1-1-1 Planska Projektna i Investiciona Dokumentacija

Bosna i Hercegovina

Sarajev

DIREKCIJA CESTA FEDERACIJE BiHSarajevo

Javno preduzee PUTEVI REPUBLIKE Banja Luka SRPSKE

SMJERNICE ZA PROJEKTOVANJE, GRAENJE, ODRAVANJE I NADZOR NA PUTEVIMA

KNJIGA I: PROJEKTOVANJE

DIO 1: PROJEKTOVANJE PUTEVAPoglavlje 1: PLANSKA, PROJEKTNA I INVESTICIONA DOKUMENTACIJA

Sarajevo/Banja Luka 2005

Smjernice za projektovanje puteva

Planska, projektna i investiciona dokumentacija

SADRAJ:11.1 1.2 1.3 1.4

UVOD......................................................................................................................... 3UOPTE .......................................................................................................................................3 UPOTREBLJENI IZRAZI..................................................................................................................4 UPOTREBLJENE SKRAENICE ........................................................................................................9 PRAVNE OSNOVE........................................................................................................................10

22.1 2.2 2.3 2.4 2.5

PLANSKA DOKUMENTACIJA.................................................................................... 15CILJEVI PLANIRANJA PUTEVA ......................................................................................................15 OSNOVE ZA PLANIRANJE PUTEVA ................................................................................................17 PRIPREMA FINANSIJSKOG PLANA ................................................................................................22 EKONOMIJA PLANIRANOG RJEENJA............................................................................................23 PRIPREMA LOKACIONOG NACRTA................................................................................................35

33.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7

INVESTICIONA DOKUMENTACIJA .......................................................................... 43DOKUMENT IDENTIFIKACIJE INVESTICIONOG PROJEKTA (DIIP)....................................................44 PREDINVESTICIONA STUDIJA (PIS) .............................................................................................45 INVESTICIONI PROGRAM (INVP) .................................................................................................47 IZMJENE I DOPUNE INVESTICIONOG PROGRAMA (INVP)...............................................................50 STUDIJA IZVOENJA PREDVIENE INVESTICIJE (SIPI) .................................................................52 IZVJETAJ O REALIZACIJI INVESTICIJE (IRI)................................................................................53 IZVJETAJ O PRAENJU UTICAJA INVESTICIJE (IPUI) ...................................................................55

44.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8 4.9 4.10 4.11 4.12

PROJEKTNA DOKUMENTACIJA ............................................................................... 57UOPTE .....................................................................................................................................57 OCJENA POSTOJEEG STANJA.....................................................................................................58 VRSTE PROJEKTNE DOKUMENTACIJE ...........................................................................................58 SADRAJ PROJEKTNE DOKUMENTACIJE .......................................................................................59 PROJEKTNI ZADATAK..................................................................................................................60 IDEJNO RJEENJE (IDR)..............................................................................................................60 IDEJNI PROJEKAT (IDP) ..............................................................................................................61 PROJEKAT ZA DOBIJANJE GRAEVINSKE DOZVOLE (PGD).............................................................62 PROJEKAT ZA TENDER (PZT) .......................................................................................................68 IZVOAKI PROJEKAT (IP)..........................................................................................................68 REVIZIJA PROJEKTA ...................................................................................................................71 RECENZIJA PROJEKATA...............................................................................................................74

55.1 5.2 5.3

UREENJE ODNOSA UESNIKA KOD REALIZACIJE INVESTICIJA.......................... 77ODGOVORNOST ZA TETU ..........................................................................................................77 OSIGURANJE ODGOVORNOSTI ....................................................................................................77 IZKLJUIVANJE ..........................................................................................................................77

66.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13 6.14 6.15 6.16

PRILOZI: ................................................................................................................. 79PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG PRILOG 1 IDENTIFIKACIJA PROJEKTA (ID-P) .............................................................................79 2 PRIMER LISTA IZ BAZE INVESTICIJSKIH NAMER .........................................................83 2A OBRAZAC ZA PRIGLAENJE PROJEKTA U NACRT RAZVOJNIH PROGRAMA....................84 3 SADRAJ IDEJNOG PROJEKTA ZA REKONSTRUKCIJU PUTA ..........................................85 4 SADRAJ PROJEKTA PGD/PZI ZA GRADNJU PUTA ........................................................88 5 SADRAJ PROJEKTA PGD/PZI ZA GRADNJU RAZKRA ................................................91 6 OBLIK I SADRAJ PROJEKTNE DOKUMENTACIJE .........................................................92 7 NASLOVNA STRANA SA OSNOVNIM PODACIMA O NACRTU...........................................99 8 SADRAJ NACRTA ................................................................................................... 100 9 SAETAK REVIZIONOG IZVJETAJA.......................................................................... 101 10 IZJAVA O SUSKLADNOSTI NACRTA ......................................................................... 104 11 PODACI O PRIKUPLJANJU PROJEKTNIH USLOVA...................................................... 105 12 IZJAVA ODGOVORNOG VOE PROJEKTA IP............................................................. 109 13 ODLUKA O IMENOVANJU REVIDENATA ................................................................... 110 14 POSTUPAK PRIPREME DOKUMENTACIJE I DOZVOLA ................................................ 111 15 POSTUPAK IZVODENJA INVESTICIJE ...................................................................... 112

RS-FB&H/3CS DDC 433/04

knjiga I - dio 1 poglavlje 1

strana 1 od 112



1

UVOD

1.1 UOPTEPlaniranje i priprema strunih podloga za odluivanje o ulaganjima u putnu infrastrukturu predstavlja jednu od najznaajnijih aktivnosti Direkcije za puteve. Priprema prijedloga planova mora se zasnivati na: Brzom reagovanju i stalnom nadgledanju stanja puteva i objekata na njima, to je omogueno informacionim sistemom baze podataka o putevima; Pojedinanim specijalnim mjerenjima stanja i drugih aktuelnih podataka; Analizi stanja puteva i objekata na njima; Uzimanju u obzir prostornih i drugih razvojnih dokumenata (dugoronih, srednjoronih); Usklaenosti sa propisima i posebno pripremljenim i drugim mjerodavnim metodologijama; Usklaenosti sa odlukama Vlade i vaeim zakonodavstvom, u pogledu pripreme planova za godinje odravanje i razvoj. Za potrebe pripreme prijedloga plana, pored gore navedenog, potrebno je pripremiti, procijeniti i usvojiti sljedee dokumente: Identifikacija projekta (P-ID): Priprema je Direkcija ili je dostavljaju organi lokalne vlasti (optine) ili druga zainteresovana pravna ili fizika lica, u sluaju planiranja aktivnosti koje se odnose na optinsku infrastrukturu ili druge vrste planiranja koja je od znaaja za lokalnu zajednicu, gdje se oekuje saradnja sa Direkcijom; Izrauje se baza investicionih namjera (INV-NM) koja predstavlja osnovne podatke o moguim mjerama kao posljedica stanja puteva ili inicijativa na osnovu identifikacije projekta; Preliminarne studije izvodljivosti koje se odnose na primjenu mjera, prije svega na koridorima puteva ili Idejne studije i studije izvodljivosti za vee dionice puta; Predlogi drugih razvojnih programa, koji se direktno ili indirektno odnose na mjere u vezi sa putevima; Dokument identifikacije investicionog projekta (DIIP), koji je osnovni finansijski dokument; Predinvesticione studije i Investicioni programi, odobreni na osnovu odluke investitora i pripremljeni na osnovu propisane metodologije; Godinji programi rada, za poslove iz oblasti odravanja, usluga ili investicionog odravanja. Planska sluba Direkcije za puteve mora biti ukljuena u meu-resorne radne skupine koje pripremaju dokumente koji su od ireg znaaja, kao na primjer Prostorni plan entiteta, sanacija saobraajne infrastrukture u graninim podrujima, itd. Za optimalno planiranje razvoja putne infrastrukture znaajne su prethodne analize i ispitivanja: na podruju ispitivanja-metodologije: Metodologija utvrivanja vrijednosti i trokova izgradnje i odravanja puteva; Metodologija ekonominog gospodarenja putevima u zavisnosti od bezbjednosti saobraaja i potreba saobraaja koji se razvija; Metodologija stohastinih i matematikih modela, koji reprezentativno opisuju putnu mreu;RS-FB&H/3CS DDC 433/04 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 3 od 112



Metodologija prikupljanja podataka mjerenja na terenu, njihova agregacija na kvalitativno vii korisniki nivo i modularno ukljuivanje u globalni informacioni sistem Direkcije.

na analitikom podruju: Prouavanje saobraajne bezbjednosti i znaaja i "teine" ljudskog faktora u saobraaju i saobraajnim nezgodama; Longitudinalne studije; Finansijske i analize trokova; Organizacione studije. na razvojno-planskom podruju: Razvijanje analitikih orua za postupak odluivanja upravljakog osoblja i direktora projekta; Kvalitetno planiranje i izvoenje projekta, formiranje uspjenih projektnih grupa, obuavanje i praktino obrazovanje uesnika u projektu; Informaciono-aplikacijska podrka srednjeronom planiranju. Dalje u tekstu navodimo neke potrebne zadatke i dokumente za planiranje i voenje postupaka pripreme investicionih projekata, koji se razlikuju od vaeih, te koji su prema iskustvima u drugim zemljama EU, korisni prilikom voenja investicija u puteve i objekte na njima.

1.2 UPOTREBLJENI IZRAZIInenjer: oznaava pravno ili fiziko lice koje kao komercijalnu aktivnost obavlja inenjerske poslove. Konsultant: oznaava pravno ili fiziko lice koje kao komercijalnu aktivnost vri usluge savjetovanja. Projekat: Skup aktivnosti za realizaciju mjera na putevima. Objekat je zgrada ili graevinski inenjerski objekat koji je privren za tlo, izgraen od graevinskih proizvoda i prirodnih materijala zajedno sa ugraenim instalacijama i tehnolokim spravama. Zgrade su objekti sa jednom ili vie prostorija u koje osoba moe ui, a koje su predviene za stanovanje ili za vrenje aktivnosti. Graevinski inenjerski objekti su objekti namjenjeni zadovoljavanju ljudskih materijalnih i duhovnih potreba, te interesa; ovi objekti nisu namjenjeni za stanovanje niti za izvoenje bilo kakvih aktivnosti. Objekti koji imaju uticaj na okolinu su objekti za koje se propisima o zatiti ivotne sredine propisuje obavezna procjena uticaja na ivotnu sredinu. Objekti u javnoj upotrebi su objekti ija je upotreba predviena za sve, pod istim uslovima; takvi objekti su, u pogledu naina upotrebe, podijeljeni na javne povrine i nestambene objekte predviene za javnu upotrebu. Javna povrina je podruje ija je upotreba predviena za sve, pod istim uslovima; kao to su javni putevi, ulice, trgovi, pijaca, igralite, parkiralite, groblje, park, zelena povrina ili povrina za rekreaciju. Nestambena zgrada namjenjena za javnu upotrebu je objekat ija je upotreba predviena za sve pod istim uslovima, kao to su hoteli, moteli, restorani ili slini objekti za smjetaj, banke, pote, kancelarije ili slini komercijalni objekti, objekti za trgovinu i pruanje usluga, objekti eljeznikih ili autobuskih stanica, objekti aerodroma ili objekti lukih pristanita, objekti tramvajskih stanica, garae ili slini objekti za transport i komunikacije, objekti za zabavu ili rekreaciju, muzeji, biblioteke, kolski objekti ili bilo koji drugi objekti za obrazovanje, bolniki objekti ili objekti institucija za lijeenje i njegu,strana 4 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



