جزوه

دانشگاه آزاد اسلامی

واحد علوم تحقیقات گلستان

گروه مدیریت

پایاننامه برای دریافت درجه کارشناسی ارشد (M.A) در رشته مدیریت اجرایی

گرایش استراتژیک

عنوان:

بررسی رابطه ارزیابی و تخصیص منابع IT / IS با عملکرد IT / IS در شعب بانک ملی استان گلستان

استاد راهنما:

دکتر حسین بادی

نگارش:

وحیده امینی

دسترسی به جدیدترین پایان نامه ها فقط در جزوه دات اورگ

www.jozve.org

خرداد 1395

تقدیر و تشکر:

ضمن سپاس و ستایش به درگاه ایزد منان که به من توانایی داد که با استعانت از او بتوانم این پژوهش را انجام دهم، بر خود لازم میبینم از دلگرمی و تشویق اساتید و خانواده که در نگارش این مجموعه مرا یاری نمودند، قدردانی نمایم:

جناب آقای دکتر حسین بادی، استاد راهنما که در طول نگارش این مجموعه با راهنماییهای عالمانه و بجایشان، سکاندار شایستهای در هدایت این پایاننامه بودهاند.

همچنین از داور محترم جناب آقای دکتر نیز کمال تشکر را دارم.

خدا را بسی شاکرم که از روی کرم پدر و مادری فداکار نصیبم ساخته تا در سایه درخت پربار وجودشان بیاسایم و از ریشه آنها شاخ و برگ گیرم و از سایه وجودشان درراه کسب علم و دانش تلاش نمایم.

تقدیم به:

پدر و مادرم

فهرست مطالب

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

چکیده1

1- فصل اول: کلیات تحقیق2

1-1- مقدمه3

1-2- بیان مسئله4

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق5

1-4- اهداف تحقیق6

1-5- سؤالات تحقیق7

1-6- فرضیات تحقیق7

1-7- متغیرهای تحقیق7

1-8- تعاریف نظری واژه ها8

1-8-1- ارزیابی IT / IS8

1-8-2- بلوغ IT8

1-8-3- تخصیص منابع IT / IS8

1-8-4- رضایت مندی کاربران9

1-8-5- عملکرد IT / IS9

1-9- تعاریف عملیاتی واژه ها9

1-9-1- ارزیابی IT / IS8

1-9-2- بلوغ IT8

1-9-3- تخصیص منابع IT / IS8

1-9-4- رضایت مندی کاربران8

1-9-5- عملکرد IT / IS8

2- فصل دوم: ادبیات و پیشینه تحقیق11

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

2-1- مقدمه12

2-2- مبانی نظری12

2-2-1- آغاز بکار گیری فناوری های اداری12

2-2-2- سیر تکامل فناوری اداری13

2-2-2-1- دوره اول13

2-2-2-2- دوره دوم؛ یعنی فناوری رایانه14

2-2-2-3- دوره سوم؛ یعنی فناوری ارتباطات14

2-2-3- داده های خام (اطلاعات)14

2-2-4- اهمیت اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی15

2-2-5- سیستم های اطلاعاتی16

2-2-6- تعریف سیستم اطلاعات18

2-2-7- سیستم های اطلاعاتی و رایانه ها18

2-2-8- کاربرد سیستم اطلاعاتی رایانه محور20

2-2-9- مقایسه انواع سیستم های اطلاعاتی23

2-2-10- نقش فناوری اطلاعات در سازمان24

2-2-11- ابعاد و جنبه های گوناگون فناوری اطلاعات25

2-2-12- طبقه بندی سیستم های اطلاعاتی بر اساس نوع حمایت ها26

2-2-12-1- سیستم های پردازش تعامل26

2-2-12-2- سیستم های گزارشات مدیریت26

2-2-12-3- سیستم کارکنان دانش26

2-2-12-4- سیستم های پشتیبانی تصمیم گیری26

2-2-12-5- سیستم های اتوماسیون اداری26

2-2-12-6- سیستم های پشتیبانی مدیران ارشد (اجرایی)26

2-2-12-7- سیستم های پشتیبانی تصمیمات گروهی27

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

2-2-13- مدل سیستمی سازمان و نقش سیستم اطلاعات در مدیریت آن27

2-2-14- نیاز به یک پایگاه اطلاعات27

2-2-15- انواع سیستم اطلاعاتی در سازمان28

2-2-16- روشهای ارزیابی نیاز اطلاعاتی28

2-2-17- عوامل موثر بر موفقیت برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی28

2-2-18- ابعاد برنامه ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات32

2-2-19- عوامل سازمانی موثر در بکارگیری فناوری اطلاعات توسط مدیران میانی32

2-3- مروری بر تحقیقات انجام شده34

2-3-1- تحقیقات انجام شده در داخل کشور37

2-3-2- تحقیقات انجام شده در خارج کشور40

2-4- چارچوب نظری و مدل مفهومی پژوهش44

2-4-1- مدل مفهومی تحقیق44

3- فصل سوم: روش تحقیق45

3-1- مقدمه46

3-2- نوع و روش تحقیق46

3-3- روشهای جمعآوری اطلاعات47

3-4- ابزار گردآوری اطلاعات47

3-5- روش نمرهگذاری در طیف لیکرت48

3-6- جامعه آماری48

3-7- حجم نمونه49

3-8- روايي و پايايي49

3-8-1- روایی پرسشنامهها50

3-8-2- پایایی50

3-9- متغیرهای پژوهش52

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

3-10- روش تجزیه و تحلیل دادهها52

4- فصل چهارم: تجزیهوتحلیل دادهها53

4-1- مقدمه54

4-2- آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناختی تحقیق54

4-3- توصیف جمعیت شناختی نمونهها55

4-3-1- توزیع فراوانی جنسیت پاسخدهندگان55

4-3-2- توزیع فراوانی تحصیلات پاسخدهندگان56

4-3-3- توزیع فراوانی سنوات خدمت پاسخدهندگان57

4-4- شاخصهای توصیفی متغیرهای تحقیق58

4-5- بررسی نرمال بودن توزیع دادهها (آزمون كولموگروف– اسميرنوف)59

4-6- تحلیل عاملی اکتشافی متغیرهای پژوهش60

4-6-1- تحلیل عاملی اکتشافی متغیر ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی60

4-6-1-1- تحلیل عاملی تأییدی متغیر ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی62

4-6-2- تحلیل عاملی اکتشافی متغیر تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی64

4-6-2-1- تحلیل عاملی تأییدی متغیر تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی66

4-6-3- تحلیل عاملی اکتشافی متغیر بلوغ IT68

4-6-3-1- تحلیل عاملی تأییدی متغیر بلوغ IT70

4-6-4- تحلیل عاملی اکتشافی متغیر عملکرد سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی72

4-6-4-1- تحلیل عاملی تأییدی متغیر عملکرد سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی74

4-7- آمار استنباطي (آزمون فرضیات پژوهش)76

5- فصل پنجم: نتیجهگیری و پیشنهادها82

5-1- مقدمه83

5-2- نتایج فرضیات تحقیق83

5-3- بررسی فرضیهها84

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

5-4- نتیجهگیری88

5-5- محدودیتهای پژوهش89

5-5-1- محدودیتهای در اختيار محقق89

5-5-2- محدودیتهای خارج از اختيار محقق89

5-6- پیشنهادات بر اساس یافتههای تحقیق89

5-6-1- پيشنهادهاي تحقيق89

5-6-2- پیشنهادهایی برای پژوهشهاي آینده90

منابع و مأخذ92

منابع فارسی93

منابع انگلیسی95

پیوست103

پرسشنامهها104

خروجیهای SPSS106

چکیده انگلیسی115

فهرست جداول

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

جدول 3-1: جدول تناظر سؤالات پرسشنامه48

جدول 3-2: نمره دهی به سؤالات پرسشنامهها بر اساس طیف لیکرت48

جدول 3-3: ضرایب پایایی پرسشنامهها (آلفای کرونباخ)52

جدول 4-1: توزیع فراوانی حجم نمونه مورد مطالعه بر حسب جنسیت55جدول 4-2: توزیع فراوانی نمونه آماری از نظر میزان تحصیلات56جدول 4-3: توزيع فراواني حجم نمونه به تفكيك سنوات خدمت پاسخگویان57جدول 4-4: محاسبه شاخصهای توصیفی متغیرهای پژوهش58جدول 4-5: نتایج آزمون نرمال بودن متغیرهای تحقیق59جدول 4-6: نتایج آزمون KMO - Bartlett60جدول 4-7: کل واریانس تبیین شده عامل مکنون ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی61جدول 4-8: ماتريس همبستگي باز تولیدشده بر مبناي بارهاي عاملی61جدول 4-9: شاخصهای برازش مدل اندازهگیری متغیر ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی

63جدول 4-10: نتایج آزمون KMO - Bartlett65جدول 4-11: کل واریانس تبیین شده عامل مکنون تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی65جدول 4-12: ماتريس همبستگي باز توليد شده بر مبناي بارهاي عاملی66جدول 4-13: شاخصهای برازش مدل اندازهگیری متغیر تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی67جدول 4-14: نتایج آزمون KMO - Bartlett68جدول 4-15: کل واریانس تبیین شده عامل مکنون بلوغ IT69جدول 4-16: ماتريس همبستگي باز توليد شده بر مبناي بارهاي عاملی69جدول 4-17: شاخصهای برازش مدل اندازهگیری متغیر بلوغ IT71

