การจดทัํายทธศาสตรุ...

23

Transcript of การจดทัํายทธศาสตรุ...

Page 1: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ
Page 2: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ
Page 3: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษา

ขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

Page 4: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

ISSN 0859-0036

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557 เรอง การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

บรรณาธการ: กตตพงศ สนธสมพนธ พมพครงท 1 เดอนพฤษภาคม 2557 จานวน 700 เลม (สงวนลขสทธ)

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (TDRI) ไดเผยแพร “รายงานทดอารไอ” (มชอเดมวา “สมดปกขาว

ทดอารไอ”) มาตงแตเดอนสงหาคม 2536 โดยคดสรรกลนกรองงานวจยตางๆ มานาเสนออยางเรยบงายเพอ

จดประกายใหเกดการวพากษวจารณ

“รายงานทดอารไอ” มโอกาสรบใชสงคมไทยเปนระยะๆ แบบรายสะดวก อยางไรกตามการเปลยนแปลงทาง

เศรษฐกจ การเมอง และสงคมในปจจบนเปนไปอยางรวดเรวและซบซอนขน “รายงานทดอารไอ” จงจะมาพบกบผอานเปน

รายเดอนดวยรปเลมกะทดรดซงหอหมเนอหาทแนนกระชบ และยงคงนาเสนอเรองราวตางๆ อยางเรยบงายแบบเปน

มตรตอความสนใจใครรของผอานทวไป

นอกจากน จะมการนางานวจยจานวนหนงซงมแนวคดเกยวเนองกนมาจดทาเปน “รายงานทดอารไอ ฉบบพเศษ”

เปนครงคราวดวย

Page 5: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

3

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ*

บทนา

การศกษาไดรบการคาดหมายใหทาหนาทตางๆ มากมายทงในทางสงคม การเมอง และเศรษฐกจ นบตงแตการชวยใหประชาชนอานออกเขยนไดและคดเปน เรยนรจรยธรรมและความเปนพลเมอง ตลอดจนพฒนาทกษะทางเศรษฐกจ ซงจะชวยเพมความเทาเทยมในสงคมในระยะยาว

จากบทบาทหนาททสาคญหลายประการดงกลาว การศกษาทไมมคณภาพจงกอใหเกดปญหารายแรงตอประเทศ โดยเฉพาะอยางยงในศตวรรษท 21 ซงประชาชนตองการทกษะการคดและการดารงชวตทแตกตางจากอดตทผานมาอยางมนยสาคญ

การแกปญหาคณภาพการศกษาไทย โดยเฉพาะการศกษาระดบพนฐาน เปนเรองทยากเยนแสนเขญยง แมจะมความพยายามปฏรปการศกษามากวา 10 ป ตงแตการปฏรปรอบแรกเมอป 2542 จนมาถงการปฏรปรอบทสองเมอป 2552 เรากยงไมสามารถทาใหคณภาพการศกษาของประเทศดขนไดอยางทวถง ดงจะเหนไดจากโรงเรยนในเขตกรงเทพมหานครมคณภาพโดยเฉลยเมอวดจากการสอบมาตรฐานตางๆ สงกวาโรงเรยนในพนทหางไกลในภมภาค โดยเฉพาะโรงเรยนทมขนาดเลก

การวจยทผานมาของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ชวาสาเหตหลกของปญหาคณภาพการศกษาไทย คอการทระบบการศกษาของไทยในปจจบนเปนระบบทไมเออตอการสรางความรบผดชอบ (accountability) ทงในสวนของการทดสอบ ระบบการประเมนผลโรงเรยนและคร และระบบการเงนเพอการศกษา (education finance)

นอกจากน หลกสตรและตาราเรยนของไทยยงไมสอดคลองกบการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 (21st Century Skills) ซงมผลทาใหการเรยนการสอน ตลอดจนการสอบ ยงคงเนนการจดจาเนอหามากกวาการเรยนเพอใหมความรความเขาใจอยางแทจรง

การวจยของทดอารไอยงชใหเหนวาใจกลางของปญหาคณภาพการศกษาไทยไมใชการขาดทรพยากร แตเปนการขาด “ประสทธภาพ” ในการใชทรพยากร อนเนองมาจากการขาด “ความ

