081594975a764c8_ek

8/13/2019 081594975a764c8_ek

1/222

TMMOBJEOTERMAL KONGRES

BLDRLER KTABI

TMMOBJeozik Mhendisleri Odas

Dzenleyen Odalar

Kongre SekreteryasJEOFZK MHENDSLER ODASI

Ankara 2009

TMMOBMakina Mhendisleri Odas

TMMOBPetrol Mhendisleri Odas

TMMOBKimya Mhendisleri Odas

TMMOBMaden Mhendisleri Odas

8/13/2019 081594975a764c8_ek

2/222

TMMOB Jeotermal Kongresi, 23 - 25 Aralk 2009, Ankara

- II -

Tm haklar sakldr. TMMOB Jeozik Mhendisleri Odasnn yazl izni olmakszn bukitap ya da kitabn bir ksm herhangi bir biimde yaynlanamaz.

ISBN : 978-9944-89-860-7Oda Yayn No : 14Bask : Ekim Ajans Matbaaclk Hizmetleri 0312 342 43 70steme Adresi : Milli Mdafaa Caddesi No : 10/7 P.K. 749

06650 Kzlay / ANKARATel : 0 312 418 82 69 Faks: 0 312 418 83 64nternet Adresi : www.jeozik.org.tr E-Posta : [email protected]

8/13/2019 081594975a764c8_ek

3/222


- III -

AMA

Bu kongrenin amac; evreci ve yenilenebilir kaynaklarmzdan en nemlilerinden biri olan jeotermal enerjiden doru ve verimli bir ekilde yararlanlmasn salamaktr.Jeotermal kaynaklarn aranmasndan iletilmesine kadar geen tm evrelerin deerlendi-rilmesi ve bu enerjinin teknolojisinin gelimesine katkda bulunmak ve lke ekonomisinenemli bir girdi salamaktr. Ayrca kongrenin amalarndan bir dieri de jeotermal enerjihakknda ada ve gncel bilgilerin aktarlmas ile jeotermal enerji aranmas ve kullan-mna ynelik politikalarn oluturulmasna katk salamaktr.

KONGRE KONULARI

Arama ve Gelitirme Sondaj ve Kuyu Tamamlama Teknikleri Rezervuar Mhendislii

Reenjeksiyon Teknikleri Saha almalar Kabuklama ve Korozyon Yeni Teknolojiler Elektrik retimi Konut Istmacl Seraclk ve Balklk Salk, Turizm ve Termal Tedavi Yasa ve Mevzuat evre ve Blgesel Etkiler Ekonomi, Finans ve zelletirme

8/13/2019 081594975a764c8_ek

4/222


- IV -

KONGRE DZENLEME KURULU BAKANIevket DEMRBA Jeozik Mhendisleri Odas

KONGRE DZENLEME KURULUlker ERTEM TMMOBOuz GNDODU TMMOBMehmet ELK TMMOBSevin KARAKAYA evre M.O Necati PEK Elektrik M.OHseyin GENCER Fizik M.O

kr YILDIRIM Fizik M.OZber AKGL naat M.OMetin ALTAY Jeozik M.OAslan INAR Jeozik M.Omam ELK Jeozik M.OFikri ZTRK Jeozik M.OAli Rza KILI Jeozik M.OO. Engin TOKGZ Jeozik M.O Nazm YILDIRIM Kimya M.OMurat AKAR Kimya M.Omer ORAN Kimya M.O Nahit ARI Maden M.O Niyazi KARADENZ Maden M.Ouayip YALMAN Makina M.OZeki KAMACI Orman M.OSami GRSEL Petrol M.ODr. Mehmet Ali DAYIOLU Ziraat M.O

KONGRE YRTME KURULUMetin ALTAY Jeozik M.OAslan INAR Jeozik M.O

mam ELK Jeozik M.OFikri ZTRK Jeozik M.OAhmet LEZG Jeozik M.OAli Rza KILI Jeozik M.OO. Engin TOKGZ Jeozik M.OBlent TOKA Maden M.OMuharrem TORALIOLU Maden M.OM. Akif POLAT Maden M.OKoray TUNCER Makina M.O

8/13/2019 081594975a764c8_ek

5/222

8/13/2019 081594975a764c8_ek

6/222


- VI -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

7/222


- VII -

SUNUGnmzde; srdrlebilir kalknmada enerji ve enerji kaynaklarnn eitlilii nemlidir.

Petrol ve doal gazda son yllarda yaanan global kriz, insanolunu farkl enerji kaynaklarnnaratrlmasna ve kullanmna yneltmektedir. zellikle petrol ve doalgaz yataklarnn tkenirolmas, nmzdeki srete yenilenebilir enerji kaynaklarndan biri olan jeotermal enerjiaratrmalarnn ve kullanmnn nemini artrmaktadr. nsanln binlerce yldr tarm, salkgibi amalarda kulland jeotermal kaynaklarn gnmzde stma, elektrik retimi ve sanayidede kullanmas, mevcut jeotermal kaynaklarn korunmas kadar yeni kaynaklarn bulunmas iinaratrma ve kullanma teknolojilerin geliiminin nemini artrmaktadr.

Jeotermal enerji ksaca yer krenin doal ss olup, yer kabuunun eitli derinliklerinde birikmi basn altndaki scak akkan (su, buhar, gaz veya bunlarn karm) ve scak kuru

kayalarn ierdii termal enerji olarak tanmlanmaktadr. Anadoluda yaayan toplumlar binlerceyldan beri doal ka sahip jeotermal kaynaklardan (scak su havuzlar, amur havuzlar) snma, banyo ve salk gibi nedenlerle faydalanlmaktadr. Artan enerji ihtiyac ve gelien teknoloji ile jeotermal enerji aratrmalar lkemizde 1960l yllarn bandan itibaren balamtr. Jeotermalaratrma almalar, uzaktan grntleme, jeoloji, hidrojeoloji, jeokimya, jeozik, sondaj(gradyan, aratrma ve retim) ve test almalarn iermektedir. Fakat son yirmi ylda jeotermalenerji kullanmna artan talep nedeniyle jeotermal sahalarda gereinden fazla kuyu alm verezervuardan gereinden fazla su ekilmitir. Bu sahalarda yer alt su seviyesinin hzla dmesistma yaplan konutlarda snamama veya kaplcalara yeterli su verilememe gibi problemleryaanmasna ve evresel problemlere neden olmutur. Yeterli aratrma, test, gzlem ve modellemealmalar olmayan bu sahalarda, kaynaklarn ar kullanmnn sorunlara neden olmasnn ananedeni yasal dzenlemelerin ve politikalarn yetersizliidir.

Jeotermal enerjinin aranmas, sondaj, bulunmas, iletilmesi srasndaki kontrol, evreyeolacak etkilerinin kontrol altna alnmas ok zahmetlidir. Bilgi birikimi ve teknoloji gerektirir.Jeotermal enerji aranmas, bulunmas, iletilmesi ve korunmasyla mhendislik hizmetlerininen youn olduu sektrlerden biridir. Bu nedenle farkl disiplinlerdeki mhendislerin birliktealmasn gerekir. Jeotermal kaynan bulunmas ve tkenmeden kullanlmas iin yasa koyucular,ilgili mhendislik disiplinlerini birlikte alp, birlikte retmeye zorlayacak, yasal dzenlemeleriyaama geirmelidirler.

Kamu yararn gzeten TMMOB ve bal odalarnn, yasa ve ynetmeliklerdeki eksikliklerveya aksaklklarla ilgili grleri ve raporlar dikkate alnmad grlmektedir. Yasa ve ynetmelikhazrlanmas ve sonrasnda kayg ve skntlarmz defalarca yetkililer ve kamuoyu ile paylamolup, bundan sonrada bu konudaki almalarn ve grlerini kamuoyu ile paylaacaktr.

Bu kongrenin amac; evreci ve yenilenebilir enerjilerden biri olan jeotermal enerjidendoru ve verimli bir ekilde yararlanlmasn salamaktr. Jeotermal kaynaklarn aranmasndaniletmesine kadar geen tm evrelerin deerlendirilmesi ve bu enerji sektrnn gelimesinekatkda bulunmak ve lke ekonomisine nemli girdi salamaktr. Ayrca kongrenin amalarndan bir dieri de jeotermal enerji hakknda ada ve gncel bilgilerin aktarlmas ile jeotermal enerjiaranmas ve kullanmna ynelik politikalarn oluturulmasn katk salamaktr.

Bu amalar gerekletireceimiz inancyla; emei geen, katk koyan kii kurum vekurululara, TMMOBye, Kongre Dzenleme, Yrtme ve Danma kurullarna teekkr ederim.

evket DEMRBAKongre Dzenleme Kurulu Bakan

8/13/2019 081594975a764c8_ek

8/222


- VIII -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

9/222


- IX -

Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanunu ...................................................1Ruhsatlandrma, Projelendirme, RaporlamaYaver SEVER, Adnan KSE

Hukuk ve Kargaa; Jeotermal rnei ............................................................................... 11mran SERPEN, Tahir NGR, Niyazi AKSOY

Jeotermal Kanunu Deitirilmelidir ..................................................................................21Tahir NGR, mran SERPEN, Niyazi AKSOY

Jeotermal Yasas ve Uygulamadaki Sorunlar, Simav rnei ..........................................27M. Orhan NASUHOLU

Trkiyenin Jeotermal Enerji Potansiyeli .........................................................................41E. Didem Korkmaz BAEL, Abdurrahman SATMAN, mran SERPEN

Trkiyede Jeotermal Enerji Endstrisinin 2009 Gncel Durumu ................................ 55mran SERPEN, Niyazi AKSOY, Tahir NGR

Antik Dnemden Gnmze Kaplcalar ve Afyonkarahisarda ....................................63Kaplca Kltr TarihiMevlt YMEZ, Ahmet LASLI

Jeotermal Enerji Kaynaklarnn Salk, ...........................................................................69Turizm ve Rekreasyon Amacyla Kullanmve Ekonomik Deerinin Tespiti: Yalova Termal Kaplcalar rnei Nur BELKAYALI

ankr Kenti ve Yakn evresinin ....................................................................................81Termal Turizm Asndan Deerlendirilmesi

Nazan KUTER Jeotermal Enerjinin lkemiz Asndan nemi .............................................................. 93ve evresel Etkilerinin ncelenmesizen KILI, Ahmet Mahmut KILI

Avustralya Jeotermal Elektrik Sektr ..........................................................................105ve G Dnm VerimlilikleriHalim GRGENC

NDEKLER

8/13/2019 081594975a764c8_ek

10/222


- X -

Jeotermal Kaynaklar Kullanlarak Srdrlebilir ....................................................... 113Entegre Seraclk ve Balk Yetitiricilii Uygulama Modeli;Tropenhaus Konsepti ve Entegre Tropikal Polikltr retimiFerhat AILTAY, Deniz Devrim TOSUN

zmir-Balova Jeotermal Blgesel Istma Sistemi rnei .............................................125zerinden Jeotermal Enerji Potansiyelinin Kent Plan zerine EtkilerAhmet Kvan KUTLUCA, Yavuz DUVARCI

Jeotermal Alanlarda Kaynak Koruma Alanlarnn Belirlenmesi .................................147Berrin AKAN, Hayrullah DAISTAN

Jeotermal Aramalarda Jeokimyasal Prospeksiyon ......................................................... 157 Nazm YILDIRIM

lkemiz Jeotermal Sahalarnda Karlalan .................................................................169Kabuklama/Korozyon ve nhibitr Uygulamalar Nazm YILDIRIM

Jeotermal Kaynakl Arseniin Yeralt Suyu ...................................................................183ve Yzeysel Sulardaki Jeokimyasal Davran:Birlikte kelme, Adsorbsiyon, Ph-EhSevgi TOKGZ GNE, Cihan GNE

Jeotermal Akkann Yeralt ve Yerst Su Kaynaklarna ...........................................205Olumsuz Etkileri (zmir me Suyu Havzalar rnei)Mehmet Ali DANIMAN

Manyetotellrik Yntem ve Jeotermal Aramalarda Kullanm ....................................217Ahmet Turul BAOKUR

KtahyaSimav Jeotermal Sahasnda Yaplan Jeoelektrik almalar ....................... 233Ayhan KESKNSEZER, Gnay BEYHAN,Can KARAVUL, Muharrem AKORA

Menderes Grabeninde Jeozik Rezistivite Yntemiyle ..............................................243Jeotermal Enerji AramalarAltan ERLER, Remzi BLGN, Belgin RKN,Hamza KARAMAN, Alper KIYAK, etin KARAHAN Afyon Erkmen Sahasnn Jeozik zdiren ................................................................255Yntemi le Aratrlmas,Krad BEKAR, Adnan USLU

8/13/2019 081594975a764c8_ek

11/222


- XI -

Manyetotellrik ve Doru Akm zdiren .....................................................................259Verilerinin ki Boyutlu Birleik Ters zm leJeotermal Alanlarn Aratrmas: Model almasMehmet Emin CANDANSAYAR, Cemal KAYA

Jeozik Yntemlerin Jeotermal Enerji Arama Yatrmlarndaki nemi ..................... 263A. Uur GNLALAN, Hakan AVA, Orhan GREL, Seyfullah TUFAN

Afyon mer - Gecek Jeotermal Alannda Yaplan lk Jeozik alma.......................281Mehmet Ali DANIMAN

Jeotermal almalarda Kullanlan Doru Akm Yntemlerinin ................................291(Dey Elektrik Sondaj, Wenner, 3 Nokta)Sahann Jeolojisi ve Genel Tektonik Yap le Birlikte DeerlendirilmesiHayrettin KARZAOLU

Sr Baraj Glnn Sular Altnda Kalan ........................................................................ 311Tarihi Dngele Ilcasnn Jeoziksel Geri Kazanm almasUur KAYNAK

