00 LandschapsfotografieKelby BOEK · De uitsnede bepaalt alles De positie van waaruit je...

H E T G R O T E L A N D S C H A P S F O T O G R A F I E B O E K

viii

InhoudHoofdstuk 1 001

ONMISBARE UITRUSTINGSpullen die je min of meer moet hebben

Je hebt een stevig statief nodig ........................................................................................... 002

Vermijd het gebruik van de middenkolom .......................................................................... 003

De poten van je statief uitschuiven ...................................................................................... 004

Hangend gewicht voor stevigheid ........................................................................................ 005

Hoe spreid je de poten? ........................................................................................................ 006

Heel erg laag kunnen gaan met behulp van een Platypod ................................................ 007

Neem een balhoofd ............................................................................................................... 008

Je hebt een draadontspanner nodig .................................................................................... 009

Zorgen dat je horizon recht staat, methode 1 ..................................................................... 010

Zorgen dat de horizon recht staat, methode 2 ..................................................................... 011

Het geweldige van een snelkoppelingsplaat en een L-plaat .............................................. 012

In de tas van iedere landschapsfotograaf: een circulair polarisatie�lter .......................... 013

Je hebt een grijsverloop�lter nodig ..................................................................................... 014

En waarschijnlijk wil je ook een grijs�lter ............................................................................ 015

Je lcd-scherm bij helder daglicht bekijken ........................................................................... 016

Je hebt een kleine, krachtige zaklamp nodig ....................................................................... 017

Het beste spul ter wereld: gaffertape ................................................................................... 018

Een goed, goedkoop lensdoekje .......................................................................................... 019

Welk type geheugenkaart moet je gebruiken? .................................................................... 020

Een harde schijf om op locatie een back-up te maken ....................................................... 021

Extra accu’s (vooral bij koud weer) ...................................................................................... 022

Een goede rugzak (maar geen grote) ................................................................................... 023

Hoofdstuk 2 025

CAMERA-INSTELLINGEN EN LENZENVoor elke taak de juiste instellingen

Stel je camera in op de laagst mogelijke ISO-waarde ........................................................ 026

Fotografeer in de modus diafragmavoorkeuze ................................................................... 027

Welk diafragma te gebruiken ................................................................................................ 028

Welke sluitertijd te gebruiken ............................................................................................... 029

Fotografeer in RAW (groter dynamisch bereik) ................................................................... 030

Schakel nu meteen de waarschuwing voor hooglichten in ................................................ 031

Is de waarschuwing voor uitgebleekte hooglichten echt nauwkeurig? Nou, nee ............ 032

Omgaan met uitgebleekte hooglichten ................................................................................ 033

Welke lichtmeting te gebruiken ............................................................................................ 034

Wanneer naar spotmeting overschakelen? ......................................................................... 035

Stel de witbalans in op bewolkt ........................................................................................... 036

Je moet tijdens het fotograferen de scherpte controleren ................................................. 037

Hoofdstuk 01 001

ESSENTIAL GEAR There Is Some Stuff Ya Kinda Have to Have

You’re Going to Need a Sturdy Tripod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 002

Avoid Using the Center Column . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 003

Extending Your Tripod’s Legs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 004

Hanging Weight for Sturdiness . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 005

How to Splay the Legs . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 006

Get Really Low Using a Platypod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 007

You’ll Want a Ballhead . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 008

You’ll Need a Cable Release . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 009

Get Your Horizon Line Straight, Method 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 010

Get Your Horizon Line Straight, Method 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 011

The Awesomeness of a Quick Release Plate and an L-Bracket . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 012

In Every Landscape Photographer’s Bag: A Circular Polarizer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 013

You’ll Need a Graduated ND Filter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 014

And, You’ll Probably Want an ND Filter . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 015

Seeing Your LCD in Bright Daylight . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 016

You’ll Need a Small, Powerful Flashlight . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 017

The Greatest Stuff on Earth: Gaffer’s Tape . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 018

A Good, Cheap Lens Cloth. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 019

Which Type of Memory Card to Use . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 020

A Drive for Backing Up in the Field . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 021

Extra Batteries (Especially in Cold Weather) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 022

A Good Backpack (but Not a Big One) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 023

Hoofdstuk 02 025

CAMERA SETTINGS & LENSESHow to Get the Right Settings for the Job

Set Your Camera at Its Lowest Native ISO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 026

Shoot in Aperture Priority Mode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 027

Which Aperture (F-Stop) to Use . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 028

What Shutter Speed to Use . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 029

Shoot in RAW (Wider Dynamic Range) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 030

Right Now, Go Turn On Your Highlight Warning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 031

Is the Highlight Warning You’re Seeing Really Accurate? Well…No . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 032

How to Deal with Clipped Highlights . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 033

Which Metering Mode to Use . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 034

When to Switch to Spot Metering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 035

Set Your White Balance to Cloudy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 036

You Have to Check Sharpness During the Shoot . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 037

00_LandschapsfotografieKelby_BOEK.indb 8 27-05-19 11:52


ix

InhoudSuperscherpe Live View scherpsteltruc ............................................................................... 038

Welke scherpstelmodus te gebruiken .................................................................................. 039

Vergrendel de spiegel ............................................................................................................ 040

Alternatief voor de draadontspanner ................................................................................... 041

Groothoeklens (waarom en welke) ...................................................................................... 042

Wanneer een extreme groothoeklens te gebruiken? .......................................................... 043

Hoofdstuk 3 045

VOORDAT JE BEGINT TE FOTOGRAFERENDe kunst van een succesvolle voorbereiding

Doe onderzoek ....................................................................................................................... 046

Begin met Pinterest ............................................................................................................... 047

Kijk vervolgens op 500px.com ............................................................................................. 048

Google Afbeeldingen & Google Maps ................................................................................. 049

De locatie verkennen ............................................................................................................. 050

Geweldige landschappen leveren geweldige landschapsfoto’s op ................................... 051

Wanneer maak je de foto: zonsopgang ................................................................................ 052

