1

ชดกจกรรมวทยาศาสตร ครมนวภา ออนศร

หนวยของสงมชวต และการด ารงชวตของพช ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1

หนวยท 1

เซลล โครงสรางและหนาทของเซลล

ทมา : พรรณ ชโนรกษ, ผแปล. (2544). หนงสอชดขมทรพยโลกวทยาศาสตร เลม โลกพช. : 7

2

ชดกจกรรมวทยาศาสตร หนวยท 1

เซลล โครงสรางและหนาทของเซลล จดประสงคการเรยนร เมอเรยนจบเรองนแลว นกเรยนสามารถ

1. อธบายสวนประกอบ หนาทของสวนประกอบ และวธใชกลองจลทรรศนเพอศกษาเซลลพชและเซลลสตวได

2. ศกษาและอธบายลกษณะและรปรางของเซลลตางๆ ของพชและสตวได 3. อธบาย และเขยนแผนภาพ แสดงสวนประกอบทส าคญของเซลลพช และเซลลสตว

(ผนงเซลล เยอหมเซลล ไซโทพลาซม คลอโรพลาสต และนวเคลยส) จากการสงเกตภายใตกลองจลทรรศน

4. ศกษาและอธบายหนาทของสวนประกอบทส าคญของเซลลพชและเซลลสตวได เวลาทใช 3 คาบ กจกรรมท 1.1 เรอง สวนประกอบและหนาทของกลองจลทรรศนแบบใชแสง (1 คาบ) กจกรรมท 1.2 เรอง สวนประกอบและหนาทของสวนประกอบของเซลลพชและสตว (2 คาบ)

3

โรงเรยนบดนทรเดชา (สงห สงหเสน)

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน รหส ว 21182 ชนมธยมศกษาปท 1 ผสอน...ครมนวภา ออนศร

ใบกจกรรม 1

กจกรรมท 1.1 เรอง สวนประกอบและหนาทของกลองจลทรรศนแบบใชแสง

สาระส าคญ กลองจลทรรศนแบบใชแสง เปนอปกรณทใชส าหรบสองดวตถทมขนาดเลก ไมสามารถมองเหนรายละเอยดดวยตาเปลาได ซงสามารถเลอกใชกลองไดตามขนาดก าลงขยายของภาพ

♠♠♠ กอนท ากจกรรมใหนกเรยนศกษาใบความรใหเขาใจกอน ♠♠♠ จดประสงคกจกรรม

เมอเรยนจบกจกรรมนแลวนกเรยนสามารถ 1. บอกชอและหนาทของสวนประกอบของกลองจลทรรศนได 2. ใชและเกบรกษากลองจลทรรศนไดอยางถกวธ

เวลาทใช 1 คาบ วสด อปกรณ และสารเคม

1. กลองจลทรรศน 1 กลอง 2. สไลดและกระจกปดสไลด 1 ชด 3. หลอดหยด 1 อน 4. น า 10 cm3

นกเรยนคดวาจะใชเครองมอชนดใดเพอดวตถทมขนาดเลกมากๆ ได

4

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการเนน 1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การตความหมายขอมลและการลงขอสรป

วธท ากจกรรม 1. ใชมอทถนดจบทแขนของกลองจลทรรศน อกมอรองรบน าหนกทฐานกลอง วางกลอง

ลงบนโตะพนเรยบ 2. หมนเลนสใกลวตถก าลงขยายต ามาไวตรงต าแหนงวตถทจะด 3. ปรบกระจกใตกลองเพอรบแสงสวางทพอเหมาะใหผานเขาสชองรบแสง เตรยมสไลด

โดยหยดน าลงบนแผนสไลดทมพยญชนะรปตว ว ปดดวยกระจกปดสไลด วางสไลดลงบนแทนวางสไลดใหตรงกบชองรบแสง

4. มองดานขางของแทนวางวตถในแนวระนาบ หมนปมปรบภาพหยาบเพอเลอนเลนสใกลวตถใหลงไปอยในต าแหนงต าสด