* สรปจากรายงานฉบบสมบรณของโครงการวจยชอเดยวกน โดย ดร. สมเกยรต ตงกจวานชย และคณะ

เสนอตอสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เมอเดอนมนาคม 2556

Page 6: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

4

รบผดชอบ” ของระบบการศกษาตอนกเรยนและผปกครอง การรเรมการปฏรปคณภาพการศกษาจงตองมงไปทการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

“ความรบผดชอบ” หมายถงพนธะผกพนในหนาทของคนหรอองคกรตอเปาหมายทไดรบมอบหมาย โดยมระบบทผมอบหมายสามารถตรวจสอบและประเมนผลงาน เพอใหรางวลหรอลงโทษผทไดรบมอบหมายงานได

ในกรณของการศกษา โรงเรยนมพนธะผกพนตามหนาทในการใหความรแกนกเรยนตามทผปกครองมอบหมาย โรงเรยนจงควรมความรบผดชอบตอผปกครอง อยางไรกตาม ในหลายประเทศ รวมทงประเทศไทย รฐมกมบทบาทสาคญในการจดการศกษารปแบบตางๆ เชน จดการศกษาผานโรงเรยนรฐบาล หรออดหนนงบประมาณแกโรงเรยนรฐบาลและเอกชน รฐจงมบทบาทในการรบผดชอบตอผปกครองแทนโรงเรยน

ในเวลาเดยวกน โรงเรยนรฐบาลหรอเอกชนทไดรบการอดหนนจากรฐ กตองรบผดชอบตอหนวยงานรฐ ทงสานกงานเขตพนทการศกษา (สพท.) สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (สพฐ.) และกระทรวงศกษาธการ รวมทงตองกากบดแลครใหสอนนกเรยนอยางมคณภาพ

ทงหมดนทาใหเกด “สายความรบผดชอบ” (accountability chain) จากพอแมผปกครองไปยงรฐบาล กระทรวงศกษาธการ สพฐ. และ สพท. ตอเนองไปจนถงโรงเรยนและคร ซงทาใหเกดสายความรบผดชอบ “ผปกครอง-รฐบาล-กระทรวงศกษาธการ-สพฐ.-สพท.-โรงเรยน-คร” ทมความยาวมาก เรยกวา “ความรบผดชอบสายยาว” (long-route of accountability) จงมความเสยงทจะขาดในชวงใดชวงหนงไดงาย

ในระบบการศกษาทสายความรบผดชอบขาด แมผลการเรยนของนกเรยนแยลงเรอยๆ แตจะไมมผใดแสดงความพยายามปรบปรงแกไขอยางเตมท เพราะไมจาเปนตองรบผดชอบตอผใด

แนวทางการสรางความรบผดชอบมอย 2 แนวทางหลก ไดแก การปรบปรงใหสายความรบผดชอบสายยาวเชอมตอกนมากขน ซงมความยงยากมาก เพราะเกยวพนกบการปฏรปการเมองและระบบราชการคอนขางมาก อกแนวทางหนงคอ การทาใหโรงเรยนและครตองรบผดชอบตอผปกครองโดยตรงในสายความรบผดชอบ “ผปกครอง-โรงเรยน-คร” หรอเปน “ความรบผดชอบสายสน” (short-route of accountability)

ทงน การสรางความรบผดชอบสายสนมไดมนยถงการทงภาระหนาทในการสนบสนนและกากบดแลระบบการศกษาโดยรฐ ใหกลายเปนภาระหนาทของผปกครองและสถานประกอบการทงหมด เนองจากในระบบความรบผดชอบสายสน รฐยงมบทบาทหลกในการอานวยความสะดวกและสรางกลไกใหผปกครองและสงคมสามารถกากบและตรวจสอบโรงเรยนไดงายขน ดงเชนการปรบปรงขอสอบมาตรฐานใหมคณภาพและการเปดเผยขอมลผลการสอบระดบโรงเรยน ซงเปนแกนหลกของการสรางความรบผดชอบ เปนหนาทของสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาต (สทศ.)