Wanneer maak je de foto: zonsondergang .......................................................................... 053

Wat te fotograferen op andere tijden? ................................................................................. 054

Fotograferen tijdens het blauwe uur .................................................................................... 055

Hoe laat moet je aanwezig zijn om een zonsopgang te fotograferen? ............................. 056

Wat te doen de avond vóór het fotograferen van een zonsopgang? ................................ 057

Hoofdstuk 4 059

COMPOSITIEDe uitsnede bepaalt alles

De positie van waaruit je fotografeert bepalen ................................................................... 060

Liggende of staande foto’s maken ....................................................................................... 061

Waarop stel je scherp? .......................................................................................................... 062

Of stel scherp op oneindig, zodat alles scherp is ................................................................ 063

Waar plaats je de horizonlijn? ............................................................................................... 064

Hoe leid je het oog van de kijker? ........................................................................................ 065

De aandacht van de kijker trekken met behulp van negatieve ruimte .............................. 066

De aandacht trekken met behulp van licht .......................................................................... 067

Waarom heb je een voorwerp in de voorgrond nodig? ..................................................... 068

Je hebt een duidelijk onderwerp nodig ............................................................................... 069

Vereenvoudig de scène ......................................................................................................... 070

Vermijd rommel langs de rand die de foto verpest ............................................................ 071

Waarom we wolken nodig hebben in onze foto ................................................................. 072

Re�ecties in stilstaand water ................................................................................................ 073

Prachtige foto’s van bergen maken ...................................................................................... 074



x

InhoudBergen als achtergrond ......................................................................................................... 075

Bergen fotograferen vanuit een zeer lage positie ............................................................... 076

Fotograferen met de zon in beeld ........................................................................................ 077

Fotografeer net voor of net na het slechte weer ................................................................. 078

Bestudeer het werk van andere landschapsfotografen ...................................................... 079

Hoofdstuk 5 081

HDR & PANORAMA’SEh, het gaat over het maken van HDR- en panoramafoto’s

De voordelen van panorama’s versus groothoek ............................................................... 082

Camera-instellingen voor het maken van panorama’s ....................................................... 083

Kies voor panorama’s een lens met weinig randvervorming ............................................ 084

Zorg ervoor dat je camera waterpas staat ........................................................................... 085

Houd je camera gecentreerd ................................................................................................ 086

Drie voordelen van staande foto’s maken ........................................................................... 087

Plaats de inkeping van je balhoofd voor staande panorama-opnamen links .................. 088

De sleutel tot panoramafoto’s die perfect op elkaar aansluiten ........................................ 089

Je hulp bij panoramafoto’s: de truc met twee vingers ....................................................... 090

Panoramatruc om meer te behouden met minder wegsnijden ......................................... 091

Wees snel ............................................................................................................................... 092

Een verticale panoramafoto maken ..................................................................................... 093

Panoramafoto’s maken die uit meerdere rijen bestaan ...................................................... 094

Hoe maak je van alle opnamen een panoramafoto? .......................................................... 095

Wat is het beste: Automatisch uitsnijden of Grens verdraaien? ....................................... 096

Stapel je panorama’s voor meer overzicht .......................................................................... 097

Panorama’s afdrukken ........................................................................................................... 098

Hoe maak je HDR-foto’s? ....................................................................................................... 099

Hoe voeg je ze samen tot een enkele HDR-foto? ................................................................ 100

HDR-panorama’s maken ....................................................................................................... 101

Hoofdstuk 6 103

LANGE BELICHTINGSTIJDENDe kunst van het tonen van beweging

Het begint met een statief en een draadontspanner .......................................................... 104

Begin met autofocus en schakel dan over op handmatig .................................................. 105

Schakel beeldstabilisatie of vibratiereductie uit .................................................................. 106

Welke ISO-waarde stel je in? ................................................................................................ 107

Hoe lang moet je de sluiter openhouden? .......................................................................... 108

Hoe fotografeer je langer dan 30 seconden? ...................................................................... 109

Bedek je zoeker om ongewenst binnenvallend licht te voorkomen ................................... 110

Waarom je de ontspanknop wilt vergrendelen .................................................................... 111



xi

InhoudJe hebt een grijs�lter nodig .................................................................................................. 112

Grijs�lters stapelen voor nog langere belichtingstijden .................................................... 113

Probeer Live View te gebruiken om scherp te stellen ......................................................... 114

Maak voor scherpe details een tweede opname in de modus diafragmavoorkeuze ....... 115

Ruisonderdrukking voor lange sluitertijden ........................................................................ 116

Watervallen en beekjes er zijdezacht uit laten zien ............................................................. 117

Je wilt dat de wolken bewegen ............................................................................................ 118

Schilderen met licht ................................................................................................................ 119

Hoofdstuk 7 121

STERRENHEMELS EN DE MELKWEGHemels fotograferen

Je doel: een landschapsfoto met een sterrenhemel ........................................................... 122

Voorkom lichtvervuiling ........................................................................................................ 123

Controleer het weer, want je hebt ook een wolkenloze, heldere hemel nodig! ............... 124

De maan is je vijand .............................................................................................................. 125

De Melkweg is slechts een paar maanden per jaar zichtbaar ............................................ 126

Waar zal de Melkweg precies zijn? Daar is een app voor ................................................... 127

Een hoofdlamp met rood licht voor nachtopnamen ........................................................... 128

Houd je camera stil ................................................................................................................ 129

Je moet in de handmatige modus fotograferen ................................................................. 130

Dit is het diafragma dat je gebruikt ...................................................................................... 131

En de sluitertijd stel je hier op in .......................................................................................... 132

Wanneer moet je de ISO-waarde verhogen? ...................................................................... 133

Je moet in RAW fotograferen ............................................................................................... 134

Gebruik een extreme groothoeklens .................................................................................... 135

Schakel beeldstabilisatie uit .................................................................................................. 136

Hoe stel je scherp op de sterren, methode 1 ....................................................................... 137

Hoe stel je scherp op de sterren, methode 2 ....................................................................... 138

Live View gebruiken om scherp te stellen ........................................................................... 139

Gebruik voor superscherpe sterren focus peaking ............................................................. 140

Het landschap op de voorgrond verlichten,methode 1 ...................................................... 141

Het landschap op de voorgrond verlichten,methode 2 ...................................................... 142

Foto’s van de Melkweg nabewerken .................................................................................... 143

Hoofdstuk 8 145

NABEWERKINGMaak je vlakke plaatjes fantastisch!