5. มองผานเลนสใกลตาโดยลมตาทงสองขาง หมนปมปรบภาพหยาบใหเลนสเลอนหางจากสไลด จนกระทงมองเหนภาพของวตถ

6. หมนปมปรบภาพละเอยดเพอใหเหนภาพชดเจนยงขน 7. ขยายภาพใหมขนาดใหญขนโดยหมนเลนสใกลวตถก าลงขยายปานกลางและ

ก าลงขยายสงเขามาไวตรงต าแหนงวตถทจะดตามล าดบ ปรบภาพใหชดเจนขนดวยปมปรบภาพละเอยด (หามใชปมปรบภาพหยาบกบเลนสวตถทมก าลงขยายสง)

8. บนทกก าลงขยายของภาพวตถจากก าลงขยายของเลนสใกลตาคณก าลงขยายของเลนสใกลวตถ

9. บนทกภาพทปรากฏจากกลองจลทรรศน

5

แบบรายงานผลการท ากจกรรมวทยาศาสตร กจกรรมท 1.1 เรอง สวนประกอบและหนาทของกลองจลทรรศนแบบใชแสง สมาชกในกลมท 1) เลขท 2) เลขท 3) เลขท 4) เลขท

5) เลขท 6) เลขท ตารางบนทกผลการท ากจกรรม

ลกษณะภาพทปรากฏจากกลองจลทรรศน ก าลงขยายของภาพ

สรปผลการท ากจกรรม

6

ค าถามทายกจกรรม จงเตมค าหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง 1. ใหบอกชอสวนประกอบของกลองจลทรรศนและหนาทของสวนประกอบเหลานน

ตามหมายเลขทก าหนดให

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2550). เอกสารส าหรบผรบการอบรมวทยาศาสตร. : 182

2. ต าแหนงทวางกลองจลทรรศน ควรมลกษณะอยางไร 3. ถาบรเวณทวางกลองจลทรรศนมแสงสวางนอย นกเรยนควรจะปฏบตอยางไร จงจะใหแสง

สวางผานเขาสล ากลองไดพอเหมาะ โดยไมตองเคลอนยายกลองจลทรรศน

ชวยกนคดหนอยนะคะ

7

4. เมอตองการหาภาพวตถทตองการควรปฏบตอยางไร และถาตองการเหนรายละเอยดของภาพควรปฏบตอยางไร

5. ถาตองการเลอนต าแหนงภาพมาทางซาย จะตองปฏบตอยางไร ถาตองการใหต าแหนงภาพเลอนมาทางขวา จะตองปฏบตอยางไร

6. การท าใหสนามภาพของกลองจลทรรศนสวาง กอนน าสไลดทตองการศกษาไปวางบนแทนวางวตถ ตองปฏบตตามล าดบขนตอน ดงน 6.1 หมนเลนส ทมก าลงขยาย ใหอยตรงกลางกบ

แนวล ากลอง 6.2 ตามองผาน 6.3 เปด และปรบ ใหแสงเขาล ากลอง

เตมท 7. การหาภาพจากกลองจลทรรศนจะตองหมน และการปรบภาพใหคมชด

ยงขนตองหมน 8. เมอเปลยนเลนสใกลวตถทมก าลงขยายสงเขาแทนทเลนสใกลวตถทมก าลงขยายต า ตองปรบ

ภาพใหคมชดโดยหมน และขนาดของภาพทเหนจะมลกษณะ

9. ถานกเรยนน าอกษร ว ไปดดวยกลองจลทรรศน ภาพทนกเรยนเหน คอ 10. ถานกเรยนตองการดเซลล A ใหอยตรงกลางสนามภาพ

นกเรยนจะตองเลอนสไลดดงน

ทมา : ศรลกษณ ผลวฒนะ และคณะ. (2545). สอการเรยนรและเสรมสรางทกษะตามมาตรฐานการเรยนร กลมสาระการ เรยนรวทยาศาสตร ชวงชนท 3. : 8