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

جدول 4-18: نتایج آزمون KMO - Bartlett72جدول 4-19: کل واریانس تبیین شده عامل مکنون عملکرد سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی73جدول 4-20: ماتريس همبستگي باز توليد شده بر مبناي بارهاي عاملی73جدول 4-21: شاخصهای برازش مدل اندازهگیری متغیر عملکرد سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی74جدول 4-22: محاسبه میزان رابطه بین ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی با عملکرد سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی76جدول 4-23: محاسبه میزان رابطه بین بلوغIT با ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی.77جدول 4-24: محاسبه میزان رابطه بین بلوغ IT با تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی77جدول 4-25: محاسبه میزان رابطه بین ارزیابی سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی با تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی78جدول 4-26: محاسبه میزان رابطه بین تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی با عملکرد سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی79جدول 4-27: محاسبه میزان رابطه بین رضایتمندی کاربران با عملکرد سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی80جدول 4-28: شاخصهای برازش مدل نهایی81 فهرست نمودارها

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

نمودار 4-1: نمايش هندسي توزيع فراواني حجم نمونه به تفكيك جنسيت56نمودار 4-2: نمايش هندسي توزيع فراواني حجم نمونه به تفكيك میزان تحصیلات57نمودار 4-3: نمايش هندسي توزيع فراواني حجم نمونه به تفكيك سنوات خدمت پاسخگویان58فهرست اشکال

عنوان ............................................................................................................................................ صفحه

شکل 2-1: مدل مفهومی تحقیق 44

شکل 4-1: مدل اندازهگیری نهایی مدل در حالت ضرایب معناداری81

شکل 4-1: مدل اندازهگیری نهایی مدل در حالت تخمین استاندارد81

چکیده:

هدف این پژوهش بررسي رابطه بررسی رابطه ارزیابی و تخصیص منابع سیستمهای اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعاتی با عملکرد در شعب بانک ملی استان گلستان میباشد. روش تحقیق بر حسب هدف کاربردی و با توجه به جمعآوری اطلاعات از نوع توصیفی و پیمایشی میباشد. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه کاربران سیستمهای اطلاعاتی در شعب بانک ملی استان گلستان میباشد. جامعه آماری تحقیق شامل 400 کاربر بوده که بر حسب جدول کرجسی مورگان تعداد 196 نفر آنها بهصورت تصادفی ساده به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدهاند. ابزار گردآوری دادهها در این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته میباشد. در این پژوهش بهمنظور تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون تک متغیره و معادلات ساختاری استفادهشده است. نتایج نشان داد که بین ارزیابی IT / IS با عملکرد IT / IS، بلوغ IT با ارزیابی IT / IS، بلوغ IT با تخصیص منابع IT / IS، ارزیابی IT / IS با تخصیص منابع IT / IS، تخصیص منابع IT / IS با عملکرد IT / IS و بین رضایتمندی کاربران با عملکرد IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد. در پایان با توجه به یافتههای تحقیق پیشنهادات کاربردی جهت افزایش سطح عملکرد سیستمهای اطلاعاتی ارائه گردید.

واژگان کلیدی: ارزیابی IT / IS، عملکرد IT / IS، بلوغ IT، تخصیص منابع IT / IS، رضایتمندی کاربران.

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

برنامهریزی استراتژیک فناوری اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی(IT/ISSP) عامل اساسی در انسجام فناوری اطلاعات در یک سازمان برای افزایش مزیت رقابتی است. طبق مطالعات انجامشده روی مباحث مدیریت سیستمهای اطلاعاتی، برنامهریزی استراتژیک سیستمهای اطلاعاتی یکی از ده موضوع اصلی است که مدیران شرکتها و متخصصان سیستمهای اطلاعاتی با آن مواجهاند. فرایند IT/ISSP شامل افقهای برنامهریزی بلندمدت برای سرمایهها، خدمات انسانی، تخصص فنی، الزامات سختافزاری و نرمافزاری برای استفاده از فرصتهای پیشآمده است. لدرر و ستی (1996) نشان دادند که IT/ISSP ناقص ممکن است منجر به شکست پیشبینیهای انجامشده برای سرمایهگذاریها در سیستمهای اطلاعاتی و فناوری اطلاعات شود که نهایتاً منجر به ایجاد سیستمهای اطلاعاتی غیر منعطف، تکراری و ناقص میشود. برنامهریزی استراتژیک سیستمهای اطلاعاتی یک وظیفه مدیریتی بسیار مهم است که باعث میشود تا سازمان بهطور اثربخشتر و مناسبتر از فناوری اطلاعات استفاده کند. مطالعات گذشته در این زمینه، عموماً بر متدولوژیهای برنامهریزی سیستمهای اطلاعاتی، منافع و مشکلات برنامهریزی سیستمهای اطلاعاتی، ارزیابی اثر، مراحل رشد، نقش کمیته راهبری، طرح تحقیق برای برنامهریزی سیستمهای اطلاعاتی، ابعاد فرایندی و محتوایی برنامهریزی سیستمهای اطلاعاتی، همراستایی بین برنامهریزی سیستمهای اطلاعاتی و برنامهریزی تجاری و خود فرایند برنامهریزی، تمرکز داشتهاند (موسوی و همکاران، 1383).

امروزه اطلاعات به عنوان یکی از مهمترین منابع قدرت در جهان مطرح میباشد. برتری جهان پیشرفته بر جهان عقب نگهداشته شده، بیش از آنکه اقتصادی، نظامی و یا فرهنگی و سیاسی باشد اطلاعاتی است، به بیان دیگر اولین وجه تمایز کشورهای توسعه نیافته و حتی کشورهای در حال توسعه در میزان تولید، سازماندهی و کاربرد اطلاعات است. از طرف اطلاعات کلید جامعه مردمی است و انتشار و استفاده از آن یک شاخص اجتماعی به شمار میرود و رشد این شاخص به معنای ارتقای ملی خواهد بود. اطلاعات بهطور محسوسی بر بینش و رفتار ما اثر میگذارد.

همچنین آمار و اطلاعات یکی از منابع باارزش و اصلی مدیران یک سازمان است همانطور که منابع انسانی، مواد اولیه و منابع مالی در روند تولید نقش و ارزش خاصی هستند، لکن در عصر اطلاعات و ارتباطات، اطلاعات دارای ارزش ویژهای است. بهطورکلی اطلاعات جریان حیاتی و اساس فرایند تصمیمگیری و برنامهریزی میباشد؛ بنابراین در مدیریت نیاز به یک سیستم اطلاعاتی جامع میباشیم (حاجوی،1382).

توانایی یک سازمان در انجام مؤثر وظایفش به کیفیت تصمیمهایی که در سازمان اتخاذ میگردد بستگی دارد و کیفیت تصمیمها تابع کیفیت اطلاعاتی است که بر اساس آن تصمیمگیری به عمل میآید. انبوهی از آمار و اطلاعات در حوزههای مختلف و بهویژه شعب بانکها وجود دارد که بدون بهکارگیری امکانات رایانهای و انتقال دادهها و ایجاد شبکههای جهانگستر مانند اینترنت، بهواسطه اطلاعات ارزشمند و خدمات متنوع، محیطهای تبادل اطلاعات را بهشدت دچار تغییر کرده است (باغبانی و همکاران، 1380).

با توجه به اینکه فناوری و ابزارهای الکترونیک و رایانهای در دهه گذشته پدیده انفجار اطلاعات را موجب شدند، لذا بایستی سیستمهای را بر پا کرد که بتواند اطلاعات را تولید و آنها را مدیریت کنند. در این رابطه کاربردهای نظام اطلاعرسانی در بخش بانکها نیز فزونی چشمگیری یافته و باید تحت عنوان سیستمهای پشتیبانی در تصمیمگیری مدیریت را در نظام عرضه خدمات بانکی تقویت و حمایت نمایند.