Een JPEG of TIFF openen in Camera Raw ............................................................................ 146

Een beter uitgangspunt kiezen ............................................................................................. 147

Stel als eerste de witbalans in .............................................................................................. 148



xii

InhoudEen creatievere witbalans kiezen ......................................................................................... 149

Stel nu de Witte en Zwarte tinten in ..................................................................................... 150

De schuifregelaar Belichting instellen .................................................................................. 151

Uitgebleekte hooglichten repareren ..................................................................................... 152

Donkere schaduwgebieden openen ..................................................................................... 153

Details en textuur verbeteren ............................................................................................... 154

Laat de kleuren er levendiger uitzien ................................................................................... 155

In de nabewerking een grijsverloop toevoegen .................................................................. 156

Uitsnijden en rechttrekken .................................................................................................... 157

Omzetten naar zwart-wit ....................................................................................................... 158

Twee methoden om het contrast te verhogen .................................................................... 159

Nevel uit je opnamen verwijderen ....................................................................................... 160

Lensproblemen corrigeren ................................................................................................... 161

Afrekenen met paarse of groene randen (chromatische aberraties) ................................. 162

Je landschapsfoto’s verscherpen .......................................................................................... 163

Re�ecties maken .................................................................................................................... 164

Afrekenen met gloed ............................................................................................................. 165

Foto’s met verschillende scherpte stapelen ......................................................................... 166

Truc voor een blauwe lucht ................................................................................................... 167

De knop Automatisch als uitgangspunt gebruiken ............................................................. 168

Een ‘dromerige’ uitstraling toevoegen ................................................................................ 169

Wolken vervangen, techniek #1 ............................................................................................ 170

Wolken vervangen, techniek #2 ............................................................................................ 171

A�eidende dingen verwijderen ............................................................................................ 172

Ruis alleen verwijderen op plekken waar het nodig is ....................................................... 173

Foto’s gemaakt met lange belichtingstijden combineren ................................................... 174

Breng details in de maan aan door foto’s te combineren .................................................. 175

Hoofdstuk 9 177

NOG MEER TIPSEcht, is er nog meer? Ja, veel meer!

Regenuitrusting (en waarom je die nodig hebt) ................................................................. 178

Hoe droog je je natte spullen? .............................................................................................. 179

Gebruik kleine vijvers of plassen voor re�ecties ................................................................ 180

Bewolkte dagen, genieten van een natuurlijke softbox ..................................................... 181

Maak geen zwart-witfoto’s in de camera ............................................................................. 182

Plaats mensen in het landschap ........................................................................................... 183

Een mysterieuze sfeer creëren met mist en atmosferische effecten ................................. 184

Je beslagen lens ontwasemen ............................................................................................. 185

Het geheim voor een geweldige lucht ................................................................................. 186

Hoe krijg je details in de maan? ........................................................................................... 187



xiii

InhoudBatterijen die bij koud weer langer meegaan ...................................................................... 188

Lichtstralen in een bos creëren ............................................................................................. 189

Zonnestralen maken .............................................................................................................. 190

De scherptediepte verhogen door het stapelen van foto’s met verschillende scherpte .. 191

Stof op de sensor voorkomen .............................................................................................. 192

Lenzen verwisselen op locatie .............................................................................................. 193

Je landschapsassistent-telefoonapp ................................................................................... 194

Time-lapsefoto’s maken ........................................................................................................ 195

Hoofdstuk 10 197

LANDSCHAPS RECEPTENHoe je smakelijke uitstralingen bereidt

Voor de meeste recepten heb je deze twee nodig .............................................................. 198

Compositie met leidende lijnen ............................................................................................ 199

Spiegelachtige re�ecties ....................................................................................................... 200

Sterke voorgrondelementen ................................................................................................. 201

Dramatische luchten .............................................................................................................. 202

Bergtoppen ............................................................................................................................. 203

Watervallen ............................................................................................................................ 204

Beken met zijdeachtig water ................................................................................................. 205

Zonsopkomst aan zee ............................................................................................................ 206

Een landschap overdag ......................................................................................................... 207

Water met een lange belichtingstijd ..................................................................................... 208

HDR-landschap ....................................................................................................................... 209

Berglandschap met verschillende lagen .............................................................................. 210

Eenvoud .................................................................................................................................. 211

Panoramische foto’s ............................................................................................................... 212

Weids vanuit een lage hoek .................................................................................................. 213

Atmosferische effecten .......................................................................................................... 214

Canyons .................................................................................................................................. 215

INDEX ..................................................................................................................................... 216



xiv

Als je deze twee bladzijden overslaat…

(1) Oké, die kop slaat nergens op, maar het is zo belangrijk dat je deze vijf din-gen leest voordat je aan dit boek begint dat ik er zeker van moest zijn dat je dat zou doen, ze lezen. Daarom heb ik een kop geschreven waarvan ik wist dat die je aandacht zou trekken en aangezien je dit leest, moet het gewerkt hebben, dus het begin is goed. Wat voor soort dingen zouden zo belangrijk zijn dat als je het zou missen, het slecht zou zijn? Nou, als je dit overslaat, weet je niet dat er een speciale webpagina is met een aantal video’s die ik voor je heb gemaakt en waar je veel plezier van zult hebben. Dit is de link naar die webpagina: kelbyone.com/books/landscape. Nu volgen de vier andere belangrijke dingen (stop met gniffelen):

(2) Hoe dit boek werkt: in feite zijn jij en ik samen bezig met een fotoshoot en geef ik je dezelfde tips, hetzelfde advies en leer ik je dezelfde technieken die ik in de loop der jaren heb geleerd van enkele van de beste professionals. Als ik met een vriend ben, sla ik alle technische dingen over. Als je bijvoorbeeld aan mij zou vragen: ‘Hé Scott, waar moet ik in deze scène op scherpstellen?’ Ik zou je dan geen lezing geven over hyperfocale afstand of scherptediepte-zones voor acceptabele scherpte. Ik zou zeggen: ‘Stel scherp op een plek die zich op ongeveer 1/3 van de rand van het kader bevindt.’ Ik zou het je kort en bondig en recht door zee vertellen en dat is ook onge-veer wat ik in dit boek doe.