11. การปรบภาพใหชดเจนท าไดโดยหมนเลนสใกลวตถใหเลอนขนหรอเลอนลง เพราะเหตใด

12. การดภาพครงแรกของกลองจลทรรศนควรเรมใชเลนสใกลวตถก าลงขยายเทาใดกอน

8

13. ขณะดภาพภายใตกลองจลทรรศน เพราะเหตใดจงตองท าใหสไลดและกระจกปดสไลดแหง

14. เมอใชเลนสใกลวตถก าลงขยายสงดภาพ เราหมนปมปรบภาพปมใดได

9

กจกรรมท 1.2 เรอง สวนประกอบและหนาทของสวนประกอบของเซลลพชและสตว

สาระส าคญ เซลล คอ หนวยทเลกทสดทแสดงลกษณะของสงมชวต สงมชวตทกชนดประกอบดวยเซลล สงมชวตบางชนดประกอบดวยเซลลเพยง 1 เซลล และบางชนดประกอบดวยเซลลหลายเซลล เซลลบางชนดสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา เชน เซลลไขไก แตเซลลสวนใหญมองดวยตาเปลาไมเหน จงตองใชกลองจลทรรศนชวยในการศกษา โดยตองใชและเกบรกษาอยางถกวธ เซลลประกอบดวยสวนประกอบทส าคญ ไดแก นวเคลยส ไซโทพลาซม และเยอหมเซลล ส าหรบเซลลพชยงมผนงเซลลและคลอโรพลาสต ซงเปนสวนประกอบทไมพบในเซลลสตว

♠♠♠ กอนท ากจกรรมใหนกเรยนศกษาใบความรใหเขาใจกอน ♠♠♠ จดประสงคกจกรรม เมอเรยนจบกจกรรมนแลวนกเรยนสามารถ

1. เตรยมสไลดสดของเซลลพชและเซลลสตว 2. ใชกลองจลทรรศนเพอศกษารปรางและสวนประกอบของเซลล 3. บนทกภาพและชสวนประกอบทส าคญของเซลลพชและเซลลสตว 4. อธบายลกษณะและสวนประกอบส าคญของเซลลพชและเซลลสตว 5. เปรยบเทยบความแตกตางระหวางเซลลพชและเซลลสตว

เวลาทใช 2 คาบ วสดอปกรณและสารเคม

รายการ จ านวน/กลม 1. สาหรายหางกระรอก 2. หวหอมแดงหรอหอมหวใหญ 3. กลองจลทรรศน 4. สไลดและกระจกปดสไลด 5. มดโกนมดาม

1 ชอ 1 หว 1 ตว 3 ชด 1 เลม

นกเรยนใชกลองจลทรรศนศกษาลกษณะ ของเซลลพชและเซลลสตวไดหรอไม และเซลลทงสองชนดมลกษณะอยางไร

10

รายการ จ านวน/กลม 6. ไมจมฟนชบแอลกอฮอล 7. หลอดหยด 8. ปากคบ 9. เขมเขย 10. กระดาษเยอ 11. สารละลายไอโอดน (100 cc) ความเขมขน 1 % 12. สารละลายโซเดยมคลอไรด (น าเกลอ) 0.85 % 13. น า 14. สงมชวตเซลลเดยว เชน พารามเซยม

1 อน 1 อน 1 อน 1 อน

1 มวน (ตอหอง) 1 ขวด (ตอหอง) 50 cm3 (ตอหอง)

100 cm3 (ตอหอง)

ทกษะกระบวนการทางวทยาศาสตรทตองการเนน 1. การสงเกต 2. การทดลอง 3. การตความหมายขอมลและการลงขอสรป 4. การจ าแนกประเภท

การทดลองท 1 ศกษารปรางและสวนประกอบของสงมชวตเซลลเดยว วธท า

1. หยดของเหลวตวอยางทเกบจากแหลงน าธรรมชาต หรอตวอยางสงมชวตทเตรยมไว เชน พารามเซยม ลงบนกระจกสไลด