sportske dvorane, objekti za vrenje boje slube i za religijske aktivnosti. Objekti javne infrastrukture su objekti niskogradnje koji ine mreu koja slui za pruanje posebnog tipa komunalnih usluga, koje su od entitetskog ili lokalnog znaaja, ili koji ine mreu od opte javne koristi. Pravni reim: Pravni reim su pravna pravila, kojima propisi iz oblasti upravnog zakona odreuju nain dobijanja i uivanja prava vlasnitva na odreenom podruju. Drava ili optina mogu u postupku pripreme prostornih akata usvojiti privremene mjere za zatitu ureenja prostora; podruja zatite i ogranienja su ona koja su osigurana, ugroena kao i druga zatiena podruja, koja su definisana u skladu sa Zakonom o ureenju prostora i koja je mogue odrediti u prirodi na parceli. Geodetsko preduzee moe pomou oznaka, koje se moraju jasno razlikovati od kamena meaa, u prirodi oznaiti granice podruja pravnog reima i pripremiti elaborate o odreivanju granica podruja pravnoga reima. Zahtjevni objekti su zgrade ija ukupna zapremina prelazi 5,000 m3 i ija visina prelazi 10.00 metara, mjereno od temelja do nadstrenica; graevinski inenjerski objekti iji su nosivi rasponi vei od 8.00 metara; objekti koji su predvieni za skladitenje i rukovanje radioaktivnim supstancama; objekti sa dubokim temeljima; podzemni objekti, kod kojih je kota konstrukcije preko 10.00 metara ispod povrine tla; prednapregnute konstrukcije; brane, ija je visina preko 10.00 metara; mostovi kod kojih je visina barem jednog slobodnog profila, koji se nalazi izmeu dva uzastopna stuba, vea od 8.00 metara; tuneli; javne eljeznice; autoputevi; glavni ili regionalni putevi; luke; javni aerodromi; tramvaji za prevoz putnika ili druge uspinjae koje prelaze preko objekata visokogradnje; silosi ili rezervoari, ija je zapremina vea od 1,000 m3; elektrane sa termikom snagom veom od 10 MW ili elektrinom nominalnom snagom veom od 5 MW; elektro prenosni vodovi preko 5 MW; elektro prenosni vodovi iji je napon 110 kV ili vie i pomone transformatorske stanice; cjevovodi za prenos vode na vee udaljenosti; kolektori za otpadne vode; deponije vrstog otpada za dvije ili vie optina; deponije tetnog otpada; razvodni cjevovodi za plin ili naftu; ili bilo koji drugi objekti ija visina prelazi 18.00 metara. Manje zahtjevni objekti su zgrade ija ukupna zapremina ne prelazi 5.000 m3 i ija visina ne prelazi 10.00 metara, mjereno od tla do nadstrenica, kao i graevinski inenjerski objekti koji nisu klasifikovani kao zahtjevni objekti; Jednostavni objekti su manje zahtjevni objekti u pogledu konstrukcije, koji ne zahtijevaju posebnu statiku analizu ili tehniku provjeru. Ovi objekti nisu predvieni za stanovanje i nisu objekti koji imaju uticaj na ivotnu sredinu; jednostavni objekti se dijele na: pomone objekte, privremene objekte, objekte za vjebu, spomenike i gradsku opremu; Pomoni objekti su objekti za vlastite potrebe korisnika, koji slue za unapreenje uslova ivota ili poljoprivrednih i amaterskih aktivnosti pojedinaca i njihovih porodica; ograda koja ograniava pristup treim licima u dvorita, vrtove ili drugo zemljite; pomoni infrastrukturni objekti koji ine dio javnih infrastrukturnih objekata, ukljuujui stanice za naplatu putarine, ili dio drugih javnih infrastrukturnih objekata ili mree koji slue za javnu upotrebu; veza sa takvim infrastrukturnim objektima ili mreom; ili bilo koji drugi pomoni poljoprivredni/umarski objekti koji se koriste u poljoprivredi, lovu, umarstvu ili ribolovu. Privremeni objekti su jednostavni montani objekti koji su napravljeni od lakih materijala i koji su predvieni za sezonsku turistiku upotrebu, za neki dogaaj, kao privremeno skladite ili u neku slinu svrhu i koji se postavljaju samo za vrijeme trajanja navedenog turizma, dogaaja ili postojanja navedenog skladita. Objekti za vjebu su jednostavni objekti koji su predvieni za sport i rekreaciju na otvorenom, kao to su fudbal, odbojka, rukomet, tenis, golf; podruja za uzlijetanje jedrilica i drugih malih laganih vazduhoplova, kao i druga slina sportstka uzletita; povrine za rekreaciono jahanje, biciklizam, tranje i druge sline sportske povrine iRS-FB&H/3CS DDC 433/04 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 5 od 112



rekreaciona podruja na otvorenom, ili jednostavni objekti koji su predvieni za vjebe zatite i spaavanja, vojne vjebe ili slino, pod uslovom da takvi objekti ne vre izmjenu vodenih ili reljefnih karakteristika. Spomenici su konstrukcijski jednostavne statue, spomen ploe ili drugi spomenici, ija je svrha obiljeavanje nekog istorijskog dogaaja, kulturnog dogaaja ili nekog drugog znaajnog dogaaja, ili su predvieni za neki javni dogaaj. Gradska oprema obuhvata jednostavne pokretne objekte pomou koji se vri predviena upotreba javnih povrina. Izgraeno javno dobro predstavlja zemljite koje je predvieno za optu upotrebu, kako je u pogledu svrhe upotrebe definisano zakonom ili propisima objavljenim na osnovu zakona, kao i objekti koji su izgraeni na takvom zemljitu, koji su predvieni za optu upotrebu. Izgraeno javno dobro je izgraeno javno dobro koje pripada mrei javnih infrastrukturnih objekata koji su od ireg znaaja, kao i javne povrine koje se na navedenom zemljitu nalaze. Izgraeno javno dobro od lokalnog znaaja je izgraeno javno dobro koje pripada mrei javnih infrastrukturnih objekata od lokalnog znaaja, javne povrine koje se na tom zemljitu nalaze, kao i bilo koji objekti ili dijelovi objekata, ija je upotreba predviena za sve pod istim uslovima, kao to su put, ulica, pasa ili bilo koje drugo saobraajno podruje od lokalnog znaaja, pijaca, igralite, parking za vozila, groblje, park, zelene povrine, sportske povrine, ili povrine za rekreaciju. Graevinski propisi su tehniki propisi kojima se detaljno definiu osnovni zahtjevi za odreene vrste objekata, uslovi za projektovanje, odabrani nivoi i klase graevinskih proizvoda i materijala koji mogu biti ugraeni, kao i nain njihove ugradnje, naini izvoenja objekata, naini utvrivanja da li su objekti u skladu sa propisanim osnovnim zahtjevima, kao i druga pravila i uslovi kojim se obezbjeuje pouzdanost objekata u toku njihovog radnog vijeka. Stanje graevinske tehnike je stanje, koje u datom trenutku, kada se vri priprema projektne dokumentacije ili prilikom izvoenja objekata, predstavlja dostignuti nivo razvoja tehnikih karakteristika graevinskih proizvoda, postupaka i usluga, koji se zasnivaju na priznatim naunim otkriima, tehnikama i iskustvu u podruju graevinarstva, uzimajui u obzir prihvatljive trokove. Tehnika smjernica je dokument kojim se za posebnu vrstu objekata obrazlau najpreciznije definicije osnovnih zahtjeva, uslovi za projektovanje, odabrani nivoi i klase graevinskih proizvoda i materijala koji mogu da se ugrauju, nain na koji se ugrauju, naini izvoenja objekata sa ciljem obezbjeenja pouzdanosti objekata za vrijeme njihovog radnog vijeka, i ukoliko je primjenljivo, postupci u skladu sa kojim se moe utvrditi da li su takvi zahtjevi ispunjeni. Uesnici u graenju su investitor, projektant, izvoa, nadzor i revident. Investitor je pravno ili fiziko lice koje naruuje izvoenje objekata ili lice koje samo izvodi objekte. Projektant je pravno ili fiziko lice koje obezbjeuje usluge projektovanja, koje se smatraju komercijalnom aktivnou. Odgovorni projektant je pojedinac koji je odgovoran projektantu za usklaenost projekta sa zakonima o prostornom planiranju, graevinskim propisima i uslovima relevantnih organa za izdavanje saglasnosti. Odgovorni voa projekta je pojedinac koji je odgovoran projektantu za meusobnu usklaenost svih nacrta koji sainjavaju projektnu dokumentaciju, kao i za kvalitet obrade cjelokupnog projekta. Izvoa je pravno ili fiziko lice koje obezbjeuje usluge, koje se smatraju komercijalnom aktivnou, u toku izvoenja pripremnih radova na gradilitu, u toku izvoenja radova nastrana 6 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



objektima, u toku montae i ugradnje mainskih i elektro instalacija, kao i u toku izvoenja zavrnih radova. Revident je pravno ili fiziko lice koje vri usluge revizije projektne dokumentacije, to se smatra komercijalnom aktivnou. Odgovorni revident je pojedinac koji je odgovoran revidentu da nacrti iju reviziju vri budu usklaeni sa graevinskim propisima, kao i da objekti ispunjavaju propisane osnovne zahtjeve. Projektovanje podrazumijeva izradu projektne i tehnike dokumentacije, kao i tehniko savjetovanje u vezi sa istom. Projektovanje je podjeljeno u pogledu vrste projekata koji sainjavaju dokumentaciju na: arhitektonske projekte, arhitektonske projekte vanjskog ureenja, graevinske projekte i druge. Projektni zadatak je sistematino ureena dokumentacija koja se sastoji od tekstualnog i grafikog materijala i drugih potrebnih tekstova u obliku smjernica o tome kako projektant treba da pripremi projektnu dokumentaciju. Projektna dokumentacija je sistematino ureen sklop planova i/ili tehnikih opisa i izvjetaja, prorauna, crtea i drugih dodataka kojim se odreuju urbanistika, funkcionalna, formalna i tehnika svojstva predviene konstrukcije kao i obim prvog projekta, projekta za dobijanje graevinske dozvole, projekta za tender, te projekta za izvoenje. Tehnika dokumentacija je sistematino ureen sklop dokumenata, slika i crtea, planova, tekstova i drugih elemenata kao to su garancije, certifikati, potvrde, spiskovi, eme i uputstva kojim se postavljaju pravila za upotrebu ili upravljanje i odravanje objekata i obim projekta izvedenog stanja, projekta upravljanja i odravanja objekata, te projekta za unos u slubene evidencije. Revizija projektne dokumentacije obuhvata kontrolu tanosti i matematike ispravnosti onih elemenata projekta koji su bitni za dobijanje graevinske dozvole, te koji slue kao dokaz da e objekti ispuniti propisane osnovne zahtjeve, da e biti u skladu sa dokumentacijom za prostorno planiranje i graevinskim propisima, kao i da e biti funkcionalni i odgovarajueg oblika, te da e njihova upotreba biti efikasna, bezbjedna i da e opravdati trokove. Tehniko savjetovanje je savjetovanje i zastupanje investitora u vezi sa graenjem objekata. Organ za izdavanje saglasnosti je imalac javnog ovlaenja, za kojeg je zakonom ili propisima izdatim na osnovu zakona definisano da funkcionie kao nadleni organ za propisivanje uslova projektovanja i izdavanje saglasnosti za graenje. Uslovi za projektovanje su uslovi za projektovanje koje su uspostavili nadleni organi za izdavanje saglasnosti u skladu sa uslovima navedenim u dokumentaciji za prostorno planiranje i u skladu sa pravima i odgovornostima organa za izdavanje saglasnosti, kako je definisano zakonom ili propisima na osnovu dokumentacije prostornog planiranja. Saglasnost je potvrda koju izdaje nadleni organ za izdavanje saglasnosti, a kojom se potvruje da je projektna dokumentacija pripremljena u skladu sa uslovima za projektovanje koje postavlja organ za izdavanje saglasnosti. Podruje uticaja je trodimenzionalni prostor koji se nalazi okolo, iznad i ispod planiranih objekata, u kojem je, primjenom graevinskih propisa i uslova za graenje, utvreno da e doi do dozvoljene emisije substanci ili energije iz objekata u okolinu, te u kojem su predvieni i drugi uticaji objekata na okolinu. Graevinska dozvola je administrativna odluka kojom relevantan administrativni organ, nakon to utvrdi da je predviena gradnja u skladu sa dokumentacijom o prostornom planiranju, te da e objekti ispuniti osnovne zahtjeve i da se predvienim izvoenjem radova nee nanijeti teta treem licu ili javnom dobru, odobrava izvoenje radova i propisuje posebne uslove koji se moraju potovati u toku izvoenja radova.RS-FB&H/3CS DDC 433/04 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 7 od 112



