राय इलॉ13नक एव सचना ौयोगक सथान औरगाबाद

इलॉ13नस आ$ण माहती त+ान म+ालयायोिजत कप

ldquoत+ाना1या वापरावार सशतीकरण आ$ण जीवन

सधारणrdquo

1 भारताया लोकस13याशाीय लाभावषयीया सव चचसाठ तण लोकस13या ह याची स13याह वगान वाढत आह

2 लोकस13या २०११ या जनगणननसार भारतात जवळजवळ १०4 दशल व0ध 2य3ती आहत 53 दशल िया आ8ण 51 दशल पष

3 2015-१-16 या अ$खल भारतीय 8यठ नागरक सघान कलया सवणात अस Aदसन आल आह कC39 व0धाना एकतर सोडन गल आहत Gकवा त एकटच राहत आहत आ8ण कटबासमवत राहणार 60 व0ध लोक गरवतन आ8ण छळ सहन करतात

4 शररावर होणार गMह मालमNवरल गMह आ8ण आOथक गMQयाना RयSठ नागTरक बळी पडतात

5 मोबाईल अिWलकशMस या वापरामळ अखड कौटZबक बधनाची भावना [नमाण होऊ शकत आ8ण मह]वपण बचत भाडण म3त Zबल पम_स यAटaलट सि2हसस दखील होऊ शकत Rयामळ जीवनमान आ8ण RयSठ नागTरकाची आरामशीर पातळी सधारल

6 ववध आजाराची वारवारता वशषत वयोव0ध लोकामcय खप सामाMय आह

7 शासकCय योजना अनक Aठकाणी आहत परत या उपeम व योजनावषयी जागfकता अभाव आह आ8ण व0ध समाजात काय करgयासाठ समh धोरण व कायeमाना iोसाहन दgयाची गरज आह

पाltव=भमी

1

काह तgtय

2

1 यएन जनरल असjलन 1999 Qया वषाला RयSठ 2य3तीच आतरराSlय वष mहणन घोषत कल

2 सय3त राSl महासभन 15 जन हा वड एडर गरवतन जागfकता Aदन mहणन [नय3त कला आह

3 व0ध 2य3तीच कयाण स[निoचत करgयाया वचनब0धतस पSट दgयासाठ व0ध 2य3तीवरल राSlय धोरण (एनपीओपी) जानवार १ 1999 1999 मcय जाहर कल गल

4 जवळपास 6 मधील 1 2य3ती व0धाना काह iकारच गरवतन करत आहत पालक आ8ण RयSठ नागTरकाच दखभाल आ8ण कयाण कायदा २००७ आ8ण मसदा - RयSठ नागTरकासाठच राSlय धोरण २०११ ह एडर राइ_स ातील अaलकडील यशवी यश आह

5 जन पालक कायदशीरTरया याया बचावासाठ याया iौढ मलाकडन आOथक मदतीचा दावा क शकतात आ8ण नकार mहणज याला तfगवासाची मदत Aदल जाऊ शकत

6 RयSठ नागTरक आपया मालमNवर हतातरणा0वार ह3क साग शकतो

7 अशा RयSठ नागTरकाची काळजी Gकवा सरण घत असलया एखा0या 2य3ती0वार कोणयाह Aठकाणी RयSठ नागTरकाचा याग करण गMहा आह आ8ण अशा 2य3तीस तfगवासाची aशा ठोठावल जावी

1 जारा (व0धावथा) ब0धाया तपoचयया चार कारणापकC एक

2 वदात आuमाया वaशSट पषाथातन मोiािWत करgयाचा यि3तवाद करतो

3 मो - व0धावथसह जीवन-चeाया ासापासन म3तता

4 सय3त कटबान एिजग - भारतीय परपरत आयSयभर काळजी दgयाची iGeया स[निoचत कल

ाचीन तवान आमाAवषयी बोलत

3

1 माट= फोनचा वापर

पाltव=भमी1 माटफोन ह जीवन अOधक सलभ करgयासाठ आहत आ8ण सलभतचा आ8ण

कायमतचा खरोखर फायदा होईल असा जर एखादा वयोगट असल तर तो mहणज जSठ

2 ज2हा आजच नवीनतम अwॉइड माटफोन वापरgयाची वळ यत त2हा समाजातील व0ध सदयाचा i[तकार होऊ शकतो

3 आपयाला सल फोनची आवoयकता का आहi अयावoयक फोन कॉल करणii नातवडाबरोबर ि2हडओ गWपा मारणiii wायि2हग करताना Gकवा चालताना कणाला मदत करgयासाठ जीपीएस

वापरणiv कठ जात असताना हवामानाचा अदाज घण v मोबाइल अ Wसया माcयमातन आरोय सवा घण

थोड3यात सल फोन व0ध जणाना सम बनव शकतात अOधक वतपण जगणमाAहती न पTरपण सर~त मदत फ3त एक कॉल दर आह

4 आmह तmहाला मदत करgयाचा iयन करतो आ8ण आपयाला जगgयासाठ आवoयक असलया सव गोSट ची काळजी घतो जणकfन तmह आरामदायक आनद आयSय जगाव

11

1 फोन नबर मनजर हा आWत वकCयाच फोन नबर साठवgयास मदत करतो सपक eमाक सहजपण सच[यत करgयात आ8ण शोधgयात मदत करत जस कC नाव पN आ8ण दरcवनी eमाक

2 नवीन फोन नबर जतन करgयासाठ आपण आपया फोनवर जतन कf इिछत नबर डायल करा -gt डा2या (वरया) बाजच बटन ि3लक करा -gt नवीन सपक पयाय [नवडा -gt तपशील iवSट करा (नाव ईमल कपनीच नाव इ)-gt पयाय [नवडा -gt

सपक जतन करा वर ि3लक करा3 आपण आपया aसम Gकवा फोनवर सपक जतन कf शकता

थट aसममcय बचत करgयाचा फायदा हा आह Gक आपण आपला aसम घऊ शकता आ8ण एका नवीन फोनमcय टाक शकता आ8ण आपल सपक फोन नबर वTरत आपयाकड यतील

4 सपकातील फोन नबर गगल अकाउट मcय (जी मल मcय) सhAहत कल जाऊ शकतात

5 पीड डायल ह एक फ3शन आह या 0वार वापरकयास एक अक दाबन कॉल करता यतो Aह Geया वशषत नहमी काह आWत वकCयाच नबर डायल करणा या फोन वापरकयासाठ उपय3तआह

फोन नबर च Eयवथापन

12

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 भारताया लोकस13याशाीय लाभावषयीया सव चचसाठ तण लोकस13या ह याची स13याह वगान वाढत आह

2 लोकस13या २०११ या जनगणननसार भारतात जवळजवळ १०4 दशल व0ध 2य3ती आहत 53 दशल िया आ8ण 51 दशल पष

3 2015-१-16 या अ$खल भारतीय 8यठ नागरक सघान कलया सवणात अस Aदसन आल आह कC39 व0धाना एकतर सोडन गल आहत Gकवा त एकटच राहत आहत आ8ण कटबासमवत राहणार 60 व0ध लोक गरवतन आ8ण छळ सहन करतात

4 शररावर होणार गMह मालमNवरल गMह आ8ण आOथक गMQयाना RयSठ नागTरक बळी पडतात

5 मोबाईल अिWलकशMस या वापरामळ अखड कौटZबक बधनाची भावना [नमाण होऊ शकत आ8ण मह]वपण बचत भाडण म3त Zबल पम_स यAटaलट सि2हसस दखील होऊ शकत Rयामळ जीवनमान आ8ण RयSठ नागTरकाची आरामशीर पातळी सधारल

6 ववध आजाराची वारवारता वशषत वयोव0ध लोकामcय खप सामाMय आह

7 शासकCय योजना अनक Aठकाणी आहत परत या उपeम व योजनावषयी जागfकता अभाव आह आ8ण व0ध समाजात काय करgयासाठ समh धोरण व कायeमाना iोसाहन दgयाची गरज आह

पाltव=भमी

1

काह तgtय

2

1 यएन जनरल असjलन 1999 Qया वषाला RयSठ 2य3तीच आतरराSlय वष mहणन घोषत कल

2 सय3त राSl महासभन 15 जन हा वड एडर गरवतन जागfकता Aदन mहणन [नय3त कला आह

3 व0ध 2य3तीच कयाण स[निoचत करgयाया वचनब0धतस पSट दgयासाठ व0ध 2य3तीवरल राSlय धोरण (एनपीओपी) जानवार १ 1999 1999 मcय जाहर कल गल

4 जवळपास 6 मधील 1 2य3ती व0धाना काह iकारच गरवतन करत आहत पालक आ8ण RयSठ नागTरकाच दखभाल आ8ण कयाण कायदा २००७ आ8ण मसदा - RयSठ नागTरकासाठच राSlय धोरण २०११ ह एडर राइ_स ातील अaलकडील यशवी यश आह