2. ปดดวยกระจกปดสไลด โดยใชเขมเขย 3. น าสไลดไปสองดดวยกลองจลทรรศนเพอศกษารปราง ลกษณะ สวนประกอบทส าคญของ

เซลลโดยใชเลนสใกลวตถก าลงขยายต า บนทกภาพไว

11

การทดลองท 2 ศกษารปรางและสวนประกอบของเซลลพชและเซลลสตว วธท า ตอนท 1 เซลลพช

1. เซลลหวหอมแดง 1.1 หยดน าบนสไลด 1 หยด 1.2 ใชปากคบลอกเยอหรอผวดานในของหวหอมแดง ตดเปนชนเลกๆ วางบนหยดน าบน

สไลด ระวงไมใหเนอเยอพบซอนกน

ภาพ 1.1 การลอกเนอเยอหวหอมแดง

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 45

1.3 หยดสารละลายไอโอดน 1 หยดบนเยอหวหอม ปดดวยกระจกปดสไลด จากนนใช

กระดาษเยอแตะขางๆ กระจกปดสไลด เพอซบของเหลวสวนเกนออก 1.4 น าไปสองดดวยกลองจลทรรศนโดยใชเลนสใกลวตถก าลงขยายต าและสงตามล าดบ

สงเกตและบนทกภาพทเหนภายใตกลองจลทรรศน 2. เซลลของใบสาหรายหางกระรอก

2.1 ใชปากคบเดดใบของสาหรายหางกระรอก บรเวณใกลสวนยอด 1 ใบ วางบนหยดน าบนสไลดอกแผนหนงปดดวยกระจกปดสไลด

ภาพ 1.2 การเดดใบสาหรายหางกระรอก

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 45

สาหรายหางกระรอกเปนพชดอก ไมใชพชพวกสาหราย เพราะมดอกสขาวนวลโผลเหนอผวน าในชวงฤดฝน

12

2.2 ปฏบตตามวธการในขอ 1.4

ทมา : บญชา แสนทว. (2546). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน วทยาศาสตร เลม 2. : 102

3. สบคนขอมลเกยวกบองคประกอบของเซลลพช แลวเปรยบเทยบกบเซลลพชทนกเรยน

สงเกตภายใตกลองจลทรรศน ตอนท 2 เซลลสตว

1. ใชไมจมฟนดานปานทฆาเชอแลว ขดเบาๆ ทดานในของกระพงแกม แลวน าไปแตะลงบนหยดน าเกลอ 0.85 % บนสไลด จากนนหยดสารละลายไอโอดนลงบนหยดน าเกลอ 1 หยด แลวปดดวยกระจกปดสไลด

ภาพ 1.4 การขดเยอบขางแกม ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 46

2. น าสไลดไปสองดดวยกลองจลทรรศนโดยใชเลนสใกลวตถก าลงขยายต าและสงตามล าดบ

สงเกตและบนทกภาพ

ภาพ 1.3 แสดงการทดลองและการเตรยมสไลด

การเตรยมสไลดเซลลพช ตองหยดน า ลงบนสไลด 1 – 2 หยด สวนการเตรยมสไลดเซลลสตวตองหยดน าเกลอ 0.85 % ลงบนสไลด 1 – 2 หยด เพอปองกนไมใหเซลลแหงและรปรางของเซลลเปลยนไป

13

แบบรายงานผลการท ากจกรรมวทยาศาสตร

กจกรรมท 1.2 เรอง สวนประกอบและหนาทของสวนประกอบของเซลลพชและสตว สมาชกในกลมท 1) เลขท 2) เลขท 3) เลขท 4) เลขท