(3) Je hoeft dit boek niet van begin tot einde te lezen. Dit is een boek waar je overal in kunt springen, dus als er een bepaald onderdeel van landschapsfotogra� e is dat je als eerste wilt lezen, kun je gewoon naar dat hoofdstuk gaan en er meteen indui-ken, geen probleem. Als je helemaal nieuw bent, is het waarschijnlijk handig om vooraan te beginnen, omdat latere hoofdstukken voortbouwen op eerdere hoofd-stukken, maar je hoeft het niet op volgorde te lezen.

H O O F D S T U K 5 ■ H D R & P A N O R A M A ’ S H O O F D S T U K 5 ■ H D R & P A N O R A M A ’ S

100 101

Hoe voeg je ze samen tot een enkele HDR-foto?

Als je Photoshop of Lightroom gebruikt om je HDR-foto te maken, heb je eigen-lijk alleen de 2 stops donkerdere en lichtere opnamen nodig om de foto te maken, alleen die twee foto’s. Je hoeft de normale belichting niet eens te gebruiken. (Opmerking: Voor de meeste andere HDR-toepassingen is die normaal belichte foto wel nodig.) Hoe dan ook, selecteer in Lightroom je twee bracketing-opnamen, ga vervolgens naar het menu Foto en kies onder Foto samenvoegen de optie HDR om het dialoogvenster Voorvertoning HDR samenvoegen te openen. Als je in Photo-shop Camera Raw gebruikt, selecteer je in plaats daarvan de twee foto’s in de � lm-strip aan de linkerkant en druk je vervolgens op Option-M (pc: Alt-M) om het dia-loogvenster Samenvoegen tot HDR te openen. Als je je HDR-opnamen uit de hand maakt (het werkt veel beter als je vanaf een statief fotografeert, dus ik hoop dat je dit niet hebt gedaan), schakel je Automatisch uitlijnen (Afbeeldingen uitlijnen) in. Anders klik je gewoon op de knop Samenvoegen. De beste delen van beide opna-men worden nu tot één foto met een enorm uitgebreid toonbereik gecombineerd (en, bonus, je kunt de schaduwgebieden veel verder openen zonder dat er een hoop ruis verschijnt. Een verborgen voordeel van de ingebouwde HDR-functie van Light-room en Camera Raw). Nog één ding (en dit is echt cool): de resulterende HDR-foto die Lightroom of Camera Raw maakt, is een DNG-bestand (op voorwaarde dat je bent uitgegaan van RAW-foto’s). De eigenschappen van een RAW-foto blijven dus behouden. Je staat versteld.

HDR-panorama’s maken

Nu gaan we de dingen op de spits drijven: geen HDR-foto, geen panorama, maar beide, in één foto en het is verrassend eenvoudig om te doen (vooral omdat Light-room en Photoshop ingebouwde functies hebben voor het verwerken en aan elkaar plakken van HDR-panorama’s). Je doet het volgende: je maakt een panoramafoto zoals je normaal zou doen (door van links naar rechts een reeks foto’s van een scène te maken). Maar in plaats van een gewone reeks opnamen voor je panorama te maken, schakel je op je camera bracketing in en maak je telkens drie opnamen per opname voor de reeks panoramafoto’s. Vervolgens draai je de camera naar het volgende deel van de scène, maak je weer drie opnamen enzovoort, totdat je aan het einde bent. Importeer vervolgens alle bijbehorende panoramafoto’s in Light-room of open ze in Camera Raw van Photoshop. Selecteer ze in Lightroom alle-maal, ga vervolgens in het menu Foto naar Foto samenvoegen en kies HDR-pano-rama. Selecteer in Camera Raw alle foto’s in de � lmstrip aan de linkerkant en klik vervolgens op het pictogram met de vier lijntjes rechtsboven in de � lmstrip en kies Samenvoegen tot HDR-panorama. Het opent een dialoogvenster dat lijkt op het dialoogvenster Voorvertoning samenvoegen, maar als je in de rechterbovenhoek kijkt, zie je zeer duidelijk dat het voor HDR-panorama’s is. Verder geen speciale trucs hier, we doen net alsof het een gewoon panorama is, maar als je op Samenvoegen klikt, worden achter de schermen eerst de HDR-opnamen samengevoegd en ver-volgens wordt de panoramafoto aan elkaar geplakt. Het duurt beslist langer dan alleen een panorama maken, dus dit is een goed moment om een vers kopje kof� e te zetten (of even naar de snackbar te rijden).

