1

ทรงสบสานสงคตศลประบลไกล

สมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร มพระราชด ารในงานดานดนตร – นาฏศลป ดงน

ดานนาฏศลป การแสดงโขนกลางแปลง สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชด ารใหกรมศลปากรจดการแสดงโขน เพอ

เปนกจกรรมการแสดงภาคกลางคนในงานเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย ณ อทยานพระบรมราชานส รณ พร ะบาทสมเดจพระพทธเล ศหลานภาลย ( อทยาน ร. ๒) อ าเภออมพวา จงหว ดสมทรสงคราม นายทวศกด เสนาณรงค อธบดกรมศลปากรในสมยนน ไดมอบหมายใหนายเสร หวงในธรรม อดตศลปนแหงชาตและผเชยวชาญพเศษดานสงคตศลป ด าเนนการสนองพระราชด ารโดยจดการแสดงโขนกลางแปลง เรองรามเกยรต ตอน พเภกสวามภกด เปนครงแรก เมอประมาณพทธศกราช ๒๕๒๘ และพระองคทรงพระมหากรณาเสดจพระราชด าเนนไปทรงเปนประธานในพธเปดงานและทอดพระเนตรการแสดงทกป

การแสดงโขน เรองรามเกยรต ตอน ทาวมาลวราชวาความ ณ อทยาน ร.๒ เมอวนท ๗ กมภาพนธ พทธศกราช ๒๕๕๘

2

ระบ าไดโนเสาร เมอพทธศกราช ๒๕๔๓ กรมศลปากรไดรบมอบหมายใหจดแสดงนาฏศลปถวายในงานตอนรบพระราชอาคนตกะแหงประเทศมาเลเซย ณ พระทนงจกรมหาปราสาทพระบรมมหาราชวง ซงครงนนไดรบพระมหากรณาจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ มาทอดพระเนตรการซอมและพระราชทานค าแนะน าดวยความเอาพระราชฤทยใสเปนพเศษ อกทงมพระราชด าร ใหสรางระบ าไดโนเสาร ซงเปนสตวท เดก ๆ ใหความสนใจกนอยางกวางขวางในประเทศไทย ไดขดพบซากกระดกไดโนเสารทจงหวดทางภาคอสาน และระบ าชดนยงไมเคยมผใดคดประดษฐมากอน กรมศลปากรจงนอมรบพระราชด าร และเรมด าเนนการคดรปแบบเครองแตงกายไว แตยงไมไดประดษฐทาร า จนกระทงเมอวนท ๑ ตลาคม พทธศกราช ๒๕๔๔ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชด าเนนมาทรงเปดโรงละครแหงชาตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดมรบสงถามพลอากาศตรอาวธ เงนชกลน อธบดกรมศลปากรในขณะนน และนายเสร หวงในธรรม ถงความคบหนาในการจดท าระบ าไดโนเสาร ดงนนกรมศลปากรจงเรงด าเนนการ อยางตอเนอง เพอใหทนถวายทอดพระเนตรในโอกาสเสดจฯ มาทรงเปดนทรรศการพเศษเนองในวนอนรกษมรดกไทย ประจ าป ๒๕๔๔ เมอวนท ๒๕ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๔๔ ระบ าไดโนเสารดงกลาว นายเสร หวงในธรรม เปนผแตงเพลงและประดษฐทาร า มนายทรงศกด ประทมสนธ อาจารยพเศษดานนาฏศลปพนบาน วทยาลยนาฏศลปรอยเอด เปนผชวย และนายปกรณ พรพสทธ นายฐตนญ ศลปประกร นายจรญ พลลาภ นายฤทธเทพ เถาวหรญ เปนผชวยฝกซอม นายสเทพ แกวดวงใหญ และนางสาวอรพนท อศรางกร ณ อยธยา เปนผออกแบบเครองแตงกาย ซงการแสดงในครงนนเปนทพอพระราชหฤทยยง แตยงมขอบกพรองในเรองหวไดโนเสาร ทพระองคทรงโปรดใหแกไข กรมศลปากรจงไดด าเนนการตามพระราชประสงคจนการแสดงชดดงกลาวมความสมบรณและงดงาม