1-2- بیان مسئله

علیرغم استفاده فراوان بسیاری از شرکتها از تکنولوژی اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی (IT/IS) در صنایع، نگرانی در مورد موضوعات تکنیکی و گسترش و دستیابی به دستگاههای جدید و مؤثر وجود دارد تا اغلب مزایای بالقوه و تأثیرگذار IT/IS با روشهای خاصی بررسی شود (رمنی و همکاران، 2000). نتیجهای که میتوان کسب کرد، افزایش سرعت IT/IS در سالهای کنونی است که توانست شرکتها را بهطور گستردهای در دهههای گذشته به چالش بکشاند (جی.جی گائو، 2008). علیرغم ماشینآلات صنعتی، تأثیر IT/IS بر جنبههای گوناگون شرکت، نظیر روند کاری، استراتژیهای مدیریت و برنامهریزی، فرهنگ و ساختارهای سازمانی مشاهده میشود. حتی با مطالعات فراوان در مورد سرمایهگذاری IT/IS، شرکتها هنوز هم در امر سرمایهگذاری IT/IS با نگرانیهایی روبرو هستند (ملویل و همکاران، 2004)(برودبنت و همکاران، 2003)(جی.جی.گائو،2008). اجرا و ارزیابی تقویت عملکرد IT میتواند بهطور برجستهای اهمیت کلی مدل بررسی IT را نشان دهد (لین و همکاران، 2006). اکثر شعب بانک ملی دارای اجرای IT/IS در فعالیتهای روزانه هستند. اگرچه، اجرای IT/IS در بانکها بسیار گران و پرهزینه است و هر سرمایهگذاریIT ممکن است ریسک تولید را به همراه آورد (کوهن و گیوس، 2001). بانکها در کل سطوح باید سیستم اطلاعات بانکی (HIS) را با عملکرد عملیات روزانه در اختیار گیرند (هاس و کوهن، 2011). شعب بانک ملی قبل از اجرای IT/IS، باید از روش بررسی کلی برای تأثیر اجرای IT/IS و برای تأثیر بهتر از منابع سرمایهگذاری محدود استفاده کنند (لین و همکاران، 2005)؛ بنابراین، گسترش مطالعات میتواند به پیشبینی مدل در اجرای IT / IS در بانکها کمک کند تا عوامل مؤثر بر عملکرد IT/IS فراهم آید. بررسی مدل بررسی جامع میتواند به طراحی آن منجر شود. این مدل پیشنهادی بهطور با اهمیتی برای شناخت اشتباهات و اجرای IT / IS در بانکها و پیشرفت در بهینهسازی عملکرد IT / IS است. با اینکه شرکتهای مشابهی در صنایع دیگر برای افزایش کارایی عملیاتی با اجرای IT / IS در تلاش هستند، شعب بانک ملی برای کسب مزایا و سرمایهگذاری در IT / IS با مشکلاتی مواجهاند. هدف این مطالعه، بررسی روابط بین عملکرد IT / IS، بلوغIT ، ارزیابی IT / IS، تخصیص منابع IT / IS و رضایتمندی کاربر در شعب بانک ملی استان گلستان میباشد. عملکرد IT / IS در شعب بانک ملی با استفاده از یک پرسشنامه و همراه با یک مطالعه موردی انجام شده، ارزیابی میشود و ضمن ارزیابی آنها، تأثیر IT / IS در روند کار شعب بانک ملی مورد بحث قرار میگیرد.

1-3- اهمیت و ضرورت تحقیق

این تحقیق به لحاظ سه متغیره بودن و کاربری همزمان سه متغیر با هم سبب نوآوری در سازمان مورد مطالعه خواهد بود و در سایر سازمانها و شرکتها قابلیت اجرایی دارد. امروزه IS/IT به ما كمك میکند ديوارهايي را فرو بريزيم كه وظايف، محلهای جغرافيايي و سطوح مديريتي را از هم جدا میکنند و به ما اجازه میدهد شبكه جديدي از روابط را بين اعضاي سازمان به هزينه كسب، انتقال و تبديل دادهها را كاهش و دقت، بهموقع بودن و در دسترس بودن اطلاعات را IS/IT افزايش ميدهد. وجود آوريم. امروزه كشورهاي جهان از لحاظ بهکارگیری سطح فناوری در مراحل مختلف قرار دارند متناسب با آن از ساخت اجتماعي متفاوتي نيز برخوردار هستند. بنابراين، ضروري است با برنامهريزي توسعهای مناسب از قابلیتهای سیستمها و فناوریهای اطلاعاتي در نوسازي ساختارهاي اقتصادي و اجتماعي كشور خود بكوشيم.

به يك چالش عمده در اجراي سیستمها و IS/IT در سالهای اخير در سطح جهان، خلق برنامههای استراتژيك براي (ارل و فيني، 1994) و شکستهای زياد IS/IT فناوریهای اطلاعاتي تبدیلشده است. سرمایهگذاریهای زياد در رابطه با بر عملكرد سازماني بر اهميت IS/IT در اين خصوص انعكاسي است از اين چالشها (مك فارلن و نولان، ١٩٩٥). اثر بالقوه استراتژيك آنها افزوده و جلوگيري از شکستهای سرمایهگذاری در رابطه با اين سیستمها نيز اهميت بيشتري پيدا كرده است كه نگرانیهای زيادي را در ميان IS/IT است. يكي از دلايل اين شکستها صعوبت اجراي برنامههای استراتژيك مديران موجب شده است (لدرر و سالملا، ١٩٩٦).

لذا پژوهشگر با توجه به اهميت هر يک از متغيرهاي اين تحقيق (ارزیابی، تخصیص منابع و عملکرد IT / IS) براي ادامه حيات سازمان در دنياي پر رقابت کنوني و نهايتاً بهمنظور ارتقاء بهرهوری سازمان و دستیابی به راهحلهای مستند علمي قابل اجرا در سازمان مورد مطالعه، به انتخاب اين موضوع پرداخته است.

1-4- اهداف تحقیق

- تبیین رابطه ارزیابی IT / IS با عملکرد IT / IS.

- تبیین رابطه بلوغ IT با ارزیابی IT / IS.

- تبیین رابطه بلوغ IT با منابع تخصیصیافته IT / IS.

- تبیین رابطه ارزیابی IT / IS با تخصیص منابع IT / IS.

- تبیین رابطه تخصیص منابع IT / IS با عملکرد IT / IS.

- تبیین رابطه رضایتمندی کاربران با عملکرد IT / IS.

1-5- سؤالات تحقیق

- آیا بین ارزیابی IT / IS با عملکرد IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؟

- آیا بین بلوغ IT با ارزیابی IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؟

- آیا بین بلوغ IT با تخصیص منابع IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؟

- آیا بین ارزیابی IT / IS با تخصیص منابع IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؟

- آیا بین تخصیص منابع IT / IS با عملکرد IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؟

- آیا بین رضایتمندی کاربران با عملکرد IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد؟

1-6- فرضیههای تحقیق

- بین ارزیابی IT / IS با عملکرد IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

- بین بلوغ IT با ارزیابی IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

- بین بلوغ IT با تخصیص منابع IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

- بین ارزیابی IT / IS با تخصیص منابع IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

- بین تخصیص منابع IT / IS با عملکرد IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

- بین رضایتمندی کاربران با عملکرد IT / IS ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد.

1-7- متغیرهای تحقیق

الف- متغیرهای مستقل: · بلوغ IT و رضایت کاربران.ب- متغیر وابسته: · عملکرد IS/IT.ج- متغیر میانجی:

· ارزیابی IS/IT و تخصیص منابع IS/IT.

1-8- تعاریف نظری واژهها

1-8-1- ارزیابیIT / IS

بررسی IT / IS بهطور اولیه مستلزم همکاری با سازمان و تصمیمگیریهای مرتبط برای اجرای IT / IS است. در مراحل اوایل، بررسیها برای محاسبه سرمایهگذاری و برای استفاده از شیوه حسابداری است. در مراحل بعدی میتوان در مورد تصمیمگیریهای استراتژیک تمرکز یافت. کارکنان MIS باید مسئول تصمیم و کیفیت اطلاعات دقیق در طی تصمیمگیری باشند.

1-8-2- بلوغIT

نتیجهای از پیشرفتهای سریع در بخش تکنولوژی اطلاعات، تکاملIT و افزایش علاقه آن در میان سازمانها است و بنابراین، بررسی دقیق در تکاملIT بسیار بااهمیت است. پیشازاین گسترشها، اکثر مدل تکاملIT در تحقیقات برای بررسی تکامل IT بود تا اینکه ریچارد نولان مدلی را با چهار مرحله پیشنهاد داد و سپس توانست آن را به شش مرحله گسترش دهد. مدل نولان بهطور مستمر پیشرفت و اصلاح یافت و مدل جدیدی جای آن را گرفت. مدل نولان بهطور گسترده و اصلاح یافته شکل نمود و شش مرحله از گالیر و ساترلند مورداستفاده قرار گرفت. مدل دقیق، فشرده و آسانی درک شد تا نتایج گالیر و ساترلند از هفت جنبه تشکیل شود تا تکاملIT را در نظر گیرد و در نتیجه، این مدل خاص برای بررسی مراحل گوناگون در سازمانهای مدرن بکار گرفته شد (لین و همکاران، 2013).

1-8-3- تخصیص منابع IT / IS

رقابتهای سازمانیافته بهطور اساسی از منابع سازمان نشأت میگیرد که شامل تجهیزات، کارمندان ماهر، سرمایه و امور مالی است، درحالیکه این موارد بهینه به منابع سازمان بستگی دارد. بعلاوه، کفایت سازمانی از سه منبع صورت میگیرد: منابع انسانی، نهاد سرمایه و سرمایه سازمانی. اکثر مطالعات نشاندهنده منابع داخلی سازمان است که بهطور اساسی با اجرایIT / IS تأثیر میپذیرد. تخصیص منابعIT / IS به منابع اشاره دارد (برای مثال، منابع انسانی و پشتیبانی از منابع مختلف) که برای اجرای عملکرد سازمانی در IT / IS نیاز میشود (لین و همکاران2013).

1-8-4- رضایتمندی کاربران

اجرای IT / IS در سازمانها نهتنها به دلیل وجود سیستم بلکه برای استفاده افراد از سیستم موفق نبود. بر اساس کاپلمن و مک لین، اکثر محققان برای بررسیIT / IS و بر اساس رضایت کاربر و بهرهبرداری از سیستم به پیش رفتند. بااینحال، گرایش کاربران به سمت تعیین موفقیت در اجرایIT / IS بود تا این گرایشات به آسانی تعیین نگردد، بنابراین، رضایت کارمندان برای استفاده و اندازهگیری موفق در اجرایIT / IS رخ داد. دلون و مک لین توانستند رضایت کاربر را برای تأثیر فاکتور و عملکرد IT / IS ارائه دهند. چیرکو و کافمن توانستند انسانها را مانند منبع خاصی از اجرای IT / IS نشان دهند. بهطور برجستهای، رضایت کاربر در بخش اندازهگیری بررسیهای عملکردIT / IS بسیار مهم است؛ بنابراین، کاربران در مورد عملکردIT / IS رضایت بیشتری مییابند و روشهای سازمانیافته را درک خواهند کرد (لین و همکاران، 2013).

