١

در ايرانWebGISامكان سنجي پياده سازي ارزيابي و

GIS دانشجوي كارشناسي ارشد - احد خيرآبادي 09122905301 : , Telcom.@yahoo0a_kheirabadi:Email

GIS استاديار گروه مهندسي –دكترعلي اصغرآل شيخ

Email: alesheikh@kntu.ac.ir , Tel: 09121597191

نصيرطوسي، خيابان وليعصرتقاطع با ميرداماد، دانشگاه خواجه-تهران: آدرس

GISدانشكده نقشه برداري گروه

چكيده، GIS 1با نرم افزارهـاي رو ميـزي . ميباشد GIS بر روي اينترنت يك روش مؤثر براي كار با داده هاي GISنمايش داده هاي

براي بارگذاري داده ها، GISاستفاده كننده معموالً نياز دارد كه نرم افزار را بخرد و يادبگيرد كه چگونه از ابزار عمومي نرم افزارهاي ساده بدون نيـاز 2يك مرورگر در حاليكه با استفاده از اينترنت مي توان در . استفاده كند GISتغيير، پرسش و پاسخ و ديگر آناليزهاي

و 3كم بودن عـرض بانـد اتصـال بـين خـادم . ، باداده ها كار كرد و آناليزها و توابع مورد نياز را بكار برد GISبه نصب نرم افزارهاي اري در ايـن بنابراين نـرم افـز . و جابجايي داده بين آنها در شبكه مشكالتي است كه بر سر راه رسيدن به اين هدف قرار دارد 4مخدوم

راستا موفق است كه بتواند با توجه به كمبود عرض باند و مشكالت ارتباطات و انتقاالت داده بهترين نتيجه و بهترين سرعت را بـراي .كار با داده ها و آناليزها داشته باشد

مورد بررسـي محققـان وجود دارد كه بايد WebGISعالوه بر مشكالت ياد شده در ايران مشكالت ديگري بر سر راه توسعه از جمله مشكالت مهم ما عدم حمايت شـركتهاي معتبـر در ايـن زمينـه . ايراني قرار گرفته تا بتوان به اين تكنولوژي دستيابي پيدا كرد

موجود انجام گيرد و سـپس از ميـان WebGISدر اين گزارش سعي شده است كه ابتدا مقايسه نرم افزاري بين سيستمهاي . باشدمي تا ديگـر محققـان بتواننـد بـا اسـتناد بـر ايـن نتـايج در ايران پيشنهاد گردد WebGISژيهاي موجود روش بهينه پياده سازي تكنولو

باشـند مي WebGIS عالوه بر اين بسياري از سازمانها در ايران به دنبال آماده سازي .تحقيقات خود را به شكل اصوليتري ادامه دهند اند و اطالعات اندكي در زمينه نرم افزارهـا ژي در ايران متخصصان اندكي بر روي اين موضوع كاركرده ولي به علت تارگي اين تكنولو

و ديگـر نـرم افزارهـاي ArcIMSاي بـين در اين گزارش سعي شده اسـت مقايسـه . در اختيار دارند WebGISو روشهاي توسعه . ر مورد نظر خود بنا به نياز خود انتخاب كنندموجود انجام شود تا متخصصان بتوانند با آگاهي بيشتري نرم افزا

.WebGIS و ArcIMS ،Open Source، MapGuide ،MapServer ، خادم، مخدوم، :واژگان كليدي

١ Desktop ٢ Browser ٣ Server ٤ Client

٢

مقدمه

Autodesk استفاده كننده را در اواسـط سـال كتور براي بر پايه و را كمپاني است كه صفحه وب پويا ن اولي

، همـين راسـتا در . كنـد كـار مـي ... Shp و DWG ،DGN هماننـد GIS هايفرمت توسعه داده است و با 1990

مورد اسـتفاده قـرار مـي گرفتـه روميزي بوده كه به صورت GIS اولين كمپاني توليد نرم افزارهاي Esriشركت

كـه از موتـور ه، را توسـعه داد Arcview IMS نرم افزار Autodesk بعد از شركت WebGISولي در زمينه