การแสดงระบ าไดโนเสาร

3

การแสดงโขนหนาจอ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชด ารใหจดการแสดงโขนหนาจอแบบโบราณ ดวยมพระราชประสงคใหประชาชนทวไปไดรจกศลปะการแสดงโขนทมมาแตอดตซงหาชมไดยากและทรงคณคาควรแกการอนรกษ ดงนนในวนท ๒๕ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๔๔ เนองในวนอนรกษมรดกไทยประจ าป ๒๕๔๔ กรมศลปากรจงสนองพระราชด าร จดการแสดงโขนหนาจอครงแรก ณ บรเวณสงคตศาลา พพธภณฑสถานแหงชาต พระนคร และในปตอมา กรมศลปากรไดจดการแสดงโขนหนาจออกครง ณ โรงละครแหงชาต และส านกการสงคตจดวงปพาทยบรรเลงประกอบการแสดง ไดแก ดนตรบานปลายเนน และวงดนตรของขาราชการกลมดรยางคไทย การแสดงโขนแบบโบราณน สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจฯ มาทอดพระเนตรและทรงระนาดเอกทงสองครง

สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงระนาดเอกรวมกบนกดนตรกตตมศกดของวงดนตร

บานปลายเนนในการแสดงโขนหนาจอ เรองรามเกยรต ตอน ศกทศกณฐขาดเศยรขาดกร ณ โรงละครแหงชาต เมอพทธศกราช ๒๕๔๕

การแสดงละครใน

ตอมาพทธศกราช ๒๕๕๒ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชด าร ใหจดแสดงละครในเนองใน เนองในวาระครบรอบวนสวรรคตสมเดจพระศรสวรนทรา บรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา เพอฟนฟการแสดงละครในทมมาแตโบราณ กรมศลปากรจงสนองพระราชด าร จดการแสดงละครในเรองอเหนา ตอนบวงสรวง ณ วงสระปทม เมอวนท ๑๗ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๒

4

การแสดงละครในเรองอเหนา ตอนบวงสรวง เมอวนท ๑๗ ธนวาคม พทธศกราช ๒๕๕๒ ณ วงสระปทม

การแสดงระบ าจตรทศวจตรไทยอาภรณ หรอระบ าผาไทย

พทธศกราช ๒๕๕๕ ระหวางวนท ๒ - ๘ พฤศจกายน มงานเฉลมฉลอง ๑๕๐ ป พระราชสมภพสมเดจ พระศรสวรนทรา บรมราชเทว พระพนวสสาอยยกาเจา ณ กรงปารส ประเทศฝรงเศส สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร โปรดเกลาฯ ใหคณะนาฏศลป ดนตรไทยของส านกการสงคต ตามเสดจฯ ไปจดการแสดงนาฏศลป ดนตร และมพระราชด ารใหสรางสรรคระบ าทเกยวกบผาของไทยขน ๑ ชด ในการน นางสาววนทนย มวงบญ นกวชาการละครและดนตรทรงคณวฒ ในขณะนน ไดประพนธบทรองและ ดร.สรชยชาญ ฟกจ ารญ อธการบดสถาบนบณฑตพฒนศลป บรรจเพลงขนใหม โดยสมมตใหผแสดงเปน หญงชาวไทยทง ๔ ภาค ไดแก ภาคเหนอ ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคใต ซงแตงกายประจ าภาค รายร าตามทวงท านอง จงหวะเพลง และบทรองท มเนอหาแสดงถงทมาความงามของสและลวดลายตางๆ ของผาไทยในทองถนอนเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมและมรดกหตถกรรม มชอวา “ระบ าจตรทศวจตรไทยอาภรณ” หรอ “ระบ าผาไทย ๔ ภาค”

การแสดงระบ าจตรทศวจตรไทยอาภรณ หรอระบ าผาไทย ๔ ภาค

5

การจดสรางเครองแตงกายโขน พทธศกราช ๒๕๔๙ เปนปมหามงคลทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ทรงครองสรราชสมบตครบ ๖๐ ป กรมศลปากรไดจดสรางเครองแตงกายโขนแบบโบราณใหมเอกลกษณเปนมาตรฐานของกรมศลปากร โดยสนองตามพระราชเสาวนยในสมเดจพระนางเจาสรกต พระบรมราชนนาถ และแนวพระราชด าร ของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ซงมพระราชวนจฉยและพระราชด าร ใหยดตามแบบของกรมมหรสพเปนหลก ในสวนของลวดลายเครองแตงกายใหเลอกใชลวดลายทสามารถมองเหนไดในระยะไกล และการปกลวดลายไมควรชดตดกนเกนไปเพราะจะท าใหไมสามารถมองเหนลวดลายไดชดเจน

การปกลวดลายทมลกษณะตามพระราชด ารของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

6

ดานดนตร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชด าร ให ฟนฟการบรรเลงดนตรในงาน

อวมงคลทมมาแตโบราณและแบบโบราณราชประเพณ ไดแก การประโคมย ายาม การบรรเลงเพลงเรอง เพลงฉงพระฉนเชา (ภตตาหารเชา) และเพลงฉงพระฉนเพล (ภตตาหารเพล ) อกทงโปรดใหรวบรวมเพลงเรองจากส านกตาง ๆ ดงน