5 जन पालक कायदशीरTरया याया बचावासाठ याया iौढ मलाकडन आOथक मदतीचा दावा क शकतात आ8ण नकार mहणज याला तfगवासाची मदत Aदल जाऊ शकत

6 RयSठ नागTरक आपया मालमNवर हतातरणा0वार ह3क साग शकतो

7 अशा RयSठ नागTरकाची काळजी Gकवा सरण घत असलया एखा0या 2य3ती0वार कोणयाह Aठकाणी RयSठ नागTरकाचा याग करण गMहा आह आ8ण अशा 2य3तीस तfगवासाची aशा ठोठावल जावी

1 जारा (व0धावथा) ब0धाया तपoचयया चार कारणापकC एक

2 वदात आuमाया वaशSट पषाथातन मोiािWत करgयाचा यि3तवाद करतो

3 मो - व0धावथसह जीवन-चeाया ासापासन म3तता

4 सय3त कटबान एिजग - भारतीय परपरत आयSयभर काळजी दgयाची iGeया स[निoचत कल

ाचीन तवान आमाAवषयी बोलत

3

1 माट= फोनचा वापर

पाltव=भमी1 माटफोन ह जीवन अOधक सलभ करgयासाठ आहत आ8ण सलभतचा आ8ण

कायमतचा खरोखर फायदा होईल असा जर एखादा वयोगट असल तर तो mहणज जSठ

2 ज2हा आजच नवीनतम अwॉइड माटफोन वापरgयाची वळ यत त2हा समाजातील व0ध सदयाचा i[तकार होऊ शकतो

3 आपयाला सल फोनची आवoयकता का आहi अयावoयक फोन कॉल करणii नातवडाबरोबर ि2हडओ गWपा मारणiii wायि2हग करताना Gकवा चालताना कणाला मदत करgयासाठ जीपीएस

वापरणiv कठ जात असताना हवामानाचा अदाज घण v मोबाइल अ Wसया माcयमातन आरोय सवा घण

थोड3यात सल फोन व0ध जणाना सम बनव शकतात अOधक वतपण जगणमाAहती न पTरपण सर~त मदत फ3त एक कॉल दर आह

4 आmह तmहाला मदत करgयाचा iयन करतो आ8ण आपयाला जगgयासाठ आवoयक असलया सव गोSट ची काळजी घतो जणकfन तmह आरामदायक आनद आयSय जगाव

11

1 फोन नबर मनजर हा आWत वकCयाच फोन नबर साठवgयास मदत करतो सपक eमाक सहजपण सच[यत करgयात आ8ण शोधgयात मदत करत जस कC नाव पN आ8ण दरcवनी eमाक

2 नवीन फोन नबर जतन करgयासाठ आपण आपया फोनवर जतन कf इिछत नबर डायल करा -gt डा2या (वरया) बाजच बटन ि3लक करा -gt नवीन सपक पयाय [नवडा -gt तपशील iवSट करा (नाव ईमल कपनीच नाव इ)-gt पयाय [नवडा -gt

सपक जतन करा वर ि3लक करा3 आपण आपया aसम Gकवा फोनवर सपक जतन कf शकता

थट aसममcय बचत करgयाचा फायदा हा आह Gक आपण आपला aसम घऊ शकता आ8ण एका नवीन फोनमcय टाक शकता आ8ण आपल सपक फोन नबर वTरत आपयाकड यतील

4 सपकातील फोन नबर गगल अकाउट मcय (जी मल मcय) सhAहत कल जाऊ शकतात

5 पीड डायल ह एक फ3शन आह या 0वार वापरकयास एक अक दाबन कॉल करता यतो Aह Geया वशषत नहमी काह आWत वकCयाच नबर डायल करणा या फोन वापरकयासाठ उपय3तआह

फोन नबर च Eयवथापन

12

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

काह तgtय

2

1 यएन जनरल असjलन 1999 Qया वषाला RयSठ 2य3तीच आतरराSlय वष mहणन घोषत कल

2 सय3त राSl महासभन 15 जन हा वड एडर गरवतन जागfकता Aदन mहणन [नय3त कला आह

3 व0ध 2य3तीच कयाण स[निoचत करgयाया वचनब0धतस पSट दgयासाठ व0ध 2य3तीवरल राSlय धोरण (एनपीओपी) जानवार १ 1999 1999 मcय जाहर कल गल

4 जवळपास 6 मधील 1 2य3ती व0धाना काह iकारच गरवतन करत आहत पालक आ8ण RयSठ नागTरकाच दखभाल आ8ण कयाण कायदा २००७ आ8ण मसदा - RयSठ नागTरकासाठच राSlय धोरण २०११ ह एडर राइ_स ातील अaलकडील यशवी यश आह

5 जन पालक कायदशीरTरया याया बचावासाठ याया iौढ मलाकडन आOथक मदतीचा दावा क शकतात आ8ण नकार mहणज याला तfगवासाची मदत Aदल जाऊ शकत

6 RयSठ नागTरक आपया मालमNवर हतातरणा0वार ह3क साग शकतो

7 अशा RयSठ नागTरकाची काळजी Gकवा सरण घत असलया एखा0या 2य3ती0वार कोणयाह Aठकाणी RयSठ नागTरकाचा याग करण गMहा आह आ8ण अशा 2य3तीस तfगवासाची aशा ठोठावल जावी

1 जारा (व0धावथा) ब0धाया तपoचयया चार कारणापकC एक

2 वदात आuमाया वaशSट पषाथातन मोiािWत करgयाचा यि3तवाद करतो

3 मो - व0धावथसह जीवन-चeाया ासापासन म3तता

4 सय3त कटबान एिजग - भारतीय परपरत आयSयभर काळजी दgयाची iGeया स[निoचत कल

ाचीन तवान आमाAवषयी बोलत

3

1 माट= फोनचा वापर

पाltव=भमी1 माटफोन ह जीवन अOधक सलभ करgयासाठ आहत आ8ण सलभतचा आ8ण

कायमतचा खरोखर फायदा होईल असा जर एखादा वयोगट असल तर तो mहणज जSठ

2 ज2हा आजच नवीनतम अwॉइड माटफोन वापरgयाची वळ यत त2हा समाजातील व0ध सदयाचा i[तकार होऊ शकतो

3 आपयाला सल फोनची आवoयकता का आहi अयावoयक फोन कॉल करणii नातवडाबरोबर ि2हडओ गWपा मारणiii wायि2हग करताना Gकवा चालताना कणाला मदत करgयासाठ जीपीएस

वापरणiv कठ जात असताना हवामानाचा अदाज घण v मोबाइल अ Wसया माcयमातन आरोय सवा घण

थोड3यात सल फोन व0ध जणाना सम बनव शकतात अOधक वतपण जगणमाAहती न पTरपण सर~त मदत फ3त एक कॉल दर आह

4 आmह तmहाला मदत करgयाचा iयन करतो आ8ण आपयाला जगgयासाठ आवoयक असलया सव गोSट ची काळजी घतो जणकfन तmह आरामदायक आनद आयSय जगाव

11

1 फोन नबर मनजर हा आWत वकCयाच फोन नबर साठवgयास मदत करतो सपक eमाक सहजपण सच[यत करgयात आ8ण शोधgयात मदत करत जस कC नाव पN आ8ण दरcवनी eमाक

2 नवीन फोन नबर जतन करgयासाठ आपण आपया फोनवर जतन कf इिछत नबर डायल करा -gt डा2या (वरया) बाजच बटन ि3लक करा -gt नवीन सपक पयाय [नवडा -gt तपशील iवSट करा (नाव ईमल कपनीच नाव इ)-gt पयाय [नवडा -gt

सपक जतन करा वर ि3लक करा3 आपण आपया aसम Gकवा फोनवर सपक जतन कf शकता

थट aसममcय बचत करgयाचा फायदा हा आह Gक आपण आपला aसम घऊ शकता आ8ण एका नवीन फोनमcय टाक शकता आ8ण आपल सपक फोन नबर वTरत आपयाकड यतील

4 सपकातील फोन नबर गगल अकाउट मcय (जी मल मcय) सhAहत कल जाऊ शकतात

5 पीड डायल ह एक फ3शन आह या 0वार वापरकयास एक अक दाबन कॉल करता यतो Aह Geया वशषत नहमी काह आWत वकCयाच नबर डायल करणा या फोन वापरकयासाठ उपय3तआह

फोन नबर च Eयवथापन

12

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 जारा (व0धावथा) ब0धाया तपoचयया चार कारणापकC एक