Sreksizliklerin Meydana Getirdii Yaplarn ............................................................... 337Modellenmesi ve Jeotermal Aramalardaki nemiEbru EFEOLU

Sivrihisar-Eskiehir Yresi Sepiolit Killerinin ...............................................................345Sondaj amuru Olarak Reoloji ve Su Kayb zellikleriAli Ettehadi OSGOUE, Eda Ay DLSZ,Grat ALTUN, mran SERPEN, Mehmet ELK

Jeotermal retim Kuyularnn Sondajnda ....................................................................365Haval Akkanlarn Kullanlma lke ve UygulamalarAdil ZDEMR, Okan DOAN

Jeotermal Sondajlarda Makina ve Pompa Seimi .......................................................... 387Blent TOKA, M. Evren ZBAYOLU

Kzldere Jeotermal Sahasndaki R-1 retim Kuyusunun ...........................................405Kalsit Temizlii Srasndaki Kontrolsz retimive Kontrol Altna Alma almalarHseyin DNYA

TPICin Jeotermal Sektrndeki Yeri ............................................................................ 411ve Jeotermal Kuyu Sondajna Genel Bir BakSema TEKN, Ahmet AYSER

8/13/2019 081594975a764c8_ek

12/222


- XII -

Jeotermal Sondajlarn Sal ve Gvenlii ...............................................................415Ynnden Deerlendirilmesi Niyazi KARADENZ, Muharrem TORALIOLU, Blent TOKA

Disiplinler Aras birlii mi; Sradanlk m? ..................................................................423Tahir NGR, mran SERPEN, Niyazi AKSOY

Kresel Kapitalizmin Jeotermal Enerji Pazarnda Trkiye! ........................................429Tahir NGR, Niyazi Aksoy, mran SERPEN

8/13/2019 081594975a764c8_ek

13/222


- 1 -

Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanunu;Ruhsatlandrma, Projelendirme, Raporlama

Yaver SEVER, Adnan KSEMaden leri Genel Mdrl, ANKARA [email protected]

Z

13.06.2007 tarihinde yrrle giren 5686 sayl Jeotermal Kaynaklar ve DoalMineralli Sular Kanunu ve 11.12.2007 tarihinde yrrle giren Uygulama Ynetmeliininamac; Jeotermal ve Doal Mineralli Su kaynaklarnn etkin bir ekilde aranmas, aratrlmas,gelitirilmesi, retilmesi, korunmas, bu kaynaklar zerinde hak sahibi olunmas ve haklarndevredilmesi, evre ile uyumlu olarak ekonomik ekilde deerlendirilmesi ve terk edilmesiile ilgili usul ve esaslar dzenlemektir. Ayrca, belirlenmi veya belirlenecek jeotermal vedoal mineralli su kaynaklar ile jeotermal kkenli gazlarn arama ve iletme dnemlerinde,kaynaklar zerinde hak sahibi olunmas, devredilmesi, terk edilmesi, kaynak kullanmnnihale edilmesi, sona erdirilmesi, denetlenmesi, kaynak ve kaptajn korunmas ile ilgili usul veesaslar ile yaptrmlar kapsamaktadr.

Bu kanunun yrrle girmesi ile ruhsat haklarnnTEK MEVZUAT ats altndayrtlmesi amalanm ve Merkezi dare (MGEM) ile Yerel dare (l zel dareleri) nin birlikte alma prensibi getirilmitir.

Bu bildiride, 5686 sayl yasa gerei ruhsatlandrma, projelendirme, devir-intikal, tekniksorumlu atamas ve ihale ilemleri gibi konularn uygulamalarnda karlalan sorunlar vezm nerileri zerinde durulmutur.

1. GR

lkemizde jeotermal faaliyetlerle ilgili haklar ve uygulamalar, 1900l yllarn banakadar baz padiahlarn fermanlar ve Atatrkn vermi olduu baz imtiyazlar ile balamtr.Jeotermal kaynaklara ynelik ilk yasal dzenleme 1926 ylnda 927 sayl Scak Ve Souk

Maden Sular stismar ile Kaplcalar Tesisat Hakkndaki Kanundur ve bu kanun jeotermalsularnn vergi kazan hisselerini l zel darelerine brakmaktadr.05.06.2004 ylnda yrrle giren Maden Kanunu ve Baz Kanunlarda Deiiklik

Yaplmasna ilikin 5177 sayl Kanunun Geici 4 nc maddesinde jeotermal kaynaklar ileilgili dzenleme yaplmtr. Bu maddeye gre jeotermal kaynaklar ve doal mineralli sular ileilgili yeni bir yasal dzenleme yaplncaya kadar bu kaynaklara ilikin faaliyet izni verilmedennce Maden leri Genel Mdrlnn uygun grnn alnmas zorunlu olmu vetaleplerin Maden Tetkik ve Arama Genel Mdrlnce incelenmesi uygun grlmtr. 927sayl Kanundan sonra bu kanuna gre de jeotermal kaynaklar ve doal mineralli sular ile ilgiliolarak l zel dareleri tarafndan ruhsatlandrma ilemi yaplmtr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

14/222


- 2 -

5686 sayl Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanunu bilindii gibi13.06.2007 tarihinde, bu Kanunun Uygulama Ynetmelii de 11.12.2007 tarihinde yrrlegirmitir. Bu kanunun amac; jeotermal ve doal mineralli su kaynaklarnn etkin bir ekildearanmas, aratrlmas, gelitirilmesi, retilmesi, korunmas, bu kaynaklar zerinde hak sahibiolunmas ve haklarn devredilmesi, evre ile uyumlu olarak ekonomik ekilde deerlendirilmesive terk edilmesi ile ilgili usul ve esaslar dzenlemektir. Ayrca, belirlenmi veya belirlenecek jeotermal ve doal mineralli su kaynaklar ile jeotermal kkenli gazlarn arama ve iletmednemlerinde, kaynaklar zerinde hak sahibi olunmas, devredilmesi, terk edilmesi, kaynakkullanmnn ihale edilmesi, sona erdirilmesi, denetlenmesi, kaynak ve kaptajn korunmas ileilgili usul ve esaslar ile yaptrmlar kapsamaktadr.

Bu kanunun yrrle girmesi ile ruhsat haklarnnTEK MEVZUAT ats altnda

yrtlmesi amalanm ve Merkezi dare (MGEM) ile Yerel dare (l zel dareleri) nin birlikte alma prensibi getirilmitir. Bu bildiride uygulamada karlalan sorunlar ve zmnerileri zerinde tartlacaktr.

2. JEOTERMAL KAYNAKLAR VE DOAL MNERALL SULAR KANUNUNA GRE RUHSATLANDIRMA

Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanununa gre ruhsatlandrma ilemleri ana ksmdan olumaktadr; jeotermal kaynaklar, doal mineralli sular ve jeotermal kkenligazlar.

Jeotermal Kaynaklar; Scakl 20 derece ve zerinde olan gaz ve buhar ieren tmsular jeotermal kaynak olarak deerlendirilmektedir.

Doal Mineralli Sular; Doal mineralli su kavram ayn zamanda retildii ekliylekarbondioksit ilave edilmeden deerlendirilebilen veya ok az doal karbondioksit katldndaorijinalitesi deimeyen anlamndadr. Kriter olarak alnacak mineral miktar 1000 mg/litreve zeridir. Ancak AB uyum srecinde bu durum yeterince dikkate alnmamtr. Dahadk mineral 500 mg/litre alt ierikli scak ve souk sular da doal mineralli olarak kabuledilmektedir.

Jeotermal Kkenli Gazlar; Bu gazlar karbondioksit gaz, hidrojen slfr gaz veradon gibi gazlardan mteekkil olup jeotermal kaynaklarn en arlkl gaz faz/ bileeni doalkarbondioksittir. Bu gaza jeotermal kaynaklarda ve doal mineralli sularda %90 oranndarastlanmaktadr.

3. LK MRACAAT VE RUHSATLANDIRMA5686 sayl Kanun gerei Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular, devletin

hkm ve tasarrufu altnda olup arzn mlkiyetine tabi deildir. Kaynaa ilikin faaliyetlerinyrtlebilmesi iin bu Kanuna gre ruhsat alnmas zorunludur. Kimlerin ruhsat alabileceineait detay bilgiler Kanun ve Ynetmelikte verilmitir.

Mracaatlar; 1/25 lekli pafta ad ve alt derecelik dilim esas alnarak yedi basamaklkoordinat sistemine gre 20 noktay ve 5000 hektar gemeyecek ekilde hazrlanan ve ekindeArama Projesini ieren mracaat formu Ek-1 ile l zel daresine yaplr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

15/222


- 3 -

RUHSATLANDIRMA LEM AKIM EMASI

MRACAAT

BLG GR

DEERLENDRME

NTERNETTE YAYINLAMA

TEBLGAT LEM

RUHSATLANDIRMA

3.1. Arama Projesi5686 Sayl Kanunun 4 nc maddesi gerei arama ruhsat almak isteyen gerek ya da

tzel kiilerin Ek-1 formunda belirtildii zere arama projesi ile mracaat etmesi gerekmektedir.Ancak proje format hakknda kanun ve ynetmelikte herhangi bir aklama yaplmamtr.

Arama Projesi aadaki bilgileri iermesi yeterli olacaktr.a. Ruhsat Talep Sahasnn:Corak bilgilerib. Ruhsat Talep Sahibinin:Kimlik bilgileric. Jeomorfolojik ve evresel Bilgiler:Yer bulduru bilgilerid. Jeolojik Bilgi: Blge jeolojisi ile birlikte talep alanna ait daha nce yaplm jeolojik-

jeozik ett bilgileri.e. Faaliyetin Tanm: Eer nitelikli bir akkan bulunmas halinde yaplacak ekonomik

faaliyetin tanm.

4. ARAMA RUHSATIArama ruhsat sresi yldr. Ek-4 formuna uygun olarak ilgili zel dareleri tarafndan

dzenlenir. Arama ruhsat sresi ierisinde faaliyetlerin olumlu gelimesi ve ilave ettlereihtiya duyulmas halinde revize proje verildikten sonra idarece de uygun bulunmas halinde biryl uzatlr ve uzatma MGEMe bildirilir. Arama ruhsat dneminde idarenin bilgisi dhilinde,evrenin kirletilmemesi kaydyla sadece test amal retim yaplabilir.

4.1. Arama Faaliyet RaporlarArama faaliyet raporu, ruhsatn verildii yl takip eden yln mart ayndan balamak

zereher yl mart ay ierisinde jeoloji mhendisi ile birlikte faaliyetin niteliine gre dierilgili mhendis veya mhendisler tarafndan hazrlanarak dareye verilir ve dare tarafndan birnshas MTAya gnderilir.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

16/222


- 4 -

Faaliyet raporu, hazrlayan jeoloji mhendisi ve ilgili mhendisler ile ruhsat sahibi veyakanun vekili tarafndan imzalanr. Arama Faaliyet Raporunun aadaki formatta verilmesiuygun olacaktr.

Blm I

I.1 Kaynak Alanna Ait Bilgiler: Corak ve ruhsat bilgileri,I.2 Ruhsat Sahibine ait bilgiler,I.3 Ruhsat Snr Koordinatlar, Paftas ve Alan (Hektar),I.4 Jeomorfoloji ve evresel Bilgiler.

Blm II

II.1. Ruhsat alan ve mcaviri ile ilgili nceden yaplm almalara ynelik ksa bilgi.II.2. Jeolojik almalar;Ruhsat alan ve evresinin 1/25.000 lekli veya daha byk

lekli jeolojik harita ve kesitleri, jeotermal kaynak, doal mineralli su ve jeotermal kkenligazlarla ilikilendirilerek yapsal zelliklerle ilgili bilgiler verilecektir. Bunlarn blgenintektonizmas ile ilikileri belirtilecektir.

II.3. Hidrojeolojik almalar;Litolojik birimlerin hidrojeolojik zellikleri, scak vesouk su kaynak ve kuyularna ynelik deerlendirmeler yer alacaktr.

II.4. Jeokimya ve Hidrojeokimya almalar;Jeokimya almalarnda, kayalarnkimyasal zelliklerine ynelik, hidrojeokimya almalarnda ise scak ve souk sukuyularndaki sulara ait ziksel, kimyasal ve bakteriyolojik zellikleri belirlemeye ynelik

almalar verilecektir.II.5. Jeozik almalar;Jeoloji almalar sonucu elde edilen verilerin desteklenmesive deerlendirilmesi iin jeozik yntemlerin belirlenmesine ynelik almalar ve sonularverilecektir.

II.6. Sondaj almalar;Yaplan almalar sonucu belirlenen lokasyon ve derinlikte(?)gerekletirilmi olan sondaja ynelik almalar ile ilgili bilgiler verilecektir.

II.7. Test almalar;Rezervuar parametrelerini belirlemeye ynelik,yaplan veyayaplacak test ve analizler hakknda bilgiler verilecektir.

II.8. retim Bilgileri;Test amal retim var ise bu konuda bilgi verilecektir.II.9. Yaplan almalarn Deerlendirilmesi;Bro, arazi ve laboratuarda yaplan

almalar sonucu elde edilen verilen deerlendirmesi yaplarak bir sonraki dneme ait neriler belirtilecektir.

II.10. Ekler;Arama faaliyet raporu sresi ierisinde yer alan haritalar, kesitler, sondajloglar ve laboratuarda yaplan deney sonularna ait bilgiler verilecektir.