Page 7: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

5

การปฏรประบบการศกษาเพอสรางความรบผดชอบ

ปญหาของระบบการศกษาไทยไมไดเกดจากการขาดแคลนทรพยากรอกตอไป แตเปนปญหาเรองการใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ กลาวคอ ใชทรพยากรมาก แตผลสมฤทธตา ดงทขอมลชวาในชวง 10 ปทผานมา งบประมาณของกระทรวงศกษาธการเพมขนมากกวา 2 เทา และอยในระดบไมนอยกวาประเทศอนในภมภาคเอเชย (ดภาพท 1 ประกอบ) สวนรายไดตอเดอนของครทมวฒการศกษาระดบปรญญาตรและสอนอยในโรงเรยนรฐบาลกเพมสงขนในชวงป 2546-

2554 ซงถอเปนระดบรายไดทไมนอยกวาอาชพอน (ดภาพท 2 ประกอบ) แตในทางตรงกนขาม ผลคะแนนการทดสอบมาตรฐานของนกเรยนไทย ทงในระดบประเทศและระดบนานาชาต กลบมแนวโนมลดตาลง (ดภาพท 3 ประกอบ)

ภาพท 1 งบประมาณของกระทรวงศกษาธการ และสดสวนงบประมาณการศกษาของไทยเทยบกบประเทศอนในภมภาค

หนวย: แสนลานบาท หนวย: รอยละ

ทมา: สานกงบประมาณ ทมา: ธนาคารโลก

ภาพท 2 รายไดตอเดอนของครวฒปรญญาตรในโรงเรยนรฐบาลเทยบกบผประกอบอาชพอน

Page 8: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

6

ป 2546 ป 2554 หนวย: บาท/เดอน หนวย: บาท/เดอน

ทมา: การสารวจภาวะแรงงาน สานกงานสถตแหงชาต

ภาพท 3 คะแนนการทดสอบมาตรฐานระดบนานาชาตและระดบประเทศของนกเรยนไทยชนมธยมศกษาปท 6

ทมา: TIMSS (nces.ed.gov/timss and timss.bu.edu), PISA (www.pisa.oecd.org), และ O-NET (www.moe.go.th/data_stat/ and www.niets.or.th.)

รายงานวจยฉบบนตอบโจทยของระบบการศกษาไทยวา ใจกลางของปญหาคอการขาด “ความรบผดชอบ”

ในกรณของระบบการศกษา หวใจสาคญของการปฏรปเพอสรางความรบผดชอบ คอการทาใหสถานศกษามความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โดยโรงเรยนควรมอสระในการบรหารจดการ และผปกครองควรมสทธเลอกโรงเรยนใหลก ตามขอมลคณภาพของโรงเรยนทไดรบการเปดเผยตอสาธารณะ กลาวคอ มการสงเสรมใหเกดระบบ “ความรบผดชอบสายสน” หรอสายความรบผดชอบระหวาง “ผปกครอง-โรงเรยน-คร” โดยไมตองผานรฐบาลเพมมากขน (ภาพท 4)

Page 9: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

7

กระนน ในอกดานหนงกตองมการปฏรประบบ “ความรบผดชอบสายยาว” หรอสายความรบผดชอบระหวาง “ผปกครอง-รฐบาล-โรงเรยน-คร” ซงมรฐบาลเปนตวคนกลางในระบบ โดยรฐบาลหรอหนวยงานของรฐทเกยวของควรมบทบาทในการเสรมสรางความรบผดชอบของระบบการศกษา เชน การปรบปรงระบบการเงนเพอการศกษา ระบบประเมนผลงานคร และระบบประเมนคณภาพสถานศกษา ในแนวทางทเสรมสรางระบบความรบผดชอบของสถานศกษาตอนกเรยนมากขน (ภาพท 4)

ภาพท 4 กรอบแนวคดเรองความรบผดชอบ

ภาพท 5 แสดงความสาคญของระบบความรบผดชอบในระบบการศกษา กลาวคอ ระบบความรบผดชอบทดเปนปจจยหลกในการสงเสรมใหกระบวนการแปลงทรพยากรนาเขา (inputs)

เปนผลลพธ (outputs) และ/หรอผลไดตอสงคม (outcomes) ใหเปนไปอยางมประสทธภาพและมประสทธผล นนคอมการใชทรพยากรทางการศกษาเพอบรรลผลสมฤทธทางการเรยนรอยางคมคา

ทงน บนเสนทางของการพฒนาคณภาพการศกษาเพอบรรลผลสมฤทธทางการเรยนรทพงปรารถนา ระบบการสรางความรบผดชอบตองทางานรวมกบระบบอนๆ ทมความสาคญไมยงหยอนไปกวากน นนคอ ระบบการเรยนร อนไดแก หลกสตร ตาราเรยน สอและเทคโนโลย และระบบสนบสนนการเรยนร อนไดแก ระบบการบรหารจดการโรงเรยนทเปนอสระ ทงเรองการประเมนคณภาพสถานศกษา การพฒนาคณภาพคร และการมงบประมาณทเพยงพอตอการยกระดบผลการเรยนของนกเรยน รวมถงระบบการชวยเหลอและยกระดบคณภาพนกเรยน คร และสถานศกษา