1-8-5- عملکرد IT / IS

علیرغم اهمیت آنها، اهداف برای منافع موجود، قبل از سرمایهگذاری برای IT / IS و برای بررسی چگونگی اجرایIT / IS است که نمیتواند دستاورد سازمانها را برای منافع مطلوبIT / IS ارائه دهد. درحالیکه مزیتهای موجود در کسبIT / IS برای بررسی دانش فراهم میآید، بعضی مطالعات موجود توانست پیچیدگی تأثیر عملکردIT / IS را در سازمان نشان دهد. سِدون تأثیر IT / IS را با توصیف توالی و منافع خالص توضیح داد. دلون و مک لین توانستند منافع خالص را با تأثیر از موفقیت در مدل سیستم اطلاعاتی ارائه دهند. فاکتورهای تأثیرگذار در عملکرد IT / IS در سازمانها برای رسیدن به هدف، بهرهوری، سود اقتصادی، توانایی نوآوری و کنترل کیفیت است؛ بنابراین، مطالعات صورت گرفته برای نقش عملکرد IT / IS و برای توصیف موارد سازمانیافته، ویژگیها و رضایت کاربر برای بهینهسازی IT / IS در صنعت بانکداری است (لین و همکاران، 2013).

1-9- تعاریف عملیاتی واژهها

1-9-1- ارزیابیIT / IS: نمرهای که فرد از مجموع سؤالات1 تا 3 پرسشنامه لین و همکاران (2013)، به دست میآورد.

1-9-2- بلوغIT: نمرهای که فرد از مجموع سؤالات5 تا 8 پرسشنامه لین و همکاران (2013)، به دست میآورد.

1-9-3-تخصیص منابعIT / IS: نمرهای که فرد از مجموع سؤالات1 تا 4 پرسشنامه لین و همکاران، 2013)، به دست میآورد.

1-9-4-رضایتمندی کاربران: نمرهای که فرد از مجموع سؤالات9 تا 12 پرسشنامه لین و همکاران (2013)، به دست میآورد.

1-9-5- عملکرد IT / IS: نمرهای که فرد از مجموع سؤالات پرسشنامه لین و همکاران (2013)، به دست میآورد.

فصل دوم

ادبیات و پیشینه تحقیق

2-1-مقدمه

بدیهی است که یک پژوهش بر اساس پژوهشهای قبلی بنا میشود. بررسی پیشینه، سوابق و ادبیات پژوهش یکی از مهمترین وظایف محقق است. کسب آگاهی درباره پژوهشهای قبلی، بررسی ادبیات (پیشینه) پژوهش خوانده میشود. هدف عمده بررسی ادبیات پژوهش برقراری پیوند بین تحقیق موردنظر با تحقیقات گذشته و مرتبط با موضوع است. محقق در بررسی ادبیات و پیشینه پژوهش باید با توجه به اهداف، سؤالات و فرضیههای پژوهش به مطالعه سوابق پژوهش بپردازد بر اساس یک نظم منطقی و در چهارچوب مناسب بتواند بین موضوع تحقیق خود و تحقیقات قبلی ارتباط درست برقرار کند. در این فصل به مبانی نظری پژوهش، پیشینه پژوهش که شامل پیشینه پژوهش در داخل و خارج از کشور و نتیجهگیری از مطالب مطرحشده، پرداختهشده است.

2-2- مبانی نظری

2-2-1- آغاز بکار گیری فناوریهای اداری

در نخستین سالهای اختراع رایانه متخصصان توجه چندانی به نیازهای اطلاعاتی مدیران نداشته از رایانهها فقط جهت پردازش دادهها در امور حسابداری استفاده میشد. در طول این دوره که تا اواسط دهه 60 میلادی به طول انجامید بیشترین تأکید بر قدرت محاسباتی و پردازش رایانه بود. در حال حاضر به این نوع کاربرد رایانه پردازش دادهها، گفته میشود و باید توجه داشت که سیستمهای پردازش دادهها مقداری اطلاعات نیز تولید میکنند. در اوایل دهه 1960 و پس از اختراع انواع رایانههای جدید که با هزینه کمتر اطلاعات بیشتری را پردازش میکردند. روشهای جدیدتری برای معرفی تجهیزات جدید ترویج دادهشده؛ یعنی سیستمهای اطلاعاتی مدیریت. پس از گذشت یک دهه و به دلیل به وجود آمدن نیازهای اطلاعاتی جدید، سیستم اطلاعاتی جدید به نام سیستم پشتیبانی تصمیمگیری یا DSS به وجود آمد. پس از تکمیل سیستم پشتیبانی تصمیمگیری با توجه به پیشرفتهای حاصله در تجهیزات رایانهای، موضوع افزایش بهرهوری و کارایی دفاتر مدیران و تسهیل ارتباطات بین مدیر و کارکنان از طریق بهکارگیری تجهیزات رایانهای الکترونیک مطرح گردید و در سال 1980 سیستمهای اتوماسیون اداری طراحی گردیدند (بهشتیان، 1387).

اما در واقع اتوماسیون اداری در سال 1964 وقتیکه IBM محصول جدید خود، یعنی نور مغناطیسی/ ماشین تایپ سلکتوری (MT/ST) را معرفی کرد، شروع شد. ماشین تایپی کهمی توانست بهصورت اتوماتیک از روی حروف ضبطشده بر روی نوار مغناطیسی تایپ کند. این عملیات تایپ اتوماتیک خیلی زود به سیستمهای کوچک در ریزپردازندهها تبدیل شد و تکاملهای بعدی در این زمینه ایجاد شد و نیاز واقعی به تکامل این بود که طی دهه 1970 کارایی کارخانهها 90-85 در صد افزایش یافت. درحالیکه کارایی دفتری تنها 4 در صد افزایش داشت، پس بایستی سیستمهایی به وجود میآمدند که موجب افزایش بهرهوری و کارایی دفاتر هم میشدند. مؤسساتی که به سیستمهای اطلاعات مدیریت اولیه مبادرت نمودند، چیزهایی دیگری فراگرفتند و مشخص شد مانع عمده مدیران هستند. مدیران به عنوان یک گروه در مورد کامپیوتر اطلاعی نداشتند. آنان از کارهای خودآگاه بودند و میدانستند که چگونه مسائل را حل کنند. لکن بهاندازه کافی در مورد نقش اطلاعات در حل مسائل تأمل نکرده بودند. در نتیجه برای مدیران بیان اینکه دقیقاً از سیستمهای اطلاعات مدیریت چه میخواهند دشوار بود. این وضعیت برای متخصصین اطلاعات غیرقابلتحمل بود؛ زیرا که دانستههای آنان از مدیریت کم بود. آنان نمیدانستند چه سؤالاتی را پرسش نمایند. در طی زمان مدیران درباره کامپیوتر و در مورد فرایندهای مورد اجرا در حل مسائل تجربه آموختند عاقبت جایگاه سیستم اطلاعات مدیریت به عنوان یک زمینه عمده استفاده از کامپیوتر مستحکم شد (رولی، 2001).

2-2-2- سیر تکامل فناوری اداری

2-2-2-1- دوره اول

سیر تکامل فناوری اداری شامل دورههای فناوری اداری، فناوری رایانه و فناوری ارتباطات است. در دوره اول کارفرمایان در تلاش بودند تا محیطی را به وجود آوردند که جدا از مسئله کارخانهای و در معنای عام محیط تولید، کلیه امور اداری، پرسنلی و تجارتی در آن صورت گیرد، از مهمترین شاخصهای این دوره انجام مطالعاتی در مورد جایابی و فضاسازی برای محیطهای اداری بود (دهه 20 به بعد). در حقیقت در این دوره سعی در جدا ساختن فعالیتهای اداری از فعالیتهای تولیدی بود و در نهایت واحدهای ستادی از لحاظ مکانی از واحدهای اجرایی جدا گردیدند. تفکر این دوره این چنین بود که محیطی با شرایط بهتر برای انجام امور اداری که در آن زمان، بیشتر امور محاسباتی نظیر حسابداری، حقوق و دستمزد و مالی بود، فراهم گردد (صرافی زاده، 1383).

2-2-2-2- دوره دوم؛ یعنی فناوری رایانه

در این دوره با ورود رایانههای کوچک که از سرعت و دقت بالایی بهرهمند بودند، مدیران تصمیم گرفتند که با استفاده از این وسایل و سرمایهگذاری در رایانهای کردن سازمان خود از سرعت و دقت رایانه در کاهش زمان کار و حذف اشتباهات انسانی استفاده کرده و پیامد این حرکت به وجود آمده این بود که کاربران را بری انجام امور روزمرهشان بهخوبی یاری کرد (صرافی زاده، 1383).