5) เลขท 6) เลขท ผลของกจกรรม

การทดลองท 1 ภาพทบนทกไดมลกษณะดงน การทดลองท 2 ตอนท 1 ภาพทบนทกไดมลกษณะดงน

เซลลหวหอมแดง เซลลของใบสาหรายหางกระรอก

14

ตอนท 2 ภาพทบนทกไดมลกษณะดงน

สรปผลการท ากจกรรม

เซลลเยอบขางแกม

เซลลไขของสตวปก คอ สวนทเปนไขแดงนนเอง

15

ค าถามทายกจกรรม จงเตมค าหรอขอความลงในชองวางใหถกตอง

1. อธบายลกษณะและสวนประกอบส าคญของเซลลหวหอมแดงและเซลลของใบสาหรายหางกระรอกจากการสงเกตจากกลองจลทรรศนและการสบคนขอมล

2. จากการศกษาเซลลภายใตกลองจลทรรศน สวนประกอบใดทพบในเซลลของใบสาหรายหางกระรอก แตไมพบในเซลลของหวหอมแดง

3. ในการศกษาเซลลพชและเซลลสตว นกเรยนคดวาเหตใดจงตองหยดสารละลายไอโอดน 4. อธบายลกษณะและสวนประกอบส าคญของเซลลเยอบขางแกม

5. อธบายพรอมทงเปรยบเทยบรปรางและสวนประกอบของเซลลเยอหวหอมแดง

เซลลของใบสาหรายหางกระรอก และเซลลเยอบขางแกม

6. เหตใดเซลลสตวจงไมสามารถสรางอาหารเองได

ชวยกนคดหนอยนะคะ

16

7. ภาพเซลลจากสวนตางๆ ของพชและสตว

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 49

เซลลตางๆ ในภาพ มรปรางเปนอยางไร

8. นกเรยนเหนสวนประกอบใดบางในเซลลเหลาน

17

9. ใหเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของเซลลพชและเซลลสตว โดยใชแผนภาพเวนน (Venn diagram) สวนทเหมอนกนของเซลลทง 2 ชนด ใหเขยนไวตรงกลางทวงกลมทบซอนกน สวนทแตกตางกนของเซลลทง 2 ชนด ใหเขยนลงในวงกลมบรเวณสวนท ไมทบซอน

10. สวนประกอบของเซลลตอไปนมความส าคญอยางไร

10.1 ผนงเซลล 10.2 เยอหมเซลล 10.3 ไซโทพลาซม 10.4 นวเคลยส 10.5 คลอโรฟลล 10.6 แวควโอล

เซลลพช เซลลสตว

18

11. จงสรปรายละเอยดเกยวกบเซลลของพชและสตวในรปของผงมโนทศน

ผงมโนทศนเกยวกบสวนประกอบของเซลลพช

ผงมโนทศนเกยวกบสวนประกอบของเซลลสตว

19

ใบความรท 1

หนวยของสงมชวต และการด ารงชวตของพช ส าหรบนกเรยนชนมธยมศกษาปท 1

หนวยท 1

เซลล โครงสรางและหนาทของเซลล

ทมา : อษณย ยศยงยวด, ผแปล. (2544). ชววทยา หลกสตรแหงชาตระดบมธยมศกษา (GCSC) ของประเทศองกฤษ. : 12

เซลลไข มอาหารสะสมอยในไซโทพลาซม

20

โรงเรยนบดนทรเดชา (สงห สงหเสน)

กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร รายวชาวทยาศาสตรพนฐาน รหส ว 21102 ชนมธยมศกษาปท 1 เวลาทใช 1 คาบ

ใบความรท 1 เซลล โครงสรางและหนาทของเซลล

สงมชวตทกชนดประกอบดวยหนวยทเลกทสดเรยกวา เซลล (cell) ซงเปนแหลงทมการ ด าเนนกจกรรมตางๆ ของชวต พชและสตวคอสงมชวตทเกดขนจากเซลลแตละเซลลมาเชอมตอกนเปนจ านวนหลายลานเซลล เซลลจงเปนหนวยยอยขนาดเลกทมการด าเนนกจกรรมตางๆ ภายในเซลล