101

Nu gaan we de dingen op de spits drijven: geen HDR-foto, geen panorama, maar beide, in één foto en het is verrassend eenvoudig om te doen (vooral omdat Light-room en Photoshop ingebouwde functies hebben voor het verwerken en aan elkaar plakken van HDR-panorama’s). Je doet het volgende: je maakt een panoramafoto zoals je normaal zou doen (door van links naar rechts een reeks foto’s van een scène te maken). Maar in plaats van een gewone reeks opnamen voor je panorama te maken, schakel je op je camera bracketing in en maak je telkens drie opnamen per opname voor de reeks panoramafoto’s. Vervolgens draai je de camera naar het volgende deel van de scène, maak je weer drie opnamen enzovoort, totdat je aan het einde bent. Importeer vervolgens alle bijbehorende panoramafoto’s in Light-room of open ze in Camera Raw van Photoshop. Selecteer ze in Lightroom alle-maal, ga vervolgens in het menu Foto naar Foto samenvoegen en kies HDR-pano-rama. Selecteer in Camera Raw alle foto’s in de � lmstrip aan de linkerkant en klik vervolgens op het pictogram met de vier lijntjes rechtsboven in de � lmstrip en kies Samenvoegen tot HDR-panorama. Het opent een dialoogvenster dat lijkt op het dialoogvenster Voorvertoning samenvoegen, maar als je in de rechterbovenhoek kijkt, zie je zeer duidelijk dat het voor HDR-panorama’s is. Verder geen speciale trucs hier, we doen net alsof het een gewoon panorama is, maar als je op Samenvoegen klikt, worden achter de schermen eerst de HDR-opnamen samengevoegd en ver-volgens wordt de panoramafoto aan elkaar geplakt. Het duurt beslist langer dan alleen een panorama maken, dus dit is een goed moment om een vers kopje kof� e te zetten (of even naar de snackbar te rijden).

H O O F D S T U K 2 ■ C A M E R A - I N S T E L L I N G E N E N L E N Z E N H O O F D S T U K 2 ■ C A M E R A - I N S T E L L I N G E N E N L E N Z E N

042 043

Hoewel je nu weet dat mijn persoonlijke voorkeur voor fullframe landschapslenzen rond de 24 mm zou liggen (of 18 mm voor een camera met cropfactor), zijn er dan ook situaties waar je misschien wijder dan normaal wilt gaan? Welnu, als je iets heel dichtbij als je voorgrond hebt, zoals een grote rots of een stuk drijfhout, dan kunnen extreme groothoeklenzen er geweldig uitzien. Ook als je een waterval, in een bos of kloof of de Melkweg fotografeert (zie hoofdstuk 7) of... nou... je ziet dat een extreme groothoek soms handig kan zijn. Voor landschappen zal het niet je steun en toe-verlaat zijn, omdat het dingen van de camera weg duwt (zodat grote bergen in de verte veel kleiner worden), maar als je fotografeert met een fullframecamera, kun je bijvoorbeeld de 15- 30 mm van Tamron, de 14-24 mm van Nikon, de 12-24 mm van Sony of de 11-24 mm van Canon nemen en dan heb je veel opties (maar houd er rekening mee dat deze lenzen allemaal vrij groot en zwaar zijn). Veel kleiner, lichter en veel goedkoper zijn de lenzen voor camera’s met cropfactor met het bereik van 10 mm en 12 mm (Canon, Nikon, Sony, Tamron en Sigma maken voor camera’s met cropfactor allemaal extreme groothoekzoomlenzen met een bereik van 10-24 mm of 10-22 mm) en ja, op camera’s met cropfactor moet je zo wijd gaan om dat te krijgen wat je een ultrawijd gezichtsveld kunt noemen.

Wanneer een extreme groothoeklens te gebruiken?

Hoewel er gevallen zijn waarbij je een langere lens wilt gebruiken, is de groothoek-lens de steunpilaar van landschapsfotogra�e. Het rare is dat je niet ‘te wijd’ wilt gaan omdat een extreme groothoeklens dingen van je af duwt, zodat bergen op de achtergrond nog verder weg lijken. Bovendien hebben die extreme groothoe-klenzen vaak een bolvormige, afgeronde lens die ervoor zorgt dat je geen grijs- of polarisatie�lters kunt gebruiken zonder een grote, ingewikkelde houder te plaatsen. Dit is een van die onderwerpen waarover mensen online eindeloos discussiëren, dus zal ik het zo stellen: als ik een ideale groothoek voor landschappen zou moeten kiezen, zou deze rond de 24 mm voor fullframecamera’s liggen of rond de 18 mm voor camera’s met een cropfactor. Natuurlijk krijg je wat meer �exibiliteit met een groothoekzoomlens, dus werkt een 24-105 mm op fullframecamera’s en ook een lichtere 16-35 mm (je hebt geen zwaardere, duurdere f/2.8 nodig voor landschaps-werk. Ik gebruik de f/4. Deze is lichter en de helft van de prijs. Tenzij je regelmatig sterrenhemels fotografeert, zul je nooit die f/2.8 van de duurdere versie gebruiken). Voor camera’s met cropfactor heeft Tamron een mooie 10-24mm f/3.5-5.6. Dat is een koopje en landschapsfotografen zijn gek op die lens. Kortom, ga niet te wijd (op een fullframecamera niet wijder dan 16 mm, op een camera met cropfactor, niet wijder dan 18 mm) en ga niet te smal (niet meer dan 35 mm op een fullframecamera of 24 mm op een camera met cropfactor).

Groothoeklens (waarom en welke)



xv

… zou je je camera kunnen beschadigen of erger

(4) Als je fotografeert met een digitale camera van Sony, Olympus of Fuji, laat je dan niet van de wijs brengen omdat er vaak een Canon- of Nikon-camera wordt afgebeeld. De meeste technieken in dit boek zijn van toepassing op elke digita-le spiegelre� ex- of spiegelloze camera en zelfs op veel digitale compactcamera’s. Sterker nog: een aantal is zelfs van toepassing als je alleen met de camera van je smartphone fotografeert. Laat merken of modellen je dus niet van de wijs brengen, dit gaat over het grotere geheel van landschapsfotogra� e.

