditiewaarinwehetgebruikvanMKBA’sbijdebeleidsvoorbereidingvoorallebeleidsterreinenbevorderen,dekwaliteitvanMKBA’sbewakenenmeeralgemeenconceptuelekadersaanreikenvoorbeleidsvragen.Vanaf2016isbinnenditprogrammaeennieuwemeerjarigeonderzoekslijnCirculaireEconomie(CE)vanstartgegaanomditbeleidsthematevoorzienvanobjectiveerbarecriteriaombeleidskeuzesteonderbouwenenteoptimaliseren.Accent1;Demethodiekvankosten‐batenanalysesHeteersteaccentvoor2017heeftbetrekkingopdemethodiekvandekosten‐batenanalyses.IndehuidigeMKBA‐praktijkwordtonzekerheidoptweemaniereninbeeldgebracht.Aandeenekantwordtgewerktmetmeerderetoekomstscenario’s.Aandeanderekantwordtgebruikgemaaktvaneenrisicopremieopdediscontovoet.Erisonduidelijkheidofhetgebruikvandezebeidemethodensamenwelterechtis.

21

DekabinetsbriefbijhetadviesvandeWerkgroepDiscontovoetvraagthetCPBdituittezoekenAccent2:CirculaireeconomieInhetkadervandemeerjarigeonderzoekslijncirculaireeconomieishetonderzoekallereerstgerichtopdeuitwerkingvaneenconceptueelanalytischdenkkaderoverdeeconomischeaspectenvancirculaireeconomieencirculaireconomischbeleid.Hetgaathierbijomdewerkingvanmarkten,marktfalenenexterneeffecten,enderolvandeoverheid.Hetdenkkadergaatinopdetransmissienaardeeconomischestructuur,productiviteit,verdienvermogen,macro‐economieenbredewelvaart.Daarbijwordtonderscheidgemaaktnaarverschillendestadiaineenproductieketen(grondstof,ontwerp,productie,consumptie,afdanken,recyclenofalsafvalstorten/verbranden)ennaarverschillendesectorenenmateriaalketensdiegeïdentificeerdzijninhetRijksbredeprogrammaCE.Tenslottewordtnagegaanhoeverschillendecirculair‐economischebusinessmodellenineconomischezinwerkenenwelkebelemmeringenerzijnomzetotbloeitelatenkomen.Daarnaastwordtonderzochtwatkwantitatiefdebelangrijkstetrendsenontwikkelingenophetgebiedvangrondstoffen,materialenenafvalzijn.Ditbiedttevensinzichtinhoestromenenvoorradenzijnsamengesteld,welkeprijzenenexterneeffecteneenrolspelenen–inaansluitingophetRijksbredeProgrammaCirculaireEconomie–hoeditverschiltoverprioritairesectoren.Beidestudiesvormendeopmaatnaareenboekovercirculaireconomischbeleiddatin2018gaatverschijnen.In2017zullendevolgendepublicatiesverschijnen: Notitieoverdiscontovoetenscenario’s(tweedekwartaal). PolicyBriefoverdeeconomischeaspectenvancirculaireconomischbeleid

(derdekwartaal). Notitiemeteenkwantificeringvandebelangrijkstecirculaireconomische

ontwikkelingenentrends(vierdekwartaal).HetprogrammaDecentraleOverhedendoetonderzoeknaardefinancieringvandecentraleoverhedenenhunrolinhetaanbodvanpubliekevoorzieningenmetinhetbijzonderaandachtvoordedecentralisatiesinhetsociaaldomein.Hetprogrammarichtzichopwaterwerktinhetsocialedomein5,gemeentenendeintegratievanvluchtelingen,detoekomstvandefinanciëleverhouding(nietin2017)endeuitsorteringvaninwonersnaargemeentelijkevoorzieningen(nietin2017).VoorhetCPBhieraangaatwerken,isernogeenspin‐offvaneerderwerk.InhetboekGroei&Krimpisnamelijkeennieuwemethodeontwikkeldvoordeoptimaletiming

5 Rond dit thema zoeken we samenwerking met de vakgroep Psychiatrie van het UMC Groningen.

22

enlocatiekeuzevannieuwbouw.Kerndaarvanisdevergelijkingvanopstalwaardemetbouwkosten.IneenDiscussionPaperwordtdezenieuwemethodenauwkeurigeruitgewerktdaninhetboekmogelijkwasenwordtdetoepassingverbreed.6Accent1:InkoopvoorzieningeninhetsociaaldomeinOnderdeelvanditaccentisdepublicatievaneenPolicyBriefoverdeinkoopvanvoorzieningeninhetsociaaldomein.DitiseenlogischvervolgopeerdereprojectenoveruitbestedingvandenieuweWmo‐taken(2015)enoverdemarktengebruikersvanhuishoudelijkehulp(samenmetSCP2016).Accent2:IntegratievanvluchtelingenHetprogrammastartmeteenonderzoeknaardeintegratievanvluchtelingen.Hierbijzaldefocusineersteinstantieliggenopderelatietussenomstandighedendiegeschetstzijninhetaanvraagtrajectendelatereuitkomstenopdearbeidsmarkt.Zoishetprogrammageïnteresseerdindeinvloedvandeduurvandeasielprocedureendearbeidsmarktomstandighedeninhetgebiedwaardeasielvragerverblijft.Uiteindelijkzaldezeonderzoekslijnzichtoespitsenopdeeffectiviteitvanhetgemeentelijkinstrumentariumomdeintegratievanvluchtelingentebevorderen.In2017zullendevolgendepublicatiesverschijnen:• DiscussionPaperovernieuwbouwendewaardevanopstal(tweedekwartaal).• PolicyBriefoverinkoopinhetsociaaldomein(derdekwartaal).• DiscussionPaperoverdeintegratievanvluchtelingen(vierdekwartaal).