5. LETME RUHSATI Arama ruhsat sahibinin, arama ruhsat sresinin son gn akamna kadar iletme

projesi ile idareye EK-5e gre iletme ruhsat bavurusunda bulunmas halinde EK- 6 agre iletme ruhsat verilir ve varsa tespit edilen bloke alanyla birlikte MGEMe bildirilir.letme ruhsat sahipleri, iletme faaliyetine gemek iin ilgili kurumlardan gerekli izinleri

8/13/2019 081594975a764c8_ek

17/222


- 5 -

almakla ykmldr. letme ruhsat sresiotuz yldr. Sre sonunda ruhsat sahibinin talepetmesi durumunda onar yllk dnemler halinde uzatlr. letme Projesi formatnn nasl olmasgerektii hakknda Kanun ve ynetmelikte bilgi bulunmamaktadr. Ancak iletme projesininaadaki formatta verilmesi uygun olacaktr

I. Genel bilgiler

I.1 Ruhsat SahibininI.2 Ruhsat SahasnnI.3 Ruhsat Snr KoordinatlarI.4 Jeomorfoloji ve evresel Bilgiler

II. Projenin Teknik Yn

II.1 Ruhsat Sahasnn JeolojisiII.2 Sahada Oluan Yzeysel Aktiviteler

( buhar klar, gayzerler, amur havuzlar, travertenler, v.b oluumlar)II.3. Sahada Yaplan almalarII.3.1 Jeolojik almalarII.3.2 Hidrojeolojik almalarII.3.3 Jeozik almalarII.3.4 Jeokimyasal almalarII.3.5 Sondaj almalarII.3.6 Test almalarII.3.7 Sahann ModellenmesiII.4 letme YntemiII.5 Tesislerle lgili BilgilerII.6 Kaynak Ynetimi, evresel Etki Gzlem ProgramSahann Gzlem Program

retim, enjeksiyon, reenjeksiyon, dearj kuyularndaki akkan miktarRezervuar scakl ve basncJeotermal akkann kimyasal zellikleriMikrosismik hareketler zleyici (tracer) testleri

III. Projenin Mali Boyutu

III.1 Projenin Finansman KaynaklarIII.2 retim MaliyetiIII.3 Toplam Yatrm TutarIII.4 Pazar ve Sat DurumuIII.5 Yllk letme Gelir-GiderleriIII.6 Projenin lke Ekonomisine Katks

8/13/2019 081594975a764c8_ek

18/222


- 6 -

EKLER : (Yaplan almalara ait rapor ve dier bilgiler)

5.1. letme Faaliyeti Raporu

Aadaki bilgileri ierecek ekilde dzenlenmesinde fayda vardr.

1.Sahann Hukuki Durumu2.letme Dnemi Arama Faaliyeti:3.retim Bilgileri: 3.1. Projede Beyan Edilen Yllk retim Miktar

3.2 Gerekleen Yllk retim Miktar3.3 Dier Bilgiler

4.alan Personel Says5.letme Yntemi6.alma Dnemi Kazalar statistii7. Kaynak Ynetimi, evresel Etki ve Gzlem Program

7.1 Kaynak Ynetimi ve Koruma Alanlarnda Deiim7.2 Olas evresel Etkiler ve yiletirme Program

8.3 Sahann Gzlem Program8.3.1 retim ve Reenjeksiyon Kuyularndaki Akkan Miktar8.3.2 Rezervuar Scakl ve Basnc8.3.3 Jeotermal Akkann Kimyasal zellikleri8.3.4 MikroSismik Hareketler

8.3.5 zleyici ( tracer ) Testleri8.3.6 S Sularn Seviye Kontrol8.3.7 Yzey Termal Aktiviteler

6. TEKNK SORUMLUNUN ATANMASI, NTELKLER YETKLER

5686 Sayl Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanunun 7 inci ve buKanunun Uygulama Ynetmeliinin ise 10 uncu maddelerinde teknik sorumluluk ve faaliyetraporlarndan bahsedilmektedir. Buna gre;

(1) Arama ve iletme ruhsat sresince, faaliyetlerin ilgili mhendislik dallarndan bir mhendisin sorumluluunda srdrlmesi zorunludur. Teknik sorumlu olmakszn

faaliyette bulunulmas halinde, ruhsat teminat irat kaydedilerek, faaliyetlerdurdurulur.(2) Teknik sorumlu; kaynan aranmas, aratrlmas, gelitirilmesi ve retiminde

bilimsel ve teknik esaslar gzeterek grev ve sorumluluklarn yerine getirir. Ancakdoal mineralli su iletmelerinde ilgili mhendislik fakltesi mezunu herhangi bir kiiteknik sorumlu olarak bulunabilir.(3) Teknik sorumlu veya sorumlularca hazrlanan yllk arama ve iletme faaliyetraporlarnn ruhsat sahibince iki nsha olarak takip eden yln mart ay sonuna kadaridareye verilmesi zorunludur. Faaliyet raporlarnn bir nshas idare tarafndan MTAyagnderilir.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

19/222


- 7 -

(4)Arama ve iletme faaliyet raporlarnn sresi ierisinde idareye verilmemesi halinde,teminat irat kaydedilerek iki aylk ek sre verilir ve teminat iki ay ierisinde iki katnatamamlattrlr. Bu sre sonunda da faaliyet raporunun verilmemesi halinde aramaruhsat iptal edilir ve MGEM e bildirilir. Hkmleri getirilmitir.

Ancak teknik sorumlunun nasl atanaca, nitelikleri ve grevleri hakknda aklayc bilgiler verilmemitir. Teknik sorumlunun aada belirtilen hususlar erevesinde grevleriniyerine getirmesi uygun olacaktr;

T.C. vatanda olmak, ilgili mhendislik fakltesi mezunu olmak, yesi olduklarmhendis odalar tarafndan yaplacak eitim semineri sonucunda Teknik SorumlulukSertikasna sahip olmak teknik sorumlu olarak atanmak iin yeterlidir.

Teknik sorumlu, sorumluluk grevini Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli SularKanunu ve Kanunu hkmleri kapsamnda yrtr. Teknik sorumlu , ruhsat sahasndakifaaliyet ve retimleri on be gnde en az bir defa denetlemek, tespitlerini ve nerileriniTeknik Sorumlu Defterine not etmek zorundadr.

Teknik sorumlu iyerinin her yerinde grevi ile ilgili inceleme yapmak ve gerekliher trl bilgiyi alma yetkisine sahiptir. Bu yetkinin kullandrlmamasndan ruhsat sahibisorumludur

Teknik sorumlu, atanm olduu iyerindeki faaliyetler ile ilgili eksiklik ve aksaklklar,neri ve nlemleri belirler. Bunlar iyerinde alanlarn grebilecei ekilde ilan eder ya da panoya asar. Ayn zamanda noter onayl Teknik Sorumlu Defteri ne rapor ederek ruhsatsahibine bildirir. Eksiklik ve aksaklklarn, neri ve nlemlerin rapor edilmemesinden teknik

Sorumlu, bunlarn yerine getirilmemesinden ruhsat sahibi sorumludur.Teknik sorumluluk grevi; Teknik sorumluluk yapan mhendisin istifas, tekniksorumluluk yapan mhendisin veya iverenin aradaki szlemeyi iptal etmesi, Ruhsatn devri, birletirilmesi, blnmesi, intikali, tescili veya teknik sorumlunun lm ile sona erer.

Bu gibi durumlarda ruhsat sahibi tarafndan en ge on be gn ierisinde yeni birteknik sorumlu atanmak zorundadr. Yeni teknik sorumlu atanncaya kadar teknik ve emniyetynnden meydana gelecek tm olaylarda sorumluluk ruhsatsahibine aittir

Ruhsat sahibinin teknik sorumlu azletmesi ya da ruhsatn devri, iptali ve terk edilmesihallerinde, teknik sorumlu grev yapt dneme ait iletme faaliyet bilgi formunu, sahannson durumuna ilikin neri ve nlemleri ieren raporu l zel daresine verir.

Teknik sorumlu istifasnn l zel daresine bildirilmedii srece teknik sorumlununyasal sorumluluu devam eder.

Kanun ve Ynetmelikte Teknik Sorumlunun ka sahaya sorumluluk edeceinedair herhangi bir hkm bulunmamaktadr. Ancaksaha baznda ve en fazla be sahannsorumluluunu stlenmesi uygun olacaktr.

7. RUHSAT DEVR NTKAL LEMLER Arama ve iletme ruhsatlar, hukuki bir saknca olmadnn belirlenmesi durumunda

devredilebilir.Ruhsat sahibi, ruhsatn devretmek istedii gerek veya tzel kiiye ait bilgi ve

8/13/2019 081594975a764c8_ek

20/222


- 8 -

belgeleri dareye yazl olarak bildirir. Ek-7de bir rnei verilen ruhsat devir formuna grehazrlanm belge, darede grevli yetkilinin huzurunda karlkl olarak imzalanarak devirilemi tamamlanm olur.

Devir ; iki tarafn (devreden ve devralan) imzalayp verecekleri tek dileke zerindeidaredeki yetkili memurun huzurunda hazrlanan devir zaptna iki tarafn yetkili veya yetkilivekillerinin imzalamas ve en sonunda da l zel daresi Genel Sekreterinin onayndansonra tekaml eder. Yani devir zapt tm evraklarn uygun olmas halindedare tarafndandzenlenir.

ntikal; tm miraslarn muvafakat etmesi ve veraset ilamnn tamamlanarakolura balanmas ile tekaml etmi olur. ntikal ileminde intikal ettirilen kii sonradan denmekkoulu ile yllk arama veya iletme ruhsat harlar eksik olsa bile intikal ilemi yaplabilir. Budurum, ilgili defterdarla/vergi dairesine bildirilir. Ancak en doru olan eksik har olmadanintikal ettirmektir.

ntikaller sreli olup, lm tarihinden itibaren alt (6) ay iinde yaplmas gerekmektedir.ayet mahkeme sz konusu ise (miraslar anlaamyor ise) mahkeme sresi beklenir. Mahkemeninsonland tarihten itibaren iki (2) ay iinde intikali yaplmayan ruhsatlar iptal edilir.

8. SORUNLAR VE ZM NERLER

5686 Sayl Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanunu ve UygulamaYnetmeliinin hazrlanma srecinde baz konularn akla kavuturulmad bu nedenleuygulama farkllklarnn ortaya kmasna neden olmutur. Bu sorunlardan bazlarn aadakigibi sralayabiliriz;

ntibak ilemlerinin l zel dareleri tarafndan hala sonulandrlamad,1.Mevcut durumda talep harc alnmad iin srekli olarak alan rezerve edilmekte ve2.

gerek yatrmclarn sektre girmesine engel oluturmaktadr.lk mracaat aamasnda kaynak cinsinin belirtilmesi bir takm sorunlar beraberinde3.

getirmektedir.lk mracaat formu ekinde verilen Arama Projesinde standart bir formatn4.

oluturulamad,Teknik sorumlu atamasnda l zel dareleri arasnda uygulama birliinin olmad,5.

atama, azil, kimlerin teknik sorumlu olabilecei vb. konularda tereddtlerin yaand,Herhangi bir sebeple hukuku sona ermi ruhsatlarn ihale ilemlerinin nasl yaplaca6.

hakknda tereddtlerin yaand,

Doal Mineralli sular ile Doal Kaynak sular arasnda tanmlama sorunlarnn7.yaand,l zel idarelerinin hem ruhsat vermesi hem ruhsat almas ve hem de mevcut ruhsatlar8.

denetleyen konumda olmas bir takm olumsuzluklar yaratmaktadr.MTA Genel Mdrlnn hem ruhsat almas hem de dier yatrmclara ait ruhsatlar9.

iin teknik gr vermesi yatrmclar tarafndan sorun olarak grlmektedir.

Yukarda saylan sorunlar ortadan kaldrmak iin mevcut yasann yeniden dzenlenmesigerektii bu nedenle aadaki deiikliklerin yaplmas uygun olacaktr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

21/222


- 9 -

Mevcut durumda intibak ilemlerinin yaplmas hususunda zaman snrlamas1.olmadndan srecin hala devam ettii bu nedenle yasal bir dzenleme ile bu haklarnsonlandrlmas,

Gerek yatrmclarn sektre girmesine yardmc olmak amacyla sembolik de olsa2.talep harcnn alnmas,

lk mracaat aamasnda kaynak cinsinin belirtilmemesi veya dier bir ifade ile3.mracaat jeotermal kaynak, doal mineralli su ve jeotermal kkenli gazlar iermeli, arama ruhsatalannda yaplacak ettler sonucu bulunan kaynaklarn projelendirilerek ruhsatlandrlmas,

Ruhsatlandrma ilemi belli olmadndan ilk mracaat ekinde verilen Arama4.Projesinin alnmamas,

Jeotermal konusunda yeterli eitime ve deneyime sahip mhendislerin meslek ayrm5.gzetmeden teknik sorumluluk alabilmesi, teknik sorumlunun atama kriterlerinin belirlenmesive grev tanmnn yaplmas,

Herhangi bir sebeple hukuku sona ermi ruhsatlarn mevcut durumda alt ay iinde ihale6.edilmesi ifade edilmi ancak nasl ihale edilecei belirtilmediinden mevzuat deiikliindeihale kriterlerinin belirlenmesi,

Doal mineralli sular tanmnn yeniden gzden geirilmesi ve mineral ierinin aka7. belirtilerek doal mineralli sular ile doal kaynak sular arasndaki farkn net olarak ortayakonulmas,

l zel idarelerinin teknik personel asndan glendirilerek kontrol ve denetimi8.salamas gerektii,

MTAnn mevcut Buluculuk sahalar dnda ruhsat almamas gerektii, ancak9.MTA Genel Mdrlnn ruhsat almadan da her trl teknik almay yapabilecei yasaldzenlemenin yaplmas,

lkemiz jeotermal kaynaklarnn daha verimli bir ekilde ekonomiye kazandrlmasnsalayacaktr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

22/222


- 10 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

23/222


- 11 -

Hukuk ve Kargaa: Jeotermal rnei

mran SERPEN1, Tahir NGR 2, Niyazi AKSOY3

T Maden Fakltesi, Petrol ve Doal Gaz Mhendislii, ABD2 Serbest Danman3 Dokuz Eyll niversitesi, Torbal Meslek Yksek Okulu [email protected],

Z

ok eletirilen Jeotermal Kaynaklar Kanun ve Ynetmelii uygulamaya girdiktensonraki 2,5 yl iinde de, hukuksal, idar, ekonomik ve teknik alanlarnda tam bir kargaaortam yaratmtr.Yasa uygulanmaya balandktan sonra deiik yarg kademelerinde, eitlikategorilerde ok sayda dava alm ve bunlarn byk blm srmektedir. bal idaryap, kurumlar arasnda elikiler ve anlamazlklara neden olmaktadr. Zaman zaman hukukd uygulamalara da rastlanlmaktadr. ok sayda saha kapal durmaktadr. Bir ruhsat pazarolumutur. Sahalar tehlikeli biimde blnmektedir. Aklk, bilgi alma ve verme kanallarnnilerlii, teknik kamu destei ve jeotermal kaynak gelitirmede Devlet destei yoktur.

halelerin hazrlan ve ynetimlerinde nemli sorunlar yaanmaktadr. Saha devirszlemeleri hakszlk ve kayrmalara neden olmaktadr. Bloke alan belirlemede hakszlk vehukuksuzluklar yaplmaktadr. Koruma Alan raporlar bir trl onaylanamamakta, denetimleryaplamamaktadr. Teknik Sorumluluk konusu bulank ve yarn neler getirecei belirsizdir.Blnm, denetlenemeyen, sorumluluklarn ak ve doru datlmad iletmelerde kaynakzarar grmaktedir. Basn ve scaklklar, saha kapasiteleri dmekte, kaynan yenilenebilirliiaksayp iletmelerin srdrlebilirlii tehlikeye girmektedir.