Dokaz o pravu na graenje je dokaz o vlasnitvu, drugom materijalnom pravu ili bilo kojem pravu na osnovu kojeg investitor moe da gradi na odreenom dijelu zemljita ili na odreenim objektima. Graevinska parcela je zemljite koje se sastoji od jedne ili vie zemljinih parcela ili dijelova iste, na kojoj se nalaze objekti ili su predvieni, te na kojima se nalaze ili su predviene povrine koje su u sklopu navedenih objekata. Komunalni prikljuak je prikljuak objekta na objekte javne infrastrukture i mree bez kojih objekti ne bi mogli da slue svojoj svrsi. Obiljeavanje je prenos osnovnog nacrta vanjskog oboda projektovanog objekta na teren u sklopu graevinske parcele, ili prenos ose profila podunih objekata na objekte javne infrastrukture. Izgradnja je izvoenje graevinskih radova i drugih radova u okviru izgradnje novih objekata, rekonstrukcije objekata, zamjene objekata te njihovog uklanjanja. Izgradnja novih objekata je izvoenje radova kojima se izgrauju novi objekti, ili kojim se objekti zavravaju ili unapreuju, usljed ega se njihov vanjski izgled znatno mijenja. Rekonstrukcija objekata je izmjena tehnikih svojstava postojeih objekata i adaptacija objekata kako bi se izmijenila predviena svrha za koju se koriste ili potrebe. Rekonstrukcija objekata takoe podrazumijeva izvoenje radova kojim se znatno ne mijenjaju veliina, vanjski izgled ili predviena svrha upotrebe, ali se mijenjaju elementi konstrukcije ili kapacitet, te na osnovu kojih se izvode druga poboljanja. Zamjena objekta je izvoenje radova kojim se novi objekat izgrauje na mjestu gdje je prethodno uklonjen stari objekat ili u neposrednoj blizini istog, u sklopu graevinske parcele, ime se ne vri izmjena predviene namjene, spoljanost, veliina i uticaj na okolinu prethodnog objekta koji se uklanja prije poetka upotrebe novog objekta. Uklanjanje objekta je izvoenje radova kojim se objekti uklanjaju, rue ili rastavljaju, nakon ega se uspostavlja prethodno stanje. Graenje u vlastitoj reiji podrazumijeva da investitor kao fiziko lice, sam, odnosno uz pomo lanova svoje porodice ili susjeda ili lanova nekog udruenja gradi objekat koji mu je potreban u svrhu stanovanja ili u svrhu sprovoenja drutvenih aktivnosti. Promjena namjene podrazumijeva izvoenje radova iji rezultat ne predstavlja izgradnju i ime se vanjski izgled objekta ne mijenja, ali se zahtijeva promjena upotrebe objekta ili dijela istog, te se usljed toga poveava njegov uticaj na okolinu. Promjena upotrebe podrazumijeva izvoenje radova iji rezultat predstavlja promjenu predviene upotrebe, ali usljed ega ne dolazi do izmjene veliine ili vanjskog izgleda objekta i ne mijenja se njegov uticaj na okolinu. Takoe, rezultat navedenog izvoenja radova moe da bude izmjena predviene upotrebe, gdje se izvoenje aktivnosti u poslovnim prostorijama zamjenjuje sa drugim slinim aktivnostima. Odravanje objekta podrazumijeva izvoenje radova, ime se objekti odravaju u dobrom stanju i njihova upotreba je stoga olakana. Odravanje objekata obuhvata radove na redovnom odravanju, radove na investicionom odravanju i radove na odravanju koji su od javne koristi. Radovi na redovnom odravanju podrazumijevaju izvoenje manjih opravki i radova na objektima ili u prostorijama koje se nalaze unutar objekata, kao to su bojenje, popravka vrata, popravka prozora, zamjena poda, ili zamjena pokustva pokustvom jednakih dimenzija, ime se ne mijenja kapacitet instalacija, opreme i tehnikih ureaja, ne dolazi do preoptereenja konstrukcije objekta i ne dolazi do izmjene kapaciteta, veliine, predviene upotrebe ili vanjskog izgleda objekta. Radovi na investicionom odravanju podrazumijevaju izvoenje popravki, radova na izgradnji, radova na instalacijama, zanatskih radova i poboljanja koji su rezultat razvoja tehnike i usljed kojih ne dolazi do preoptereenja konstrukcije objekta, izmjenestrana 8 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



kapaciteta, veliine, predviene upotrebe ili vanjskog izgleda objekta, te usljed kojih dolazi do modernizacije ili drugog poboljanja instalacija, fitinga, tehnikih ureaja i opreme. Radovi na odravanju od javne koristi podrazumijevaju izvoenje radova na odravanju i drugih radova to je propisano posebnim lanom zakona ili propisom, izdatim na osnovu posebnog lana zakona, da se kapacitet objekta i veliina objekta mogu izmijeniti u svrhu obezbjeenja posebnog tipa javne usluge. Upotrebna dozvola je odluka kojom administrativni organ, koji je izdao graevinsku dozvolu, na osnovu tehnikog pregleda koji je prethodno izvren, odobrava otpoinjanje upotrebe objekta. Tehniki pregled je pregled izgraenih ili rekonstruisanih objekata, kojim se utvruje da li je objekat izgraen ili rekonstruisan u skladu sa graevinskom dozvolom, te da li e objekat ispuniti propisane osnovne zahtjeve. Dokaz o pouzdanosti objekta podrazumijeva dopunjenu izjavu kojom se dokazuje da e objekat u cjelini ispuniti propisane osnovne zahtjeve, u toku upotrebe i odravanja.

1.3 UPOTREBLJENE SKRAENICEEU BPP INV-NM ID-P DIIP INVP PIS SRPI IRI IPUI SPR PRD LN DRP DRPJP PRP MSI IRI SWOT SMART Evropska Unija Euro evropska valuta Baza podataka o putevima informacioni sistem Baza investicionih namjera Identifikacija projekta Dokument identifikacije investicionog projekta Investicioni program Predinvesticiona studija Studija realizacije predviene investicije Izvjetaj o realizaciji investicije Izvjetaj o praenju uticaja investicije Strategija prostornog razvoja Prostorni red Lokacijski nacrt Dugoroni razvojni program Dugoroni razvojni program javnih puteva Plan razvojnih programa Modifikovani vicarski indeks oteenosti kolovoza Indeks oteenosti kolovoza Analiza: prednosti (Strength), slabosti (Weaknesses), mogunosti (Opportunities) i opasnosti (Threats) Pristup: Specifinost (Specific), Mjerljivost (Measurable), Izvodljivost (Achievable), Realistinost (Realistic) i Vremenska ogranienost (Time bound) Prosjean godinji dnevni promet motornih vozila Idejno rjeenje Idejni projekat Projekat za dobijanje graevinske dozvole (GP glavni projekat) Projekat za tender Projekat za izvoenje (IP izvoaki projekat)knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 9 od 112

PGDP IDR IDP PGD PZT PZI




ZGO DOF

Zakon o graenju objekata Digitalna ortofotografija

1.4 PRAVNE OSNOVEZakon o cestama ("Slubene novine Federacije BiH'', broj 6/02) Zakon o javnim putevima ("Slubeni glasnik RS", broj 3/04) Zakon o osnovama bezbednosti saobraaja (Sl.list. SFRJ 21/91) Zakon o osnovama sigurnosti prometa na cestama u BiH (Nacrt, Sarajevo, juni 2004) Zakon o prostornom ureenju ("Slubene novine FBiH", broj 52/04) Zakon o gradnji (graenju), ("Slubene novine Federacije BiH'', broj 55/02) Zakon o ureenju prostora (Sl. glasnik RS, broj 84/02) Zakon o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi (Sl.glasnik 11/94, 6/95, 26/95, 15/96, 17/96 i 19/96) Zakon o federalnim jedinicama (kantonima upanijama) (Sl. novine FBiH 3/96) Zakon o konstituiranju novih opina u FBiH (Sl.l. FBiH 6/98) Zakon o utvrivanju naseljenih mjesta i o izmjenama u nazivima naseljenih mjesta u odreenim opinama ("Slubeni list SRBiH 24/86, 33/90, 32/91 i FBiH" br.14/04) Zakon o zatiti dobara koja su odlukama Komisije za zatitu nacionalnih spomenika proglaena nacionalnim spomenicima BiH ("Slubeni list FBiH" br. 27/02) Zakon o zatiti okolia, (Sl. novine FBiH 33/03) Zakon o zatiti ivotne sredine (Sl. glasnik RS, broj 53/02) Zakon o zatiti prirode, (Sl. novine FBiH 33/03), (Sl. glasnik RS, broj 50/02) Zakon o zatiti zraka, (Sl. novine FBiH 33/03), Zakon o zatiti vazduha (Sl. glasnik RS, broj 53/02) Zakon o zatiti voda, (Sl. novine FBiH 33/03), (Sl. glasnik RS, broj 53/02, 54/94) Zakon o upravljanju otpadom, (Sl. novine FBiH 33/03) Zakon o zatiti voda, ("Sl. novine FBiH" 33/03), (Sl. Glasnik RS", broj 53/02, 54/94) Zakon o proraunima-budetima u FBiH (Sl. novine 20/98) Zakon o trezoru FBiH (Sl. novine 19/03) Uredba o radu riznice (trezora), sistemu glavne knjige riznice (trezora) i nainu voenja jedinstvenog rauna riznice (trezora) i ope odredbe (Sl. novine FBiH 23/00, 37/01) Pravilnik o pripremi, izradi i donoenju planova po skraenom postupku (Sl.gl. RS 8/97-255) Pravilnik o sadraju planova (Sl.Gl. RS 7/03-9) Odluka o pripremi i izradi prostornoplanske i tehnike dokumentacije, sanaciji, obnovi i izgradnji objekata (Sl.Gl. RS 49/01-994) Zakon o zemljinim knjigama Republike Srpske (Sl.l. RS 67/03) Zakon o arhivskoj grai FBiH ("Slubeni list FBiH" br.45/02) Uredba o organiziranju i nainu vrenja arhivskih poslova u organima uprave i slubama za upravu ("Slubeni list FBiH" br.22/03) U Republici Srpskoj u izradi je sljedea dokumentacija: Izrada Nacionalnog akcionog plana o zatiti ivotne sredine RS (NEAP) Pakt o stabilnosti i Jadransko-jonska inicijativastrana 10 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



Pripreme za izradu novog Zakona o prostornom planiranju Dovrenje prostornog plana Republike Srpske za period 1996-2015.god. Aktivnosti na usaglaavanju prostorno-planske dokumentacije i zakonske regulative sa bliim okruenjem i EU Pripreme za izradu informacione osnove o prostoru Ekonomska politika za godinu 2004 (Vlada Republike Srpske, januar 2004) Program javnih ulaganja 2004 2006 (Jedinica za koordinaciju razvoja Republike Srpske, Razvojni program UN) Prostorni plan Bosne i Hercegovine za period od 1981. do 2000. g. (preieni tekst) 15/89-389 The Study on the Transport Master Plan in BiH (Japan International Cooperation Agency JICA, March 2001) Regional Balkans Infrastructure Study Transport (EU, REBIStransport JV, July 2003) Monografija Putevi, eljeznice, aeodromi - metodologija projektovanja puteva, prof. dr. Anusa in prof. Dr. Maletia, Graevinski fakultet univerzitet Beograd, 1993.