Arcviewمحصول كنـوني . برده استه منظور ارسال و نمايش اطالعات بهره بEsri، بـا نـام ArcIMS وارد

عـالوه بـر ايـن نـرم .باشند در اين زمينه مي هر دوي اين نرم افزارها از دسته نرم افزارهاي قوي . بازار شده است

تـوان مـي د دارنـد كـه وجـو Open Sourceافزارها، نرم افزارهايي هـم بـه صـورت رايگـان و بـه اصـطالح

WebGIS نرم افزار 2مقايسه بين ابتدا ما در اين گزارش . را با آنها پياده سازي كرد ArcIMS و MapGuide

Open يكي از قويترين برنامه هاي MapServerكه بيشترين استفاده كننده در دنيا دارند را انجام داده و سپس

Source مـورد و توانايي پياده سازي در ايـران صوصيات كار با داده ها ها، خ از جهت قابليت را را در اين راستا

مـورد توجـه در ايـن دهيم و سپس در بخش نتيجه گيري و پيشنهاد براي توسعه در آينده نكـات ررسي قرار مي ب

.كنيم راستا را بيان مي

٣

اصلي نرم افزارهامقايسه اجزاي

:باشد مي 3 درجه ماريامل يك مع بر روي وب شGISدر حالت كلي نمايش داده هاي

تواند به شكل مؤثري با خادم وب ارتباط داشته باشد و همچنين توانايي ارسال و خادم مكاني كه مي .1

. مختلف را دارد با مرورگرهايدريافت نتايج از انواع مختلف،

ها در يك فرمت مناسب بر روي صفحة وب نقشهنمايش .2

تواند مشاهده شوند مورد ها توسط استفاده كننده مينقشه در آن يك برنامة كاربردي بر پايه وب كه .3

.آناليز و پرسش و پاسخ قرار گيرد

Autodesk MapGuideاجزاي اصلي

MapGuide ت اصلي مي باشد كه براي يك محيط شبكه اي توزيع يافته، توسعه يافته است سم ق 3شامل .

نيز براي ياجزاي ديگر . كندروي وب با يكديگر كار مي اين قسمت براي فرستادن صفحه به صورت ديناميك بر

.دهد مي را نمايش MapGuide معماري 1 شكل .وجود داردآن انجام توابع اضافي و توسعه

MapGuideمعماري : 1شكل

1. Server Autodesk MapGuide .كندراهم ميرسد را دريافت مي كند و داده هاي مورد نياز را ف درخواستهايي كه از نمايشگر مي

2. Author Autodesk MapGuide و سپس آن را در صفحة وب جاسازي مي ) ذخيره مي كند MWFبه عنوان يك فايل (نقشه را توليد مي كند

و توابع نمايشگر در اين قسـمت ...) ومختلف ها، در مقياسهاي رنگ، نوع خط، اليه (تمام خصوصيات نقشه . كند

٤

كه يك نرم Autodesk Envisionتفاده كننده مي تواند نقشه خود را توسط عالوه بر اين اس. (تعريف مي شود

)افزار روميزي جداست توليد كند

3. Viewers Autodesk MapGuide . وجود داردMapGuide نمايشگر براي چهار

• plug-in براي Netscape

مايكروسافتExplore Internet برايActiveXنترل ك •

و ديگر سيستم عاملهاSun ،Macintoshنمايشگر جاوا براي •

• Autodesk MapGuide Liteview كه Plug-Inاضافي نياز ندارد .

SDF COM Toolkit ، SDF Loader Authoring ،Dataز عبارتنـد ا Autodeskديگـر اجـزاي

Provider،Raster Workshop ،Symbol Manager.