Jeotermal kaynaklar da tkenebilir ve bu yasal dzenleme ile o yne bir gidi balamtr.

JEOTERMAL KAYNAKLAR YASASI OK ELETRLMTR Zengin jeotermal kaynaklara, birok kullanm frsatna ve bilgi birikimine sahip olan

Trkiyenin, uzun yllar kendi jeotermal potansiyelini harekete geirecek ada bir jeotermalenerji yasasna sahip olamam olmas bir talihsizliktir. Grne gre iki yldr bir JeotermalKanunumuzun olmas da nemli talihsizlikler getirmektedir.

ki yl nce dzenlenen TMMOB I. Jeotermal Kongresinde yeni kabul edilen yasaylailgili biri dnda ok ciddi eletirileri dillendiren 8 bildiri sunulmutur. ki yl daha geride kaldve ne yazk ki Jeotermal Kaynaklarla ilgili yaammz Hukuksal bir Kargaa iindedir. Oeletirilerde dikkat ekilen sakncalar ne yazk ki byk lde yaanmaya balamtr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

24/222

8/13/2019 081594975a764c8_ek

25/222


- 13 -

MTA Tarafndan Pek ok Sahann Kapal TutulmasMTAnn bavurular balamadan nce Bat Anadoluda Byk Menderes ve Gediz

havzalarn byk lde kendi adna kapatmas engellenememi ve kritik baz illerdeki lzel dareleri MTAnn bu key davranna engel olamamtr. Bu nedenle, konuya yatrmyapmaya ciddi niyetleri olan zel ve tzel kiilerce hzla gelitirilebilecek ok sayda sahann bulunup gelitirilmesi engellenmi olmaktadr. stelik, MTA bu tr sahalar bulunmuduruma getirmeden ve yasann gerektirdii sre aldktan sonra, sahalar bavuruya almadanksa bir sre nce ve hatta ilk bavurular alnmaya balandktan sonra aramalara kapayarakyatrmclarn hak kayplarna neden olutur. Bundan tr deiik yerlerde 10dan ok davaald ve MTAnn haksz tasarrufunun iptalini isteyen davalar srmektedir. l zel dareleri birikim ve hazrlklar olmad iin bu srecin nne geememi ve yetkili dare oluundan

tr de, yok yere bu davalarn Davals olmak durumunda kalmtr.

Ruhsat Pazar OlumasSahalarn btnl ve bavuranlarn niyet ve yetkinliklerine baklmadan bavuru

srasna gre ve snrsz sayda arama ruhsat verilebildii iin kaynak bulma olana olsunolmasn hemen her yer ruhsat alanna dnmtr.

Yasa, jeotermal alanlarn ruhsatlandrlmasnda olduka liberal bir tavr almtr. Ruhsat bana 1000 TL har bedeli ve 15000 TL teminat veren herkes 50 km2lik bir alann aramaruhsatna sahip olabilmektedir. Jeotermal enerji bulunma olasl sfr olan ya da kefedilmisahalara komu binlerce ruhsat olumutur. Ruhsat sahibi olabilmenin kolayl ve ucuzluunedeni ile sadece ranta dayal bir ruhsat pazar olumu, ve binlerce ruhsat elden ele

pazarlanmak amac ile dolamaktadr.

ie Ruhsatlar OlumasDaha kts, bavurularn akt yerlerde arta kalan kk ve biimsiz alanlara da

ruhsatlar verilmi ve ortayacam kr grnmnde bir ruhsat dokusu kmtr. Herkes,komusunun aratrma ve harcama yapmasn ve hazra konmay beklemeye balamtr. Budurum, ileride olumlu sonu alnacak sahalarn ok paraya blnmesine ve ciddi gerilimlere,davalar almasna da yol aacaktr.

Bu yzden potansiyeli olmayan ruhsatlara yatrm yapacak zel ve tzel kiiler nemli bir zarar urayacak, zaten ok snrl yatrm yaplan doal kaynaklar sektrnde sermayekaybna neden olacaktr.

Bilinen jeotermal sahalara komu ruhsat alanlarnda kurulacak tesisler, etkileim ve birbirinin enerjisini ekme ve tketme nedeniyle zarara urayacaktr.

Komu alanlarn yer ald sahalarda, ilk yatrm yapan yatrmc riski alacaktr.Baarl olmas halinde ise dier ruhsat sahipleri byk bir haksz kazan elde edecektir. Yasailk yatrm yapacak yatrmcy koruyacak hkmler iermemektedir.

Bunun yannda dareler ruhsat alanlar beklemeksizin ve gereki programlarlaarama almalarna balamak ve bunu hzla srdrmek konusunda onlar zorlama yoluna dagitmemekte ve gidememektedir.

Yasann jeotermal ruhsat alanlarnn btnln korumas, buna ramen komu ruhsatlar

8/13/2019 081594975a764c8_ek

26/222


- 14 -

olumas durumunda nasl alacaklarn dzenlemesi gerekirken bunun aralarn salamamasve darelerin yatrmclar bu ynde sktrmamalar da nem tamaktadr. Ayrca, ruhsatsahiplerinin Anayasamza gre Devlete ait olan bir kayna, onu iletebilecek yeterli sermayeve bilgi birikimine sahip, ya da onlara ulaabilecek yeterlilie sahip kurum ve kiiler olmasnazen gsterilmeliydi ve bu konuda da darelerin ciddi bir seiciliinin olmad grlmektedir.

l zel darelerinin Birbiri le Uyumayan Uygulamalarl zel dareleri bavurular alrken ortak bir kural ve yntem belirleyememitir.. Baz

idareler bavurulara gizlilik dereceli olduu iin bavuranlarn erimesinin yasak olduu 1/25.000lekli haritalarn eklenmesini isterken, bir ou bunu istememektedir. Baz dareler bavuruekindeki Arama Projesine mhendis imzasnn konmasn bazlar bu imzalara ilgili Odadanvize alnmasn istiyor; ama, pek ok darede bu konuda hibir istekte bulunulmuyor.

l zel dareleri bavurulara nasl yantlayacan bilemedii iin, sorunlar MTAyahavale etmektedirler.

l zel dareleri Ve MGEMin Kaytlarndaki Farklarl zel darelerinin ve MGEMin sicil ve kaytlarnn arasndaki farklarn nasl

giderilecei ve uyumun nasl salanabilecei belirsizdir. nk bu konularda ok ciddi ve bazkii ve kurumlara haksz yarar salayc idari uygulamalarn rnekleri de grlmeye balamtr.Ruhsatlarn sicil ve kaytlarnda tutarszlklar, uygulamalarda yasa ve ynetmelie aykr gzyummalar, intibak ve ruhsatlandrmalarda yanllar ve ak kayrmalar yaplmaktadr.

MGEMin Yasada Olmayan UygulamalarBavurularn ilk incelemesinin yapld MGEMde ne yasada ve ne de ynetmelikte

olmayan kavram kategorileri uygulanyor. Rezerve Edilmi Alan, Deerlendirme Alan,zin Alnarak alabilecek Alan gibi hak elde etmeyi kstlayc bir takm kavramlarkullanlarak pek ok alann ruhsatlanabilmesi engellenmektedir.

MGEMin Yasann Gerektirdii Aklk lkesini hlaliYasaya gre MGEMin sicillerinin ak olmas gerekiyor. Ama, belli alanlarda var

olan ruhsatlarn dkm istendiinde verilen dkmler hibir zaman eksiksiz olmamaktadr.Verilen dkmn sonuna hata ve eksikliklerden sorumluluk kabul edilemez ifadesi konarakyasal sorumluluk ihlal edilebilmektedir.

MTAnn Koruma Alan Etd Raporlar Konusundaki TavrMTA onay alnmas gereken Koruma Alan Etd Raporlarnn inceleme ve onaynda

MTAnn olumsuz yaklam nedeni ile hazrlanan ok sayda Rapor incelenmek zere biryla yaklaan srelerle bekletilmektedir. Henz onaylanm bir KAE Raporu duyulmamtr.lgili sahalarn bu nedenle denetlenmesi de olanakszdr. Red edilen raporlarla ilgili gerekelergenellikle son derece yzeysel, tutarsz ve hakszdr. Bu nedenle alm davalar ve MTAnn bu konudaki idari kararlarnn iptali istemi vardr ve bu davalar da srmektedir.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

27/222


- 15 -

hale le Alnan Sahalarn Hemen letme Ruhsat Almak ZorunluluuMTAnn ihale ettii sahalar satn alanlar, MTA ile imzaladklar szleme gerei, ksa

zaman iinde, daha kayna yeterince tanmaya frsat bulamadan, iletme koullarn gereki biimde belirleyemeden iletme ruhsat almak zorunda braklmlardr. Daha arama aamasntamamlamadan alnan iletme ruhsatn vermek zorunda kalan l zel dareleri de kukuluverileri kabul etmek zorunda kalmlardr.

Erken edin SakncalarBu aama bir de ED onay alma zorunluluu ile srdrlmektedir. Daha kaynan

ve rezervuar zelliklerini belirleyememi olan yatrmc sanal senaryolar tasarlamak ve bunadayal ED yapmak zorunda braklmaktadr.

letmeye Hazr Olmayan Sahalar in EPDK Lisans Alma ZorunluluuYine MTAnn ihale ettii sahalar satn alanlar, szleme gerei, kapasitesi belli olmayan

sahalar iin santral kapasitesi belirlemek ve bunlar iin EPDKdan lisans alarak, sonucu belliolmayan bir ykmllk altna girmek durumundadr. EPDK da, kapasiteleri belli olmayan busahalardaki santraller iin lisans vermektedir.

Tevik nlemlerinin EksikliiGetirilen yasal dzenlemenin nemli eksikliklerinden biri de uygulamaya geildikten sonra

arlkla hissedilmeye balanmtr. Yasa, yenilenilir enerji kaynaklarn destekleyen ve tevik eden

aralardan btn ile yoksundur. Tm dnyada yenilenebilir enerji kaynaklarnn aratrlmas,gelitirilmesi ve retimi desteklenirken jeotermal enerji yasasnda hibir destek ve tevik olmadgibi, baz noktalarda ifte vergilendirme anlamna gelebilecek uygulamalar da bulunmakta. Almanya,ABD gibi bir ok lkede jeotermal enerji arama ve gelitirme amal yaplan almalar devlet desteive teviine sahiptir. Sondajl almalar jeotermal uygulamalarn en pahal ve riskli olanlardr. ABDve Almanyada devlet bo kan, dk scakla sahip ya da yeterli geirgenlie sahip olmayankuyularn bedelinin %80-%100 arasnda bir blmn yatrmcya geri demektedir.

Trkiyedeki uygulama tam tersi yndedir. Herhangi bir jeotermal sahada, almalarniin bandan balayarak z sermaye ile yrtlmesi zorunludur. Saha hakknda, sondajalmas yaplmadan bankalar ikna edecek bir potansiyelin belirlenmesi olanakszdr. Buarada arama almalar iin ithal ettii ve kulland tm malzemeler iin KDV ve gmrkvergisi de demektedir. Ruhsat sahibinin arama almalarnda baarsz olmas durumunda,ortada bir retim, sat olmayaca iin KDV mahsubu da mmkn olmamaktadr. Aramaalmalar baarl bile olsa, retim yapabilecek bir tesisin kurulmas en az 4-5 yl gerektirdiiiin, yatrmc ciddi nansman sknts ekmektedir.