(5) Moet je de inleiding van elk hoofdstuk lezen? Ik heb een traditie in al mijn boe-ken die mijn lezers of verrukt of ze in woede laat uitbarsten. Dat is de manier waarop ik de inleiding van elk hoofdstuk schrijf. In een normaal boek geven deze korte inlei-dingen je een korte blik op de inhoud van het komende hoofdstuk. Maar de mijne... eh... nou... doen dat niet. Deze eigenzinnige, onsamenhangende inleidingen heb-ben weinig of niets te maken met wat er in het hoofdstuk staat. Ze zijn gemaakt om als een mentale pauze tussen de hoofdstukken te dienen en veel mensen vinden ze echt leuk. (Zelfs zo leuk dat we een heel boek met niets anders dan hoofdstuk-inleidingen uit mijn verschillende boeken hebben uitgegeven. Ik verzin dit niet.) Sommige ‘serieuze typen’ haten ze echter met de passie van duizend brandende zonnen. Gelukkig heb ik die gekkigheid beperkt tot die paar inleidingsbladzijden, in de rest van het boek kom ik gewoon meteen ter zake. Maar ik moest je waarschu-wen voor het geval je een mopperkont bent en als je denkt dat dat op jou slaat, smeek ik je, om alsjeblieft de inleidingen van het hoofdstuk helemaal over te slaan. Oké, bedankt dat je de tijd hebt genomen om deze twee bladzijden te lezen. Nu ben je klaar om erin te duiken en er het beste van te maken. Sla de bladzijde om, we gaan aan de slag!

ONMISBARE UITRUSTINGSpullen die je min of meer moet hebbenLees voordat je de inleiding van dit hoofdstuk leest nog even punt 5 op bladzijde xiii terug. Ik wacht wel even tot je terug bent. (Ik wacht…) Als je na het lezen weer hier terug bent gekomen, weet je vrij goed wat je te wachten staat: veel wille-keurige gedachten die samen in een blender worden gegooid. Nou, maar omdat je punt 5 bent gaan lezen en bent terugge-komen, ga ik om je op mijn manier te bedanken, breken met de traditie en eigenlijk iets delen wat redelijk nuttig is. Gebruik dat niet tegen me en verwacht het ook niet in een inleiding van een ander hoofdstuk. Het heeft iets met uitrusting te maken en het is een geweldige triviantvraag die je kunt stellen op landschapsfotografiefeesten. Er zijn maar weinig mensen die dit weten, maar de term ‘tripod’ is geen bijnaam voor dat driepotige statief dat we gebruiken om onze camera’s stabiel op te plaatsen (vooral omdat de meeste eerdere versies vier poten hadden). Het is eigenlijk een militair acroniem dat werd gebruikt door de Amerikaanse Expeditionary Forces tijdens de Eerste Wereldoorlog in mei 1917, onder leiding van generaal John J. Pershing (1860-1948). TRIPOD staat voor ‘Terrain Rela-tional Instrument for Photographing Objects at a Distance’ en werd vrij veel gebruikt tijdens bewakingsoperaties in de slag om het bos van Belleau bij de rivier de Marne. Het grootste pro-bleem voor deze militaire fotografen was de snelheid waarmee de batterijen van hun spiegelreflexcamera’s tijdens de strenge Duitse winter leeg liepen. Vaak moesten ze een Uber of Lyft naar de regio Lorraine in Frankrijk nemen, waar ze reservebat-terijen konden kopen in de lokale supermarkt, als deze open was. Zo niet, dan moesten ze deze bij Amazon bestellen. Geluk-kig had generaal Pershing een Amazon Prime-account voor zijn troepen geopend, zodat levering op de volgende dag voor de jonge infanteristen gratis was. Ik wed dat je nu gaat naden-ken over je beslissing om terug te keren naar de inleiding van dit hoofdstuk, is het niet?

Hoofdstuk 1

001

keurige gedachten die samen in een blender worden gegooid. Nou, maar omdat je punt 5 bent gaan lezen en bent terugge-komen, ga ik om je op mijn manier te bedanken, breken met de traditie en eigenlijk iets delen wat redelijk nuttig is. Gebruik dat niet tegen me en verwacht het ook niet in een inleiding van een ander hoofdstuk. Het heeft iets met uitrusting te maken en het is een geweldige triviantvraag die je kunt stellen op landschapsfotografiefeesten. Er zijn maar weinig mensen die dit weten, maar de term ‘tripod’ is geen bijnaam voor dat driepotige statief dat we gebruiken om onze camera’s stabiel op te plaatsen (vooral omdat de meeste eerdere versies vier poten hadden). Het is eigenlijk een militair acroniem dat werd gebruikt door de Amerikaanse Expeditionary Forces tijdens de Eerste Wereldoorlog in mei 1917, onder leiding van generaal John J. Pershing (1860-1948). TRIPOD staat voor ‘Terrain Rela-tional Instrument for Photographing Objects at a Distance’ en werd vrij veel gebruikt tijdens bewakingsoperaties in de slag om het bos van Belleau bij de rivier de Marne. Het grootste pro-bleem voor deze militaire fotografen was de snelheid waarmee de batterijen van hun spiegelreflexcamera’s tijdens de strenge Duitse winter leeg liepen. Vaak moesten ze een Uber of Lyft Duitse winter leeg liepen. Vaak moesten ze een Uber of Lyft naar de regio Lorraine in Frankrijk nemen, waar ze reservebat-terijen konden kopen in de lokale supermarkt, als deze open was. Zo niet, dan moesten ze deze bij Amazon bestellen. Geluk-kig had generaal Pershing een Amazon Prime-account voor zijn troepen geopend, zodat levering op de volgende dag voor de jonge infanteristen gratis was. Ik wed dat je nu gaat naden-ken over je beslissing om terug te keren naar de inleiding van dit hoofdstuk, is het niet?