2-2-2-3- دوره سوم؛ یعنی فناوری ارتباطات

با گسترش روزافزون و همهجانبه علوم و فناوری رایانه و استفاده از وسایل جانبی آن و یکپارچه شدن و ادغام هر یک از این سیستمها در یکدیگر در حقیقت امروزه سیستمهای اداری سیستمهای جهانی هستند که وظیفه اصلیشان ایجاد ارتباط و بهبود ارتباطات هستند. نوعاً ارتباطات از لحاظ اطلاعاتی تجاری از اهمیت بسزایی برخوردار است. از مشخصات دیگر اين دوره که الآن در آن به سر میبریم، این است که سازمانها و شرکتها به ارزش واقعی اطلاعات به هنگام و یا کیفیت پی بردهاند و در بازارهای پیچیده امروزی نبود ارتباط با منابع اطلاعاتی به معنای از دور خارج شدن سازمان است. به دست آوردن ارتباطات درست و باکیفیت و مربوط به معنی هماهنگی و سازگار بودن سازمان با محیط و جوابگو بودن نسبت به تغییرات است (همان منبع).

2-2-3- دادههای خام (اطلاعات)

شاید بتوان اطلاعات را لایهای بین دولایه دادهها و آگاهی دانست. دادهها مواد خام اطلاعات را فراهم و اطلاعات خبری را منتقل میسازند و این آگاهی است که محتوای خبر را تحلیل میکند (طالقانی، 1382).

برای فهم واقعی معنی اطلاعات و عدم اختلاط آن با دادهها ما ابتدا تعریفی از این دو را ارائه می نمائیم: دادهها شامل واقعیتها و اشکالی هستند که برای کاربر، بیمعنی میباشند. وقتیکه این دادهها پردازش شدند تبدیل به اطلاعات میشوند پس اطلاعات، دادههای پردازششده یا دادههایی با معنی میباشند. تبدیل دادهها به اطلاعات توسط یک پردازنده اطلاعات انجام میشود. پردازنده اطلاعات یکی از عنصر کلیدی سیستم ادراکی است. پردازنده اطلاعات میتواند شامل عناصر رایانهای، عناصر غیر رایانهای یا ترکیبی از آن دو باشد (مک لوید،2007).

اطلاعات در سیستمهای سازمانی مختلط انسان و ماشین از منابع زیر تغذیه میشود:

1. دستیابی اطلاعات محیط عملکرد مدیریت

2. روشهای ذخیره اطلاعات جهت عملکرد سیستمهای عامل

3. روشهای انتقال اطلاعات و نحوه ایجاد ارتباط و ذخیرهسازی و بازیابی.

امروزه اطلاعات برگ برنده شرکتهای بزرگ تجاری میباشد. ازآنجاکه گردآوری اطلاعات به روش دستی و معمولی برای شرکتهای چندملیتی بزرگ غیرممکن میباشد پس از آنها به سیستمهای اطلاعاتی برای پر کردن این خلاء روی آوردهاند. امروزه پدیدهای چون انفجار اطلاعات، آلودگی اطلاعات و آنارشی اطلاعات مطرح است که لازمه استفاده مفید از اطلاعات در این آشفته بازار وجود سیستمهای اطلاعاتی یکپارچه و منسجم برای تنظیم و منظم کردن اطلاعات برای استفاده کاوشگران اطلاعات میباشد (طالقانی، 1382).

2-2-4- اهمیت اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی

اطلاعات یکی از منابع با ارزش و اصلی مدیران یک سازمان است. همانطور که منابع انسانی، مواد اولیه و منابع مالی در روند تولید دارای نقش و ارزش خاصی هستند. لکن در عصر اطلاعات و ارتباطات اطلاعات دارای ارزش ویژهای هستند از طرفی اطلاعات کلید جامعه مردمی است و انتشار و استفاده از آن یک شخص اجتماعی به شمار میرود. رشد این شاخص به معنای ارتقای ملی خواهد بود.

اطلاعات بهطور محسوسی بر بینش و رفتار ما اثر میگذارد (مک لوید، 2007).

فناوری و ابزارهای الکترونيکی و رایانهای نیز در دهه گذشته پدیده انفجار اطلاعات را موجب شدند و بهطور حتم تأثیر مهمی را بر جهتگیری جوامع و اطلاعات موردنیاز آنها خواهند گذاشت. امروز نهتنها مدیران ارشد و مدیران اجرایی، بلکه تمام اقشار اجتماع چون محققان و دانشوران و تجار ناگزیر از استفاده اطلاعات هستند. کاربران نظام اطلاعات، اطلاعات را چون یک منبع ارزشمند، همسنگ سرمایه و نیروی کار به کار میبرند. ازآنجاکه اطلاعات مهم و ارزشمند هستند و اساسی برای کل فعالیتهای سازمان محسوب میشوند، لذا بایستی سیستمهایی را بر پا کرد تا بتوانند اطلاعات را تولید و آنها را مدیریت کنند. هدف نهایی چنین سیستمهایی کسب اطمینان از صحت، اعتبار و روایی اطلاعات در دسترس در زمان موردنیاز و به شکل قابلاستفاده میباشد. امروزه سیستمهای اطلاعاتی نقش اساسی در همه زمینههای فعالیت یک شرکت ایفا میکنند. سیستمهای اطلاعاتی که به عنوان منبعی ارزشمند محسوب میشوند، توانایی مدیران و کارکنان را افزایش داده و امکان تحقق اثربخش اهداف سازمان را با بهرهوری بالا موجب میگردند (مک لوید، 2007).

2-2-5- سیستمهای اطلاعاتی

نگرش سیستمی به جهت جامعیت بالقوه، به یکپارچگی و هماهنگی اطلاعات موجود در سازمان کشیده میشود و عالیترین نمود نگرش سیستمی به سازمانها، به استقرار سیستمهای اطلاعات مدیریت منجر میشود. این سیستمها که گردآوری و سازماندهی دادهها و تولید اطلاعات و انتقال آن را به مدیران به انجام میرسانند، همچون ناظری مقتدر در تمامی سطوح سازمانها حضور یافته و حیطه معرفتی مدیر را توسعه داده و بینش وی را برای اتخاذ تصمیمات صحیح مهیا میسازد (طالقانی، 1382).

به علت گستردگی و پیچیدگی موجود در سیستمها، مدیران اطلاعات و متخصصان اطلاعاتی به سیستمهای اطلاعاتی یعنی سیستمهایی که به کمک ابزارهای رایانهای و فنآوری اطلاعات به گردآوری اطلاعات و پردازش سیستمهای میپردازند روی آوردهاند. البته سیستمهای اطلاعاتی به آن نقطه نرسیدهاند که بتوانند فکر کنند، برنامهریزی کنند و به چگونگی تغییرات واکنش دهند. هنوز چندین اتاق برای افراد که این سیستمها را اداره میکنند وجود دارد. باید توجه داشت که فقط یک اقلیت کوچکی از این افراد عملاً سیستمهای رایانهای یا سیستمهای فنآوری اطلاعات را طراحی میکنند. تعداد زیادی از این افراد کاربر نهایی هستند مانند مدیران، کارکنان اداری و دیگران که از رایانه در زمینههای شغلی خود استفاده میکنند (کورتین و همکاران، 1998).

انبوه اطلاعاتی که در پایگاههای داده شرکتها ذخیره میشود اکثراً آنقدر زیاد هستند که برای مدیران، بیمعنی (و غیر قبل استفاده) میشوند. این آنارشی هرجومرج در حجم انبوه اطلاعات نیاز به یک سیستم اطلاعاتی برای ردهبندی و تقسیمبندی آن برای استفاده هر چه بیشتر از آن میباشد. سیستمهای اطلاعاتی ریشه در تصاویر غارها دارند و اعضای یک قبیله با استفاده از این سیستمهای بسیار اولیه داد و ستد های خود را انجام میدادند. وقتی میزان دادوستدها اندك و تعداد افرادي كه با يكديگر ارتباط برقرار میکنند انگشتشمار باشد میتوان كارها را با استفاده از این سیستمها انجام داد، اما چنانچه میزان معاملات افزایش پیدا کند و افراد بیشتری نیز در این فعالیتها درگیر شوند سیستمهای مورد استفاده باید به مراتب پیشرفتهتر باشد (بهان، 1377).

باید توجه داشت که سیستمهای اطلاعاتی با مدیریت اطلاعات تفاوت دارند، بهطوریکه سیستمهای اطلاعاتی در خدمت مدیریت اطلاعات تحت عنوان سیستمهای اطلاعات مدیریت قرارگرفته و از آن استفاده میکند. سیستمهای اطلاعاتی به معنی گردآوری، ذخیره، پردازش، اشاعه و استفاده از اطلاعات است این مسئله به نرمافزار و یا سختافزار محدود نمیشود بلکه اهمیت انسان و هدفهایش را در استفاده از فنآوری، ارزشها و معیارهایی که در این انتخاب به کار میرود. همچنین ارزیابی نهایی از اینکه این ابزار وسیلهای برای رسیدن به هدفهایش بودهاند یا خیر را در بر میگیرد. درصورتیکه هدف از مدیریت اطلاعات ارتقای کار آیی سازمان از طریق تقویت تواناییهای آن برای برآورد نیازهای درونی و برونی آن در یک وضعیت فعال و پویا، تثبیتشده است. امروزه مدیران ارزش رقابتی و استراتژیکی سیستمهای اطلاعاتی را بهخوبی تشخیص میدهند. در میان سرمایههای یک سازمان اعم از نیروی انسانی و برای تماس و اطلاعرسانی از سیستمهای کامپیوتری استفاده میشود. این سیستم اطلاعاتی موجب خواهد شد که تماسهای بین مقامات بالا و پایین سازمان و کارایی بیشتری صورت گیرد. برای مثال، رئیس شرکت معروف مایکروسافت، از طریق سیستم پست الکترونیکی شرکت، بهصورت منظم با کارکنان در تماس است او هرروز به تعداد زیادی از پیامها پاسخ میدهد. در شرکت زیراکس هرماه از 40 هزار مشتری نظرخواهی میشود، این دادهها جمعآوری و خلاصه میشوند و نتیجه به مقامات بالای سازمان داده میشود (زاهدی، 1384).