:Esri ArcIMS اجزاي اصلي

ArcIMS كه بـه منظـور فـراهم آوردن محيطـي . دن داده ها بر روي وب است ر جزء اصلي براي ب 5 شامل

اجزاي ديگري هم وجـود دارد كـه بـراي . كندبراي استفاده كننده براي كار با داده بر روي وب با يكديگر كار مي

.دهد مي را نمايش ArcIMS معماري 2 شكل .اند فراهم شدهArcIMSكارهاي اضافي همچون توسعه

ArcIMSي معمار: 2شكل

1. ArcIMS Spatial Server .و اطالعات را پردازش مي كند نقشه كه درخواست براي

2. ArcIMS Application Server

٥

يبا جاوا نوشته شده است و درخواست استفاه كننده را براي اطالعات رديابي مي كند و بين خادمهـاي مكـان

. را به شكل منظمي مديريت و توزيع مي كندهادرخواست

3. ArcIMS Application Server Connectors تواننـد مـي هر كدام از اتصـال دهنـدگان . كند را برقرار ميApplication Serverين خادم وب و باتصال

. ترجمه كنندArcXmlدرخواست استفاده كننده را به

4. ArcIMS Manager ArcIMS Administrator , ArcIMS Designer. ArcIMS قسـمت 3يك سطح بااليي است كه

Authorبعلت چهارچوب وب . را شامل مي شودArcIMS Manager كنترل از راه دور مي تواند به صورت

. محلي قرار گيرندهاي روي كامپيوترر قسمت مي تواند به صورت مجزايي ب3 هر كدام از .شود

5. ArcIMS viewer و نمايشـگر دلخـواه Java ، نمايشـگر اسـتاندارد Html وجود دارد، نمايشگر ArcIMS نمايشگر براي 3

.Java ديگر اجزاي ArcIMS عبارتند از :ArcSDE ،ArcMap ،Route Server.

ها، داده ها و نمايشگرها نقشههـا اسـتفاده رسـتر و بـردار بـراي نمـايش داده فرمـت 2 از هـر ArcIMS, MapGuideهر دو نرم افزار

برنامه كـاربردي ابتـدا ArcIMS است كه در دراين ArcIMS , MapGuide اصلي ميان تاوفيك ت. كنندمي

هنگـامي MapGuideوم بفرستد در حاليكه در خدبايد يك عكس يا يك بردار را توليد كند و آن را به سمت م

. توليد شد ديگر نياز به هيچ برنامه اضافه براي رفتن بر روي صفحة وب نداردMWFكه فايل

Image Server، ArcIMS بسيار شبيه بهMapGuide, Liteviweهر دو تكنولوژي يـك . باشد مي

بـه سـمت اسـتفاده JPEG و يـا PNG مي كند و آن را در يك فرمت ماننـد فراهمعكس از محدودة مورد نظر

.دنكننده مي فرست

Feature Server تـوان در فرمـت جـاوا را مـيArcIMS نمايشـگر . مـورد اسـتفاده قـرار داد HIML ،

ArcIMS فرمـت جـاوا خيلـي بيشـتر اسـت و قابليـت توان بـه را كه مي داد ولي توسعه اي را مي توان توسعه

.انعطاف بيشتري دارد

Plug-In توانايي آن را دارند كه بدون نياز به هيچMapGuide و هم نمايشگر ArcIMSهم نمايشگر

هـاي اضـافه مـي Plug-In اضافي بر روي كامپيوتر مخدوم اجرا شوند ولي براي دستيابي به توابع بيشتر نياز به

.توانند متفاوت باشندميها Plug-Inباشد كه نسبت به نوع تابع مورد نياز

٦

ــه هــيچ MapGuide Liteviewو ArcIMS HTMLنمايشــگر ــاز ب ــدPlug-In ني . اضــافي ندارن

Liteview يك برنامة جاواست به عنوان يكServlet كار مي كند و فايل MWF را تبديل به PNGمي كند .