6 Later in 2017 wordt deze nieuwe methode ook gebruikt in de eerder genoemde studie naar de prijselasticiteit van woningaanbod in Nederlandse regio’s.

23

9 Indicatieve publicatiekalender7

Tabel 9.1 Eerste kwartaal

Titel Sector Discussion Paper Conditional Forecasting Using Nonlinear Models With Forward-Looking Expectations

Macro-economische Analyse

Discussion Paper over Onderwijsachterstandenbeleid Arbeid, onderwijs en pensioenen Discussion Paper over Effectiviteit scholingsaftrek Arbeid, onderwijs en pensioenen Discussion paper over verhouding van eerste en tweede pensioenpijler Arbeid, onderwijs en pensioenen Netspar Design paper over keuzevrijheid in de uitkeringsfase van pensioenregelingen

Arbeid, onderwijs en pensioenen

Policy Brief over fiscaal innovatiebeleid Marktordening

Tabel 9.2 Tweede kwartaal

Titel Sector Achtergronddocument met geactualiseerde vpb-simulaties met CORTAX Publieke Financiën Policy Brief over economische effecten van vrij verkeer van personen Macro-economische Analyse Policy Brief over afbouw van Quantitative Easing Macro-economische Analyse Discussion Paper over eigen risico Marktordening Discussion Paper over nominale premie en concurrentie Marktordening Risicorapportage over financiële Markten, notitie Marktordening Discussion Paper over de keuze van schuldniveaus door huishoudens Marktordening Notitie risicorapportage over cyberveiligheid in de economie Marktordening Policy Brief over economische effecten van vrij verkeer van personen Macro-economische Analyse Notitie over discontovoet en scenario’s Fysieke omgeving Discussion Paper over nieuwbouw en de waarde van opstal Fysieke omgeving

7 Exclusief vaste producten zoals ramingen en in 2017 ook de MLT.

24

Tabel 9.3 Derde kwartaal

Titel Sector Policy Brief en Discussion Paper over fiscale ondernemingsfaciliteiten Publieke financiën Achtergronddocument over de MICSIM-aanpassingen Publieke financiën Notitie over prijselasticiteit van woningaanbod in Nederlandse regio’s (samen met sector 5)

Publieke financiën

•Achtergronddocument over dynamisering van het multiplier-threshold model

Publieke financiën

Discussion Paper How strong is the evidence for a productivity slowdown: a sectoral analysis?

Macro-economische Analyse

Discussion Paper over Eerst de Klas en Onderwijstraineeships Arbeid, onderwijs en pensioenen Discussion Paper over drie experimenten om voortijdig schoolverlaten tegen te gaan

Arbeid, onderwijs en pensioenen

Policy Brief over praktijkvariatie in de zorg Marktordening Policy Brief over gedrag in bijzondere financiële tijden Marktordening Policy Brief over de regulering van informatiemarkten Marktordening Policy Brief over de vormgeving van onderzoeksfinanciering Marktordening Policy Brief over de economische aspecten van circulair economisch beleid Fysieke omgeving Policy Brief over inkoop in het sociaal domein Fysieke omgeving

Tabel 9.4 Vierde kwartaal

Titel Sector

Policy Brief over inkomensongelijkheid en -mobiliteit en effect van beleid Publieke financiën

Discussion Paper over structurele aspecten inflatieraming Publieke financiën

Policy Brief over kwetsbaarheden overheidsbegroting Publieke financiën

Discussion Paper ‘Vulnerability of government budgets’ Publieke financiën

Discussion Paper over de impact van de global trade slowdown op de voor Nederland relevante wereldhandel

Macro-economische analyse

Discussion Paper over vermogensopbouw over de levensloop Macro-economische analyse

Policy Brief over Deeltijdpensioen Arbeid, onderwijs en pensioenen

Discussion Paper over de dynamiek op de arbeidsmarkt Arbeid, onderwijs en pensioenen

Discussion Paper over verschillende schooltijdenarrangementen en arbeidsparticipatie

Arbeid, onderwijs en pensioenen

Achtergronddocument over GAMMA Arbeid, onderwijs en pensioenen

Effecten van gezinssamenstelling op het gebruik van gemeentelijke langdurige zorg

Marktordening

Achtergronddocument bij het Eigen Risico Model Marktordening

Discussion Paper over het veranderend financiële landschap Marktordening

Discussion Paper over reputatievorming op Marktplaats.nl Marktordening

Discussion Paper over dynamische en statische agglomeratie-effecten Fysieke omgeving

Policy Brief over agglomeratie-effecten en implicaties voor de ruimtelijke ordening (vierde kwartaal).

Fysieke omgeving

Discussion Paper over de effectiviteit van een circulair economische beleidsoptie

Fysieke omgeving

Discussion Paper over de integratie van vluchtelingen Fysieke omgeving