สงมชวตทมขนาดเลกมาก เชน ยกลนา พารามเซยม ยสต เปนตน ประกอบดวยเซลลเพยง เซลลเดยว ในขณะทแมลงหนงตวประกอบดวยเซลลจ านวนหลายลานเซลล เชนเดยวกบมนษย กประกอบดวยเซลลนบลานลานเซลล

เราไมสามารถมองเหนเซลลของสงมชวตไดอยางชดเจนดวยตาเปลา จงตองศกษาและ สงเกตโครงสรางรวมทงสวนประกอบของเซลลสงมชวตผานกลองจลทรรศน

1. กลองจลทรรศน พ.ศ. 2215 แอนโทน แวน ลวเวนฮก (Antonie van Leeuwenhoek) ชาวดตช เปนผประดษฐ

กลองจลทรรศนชนดเลนสเดยว พ.ศ. 2208 รอเบรต ฮก (Robert Hooke) ชาวองกฤษ เปนผประดษฐกลองจลทรรศนชนด

เลนสประกอบ และใชตรวจดแผนไมคอรกทฝานบางๆ พบวาประกอบดวยชองเลกๆ คลายรงผง เรยกชองนวา เซลล

กลองจลทรรศน เปนเครองมอทชวยขยายขนาดของสงทมขนาดเลกเกนกวาทจะมองเหน ไดดวยตาเปลา เชน เซลลพช เซลลสตว เปนตน

21

1.1 สวนประกอบของกลองจลทรรศน สวนประกอบทส าคญของกลองจลทรรศนมดงน

ภาพ 1.5 สวนประกอบของกลองจลทรรศน

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 175

1) ฐาน เปนสวนทใชวางบนโตะและรองรบน าหนกของตวกลอง 2) แขน เปนสวนทเชอมระหวางตวกลองกบฐาน 3) แทนวางวตถ เปนแทนส าหรบวางวตถหรอสไลด มชองกลมอยตรงกลางเพอให

แสงจากดานลางสองผานขนมาได 4) ทหนบสไลด เปนแผนโลหะอยบนแทนวางวตถ ท าหนาทหนบสไลดใหอยกบท

22

5) ล ากลอง เปนทอเชอมระหวางเลนสใกลตากบเลนสใกลวตถ 6) เลนสใกลตา เปนเลนสนน ท าหนาทขยายภาพของวตถ สามารถถอดเปลยน

ก าลงขยายได 7) เลนสใกลวตถ เปนเลนสนน ท าหนาทขยายภาพของวตถใหเลนสใกลตา 8) กระจกเงา เปนกระจกเวา ท าหนาทสะทอนแสงใหสองไปทวตถ 9) ปมปรบภาพหยาบ ส าหรบใชหมนหาภาพของวตถกอนใชปมปรบภาพละเอยด 10) ปมปรบภาพละเอยด ส าหรบใชหมนปรบภาพของวตถใหเหนชดเจนยงขน

1.2 วธการใชกลองจลทรรศน กลองจลทรรศนมความส าคญมากส าหรบการท างานในหองปฏบตการทาง

วทยาศาสตรชวภาพ และเนองจากเปนอปกรณทมสวนประกอบและการใชงานทซบซอน ดงนน จงจ าเปนตองเรยนรวธการใชและฝกฝนเพอใหเกดทกษะทถกตองดงน

1) วางตวกลองบนพนราบทมความแขงแรงและมแสงสวางเพยงพอ โดยให ล ากลองตงตรง

2) หมนเลนสใกลวตถ โดยเลอกเลนสทมก าลงขยายต าสดมาใชกอน 3) ปรบกระจกเงาใตแทนวางวตถใหแสงสองผานเขาสล ากลองไดเตมท โดยมอง

ผานเลนสใกลตาจะเหนวงกลมสวางทสด 4) วางแผนสไลดทเตรยมไวบนแทนวางวตถ จดวตถใหอยตรงต าแหนงทมแสง