ArcIMS HTML با تبديل به فرمـتArcXml فرسـتد و دريافـت مـي كنـد اطالعـات را مـي .ArcIMS

HTML توابع داخلي بيشتري نسبت بهMapGuide Liteviewـ همچ. دارد ا ون بـافر و انتخـاب عـوارض ب

1 جـدول . توسـعه داده شـوند بايـد MapGuide Liteview اين توابـع بـراي كهدايره و يا ابزار اندازه گيري

. نمايش ميدهدPlug-Inبدون اي از اين نرم افزار را در حالت مقايسه

Plug-In نرم افزار در حالت بدون 2مقايسه : 1جدول

ArcIMS Html Viewer

MapGuide Liteview

توابع و آناليزها

JPEG, GIF, PNG PNG عكس خروجي جابجايي و بزرگنمايي √ √ بافر ⊗ √ انتخاب با بافر ⊗ √ مشخصه گرفتن √ √ روي نقشهاندازه گيري ⊗ √

استفاده مـي كننـد قابليـت هـاي Plug-In، نمايشگرهايي كه از Plug-Inدر مقايسه با نمايشگرهاي بدون

آن قابليت را ندارد مثالً در مورد انتخاب ArcIMS در اين زمينه توابعي را دارد كه MapGuide. بيشتري دارند

مـي MapGuide تنها عوارض را از يك اليه فعال مي توان انتخاب كرد در حاليكـه در ArcIMSعوارض در

داراي MapGuide پرسـش و پاسـخ ،همچنين در توابع بافر . توان عوارض را از اليه هاي مختلفي انتخاب كرد

.فزار آورده است توضيحات كاملي را در اين باره در قالب مقايسه بين اين نرم ا2 جدول .باشد توابع بيشتري مي

Plug-In نرم افزار در حالت استفاده از 2مقايسه : 2جدول ArcIMS MapGuide و آناليزهاعتواب

نياز به بارگزاري √ √

√ √ Netscapeپشتيباني از انتخاب با مستطيل √ √ انتخاب با بافر √ √ انتخاب با دايره √ √هاي متفاوت انتخاب از اليه √ ⊗

٧

بافرايجاد √ √ توليد اليه از بافر √ ⊗ ايجاد بافر پيچيده √ ⊗پرسش و پاسخ| √ √ مشخصه گرفتن √ √ تنظيم واحد نقشه √ √ چاپ دلخواه √ ⊗

نرم افزار2 در Authorمقايسه مي تواند به تمامي ابزار با استفاده از كليك راست كردن دسـتيابي پيـدا كنـد در MapGuideاستفاده كنندة

امكانات مختلف وجود دارد كه باعث مي در حقيقت بسياري از . چنين امكاني وجود ندارد ArcIMSه در حاليك

.قابليت هاي بيشتري داشته باشد MapGuideقابل استفاده كننده در تشود نمايش و سطح

رد كـه نمي توان چندين اليه را با هم ويرايش كرد و همچنين نمي توان گروه اليه را ايجاد ك ArcIMSدر

داد در حاليكه تمامي ايـن تغييرتوان منبع داده را نمي ArcIMSهمچنين در . اجازه سازماندهي بيشتر را مي دهد

وجود دارد اين امكان MapGuideدر عالوه بر اين خصوصيت چاپ كه . وجود دارد MapGuideقابليت در

همـان چـاپگر سيسـتم ArcIMSزار چاپ در را مي دهد كه چاپ را مطابق سليقه خود تغيير دهيم در حاليكه اب

نمايشـي از مقايسـه قابليتهـاي ايـن نـرم افـزار را 3جدول . و هيچ قابليت اضافي ديگري نيز ندارد باشد عامل مي

.نمايش ميدهد

نرم افزار 2 در Authorمقايسه: 3جدول

ArcIMS MapGuide و آناليزهاعتواب

.axl

.mwf, .mwx فرمت ذخيره

خيره هر اليه جداذ √ ⊗

⊗ √ HTTPباز كردن فايل از آدرس بزگنمايي در طول √ ⊗ بزرگنمايي در مقياس √ ⊗ بزرگنمايي بر روي عوارض انتخاب شده √ √ يافتن آدرس √ √ پيش نمايش نقشه √ ⊗ تغيير سيستم مختصات نقشه √ ⊗ گذاشتن رمز عبور براي نقشه √ ⊗