การประโคมย ายาม และการบรรเลงเพลงเรองประเภทเพลงฉง

เมอครงงานพระบรมศพของสมเดจพระศรนครนทรา บรมราชชนน ในพทธศกราช ๒๕๓๙ สมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร มพระประสงคใหน าวงปพพาทยนางหงสของกรมศลปากรเขารวมวงประโคม (วงสงขแตร วงปพไฉน – กลองชนะ) ของส านกพระราชวง จงมพระราชด ารกบ ดร. สรชยชาญ ฟกจ ารญ อดตอธบดกรมศลปากร ในขณะทถวายการบรรเลงดนตรไทยในงานไหวครชาง ณ พระต าหนกจตรลดารโหฐาน รบสงใหน าวงปพพาทยนางหงส ไปรวมประโคมย ายาม ตอจากวงประโคมของงานเครองสง ส านกพระราชวง ครงนนส านกสงคตไดน าวงปพาทยนางหงสเขารวมในการประโคมย ายาม เพอสนองพระราชด าร ดงน

ประโคมย ายาม ครงท ๑ เวลา ๐๖.๐๐ น. ประโคมย ายาม ครงท ๒ เวลา ๑๒.๐๐ น. ประโคมย ายาม ครงท ๓ เวลา ๑๘.๐๐ น. ประโคมย ายาม ครงท ๔ เวลา ๒๑.๐๐ น. ประโคมย ายาม ครงท ๕ เวลา ๒๔.๐๐ น.

ตอมาในพทธศกราช ๒๕๕๑ กรมศลปากรไดรบมอบหมายใหน าวงปพพาทยนางหงสรวมประโคม ในงานสวดพระอธธรรมพระศพ สมเดจพระเจา พนางเธอ เจาฟากลยาณวฒน า กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร อกครง ก าหนดการประโคมย ายามทก ๓ ชวโมง (รวม ๗ ครง) แตใหเวนการประโคม เวลา ๐๓.๐๐ น. และมพระราชด ารใหฟนฟการบรรเลงดนตรในการฉนภตตาหารเชา แลวใหจดบนทกเพลงทบรรเลงประกอบพระราชพธท เกยวเนองกบงานพระศพ พรอมทงใหจดท าหนงสอ “โนตเพลงในการพระศพ สมเดจพระเจาพนางเธอ เจาฟากลยาณวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร” ดวย

ในหนงสอเลมดงกลาว มขอมลเกยวกบเพลงทใชบรรเลงประกอบพระราชพธสวดพระอภธรรมพระศพ เพลงฉงพระฉน (ภตตาหารเชา) พธบวงสรวงอญเชญเวชไชยนตราชรถและราชรถนอย และเครองประกอบออกซอม พธบวงสรวงเจาทบชาสงศกดสทธและพธยกเสาเอกพระเมร พรอมทงน าโนตเพลงทคณะกรรมการจดบนทก และตรวจสอบโนตเพลงไทยทบนทกเปนโนตสากล เมอพทธศกราช ๒๔๗๙ – ๒๔๘๓ มาเปนฐานขอมลในการบรรเลงงานในพระราชพธ นบเปนครงแรกทน าโนตเหลานมาศกษาเพอการบรรเลงในงานพระราชพธ โดยน าโนตเพลงไทยทจดบนทกดวยลายมอมาจดท าเปนส าเนาเอกสาร แสดงใหเหนลายมอทจดบนทก และจดพมพใหมใหเกดความชดเจน พรอมซดเพลงทใชในการพธดงกลาวทกเพลง