Elektrik enerjisi retimini dzenleyen yasalarla yenilenebilir enerji kaynaklarndanretilen elektriin devlet tarafndan daha yksek yata satn alnma garantisi getirilmitir. Budestek zibilite ve projelerin kredilendirilmesi asndan ok nemli olmakla birlikte, yalnzcaamaca ulaldnda ie yaramaktadr. Bir baka deyile, risk paylalamamakta, yalnzca baardllendirilmektedir. te yandan, iyi niyetli yatrmclar, sahaya zg denetimleri dndakikoullar nedeniyle baarsz da olabilmekte ve byk kayplara uramaktadr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

28/222


- 16 -

Ykmllk ve Sorumluluklarn Kaynak Potansiyeli ve letmeeklinden BamszlGetirilen yasaya gre 40oC lik kendiliinden akan kaynakta bir ky hamam altran

kii ile, 240oC lik kaynaktan elektrik reten holdingin ykmllk ve sorumluluklar arasndahibir fark yoktur. Yasaya gre bunlar:

Kaynak Koruma Alan Etd yaptrmak (Madde 11-2),Teknik Sorumlu nezaretinde iletme yapmak (Madde 7),Yllk letme Faaliyet Raporu (Madde 7-4) vermekten ibarettir.

te yandan akkann scakl, ekilen enerji veya scak su miktar, yllk kapasitekullanm oran, jeotermal akkann iletme geliri iindeki pay ne olursa olsun, elektrik retimirketi, stma irketi, otel, termal tedavi merkezi, kaplca ya da seralar yasaya gre faiz ve kiragelirleri de dahil (Madde 3-33), toplam gayri sa haslatnn %1ini (Madde10-1-3) dare Payolarak demek zorundadrlar. O yl kr ya da zarar etmi olmalarnn da bir nemi yoktur.

Bunlarn dnda Bloke Alanlar, zel Devir szlemeleri ve hale ile devredilensahalarda byk sorunlar yaanmaktadr.

KAYNAKLAR ZARAR GRMEYE BALADIKanunun kmas ncesinde altrlmakta olan (elektrik retilen) yalnzca iki jeotermal

saha, Kzldere ve Salavatl Jeotermal sahalar vard.Bunlardan Kzlderede bir dizi teknik sorun yaanm ve yaanmakta idi:

retime bal basn dm nedeniyle, kuyularn ve sahann retilebilirliinin1)derek, srdrlebilirliin zedelenmesi;

yaklak 20 yl boyunca reenjeksiyon yaplmamas dolaysyla Byk Menderes2)nehrinin kirletilmesi (bor ierii ve sodal su olmas dolaysyla, sulamaya zararl kimyasal vetermal kirlenme) ve

kelme sorunu nedeniyle daralan kuyu aplarnn ortalama retimi kstlamas.3)Bu sorunlar imdi de srmektedir.Salavatlda ise, yukardaki rnek sorunlarn potansiyel olarak varlna karn,

alnan nlemlerle bu sorunlar teknik adan zme kavuturulmutur. Reenjeksiyon batan balanarak uygulanp hem kirlenme nlenmi, hem de sahadaki, rezervuar basnckorunarak kuyu retimleri ve srdrlebilirlik muhafaza edilebilmitir. Karbonat kelmesininleyecek inhibitr uygulamas yaplarak, retim ayn dzeyde korunmu ve srdrlebilirliksalanmtr. Sahada modler geliim uygulanarak, sahann retime tepkisi gzlenmi ve baarl olunmutur. Sahada ilk kurulan 7,5 MW kapasiteli Dora I santralndan sonra Ocak2010da 11 MW kapasiteli Dora II santral devreye alnacaktr.

te yandan, kentlerde temiz ve hava kirlilii taratmadan topluma hizmet salayanmerkezi stma sistemlerinin de gemite bir dizi sorunu olmutur :

saha kapasiteleri tam belirlenmeden kurulan merkezi stma sistemlerine yeterli1)s enerjisinin salanamamas. Bu nedenle baz sistemlerde konut ve teki mekanlar yeterikadar stlamamakta (rn. Gnen) ve bazlarnda kmr yaklarak (rn. Sandkl) ek ssalanmaktadr;

8/13/2019 081594975a764c8_ek

29/222


- 17 -

Kurulan sistemlerinin ezici ounluunun maliyeti ar yksektir (rnein 45002)konut kapasiteli yerleimin hemen yanndaki Balova merkezi stma sistemi 16,5 milyondolara mal olurken, ayn kapasiteli ve 14,5 km boru hatt bulunan afyon Afjet sistemi 5 milyondolara mal olmutur);

bu merkezi stma sistemlerinin hibir projesi yoktur, zibiliteleri uydurmadr ve3)iletmeleri salkszdr,

halktan toplanan ar yksek abonman bedelleri ile kurulmu olup, topluma ar4)yk getirmilerdir;

ok dk stma bedelleri ile altklarndan yatrlan sermayenin geri dn sz5)konusu deildir; ve

jeotermal kaynak, dier bir deyile, jeotermal rezervuar izlenmedii iin imdiden6)kan srdrlebilirlik sorunlar ileride daha da artacak gibidir.

YASA VE YNETMELK KUSURLUDUR

Btn bunlar yasa ve ynetmeliin yetersizliklerinden kaynaklanmakta ve bunlarngelecekte katlanarak artacak olmasndan kayg duyulmaktadr.

nk, yasann ilk bakta bile ok acemice hazrland hemen grlmektedir,Tanmlar blmnde yer verilen Emniyetli Verim tanmna bir daha hi

deinilmemektedir ve henz hibir sahada bu kavram yaama geirilememitir. Zatenemniyetli verim kavram da yer alt sular iin kullanlan bir tanm olup, jeotermalliteratrde yer almamaktadr.

Yan yana bitiik, komu ve farkl ileticileri olan ruhsatlar dzenlenmesi yasa ilemmkn olmakla birlikte, ynl sondajlar a hi deinilmemitir. Gnmz teknolojisi ile bir ruhsat alanndan, dierine binlerce metre uzunluunda, ynl kuyular kazlabilir ve bunuengelleyebilecek bir kural yoktur.

MTA tarafndan jeotermal projelerde grevlendirilen personele Madde 13-1e greher gn iin 6245 Sayl Harcrah Kanununda belirtilen tutarn 2 kat deme yaplmaktadr.Bu ayrcalk, a) MTA iinde benzer arazi koullarnda grev yapan (kmr, demir arayan,arazide harita yapan) kiiler arasnda bir farkllk yaratarak kurum iinde huzursuzlua, b)Baka kurumlarda grev yapan fakat jeotermal projelerde grev yapt halde 2 misli harcrahalamayan personeller nedeniyle, kurumlar aras huzursuzlua neden olmaktadr.

bal ynetim, brokrasiyi arttrarak ilemleri ve zmleri uzatacaktr. Bununyannda asl yetki sahibi dare olan l zel dareleri, jeotermal enerjinin arama ve iletilmesikonusunda bilgi birikimi ve donanma sahip deildir; dolaysyla, alacaklar kararlar salklolmayacaktr. Her bir l zel daresinin verecei kararlar tekilerle uyum iinde olmayacaiin kararlar arasndaki tutarszlklar yargya tanacaktr.

MGEMin varl tartmaldr. Sicilin karar verilen yerde tutulmas kararlarn dahaabuk ve salkl alnmasn salayacaktr. l zel daresinin fazla deneyim sahibi olmadanyapabilecei en kolay i bir sicil defteri tutmaktr.

te yandan, MTAnn kendisine verilen danmanlk konumuyla verdii kararlar l zel

8/13/2019 081594975a764c8_ek

30/222


- 18 -

darelerince tebli edildiinden, MTAnn sorumlu olmadan verdii kararlarn sonucundayarg nnde l zel dareleri sorumlu olmaktadr.

MTA iletmeleri denetleyecek bir konuma koyulmutur. MTAnn bu konuda bir bilgi birikimi ve deneyimi yoktur. Bu durum MTAnn kurulu kanununa da aykrdr, nk MTAaramac bir kurumdur, iletmeci deildir. yle olmasayd Kzldere jeotermal sahasn EAadevretmez, kendi iletirdi.

Yasa hazrlklar srasnda hemen her kesimce uyarlmasna ramen, yasa hazrlndanc rol oynayan kurum, MTA hem oyuncu ve hem de hakem roln stlenmitir. MTAnn jeotermal kaynaklarn gelitirilmesindeki rol ve nemi yadsnamaz. Sahip olduu sahalar,edindii deneyimi ve bilgi birikimini kamu yararna kullanmas ve kaynaklar korumassalanmalyd. Jeotermal sahalarn aranmas ve gelitirilmesinde baz zel yetkiler, ayrcalklar

ve desteklerin MTAya salanmas da yaplmalyd. Ancak, arama yapan, ruhsat sahibi olabilen, bu ruhsatlar ihale edebilen MTAnn, iletme faaliyetlerinde nceki aamalarda rakip olduuruhsat sahiplerini denetlemesi kabul edilemez. Kaynak ve rezervuarn korunmasn dzenleyenMadde 14e gre; dare (l zel dareleri) Koruma Alan Etdn, MTAnn grn alarakonaylamaktadr (Madde14-2). Yasann bu maddesinde olumlu gr zorunluluu olmasa da, Madde 14-3e gre MTA iletmelerde denetleme yapmak ve istedii tedbirlerin alnmamasdurumunda faaliyetlerin durdurulmasna kadar uzanan dorudan ve dolayl yaptrm gcnesahiptir. Burada kararlar, MTA tarafndan alnmakta, dare tarafndan uygulanmaktadr.

Bugn MTAnn ihale ile satt sahalarn bir ounda, komu sahalardaki yatrmclarKoruma Alan Etd ile ilgili olarak MTA ile anlamazlk halindedir. Ancak yasaya gre de,karar veren kurum dolayl ya da direkt olarak MTAdr.

Ruhsat sahibi, ruhsat alan ile ilgili olarak, dare, MGEM ve MTA arasnda, bu kurumla almak zorundadr. darelerin yeterli say ve uzmanla sahip elemanlar olmadiin illerde birbiri ile zt uygulamalar olmaktadr. MTA ve darelerin arasnda da gerginlikve atma olmaktadr.

MTA yasann uygulama aamasnda hakl olarak bulup-kefettii sahalarn ruhsatnkendi adna almtr. Ancak, Kanunun Geici 2nci Maddesi uyarnca, Kanunun yrrlegirdii tarihten balayarak bir yl boyunca, baka bavuru kabul edilmemi ve yasadan ncekihaklarn intibak iin sre verilmitir. MTA bu srenin sona ermesinden sonra, zerindealma yaplmam umutlu sahalar kendi adna ruhsatlandrmtr. Bavurular snrlayan birinci yl dolduunda, dare nce bir ok yatrmcnn ruhsat bavurusunu kabul etmi,harlarn alm; MTA bundan sonra bu sahalarn kendine ait olduunu savunmutur.

Kurumlar arasnda bu yetki karmaas yaratlm; ama, bir dizi, kurumsal gereksinim dekarlksz kalmtr.

JEOTERMAL KAYNAKLAR YENLENEMEYEBLR, TKENEBLR!

Bu ekli ile uygulanmas srdrlrse JKMS Kanunu ve Uygulama Ynetmeliinineksiklik ve zaaarndan tr, nceki blmlerde zerinde durulan bir ok sorunun yaanaca,ok sayda anlamazln kaca aktr. Ama, asl sorun sahalardaki jeotermal sistemleringrecei zararlar olacaktr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

31/222


- 19 -

Jeotermal kaynaklar yllardr, yeni, yenilenebilir ve temiz olarak nitelene geldi. Nevar ki, gerek hi te byle deildir.

Bir kere, bu kaynaklar yeterince temiz deil. Yeraltndan ekilen akkan hibir yerdeevreye dearj edilebilecek nitelikte deil. Hemen her yerde geri baslmas, reenjeksiyonugerekli. Bugne kadar bu yaplamam, yaplmamtr. Bundan sonra da kaamaklar, ktyekullanmalar sk yaanacaktr. Yatrmclarn bu konuda uyarlmalar ve bilinlendirilmeleriyeterli deildir. Sk bir biimde denetlenmeleri de gereklidir. Bu ise, uzman kadrolar ve bunlar istihdam eden uzman kamu kurumlarnn varln gerektirmektedir. Ayn ekilde gazsalmlar da olduka yksektir. Bat Anadolu sahalarnda CO2 ve Dou Anadolu sahalarndada CO2 ve H2S salm, nlem alnmasn gerektirir mertebede olacaktr. Her bir santral birrmayla anlaacak ve kacak btn CO2i sv karbondioksit retimi iin onlara satacaktr.stelik bir de karbon kredisinden yararlanacaktr. Ancak, imdiden Trkiye pazarn doyuracakkadar CO2 retim kapasitesi olumutur. Bundan sonra kurulacak santralarla birlikte, eskileride kan gazlarn byk blmn kayda deer bir nlem almadan atmosfere salacaklardr.Gze grnen bir ey de deil. Bunun izlenmesi de uzman ve donanml bir kamu kurumunugerektirmektedir.

Bu kaynaklarn yeni bir kaynak olduunu kabul edelim. Yenilenebilirlikleri bizimretim mdahalemizin onun doal dengesini bozup bozmayacana baldr. Bu metnin pekok yerinde srarla deinildii gibi bu yasal dzenleme jeotermal sistemlerin btnlngz ard eden bir yaklamla yaplm. Ayn sistemin zerinde birden, baz yerlerde beten,altdan ok ruhsat vardr. Bunlarn her biri yarn iletme ruhsatna dntrlebilecektir. Tek bir ruhsata konu olduunda bile sahann kapasitesi belirlenmeden nce santral kapasitesi veekilecek akkann miktar kararlatrlabilmektedir. Yasann giriindeki tanmlarda Emniyetli

Verimden sz edilmi olmas, bu durumu hi deitirmemmektedir. lkemizde bugne deiniletime alnm btn sahalarda, gerek kent stma iin kullanma alnan sahalarda ve gerekseelektrik retimine konu olan baz sahalarda rezervuauar basnlar ve bazlarnda da scaklklardmektedir. nk, kaynak ekimi sistemin yenilenebilirliini bozmakta ve sahann iletmeside srdrlebilir olmaktan kmaktadr..