٨

نرم افزار2براي روي وب PublishمقايسهAuthor درArcIMS يك فايل AXL توليدي كـه در MapGuide يـك فايـل MWF .ArcIMS از

ت بليـ اين قا ArcIMSاين امكان . كند به روي وب استفاده مي AXL خود براي بودن فايل Designerقسمت

وب خـود را توسـعه ده مي دهد كه با داشتن آگاهي اندكي نسبت به طراحي وب بتوانـد صـفحة نرا به استفاده كن

.دهد

كـه در طراحـي دارد كـه آن وجـود از ايـن جهـت ArcIMS تفـاوتي بـا MapGuideاز طرف ديگر در

Author براي مي شود انجام ArcIMS به علت استفاده از Designer دقيقاً آن چيزي نيست كه روي صـفحة

.وب ديده مي شود

همان نيز روي وب با سـرعت بيشـتري قـرار همان چيزي كه طراحي مي شود MapGuideدر حاليكه در

شود كـه اسـتفاده كننـدگان بـه راحتـي باعث مي ArcIMS در Designerبنابراين سادگي استفاده از . مي گيرد

زمينـه براي تغيير طراحي نيازمند به اطالعات زيادي در كه داردرا ايراد بزرگ و اين بتوانند طراحي را انجام دهند

Java و Asp استفاده كنندگان . تغيير داد تا بتوان طراحي را به شكل دلخواه مي باشد MapGuide بر خـالف

ArcIMS نياز به دانش در مورد HTML مواقعي و در Java بـراي توسـعه وب دارنـد و هماننـد ArcIMS ،

سـادگي بيشـتر در هنگـام توسـعه نسـبت بـه MapGuideد البته مزيـت ن براي توليد صفحة وب ندار ويزاردي

ArcIMSباشد مي.

از قابليتهـاي كمتـري MapGuide نسـبت بـه خـادم در ArcIMSعالوه بر مـوارد ذكـر شـده خـادم در

توان مورد بررسي قـرار مي... نوع دادة پشتيباني، سرعت، انتقال به پايگاه داده و اين تفاوتها را در . برخوردار است

.داد

Open Sourceنرم افزارهاي

Openه منبع كد آنها موجـود مـي باشـد و در قابـل دسـترس همگـان اسـت را مجموعه نرم افزارهايي ك

Source فلسفه وجود چنين نرم افزارهايي توسعه نرم افزار و بر طرف شدن مشكالت آن توسط همة . مي گويند

در حال حاضـر در Open Sourceبر پايه و اساس اين ديدگاه نرم افزارهاي بسياري به صورت . مردم مي باشد

دريافت كرد و به صورت رايگان مورد اسـتفاده قـرار مرتبطا وجود دارد كه مي توان آنها را از سايت اينترنتي دني

به اين صورت وجود دارنـد Web GISنرم افزارهاي بسياري براي .داد و در صورت و نياز كد آنها را تغيير داد

.ا در دنيا مي باشد يكي از قويترين و پركاربردترين اين نرم افزارهMapServerكه

٩

MapServer MapServer يك برنامه CGI وقتـي كـه درخواسـت بـه . شـود كه بر روي خادم اجرا ميMapServer

كند و فايل نقشه و عكس مورد نظر را به سمت دهد استفاده مي به خادم مي URLشود از اطالعاتي كه ارسال مي

. گردندر عالئم مورد نياز به همراه نقشه ارسال ميسنج و ديگ راهنما، مقياس. فرستداستفاده كننده مي

MapServer توان آن را به راحتـي مي، را مي توان به راحتي نصب كرد و به علت موجود بودن كدهاي آن

توان آن را بگونه اي تغيير داد كه بسياري از فرمتهاي موجـود را بـه عنـوان مي همچنين .بر اساس نياز توسعه داد

.كند و بتواند آنها را بر روي وب سوار كندورودي دريافت

Map File، Geographic Data ،HTML rages، Http server سـاده شـامل MapServerيك

توان توضيحات قسمتهاي مختلف را در وب سايت اين نرم افزار مشـاهده كه مي. باشد مي MapServer GISو

.كرد

انجام سيستم2 توسط جمعي از استفاده كنندگان 2004 در سال MapServer و ArcIMSمقايسه اي بين

. مشاهده كرد4توان در جدولشده است كه نتيجة اين مقايسه را مي

ArcIMS و MapServer نرم افزار2مقايسه بين : 4 جدول

مزايا معايب

ــرعت ــر از ArcIMSس ــواردي كمت در م

MapServerاست .