2 वदात आuमाया वaशSट पषाथातन मोiािWत करgयाचा यि3तवाद करतो

3 मो - व0धावथसह जीवन-चeाया ासापासन म3तता

4 सय3त कटबान एिजग - भारतीय परपरत आयSयभर काळजी दgयाची iGeया स[निoचत कल

ाचीन तवान आमाAवषयी बोलत

3

1 माट= फोनचा वापर

पाltव=भमी1 माटफोन ह जीवन अOधक सलभ करgयासाठ आहत आ8ण सलभतचा आ8ण

कायमतचा खरोखर फायदा होईल असा जर एखादा वयोगट असल तर तो mहणज जSठ

2 ज2हा आजच नवीनतम अwॉइड माटफोन वापरgयाची वळ यत त2हा समाजातील व0ध सदयाचा i[तकार होऊ शकतो

3 आपयाला सल फोनची आवoयकता का आहi अयावoयक फोन कॉल करणii नातवडाबरोबर ि2हडओ गWपा मारणiii wायि2हग करताना Gकवा चालताना कणाला मदत करgयासाठ जीपीएस

वापरणiv कठ जात असताना हवामानाचा अदाज घण v मोबाइल अ Wसया माcयमातन आरोय सवा घण

थोड3यात सल फोन व0ध जणाना सम बनव शकतात अOधक वतपण जगणमाAहती न पTरपण सर~त मदत फ3त एक कॉल दर आह

4 आmह तmहाला मदत करgयाचा iयन करतो आ8ण आपयाला जगgयासाठ आवoयक असलया सव गोSट ची काळजी घतो जणकfन तmह आरामदायक आनद आयSय जगाव

11

1 फोन नबर मनजर हा आWत वकCयाच फोन नबर साठवgयास मदत करतो सपक eमाक सहजपण सच[यत करgयात आ8ण शोधgयात मदत करत जस कC नाव पN आ8ण दरcवनी eमाक

2 नवीन फोन नबर जतन करgयासाठ आपण आपया फोनवर जतन कf इिछत नबर डायल करा -gt डा2या (वरया) बाजच बटन ि3लक करा -gt नवीन सपक पयाय [नवडा -gt तपशील iवSट करा (नाव ईमल कपनीच नाव इ)-gt पयाय [नवडा -gt

सपक जतन करा वर ि3लक करा3 आपण आपया aसम Gकवा फोनवर सपक जतन कf शकता

थट aसममcय बचत करgयाचा फायदा हा आह Gक आपण आपला aसम घऊ शकता आ8ण एका नवीन फोनमcय टाक शकता आ8ण आपल सपक फोन नबर वTरत आपयाकड यतील

4 सपकातील फोन नबर गगल अकाउट मcय (जी मल मcय) सhAहत कल जाऊ शकतात

5 पीड डायल ह एक फ3शन आह या 0वार वापरकयास एक अक दाबन कॉल करता यतो Aह Geया वशषत नहमी काह आWत वकCयाच नबर डायल करणा या फोन वापरकयासाठ उपय3तआह

फोन नबर च Eयवथापन

12

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 माट= फोनचा वापर

पाltव=भमी1 माटफोन ह जीवन अOधक सलभ करgयासाठ आहत आ8ण सलभतचा आ8ण

कायमतचा खरोखर फायदा होईल असा जर एखादा वयोगट असल तर तो mहणज जSठ

2 ज2हा आजच नवीनतम अwॉइड माटफोन वापरgयाची वळ यत त2हा समाजातील व0ध सदयाचा i[तकार होऊ शकतो

3 आपयाला सल फोनची आवoयकता का आहi अयावoयक फोन कॉल करणii नातवडाबरोबर ि2हडओ गWपा मारणiii wायि2हग करताना Gकवा चालताना कणाला मदत करgयासाठ जीपीएस

वापरणiv कठ जात असताना हवामानाचा अदाज घण v मोबाइल अ Wसया माcयमातन आरोय सवा घण

थोड3यात सल फोन व0ध जणाना सम बनव शकतात अOधक वतपण जगणमाAहती न पTरपण सर~त मदत फ3त एक कॉल दर आह

4 आmह तmहाला मदत करgयाचा iयन करतो आ8ण आपयाला जगgयासाठ आवoयक असलया सव गोSट ची काळजी घतो जणकfन तmह आरामदायक आनद आयSय जगाव

11

1 फोन नबर मनजर हा आWत वकCयाच फोन नबर साठवgयास मदत करतो सपक eमाक सहजपण सच[यत करgयात आ8ण शोधgयात मदत करत जस कC नाव पN आ8ण दरcवनी eमाक

2 नवीन फोन नबर जतन करgयासाठ आपण आपया फोनवर जतन कf इिछत नबर डायल करा -gt डा2या (वरया) बाजच बटन ि3लक करा -gt नवीन सपक पयाय [नवडा -gt तपशील iवSट करा (नाव ईमल कपनीच नाव इ)-gt पयाय [नवडा -gt

सपक जतन करा वर ि3लक करा3 आपण आपया aसम Gकवा फोनवर सपक जतन कf शकता

थट aसममcय बचत करgयाचा फायदा हा आह Gक आपण आपला aसम घऊ शकता आ8ण एका नवीन फोनमcय टाक शकता आ8ण आपल सपक फोन नबर वTरत आपयाकड यतील

4 सपकातील फोन नबर गगल अकाउट मcय (जी मल मcय) सhAहत कल जाऊ शकतात

5 पीड डायल ह एक फ3शन आह या 0वार वापरकयास एक अक दाबन कॉल करता यतो Aह Geया वशषत नहमी काह आWत वकCयाच नबर डायल करणा या फोन वापरकयासाठ उपय3तआह

फोन नबर च Eयवथापन

12

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पाltव=भमी1 माटफोन ह जीवन अOधक सलभ करgयासाठ आहत आ8ण सलभतचा आ8ण

कायमतचा खरोखर फायदा होईल असा जर एखादा वयोगट असल तर तो mहणज जSठ

2 ज2हा आजच नवीनतम अwॉइड माटफोन वापरgयाची वळ यत त2हा समाजातील व0ध सदयाचा i[तकार होऊ शकतो

3 आपयाला सल फोनची आवoयकता का आहi अयावoयक फोन कॉल करणii नातवडाबरोबर ि2हडओ गWपा मारणiii wायि2हग करताना Gकवा चालताना कणाला मदत करgयासाठ जीपीएस

वापरणiv कठ जात असताना हवामानाचा अदाज घण v मोबाइल अ Wसया माcयमातन आरोय सवा घण

थोड3यात सल फोन व0ध जणाना सम बनव शकतात अOधक वतपण जगणमाAहती न पTरपण सर~त मदत फ3त एक कॉल दर आह

4 आmह तmहाला मदत करgयाचा iयन करतो आ8ण आपयाला जगgयासाठ आवoयक असलया सव गोSट ची काळजी घतो जणकfन तmह आरामदायक आनद आयSय जगाव

11

1 फोन नबर मनजर हा आWत वकCयाच फोन नबर साठवgयास मदत करतो सपक eमाक सहजपण सच[यत करgयात आ8ण शोधgयात मदत करत जस कC नाव पN आ8ण दरcवनी eमाक

2 नवीन फोन नबर जतन करgयासाठ आपण आपया फोनवर जतन कf इिछत नबर डायल करा -gt डा2या (वरया) बाजच बटन ि3लक करा -gt नवीन सपक पयाय [नवडा -gt तपशील iवSट करा (नाव ईमल कपनीच नाव इ)-gt पयाय [नवडा -gt

सपक जतन करा वर ि3लक करा3 आपण आपया aसम Gकवा फोनवर सपक जतन कf शकता

थट aसममcय बचत करgयाचा फायदा हा आह Gक आपण आपला aसम घऊ शकता आ8ण एका नवीन फोनमcय टाक शकता आ8ण आपल सपक फोन नबर वTरत आपयाकड यतील

4 सपकातील फोन नबर गगल अकाउट मcय (जी मल मcय) सhAहत कल जाऊ शकतात

5 पीड डायल ह एक फ3शन आह या 0वार वापरकयास एक अक दाबन कॉल करता यतो Aह Geया वशषत नहमी काह आWत वकCयाच नबर डायल करणा या फोन वापरकयासाठ उपय3तआह

फोन नबर च Eयवथापन

12

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 फोन नबर मनजर हा आWत वकCयाच फोन नबर साठवgयास मदत करतो सपक eमाक सहजपण सच[यत करgयात आ8ण शोधgयात मदत करत जस कC नाव पN आ8ण दरcवनी eमाक

2 नवीन फोन नबर जतन करgयासाठ आपण आपया फोनवर जतन कf इिछत नबर डायल करा -gt डा2या (वरया) बाजच बटन ि3लक करा -gt नवीन सपक पयाय [नवडा -gt तपशील iवSट करा (नाव ईमल कपनीच नाव इ)-gt पयाय [नवडा -gt

सपक जतन करा वर ि3लक करा3 आपण आपया aसम Gकवा फोनवर सपक जतन कf शकता

थट aसममcय बचत करgयाचा फायदा हा आह Gक आपण आपला aसम घऊ शकता आ8ण एका नवीन फोनमcय टाक शकता आ8ण आपल सपक फोन नबर वTरत आपयाकड यतील