Ksaca sylemek gerekirse, jeotermal kaynaklar da tkenebilir.Getirilen bu yasal dzenleme ile bu kanlamaz bir kader gibi grnmektedir..Ve buna kar tez elden bir nlem alnmas gereklidir.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

32/222


- 20 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

33/222


- 21 -

Jeotermal Kanunu Deitirilmelidir

Tahir NGR 1, mran SERPEN2, Niyazi AKSOY31 Jeoloji Y. Mhendisi, Serbest Danman2 T Maden Fakltesi, Petrol ve Doal Gaz Mhendislii, ABD3 Dokuz Eyll niversitesi, Torbal Meslek Yksek [email protected],

ZUzun yllardr gereksinimi duyulan ve jeotermal kaynaklarla ilgili haklar ve

sorumluluklar dzenlemesi beklenen yasal dzenlemeler 2,5 yldr yrrlktedir. Bu yasaldzenlemeler hazrlanrken de ok tartlm ve farkl neriler getirilmitir. Yrrle girdiktensonra da yeni dzenlemeler konusunda ok eletiri yaplm ve srarla deiiklikler istenmitir. Ne yazk ki, yasa ve ynetmeliinde eletiri konusu olan sakncalar yaanmaya ve gerek ruhsatsahiplerinin haklar ve gerekse jeotermal kaynaklar zarar grmeye balamtr.

Jeotermal kaynaklarla ilgili yasal dzenlemeler dnyada da tartlmaktadr. zellikleUNEP ve ABdeki almalarn sonunda, daha nce lkemizde savunulan ilke ve kurallarnerilmeye balanmtr.

Bu erevede, bir Jeotermal leri Genel Mdrl (JGM) kurulmas, lkenin blgesel jeotermal kaynak gelitirme planlarnn hazrlanmas, jeotermal bilgi merkezikurulmas ve buraya bilgi verilmesinin zorunlu klnmas, saha denetiminin JGMne verilmesi,ayn jeotermal sistemi paylaan ruhsatlarn birletirilmesi, den sahalarn birletirilerek ihaleedilmesi, yatrmclara sigorta vergi indirimi vb tevikler getirilmesi, yasa ve ynetmeliinTrkesinin ve tanmlarnn yeniden yazlmas, ve daha bir dizi deiiklik yaplmas zorunlu,gerekli ya da yararl grlmektedir.

YASAL DZENLEME

Jeotermal Kaynaklar zengin, uygulama ve yararlanma gemii olduka uzun olan birlke olarak Trkiyede ancak 2,5 yl nce yasalam ve son 1,5 yldr uygulamada olmu

olan bir Jeotermal Kaynaklar Yasas bulunmaktadr. Aslnda, buna ulaabilmek iin ok uzunsre beklemek gerekmitir. Yaklak 5 yllk bir sreye yaylan hazrlk alma ve tartmalarsrasnda 7-8 ayr taslak nerilmi, bunlarn arasndan ne kan ileri ve Enerji TabiiKaynaklar Bakanlklarnn nerileri TBMM Sanayi Teknoloji ve Ticaret Komisyonunda birletirilmi ve zerinde allan metin art arda deiikliklerle son ekline yaklatrlmtr.Bu almalarda, taslaklarn biimlendirilmesinde MTA Genel Mdrl ve MGEMin(Maden leri Genel Mdrl) ynlendiricilii arlk tamtr.

Sonunda Mays 2006 ay sonunda TBMM Genel Kurulunda son ekli ile kabul edilenve Haziran 2007de Resmi Gazetede yaynlanm olan 5686 sayl Jeotermal Kaynaklarve Doal Mineralli Sular Kanunu bu alandaki eksiklii gidermeye ynelik nemli bir

8/13/2019 081594975a764c8_ek

34/222


- 22 -

aama geride braklmtr. Bu Kanunun Uygulama Ynetmelii de 11 Aralk 2007 tarihindeyaynlanarak yrrle sokulmutur. Yasann Resmi Gazetede yaynlanmasn izleyen 1 yllk bir sre iinde gerekli intibak ve teki hazrlklar da tamamlanarak yeni yasal dzenlemeler 13Haziran 2008 tarihinde uygulanmaya balamtr.

Yasa hazrlklar Maden Tetkik ve Arama Genel Mdrl (MTA) tarafndanyrtlrken, birka kez meslek odalar ve niversitelerden katlan saylar 50yi aanuzmanlarla toplantlar dzenlenmitir. Bunlarn dnda bu alanda bilgi ver deneyim birikimiolan uzmanlar, meslek odalar, yatrmclar, yerel yneticiler, vb tarafndan eitli deiikliknerisi getirilmi; ancak ne yazk ki, bu toplantlarda ya da bunlarn dnda yazl olaraknerilen deiiklikler dikkate alnmam, bir blm meslek odas da yasaya sadece yelerinekar elde etmenin tesinde bir katk salayamamtr.

ki yl nce gerekletirilen TMMOB I. Jeotermal Kongresi srasnda sunulan bir ok bildiride yasann getirdii kurallar eletirilmi ve bazlarnda kkl deiiklikler nerilmiti.Sonunda, kendi iinde btnlkten yoksun; temel bir mantksal dayana olmayan; gerekeleri,Yasa metninin tekrarndan ibaret olan; sektre hi bir tevik getirmeyen; kaynaklar korumadorultusunda hibir somut kural salamayan; kamusal yetkiyi ayr kamu kurumuna bltren ve onlarn arasndaki ilikileri dengeli bir biimde oluturamayan; jeotermalkaynaklarla ilgili ada gelimelere uyum dorultusunda olanaklar salamayan; ve benzerieksiklikleri ile yetersiz ve kullansz bir hukuk alan ortaya karlmtr. Ne yazk ki, sonradanyaynlanan Ynetmelik te yasa metnini yineleyen bir metinden teye geememi, uygulamadaortaya kan sorunlarn zmne bir aklk getirememitir.

Bir yldr uygulanmakta olan bu yasa ve ynetmelik ile ne yazk ki daha imdiden oksayda dava alm, haklarn paylam ve getirilen kstlamalar konusunda anlamazlklar

oalmaya balamtr. Yeni kurallarn uygulanmasnda kamu kurumlar arasnda kargaayaratan, lkenin her yerinde farkl uygulamalara neden olan, tartmal ihale ve szlemelerle,eitli kii ve kurulularn onlarca, yzlerce, 300e varan ruhsat ald ve bir ruhsat pazarnnoluturulduu bir ortam yaratan bu yen, kurallar dizisi jeotermal kaynaklar korumak ve bualana ciddi yatrmlar zendirmek ve desteklemekten de uzak kalmtr.

Gerilimler daha fazla artmadan, kaynaklar daha fazla zarar grmeden, yatrmcnnilgisinin krlmas beklenmeden bu kaynaklarmzn en ksa srede aranp ortaya karlmas,en ksa srede ve en ekonomik koullarda iletmeye geilebilmesi, evreye ve kaynaklarnsrdrlebilirliine zarar vermeden yararlanabilmenin koullarnn yaratlabilmesi iin Kanunve Ynetmelikte zorunlu, gerekli ve yararl deiiklikler yaplmaldr.

DNYADAK ELMLER

Bu konuda dnyann deiik yerlerinde de almalar yaplmaktadr. Avrupa lkelerinde jeotermal kaynaklar ou kez maden yasas ile ynetilirken, yeraltndaki jeotermal akkanlarSu Koruma Yasalarna tabidir. Bu da, sorumluluklar birbiri arasnda ok az ibirlii veiletiim olan bakanlklara vermitir. Deiik lkelerdeki yasalar zerinde yaplan incelemeler,her bir lkedeki yasal alglamalarn farkl olduunu gstermektedir 1. svirede ise, jeotermal1 Rybach, L., 2003. Regulatory Framework for Geothermal in Europe with Special Reference to Ger- Rybach, L., 2003. Regulatory Framework for Geothermal in Europe with Special Reference to Ger-many, France, Hungary, Romania, and Switzerland.The UN University, Geothermal Training Programme, IGC2003- Short Course, September, Reykjavik, Iceland

8/13/2019 081594975a764c8_ek

35/222


- 23 -

enerji ile ilgili hibir yasa bile yoktur 2. Avrupadaki hkmet politikalar yalnz elektrikretimini desteklemekle kalmaktadr. Bunun yannda, baz lkelerde devlet pay da vergiolarak alnmaktadr.

ada bir jeotermal enerji yasas iin, bu kaynaklarn dnyann endstriyel olarakgelimi ve jeotermal enerjinin iletilmesi konusunda ileri gitmi lkelerdeki yasal uygulamalar(Geothermal Steam Act 1970, Rules and Regulations 1998, California Laws for Conservation ofGeothermal Resources 2001) dikkate alnarak, bu kaynaklarn ada bir ekilde ynetilmesinisalamay esas alarak hazrlanmal idi. Bu balamda, esas olan Btnleik Kaynak Ynetimiyaklam uygulanmal idi.

Avrupa, talya ve zlanda dnda jeotermal kaynaklar asndan pek te zengin deildir.Ancak, Fransa ve Macaristanda oktandr stmada yararlanlan dk entalpili akkanlardantr, jeotermali yenilenebilir bir enerji kayna olarak desteklemek ABnin de bir politikasolmaktadr. Bu erevede, jeotermal sektrn kurallarnn iyi dzenlenmemi olduu drt ABlkesini, Polonya, Macaristan, rlanda ve K. rlanday ne alan; bu alan daha iyi dzenlemiolduu varsaylan Fransa, Hollanda ve Almanyadaki gelimeleri de lt olarak kullanan bir proje hazrlanmtr: Jeotermal Dzenlemeler-Is (GTR-H). imdi s ya da derin skayna olarak jeotermal kaynaklara yatrmlar zendirecek yollar aratrlmaktadr. yldreitli almalar ve toplantlar yaplmaktadr. Bu arada ilgili lkelerin jeotermal hukuku damercek altna alnmtr.3

Bu alma tamamlanmak zeredir. Bir jeotermal hukuku dzenlemesinin temel ilkeleriile ilgili bir ablon hazrlanm ve ilgili lkelerin grne alm durumdadr. Buna grekaynaklar s ve derin olarak ayrlmtr. Kaynan devlete ait mlkiyeti ve dzenleyici kurum belirlenmesinin gerei vurgulanmtr. S kaynaklarda ruhsatlandrmay yerel ynetimlerinyapabilecei; ama, derin kaynaklar iin Enerji ve Doal Kaynaklar Bakanlklarnn sorumluolmasnn iyi olaca belirtilmitir. Bunun iin bir elektronik portal oluturulmas nerilmitir.Ruhsat ilemlerinin ak seik kurallara gre ve 6 ay amayan bir srede tamamlanmasistenmitir. Arama ruhsat sresinin 5 yl amamas, arama program ve bulgularnn btnnn ilgili kamu otoritesine verilmesinin zorunlu tutulmas, sfr dearj ve geri basmannzorunlu olmas, ruhsat bedelinin yeraltsuyu ve maden ruhsatlarnnkilerden ucuz olmasnerilmektedir. S kaynaklarda yeraltndan ekilebilecek akkan miktarna bir snrlamagetirilmesi istenmektedir.

lgili lkelerde bamsz bir jeotermal kamu kurumu ya da kurulu olmas istenmi,kurum yetkililerinin jeotermal kaynaklar alannda yetkinlik ve uzmanlklarnn aranmasnnnemi vurgulanmtr. Bu yetkinliklerin profesyonel bir akreditasyona konu olmas istenmi,ruhsat sicilleri ile denetim ilemlerinin ayr kurumlarda yrtlebilecei gr not edilmitir.

Ulusal lekte jeotermal strateji, plan, izleme ve gzlem ve bilgi bankas oluturulmasnnnemine dikkat ekilmektedir. Tevik nlemlerinin zorunlu ve yaamsal oluu vurgulanmtr.Is, kaya ortamndan kalc olarak ekilmedii iin bir Devlet Hakk olmamas gerektiianlatlmtr. Sigorta ve risk destei, s satndan indirimli KDV ve baka destek sistemlerininoluturulmas istenmektedir. Birlemi Milletler evre Koruma rgtnn de, daha ok evrekoruma amacna ynelik te olsa jeotermal kaynaklarla ilgili yasal dzenlemelerin temellerinisergileyen bir klavuz yaynlam olduu bilinmektedir 4. UNEP almasna gre, ABDnin2 Rybach, L., 2003, agy3 http://www.gtrh.eu/index.html 4 UNEP, 2007, Handbook for drafting laws on energy efciency and renewable energy

8/13/2019 081594975a764c8_ek

36/222


- 24 -

12 eyaletinde, Avustralya Quinslandde, Kanada British Columbiada, Yeni Zelanda, ili,Izlanda, Vanuatu ve Filipinlerde ayr birer jeotermal kaynaklar yasas bulunmakta ve bunlarda genellikle petrol ve doal gaz yasalarna benzetilerek hazrlanmtr.

Dnyann bunlarn dndaki lkelerinde jeotermal kaynaklar ya yeraltsuyukaynaklarna, ya da maden yataklarna ynelik yasalarn iinde dzenlenmektedir.

STENEN DEKLKLER

Bu nerilerin ounluunun lkemiz iinde de metinde savunulmu ve savunulmaktaolanlarla yaknl dikkat ekicidir.

Bu gereklerin nda bakldnda Jeotermal Enerji Yasasnn, BtnleikKaynak Ynetimi ilkesini5 dikkate alan, dnyann deiik yerlerindeki benzer deneyimlerinstnlklerini yanstan bir kurallar dizisi olmu olmasnn gereklilii aktr.