1.4.1

ODREENA RJEENJA IZ VAEEG ZAKONODAVSTVA

Zakon o ureenju prostora (Slubeni Glasnik R.Srpske, br. 19/96) U sklopu ovog zakona nalazi se skup mjera koje se odnose na graevinske procese, prostorno i urbanistiko planiranje, urbanistiko, arhitektonsko i graevinsko projektovanje i izgradnju. U lanu 5, pod takom 10 graenje se definie kao proces koji obuhvata izvoenje pripremnih i graevinskih radova za izgradnju objekata, rekonstrukciju, dogradnju i nadzidavanje postojeih zgrada, te ugradnju i montau opremeTaka 16 idejno rjeenje Taka 17 idejni projekat Taka 18 glavni projekat Taka 19 projekat za izvoenje lan 9 rezervisano podruje za izgradnju lan 21 izgradnja infrastrukturnih sistema, graevina i ureaja lan 26 parcelisanje graevinskog zemljita lan 33 planovi u smislu ovog zakona su: prostorni plan republike, podruja, optine, urbanistiki plan, regulacioni plan, urbanistiki projekat lan 69 urbanistika saglasnost lan 71 sadraj urbanistike saglasnosti lan 75 za M i R puteve izdaje Ministarstvo lan 81 tehnika dokumentacija projekat za izvoenje koji se sastoji od nekoliko projekata lan 82 sadraj projekta za izvoenje lan 89 graevinska dozvola lan 98 graenje lan 105 upotrebna dozvola lan 106 tehniki pregled lan 132 upravni nadzor Ministarstvo lan 133 inspekcijski nadzor lan 154 podzakonski propisi koji su potrebni na osnovu ovog Zakona: Sadraj planova (lan 34) Sadraj, nain pripreme i kontrola tehnike dokumentacije (lanovi 82 i 87) Nostrifikacija tehnike dokumentacije (lan 84)knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 11 od 112




Polaganje strunih ispita (lan 125) Legitimacija urbanistiko-graevinskog inspektora Voenje knjige inspekcije i graevinskog dnevnika (lan 101) Vrenje strunog nadzora u toku izgradnje graevina (lan 104) Vrenje tehnikog pregleda (lan 115) Opta pravila urbanistike regulacije i parcelacije uvanje i korienje podataka i dokumentacije (lan 130) Uslovi za planiranje i projektovanje graevina za hendikepirane Obrasci upravnih akata Tehnike norme za temeljenje graevina Tehnike mjere i uslovi za izvoenje istranih radova Tehnoloka oprema i potreban broj radnika za dobijanje dozvole za graenje

Zakon o prostornom ureenju (Slubene novine FBiH, br. 52/04)Prostornim ureenjem Federacije Bosne i Hercegovine (u daljnjem tekstu: Federacija), u smislu ovog zakona, osigurava se plansko upravljanje, koritenje i zatita prostora. lan 6 dokumenti su: prostorna osnova, program mjera, prostorni planovi (federacije, kantona, podruja, nekoliko kantona, optina), urbanistiki plan, detaljni plan (regulacioni plan, urbanistiki projekat), drugi dokumenti lan 23 priprema dokumentacije prostornog ureenja (vrsta, granice, rokovi, odgovorne ustanove) lan 35 graevinska dozvola lan 37 urbanistika saglasnost lan 58 integrisani prostorni informacioni sistem zapisnici Podzakonski propisi koji e biti potrebni: Odluka o provoenju prostornog plana Odluka o donoenju detaljnog plana Odluka o pristupanju izradi ili izmjeni dokumenta prostornog ureenja Odluka o zabrani graenja Odluka o registrovanom pravnom licu koje je ovlateno za pripremu dokumentacije za ureenje prostora Odluka o imenovanju komisije, odnosno o ovlatenju organizacije za davanje strune ocjene za reim gradnje

Zakon o gradnji (graenju) (''Sl. novine Federacije BiH'', broj 55/02)Ovim zakonom ureuje se: izrada tehnike dokumentacije (u daljnjem tekstu: projektovanje), gradnja graevine, postupak izdavanja odobrenja za graenje i upotrebne dozvole, vrenje nadzora, odravanje graevine, te odreuju tehnika i druga svojstva kojima moraju udovoljiti graevine lan 4 tehnika svojstva bitna za izgradnju (sigurnost, stabilnost, zatita od poara, zatita od buke) lan 15 graevinski proizvodi i oprema lanovi 17-21 uesnici u graenju (investitor, projektant registrovan, koji ima poloen ispit), izvoa, nadzor nad izgradnjom lan 22 - revident projekta; Pravno lice iz stava 1. ovog lana duno je imenovati odgovornog revidenta koji je odgovoran za koordinaciju kontrole pojednih faza ili dijelova glavnog, odnosno izvedbenog projekta. Odgovorni revident iz stava 2. ovog lana organizira izradu zbirnog izvjetaja o kontroli ukupne projektne dokumentacije na osnovu pojedinanih izvjetaja o kontroli pojedinih faza ili dijelova projekta koji se prilau uz zbirni izvjetaj. Odgovorni revident duan je izvriti kontrolu projekta sa stanovita svih uvjeta predvienih u lanu 26. ovog zakona. Reviziji projekata podlijeu svi glavni i izvedbeni projekti stambenih objekata sa vie od dvije stambene jedinice, javnih objekata, uslunih i privrednih objekata, kao i projekti za koje odobrenje za graenje izdaje Ministarstvo.strana 12 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



lan 24 investiciono-tehnika dokumentacija (glavni projekat, projekat za izvoenje, oznaavanje i zatita projekta, kontrola projekta, nostrifikacija projekta) lan 29 graevinska dozvola (zahtjev, dokaz o pravu na graenje, postupak izdavanja, trajanje, izmjene) lan 48 upotrebna dozvola lan 50 tehniki pregled lan 61 upotreba i odravanje Podzakonski propisi koji e biti potrebni: Pravilnik o uvjetima za neometano kretanje lica sa tekoama u kretanju Pravilnik o djelatnostima koje mogu ugroziti ovjekovu okolinu, uvjete, nain i obrazac voenja graevinskog dnevnika i graevinske knjige na gradilitu propisat e Ministarstvo posebnim pravilnikom Tehniki pregled utvrdit e Ministarstvo posebnim pravilnikom Odluka Komisije za zatitu nacionalnih spomenika



strana 13 od 112



2

PLANSKA DOKUMENTACIJA

2.1 CILJEVI PLANIRANJA PUTEVAPostavljanje ciljeva je potrebno izvriti na osnovu poznavanja uloge saobraajne infrastrukture i njenih uslova, a s obzirom na okolinu o kojoj je rije. Takozvana SWOT analiza stoga obuhvata analizu prednosti i slabosti infrastrukture u upravljanju kao i mogunosti prijetnji koje proizilaze iz okoline. Upotreba SMART pristupa se preporuuje prilikom postavljanja ciljeva: Specifinost (Specific) potrebno je tano identifikovati uinke koje projekat treba da postigne; Mjerljivost (Measurable) mjerenje uinaka sa obzirom na ciljeve; Izvodljivost (Achievable) izvodljivost mjerenja; Realnost (Realistic) da li je cilj mogue postii; i Vremenska ogranienost (Time bound) ciljevi moraju biti ispunjeni u odreenom roku. Ciljevi planiranja puteva moraju biti usklaeni sa: Strategijom ekonomskog razvoja; Strategijom prostornog razvoja; Dugoronim razvojnim programom; i Dugoronim razvojnim programom javnih puteva. Ciljevi su podijeljeni na: Strateke ciljeve, koji omoguavaju: Odgovarajue uslove pristupanosti s obzirom na geografski poloaj te efikasnu i gospodarnu povezanost cjelokupnog podruja drave, sa uzimanjem u obzir demografsko ugroenih, pograninih i turistikih podruja; Jeftin i kvalitetan prevoz; Bezbjedno odvijanje saobraaja; Ukljuenje u meunarodnu putnu mreu; Saobraajno optereenje koje okolina prihvata. Strukturne ciljeve, koji su: Prednost ouvanja postojee putne mree; Poveanje saobraajne bezbjednosti, ukljuujui bezbjednost stanovnika koji ive du puteva, smanjenje negativnih uticaja na okolinu; Poboljanje uslova za vonju; Racionalno odreivanje mjera u svim fazama, od planiranja do realizacije; i Obezbjeenje i poveanje direktnih ekonomskih uticaja na saobraaj. Prilikom gospodarenja putevima mogue je utvrditi ciljeve kao to su odreivanje uinaka ulaganja u putnu infrastrukturu, koji mogu biti: Neposredni i mogue ih je kvantitativno odrediti; i Posredni, gdje je mogue odrediti samo kvalitativne veze izmeu mjera i uinaka, a kvantitativno odreivanje je ogranieno. Za svaki predvieni program radova na putnoj infrastrukturi, kao i za svaki Projekat, potrebno je izvriti procjenu sljedeeg: Drutveno-ekonomskih potreba i opravdanosti; Znaaja puta u prostoru (koji je inae ve naznaen u kategorizaciji puta i mora biti predvien planskim dokumentima budueg novog puta);RS-FB&H/3CS DDC 433/04 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 15 od 112



Doprinosa ekonomskoj koheziji; i Tehnike nunosti. Prilikom ocjenjivanja drutveno-ekonomske opravdanosti potrebno je uzeti u obzir procjenjene investicione trokove kao i direktnu korist korisnika. Znaaj za saobraaj i funkciju povezivanja u prostou ukazuje kategoria puta. Investicije u putnu infrastrukturu imaju pored direktne koristi korisnika takoe posredne drutveno-ekonomske uinke. Drugim rijeima: PGDP indikator nije uvijek i njihov indikator. U razvijenim podrujima, ekonomska aktivnost se odraava obimom saobraaja. U manje razvijenim podrujima potrebno je izgraditi infrastrukturu kako bi se postigao odreen nivo ekonomske aktivnosti, a korisni uinci postaju vidljivi tek nakon odreenog vremenskog perioda. To su podruja (optine) sa niskom kupovnom moi, podruja u kojima je dolo do smanjenja broja stanovnika, u kojima je registrovana stopa nezaposlenosti iznad prosjeka drave, u kojima je omjer poljoprivrednika iznad prosjeka drave, razvojno ugroena podruja, pogranina podruja koja se nalaze u zoni od 10 kilometara od granice, kao i druga podruja sa ograniavajuim faktorima. Investicije u putnu infrastrukturu na takvim podrujima su jedan od faktora koji omoguavaju njihovu ekonomsku koheziju sa ostatkom zemlje. Ocjenjivanje ekonomskih uinaka treba da se zasniva na primarnim ciljevima takvih investicija, tj. na poveanju bezbjednosti saobraaja. Nakon primjene mjera, broj i teina nesrea se uglavnom smanjuju. Na osnovu poznavanja prosjenih posljedica nesrea kao i njihovih trokova, procjenjeno smanjenje je mogue prevesti u novanu vrijednost. U cilju definisanja uinaka primjene mjera, potrebno je definisati kriterijume, kao to su na primjer: Za investicije u bezbjednost saobraaja, uinkovitost se mjeri smanjenjem broja i posljedica nesrea; Za investicije u poveanje kapaciteta, kao to su novogradnja, rekonstrukcija, obilaznice, modernizacija, mjere su uteda vremena i u skladu sa tim manji trokovi korisnika; i Za kriterum za periodino odravanje postojee mree moe se uzeti vrijednost mree.