4 सपकातील फोन नबर गगल अकाउट मcय (जी मल मcय) सhAहत कल जाऊ शकतात

5 पीड डायल ह एक फ3शन आह या 0वार वापरकयास एक अक दाबन कॉल करता यतो Aह Geया वशषत नहमी काह आWत वकCयाच नबर डायल करणा या फोन वापरकयासाठ उपय3तआह

फोन नबर च Eयवथापन

12

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 एसएमएस ह टaलhाम तार पाठवgयाच आध[नक fप आह

2 एसएमएस ह बक खरद सयता पडताळणी साठ फार महवाच आह

एसएमएस पाठAवण पाहण

13

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

कमरा हाताळण

14

कमरा कमरा अप सJ करा 1 खाी करा Gक कमरा एक फोटो साठ सट आह

2 फोटो आ8ण वडओ साठ कमरा आपया लयावर कAत करा

3 शटर आयकॉन ि3लक करा फोन एक वaशSट आवाज करल

माटफोन वापन ि2हडओ कॉल

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

टॉच= Aवजर

15

मोबाइल मधील टॉच- मोफत लशलाइट वTरत iकाशमान होणाया एलईडी लश लाईट 0वार आपला फोन चमकदार टॉचमcय बदलतो lोब मोडमcय लकलकणारा iकाश स0धा दतोमोबाइल टॉच - ह एक अप आह यात एलईडी Kलश लाईट 8यावार आपण टॉच वापरतो

eCनया शीषावfन खाल wग करा

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वाय-फाय मोबाइल डटा Oयटथ

16

वाय-फाय हॉटपॉट मोबाइल डटा1 वाय-फाय हॉटपॉट अशी एक गोSट आह जी

आपयाला मोफत वकत इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत इटरनट ह एक वायरलस कन3शन आह Rयास Wलन mहणतात

2 पोटबल वाय-फाय हॉटपॉट वाय-फाय हॉटपॉट तयार कfन सोबत या सहका-रला इटरनट वापरgयासाठ परवानगी दत घत

3 मोबाइल डटा चाल बद करgयासाठ- आपला सचना बार खाल खचा आ8ण सAटज उघडा

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Pाउझर वापJन इटरनट चा वापर करण

17

1 इटरनट ाउझर अिWलकशन उघडा इटरनट ाउझर मcय गगल होमपज उघडा

2 सच वडो वर ि3लक करा

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

गगल अSसटट

18

1 गगल अaसटट सGeय करgयासाठ होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा

2 होम बटन होम आयकॉन GकOचत Rयात वळ दाबन ठवा आ8ण गगलअaसटट तmहाला पाAहज त बोलायला सागल

3 त शोध iGeया सf करल

4 आपण ओ क गगल अस mहणन दखील गगल अaसटट सGeय कf शकता वापf शकता यानतर तmहाला शोधgयाची शका बोलावी लागल

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

सगीत सTहत करण आ$ण सगीत ऐकण

19

आपया फोनमVय सगीत Wल करा1 आपया ड2हाइसया म13य

सAटज मनवर जा 2 अकाउ_स अतगत गगल

[नवडा3 आपण वापरत असलल खात

गगल Wल mयaसक 0वार [नवडा

4 गगल Wल mयaसक eोल करा आ8ण चक बॉ3स ला चक कयाची खाी करा

5 गगल Wल mयaसक aलट मcय Aदसत नसल तर तmह साईन इन कयाची खाी करा

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

गगल मWस (नकाश)

110

गगल नकाश कस वापराव1 गगल नकाश ह एक आoचयकारक अSटपल

साधन आह Rयामळ Aठकाण A त Aठकाण Bपयत माग शोधgयासाठ वापरकयाना जलद आ8ण सलभ मदत करत मग त या रयावन या रयावर जाण असो Gक आतरखडीय iवास असो

2 आपया फोनसाठ गगल नकाश अ प aमळवgयासाठ गगल Wल टोर वfन ह गगल अ प वनामय डाउनलोड करा

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

आणीबाणी सवा

111

1 सपण भारत दशामcय धो3याया वळी वतःचा Gकवा दसयाचा जीव वाचवgयासाठ घर ऑGफस वाचवgयासाठ ११२ हा हप लाईन नबर आह

2 ११२ हप लाईन नबर वfन आपणास एकZत रतीन वTरत पोaलस (100) अिनशमन (101) आरोय (णवाAहका) (108) मAहला सरा (1090) आ8ण बाल सरण यासार13या सवामcय मदत घता यत

3 एकZत हप लाईन नबर वर lsquoपनीक कॉलrsquo (घाबरलया मनिथतीत कलला कॉल)

4 ११२ हप लाईन नबर वर आणखी काह वaशS_य a माट= फोन साठX कोणयाह आपकालन पTरिथतीत

आपकालन i[तसाद क (ईआरसी) वर पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास आपया माट फोनवर सतत तीन वळा lsquoपॉवर बटणrsquo दाबाव लागल

b सVया फोन साठX आपया सामाMय फोन 0वार पनीक कॉल सGeय करgयासाठ आपणास दघकाळ 5 Gकवा 9 बटण दाबन आवoयक आह

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

2 ऑनलाईन आथ=क Eयवहाराचा वापर

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

21

ऑनलाइन खरदसाठX 7 कारण

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

ऑनलाइन खरदच फायद

22

1 आपणास पाAहज त शोधण सोप आह

2 आपण गद टाळ शकता

3 आपयाला रागावर थाबायची गरज नाह

4 उपादन वत आहत

5 आपण इिछत कोणयाह वळी खरद कf शकता

6 परवहन खच वाचव शकतो

7 तो वळ वाचव शकतो

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

[डिजटल वॉलस व यपीआय

23

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

BHIM मVय कस जायच

24

1 Google Play टोअर वfन बीएचआयएम अप डाउनलोड आ8ण थापत करा

2 आपल पसतीची भाषा [नवडा3 बक सीबीएस सह नदणीकत मोबाइल

नबर असलला aसम [नवडा4 4 अकC अनiयोग सकतशjद सट कन

लॉOगन करा5 बक खात पयाय वापन आपया बक

खायाचा दवा साधा6 डZबट काडच शवटच 6 अक आ8ण डZबट

काडची अ[तम मदत दऊन आपला यपीआय पन सट करा

7 iोफाइल पयायला भट 0या आ8ण आभासी पमट पNा (2हपीए) च (2 2हयअल पमट पNा) सट करा

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

BHIM मVय कस जायच

25

8 एक iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) mहणन एक 2हयअल पमट पNा (2हपीए) सट करा

9 नाव अपी हा iाथaमक आभासी पमट पNा (2हपीए) अस शकतो जो इतरासह सामा[यक करण सलभ करत

10कन आ8ण प पयाया0वार पस पाठवा आ8ण सकaलत कन 3यआर कोड वaशS_य उपलjध आह कधीह

11पाठवा iाWत करा 2हयअल पमटपNा (2हपीए) खात eमाक वापfन पस aमळवा

12आयएफएससी कन आ8ण प पयाय

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

ड]बट ^[डट काड= का आवltयक आह

26

1 थट रोख 2यवहाराची गरज नाह2रोख पस काढण सोप आह3रोख सोबत घgयाची गरज नाह4खातदाराकड याया अकाउट टटमटमcय 2यवहाराची नद अस शकत

5 सवधा 6 ब~स 7 फायद 8 चलन fपातर

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

21

ड]बट काड=वार दय

27

bullकाडचा iकार [नवडा bullकाड कोड mहणज सी2ह2ह काडया मागील बाजस एक 3

अकC eमाक

bullAदलया काडया पढल बाजस काडधारकाच नाव काड

नबर आ8ण कालबाQयता तारख iवSट करा

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

21

ड]बट काड=वार दय

28

bullआपया नदणीकत मोबाइलवर ओटपी पाठवला जाईल बक खायासह eमाक

bullओटपी iवSट करा आ8ण मक पमटवर टप करा

bullयशवी पमट नतर पावती 2यपMन असल

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

29

एटएममVय ड]बट काड=चा वापर

1 आपल काड घाला2 त योय असयास र3कम

तपासा 3 पन iवSट करा hीन बटण दाबा4 िलपमcय कपात कलल र3कम

तपासा

१) आपल काड घाला२) २ अकाचा eमाक iवSट करा आ8ण तयार करा ३) खाीन त oयमान आह४) खायाचा iकार [नवडा५) आपला पन iवSट करा६) र3कम iवSट करा७) 2यवहार सपवा

दकानामVय ड]बट काड=चा वापर

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

ऑनलाईन बक सवा

210

योनो अ प वापJन दय चरण 1 आपला वापरकता आयडी आ8ण

सकतशjद वापन योनो अप उघडा आ8ण लॉOगन करा

2 lsquoeडट काडrsquo वर जा आ8ण Rया पमटसाठ आपण इछक आहात अशा एसबीआय eडट काडची [नवड करा