สองผานได แลวใชทหนบสไลดจบแผนสไลดใหแนน 5) หมนปมปรบภาพหยาบจนเลนสใกลวตถเลอนลงมาต าสด โดยไมชนแผน

สไลด 6) มองผานเลนสใกลตาแลวคอยๆ หมนปมปรบภาพหยาบเลอนขนจนมองเหน

ภาพของวตถปรากฏขนชดเจนทสด แลวจงหมนปมปรบภาพละเอยด ขณะนอาจเลอนแผนสไลดเพอใหมองเหนวตถในต าแหนงทเราสนใจอยตรงกลางภาพพอด

7) ถาตองการขยายภาพใหมขนาดใหญขน ใหหมนเลนสใกลวตถทมก าลงขยายสงมาแทนท โดยไมตองเลอนแผนสไลด แลวใหหมนปมปรบภาพละเอยด เพอปรบภาพใหชดเจนมากขน (หามใชปมปรบภาพหยาบ)

8) บนทกภาพทเหนภายใตกลองจลทรรศน และระบก าลงขยายทใช

23

วธค านวณก าลงขยาย ก าลงขยายของกลอง = ก าลงขยายของเลนสใกลตา x ก าลงขยายของเลนสใกลวตถ เชน ก าลงขยายของกลอง = 10 x 40 = 400 หมายความวา ภาพทมองเหนจากกลอง

จลทรรศนมขนาดใหญกวาวตถจรง 400 เทา

1.3 ขอควรระวงในการใชกลองจลทรรศน กลองจลทรรศนเปนเครองมอทมราคาแพงและมความซบซอนในการใชงาน ผใชจง

ตองใชอยางระมดระวงและรกษาความสะอาดอยเสมอ เพอไมใหเกดความเสยหายและสามารถน าไปใชงานไดอยางมประสทธภาพ ขอควรระวงมดงน

1) การยกกลองเพอเคลอนยาย ใหใชมอหนงจบทแขนของกลอง อกมอหนงใชรองทใตฐาน และยกกลองในลกษณะตงตรง

2) ขณะทหมนปมปรบภาพหยาบเพอเลอนเลนสใกลวตถลงใกลแผนสไลด ใหคอยมองดานขางของเลนสใกลวตถไมใหชนแผนสไลด

3) การมองภาพในกลองจลทรรศนควรลมตาทงสองขาง 4) การเชดเลนสใหใชกระดาษเชดเลนสเทานน 5) การเกบกลองจลทรรศนเมอใชงานเสรจแลว ควรปฏบตดงน

- ใชผาแหงนมท าความสะอาดตวกลอง - เลอนทหนบสไลดใหขนานกน - ปรบกระจกเงาใหอยในแนวดงตงฉากกบตวกลอง - หมนเลนสใกลวตถทมก าลงขยายต าสดใหตรงกบล ากลอง และเลอนใหอยในระดบต าสด

2. เซลลพชและเซลลสตว เซลลมรปรางหลายแบบ เพอใหเหมาะสมกบหนาทของเซลลนนๆ เชน เซลลผวใบ ปากใบ

หรอเซลลคม เซลลกลามเนอ เซลลประสาท เซลลเมดเลอดแดง เปนตน เซลลพชและเซลลสตวมสวนประกอบบางอยางเหมอนกนและบางอยางแตกตางกน

24

ทมา : ประดบ นาคแกว และคณะ. (2546). วทยาศาสตร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1. : 21

2.1 เซลลพช พชเปนสงมชวตทมโครงสรางของเซลลและเนอเยอทแขงแรงมากกวาเนอเยอของ

สตวเนองจากในเซลลพชมโครงสรางผนงเซลลทแขงแรง ดงรป

ทมา : ประดบ นาคแกว และคณะ. (2546). วทยาศาสตร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1. : 21