2.1.1 Nadzor nad realizacijom planaZa izvoenje nadzora nad izvoenjem planova potrebno je pripremiti indikatore realizacije. Predlae se sistem koji metodoloki proizilazi iz EU dokumenta "Template for measure definition", koji se nadovezuje na dokument "Vademecum for Structural Funds Plans and Programming Documents" na osnovu kojih se postavlja minimalan sadraj indikatora. Pojedine mjere moraju imati predvien nain mjerenja uinaka, koji su prikazani kao indikatori: ulaz (input), izlaz (output), rezultat (result) i uticaj (impact). Indikatori ulaza su na primjer razliiti izvori: finansijski, ljudski, tehniki, organizacioni. Indikatori izlaza su na primjer: izraena i odobrena prostorna, projektna i investicijska dokumentacija, duina ili broj pripremljenih projekata, uz navoenje uzroka odstupanja i prijedloga za njihovo otklanjanje. Indikatori rezultata su na primjer: dostupnost, krae vrijeme putovanja, uteeno vrijeme prilikom prevoza robe i ljudi; odnose se na postizanje optih i posebnih ciljeva (npr. povean prevoz tereta). Indikatori uticaja, koji su obino dugoroni, su na primjer: inducirani saobraaj (poveanje obima saobraaja usljed poboljanih uslova poveanje brzine, krae vrijeme putovanja), izmjenjeni nivoi buke, izmjenjena bezbjednost saobraaja, uteda na trokovima odravanja.

strana 16 od 112





2.2 OSNOVE ZA PLANIRANJE PUTEVA2.2.1 Strateki dokumentiPlaniranje puteva mora biti dio ireg planiranja saobraaja, koje mora podupirati i ciljeve drugih resora. Planiranje puteva zahtijeva donoenje odluka na vie nivoa. Organizacija procesa planiranja i redoslijed koraka utiu na kvalitet rezultata. Neophodno je razjasniti koji su ciljevi od javnog interesa i obezbijediti pouzdane tehnike podatke na koje se mogue osloniti prilikom donoenja odluka. Na odluke prirodno utie i ire drutveno okruenje, meutim, primjerenim informacijama mogue je mnogo bolje razumjeti dodatne trokove i prednosti, koje bi takvo drutveno prihvatljivo rjeenje donijelo u poreenju sa tehnikim rjeenjem.

2.2.2 Dugoroni razvojni program (DRP)Dugoroni razvojni program treba da obuhvati period od najmanje 20 godina. Potrebno ga je redovno aurirati i prilagoavati potrebama za izmjenama. Dugoroni razvojni program je podijeljen na nekoliko poglavlja. U uvodnom poglavlju su prikazani struktura, sadraj i postupci pripreme stratekih dokumenata, prije svega Strategija ekonomskog razvoja. Drugo poglavlje predstavlja makroekonomsku okolinu, uslove socijalno-ekonomskih reformi i meunarodni poloaj. Posebno se bavi ekonomskim odnosima sa susjednim zemljama. Stanje i problemi regionalnog razvoja pruaju osnovu za analizu i pripremu aktivnosti koje su predloene u narednim poglavljima razvojnog plana. Analiza drave u treem poglavlju postavlja temelje za ekonomsku analizu prednosti (Strength), slabosti (Weaknesses), mogunosti (Opportunities) i opasnosti (Threats) (dalje u tekstu: SWOT analiza), te ciljni razvojni scenario za sljedei planski period. etvrto poglavlje predstavlja sredinji dio dugoronog razvojnog programa. Namjenjeno je analizi pojedinih zadataka razvojnih prednosti i razvojnih ciljeva. Za svaki prioritetni razvojni zadatak se daje SWOT analiza. Za svaki prioritetni razvojni zadatak definiu se posebni ciljevi po programima i podprogramima. Svaki prioritetni razvojni zadatak se sastoji od nekoliko programa a svaki program ima nekoliko podprograma. Pripremaju se takoe finansijske tabele za pojedine prioritetne razvojne zadatke. U petom poglavlju ukratko je navedena institucionalna organizacija voenja, upravljanja i nadzora nad pomoi EU al ii drugih. U ovom poglavlju prikazan je sadraj potrebne tehnike pomoi EU pri izvoenju dugoronog razvojnog programa, a posebno podpoglavlje je namijenjeno financijskoj pomoi. Slijedei naelo dopunjavanja, sredstva i finansijske tabele su prikazani u estom poglavlju. Dokument se zakljuuje sa dva kompleta dodataka. Prvi komplet dodataka je podijeljen na tri dijela: Prvi dodatak prikazuje finansijske tabele za ciljni razvojni scenario po pojedinanim godinama i periodima; Drugi dodatak prikazuje proces pripreme dokumenta, informisanje i savjetovanje, te ukljuivanje javnosti; Trei dodatak prikazuje indikatore razvojnih ciljeva i njihovo mjerenje. Drugi komplet dodataka se sastoji od grafikih priloga. Sastavni dijelovi dugoronog razvojnog programa su takoe Prethodna ocjena (Ex-Ante) DRP i Strateka procjena uticaja DRP na okolinu i zdravlje, koji su navedeni odvojeno od integralnog teksta DRP.



strana 17 od 112



Saobraajni sektor kao cjelina i posebice putevi i saobraaj, obino su prikazani kao posebno poglavlje u DRP.

2.2.3 Dokumenti, koji imaju osnovu u prostornom zakonodavstvuPlaniranje puteva se odvija u oblasti prostornog zakonodavstva, gdje se koriste sljedei pojmovi: Prostorno ureenje se odreuje i planira prostornim aktima. Prostorni akti mogu biti entitetski, optinski i sveukupni prostorni akti. Entitetski prostorni akti su: strategija prostornog razvoja drave, prostorni red i lokacioni nacrti. Optinski prostorni akti su strategija prostornog razvoja optine sa urbanistikim konceptom i konceptom vanjskog ureenja i zatite, prostorni red optine i lokacioni nacrti. Prostorna ureenja od zajednikog znaaja se planiraju zajedno. Zajedniki prostorni akt je regionalni koncept prostornog razvoja. Dvije ili vie optina se mogu dogovoriti da zajedniki pripreme optinske prostorne akte. Dalje u tekstu navodi se opis nekih dokumenata koji predstavljaju osnovu za planiranje puteva i koji u isto vrijeme predstavljaju strateke dokumente, podruje saobraaja ili ue, puteva. 2.2.3.1 Strategija prostornog razvoja drave (SPR) Strategija prostornog razvoja se zasniva na dokumentima kao to su "Ocjena stanja i tenji u prostoru" i "Politika ureenja prostora". Strategija prostornog razvoja uzima u obzir i nadograuje sve do sada vaee elemente prostornog planiranja u sklopu dugoronog plana za period 1981 2000 godine i elemente prostornog planiranja u sklopu srednjeronog drutvenog plana za period 19902000 godine. Strategija prostornog razvoja u obzir uzima socijalne, ekonomske i faktore okoline prostornog razvoja. Na prostorni razvoj utiu drutveno-ekonomske i pravne izmjene kao i sa njima povezani ciljevi razvoja drave, ubrzan razvoj trine ekonomije, izmjenjena geopolitika situacija i uspostavljeni meunarodni odnosi, proces globalizacije i proces ukljuenja u Evropsku Uniju, kao i prelaz u informaciono drutvo. Vanu ulogu imaju proces regionalizacije kao i uloga regionalnog nivoa koja je u porastu, povean znaaj prostornih odnosa kao lokacijskih faktora, demografski trendovi, migracije i izmjene u ekonomskoj i socijalnoj strukturi stanovnitva, izmjene vrijednosti i naina ivota, poveana mobilnost preduzea i kapitala, vea uloga stranog kapitala, usklaenost sa evropskim standardima i normama i uvoenje nove informaciono-komunikacione tehnologije prometa. Strategija prostornog razvoja u obzir uzima potrebu obezbjeenja i zatite kvaliteta ivotne sredine. Ouvanje prirode, kulturnog nasljea i prostornog identiteta, zatita i poboljanje kvaliteta ivotne i radne sredine predstavljaju osnovne razvojne imperative, koje strategija prostornog razvoja obuhvata kao sastavni dio upravljanja prostornim razvojom. Strategija prostornog razvoja obuhvata i u obzir uzima, prije svega, smjernice za odrivi prostorni razvoj, koje proizilaze iz evropske prostorne razvojne perspektive - European Spatial Development Perspective; ESDP (European Commission, Potsdam 1999) i vodeih naela za odrivost prostornog razvoja evropskog kontinenta (Conference Europeenne des Ministres Responsables de l'Amenagement du Territoire, Hannover 2000), koje je, kao Preporuku (2002)1 o vodeim naelima prostornog razvoja evropskog kontinenta, usvojilo Vijee ministara Savjeta Evrope u Strasbourg-u 2002 godine.strana 18 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



Strategija prostornog razvoja uzima u obzir sljedee evropske smjernice za odriv prostorni razvoj: Razvoj uravnoteenog i policentrinog sistema gradova i uspostavljanje novih odnosa izmeu urbanih i ruralnih podruja. Obezbjeenje jednakog pristupanosti do infrastrukture i znanja i odrivog prostornog razvoja, ouvanjem prirode i razumnim upravljanjem i ouvanjem kulturnog nasljea. U skladu sa meunarodnim smjernicama (Agenda 21, Rio De Janeiro, 1992, Agenda Habitat Istanbul, 1996, Vodea naela odrivog razvoja prostornog ureenja evropskog kontinenta, Hannover, 2000, Evropska prostorno-razvojna perspektiva, Potsdam 1999) i nacionalnim razvojnim dokumentima, naelo odrivog razvoja predstavlja osnovu i vodei princip usmjeravanja prostornog razvoja. Odrivi razvoj omoguava zadovoljenje potreba sadanjih generacija i uzima u obzir mogunost zadovoljavanja potreba buduih generacija. Zasniva se na jednakoj obradi i usklaivanju socijalnih, ekonomskih i interesa okoline sa ciljem ojaavanja izvora blagostanja i poboljavanja razvojnih faktora, pri emu su prostor i razvoj prostora od kljunog znaaja. Odrivi prostorni razvoj predstavlja osnovno naelo Strategije prostrornog razvoja. Podrazumijeva obezbjeenje takve upotrebe prostora i prostornog ureenja, koje prilikom zatite okoline, ouvanja prirode i trajnosti upotrebe prirodnih prirodnih dobara, zatite kulturnog nasljea i drugih kvaliteta prirodne i ivotne sredine, omoguava zadovoljavanje potreba sadanje generacije bez ugroavanja potreba buduih generacija. Cilj podsticanja i usmjeravanja prostornog razvoja je tenja ka napredovanjem, i dostizanjem drutvenog blagostanja i slobode pojedinca. U skladu sa navedenim i naelom odrivog prostornog razvoja, Strategijom prostornog razvoja uspostavlja se efikasna upotreba prostora kao i bezbjednost ivota i dobara. Cilj je ouvanje karakteristika prostora i ojaavanje identiteta drave, kao i njenih lokalnih/regionalnih identiteta, koji u uslovima evropske konkurencije nudi uporedne prednosti, a u isto vrijeme obogauje kvalitet ivota njenih stanovnika. 2.2.3.2 Prostorni red drave (PR) Prostornim redom se, u skladu sa Strategijom prostornog razvoja odreuju osnovna pravila za ureenje prostora na svim nivojima. Prostornim redom entiteta se za cijelo podruje entiteta ili za pojedine regije postavljaju detaljnija pravila za ureenje i upravljanje prostorom, na osnovu ega se omoguava jedinstvena primjena odgovarajueg zakonodavstva i oblikovanje zahtjeva u vezi sa planiranjem prostora, kao i arhitektonskim i projektom vanjskog ureenja, uzimajui u obzir karakteristike i znaaj pojedinih podruja. Na osnovu detaljnijih pravila, prostornim redom je mogue postaviti kriterijume i uslove za planiranje i izgradnju objekata i prostornog ureenja od ireg znaaja.