2-2-6- تعریف سیستم اطلاعات

سیستمی که برای کاربران سازمان داده یا اطلاعات فراهم میکند که اگر در این سیستم از کامپیوتر استفاده شود به آن سیستم اطلاعات مکانیزه میگویند. بهعبارتدیگر؛ یک سیستم اطلاعاتی را میتوان مجموعهای از عناصر وابسته به هم تعریف کرد که وظیفه جمعآوری، پردازش، ذخیره و توزیع کردن اطلاعات بهمنظور پشتیبانی از تصمیمسازی و کنترل را در یک سازمان بر عهده دارد. علاوه بر پشتیبانی از تصمیمسازی، هماهنگی و کنترل بخشهای مختلف سازمان، یک سیستم اطلاعاتی میتواند به مدیران و کارکنان در تحلیل مشکلات، تجسم بهتر و تصویر کردن موضوعات پیچیده و همچنین در تولید محصولات جدید کمک کند (باغبانی و همکاران، 2000). سیستمهای اطلاعاتی، اطلاعات مربوط به افراد، مکانها و هر جز قابلتصوری از داخل و خارج سازمان را میتوانند در خود ذخیره کنند. منظور از اطلاعات دادههایی هستند که به شکل قابلفهم و قابلاستفاده برای انسانها درآمده باشند. در مقابل دادهها جریانی از وقایع داخل و خارج سازمان را تصویر میکنند که هنوز سازماندهی و مرتب نشدهاند.

2-2-7- سیستمهای اطلاعاتی و رایانهها

توسعه رایانهها چه از بعد سختافزاری و چه از بعد نرمافزاری نقش بسزایی در توسعه سیستمهای اطلاعاتی برای پردازش اطلاعات فراهم ساخت. برای بررسی چگونگی گسترش سیستمهای اطلاعاتی باید نسلها و دورههای پیشرفت رایانه را بشناسیم:

بهطورکلی عموماً رایانهها را به 5 نسل تقسیمبندی کردهاند:

سه نسل اول رایانه از طریق شناخت بخشهای الكترونیکی آنکه دارای قدرت محاسبه و منطق هستند بررسی میگردد. این تقسیمبندی به شرح زیر است:

رایانههای نسل اول: دریچههای الکترونیکی (که بیشتر مکانیکی بودهاند)

رایانههای نسل دوم: ترانزیستور

رایانههای نسل سوم: مدارهای مجتمع (همانIC ها)

به نظر بعضی متخصصان رایانههای نسل چهارم و پنجم آنهایی هستند که بر اساس مجتمع سازی با تراکنش بسیار بالا شکلگرفتهاند. رایانههای نسل پنجم احتمالاً به آن دسته رایانههایی اطلاق میشود که از رابطههای توسعهیافته هوش مصنوعی بهره گرفتهاند (رولی، 1380).

تحول رایانه از یک نسل به نسل بعدی ازنظرهای زیر سودمند:

1- کوچک شدن اندازه رایانه 2- بالا رفتن ضریب اطمینان 3- کاهش مصرف برق 4- بالا رفتن سرعت کار 5- پایین آمدن قدرت خرید و هزینههای کار کردن آن.

رایانههای امروزه پیشرفت کنونی خود را مدیون تراشهها هستند که قابلیت ذخیره و پردازش زیادتری نسبت به نسلهای قبلی دارند.

امروزه ابر رایانههایی اختراع شدهاند که توانایی انجام چندین میلیون عمل را در یک میلیونیم ثانیه دارا میباشند که از اینها در مسائلی چون پیشبینی زلزله و پیشبینی سکته مغزی و قلبی و ژنتیک انسانی استفاده میشود.

مدار الکتریکی اصلی اکثر میکرو رایانهها به شکل ذره ریز سیلیسیوم است که از ناخن انگشت هم کوچکتر است. رایانه شخصی یک میکرو رایانه است که فقط توسط یک نفر، یا شاید چندنفری که در همان محل کار میکنند مورد استفاده قرار میگیرد. رایانههای شخصی را در هر مکان مانند سازمانهای بزرگ، سازمانهای کوچک و حتی منازل میتوان یافت. دستگاههای منگنه کارت که با اولین رایانه بهصورت انبوه تولید شده بنام رمینگون رندیونیک I در سال 1951 کار گذاشته شد و استقرار یونیوک، توسط جنرال الکتریک در سال 1954 شروع استفاده رایانه برای پردازش اطلاعات بازرگانی بود که قابلذکر است. استفاده از رایانه در این دوره تنها به سازمانهای بزرگتر دولتی و مؤسسات تجاری محدود میشد. سیستمها با معیارهای امروزی بسیار گران بودند. مینی رایانهها و سپس میکرو رایانهها تأثیرات عمیقی را بر هزینه محاسبات بر جای نهند. امروزه یک سازمان در هراندازهای میتوان از عهده تأمین یک رایانه برآید (مک لوید، 2007).

2-2-8-کاربرد سیستم اطلاعاتی رایانه محور

کاربرد سیستمهای اطلاعاتی رایانه محور امروز در پنج محیط میباشد. پردازش دادههای حسابداری، سیستمهای اطلاعات مدیریت MIS، سیستمهای پشتیبانی تصمیم، اداره مجازی و سیستمهای دانشمحور، پردازش دادههای حسابداری از اولین کاربردهای رایانه و سیستمهای اطلاعاتی بود.

سیستمی که کنترل و بازسازی اطلاعات را از دنیای محیطی و عملیات بازرگانی داخل سازمان به عهده دارد، به طریقی که با سازماندهی و انتخاب دادهها اطلاعات لازم را جهت اتخاذ تصمیم، برنامهریزی و کنترل برای مدیران آماده سازد سیستم اطلاعاتی مدیریت نامیده میشود. مدیران همواره به دنبال اطلاعات هستند و اتخاذ تصمیمات آنان بر اساس دادههای مرتبط و با موضوع تصمیم است درگذشته منابع اطلاعات آنان اتفاقی و غیرمطمئن و به طرق مختلف و گوناگون بوده و اطلاعات آنان از طریق مقامات مافوق و یا مرئوسین و سایر پرسنل سازمان تأمین میشد؛ که عدم اطمینان و اتکا به صحت اطلاعات را تشدید میکرد زیرا افراد اطلاعات را با افزایش و یا کاهش به مقامات و مسئولین منتقل میکردند. لذا اطمینانی از درستی آن نبود. تجهیز مدیریت به یک سیستم اطلاعاتی صحیح و مطمئن که توانایی مدیریت را در اتخاذ تصمیم برنامهریزی و کنترل سازمان یاری دهد دارای یکروند تاریخی است و این سیر تاریخی با مفاهیم دفتر اداری دوبل که توسط پروز لوکاپاکلیلی در سال 1494 ارائه شد آغاز گردید. سیستمهای اطلاعات مدیریت تا قرن بیستم به حرکت خود ادامه داد و شاید علت آن عدم توانایی بشر در حفظ، نگهداری و بازیابی اطلاعات بود. با توسعه رایانههایی با ظرفیت، سرعت و دقت بالا در اواسط قرن بیستم تکامل و کاربرد مفاهیم سیستمهای اطلاعاتی مدیریت، با روندی دیگر و با سرعت بیشتری توسعه یافت که حاصل آن تغییرات در عملیات و فعالیتها و وظایف سازمانهای تجاری دنیا به شرح زیر شد (بهشتیان، 1387):

مدیریت متمرکز و تکیه بر محورهای متمرکز اطلاعات و بهرهگیری از فنآوری پیشرفته.

طراحی اطلاعات و ارائه گزارشات لازم مورد نیاز برای اتخاذ تصمیم مدیریت، برنامهریزی و کنترل سازمان.

طراحی سیستم اطلاعات مدیریت با تکیه بر کنترل و سیستمهای اطلاعاتی مدیریت کنترل پروژه.

نتایج حاصل از این مفاهیم، MIS یا سیستمهای اطلاعاتی مدیریت نامیده میشوند. هدف سیستمهای اطلاعاتی مدیریتی افزایش روند ارائه و اداره اطلاعات و کاهش حدس و گمان در حل مشکلات در سطوح مختلف سازمانی از طریق سیستمهای بازخورد اطلاعات و بازتاب بازیابی اطلاعات در جهت تکامل دادههای جدید به سیستم است. MIS شامل سه جزء است: مدیریت، اطلاعات و سیستم. MIS نهتنها مدیران را در امور استراتژِیک حمایت میکند، بلکه در تصمیمات تکراری و روزمره نیز اطلاعات لازم را در اختیار مدیران تاکتیکی قرار میدهد و آنها را قادر میسازد تا به اطلاعاتی دست یابند که جهت تصمیماتشان کمک مؤثری باشد. MIS میتواند تصاویری از مغایرتها و انحرافات از برنامههای تعیینشده را نیز آشکار سازد و چنین اطلاعاتی از طریق تهیه گزارشات مدیریت در قالبها و تصاویر منطقی و قابلتعبیر و تفسیر و تجربه و تحلیل در اختیار مدیریت قرار میگیرد. زیرمجموعهی سیستم MIS عبارت است از (مک لوید، 2007):

سیستمهای اطلاعاتی مدیریت نیروی انسانی، سیستمهای اطلاعاتی مدیریت مالی و حسابداری، سیستمهای اطلاعاتی مدیریت تولید و سیستمهای اطلاعاتی بازاریابی و فروش که متکی بر پایگاههای مشترک و متقابل است. مدیران MIS بایستی از دنیای حقیقی و سیستمهای موجود در سازمان مطلع باشند تا بتوانند نقش مؤثری را ایفا کنند و به همین دلیل بایستی اطلاعات صحیح در اختیارشان قرار گیرد. یکی از نقشهای مهم مدیر MIS، آگاهی و تفسیر از عوامل محیطی و بیرونی سازمان است. مدیران MIS بایستی از ارزشهای سیستمهای موجود مطلع گردند و اینکه سیستمهای دستی موجود چه اطلاعات و نقشی را به عهده دارند. عملاً مدیر MIS برای طراحی و کنترل شرکت به معاون خدمات اجرایی یا معاون ارشد گزارش میدهد در بسیاری از شرکتها، شاخه معاونت MIS به وجود میآید که گزارش خود را مستقیماً به مدیریت عالی تسلیم میدارد (مؤمنی، 1372).