Yine, Jeotermal Enerji yasas, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlna bir JeotermalEnerji Politikas ve Blgesel Gelitirme Planlar hazrlama grevi vermeli idi. Bunlarlkemizdeki jeotermal kaynaklarn gelecekteki geliimi iin ok nemlidir. Deiik blgelerdeki, oluum asndan farkl jeotermal kaynaklarmzn (volkanik kkenli ya da Basinand Range tipinde), ayrca, bunlarn iindeki alt blmlerinin (Menderes Masi ve ky eridivb), entalpilerine gre alt gruplarnn farkl yaklamlarla gelitirilmesi iin Blgesel JeotermalEnerji Planlar son derece yol gsterici olacaktr. Blgesel Jeotermal Enerji Plannn amac, jeotermal kaynaklarn salkl ve doru deerlendirilmesi iin, Enerji ve Tabii KaynaklarBakanlna yardmc olurken, jeotermal kaynaklarn iletilmesi konusunda kurallar getirmekolmalyd.

TMMOB 1. Jeotermal Kongresinde sunulan bildirilerde bu yasal dzenlemenin naslolmas gerektii ayrntl olarak sergilenmiti.Ama, uygulamaya konmu olan yasa ve ynetmelikle getirilen dzenin bugne kadar

bu sektrde yatrma balam olan zel giriimcileri caydrc ve jeotermal kaynaklara zararverebilecek baz uygulamalara neden olabilecei kaygs arlk tamakta idi ve bu sakncalaryaanmaya da balanmtr.

Bu eletirilerin nda var olan yasann kkten bir biimde ve nerede ise btn iledeitirilmesi gerektii ortaya kmaktadr. Bunun gerekletirilmesinin kolay olmad,geerli yasann hazrlk ve yasalama srecinin yksnden anlalmaktadr.

Bu nedenle 5686 sayl Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Kanununda

aamal biimde deiiklikler yaplmas daha gereki grlmektedir.Bu deiikliklerin ncelikli olanlar, buraya kadar deinilen sakncalarn en yaamsalve en tehlikeli olanlarnn giderilmesi iinYAPILMASI ZORUNLU DEKLKLER olarak ele alnmaldr. Bunlarn dnda yasal dzenleme getirilen sektrde yatrmlarnarttrlmas, yanllarn azaltlmas, bu kaynaklardan salanan yararn en st dzeye karlmasdorultusundaYAPILMASI GEREKL DEKLKLER ele alnmaldr. Son olarak, yasave ynetmelikte buraya kadar sralanan zaaarn giderilmesi ve eksiksiz ve yanlsz bir yasaldzenlemeye eriilmesi iinYAPILMASI YARARLI DEKLKLER ele alnabilir.

5 Luketina, K.M., 2000, agy

8/13/2019 081594975a764c8_ek

37/222


- 25 -

A. YAPILMASI ZORUNLU GRNEN DEKLKLER Ayn jeotermal sistemi ileyecek, ayn jeotermal alandan, ayn rezervuardan akkan

retip oraya geri basacak iletmelerin ruhsatlar, ruhsat sahiplerinin haklar sakl kalmakkouluyla birletirilmelidir.

Bu birletirme ilemleri, yatrmclara, onlar iin caydrc olmayacak, ancak mutlakasonuca ulaacak birka seenek arasnda seim olana salamaldr. Bunlardan biri, aynsistemi iletecek btn yatrmclar tek bir irkette toplayan ve ruhsatlarn birletirilmesi ilesonulanacak bir seenek olabilir. Bir baka seenekte de, ruhsatlar ve yatrmclar birbirinden bamsz kalmakla birlikte, sahann ynetimi btnleik bir duruma getirilebilir. Bu durumda,sahann her blmyle ilgili rezervuar ve akkan bilgileri canl olarak, o sahadan sorumlu birkamu denetim kurulunun arivine ulatrlmal; yatrmclar bu kurulun yaplmasn istediitestleri yapmakla zorunlu olmal; sahadan yaplacak retim miktar, geri basma yerleri, alnmasgereken koruma nlemleri, retim kapasiteleri, vb konularda son sz bu kurulun olmaldr.Bir baka seenekte de, sahalarn kamulatrlarak birletirilmesi; ancak, ekilebilecek akkanve s, her bir ruhsat sahibine ruhsat alanlar ve yatrm miktarlar orannda paylatrlarakkullanmalar salanmaldr.

Ksacas ruhsat sahiplerinin haklarna zarar getirmeden bir jeotermal alan btnleikolarak ele alnmaldr. Bu konuda kamusal bir denetim oluturulmaldr.

Arama ruhsatlar verilirken, gelecekte komu ruhsatlara yaylan sistemler bulunmasdurumunda yukarda nerilen yeni kurallara uyulmas dorultusunda birer taahhtalnmaldr.

Bu dorultuda getirilmesi gereken bir baka deiiklik te, 5686 sayl yasayla verilmiolan ruhsatlardan, sresi dolup den ya da terk edilenlerin ancak birletirildikten sonra ihale

edilmesi olmaldr.Birbirine komu sahalarda, sahalar aras etkileim ve olumsuz uygulamalardan dolayyatrmclarn zarar grmeyecei dzenlemeler ak ve net ekilde yaplmal, uygulama somut,anlalr ve llebilir kriterlere balanmaldr.

letme ruhsat alanlarnda rezervuar basnc ve scaklnn dmesine karlk cezayaptrmlar getirilmelidir.

nerilen bu kurallar yrtmek ve denetlemek zere bir Jeotermal leri Genel Mdrl(JGM) kurularak, MGEM tarafndan yrtlen sicil tutma ileri bu kuruma verilmelidir.JGM rnei Petrol leri Genel Mdrlnde (PGM) olduu gibi, sicil, komu sahalar arasilikilerin dzenlenmesi, arama ve iletme faaliyetlerinin izlenmesi, blgesel planlama, eitim,ariv ve uzman kadrolarn salanmasyla ilgilenmelidir.

Yasada bu deiiklikler yaplrken Uygulama Ynetmeliinin dnda tematik

ynetmeliklere de deinilmeli ve bu deiiklikten sonra;evre Etkilerinin Deerlendirilmesi ve nlemler Jeotermal Arama almalarJeokimyasal nceleme Amal rnek Alm ve Analizler Jeotermal Enerji retim ve Geri-Basma Kuyular Delinme , Donatlma EsaslarKuyu ve Formasyon DeerlendirmesiKuyu retim lmleriJeotermal Enerji Rezervuar DeerlendirmesiJeotermal Enerji Sahalarnda Geri-Basma ve Basma Deerlendirmesi

8/13/2019 081594975a764c8_ek

38/222


- 26 -

Jeotermal Enerji retim DonanmlarJeotermal Enerjiden Is retimi Projelerinin Hazrlanmaskonularnda ynetmelikler hazrlanp uygulamaya sokulmaldr.

B. YAPILMASI GEREKL OLACAK DEKLKLER

Trkiyenin jeotermal alanlar beklenen potansiyele gre snanmal, elektrik retimineuygun alanlar, dorudan kullanma(stma ve kaplca) uygun olan alanlardan ayrlmal ve her biri iin farkl uygulama yaplmaldr. rnein, Byk Menderes, Gediz, Edremit, Simavgrabenleri gibi ncelikle elektrik retimine uygun olabilecek alanlarda elektrik retimi ve buna bal entegre tesisleri tevik edecek ekilde dzenlemeler yaplmaldr. Benzer bir uygulamaPetrol Kanununda vardr, Trkiye bir ok petrol arama blgesine ayrlmtr. Baz alanlardaalmay desteklemek ve younlatrmak iin, baz blgeler aramalara kapatlmtr.

MTA nn haklar korunarak, denetim yetkileri kaldrlmaldr.Belirli (rn.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

39/222


- 27 -

Jeotermal Yasas ve Uygulamadaki Sorunlar, Simav rnei

M. Orhan NASUHOLUSimav Turizm, Kltr ve Kalknma Dernei

Z

Bu makalede Kamu Haklarn Devletimiz Korurdan, Kamu daresinin Gvenilirliineve leyiine Kar Sular a kadar uzanan Simav Eynal termal-jeotermal alannn son be

yl anlatlmtr ve 5686 sayl Jeotermal Kaynaklar ve Doal Mineralli Sular Yasas veuygulamasnda Yasann grevlendirdii idari makamlarn, Belediyelerin ve olaylara sadecekardan bakan halkn durumu tartlmtr.

1. GR

2007 TMMOB Jeotermal Kongresi Sonu Bildirgesinin lkemizdeki jeotermalalanlardaki kaynaklarn kullanmnda ve kaynaklarn yenilenebilir srdrlebilir konumlarnkorumada yaanan zorluklar ortaya konmutur. Sonu bildirgesindeki bu konuyla ilgilimaddelerden bazlar aada verilmitir. (3) 5686 sayl Jeotermal Kaynaklar ve DoalMineralli Sular Yasasnn tam anlamyla kamu yarar ve lke karlarn gzetmedii, eksiklerhatalar ierdii, (5) Kanunun uygulanmas konusunda yasada belirtilen kurumlarn grevyetki ve sorumluluklarnn karmak bir biimde dzenlenmi olduu, bunun da sorunlara yolaaca, (6) Yasann evre ile jeotermal kaynaklarn ve rezervuarlarn korunmasna yneliketkin bir dzenleme iermedii, (7) Jeotermal kaynaklar ile ilgili aratrmalarn nasl yaplacave denetlenecei konularnda bir dzenleme getirmedii, (8) Yasann jeotermal sistemlerinkorunmas ile sistemin dengesinin, yenilenebilirlik- srdrlebilirlik artlarnn bilinerekiletmenin buna gre yaplmasnn salanmasna ynelik hibir nlem, zorunluluk ve yaptrmngrmedii vurgulanmtr.

Yukarda TMMOB jeotermal kongresinde saptanan bu sonular Simav-Eynal termal- jeotermal alan iinde hayati nem tamaktadr .Simav Turizm, Kltr ve Kalknma Derneideon yldan beri ilenin evre ve kaynaklarn koruyarak gelime ve gelitirerek kalknmasna

ynelik mcadele etmektedir.2. SMAV EYNAL JEOTERMAL SAHASINDAK UYGULAMALAR

2007 Jeotermal Kongresinde Derneimiz adna sunduumuz bildiride Simav ilesindeki2004 ylnda balatlan uygulamalar deerlendirilmitik. Konunun bal;Uygulamada;Jeotermal ve Termal Kaynaklar zerinde Geliim Adna Bilimsellikten Uzak, Yerel veGenel Siyasi ve Ekonomik Rant Basks, Kaynak alann Hoyrata Kullanma, JeotermalEnerji Politikalar ile Termal Turizm Arasnda ki likinin Deerlendirilmesi idi. Bu bildiride aada belirtilen sonular ortaya konmutu.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

40/222


- 28 -

(I) Jeotermal enerji alanlar zerinde yerel ve genel siyasi ekonomik bask her gn dahada arlamaktadr. Olan bu enerji alanlarmza olmaktadr. Burada olan biteni ak olarakyazya dklememektedir. Btn bu zaman iinde, lkemizdeki jeotermal alanlarnn kandareenjeksiyon uygulamas vardr? Varsa yeterlimi dir? Bu durum Devlet tarafndan kontroledilmekte midir? Burada anayasal su var mdr?

(II)Termal salk turizminin emek youn i kolu olduu dnldnde, termal turizmtarinin gerekten oturduu Eynal kaplcalar gibi alanlarda, jeotermal enerji almalarnn buynnde gz nne alp korunarak yaplmasnda yarar olduu dnlmektedir.

(III) Buradaki amacn insan ve doa eksenli srdrlebilir yaam olduu aktr.eklindedeerlendirme yaplmtr.

Simav Eynaldaki uygulamalar Hazin bir ykdr. Bu yknn iinde bizlerin biryurtta olarak Devletimize ve onun idari makamlarna ve bu makamlarn alt birimlerininhkmi ahsiyetlerine saygdan baka ereimiz yoktur. Burada ele alacamz konular i veilem bazndadr.

3. SMAV TERMAL-JEOTERMAL MERKEZNN HAZN YKS

Simavda yaanan skntlar aada sralanmtr;3.1- Nazm Plan Ve evre Dzeni Planmz maalesef yoktur. imdiki Belediye Bakanl

bu konulara duyarl gzkmektedir.3.2-Reeenjeksiyon tasarm, reenjeksiyon alan konusunda lkemizin dier alanlarnda

olduu gibi hibir alma yoktur.3.3-Eynalda, hem de kaynak koruma alanlar stnde 2004 ylnda belediyece, gelii

gzel imar ruhsat verilmitir.2005 yl banda Eynal Blgemizde belediyemizce verilen mevzi imar plan iptali iintarafmzca mahkemeye verilmi ve Eyll 2006 da gelen mahkeme keif heyeti raporunun

sonucunda;Dava konusu alana planla getirilen arazi kullanm kararnn st lekli plan karar

olduu, ancak dava konusu alana ve yeralt kaynaklarnn yer ald blgeye ilikin gerek1/25000 lekli evre dzeni plan gerekse 1/5000 lekli nazm imar plan olmad,

Dava konusu alanlarn kaynak koruma alanlar snrlar ierisinde olduu, Blgede bulunan parsellerde rastgele oluan taleplerle geliigzel imar planlamasnn yeralt sukaynaklarna gnmzde ve gelecekte zarar verecei,

Bu planlamann ehircilik ilkelerine, belde ihtiyalarna, planlama tekniklerine, kamu

yararna, 3194 sayl yasa ve ynetmeliklerine uygun olmad,gr ve kanaatine varlmtr.