3 lsquoमाय Tरलशनaशपrsquo पयायावर ि3लक करा आ8ण lsquoआता 0याrsquo बटण [नवडा

4 Rया एसबीआय सवची चाल खायातन आपण दय दऊ इिछत आहात त [नवडा

5 दय र3कम [नवडा - एकण थकबाकC Gकवा Gकमान दय र3कम Gकवा इतर कोणतीह र3कम पमट पण करgयासाठ lsquoआता 0याrsquo वर ि3लक करा

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पमट वॉलटयपीआय वापरताना सरabतता सचना

211

bullसी2ह2ह नबर पन काड नबर इयाद माAहती कोणाबरोबर सामा[यक कf नका

bullलात ठवा बका कॉलवर आपयाला या गोSटब0दल कधीह वचारत नाहत

bull2यापार यायाकड काड तपशील सच[यत करgयापव सiaस0ध आ8ण वoवास आह याची खाी करा

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

3ऑनलाइन ]बल भरण

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पाltव=भमी1 ऑनलाईन िबल भरण ह सोयीकर आह आपा िवीय

सथमाफ त ऑनलाइन पमट कान आपली सव िबल क ीय

थानावन भरण सोयीच होत

2 ऑनलाईन िबल भरण सरित आह

3 ऑनलाईन िबल भरामळ पशाच 2यवथापन सलभ होत

4 ऑनलाईन िबल भरण ह पयावरणीयआह

5 ऑनलाईन िबल भरण आपयाला सघAटत ठवत

6 ऑनलाईन िबल भरामळ आपला वळ व श)ी वाचत

31

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

32

ितकीट बक करासाठी न माय जन वर ीक करा

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

आपण जा र न +वास करणार आहोत ती सील) करा

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

33

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

िदनाक आिण रचा कोण-ा वगातन +वास करायचा आह त िसल) करा

+वाशाची मािहती भरा

+वाशाची मािहती भराआणी +वाशाची स0ा वाढवा

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

IRCTC अप वापcन रव 13तकट बdकग

34

भरलली मािहती तपासन पहा आिण पस भरासाठी

+ोिस34 प वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

35

नवीन खात तयार करा

लॉगन नाव आ$ण पासवड= दलया सचना नसार बनवा

नeदणी करताना तमचा ई-मल Tाहक ^माक आ$ण मोबाइल नबर बरोबर टाका

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

महाAवतरण अप वाप9न वीज िबल भरण

36

नeदणी पण= झायावर तमला होम पज दसल

वीज दयक भरणा वर िलक करा

नeदणी करताना टाकलला Tाहक नबरच वीज ]बल समोर यईल

वीज ]बल दयक वर िलक करा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

37

कोठन कठ पयत जायच आह त शन सील) करा

वळनसार आ$ण गरजनसार बस 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

38

बस पकडयच आ$ण उतरायचा ठकाण 13नवडा

वाltयाची माहती भरा

बसयची जागा 13नवडा

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

MSRTC अप वापcन बस बdकग व ]बल भरण

39

पयमfट चा पया=य 13नवडा तपशील चक करा आ$ण अदा करा वर िलक करा

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

झोमटो अप वcन जवण बक करण

310

उपाहार गघ 13नवडा पदाथ= 13नवडा

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

311

झोमटो अप वcन जवण बक करण

ऑड=र दल आ$ण AवAवध पया=यावार पस या जस क

1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=3 घरपोच दयावर रोख रकम

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

312

Sसम कार 13नवडा आ$ण मोबाइल नबर Aवट करा

मोबाइल रचाज= करjयासाठX ीपडवर िलक करा

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

313

PayTm मोबाइल वापcन रचाजi करा

रकम Aवट करा

पस परत SमळAवjयासाठX उपलOध ोमोकोड Aवट करा

वगवगkया पया=यावार रचाज= करjयासाठX पढ जा1 पमट वॉलट2 ड]बट काड=

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

ओला अप वापcन वाहन बdकग

314

ओला ची टसी बक करjयासाठX तnहला कोठन गाडी

कोठपयoत जायचय याचा पण= पpा टाकायचा बdकग 13निltचत करा

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

ओला अप वापcन वाहन बdकग

315

माझा खा-ावर जावन पयमlt पया=य वर 5क करा

पस भरासाठी डिबट काड िकवा भीम अप िसल) करा

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

4 ईमल सोशल मी[डया आ$ण मोबाइल अWस

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Play Store Wल टोर

41

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Inside Play Store

42

bull After click you will be able to see

what is inside play store

bull Here various apps can be seen

bull Like games Sudoku

bull Daily news applications are also

available on play store

Wल टोर मधी आपयाला AवAवध कार च च+ दसतील rयाना आपण अप nहणतो आपण Wल टोर मधी AवAवध गnस (^डा ) dकवा पतक च अप पण बघ शकतो

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Search Tab In Play Store

43

This is the tab where

according to our need

we search for apps

Click on the tab

लाल रग दाखवलल पया=य मधी आपयाला लागणार अप साठX शोध घतो पया=य

वर दाबा

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Searching The Application

44

Write the name of

application You

want to download

ज अिWलकशन आपयाला 13नवड कारची ए 13तचा नाव Sलहा आ$ण शोध करावा

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Selecting Desired App

45

Click on the

required

application

तnहाला AवAवध नाव दसतील या मधन एक पपया= 13नवडाव

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Installing APP अप डाउनलोड करण

46

Click on install

button shown by

red mark You will

see app installing

लाल घर मधी असलल इfटॉल पया=य 13नवडावा तnहाला अप इfटॉल होpfन

दसल

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Installing Process d^या करण

47

After the app gets

download a green

button will be

visible Click in the

green buttonअप डाउनलोड झालय नतर हरवा बटण यईल तया पया=य वर दाबा

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

WHATS APP ACCOUNT

48

Till now we saw how to download application from play store

Now lets see how to make account in Whats app

आpा परत आपण ब13घतल Wलायटोर वcन अिWलकशन कास डाउनलोड करायच Eहास अप वर

अकाउट कस उघढयच

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

49

After opening the

application click on the

green button

Write your mobile no

using keypad and click

next2हा_स अप उगढलया नतर खालल Aहर2या

बटण वर दाबा नतर आपला मोबाइल eमाक

aलहन न3ट नाव चा बटण दाबा

BASIC PROCESS मलभत d^या

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Reading OTP सरabत सकतशOद

410

After pressing next

button an OTP will Be

automatically

generated and

detected Click on

continue button नट बटण दाबया नतर एक सरabत ^माक आपया मोबाइलला वर दसल 13तला खालल लाल घर (continue)

असलला पया=य ला दाब

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Selecting Picture 13तमा 13नवड

411

First click on the

camera symbol

सगळयात आध हया कमरा सारख

दसणाया= च+ वर दाबा

Click on gallery or camera

symbol in red mark

नतर खाल दसणारा गलर 1या च+ वर दाबा

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Selecting Picture From Gallery

412

गलर मधी AवAवध च+ तnह काढलल च+

दसतील या पक एक 13नवडा

In gallery you will

see various folder

Select image from

an one

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

bull After image selection you will see such structure

bull च+ चायन कया नतर अस दसल

bull Expand it

bull याला वाढवा

Setting IMAGE च+ सट करण

413

Click on OK

ओक वर दाबा

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Writing Name नाव लखन

414

Write your name

नाव Sलहा

Afte

r up

loa

din

g

ima

ge

an

d n

am

e

click n

ex

t

परचय च+ आ$ण नाव Sलहन नट या पया=य वर दाबा

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

How to chat चाट कस करायच

415

To select the contact click

the button as shown

आता आपयाला कोणाशी बोलायच ए त 13नवडjया साठX हा पया=य 13नवडा

Select a contact to

chat

आpा 8याचा शी बोलायच ए त सपक=

13नवडा

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Writing Message सदश लखन

416

Now you can write personal message to

selected contact Click on type message and

write the message

आpा तnह 13नवडलया सपक= शी बोल शकता खालल पया=य वर दाबा आ$ण सदश Sलहा

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Writing Message सदश लखन

417

Write Your message

आपला सदश Sलहा

Click on this white

button to send your

message

च+ मधी लाल घर चा आत चा पया=य दाब

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

CHAT OPTIONचाट च पया=य

418

There is option for voice chat

आवाजी सदश पाठAवण

There is option for calling

कSलfग चा पया=य

There is option for video chat

Aव[डओ कSलfग चा पया=य

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Opening Gmailजी मल उघडण

420

wwwgmailcom

Open browser

Type wwwgmailcom

Pॉवसर उगढा यात www Gmailcom अस

कcन Sलहा

Click create account

option as indicated in red

ring

खालल लाल घर मधी असलल पया=य 13नवडा

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Writing Information जाणकार Sलहण