به سبب مزایای MIS چون ارتباطات نزدیکتر، کنترل دقیقتر و گردآوری دادههای مطمئنتر و پردازش سریعتر دادهها و تبدیل آنها به اطلاعات مدیران، از سیستمهای اطلاعاتی مدیریت در برنامهریزی سازماندهی، رهبری و ایجاد انگیزه، گزارش دهی و کنترل استفاده کرده و این اعمال مدیریتی را با نهایت دقت و کار آیی، در مدتزمان بسیار کمتری در سازمان انجام میدهد. حال برای انجام این کارها مدیریت باید واسطی به نام مدیر سیستم اطلاعاتی مدیریت برای ارائه بهتر و خدمات برای مدیریت، ضروری میباشد. مؤسساتی که به سیستمهای اطلاعات مدیریت اولیه مبادرت نمودند چیزهای دیگری فراگرفتند. در این دوره مشخص شد که مانع عمده در استفاده از سیستمهای اطلاعات مدیریت، مدیران هستند. مديران به عنوان یک گروه در مورد رایانه اطلاعی نداشتند آنان از کارهای خودآگاه و میدانستند چگونه مسائل را حل کنند: لکن بهاندازه کافی در مورد نقش اطلاعات در حل مسائل توجه نکرده بودند. در نتیجه برای مدیران بیان اینکه دقیقاً از سیستم اطلاعات مدیریت چه میخواهند دشوار بود. این وضعیت برای متخصصین اطلاعات غیرقابلتحمل بود زیرا که دانستههای آنان از مدیریت کم بود، آنها نمیدانستند چه سؤالاتی را پرسش نمایند، با طی زمان مدیران درباره رایانه و در مورد فرایندهای مورد اجرا در حل مسائل تجربه آموختند و متخصصین اطلاعات نیز مبانی مدیریت را فراگرفتند. سیستمهای اطلاعات مدیریت برای انطباق بیشتر با نیازهای مدیران اصلاح و توسعه یافت. عاقبت جایگاه سیستم اطلاعات مدیریت به عنوان یک زمینه عمده استفاده از رایانه مستحکم شد. سیستم اطلاعات مدیریت به دو طریق عمده در حل مسئله کمک میکند: یک منبع اطلاعات در پهنه سازمان فراهم مینماید و نیز به شناسایی و درک مسئله کمک میکند. نور ساطع از سیستم اطلاعات مدیریت با این هدف است که برای مدیران علائم مسئله بیان متحمل الوقوع بودن مسائل را اعلام دارد. ضعف عمده سیستم اطلاعات مدیریت آن است که نمیتواند نیازهای خاص هر فرد را برطرف کند، مسئله را برآورد سازد. اغلب اوقات سیستم اطلاعات مدیریت اطلاعات دقیق مورد نیاز را فراهم نمیکند. مفهوم سیستم پشتیبان تصمیم در پاسخ به چنین نیازی به وجود آمد (مک لوید،2013).

ازآنجاکه سیستم اطلاعات مدیریت بشر تحت تأثیر رایانه و اتوماسیون میباشد، ممکن است ناخواسته بعضی تغییرات رفتاری در کارمندان به وجود آید که لزوم توجه به فاکتور انسانی را در مؤسسات میرساند. کارکنان شرکتهایی که برای اولین بار سیستمهای پردازش دادهها را نصبکرده بود، احساس ترس کردند. به علت اینکه سیستم اطلاعات مدیریت آنها را مخفیانه کنترل کرده و به حریم شخصی آنها وارد شود، میترسیدند. سادهترین راه ابراز ترس کارکنان از سیستم جدید اعلام این ترس به مدیر خواهد بود. البته باید این را در نظر داشت که اکثر کارکنان ترس خود را پنهانمی کنند. در صورت اول مشکل اینجاست که بعضی مدیران هم ممکن است از سیستم جدید، خود ترس داشته باشند. در چنین مواقعی چنین مدیری نمیخواهد اطلاعات را با دیگران تقسیم کند. دلیل آنها این است که آنها اطلاعات را جمع کردهاند و باید توانایی استفاده از آن را داشته باشند. باید برنامهای برای کاهش یا زدودن این ترس از طرف مدیران اندیشه شود (مؤمنی، 1372).

مدیریت شرکت میتواند با اجرای تدابیر زیر از ترس کارکنان بکاهد:

1- استفاده از رایانه به عنوان یک وسیله ارتقای شغلی با دادن کارهای تکراری خستهکننده به رایانه و دادن کارهایی که تواناییهای آنها را به چالش برمیانگیزد؛

2-استفاده از ارتباطات رسمی برای حفظ آگاهی کارکنان از توجهات شرکت؛

3- ساخت یک رابطه مطمئن بین کارکنان، متخصصان اطلاعاتی و مدیریت؛

4- اهداف شرکت را در راستای نیازهای کارکنان مشخص کنند (مک لوید، 2013).

در نهایت قابلتوجه است که امروزه وظایف MIS از مدیران فراتر رفته و کلاً MIS با کاربرد رایانه در خدمات تجارت و شرکتها درآمده است. امروزه در دفتر هر شرکتی بخش MIS یا معاونت MIS را میتوان مشاهده کرد.

2-2-9-مقایسه انواع سیستمهای اطلاعاتی

اتوماسیون اداری برای جریان اطلاعات در داخل سازمان مناسبتر است تا بین سازمان و محیط، زیرا خیلی از کاربردهای اتوماسیون اداری به فرستنده و دریافتکننده برای استفاده از وسایل سازگار و یا پروتکلهای ارتباطات نیاز دارد. البته باید مدنظر داشت که اتوماسیون اداری تمام ارتباطات را فراهم نمیسازد. مدیران هنوز از تلفن، جلسات حضوری و خواندن گزارشهای اداری استفاده میکنند اتوماسیون اداری راهی برای تکمیل و ایجاد ارتباطات خاص است، ولی هنوز مدیران به استفاده از گزارشهای غیررسمی ادامه میدهند. اتوماسیون اداری عمدتاً یک سیستم رسمی با رویه تعریفشده است که بایستي در ارتباطات با دیگر سیستمهای رسمی مانند سیستم پشتیبانی تصمیمگیری مورد استفاده قرار گیرد. کاربرد اتوماسیون اداری بسیار ساده است؛ بنابراین، احتمال استفاده مدیر از آن بیشتر است. یک مدیر بایستی هم رایانه و هم دانش MIS را بهمنظور استفاده از بعضی از ابزارهای پیچیده سیستم پشتیبانی تصمیمگیری دارا باشد. ولی استفاده از اتوماسیون اداری احتیاج به چنین ابزار پیچیده توسط مدیر را ندارد به همین دلیل اتوماسیون اداری از جذابیت خاصی برخوردار است (مک لوید، 2013).

کاربردهای اتوماسیون اداری با شخص مدیران انطباق یافته و بهترین شکل برای مسائل کمتر ساختاریافته که ارتباطات غیررسمی فراوان است وفق مییابد. باوجودآنکه سیستم اتوماسیون اداری اطلاعات حل مسئله را در اختیار قرار میدهد. تصمیم در مورد نحوه بهکارگیری آن به مدیران محول میشود.

2-2-10- نقش فناوری اطلاعات در سازمان

تأثیر اتوماسیون در مرحله اول جایگزین کردن سرمایه بهجای نیروی کار انسانی است. تأثیر نظام اطلاعات پیشرفته این است که کارمندان و مدیران را در تصمیمگیری مؤثرتر یاری میدهد. اثر تغییر زمانی حاصل میشود که موسسه تصمیم میگیرد تا فرایند خود را مهندسی مجدد کند تا به کارکرد بالاتری دست یابد.

فناوری اطلاعات میتواند علاوه بر رشد درآمدها و کاهش هزینهها مزایای متعددی برای سازمان به همراه داشته باشد (صرافی زاده، 138):

· توانایی کسب اطلاعاتی که در گذشته امکانپذیر نبوده است.