Bu keif raporuna 2007 Jeotermal Kongresinde deklare edildii gibi Eskiehir dareMahkemesi 21.06.2007 tarihinde aynen uyarak dava konusu ilemin iptaline karar vermitir.Bu kadar ak ve net karara ramen Belediye hemen temyize gitti. Ama Dantay, dareMahkemesinin kararn 24 Haziran 2009 tarihli 2009/7737 sayl kararla onaylad. TemyizBelediyenin de yasal hakk olmakla birlikte, Eynaln gelecei adna bu hukuk mcadelesikazanlmtr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

41/222


- 29 -

3.4-Fakat yukardaki dava sonulanmadan belediyece yeni mevzii imar ruhsat verildi.Bu yeni yaplamalara kar Ktahya Vilayetine dava karar verilme aamasnda, karardansonra hukuksuz duruma debilecek bir yaplamaya msaade edilmemesi hususunda yazyazlmtr. Bu yazmalar srasnda ise mahkeme karar da gelmitir. Karar Vilayete bildirilmive Vilayetten 31.08.2007 tarih, 990 say ile gelen cevabn, rapor ksmnn son paragrafaadaki gibidir: Bu durumda her ne kadar, 2006 ylnda Turizm Bakanlnca mevcut turizmmerkezine bitiik alanda II. Turizm merkezinin onaylanm olduu grlse de Eskiehir dareMahkemesinin 21.06.2007 tarih ve esas no 2005/917, 2007/1090 sayl kararnda belirtildiizere Simav Belediye ve Mcavir alanlarn kapsayan zellikle de Simav Eynaldaki I. veII. Turizm merkezlerini kapsayan 1/5000 veya 1/25000 lekli nazm imar planlarnnyaptrlp ilgili makamlara onaylatlmas gerekmekte olup, erh dilekesindeki bahsi geenve yaplamasna devam edilen inaatlar ile ilgili ise hukuki yollardan alnacak kararlara grehareket edilmesinin uygun olaca gr ve kanaatine varlmtr.

3.5-2004-2006 arasnda Eynal kaplcalarna mevzi imar ruhsatlar anlamnda bilim d,hukuk d ve kaynaklar koruma kaygs tamayan tam bir saldr vard. Biri mahkemeyeverilmi ve durdurulmutur. Dieri vilayete bildirilmi ve mahkemeye verebilirsin denmitir.ncs de 2006 ylnda TOK olarak karmza kmtr. On aylk ve onlarca dilekelikve seyahatlik mcadele sonunda 01.05.2008 tarihinde elden Babakanlk TOK Bakanl,Kltr ve Turizm Bakanl, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl ve MTA, Ktahya Valilii,Simav Kaymakaml ve Simav Belediye Bakanlna tarafmzca verilen iki buuk sayfalkyaznn son paragrafnda Mevcut projenin ve yaplan ihalenin iptal edilmemesi halinde bunungereklemesine neden olan ilgili kamu kurulular ile yerel ve mlki idare amir ve yetkilileri,hem ceza ynnden hem de oluan zararlarn karlanmas iin hukuki adan sorumlu

olacaklardr.Sonu olarak: Yukarda aklanan nedenlerle konunun ivedilikle incelenerek proje veihalenin iptal edilmesi iin 2577 sayl kanun gereine gre yasal srede cevap verilmemesi,yetersiz yada olumsuz cevap verilmesi halinde dava alacann, ayrca konuya ilgisiz kalanya da hukuka aykr ilemler yapan sorumlular hakknda su duyurusunda bulunulacann bilinmesi sayg ile arz ve talep edilmitir (Ek 2). Burada hazin olan taraf Devletimin konuylailgili btn grevlilerine tarafmzcasu duyurusunda bulunulaca ifadesidir. Bu bir yurttaiin zuldr.

Bu yazmalar sonucunda TOK bize bu yeri belediye gsterdi diye cevap vermitir.Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanl MTA da ek yazs ile tesis yaplabilir diye cevap verdi,fakat mahalle kurabilirsiniz demedi. Kltr Bakanlnn Kltr Varlklar ve Mzeler GenelMdrlnn ise konu ile ilgili aratrmas inaat balatldnda henz daha bitmemiti.

Bu hali ile alacak davada ncelikle yrtmeyi durdurma kararn alabilecei kesindi ancakTemmuz 2008 dnemi itibari ile alacak kamusal davann selametle grlemeyecei gr bizde hakim olmutur.

3.6- Yaplan almalarla Eynaln bat ksmnda gelii gzel yaplama durduruldu,kaynak korunma alanlarmz kurtarld ve TOK yeri ile de mcadele ediliyor iken tarafmzca bilinip te ortaya koyamadmz olay gereklemi. MTAnn kuyular da dahil btn kaynakalanlarnda 3. kiilere arama ruhsatlar verilmi. Yasann verdii haklar kullanlyormu gibigzkse de, Simav ilesi bir mddet sonra snma kayna olarak jeotermal enerjisini durdukyerde bir zel rmadan alacak duruma getirilmitir.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

42/222


- 30 -

zet ksmnda Kamu Haklarn Devlet Korurdan, Kamu daresinin Gvenirliliineve leyiine Kar Sulara vardk, denilen hadise budur. Bu sular iddias MTAya aittir.MTA Genel Mdrl, Ktahya Valilii l zel dare Mdrln muhatap alarak20.06.2008 tarihli noter ihtarnamesinde konu c de aksi halde genel mdrlmzn kanunimenfaatlerinin korunmasn teminen yasal yollara bavurulaca gibi 5237 sayl Trk CezaKanununu Kamu daresinin Gvenilirliine ve leyiine Kar Sular kapsamnda sorumluolan yetkililer hakknda su duyurusunda bulunulaca hususlarn ihtaren bildirilmesidirdenilmektedir (Ek 3).

MTA daha sonra 13.12.2008 de nc kii durumdaki rmaya verilen 17 nolu aramaruhsat iptaline ve ncelikle 17 nolu arama ruhsatnn yrtmesinin durdurulmasna kararverilmesi talebi ile dava amtr. Simav Belediyesi de 10.09.2009 tarihli dilekesi ile szkonusu davaya mdahil olmutur. Ve Nihayetinde, MTA Davay kazanm, kendi kuyularngeri almtr (Eskiehir 2. dare mahkemesi 30.09.2009 tarih 2009/519 sayl karar).

4. SONU VE NERLER

a. Simav kamuoyunda, jeotermal enerji almnn bu yasa ve uygulamalarla ileride;gerek kaplca turizmi, gerek seraclk ve gerekse ilenin jeotermalle snmas konusundaendieler hasl olmutur.

b. Simav Termal Turizm Merkezinde ncelikle nazm ve evre dzeni plan yaplmaszorunludur. Bu anlamda her trden gelii gzel yatrmn engellenmesi hayati nem arzetmektedir.

c. Simav Termal Turizm Merkezi turistik geliimini henz tamamlayamamtr. Eynaldasalk kompleksi, Naada spor kompleksi ve itglde kongre kompleksi esas alnmaldr.

d. Simav Blgesel termal ve Jeotermal Geliim Plan hazrlanmaldr. HazrlanrkenBaat lt Simavlnn, kendi btn yer alt kaynak ve evre deerleri ile srdrlebiliryaamna sayg gsterilmesi olmaldr.

e. Jeotermal Kaynaklarn ruhsatlandrlmasnda reenjeksiyon tasarml evresel etkideerlendirme raporu mutlaka aranmaldr.

f. Devletimizden Simav termal ve jeotermal alannn yer alt kaynak ve evre deerleriniyeniden deerlendirmeye alp, rnek bilimsel jeotermal geliim projesini yapmasn istemekhakkmzdr.

Simav ilesi gelecei anlamnda 2004-2009 arasnda kara bir dnem geirirken SimavTurizm Kltr ve Kalknma Dernei kaynaklarn korunmas iin her trl hukuki ve idarialmay yapmay bir grev bilmitir. Baka yrelerde de bu durumlarla karlalm olmas

muhtemeldir. Halkn Simavda yaanan rnekten hareketle lkemizdeki dier bilim ve hukukd saldr altndaki termal ve jeotermal alanlarmzn bilimsel ve kamu yarar gzetilerekkullanlmas iin gerekli duyarll gstermesi jeotermal kaynaklarmz koruma altnaalacaktr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

43/222


- 31 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

44/222


- 32 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

45/222


- 33 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

46/222


- 34 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

47/222


- 35 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

48/222


- 36 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

49/222


- 37 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

50/222


- 38 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

51/222


- 39 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

52/222


- 40 -

8/13/2019 081594975a764c8_ek

53/222


- 41 -

Trkiyenin Jeotermal Enerji Potansiyeli

E. Didem KORKMAZ BAEL, Abdurrahman SATMAN, mran SERPEN T Petrol ve Doal Gaz Mhendislii Blm, 34469 Maslak-stanbul [email protected]

Z

Trkiyenin jeotermal kaynaklar hidrotermal ve destekli jeotermal sistemler (GJS=EGSEngineered Geothermal Systems) olmak zere iki snfa ayrlr. Gnmzde lkedeki tm jeotermal arama ve gelitirme projeleri hidrotermal zerine younlamtr. thal edilen enerjikaynaklarna olan bamllk ve mevcut jeotermal potansiyel, Trkiyedeki jeotermal enerjiarama ve gelitirme projelerini tevik etmektedir.

Trkiyenin jeotermal enerji potansiyelinin belirlenmesi ve deerlendirilmesi amacylastanbul Teknik niversitesinde bir alma yrtlmektedir. Yrtlmekte olan bu almadaama, jeotermal sahalardan elektrik ve dorudan kullanm amal potansiyellerin tahminedilmesidir. Bu amala Trkiye iin 2 tr kaynak kategorisi zerinde durulmaktadr: (1) 3km derinlikten daha s derinliklerdeki hidrotermal kaynaklar ve (2) yerkredeki s akskullanlarak elde edilen jeotermal potansiyel. Bugne kadar yaplan almalar Trkiyenin ilk3 km derinliindeki jeotermal potansiyelin 31 x 1023 J olduunu gstermektedir. Monte Carlotipi olaslkl hacimsel rezerv (potansiyel) tahmin yntemi kullanlarak Trkiye genelindetoplam 55 adet orta-yksek scaklkl jeotermal (hidrotermal) saha mevcut jeolojik, jeokimyasal, jeozik ve sondaj verileri deerlendirilerek incelenmitir. Bu sahalardan (17 saha) elektrikretimi iin elde edilebilecek en dk jeotermal potansiyel snr deeri referans scaklnn100 oC olmas halinde 710 MWe ve dorudan kullanm iin elde edilecek en kk snr deer

ise referans scaklnn 15o

C olmas durumu iin ise 24 GWt olarak tahmin edilmitir.Mays 2009 itibariyle, Trkiyedeki kefedilmi mevcut btn jeotermal oluumlardeerlendirilerek Trkiyenin tahmini grnr kapasitesi referans scaklnn 15oC olmasdurumu iin yaklak 4800 MWt olarak hesaplanmtr.

Bu bildiride, tanmlanm grnr (hidrotermal) kapasite, jeotermal temel kaynak ve GJS potansiyeli hesaplamalar iin kullanlan yntemler ve gncellenmi sonular sunulmaktadr.Bunlara ek olarak, Trkiyenin yzeyden 500 ve 1000 m derinlii iin hesaplanm tahminiscaklk dalm haritalar sunulmaktadr.

8/13/2019 081594975a764c8_ek

54/222


- 42 -

1. GR

Nfus, endstrileme ve elektrik kullanmnn her geen gn artmasyla Trkiyeninenerji ve elektrik gereksinimi srasyla her yl yaklak 4.5% ve 7.5% olarak bymektedir.Trkiyenin enerji tketimi yaklak 106 milyon ton petrol edeeri ve elektrik retimkurulu kapasitesi ise yaklak 42 000 MWedir. Bu artn byk bir ounluu ithal edilenve enerji bamlln arttran daha fazla fosil yaktlarn (zellikle petrol ve doal gaz) piyasaya girmesinden kaynaklanmaktadr. Enerji ihtiyacnn yaklak %75i ithal edilen veenerji bamlln arttran yaktlardan karlanmaktadr. Enerji bamlln rzgar, gne, jeotermal gibi yenilenebilir kaynaklarn devreye sokulmasyla, bir nevi enerji eitlendirilmesiyaplarak azaltmas gerekmektedir.

Trkiyenin yenilenebilir enerji kaynaklar bakmndan zengin olduu teden beri dilegetirilmekle birlikte bu kaynaklarndan retebilecek enerjinin deerlendirilmesi net olarakyaplmamtr. lkenin yerli enerji potansiyelinin artmasna az da olsa bir olanak salayacak jeotermal kaynaklarn enerji arz portfyne eklemesi gerekmektedir.

Jeotermal arama faaliyetleri Trkiyede 1960larda balamtr. lk olarak 1968 ylndayksek entalpili bir jeotermal saha olan Kzldere Sahas kefedilmitir. Orta scaklkl sahalarolarak nitelendirilen Balova ve Seferihisar Sahalar 1960 ve 70lerde bulunup, allmtr.kinci yksek entalpili saha, Germencik ve dier orta entalpili sahalar olarak kabul edilenSalavatl ve Simav sahalar ise 1980lerde kefedilmilerdir. Trkiyede 45 yldan uzun birsredir jeotermal faaliyetler devam etmekte olmasna ramen, dk ve orta scaklkl kaynaklardetaylca aratrlp, deerlendirilmemitir.

2. GRNR JEOTERMAL KAPASTETrkiyede bugne kadar yaplan aratrmalar ile MTA 1996 ve MTA 2005 envanterleri

deerlendirildiinde, lke genelinde 276 oluumda jeotermal etkinliin olduu grlmektedir.Grnr jeotermal kapasite hesab yapmak iin mevcut veriler detaylca deerlend

081594975a764c8_ek

Documents

Transcript of 081594975a764c8_ek