2.2.4 Dokumenti saobraajnog sektora2.2.4.1 Analiza razvojnih mogunosti saobraajne infrastrukture u prostoru Analiza razvojnih mogunosti saobraajne infrastrukture se priprema kao struna osnova za pripremu Prostornog plana. Ukljuuje sve saobraajne podsisteme putni, eljezniki, vazduni i pomorski saobraaj, sa posebnim naglaskom na javni prijevoz putnika, a kasnije takoe na razvoj logistikih centara. Analiza mora sadravati sljedee: Analizu izvoenja postojeeg plana; Analizu stanja i trendova u prostoru;RS-FB&H/3CS DDC 433/04 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 19 od 112



Analizu razvojnih mogunosti i potreba saobraajnih podsistema u pogledu razvoja aktivnosti u prostoru; Predvienu rast saobraajnih potreba. Kao rezultat mogue je dobiti nekoliko scenarija, od kojih svi treba da sadre sljedee smjernice: Uspostavljanje kvalitetnog, sveobuhvatnog i integrisanog saobraajnog sistema, kojim se obezbjeuje zahtijevana pokretljivost cjelokupnog stanovnitva; Obezbjeenje srazmjerne optereenosti svih elemenata saobraajnog sistema, koja u isto vrijeme omoguava njegovu optimalnu iskorienost sa datom propusnosti; Uspostavljanje mree logistikih i distributivnih centara i usvajanje saobraajnopolitikih mjera za podrku kombinovanom saobraaju, koja ima pozitivan uticaj na srazmjerno optereenje i poslovnu konkurenciju. Dobijeni rezultat predstavlja koncept odnosno zasnivanje dugoronog razvoja saobraajne infrastrukture i predstavlja osnovu za pripremu dokumenta pod nazivom Saobraajna politika. Navedeni dokumenat je osnovni dokumenat koga usvaja vlada ili ak parlament. 2.2.4.2 Dugoroni razvojni program puteva (DRPP) Na osnovu gore navedenih dokumenata i/ili u svrhu njihove pripreme, izrauje se Dugoroni razvojni program putne infrastrukture (takoe stariji naziv "nacionalni program"). Dugoroni razvojni program puteva mora da prikazuje sljedee: 1. Strateke ciljeve programa administrativnog upravljanja, odravanja i razvoja puteva; 2. Ciljeve pojedinih programa i projekata; 3. Usklaenost ciljeva sa razvojnim prioritetima; 4. Fizike i finansijske indikatore potrebne za nadgledanje realizacije dugoronog razvojnog programa puteva; 5. Detaljno raslanjen institucionalni okvir i organizaciju izvoenja programa, vrednovanja i nadzora; 6. Aktivnosti na realizaciji naela partnerstva sa lokalnim zajednicama i institucijama civilnog drutva u postupku pripreme i izvoenja procedura; 7. Zakonske i druge osnove uzete u obzir prilikom pripreme dugoronog razvojnog programa puteva; 8. Usklaenost indikativnog finansijskog nacrta sa prikazom ukupnih trokova i izvora finansiranja (budet, donacije, budeti lokalnih zajednica, privatni kapital, itd.); 9. Predvianje uticaja realizacije dugoronog razvojnog programa puteva na ekonomiju i blagostanje, zatitu okoline, regionalni razvoj i ureenje prostora. Strateki ciljevi na podruju razvoja i odravanja puteva moraju biti usklaeni sa strategijom ekonomskog razvoja i dugoronim razvojnim programom. Mjere moraju da budu prvenstveno usmjerene na spreavanje propadanja putne infrastrukture, poboljanje bezbjednosti saobraaja i omoguavanje pristupanosti na javnu putnu infrastrukturu. Kljuni investicioni zadaci na podruju putne infrastrukture trebaju biti usmjereni na sljedee programe ili sklopove mjera (navedeni redoslijed je prema uinkovitosti i nunosti mjera): Program presvlaenja puteva (obino najvei problem u pogledu stanja puteva); Mjere obezbjeivanja (poboljavanja) bezbjednosti saobraaja; Sanacija klizita, kosina i okruenja puta;

strana 20 od 112





Mjere na objektima (objekti za premoavanje, kao i nosee i potporne konstrukcije); Ureenje puteva kroz naselja; Modernizacija makadamskih puteva; Raskrsnice sa eljeznicom; Izgradnja novih puteva i objekata; Rekonstrukcija puteva i objekata; Obilaznice; Zatita okoline od uticaja saobraaja. Potrebno je vrednovati (financijski i po prioritetima) sve ovako definisane programe i utvrditi prioritete. Cilj takvog vrednovanja je odreivanje kombinacije projekata koja daje najoptimalnije rezultate u pogledu ogranienih finansijskih sredstava. Potrebno je analizirait viestruke varijante premjetanja sredstava izmeu grupa projekata. Odreivanje prioriteta projekata, razvoj programa i vrednovanje moraju se vriti istovremeno, jer je to jedini nain za dobijanje najprikladnije kombinacije projekata. Dugoroni razvojni program je potrebno redovno obnavljati, najmanje svakih pet godina, tako da se u obzir uzmu izmjenjeno stanje i potrebe. Analogija postoji i za optinske javne puteve. 2.2.4.3 Identifikacija projekta Direkcija za puteve mora pripremiti analizu stanja puteva, kojim administrativno upravlja, sa ciljem utvrivanja gdje i koje je mjere potrebno preduzeti kako bi se zadovoljili korisnici. Analiza stanja puteva i objekata na njima treba da sadri najmanje podatke o sljedeim nedostacima puteva i objekata na njima, koji moraju biti tano definisani sa obzirom na dionicu i stacionau: Indeks oteenosti kolovoza (MSI ili IRI); "Crni" odsjek, raskrsnica, taka; Makadamski kolovoz; Klizite; Klizite na kosini; Odron; Oteen ili na drugi nain neprikladan objekat za premoavanje; Oteena nosea ili potporna konstrukcija; Neodgovarajui tehniki elementi puta (horizontalni i vertikalni tok, te suavanje); Raskrsnica sa eljeznicom u nivou; Nadmaen kapacitet puta; Zahtjevi lokalne zajednice izraeni na posebnom obrascu identifikacija projekta. Na osnovu prikupljenih podataka mogue je lako donijeti odluku o primjenjivanju mogue mjere ili mjera na odreenoj dionici (mjere mogu biti u fazama privremene mjere, trajne mjere). Kada se mjere jednom finansijski ocijene, dobijene podatke je mogue koristiti za planiranje prioriteta i pripremu planova. Navedene analize predstavljaju ulazne podatke za dugoroni razvojni program puteva, kao i za srednjoroni plan ili za nacrt razvojnih programa. U proces gospodarenja putnom infrastrukturom moraju biti ukljueni i korisnici. Stoga organ za upravljanje putevima mora koristiti razliite postupke za podsticanje lokalnih zajednica i pojedinaca da daju svoje miljenje o stanju putne infrastrukture, kao i da predloe poboljanja.RS-FB&H/3CS DDC 433/04 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 strana 21 od 112



Navedene incijative mogu pomoi organu za upravljanje putevima da dodatno utvrdi stanje, prije svega u sluajevima gdje lokalna zajednica planira da izvodi radove na komunalnoj infrastrukturi ili trasi puta koja prolazi kroz naselja, kao i da utvrdi mjere koje se istovremeno mogu primjenjivati. Predlae se obrazac (prilog 1) za pripremu inicijative (identifikacije projekta), koju vri sama Direkcija ili koju dostavljaju lokalne vlasti (optine) ili druga zainteresovana pravna ili fizika lica u sluaju planiranja aktivnosti koje su od znaaja za lokalnu zajednicu, gdje se oekuje saradnja sa Direkcijom.

2.3 PRIPREMA FINANSIJSKOG PLANA2.3.1 Baza investicionih namjera (INV-NM)Baza investicionih namjera predstavlja osnovne podatke o moguim mjerama (projektima) kao posljedica stanja puteva ili inicijativa lokalnih zajednica. U bazi investicionih namjera se uspostavlja spisak projekata koji najmanje sadri sljedee: ifru Projekta; Naziv Projekta; Vrstu mjere (ifrant); Lokaciju (dionica, poloaj, trasa); Kratak opis planirane investicije; Datum identifikacije; Vrsta investicionog dokumenta (ukoliko postoji); Datum potvrde investicionog dokumenta; Stanje urbanistike i projektne dokumentacije; Projekt menader investitora; Projekt menader nadzora. ifra projekta jednoobrazno odreuje Projekat i koristi se do zavretka svih aktivnosti, tj. do upisa osnovnog sredstva u knjigovodstvene evidencije i druge slubene evidencije Geodetske uprave. Baza investicionih namjera se stalno dopunjuje novim Projektima, te se aurira unoenjem zavrenih Projekata. V prilogu 2 je prikazan primjer sadraja u aplikaciji MS ACCESS za jedan Projekat.

2.3.2 Nacrt razvojnih programa (NRP)U procesu pripreme finansijskog nacrta, Direkcija in drugi organ upravljanja putevima, utemeljuju javne potrebe i mogunosti dostizanja ciljeva strategije na podrujima, i to u okviru svojih nadlenosti, projektima koje moraju realizovati i ciljevima, koji opravdavaju potrebne izdatke za realizaciju navedenih projekata. Navedeno se takoe primjenjuje na podruje administrativnog upravljanja i odravanja puteva. Nacrt razvojnih programa (NRP) je kratkoroni etvorogodinji spisak Projekata (sa opisima), koji prikazuje potrebe sektora, te tako predstavlja funkcionalni/operativni prikaz planiranih izdataka za naredne etiri godine. (Po vaeem zakonodavstvu rije je o srednjoronom planu). Ljudima koji odluuju o raspodjeli sredstava po podrujima omoguava uvid u uinke takve raspodjele sredstava i pomae im da odlue koje je projekte potrebno uvrstiti u prioritete u okviru ogranienih finansijskih sredstava. Nacrt razvojnih programa ukljuuje dio trokova koji se odnose na razvojnu politiku drave, koja je usklaena sa dugoronim razvojnim dokumentima, kao to su Strategija ekonomskog razvoja i razvojni programi pojedinih podruja.strana 22 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



Nacrt razvojnih programa ja predstavljen pojedinim programima/podrujima potronje, glavnim programima, podprogramima koji se sastoje od projekata, tj. ulaganja i financijske pomoi ili kombinacije oba, te drugih razvojnih projekata. Nacrtom razvojnih programa se prikazuju planirani trokovi za ulaganja, pomoi i druge razvojne projekte, s obzirom na puteve za naredne etiri godine, te se dijele po: Pojedinim programima, podprogramima i projektima; Godinama, u kojima e trokovi za programe i projekte opteretiti finansijske planove za naredne godine; i Izvorima finansiranja za cjelovitu realizaciju programa i projekata. Nacrt razvojnih programa je finansijski ogranien (tj. ima poznate izvore) i godinje se dopunjuje. O svrstavanju projekata i programa u nacrt razvojnih programa odluuje se na osnovu objektivnih kriterijuma i to: efikasnosti i ekonominosti investicija (cost-benfit metode), suskladnost sa ciljevima Strategije gospodarskog razvoja razvojnih prioriteta, ispunjavanje kriterija i uslova, koje se unapred definie za rangiranje projekata na pojedinom podruju (podrune metodologije). Nacrt razvojnih programa je prikladno pripremiti i na drugim nivoima upravljanja putevima (u lokalnim zajednicama). Svi ti nacrti predstavljaju osnovu za planiranje saobraaja, saobraajne politike i u skladu sa tim, planiranje razvoja puteva. U prilogu 2a je primjer obrazaca za prijavu projekta u Nacrt razvojnih programa.