مي تواند به صورت توزيع يافته بر روي چنـدين

.كامپيوتر قرار گيرد

ArcIMS در اســـتفده از سيســـتم عامـــل

محدوديت دارد

بصورت ذاتي از شبكه جغرافيايي پشـيتيباني مـي

.نويسي شود بايد برنامهMapServerكند ولي

ArcIMSداراي نرم افزارهايي براي كارهـاي عمـومي مـي . پايداري كمي دارد

.باشد

هاي آن پشتيباني كمتري دارد و كد نرم افزار

باشد موجود نمي

فرمت داده هاي بيشتري را پشتيباني مي كند

.هزينه بااليي دارد

پشــتيباني بيشــتري بــراي اتصــال بــه پايگــاه داده

. داردSDEتوسط

١٠

: توسعه آينده پيشنهاد براينتيجه گيري وArcIMS ده كننـدگان ابتـدايي و بـراي بيشترين استفاده كننده را دارد، اما همانطور كه بيان شد براي اسـتفا

امكانات بيشتري را MapGuideتواند مفيد باشد در حاليكه ميبراي توسعه وب دارند ميكساني كه اطالعات ك

.دهد در اختيار قرار مي ArcIMSنسبت به

در ايران را عدم آشنايي متخصصان با ديگر نـرم افزارهـاي موجـود ArcIMSتوان دليل استفاده زياد از مي

اين نرم افزار بيشتر مورد اسـتفاده قـرار در ايران Esriاز طرف ديگر به علت استفاده از ساير محصوالت . دانست

باشد نميEsri باشد نيازي به استفاده از ساير نرم افزارهاي WebGISر هدف پياده سازي گيرد در حاليكه اگ مي

. بهره بردAutodeskزار همچون توان از نرم افزارهاي ديگر كمپانيهاي توليد نرم اف و مي

بـا اسـتفاده از نـرم افزارهـاي معتبـري همچـون WebGISاز طرف ديگر به علت محدوديت پياده سـازي

ArcIMS و MapGuide ــاي ــرم افزاره ــتفاده از ن ــد اس ــا نيازمن ــران م ــون Open Source در اي همچ

MapServer ابت با نرم افزارهـايي همچـون هستيم و همانطور كه بيان شد اين نرم افراها قابليت رقArcIMS

.توانيم آنها را به صورت رايگان بكار گرفته و بر روي خادم سوار كنيم ميرا دارند و

WebGISتـوانيم مي MapGuide و ArcIMSهمچون ميبه علت سادگي استفاده از نرم افزارهاي عمو

صورت محلي بر روي اينترانت سازمان يا دانشگاه خود را در صورتي كه نياز به استفاده همگاني نداشته باشيم به

.خود سوار كنيم و از آنها استفاده كنيم

:منابع و مراجع ArcIMS: htm.viewer/OakMapper/edu.berkeley.kellylab://httpنمونه اي از يك سايت

MapGuide: gov.bedfordva.bedfordgis://httpي از يك سايت نمونه ا

MapServer: phtml.sc/br.gov.ciasc.painterativoma.www://httpنمونه اي از يك سايت

http://www.bruton.utdallas.edu/class/webgis.pps http://mapserver.gis.umn.edu/ http://usa.autodesk.com/adsk/servlet/index?siteID=١٢٣١١٢&id=٢٩٩٥٤٧٨ http://yukongis.ca/pub/Main/MapserverVsArcIMS/Mapserver_vs_ArcIMS.eml.html http://forums.esri.com/forums.asp?c=٦٤ http://www.esri.com/software/internetmaps/ http://www.esri.com