ภาพ 1.6 แสดงเซลลชนดตางๆ

ภาพ 1.7 แสดงโครงสรางทส าคญของเซลลพชโดยใชกลองจลทรรศนอเลกตรอน

25

เซลลพชมสวนประกอบทส าคญและมหนาทดงน 1) ผนงเซลล (cell wall) เปนผนงทคลมเยอหมเซลลไว สรางมาจากเซลลโลส เปนโครงสรางท

ท าใหเซลลพชแขงแรงและคงรปอยได เชน เนอไม เปนตน ผนงเซลลมชองใหน า แรธาต และสารอาหารแพรผานเขาและออกจากเซลลได

2) เยอหมเซลล (cell membrane) เปนเยอบางๆ ลอมรอบเซลล อยถดจากผนงเซลลเขามา สรางจากสารโปรตนและไขมน ท าหนาทควบคมการแลกเปลยนสารระหวางภายในและภายนอกเซลล

3) ไซโทพลาซม (cytoplasm) เปนของเหลวซงเปนทรวมของสงตางๆ ทอยภายในเซลล รวมทงเปนแหลงทเกดปฏกรยาเคมตางๆ ทจะชวยใหเซลลด ารงชวตอยได หรอเปนแหลงทด าเนนกจกรรมตางๆ ภายในเซลลของสงมชวตนนเอง

4) คลอโรพลาสต (chloroplast) เปนโครงสรางทมลกษณะเปนเมดกลมๆ อยในไซโทพลาซม ภายในคลอโรพลาสตมสารสเขยวเรยกวา คลอโรฟลล (chlorophyll) ท าหนาทดกจบพลงงานแสง เพอน ามาใชสรางอาหารในกระบวนการสงเคราะหดวยแสง เซลลพชทพบวาม คลอโรพลาสตอยเปนจ านวนมากคอ ใบ เซลลพชบางเซลลกไมมคลอโรพลาสต

5) นวเคลยส (nucleus) มลกษณะเปนกอนกลมหรอคอนขางกลม อยในไซโทพลาซม เปนสวนประกอบทส าคญของเซลล มหนาทควบคมการท างานของเซลล และถายทอดลกษณะทางพนธกรรมของสงมชวตชนดนนๆ

6) แวควโอล (vacuole) เปนชองวางภายในเซลล ซงบรรจของเหลวทเรยกวา น าเลยงเซลล อยภายใน และเปนทเกบสะสมของเสยภายในเซลล

2.2 เซลลสตว เนอเยอของสตวมลกษณะออนนม ไมแขงแกรงเหมอนเนอเยอของพชเนองจากเซลล

พชและเซลลสตวมโครงสรางบางอยางแตกตางกน เซลลสตวมสวนประกอบทส าคญ ดงรป

ภาพ 1.8 แสดงสวนประกอบของเซลลสตวโดยใชกลองจลทรรศนอเลกตรอน

ทมา : ประดบ นาคแกว และคณะ. (2546). วทยาศาสตร ชวงชนท 3 ชนมธยมศกษาปท 1. : 22

26

2.3 ความแตกตางระหวางเซลลพชกบเซลลสตว เซลลพชและเซลลสตวมโครงสรางบางอยางแตกตางกนดงน

ทมา : สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2548). หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน ชวตกบสงแวดลอม สงมชวตกบกระบวนการด ารงชวต. : 48

เซลลพช เซลลสตว

มรปรางคลายกลองมลกษณะแขงเพราะมผนงเซลล

มนวเคลยสอยดานขางของเซลล แวควโอลมขนาดใหญและมน าเลยงเซลลอย

ภายใน มผนงเซลล บางเซลลมคลอโรพลาสต

มรปรางไมแนนอน มลกษณะออนนม เพราะมเพยงเยอหมเซลล

มนวเคลยสอยบรเวณตรงกลางเซลล แวควโอลมขนาดเลกและไมมน าเลยงเซลล ไมมผนงเซลล ไมมคลอโรพลาสต

ภาพ 1.9 สวนประกอบส าคญของเซลลสตวและเซลลพช