001

HDR & PANORAMA’SEh, het gaat over het maken van HDR- en panoramafoto’sIk hoop dat je inmiddels hebt geleerd dat dingen in de wereld van de fotografie niet altijd zijn wat ze lijken. Woorden in kapi-talen die een acroniem lijken te zijn, zijn vaak woorden en termen die beginnen met een ‘P’ en eindigen met een kleine letter ‘s’ lijken op woorden, terwijl het in feite acroniemen zijn. Het gaat om het leren van dit soort dingen, hoe je als een prof op feestjes moet praten, daar draait het om. Al die dingen zoals camerauitrusting en instellingen, dat is bijzaak. Kers op de taart. Het is het spreken van de juiste taal, die indruk maakt. Het opent deuren en laat de kassa rinkelen. Ja, man! Nu praat je als een professional! Laten we er een paar ‘woorddingen’ uitpak-ken. Eerst, HDR. Geen afkorting. Nooit geweest. Iemand heeft het getagd als ‘High Dynamic Range’, maar dat komt omdat ze niet wisten dat het een woord was. En wanneer mensen het antwoord niet weten, gaan ze dingen verzinnen, zoals de mensen die dachten dat de term HDR was uitgevonden door zeevarende piraten uit de 18e eeuw. Dat is waarom het wordt uitgesproken als ‘Haa-dee-errrrrrr!’ Je wilt niet geloven hoeveel professionals daar ingetrapt zijn. Het wordt eigenlijk uitgespro-ken als ‘Harder’, maar je zou het meerdere keren achter elkaar moeten zeggen, zoals ‘Harder, harder, harder!’ Aan de andere kant, wat panorama’s betreft, dat is eigenlijk een acroniem en het staat voor ‘Probeer als notoire opportunist rechte afraste-ringen maar als statief’. Hoe dan ook, die echte naam moet wel waar zijn, want ik lees het op internet en de dingen die men op internet zegt, die zijn waar (dat lees ik tenminste op internet).

Hoofdstuk 5

081


H O O F D S T U K 1 ■ O N M I S B A R E U I T R U S T I N G

002

Je gaat veel fotograferen bij weinig licht en je sluiter zal vaak secondenlang open-staan. Je hebt dus een stevig statief nodig om je camera de hele tijd dat de sluiter geopend is helemaal stil te houden, hij mag zelfs niet een klein beetje bewegen. Het sleutelwoord is hier ‘stevig’. Als je reis- of architectuurfoto’s maakt, of foto’s van men-sen of vrijwel alles behalve landschappen, kun je zonder problemen wegkomen met een lichter, compact statief. Maar met landschapsfotogra�e sta je soms te fotografe-ren in winderige, regenachtige of onvoorspelbare weersomstandigheden (sommige van de beste landschapsfoto’s worden gemaakt in rottige omstandigheden) en je wilt niet het risico nemen dat je uitrusting letterlijk wegwaait. Ik zag het gebeuren tijdens een workshop die ik gaf: niet alleen werden de camera en het statief van een cursist omvergeblazen, ze tuimelden ook nog eens langs de zijkant van een rotsige heuvel naar beneden. Het geluid dat een statief en camera maken, die langs de zijkant van een rotsige heuvel naar beneden vallen zul je nooit meer vergeten. Het verdrietige is, dat je nooit zou hebben bedacht dat het zo hard kon waaien, dat zoiets kon gebeuren. En dat zou ook niet gebeurd zijn als die cursist gewoon een mooi, stevig statief had gehad. Een vriend van mij zei ooit: ‘Er zijn twee soorten statieven: (1) een lichtgewicht, dat gemakkelijk mee te nemen is en (2) een goede.’ Leer deze les niet op de harde manier, koop een goed statief. Je zult het vele jaren gebruiken en het zal je goed van pas komen (spreek die laatste regel met een Game of Thrones-accent uit, het zal je helpen om je edelmoediger te voelen wanneer je het extra geld uitgeeft).

Je hebt een stevig statief nodig



003

Veel statieven, vooral de compacte, hebben tegenwoordig een middenkolom die je naar boven kunt uitschuiven om je camera op een voor je oog comfortabele hoogte te krijgen (zie links). Het is prima om een statief met een dergelijke mid-denkolom te kopen, maar gebruik deze nooit. De bijnaam voor die middenkolom is in bepaalde camerakringen ‘de vervager’. Dat komt omdat deze de stabiliteit van je camera enorm vermindert (als je de camera op die uitgeschoven mid-denkolom bevestigt en het gaat zelfs maar een beetje waaien, kun je de camera zien bewegen terwijl je erbij staat). Koop, om ervoor te zorgen dat je niet in de verleiding komt, het juiste statief, een dat groot genoeg is om de poten tot op ooghoogte uit te spreiden. Op die manier heb je die dunne middenkolom hele-maal niet nodig.

Vermijd het gebruik van de middenkolom



004

De poten van je statief uitschuiven

Wanneer we een statief gebruiken (wat vaak het geval zal zijn), is ons doel altijd maximale stabiliteit. En als het zelfs maar een beetje waait, willen we zeker weten dat we de dikste, stevigste poten gebruiken die ons statief heeft. Dat kan beteke-nen dat we in winderige situaties die kleine, dunne poten onder aan ons statief helemaal niet uitschuiven. We gebruiken dus alleen de dikkere, stevigere poten. Dit betekent dat je statief niet zo hoog zal komen en afhankelijk van het merk en model dat je hebt, moet je misschien een beetje voorover buigen om je foto te maken. Maar je statief zal in elk geval steviger zijn en minder snel verschuiven of kantelen. Daarom schuiven we de statiefpoten altijd eerst aan de bovenkant uit en werken dan naar beneden. De hele dunne poten schuiven we alleen uit als het helemaal niet waait. Nu we het er toch over hebben, nog een tip: de basisregel bij het opstel-len van je statief is om de enkele poot voor je lens te plaatsen (want daar zit het meeste gewicht en je wilt niet dat je statief omvalt). Als je je statief echter geheel op een helling plaatst, moet je het zo plaatsen dat de kans op kantelen zo klein mogelijk is. Plaats in dat geval de ene poot aan de kant waar de kans op kantelen het grootst is. Als je bijvoorbeeld een foto vanuit een hoek naar boven maakt, helt de uitrusting naar je toe. Zet dan die ene poot naar je toe om als steun te fungeren.