421

Write your name

and last nameआपल पण= नाव Sलहाव

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Gmail Address जीमल पpा

422

Select an one of

the given

options

availableखालल पक एक पया=य नीवडा

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Gmail Address जीमल पpा

423

You can create our

own mail IDआपण आपला मल ID वतः पण Sलह शकतः

Click Next

खालल पया=य नीवडा

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Basic Information मलभत जाणकार

424

Write your birth day and

select gender Press next

आपल जfम 13तथी Sलहाआ$ण Sलग 13नवडाव खालल पया=य नीवडा

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Final Step

425

Now the final step is to

click this button and you

are ready to use

आpा rया बटण वर िलक करा

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

Gmail Account जीमल खात

426

After login to your

Gmail you can see this

screen welcoming you

Gmail उघडया नतर तnहाला अस वागत सदश भटल

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

5 सरकार सवाचा वापर

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

उमग अप Aवषयी सव= माहती

51

1 उमग अvॉइड अिWलकशन आयओएस आ8ण वडोज फोनवर Aवनामय डाउनलोड करता यईल

2 उमग अvॉइड अिWलकशन एक य[नफाइड अिWलकशन आह Rयाचा उपयोग आयकर भरण आधार आ8ण भवSय [नवाह [नधीची चौकशी करण गस aसaलडर बGकग करण पासपोट सवा यासार13या अनक पन इडया ई-सरकार सवाचा वापर करता यतो

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

उमग अपच महwवाच फायद

52

1 iािWतकर भरण आधार भवSय [नवाह [नधी गस बGकग पासपोट सवा यासार13या समार 200 सरकार सवासाठ एकल ]बद वश

2 ह गधळ कमी करत आ8ण वयि3तक वभागीय अनiयोग थापत करgयाची आवoयकता दर करत

3 247 ऑनलाइन iवश एखा0यास सवा वापरgयास दतऐवज इयाद पाहgयाची परवानगी दतो

4 सरकार वभागाना भट दऊन आ8ण रागत थाबन मह]वपण वळ बचत

5 एक सरabत एकसमान आ8ण वापरकता अनकल अनभव iदान करत

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

नeदणी आ$ण लॉग इन कस कराव

53

उमग अvॉइड अिWलकशन वर OTP लॉगन करा

कप=या तमचा मोबाईल ^माका एटर करा व पढ या बटण वर िलक करा

रिजटर नबर वरSमळालला OPT

एटर करा

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

उमग अिWलकशन होम ^न

54

महवाची वSशट

1 आधार पगोEह [डजीलॉकरसह एक+ीकरण

2 सहज वश

3 आपया बोटावर सरकार सवा1या टपा

4 समAप=त Tाहक समथ=न

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

एचपी गस बदल सव= माहती

55

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

उमगचा वापर कJन एचपी गस पfहा भरा

56

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

उमग अपवर ई-हॉिपटल

57

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

रताची उपलOधता तपासा

58

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

तपशील लबचा अहवाल

59

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

आधार काड= बदल सव=माहती

510

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

यएएन नबर वापJन नeदणी करा

511

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

13नवpी वतन व सामाfय सवा

512

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पfशनर लॉगन ^न

513

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

dकसान सAवधा व Eहआयपी माहती

514

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

dकसान व कपनीची माहती

515

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

]बयाण Aव^याची माहती Sमळवा

516

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पन काड= बदल सव= माहती

517

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पन काड=चा अज= ऑनलाईन भरा

518

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पन काड= दJत करण

519

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

6 फसवणक आ$ण सरabतता खबरदार

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 ऑनलाइन असलल एखाद Eयती Aवltवासाह= आह अस समज नका एखाद2य3ती तमयाबरोबर ई-मल सोशल नटवGक ग साईट Gकवा ि2हडीओ चाट0वार कmय[नकट करत असल आ8ण तmह या 2य3तीला वतः ओळखतनसाल तर ती 2य3ती तमचा गरफायदा घऊ शकत

2 आपल कोणतीह सवदनशील माहती ऑनलाइन कधीह दऊ नका बरचघोटाळ आहत कC ज आपल पसनल माAहती काढन आपयाव0ध वापरलजाऊ शकत अस भरपर घोटाळ करgयासाठ कCम असतात या वापfनआपयाला फसवgयाचा iयन कला जाऊ शकतो

3 आपल ऑनलाइन बdकग लॉग इन माहती वध करjयासाठX Aवनती कधीहऐक नका

4 सोशल मी[डयावर खाजगी माहती सामा13यककc नका

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

61

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

5 ldquoआपण परकार िजकलाrdquo यासारyया सदशावर कधीह Aवltवास ठवनका आपण िजकलल बीस घgयासाठ तmहाला तमची वयि3तकमाAहती 0यावी लागल अस सागणा या 2य3तीवर वoवास ठव नकाकारण या माAहतीचा तमयाव0ध उपयोग कला जाऊ शकतो

6 अनोळखी माणसाला कधीह ह पस पाठव नका

7 जEहा तnह एखाया Eयतीला पस पाठवत असाल या अगोदर यामाणसाची सयता थाAपत करा dकवा ओळख असयाची खा+ी कcनमगच पस पाठवा

ऑनलाइन सरabतता मलतwव

62

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

63

ऑनलाईन Eयवहारात खबरदार1 आपया कठयाह अकाउटचा पासवड

अगद सोपा ठव नका Rयामcय नाव

पNा गाव इhजी शjद Gकवा aस3वMसइयाद सकतशjद वापf नका

2 आपला पासवड असर~त Aठकाणी aलहन ठव नका Gकवा कोणालाह साग नका

3 एक मजबत आ8ण गतागतीचा सकतशjदसट करा

4 ऑनलाइन पशाचा 2यवहार करतानाआपला पासवड Gकवा ओटपी कोणालाहसाग नका

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

मोबाइल फोन वापराची सरbा

64

1 पासवड तयार करताना +ाम किपटल लटस ॉल लटस 0माक आिण 1शल कर2र याच सयोजन असाव

2 फाईल िकवा डायरीत कोठही पासवड िल7 नका जणकन इतराना त सहज सापडल

3 ऑनलाइन 8वहारासाठी सावजिनक9र+ा उपल मशीlt टाळ=ाचा gtय करा शतो वयA)क िडBाइस वापरा

4 िवCसनीय ई-कॉमस पोटलवDन नहमी खरदी कर=ाचा gtय करा कोणतही मोबाईल ॲप इHॉल कर=ाअगोदर +ा सबिधत 9र8 जर वाचा

5 Https न gtारभ होणारी URL असण आवLक आह आिण http न नाही

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

सकतशOद आ$ण ओटपी

65

6 तमचा मोबाइल फोन अात 2य3तीला दऊ नका

7 आपण मोबाइलवर कोणतह अप थापत करत असयास त वoवसनीय ोतावfन डाउनलोड कल असयाच स[निoचत करा

8 आपण ऑनलाइन 2यवहार करत असयास कोणाबरोबरह वापरकतानाव सकतशjद ओटपी शअर कf नका

9 आपण 2यवहारासाठ eडट काड डZबट काड वापरत असयास आपल ग[तवधी कोणी पहात नाह ह स[निoचत करा बक एलआयसी सारखी कोणतीह आOथक सथा कधीह आपला खात eमाक सकतशjद Gकवा ओटपी वचारत नाह ह माAहती कोणालाह शअर कf नका

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

सरbा

67

10 बक कमचार Gकवा आरबीआय कमचा याiमाण ढग करत असलयाअात 2य3तीया फोन कॉलला i[तसाद दऊ नका

11 वतःवषयी Gकवा नातवाईका वषयी खर माAहती ती सोशल वबसाईटवर Gकवा इतर इटरनट माcयमावर ती शअर कf नका या माAहतीचा दपयोग होऊ शकतो

12 ऑनलाइन lाज3शन Gकवा इटरनट वरल समयावषयी जागकता असण खप मह]वाच आह

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

सरbा

68

13अात 2य3तीकडन आलया मलची i[तसाद दऊ नका

14लॉटर वषयक खोट मल Gकवा इतर iलोभनाना बळी पड नका कारण तो Gफaशग अटक अस शकतो

15मोबाइल वॉलट ॲप मcय बक खायाचा तपशील जतन क नका आ8ण जर सव कल असल तर अगोदर डलट करा

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

7 जठ नागरकासाठX शाशकय योजना

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वध Eयतीबदल राय धोरण

71

1 जानवार 1999 मcय भारत सरकारन व0ध 2य3तीब0दल राSlय धोरण जाहर कल ह धोरण आतर-ीय सहकाय आ8ण सहकायासाठ एक वतत चौकट उपलjध करत

2 या धोरणात दशातील व0ध 2य3तीया आरोयासाठ हतप करgयाच अनक - आOथक सरा आरोय सवा आ8ण पोषण [नवारा aशण कयाण जीवन व मालमNच सरण इ