7

ครนในงานพระศพสมเดจพระเจาภคนเธอ เจาฟาเพชรรตนราชสดา สรโสภาพณณวด เมอพทธศกราช๒๕๕๔ สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชด ารใหกลมดรยางคไทย ส าน กการสงคต เขารวมประโคมย ายามดวย ก าหนดการประโคมย ายามทก ๓ ชวโมง (รวม ๖ ครง) แตใหเวนการประโคมเวลา ๐๓.๐๐ - ๐๙.๐๐ น. เพอลดภาระงาน พรอมทงมพระราชด ารใหกลมดรยางคไทย ส านกการสงคต ศกษาเพลงเรองเพลงฉงพระฉนเพล และใหบรรเลงเพลงฉงพระฉนเพลขณะพระสงฆฉนภตตาหารเพล (เพลงเรองเพลงฉงพระฉนเพล ประกอบดวย เพลงกระบอก เพลงแมลงวนทอง เพลงกระบอกทอง เพลงตะทาลา เพลงทาน า เพลงฟองน า เพลงฝพงน า เพลงมลม เพลงคลนกระทบฝพง เพลงทะเลบา เพลงลอยถาด เพลงพระยาพายเรอ เพลงมดตนหม เพลงแขกกงโครงและรวเพลงฉง) และในงานออกพระเมรโปรดเกลาฯ ใหน าวงบวลอย วงปพพาทยนางหงสเ ครองใหญของส านกการสงคต และวงปพพาทยมอญของบานพาทยโกศล มาบรรเลงในวนพระราชทานเพลงพระศพดวย การรวบรวมเพลงเรอง สบเนองจากสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร มพระราชด าร กบนายบญชวย โสวตร ผเชยวชาญดานดนตรไทย จฬาลงกรณมหาวทยาลย เมอครงเสดจฯ ไปทรงซอมการขบรองเพลงไทยรวมกบ วงดนตรบานปลายเนน ณ ศนยวฒนธรรมแหงประเทศไทย เมอวนท ๑๕ มถนายน พทธศกราช ๒๕๕๗ วา เพลงเรองเปนงานศลปะทรวมภมปญญาของเพลงไทยอนส าคญหมวดหนง จงควรศกษาคนควาและรวบรวมเพลงเรองทกระจดกระจายอยตามส านกตาง ๆ ใหไดความสมบรณ กอนทจะเสอมสญจนยากตอการสบคน ส านกการสงคตจงสนองพระราชด ารโดยจดท าส าเนาเพลงเรองเฉพาะทางฆองเขาไปกราบบงคมทลถวาย จ านวน ๒๔ เรอง ไดแก เพลงเรองกระเดยด เพลงเรองกระบอก เพลงเรองกะระหนะ เพลงเรองแขกมอญ เพลงเรองจงจกทอง เพลงเรองจนแส เพลงเรองจนแส (ใหม) เพลงฉง เพลงเรองฉงตวงพระธาต เพลงเรองตะทาลา เพลงเรองตะนาว เพลงเรองทยอย เพลงเรองนกขมน เพลงเรองฝรงค เพลงเรองฝรงร าเทา เพลงเรองพระรามเดนดง เพลงเรองพวงรอยสรอยสน เพลงเรองมอญแปลง เพลงเรองเวสสกรรม เพลงเรองลงสรง เพลงเรองสารถ เพลงเรองสนวล เพลงเรองสภาษาใต เพลงเรองสรนทราห

คณะท างาน(นางสาววนทนย มวงบญ ผเชยวชาญและผทรงคณวฒ นายเอนก อาจมงกร ดรยางคศลปนอาวโส

และนางบญตา เขยนทองกล ) น าพวงมาลยและกลองใสโนตขนทลเกลาฯ ถวายสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร

8

นอกจากน สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ยงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหส านกการสงคต จดการบรรยายประกอบการสาธต เรองดนตร - นาฏศลป ณ หอประชมโรงเรยนนายรอยพระจลจอมเกลา ณ อ าเภอเขาชะโงก จงหวดนครนายก เปนประจ าทกป

ในโอกาสครบรอบ ๑๐๐ ป กรมศลปากร เมอพทธศกราช ๒๕๕๓ กรมศลปากรไดจดใหมพธ ไหวครและสบทอดผประกอบพธไหวครดานโขน – ละคร ดนตรและชางขน ซงนบเปนครงแรกทไดจดพธนขนอยางเปนทางการ และสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระกรณาเสดจฯ มาทรงเปนประธานในพธดงกลาว เมอวนท ๒๖ สงหาคม พทธศกราช ๒๕๕๓

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารพระราชทานครอบใหนายสรชยชาญ ฟกจ ารญ เปนผประกอบพธไหวครดนตรไทย เพอท าการครอบและมอบโองการไหวครดนตรไทยใหแก นายไพฑรย เฉยเจรญ นายล ายอง โสวตร นายปบ คงลายทอง นายดษฎ มปอม และนายเอนก อาจมงกร

พระราชทานครอบใหนายสมบต แกวสจรต เปนผประกอบพธไหวครนาฏศลป เพอท าการครอบและมอบโองการไหวครใหแก

นายปกรณ พรพสทธ นายสมรตน ทองแท และนายรกชาต ตงคะบรณะ

9

พระราชทานครอบใหพลอากาศตรอาวธ เงนชกลน เปนผประกอบพธไหวครชาง เพอท าการครอบและมอบโองการไหวครใหแก นายนยม กลนบบผา นายอ าพล สมมาวฒธ นายสตวน ฮมซาย และนายสาคร โสภา

พระราชทานฉายพระรปกบผรบครอบและผรบมอบใหเปนผอานโองการไหวคร ฯ