· کسب اطلاعات به هنگام و بهموقع

· بهبود عملیات سازمان

· توانایی انجام محاسباتی که قبلاً میسر نبوده است

· بهبود در کیفیت و دقت در کارها

· بهبود تصمیمگیری

· ارتباطات و هماهنگی بیشتر در سطح موسسه

· بهبود خدمات مشتریان

· ایجاد پیوند میان مشتریان و تدارک کنندگان کالا

· کاهش زمان فرایند کار

· پشتیبانی از استراتژیهای سازمان

· بهبود رقابت

· بهبود و طراحی مجدد فرایندهای کار

· سازماندهی و طراحی مجدد سازمان از طریق متغیرهای فناوری اطلاعات.

2-2-11- ابعاد و جنبههای گوناگون فناوری اطلاعات

در عصر نوین سازمانها در ابعاد و جنبههای مختلف بهطور چشمگیر بر اطلاعات تأکیددارند. اطلاعات قدرت است و هرکسی از آن برخوردار شود، صاحب قدرت است. شرایط متغیر محیطی نیاز به اطلاعات را بیشازپیش نشان میدهد و این امر ضرورت جمعآوری، ثبت، پردازش و نیز توزیع اطلاعات را در سطوح مختلف سازمان دوچندان میسازد. اطلاعات مفهومی نسبی است و ویژگیهای خاصی را به خود اختصاص میدهد. این ویژگیها بسته به سطح سازمانی متفاوت میباشند (صرافی زاده، 1383).

2-2-12-طبقهبندی سیستمهای اطلاعاتی بر اساس نوع حمایتها

2-2-12-1-سیستمهای پردازش تعامل

از پردازش سطوح عملیاتی که ماهیتی تکراری و حجم عظیمی از داده را در بر میگیرد، حمایت میکنند.

2-2-12-2-سیستمهای گزارشات مدیریت

از فعالیتهای بخشی و نیز مدیران سطوح امنیت از طریق ارائه اطلاعات و گزارشات تلفیقی حمایت میکند.

2-2-12-3- سیستم کارکنان دانش

این سیستمها جهت حمایت از کارکنان دانش و حرفه ای طراحی میشوند.

2-2-12-4 - سیستمهای پشتیبانی تصمیمگیری

فرایند تصمیمات مدیران و از طریق تحلیل مسائل پشتیبانی میکنند.

2-2-12-5-سیستمهای اتوماسیون اداری

از طریق بهکارگیری تکنولوژی اطلاعات امور دفتر را پشتیبانی میکند.

2-2-12-6 -سیستمهای پشتیبانی مدیران ارشد (اجرایی)

بهمنظور پشتیبانی کامل از فرایند تصمیمات بهصورت هوشمند طراحی میشود.

2-2-12-7 -سیستمهای پشتیبانی تصمیمات گروهی

این سیستمها بهمنظور پشتیبانی از افرادی که در تصمیمگیریهای گروهی مشارکت دارند، طراحی میشوند (صرافی زاده، 1383).

2-2-13- مدل سیستمی سازمان و نقش سیستم اطلاعات در مدیریت آن

عنصر کنترلی سازمان از دو بخش مدیریت و پردازشگر اطلاعات است. پردازشگر اطلاعات به مجموعه تمام افراد و سیستمهای اطلاعاتی و پشتیبان تصمیمگیری گفته میشود که به مدیریت در اتخاذ تصمیم کمک میکنند. علاوه بر این نقش اصلی برای پردازشگر اطلاعات، میتوان آن را تولیدکننده اطلاعات سازمان (به عنوان یک فرایند یا زیرسیستم از یک سیستم بزرگتر) برای ارائه به سازمانهای بالا دست یا موجودیتهای بیرونی دانست. گاهی اوقات ممکن است نقش فرعی پردازشگر اطلاعات به نقش اصلی تبدیل شود. این تغییر در شرایطی اتفاق میافتد که مدیریت به دلایل مختلف از پردازشگر اطلاعات در تصمیمگیری استفاده نمیکند و در عوض به دلایل مختلف به موجودیتهای مهم در محیط سازمان توجه بیشتری نشان میدهد. هر یک از نقشهای اصلی و فرعی پردازشگر اطلاعات نیازمند ویژگیها، توانایی و مشخصات خاص خود است و اجزای پردازشگر اطلاعات باید مطابق با ایفای نقش غالب، طراحیشده و تطبیق داده شوند (باغبانی و همکاران، 2000).

2-2-14-نیاز به یک پایگاه اطلاعات

دادهها میبایست بهگونهای مدیریت شوند که قابلدسترسی برای پردازش بوده و کیفیت مناسب داشته باشند. مدیریت لازم باید از هر دو جنبه سختافزار و سازمان صورت پذیرد نرمافزار ایجاد و مدیریت یک پایگاه اطلاعات یک سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات است. هنگامیکه یک سیستم مدیریت پایگاه اطلاعات وجود داشته باشد همه از دادههایی استفاده میکنند که تنها در یک محل ذخیرهشدهاند و یک عمل روزآمدسازی تمام موارد استفاده را روزآمد میکند. یکپارچهسازی چنین سیستمی نیازمند یک قدرت مرکزی برای پایگاه اطلاعات است. دادهها میتوانند در یک کامپیوتر مرکزی ذخیره شوند یا بین چندین کامپیوتر پراکنده شوند (باغبانی و همکاران، 1380).

2-2-15- انواع سیستم اطلاعاتی در سازمان

بطور کلی 3 نوع سیستم وجود دارد:

· سیستمهای عملیاتی

· سیستمهای اطلاعاتی

· سیستمهای مدیریتی

سیستمهای اطلاعاتی واسط میان سیستمهای عملیاتی و مدیریتی هستند که در واقع از طریق آن میتوان مدیران را از عملیات انجام شده در سازمان مطلع نمود.

سیستمهای اطلاعاتی یکی از اجزای سیستم کنترلی حلقه بسته محسوب میشوند؛ بنابراین هدف چنین سیستمهایی کمک به کنترل سیستم است. در هر سازمان دو نوع کنترل وجود دارد؛ کنترل عملیاتی و کنترل مدیریتی. عملیات مختلف سازمان در قالب فرایندها و زیرسیستمهای صف و ستاد انجام میشوند. هر یک از این عملیات نیازمند کنترلهای خاص خود هستند و سیستمهای اطلاعاتی که عملیات مختلف سازمان را کنترل و پشتیبانی میکنند سیستمهای پردازش مبادلات نامیده میشوند.

کنترل مدیریتی نیازمند اطلاعاتی است که بخش قابلملاحظهای از آنها توسط سیستمهای پردازش مبادلات تولید میشوند. سیستمهای اطلاعاتی پشتیبان کنترل مدیریتی، اطلاعات تولید شده توسط سیستمهای پردازش مبادلات را پردازش کرده و آنها را در ترکیبها و شکلهای جدید معنیدار به مدیریت عرضه میکنند. چنین سیستمهای اطلاعات، سیستمهای اطلاعات مدیریت نامیده میشوند (باغبانی و همکاران، 380).

2-2-16- روشهای ارزیابی نیاز اطلاعاتی

روش برنامهریزی سیستم شغلی (BSP): یک روش ساختارمند است که در بحث برنامهریزی سیستمهای اطلاعاتی مطرح است و برای کمک به سازمانها در طرحریزی سیستمهای اطلاعاتی بهمنظور تأمین نیازهای کوتاه و بلندمدت اطلاعاتی به کار میرود. این متدلوژی در دهه 70 میلادی جهت رفع مشکل و نارساییهای مربوط به سیستمهای اطلاعاتی در شرکت IBM ابداع و بهتدریج کاملتر شد تا اینکه به روشی موفق برای اجرای پروژههای مختلف در این زمینه (چه در بخش صنعت و چه در بخش خدمات) تبدیل گردید (IBM، 2000).

2-2-17- عوامل مؤثر بر موفقیت برنامهریزی استراتژیک فناوری اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی

عوامل مؤثر بر موفقیت برنامهریزی استراتژیک فناوری اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی، شامل عوامل سازمانی و ابعاد استراتژیک IS/IT است و کیفیت برنامهریزی استراتژیک میتواند از عوامل سازمانی متأثر شود که این تأثیر بهواسطه ابعاد برنامهریزی استراتژیک IS/IT صورت میپذیرد. ابعاد برنامهریزی استراتژیک IS/IT، شامل همراستایی استراتژیک در برنامهریزی تجاری و برنامهریزی IS/IT و ارزیابی محیطی است (حاکی، 1386).

 

عوامل سازمانی

عوامل سازمانی شناساییشده عبارتاند از:

الف - مدیریت دانش

در خلال فرایند برنامهریزی استراتژیک IS/IT، چهار دسته دانش باید با هم منسجم شوند که عبارتاند از: دانش تجاری، دانش خاص سازمانی، دانش IS/IT و توانمندیهای مدیریتی. بهعبارتدیگر فرایند برنامهریزی استراتژیک IS/IT نیازمند دانش افراد مختلف سازمان است مثل CIO,CEO,CFO و... .

نامبیسان و همکاران (1999) نشان دادند که یکسری مکانیزم های سازمانی وجود دارد که میتوان از آن برای تسهیم و انتقال دانش در سازمان استفاده کرد، مثل کمیته راهبری فناوری اطلاعات و تیم استراتژیک فناوری اطلاعات – سیستمهای اطلاعاتی.

ب - ارتباط CIO و CEO

طبق مطالعات انجام شده توسط تای و فلپس (2000) یکی از عـوامل شکست پروژههای فناوری اطلاعات، تعـــــارض بین CIO) Chief Information Officer) و CEO) Chief Executive Officer) است؛ که این تعارض ناشی از اختلافات نگرشی �