3 उपादक व0धवाला iोसाहन दgयाची गरज ओळखन धोरणात व0ध 2य3तीसाठ मह]वपण औपचाTरक सामािजक सरा iदान करgयात कटबाच मह]व दखील यावर जोर दgयात आला आह

4 धोरणाची अमलबजावणी सलभ करgयासाठ पचायती राज सथा राRय सरकार आ8ण भारत सरकारया वगवगया वभागाचा सहभाग सामािजक Mयाय व अOधकाTरता मालयाकड [नगडीत जबाबदारच समMवय साधन बनवला गला आह

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वध Eयतीबदल राय धोरण

72

घटक1आOथक सरसाठ समथन2आरोय सवा3[नवारा4व0ध 2य3तीच कयाण आ8ण इतर गरजा5गरवतन आ8ण शोषण वf0ध सरण6व0ध 2य3तीया सभा2य वकासासाठ सधी7जीवनाची गणवNा सधारण

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

NPOP वधा1या आरोzयासाठXचा अजडा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 73

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वध EयतीसाठX राय परषद

74

एनसीओपीची मळ उ0दSट आहतhellip

1 पॉaलसी आ8ण कायeमा ब0दल सरकारला सला दणाया व0ध 2य3ती hellip

2 अमलबजावणीबाबत शासनास अaभiाय 0या जMया 2य3तीब0दल तसच वaशSट वषयीच राSlय धोरण व0ध 2य3तीसाठ कायeम उपeमhellip

3 सरकार तसच कॉपरट ासह व0ध 2य3तीसाठ सवलती सट आ8ण सवलती दन

4 व0ध 2य3तीच सामAहक मत शासनाला 0या5 व0धावथस उपादक आ8ण वारयपण बनवgयासाठ उपाय सचवा

6 पयामधील अतर सबधाची गणवNा वाढवgयासाठ उपाय सचवा7 व0ध 2य3तीया Aहतासाठ इतर कोणतह काय करा

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वधावथा सामािजक आ$ण उपfनाची सरbा

75

1 मालयान ldquoओड एज सोशल एड इMकम aस3यTरट (ओएएसआयएस)rdquo हा iकपदखील सf कला आह राSlय सामािजक सहाय कायeमातगत (एनएसएपी) परवया जाणा या क सरकारया पMशन आ8ण hयइट योजना आ8ण व0धावथा पMशन वभाग हा iकप पहात आह

2 इAदरा गाधी राSlय व0धावथा [नवNीवतन योजना (आयजीएनओएपीएस) [नवNीवतन f 200 f 60 वष त 79 वष वयोगटातील 2य3तीसाठ 80 वष Gकवा यापा जात वयाया 2य3तीसाठ पMशन दरमहा f 500 - आह

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

एनपीएचसीईच धोरण आ$ण उदट

76

धोरण 1 व0धव 2य3तीसाठ iवशयोय परवडणार आ8ण उच-गणवNची दघ-

मदतीची सवसमावशक आ8ण समपत काळजी सवा iदान करण2 RयSठ नागTरकासाठ नवीन आराखडा तयार करण3 ldquoसव वयोगटातील 2य3तीसाठ साठ सम वातावरण तयार करgयासाठ एक

चौकट तयार करण4 सGeय आ8ण [नरोगी व0धवाया सकपनस iोसाहन दण5 एनआरएचएम आयष आ8ण इतर सव वभागाच अaभसरणउदट1 समदाय आधाTरत iाथaमक आरोय सवा पcदती0वार व0धाना iोसाहनपर

i[तबधामक उपचारामक आ8ण पनवसन सवामcय iवश iदान करण2 व0धामधील आरोयाया समया ओळखgयासाठ आ8ण मजबत रफरल

बकअप समथनासह समदायामcय योय आरोय हतप iदान करण3 व0धाना आरोय सवा दgयासाठ व0यकCय आ8ण परामडकल 2यावसा[यक

तसच कटबातील काळजीवाहची मता वाढवण4 RयSठाना सदभ सवा iदान करण

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

एनपीएचसीई 2010 ची रणनीती

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 77

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

एनपीएचसीईसाठX परक योजना

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 78

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वयोवध नागरकाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 79

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वधाची काळजी घjयासाठX वयसवी सथा

710

1 इलडमधील व0ध समाजाला मदत करgयाया धतवर हप एज इ[डयाची थापना 1978 मcय झाल व0ध लोकाया कारणासाठ आ8ण याची काळजी घgयासाठ ह दशभर कायरत आह

2 वय काळजी एक चTरटबल lट mहणन नदणीकत आह ह भारताची अhगgय आरोय सवा कपनी आह जी व0ध 2य3ती शारTरकS_या अपग 2य3ती आ8ण कटबाना आधार दgयावर वoवास ठवत आपया उकSट सवा iदान कfन ह आपयाला iभावीपण वत करत

3 वधम याया एकटपणाचा सामना करgयासाठ आ8ण इतर लोकाशी सपक साधgयासाठ आ8ण सवाद साधgयासाठ सव सोयी आ8ण सोई iदान करतात भारतात व0धाuमाची 300 घर आहत जी शहर भागात आहत

4 आथा फाऊडशन औरगाबाद ह सथा आ8ण वoवत काय0याMवय सन 2008 मcय नदणीकत एक वयसवी सथा आह ह RयSठ नागTरकाना जTरयाAlक काळजी घgयाची गरज आह आ8ण याना टाटा इिट_यट ऑफ सोशल सायMस मबई (टआयएसएस) या सय3त व0यमान जरAlक कअरचा iमाणप अयासeम iदान करत आह

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

इतर धोरण सAवधा भp आ$ण फायद

711

1 अMनपणा2 पMशन आ8ण कौटZबक पMशन3 iािWतकर सट (वN कायदा कलम 88 बी 1992)4 वमा योजना5 व0यकCय उपचाराया बाबतीत कमी र33म 6 बGकग7 iवास8RयSठासाठ माaसक

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वधासाठX समAप=तआवltयकआरोगय सवा

712

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

वधाचा आरोzयास धोका

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 713

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

भारतातील वधामVय Aवकती Jzण

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 714

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

आरोzयAवषयक सवसाठX मyय अडचणी

Source National Programme for Health Care of Elderly by Ms Madhuri Bind (K J Somaiya College) 715

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

8 Legislations Acts and Personal Laws

8 कायदकायद आ$ण वयितक कायद

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 घटन1या कलम ४१ मVय अशी तरतद आहबरोजगार वधावथ1या बाबतीत काम हक SमळAवjयासाठX Sशbणाचा हक आ$ण साव=ज13नक सहकाया=साठX रा8य मया=दत भावी तरतद करल

2 हद दpक व दखभाल कायदा १९५६ वध आ$ण अशत पालकाची दखभाल करण अ13नवाय= आह

३ मिलम वयितक कायदा पालकाची काळजी आ$ण पाठबळ दान करत ४ फौजदार d^या सहता (सी पी सी) १९७३ मलावार पालकाची दखभाल दखील स13निltचत करत

वधा13नक तरतद

81

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पालकाच दखभाल व कयाण आ$ण 8यठ नागरक अध13नयमndash 2007

82

काययात अशी तरतद आहः पालक आ8ण RयSठ नागTरकानी याया मलानी आजी-मलाकडन

नातवाईकाकडन गरजनसार दखभालसाठ दावा करgयाची iभावी यणा RयSठ नागTरकाया फाय0यासाठ दखभालचा दावा Rयाना मल नातवड

Gकवा नातवाईक नाहत RयSठ नागTरकाया सरणासाठ आ8ण काळजी घgयासाठ योय यणा

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

ाथSमक आवltयक गोट

83

1 ldquoमलrdquo मVय मलगा मलगी आ$ण नातवड असतात पण यात एक अपवयीन मलचा समावश नाह

2 दखभाल मVय अfन कपड 13नवास आ$ण वयकय सवा आ$ण उपचाराची तरतद आह

3 ldquoपालकrdquo nहणज 8यठ दpक dकवा साव+ Aपता साव+ आई वडील आई 8यठ नागरक आहत dकवा नाह

4 ldquoनातवाईकrdquo nहणज 13न सतान नसलला आ$ण मरणानतर या1या मालमpचा ताबा घणारा dकवा मल नसलला 8यठ नागरकाचा कोणताह कायदशीर वारस

5 ldquo8यठ नागरकrdquo nहणज कोणतीह Eयती nहणज भारताच नागरक 8याच वय साठ वषi dकवा याहन अधक असल

6 ldquoकयाणrdquo nहणज 8यठ नागरकासाठX आवltयक अfन आरोzय सवा करमणक क आ$ण इतर सAवधाची तरतद