005

Hangend gewicht voor stevigheid

Als je buiten aan het fotograferen bent en het wordt echt winderig, heb je mis-schien behoefte aan wat extra stabiliteit. Daarom hebben veel statieven een haak aan de onderkant van de middenkolom. Die haak is bedoeld om extra gewicht aan te hangen, wat niet alleen helpt om je statief stabiel te houden, het zorgt er ook voor dat het niet omverwaait (als je eenmaal een paar statieven met camera’s erop hebt zien crashen, neem je dit ‘gewichtige’ idee wel serieus). In plaats van een zandzak mee te nemen (trouwens, als je een zandzak koopt, zit daar over het algemeen geen zand in). Het is gemakkelijker om een zandzak mee te nemen dan je zou denken. Je vouwt ze gewoon op en stopt ze in het buitenste vak van je cameratas. Je voegt het zand ter plaatse toe, omdat zand vrij algemeen aanwezig is. Maar veel fotografen hangen gewoon hun cameratas(sen) aan die middenko-lom. Tot nu toe heb ik nog nooit een statief met een cameratas eraan om zien val-len, maar bedenk wel het volgende: als het statief omvalt en er hangt een zandzak aan, dan is de zandzak wel het laatste waar je je zorgen over hoeft te maken.



006

Er komt een moment dat je je camera op een heel laag standpunt moet plaatsen, zoals wanneer je op rotsen in een beek komt te staan of omdat je een groot element op de voorgrond wilt hebben (als je bijvoorbeeld met een extreme groothoeklens fotografeert). In die situaties moet je om heel laag te kunnen komen de poten van je statief wijd uit kunnen spreiden. Elk statief werkt een beetje anders, maar de basis-gedachte is dat wanneer je normaal de poten van je statief verlengt en ze er hori-zontaal uit trekt, ze ongeveer onder een hoek van 45° op hun plaats klikken. Door de poten te spreiden, kun je veel verder gaan dan die standaardpositie. Als je aan de bovenkant van elke poot kijkt, in de buurt van waar de poot aan de middenplaat is bevestigd (waar je balhoofd is bevestigd), zie je een kleine hendel (zie de inzet hier-boven). Trek aan die hendel (of gebruik de ontgrendeling, afhankelijk van het merk en model van je statief). Nu kun je de poten voorbij die standaardpositie uitklappen en de poten bijna helemaat plat horizontaal uitspreiden. Als je op de ontgrendeling zelf kijkt, tref je meestal twee of drie inkepingen aan, zodat je de poten tamelijk laag of heel erg laag kunt uitspreiden (zie afbeelding, waar mijn statief op het ijs is geplaatst). Voor landschapsfotogra�e is het belangrijk om zo’n laag perspectief als dit te kunnen gebruiken en daarom hebben veel statieven tegenwoordig deze spreidfunctie ingebouwd.

Hoe spreid je de poten?



007

Heel erg laag kunnen gaan met behulp van een Platypod

Dit is een dun, superstevig, lichtgewicht (90 gram) plaatje waarop je je balhoofd en camera bevestigt in plaats van op een statief. Dit is, zonder twijfel, een van mijn favoriete allround camera-accessoires van de afgelopen paar jaar geweest en ik ben er een beetje toevallig een evangelist van geworden. Ik vertel het tegen iedereen omdat ik het zo geweldig vind. Ik gebruik een Platypod (in plaats van een statief) wanneer ik ofwel: (a) heel laag bij de grond wil komen zonder te moeten stoeien met het uittrekken van mijn statiefpoten, (b) op een plaats moet fotograferen waar sta-tieven onpraktisch zijn of niet zijn toegestaan of (c) mijn camera ergens wil plaatsen waar een statief niet past of waar het misschien gevaarlijk is (omdat hij zou kunnen omvallen). Ik bewaar hem letterlijk in mijn overhemd of jaszak. Hij is gemaakt van aluminium van vliegtuigkwaliteit en je gelooft niet hoe sterk die is: ik bevestig er mijn camera met zowel mijn grootste groothoeklens als mijn 70-200 mm op (met de voetplaat bevestigd aan de statiefvatting op de lens) en het werkt als een tierelier! Hij wordt geleverd met vier metalen pootjes met schroefdraad, zodat je ‘m op rotsen of op hout kunt plaatsen en hij heeft een riem waarmee je hem direct op relingen en dergelijke kunt bevestigen (geweldig bij watervallen of bruggen over beekjes). Je gaat zodanig van dit accessoire houden dat jij ook een evangelist wordt. De Platy-pod Ultra kost rond de 50 euro en zijn veel grotere en zwaardere broer, de Platypod Max, voor mensen die echt lange lenzen gebruiken of die bang zijn dat ze omvallen, kost ongeveer 90 euro.



008

In de loop der jaren heb ik elk ding dat je maar kunt bedenken gebruikt om mijn camera op een statief te bevestigen: van een pistoolgreep tot een 3-weg- en een videokop. Maar voor landschapsfotogra�e (en voor al het andere ook) is er niets nauwkeuriger en gemakkelijker in gebruik dan een balhoofd. Ze zijn er in alle soor-ten, maten en prijzen. Ik heb een aantal verschillende balhoofden die ik in de loop der jaren heb verzameld. Ze variëren van een balhoofd van het merk Neewer (onge-veer € 20) tot mijn geliefde Really Right Stuff BH-40, een prachtig vervaardigd stuk gereedschap (door velen, waaronder ondergetekende, gezien als het beste balhoofd dat ooit is gemaakt). Het is niet goedkoop (ongeveer € 400), maar ik heb deze al meer dan 10 jaar en voor € 40 per jaar het allerbeste gebruiken is een koopje. Een andere die ik echt leuk vind, is de Oben BE-117 en kost ongeveer € 75. Er is heel veel keuze en als je er eenmaal een hebt gebruikt, wil je nooit meer iets anders. Zo een-voudig in gebruik en zo nauwkeurig, gewoon heerlijk.

Neem een balhoofd


00 LandschapsfotografieKelby BOEK · De uitsnede bepaalt alles De positie van waaruit je...

Documents

Transcript of 00 LandschapsfotografieKelby BOEK · De uitsnede bepaalt alles De positie van waaruit je...