2.4 EKONOMIJA PLANIRANOG RJEENJAUstanavljanje opravdanosti ulaganja u putnu infrastrukturu je potrebno zbog toga, da se potrai optimalna rjeenja u pogledu na: prostor (geografski , gospodarski, kulturni,...) u kojem se investicija nalazi, saobraj postojei i planiran, graevinske i investicijske trokove te eventualne druge specifine zahtjeve (nunost izvedbe zbog elementarnih nepogoda ili stanja objekata kao takvih). Ne kao poslednje, ustanovljanje opravdanosti investicijskih ulaganja je i zakonski propisano, trae ga i financijske institucije, koje daju pae za investicije. Kada poeti sa postopcima i s kakvim ulaznim podacima, je stvar odluke investitora. Poto ide kod ulaganja u putnu infrastrukturu za velika financijska sredstva i po pravilu za financiranje iz bueta ili kredita i koncesija, potrebno je provjeravanje predloenih ideja ve u vrlo ranoj fazi. Za potrebe dugoronih planova moraju se izraditi analize i strateke ocjene na osnovi potreba i izkuenja iz ve izvedenih projekata. Za srednjorone planove (nacrte razvojnih programa kako jih nazivamo u ovoj smjernici) izrade se predinvesticiona zasnivanja sa ocjenama graevinskih trokova iz studija varianti na nivou idejnih zasnivanja, na osnovu kojih se moe ve izraditi i DIIP (dokumenat identifikacije investicionog projekta kao prvog u redu investicionih dokumenata) koji, kad je potvren od nadlenog organa ve znai odluku, da se u investiciju ulazi. U koliko imamo na razpolaganju vie podataka ili ogranien broj varianata mogue je izraditi usporednu studiju varianata (odnosno studiju opravdanosti) za koju pak trebamo idejne projekte za svaku od varianti, da jih se moe meu sobom dobro usporediti . Uporedna studija varianti je i struna osnova za pripremu lokacionog nacrta.



strana 23 od 112



2.4.1

UPOREDNA STUDIJA VARIJANTI

2.4.1.1 Studija opravdanosti (Studija koridora) Studija opravdanosti koridora je skup studija opravdanosti ili uporednih studija varijanti za odreeno ire meugradsko saobraajno podruje. Takve studije trae i vrednuju alternativne naine planiranja. Uvijek je potrebno uporediti najmanje dvije varijante: da se ne radi nita (nulta varijanta) i druge mogunosti/varijante. Studija koridora je posljedica potreba koje su prepoznate u dugoronom razvojnom programu ili koje se na nivou planiranja koriste za pripremu dugoronog razvojnog programa. Za alternative koje se utvrde kao najbolje i ukljuuju se u dugoroni program razvoja puteva, pripremaju se pojedini idejni projekti koji se dalje analiziraju. U ovoj fazi razmiljamo o razliitim varijantama oblikovanja, trase, o konceptima. Rezultat je takozvano umijetanje trase u prostor i usvajanje lokacijskog nacrta (LN). Osnovni koraci u izradi studije opravdanosti koridora su sljedei: Definisanje koridora koji se analizira; Opisivanje postojeeg stanja (saobraajnog sistema, saobraajnih izvora, porast stanovnitva i ekonomije); Odreivanje konkretnih problema kojima se treba baviti i prioriteti njihovog rjeavanja; Razvoj i vrednovanje nekoliko varijanti (nivo ispitivanja projekta mora biti isti za sve varijante, tako da su graevinski i drugi trokovi uporedivi i prije svega dovoljno tani); Ispitivanje grupe varijanti i iskljuivanje manjeg broja istih, te njihovo detaljnije prouavanje; Analiziranje i vrednovanje manje grupe varijanti; Uporeivanje rezultata vrednovanja; Odluivanje za jednu od varijanti koja e se dalje obraivati. Ukoliko se pokae da nijedna od varijanti nije od koristi, moemo da odluimo da ne radimo nita. Nakon usvajanja lokacionog nacrta i na osnovu njegovih odredbi, pripremaju se projekat za dobijanje graevinske dozvole i projekat za izvoenje. 2.4.1.2 Opredeljenje varijanti Uporedna studija varijanti se obino izrauje za zahtjevnije izgradnje puteva i objekata u fazi pripreme lokacijskog nacrta odnosno postavljanja trase u prostor. Varijante se oblikuju i ocjenjuju u nekoliko koraka, od najireg opsega gdje se odreuje najprikladniji koridor, do ueg jo prihvatljivog opsega, gdje su preostale varijante unutar najprikladnijeg ueg izbora. Osnovna ogranienja u pogledu poloaja varijanti su navedena u projektnom zadatku, koji imam osnovu u prostornom planu, dugoronom razvojnom planu puteva kao i u drugim vaeem, prije svega prostornom zakonodavstvu kao i zakonodavstvu koje se odnosi na okolinu, kojim se navodi da je prilikom planiranja varijanti potrebno potovati sljedee kriterijume: Obezbjeena mora biti saobraajna uinkovitost; Potovati se moraju uslovi za ouvanje mogunosti i podsticanje regionalnog i urbanog razvoja; Zatita ljudske ivotne sredine i prirodnih komponenti okoline; Ekonomija; istrana 24 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



Drutvena prihvatljivost. Za vrednovanje projekata za nove puteve upotrebljava se metodoloka direktiva DOC EURET/385/94 (Directive DOC EURET/385/94: Commission of the European Communities, uinkovitosti, bezbjednost, zatita i poboljanje okoline upotrebom etiri metode. Navedene metode su: Novac "kao plateno sredstvo" /cijena; Pripisana novana vrijednost; Uticaji, koji se mjere ali ne vrednuju; i Uticaji, koji se samo opisuju (uticaji koji se ne mogu fiziki izmjeriti). Namjena uporedne studije varijanti je identifikacija uticaja odreene varijante i vrednovanje kao i uporeivanje varijanti, ime se oblikuje struna osnova za utemeljeno drutveno odluivanje. Sve varijante je potrebno uporediti uzimajui u obzir sljedee aspekte: Uticaji na regionalni i urbani razvoj; Graevinsko-tehniki aspekt; Uticaji na ivotnu sredinu; Drutvena prihvatljivost; Saobraajno-ekonomski aspekt; i Aspekt upravljanja/odravanja (za puteve na kojima se plaa putarina ili objekte) investicioni finansijski protok. O izboru najprikladnije varijante odluku donosi Vlada na prijedlog ministarstva za ureenje prostora i ministarstva saobraaja, koja se zasniva na procjeni najvee drutvene koristi. 2.4.1.3 Vrednovanje varijanti Vrednovanje varijanti se vri upotrebom sljedee ljestvice: Veoma visok nivo adekvatnosti Varijanta je veoma prikladna Lokalna zajednica u potpunosti i bez ikakvih prigovora podrava varijantu, nema uticaja na okolinu; Visok nivo adekvatnosti varijanta je vrlo prihvatjiva Lokalna zajednica podrava varijantu, meutim ima odreene prigovore koji se odnose na manje izmjene trase; uticaji na okolinu su manji, primjenjene su mjere za ublaavanje; Srednji nivo adekvatnosti varijanta je prihvatljiva Lokalna zajednica podrava varijantu, meutim ima primjedbe kojima se znatno mijenja predviena trasa; uticaji na okolinu su umjereni, primjenjene su mjere za ublaavanje; Nizak nivo adekvatnosti varijanta je manje prihvatljiva Lokalna zajednica samo uslovno podrava varijantu, uz zahtjev za vrenjem velikih izmjena; uticaji na okolinu su veliki i veoma veliki sa mogunou upotrebe mjera za ublaavanje; Trasa je neadekvatna varijanta je neprihvatljiva Lokalna zajednica ne daje nikakvo miljenje u vezi sa varijantom ili je odbija, uticaji na okolinu su veoma veliki, mjere za ublaavanje ne mogu biti primjenjene;

Directorate General for Transport: COST-BENEFIT AND MULTI-CRITERIA ANALYSIS FOR NEW ROAD CONSTRUCTION), kojom se predvia procjena ekonomske i saobraajne



strana 25 od 112



2.4.2

UTICAJI NA REGIONALNI i URBANI RAZVOJ

U ovom poglavlju potrebno je opisati mogue dugorone uticaje varijanti, s obzirom na sljedee: Strukturu gradova/sela u podruju (fizika struktura naselja i morfoloki uzorak); Urbanistiki planovi naselja, razvoj aktivnosti; Funkcionalna podruja i veze (povezivanje novog puta na postojeu mreu); Povezivanje naselja postojee komunikacije, uslovi za vrijeme izgradnje i dugorona upotreba obilaznih puteva; Turizam; i Pratea ureenja (prostorna i programska integrisanost u prostoru, unapreenje podruja i drave, ekonomska upotreba prostora, uzimanje u obzir interesa lokalne zajednice). Vrednovanje je potrebno izvriti opisno, s obzirom na ispunjavanje odreenih funkcija sa stanovita poboljanja stanja sa ocjenama adekvatnosti varijante kao i sa ukupnom ocjenom uticaja na regionalni i urbani razvoj.

2.4.3

ASPEKT ZATITE IVOTNE SREDINE

Uporeivanje varijanti s obzirom na uticaj na ivotnu sredinu je ogranieno na pitanja gdje je s obzirom na poznavanje stanja u prostoru i karakteristika varijanti o kojima se raspravlja, mogue oekivati razlike u pogledu uticaja: To su: Reljef Hidrogeoloka situacija; Povrinske vode; Biotopi i divlje ivotinje; Prirodne vrijednosti; Kulturno nasljee; Karakteristike pejzaa; Buka; Potencijali za poljoprivredu; i Potencijali za umarstvo. RELJEF: Za ocjenu uticaja na reljef prije svega su potrebni zemljani radovi (usjeci i nasipi, naplavne ravnice, arita erozije) te regulacija vodotoka. Podruja sa poveanom osjetljivou su na primjer: Podruja velikih strmina (15-30% nagiba) mogua erozija; Podruja kvalitetnog terena (prirodna korita vodotoka, ponori, suhi rukavci, poljoprivredne terase); i Ravnice pored vodotoka. HIDROGEOLOKI USLOVI: Uporeivanje varijanti se vri na osnovu sprovedenih hidrogeolokih istraivanja ili studija. Utvruje se osjetljivost vodenih izvora, a s tim i sloenost njihove zatite. Prilikom vrednovanja i kategorizacije varijanti, s obzirom na mjere zatite trupa puta, u obzir se uzima sljedee: Odvodnjavanje podzemnih i zalenih voda; Sanacija kavernoznih krenjakih podruja; i Sanacija ponornih podruja. Kategorizacija pojedinih varijanti se vri prema osjetljivosti, koja predstavlja osnovu za planiranje mjera zatite; pojedine kategorije osjetljivosti se dodaju po duini, pa sustrana 26 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



prikazani u omjerima. Problem kod uporeivanja varijanti obino predstavlja promjenljiv stepen tanosti podataka za pojedine varijante. Vrednovanje se iskazuje sljedeim vrijednostima: Ocjena Omjer duine Neosjetljivo do 10% Umjereno do malo osjetljivo 10 20% Umjereno osjetljivo 20 25% Osjetljivo do umjereno osjetljivo 25 30% Osjetljivo 30 - 50% Veoma osjetljivo vie od 50% POVRINSKE VODE: Povrinske vode obuhvataju sve oblike pojavljivanja vodene okoline, gdje vodena povrina ini vidljivu povrinu. Slivne povrine obuhvataju sve povrine koje je formirala voda i na kojima voda ima preovlaujui uticaj (podruja podlona poplavama, mrtvica). Kao podruja sa poveanom osjetljivou povrinskih voda moemo da definiemo: Prirodna korita vodotoka; Poplavna podruja; Stara rijena korita meandri; Krenjaki ponori; Izvori; i Poplavno ponorne ravnice. Prilikom ocjenjivanja i razvrstavanja varijanti prije svega je potrebno uzeti u obzir obim do kojeg planirana trasa puta utie na pojedine elemente osjetljivosti povrinskih voda: Duina izgubljenog prirodnog rijenog korita; Duina potrebne regulacije; Povrina poplavnih podruja; Broj vrtaa koje je pokrio put i obilazni putevi; Broj izvora; Poplavna povrina ponorne ravnice; Zahtijevnost odvodnjavanja povrinskih voda za zidom; i Zahtijevnost odvodnjavanja vode sa puta. Pri pojedinanim varijantama mogue je uloiti napor da se upravljanjem izmijenjenog vodenog reima smanji negativan uticaj puta na povrinske vode. BIOTOPI I DIVLJE IVOTINJE: Ocjenjuje se adekvatnost varijanti s obzirom na njihov uticaj na biotope podruja sa poveanim stepenom ouvanja prirode i podruja preko koji se prostiru migracioni koridori divljih ivotinja, uglavnom visoke divljai i vodozemaca. Uporeivanje varijanti se vri na osnovu terenskog istraivanja, upotrebe ortofotografije i izraenih posebnih studija. Kriterijum je duina trase puta koji prolazi kroz osjetljiva podruja, i za vrijeme izgradnje kao i za vrijeme upotrebe, jer put postavlja vjetake barijere u prostor. Negativni uticaji u toku izgradnje su rezultat zemljanih radova, buke koju stvaraju graevinske maine, preoblikovanja terena, regulacije vodenih tokova i isticanja tetnih materija u vodu i podtlo. Negativni uticaji za vrijeme upotrebe su zatvaranje utvrenih staza za kretanje divljih ivotinja i odvajanje ujedinjenih ekosistema. Polazne take za uporeivanje su:



strana 27 od 112



Adekvatnija je varijanta koja manje prouzrokuje unitavanja osjetljivih biotopa i koja manje prekida migracione puteve; Adekvatnija je varijanta koja ima rjeenje za prelaenje preko trase puta; i Najprikladnija je varijanta sa najmanje tangenti. PRIRODNE VRIJEDNOSTI: Uporeivanje varijanti se vri na osnovu projektnih rjeenja varijanti i zahtjeva koji su navedeni u Smjernicama za zatitu prirode. Utvruje se duina trase koja prolazi kroz osjetljiva podruja, i to: Duina trase koja prolazi kroz podruja prirodnog nasljea; i Duina trase koja prolazi pored podruja prirodnog nasljea. Ocjene su opisne, i to: primjerena, manje primjerena, neprimjerena. KULTURNO NASLJEE: Uporeivanje varijanti se vri na osnovu projektnih rjeenja varijanti upotrebom ortofotografije, terenskih istraivanja i pripremljenih studija. Ocjenjuje se obim i vrijednost pojedinih objekata i podruja na duini trase puta. U obzir je potrebno uzeti sljedee karakteristike pojedinih varijanti: Duinu trase koja prolazi kroz podruja kulturnog nasljea, koja bi za posljedicu imala unitenje iste; Duinu trase koja prolazi kroz podruja kulturnog nasljea, koja bi za posljedicu imala oteenje i ometanje iste; i Duinu trase koja prolazi pored i u vidnom polju podruja kulturnog nasljea. Ocjene su opisne, i to: primjerena, manje primjerena, neprimjerena. KVALITET PEJZAA: Uklapanjem novog puta u prostor mijenjaju se prostorni odnosi. To predstavlja posebnu smetnju u podrujima u kojima sastav pejzaa karakteriu elementi sitnih razmjera. Uporeivanje varijanti se vri na osnovu projektnih rjeenja varijanti upotrebom ortofotografije, terenskih istraivanja i pripremljenih studija. Osjetljivost okolnog podruja je definisana na osnovu oekivanih uticaja izgradnje i upotrebe puta na sastav okolnog podruja a prije svega na vizuelne karakteristike. Osjetljivost vidnog okruga je definisana na osnovu podataka o karakteristikama sastava okolnog podruja na kojima se zasniva visok kvalitet vidnog okruga (raznovrsnost pejzaa, izuzetni i karakteristini uzorci pejzaa) i vidljivost prostora (vizuelni kontakt, vidna propusnost prostora, udaljenost najfrekventnijih taaka, vizuelno sjenenje). Vizuelno izlaganje se odnosi na: naselja, turistike objekte i podruja, destinacije za rekreaciju i pjeaenje. Pri ocjenjivanju uticaja pojedinih varijanti na kvalitet pejzaa, u obzir je potrebno uzeti sljedee karakteristike: Koliine otpadnih materijala i potrebne koliine materijala za ugradnju (iskopi); Dimenzije predvienih nasipa i usjeka; i Duinu predvienih barijera za zatitu od buke, znaajne izmjene odnosa izmeu elemenata pejzaa. Adekvatnija je varijanta: Sa manjim omjerom iskopa i vikova materijala; Sa manjim dimenzijama nasipa i usjeka; Koja u manjem omjeru mijenja odnose u okolnom podruju; Koja prouzrokuje manje trajne promjene u prostoru; i ija trasa prolazi kroz manje osjetljiva podruja. Ocjene su opisne, i to: primjerena, manje primjerena, neprimjerena.strana 28 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



BUKA: Uporeivanje varijanti se vri na osnovu projektnih rjeenja varijanti i studija o uticaju buke za pojedine varijante. Definicija osjetljivosti se zasniva na podacima o naselju, ocjeni uticaja i predvianju buke putnog saobraaja, irini podruja u kojima su preeni nivoi buke i broju zgrada na koje utie visok nivo buke nastao usljed odvijanja saobraaja na putu. Vrednovanje varijanti se vri na osnovu poreenja broja zgrada na koje utie prekomjerna buka i potrebne zatite od prekomjerne buke. Stepen adekvatnosti varijanti se definie meusobnim uporeivanjem, tj. redom veliina oba brojana podatka. POTENCIJALI ZA POLJOPRIVREDU: Uporeivanje varijanti se vri na osnovu projektnih rjeenja varijanti i podataka o kategorizaciji poljoprivrednog zemljita na najbolje i ostalo prikazano u prostornim planovima. Za procjenu uticaja od posebnog je znaaja omjer poljoprivrednog zemljita koje e trajno biti neupotrebljivo u poljoprivredne svrhe, kao i pratee ureenje. Takoe su znaajni posredni uticaji, koji e nastati usljed emisija saobraajnih gasova i koji e prouzrokovati zagaenje poljoprivrednog zemljita. Prilikom procjene uticaja u obzir je potrebno uzeti sljedee: Duinu trase pojedine varijante koja se protee preko najboljih i ostalih poljoprivrednih povrina; i Koliinu opsega poljoprivrednog zemljita koje e trajno biti neupotrebljivo u poljoprivredne svrhe. POTENCIJALI ZA UMARSTVO: Uporeivanje varijanti se vri na osnovu projektnih rjeenja varijanti i podataka o poumljenim podrujima koja su prikazana u prostornim planovima. Za procjenu uticaja od posebnog je znaaja omjer poumljenih podruja, koja e trajno biti neupotrebljiva u poljoprivredne svrhe, kao i pratee ureenje. Takoe su znaajni posredni uticaji, koji e nastati usljed emisija saobraajnih gasova i koji e prouzrokovati zagaenje umskog tla i vegetacije. U ovom poglavlju se najvie raspravlja o uticaju na funkciju uma koja se odnosi na proizvodnju drveta, s obzirom da je o drugim aspektima raspravljano u ostalim poglavljima. Funkcija ume koja se odnosi na proizvodnju drveta podrazumijeva primjerenost i sposobnost uma da proizvode drvo. Kao podruje velike osjetljivosti uzima se veliina zaliha drveta, i to: Podruje sa velikim zalihama drveta preko 300 m3/ha visoko osjetljivo podruje; i Podruje sa manjim zalihama drveta do 250 m3/ha osjetljivo podruje. Pri ocjenjivanju uticaja u obzir je potrebno uzeti sljedee: Duinu trase varijante koja prolazi kroz ume koje proizvode drvo sa veim ili manjim azlihama drveta; i Opseg poumljenog zemljita koje e trajno biti neupotrebljivo u umarske svrhe. SVEUKUPNA OCJENA: Vrednovanje varijanti i njihova ocjena, s obzirom na uticaje okoline, definiu se na osnovu odreivanja osjetljivosti pojedinih elemenata okoline, koji su snimljeni na osnovnim topografskim kartama u razmjeri 1:5000 ili fotografisanjem iz vazduha (DOF) i grafiki prikazani na kartama u razmjeri 1:25,000. Definisanje podruja osjetljivosti pojedinih elemenata okoline mora biti izvreno na osnovu pretpostavki negativnih uticaja izgradnje i upotrebe pojedinih varijanti. Stepen adekvatnosti pojedine varijante stoga proizilazi iz podataka na osnovu kojih se odreuje do kojeg obima varijanta prolazi kroz osjetljiva podruja i do kojeg obima dodiruje navedena podruja.



strana 29 od 112



Procjena adekvatnosti pojedinih varijanti se vri na osnovu stepena oekivanog uticaja /negativnih promjena u prostoru: Nema uticaja: Mali, zanemarljiv uticaj: Umjeren uticaj: Veliki uticaj: Veoma veliki, unitavajui uticaj: intervencija bi prouzrokovala neodreeno male uticaje na ivotnu okolinu intervencija bi prouzrokovala primjetne promjene, meutim kvalitet okoline se ne bi znatno izmjenio usljed relativno malog omjera ometanja okoline, uticaji su veoma mali intervencija bi imala velike uticaje na okolinu, ali nije unitavajua i jo je unutar zakonskih mjera intervencija unitava ili nedopustivo mijenja okolinu podruja du trase, kvalitet okoline je znatno naruen, buka i/ili zagaenje vazduha prelaze zakonski dozvoljene granice veoma adekvatna varijanta adekvatna varijanta manje adekvatna varijanta uslovno adekvatna varijanta neadekvatna varijanta

Ili na drugi nain: Zanemarljiv uticaj: Mali uticaj: Umjeren uticaj: Veliki uticaj: Veoma veliki uticaj:

2.4.4

GRAEVINSKO-TEHNIKI ASPEKT

Graevinsko-tehniki indikatori ukazuju na sloenost realizacije odreene varijante sa predvienim rokom izgradnje procjena tehnike izvodljivosti. Ukljueni su takoe investicioni trokovi. Uporeivanje varijanti se vri s obzirom na sljedee: Duinu trase; Broj i lokacije prikljuaka; Duinu devijacija; Duinu veih objekata za premoavanje; Koliinu zemljanih radova; Geoloku situaciju; Hidrogeoloke uslove; Duinu regulacije vodotoka; Vrijeme potrebno za izgradnju; Saobraaj u toku izgradnje; i Investicione trokove. Uporeivanje investicionih vrijednosti se vri na osnovu mjerenih ili procjenjenih koliina. Ocjene su opisne, i to: najprimjerenije, primjereno, manje primjereno, neprimjereno.

2.4.5

DRUTVENA PRIHVATLJIVOST

Mogunosti za uee javnosti predstavljaju vaan sastavni elemenat procesa planiranja. Njihova namjena je da obezbijede, da su planeri upoznati sa stavovima, brigama i vrijednostima svih grupa na koje utiu saobraajni projekti, te da navedena razmiljanja imaju uticaj na postupke planiranja. Utvrivanje drutvene prihvatljivosti pojedinih varijanti predstavlja ocjenu adekvatnosti varijante s obzirom na njene uticaje u drutvenoj okolini. Obuhvata ire i lokalne zajednice, a na izbor obino utiu karakteristike i odzivi javnosti. 1. ira drutvena prihvatljivoststrana 30 od 112 knjiga I - dio 1 poglavlje 1 RS-FB&H/3CS DDC 433/04



ira drutvena prihvatljivost se izraava usvajanjem nacionalnog programa ili drugog dokumenta, koji je na primjer odobren od strane parlamenta. Zavrna ocjena ire drutvene prihvatljivosti se oblikuje u vrijeme suoavanja sa lokalnim interesima na odreenom podruju i u postupku usklaivanja. 2. Ua drutvena prihvatljivost Provjera ue drutvene prihvatljivosti projekta se odvija u sklopu pravno propisanih javnih izlaganja, javnih rasprava, konferencija o prostoru, anketiranja, Prikladno je da se istovremeno sa pripremom prostorne dokumentacije predvia saradnja sa lokalnim zajednicama, na osnovu ega se obezbjeuje pravovremeno odreivanje interesa, koji se odnose na pro

1-1-1 Planska Projektna i Investiciona Dokumentacija

Documents

Transcript of 1-1-1 Planska Projektna i Investiciona Dokumentacija