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल

84

1 आई-वडलासह RयSठ नागTरक जो वत या कमाईतन Gकवा याया मालकCया मालमNची दखभाल करgयास असमथ आह याला एक Gकवा यापा अOधक मल त अपवयीन नसयास Gकवा वaशSट नातवाईक यायावf0ध अज करgयास पा असल

2 जSठ नागTरक सामाMय नागTरक जीवन जग शकल अशा iकार RयSठ नागTरकाया गरजा भागवया पाAहजत ह मलावर Gकवा नातवाईकावर बधनकारक आह

3 जर कोणतीह 2य3ती RयSठ नागTरकाचा नातवाईक असल आ8ण परस साधन असल तर अशा RयSठ नागTरकाची दखभाल करण आवoयक आह अशा नागTरकाया मालमNचा ताबा यायाकड असयास अशा RयSठ नागTरकाया मालमNचा वारसा याला aमळल अOधक नातवाईकाया बाबतीत याला याया मालमNया iमाणात aमळल

4 कोण अज कf शकल दखरखीसाठ अज (य एस 4) 0वार कला जाऊ शकतोअ) RयSठ नागTरक Gकवा पालका0वार ब) कोणयाह इतर 2य3ती0वार Gकवा नदणीकत सथ0वार याया0वार अOधकतक) Gकवा MयायाOधकरण कदाOचत वत च मत घऊ शकल

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 पालक आ8ण RयSठ नागTरकाची दखभाल (दसरा अcयाय) 2 व0धाuमाची थापना (तीसरा अcयाय ) 3 RयSठ नागTरकाया व0यकCय सवया तरतद (चतथ अcयाय)

4 RयSठ नागTरकाच जीवन व मालमNच सरण (अcयाय पाच) 5 खटयाची गMह आ8ण iGeया (सहावा अcयाय) 6 राRय सरकारची भaमका (ववध) अcयाय सातवा)

ठळक वSशय

85

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 दखभालसाठ अज (स3शन - ५ (१)) 2 अतTरम दखभाल भNा साठ तरतद (स3शन - ५ (२))

3 चौकशीवर [निoचत करावयाया दखभालची र3कम (स- ५ (३)

4 दखभाल दतीचा माaसक भNा 90 Aदवसात [नकाल काढgयात यईल (स3शन - ५ (४))

5 माaसक दखभाल न झायास दड आ8ण Gकवा एक मAहMयापयतचा कारावास (स3शन - ५ (८))

6 अजावर सनावणी घgयापव MयायाOधकरण ह iकरण समMवय अOधकारयाकड़ पाठव शकल (स3शन- ६ (६))

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

86

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 दखभाल MयायाOधकरणाची घटना (कलम-७) 2 चौकशीया iकरणात साराश iGeया (स3शन - ८) MयायाOधकरणाकड पराव साीदाराची उपिथती घgयाच सव अOधकार असतील

कलम १९५ आ8ण फौजदार iGeया सAहता १९७३ या अcयाय XXVI या सव कारणासाठ Aदवाणी कोटाच मानल जाईल

MयायाOधकरणान कोणयाह दखभालसाठ दावा ह3क ठरवण आ8ण यावर [नणय घgयात मदत करgयासाठ वशष जाणकार 2य3तीची [नवड कल जाऊ शकत

पालक आ$ण 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

87

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 दखभाल अOधकारa राRय सरकार MयायाOधकरण अपीलय

MयायाOधकरणाया कायकाळात पालकाच i[त[नOधव करgयासाठ िजहा समाज कयाण अOधकार याची दखभाल अOधकार mहणन नमणक कf शकत (स3शन १८ (१))

b सौहादपणपण iकरण [नकाल काढgयासाठ तो एखा0या समMवय अOधकार mहणनह काम कf शकतो (कलम-६ (६))

2 वGकलाच i[त[नOधव नाह (स -१७)

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

88

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

पालक व 8यठ नागरकाची दखभाल (दसरा अVयाय)

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 89

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

साराश चाचणी व लवचक fयायालय

Source Maintenance amp Welfare of Parents And Senior Citizens Act 2007 by Capt SKBhandari amp The ASFIC Team 810

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 राRय सरकार Gकमान १५० RयSठ नागTरकाची काळजी घgयासाठ iयक िजQयात Gकमान एक व0धाuम थापन कf शकत (स3शन -१९ ((१)

2 व0धाuमाया दखभालसाठ योजना aलहन 0या कलम १९ ((२)3 रAहवाशाना व0यकCय सवा आ8ण करमणकCया साधनासाठ आवoयक

असलया मानक आ8ण ववध iकारया सवासाठ योजना कलम -१९ ((२)

4 राRय सरकार खाी करल (स3शन -20)अ) शासकCय व अनदा[नत णालयामधील सव RयSठ नागTरकासाठ

बडब) जनाट व0ध रोगाया उपचारासाठ वत रागा आ8ण या सदभात

सशोधन वाढवgयात याव क) व0यकCय अOधकार याया अcयतखाल iयक िजहा

fणालयात व0ध fणासाठ आर~त सवधा

वधाम आ$ण वयकय सवा - अVयाय ३ आ$ण ४ (एस १९-२०)

811

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 जीवन व मालमNया सरणासाठ राRय सरकार सवसमावशक कती योजना aलहन दईल (स3शन-२२(२))

2 राRय सरकार ह स[निoचत करgयासाठ सव उपाय करलअ) [नयaमत अतरावर 2यापक iचार जागfकता

(स3शन -२१ (i))

ब) अOध[नयम सबOधत म00यावषयी [नयतकाaलक सवदनशीलता आ8ण जागfकता iaशण (स3शन-२१ (ii))

क) कायदा गह[नमाण आरोय आ8ण कयाण इयाद सबOधत वभागानी iदान कलया सवामधील समMवय (कलम - २१ (iii))

8यठ नागरकाच जीवन व मालमpच सरbण (अVयाय -५)

812

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 वaशSट पTरिथतीत सपNी हतातTरत करण (स3शन २३ (१))

2 RयSठ नागTरकाचा याग कयाब0दल aशा (स3शन 24)अ)3 मAहन कारावास ब) पय ५००० पयत दडक) Gकवा दोMह सह

खटयासाठX गfह आ$ण काय=पधती (अVयाय-६)

813

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 राRय सरकार राRयात काय0याया अमलबजावणीची तारख सOचत करल

2 राRय सरकार अOध[नयमातील iतावाच पालन करgयासाठ [नयम बनवल

3 कायदा अमलबजावणीया तारखपासन आ8ण अपीलय MयायाOधकरणाया सहा मAहMयाया आत दखभाल MयायाOधकरण थापन करतील

4 दखभाल अपीलय MयायाOधकरणाच पीठासीन अOधकार आ8ण दखभाल अOधकार याची नमणक करण

5 व0धाuमाची थापना करण आ8ण परवलया मानदड व सवासह व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजना aलहन दण

6 अOध[नयमाया चौiexclया अcयायात RयSठ नागTरकाना व0यकCय सहाय दण

7 RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण दgयासाठ सवसमावशक कती योजना aलहन दण

8 काय0याया अमलबजावणीतील अडचणी दर करgयासाठ9 अOधकत राजपातील अOधसचना0वार

रा8य सरकारची भSमका

814

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 राRय शासनान तयार कलया [नयमाकTरता (स3शन -32)अ)चौकशीब) अOधकरण आ8ण MयायाOधकरणाची कायप0धतीक)जातीत जात दखभाल भNाड) व0धाuमाया 2यवथापनासाठ योजनाइ) अOधकार आ8ण कत2यफ)RयSठ नागTरकाच जीवन व सपNीच सरण

दgयासाठ सवसमावशक कती योजना

रा8य सरकारची भSमका

815

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 काय0यातील तरतदबाबत 2यापक iaस0धी दण2 व0ध 2य3ती पालकाना दखरखीसाठ अज

करgयासाठ मदत करण (स3शन -५ (१) (बी)) 3 समट अOधकार mहणन काम करण (६ (६)) 4 चौकशी करgयासाठ MयायाOधकरणास मदत करण

(८(३)) 5 सपNी शMय हतातरणाया घोषणसाठ RयSठ

नागTरकाच i[त[नOधव करा (स3शन २३ (३))

वयसवी सथाची भSमका

816

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 क सरकार कf शकलa अOध[नयमाया तरतदया अमलबजावणीवर थट

राRय सरकार (कलम -३०) b अधन मधन पनरावलोकन करा आ8ण तरतदच

[नरण करा (स3शन -३१)

क सरकारची भSमका

817

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818

1 अOधकार सावज[नक सवक होgयासाठ 2 Aदवाणी Mयायालयाया कायात बद आह 3 चागया u0धन कलया कारवाईच सरण 4 राRय सरकारला अडचणी दर करgयाचा अOधकार5 क सरकारला [नदश दgयाच अOधकार 6 क सरकारला आढावा घgयाच अOधकार 7 राRय सरकारला [नयम बनवgयाच अOधकार

सकण=

818