Page 10: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

8

ภาพท 5 ‘ความรบผดชอบ’ ในระบบการศกษา

ระบบความรบผดชอบควรถกออกแบบใหมเปาหมายเพอพฒนาคณภาพการเรยนรใหบรรลผลสมฤทธทางการศกษาทพงปรารถนา กลาวคอ เปนระบบเพอมงพฒนาและชวยเหลอ มากกวาระบบเพอมงลงโทษบคลากรทางการศกษาและสถานศกษา เมอตรวจพบวาโรงเรยนใดโรงเรยนหนงเกดปญหา เชน ผลการเรยนของนกเรยนตกตา ตองมกลไกในการชวยเหลอและพฒนาโรงเรยนนนดวย มใชจบลงเพยงแคการลงโทษครและผบรหารโรงเรยน

ในกระบวนการสรางความรบผดชอบใหแกระบบการศกษาไทยเพอใหทางานไดอยางมประสทธภาพ จาเปนตองสรางเงอนไขพนฐานใหเกดขนสามประการ ไดแก

หนง การปฏรประบบขอมลขาวสาร (information reform) หมายถงการผลตและการกระจายขอมลดานสทธและหนาทของฝายตางๆ และขอมลดานทรพยากรนาเขา ผลลพธ และผลสมฤทธทางการศกษา สาหรบการประเมนเพอใหรางวลและปรบปรงพฒนา

สอง การปฏรประบบบรหารจดการโรงเรยน (school-based management reform)

หมายถงการกระจายการตดสนใจไปยงโรงเรยน ใหโรงเรยนมอสระในการบรหารจดการตนเอง (autonomy) ภายใตระบบความรบผดชอบทด

สาม การปฏรปโครงสรางสงจงใจ (incentive reform) หมายถงการเชอมโยงการจางงานหรอผลตอบแทนครและผบรหารโรงเรยนเขากบผลสมฤทธทางการเรยนรของนกเรยนในระดบทเหมาะสม เพอใหครและผบรหารโรงเรยนใสใจในการเปนเจาภาพรบผดชอบในการพฒนานกเรยนอยางแทจรง

Page 11: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

9

การสรางนกเรยนใหม “ทกษะแหงศตวรรษท 21” ในฐานะเปาหมายของระบบความรบผดชอบ

ระบบความรบผดชอบเพอการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนและการชวยเหลอนกเรยน คร และสถานศกษาทมปญหา จกเกดขนไดกตอเมอมการกาหนดเปาหมาย พนธะหนาท เจาภาพในการรบผดชอบพนธะหนาทตางๆ และระบบการประเมนผล เชนนแลว ผมอบหมายจงจะสามารถกากบดแล ตดตาม ประเมนผล และตรวจสอบการทาหนาทของผไดรบมอบหมายได ซงทาใหผมอบหมายและภาครฐสามารถเขาไปรวมชวยเหลอและรวมพฒนาในกรณทผไดรบมอบหมายมความบกพรองในการปฏบตหนาท

คาถามสาคญทจาเปนตองแสวงหาคาตอบเพอสรางระบบความรบผดชอบกคอ ระบบความรบผดชอบถกออกแบบขนเพออะไร รบผดชอบตอใคร และรบผดชอบอยางไร

รายงานวจยฉบบนเสนอคาตอบของคาถามสาคญดงกลาววา ระบบความรบผดชอบควรถกออกแบบขนเพอพฒนาคณภาพการศกษาบนเสนทางของการสรางนกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยรบผดชอบตอนกเรยนและผปกครอง ผานระบบการใหรางวลและการลงโทษ และผานระบบการใหความชวยเหลอนกเรยน คร หรอสถานศกษาทมปญหา เปาหมายของระบบความรบผดชอบกคอความสามารถในการสรางนกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 นนเอง

แนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ตงอยบนฐานคดทเชอวารปแบบการศกษาแบบดงเดมในชวงศตวรรษท 20 ซงเนนยาแตการเรยนและการทองจาเนอหาในสาระวชาหลก เชน คณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษาศาสตร และสงคมศกษา ไมเพยงพออกตอไปแลวในการดารงชวตและการทางานในโลกศตวรรษใหม ภายใตความทาทายใหม

สาหรบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 นน ตงตนจากผลสมฤทธทางการเรยนร (learning

outcomes) ทจาเปนสาหรบศตวรรษท 21 โดยใหความสาคญกบการปลกฝง “ทกษะ” (skills) ทจาเปนในศตวรรษท 21 เชน ทกษะในการคดขนสง ทกษะในการเรยนรและนวตกรรม ทกษะชวตและการทางาน ทกษะดานสารสนเทศและการสอสาร ควบคกบ “เนอหา” (contents) ในสาระวชาหลกและความรอนทสาคญในศตวรรษท 21 เชน ความรเรองโลก ความรดานการเงน เศรษฐกจ ธรกจและการเปนผประกอบการ ความรดานพลเมอง ความรดานสขภาพ และความรดานสงแวดลอม ผานหลกสตรทมลกษณะกระชบ (lean curriculum) ชางคด (thinking curriculum) และบรณาการ (interdisciplinary curriculum) เพอสรางนกเรยนทม “คณลกษณะ” (characters) อนพงปรารถนาของโลกศตวรรษท 21 นนคอ รจกคด รกการเรยนร มสานกพลเมอง มความกลาหาญทางจรยธรรม มความสามารถในการแกปญหา ปรบตว สอสาร และทางานรวมกบผอนไดอยางมประสทธผลตลอดชวต ดงแสดงในภาพท 6

นอกจากน การเรยนรในศตวรรษท 21 ยงตองมการผสมผสานเทคโนโลยเขากบเนอหาและวธการสอน (pedagogy) โดยใชเทคโนโลยสนบสนนทฤษฎการเรยนรแบบใหมในการพฒนาเนอหา

Page 12: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

10

และทกษะแบบใหม เทคโนโลยเพอการเรยนรในศตวรรษท 21 ควรมคณลกษณะทมชวต มพลวต มปฏสมพนธ เชอมตอและมสวนรวม ใชสอผสมอยางหลากหลาย ปรบเปลยนตามความสามารถและระดบของผเรยน มเนอหาทไมยดตดกบตวสอ เลอกประกอบเนอหาไดเอง คนหา-แกไข-จดบนทกได เกบประวตการเรยนรอยางเปนระบบ และมระบบการประเมนผลการเรยนรทรวดเรวและตอเนอง

ภาพท 6 เปาหมายของการเรยนรในศตวรรษท 21

การปฏรประบบการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ ภายใตแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21

รายงานวจยฉบบนเสนอวา หวใจสาคญของการปฏรประบบการศกษาอยทการสรางระบบความรบผดชอบเพอพฒนาคณภาพการศกษาตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 โดยใหโรงเรยนมความรบผดชอบโดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โดยโรงเรยนควรเปนหนวยหลกในการพฒนาคณภาพการศกษา และมอสระในการบรหารจดการ ไมวาจะเปนเรองของการออกแบบหลกสตร วธการสอน และวธการวดผลตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ใหสอดคลองกบวสยทศนและเจตนารมณของโรงเรยน รวมถงตอบสนองตอสภาพปญหาและความตองการของชมชน ตลอดจนการฝกอบรมและการพฒนาคร และการประเมนคณภาพสถานศกษาภายใน โดยมการปฏรประบบการจดทา และเผยแพรขอมลเกยวกบคณภาพของสถานศกษาตอสาธารณะ เพอเปนพนฐานสาหรบการตดสนใจของผปกครองในการคดเลอกโรงเรยน

Page 13: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

11

นอกจากการสรางระบบความรบผดชอบโดยตรงแลว การปรบหลกสตร สอการเรยนร และการพฒนาคร กยงคงเปนหวใจสาคญของการปฏรประบบการศกษา เพราะระบบในปจจบนยงไมเอออานวยใหเกดการเรยนรตามแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 แตการปฏรประบบการเรยนรเพอใหนกเรยนสามารถเรยนรไดอยางเหมาะสมกบบรบทของศตวรรษท 21 จาเปนตองลงมอทาควบคไปกบการปฏรปดานอนๆ เชน การสรางระบบความรบผดชอบดงทไดกลาวไป รวมถงการลดความเหลอมลาของคณภาพการศกษา โดยจดสรรงบประมาณใหกบพนททมปญหาทางเศรษฐกจและสงคมมากขน และสรางระบบใหความชวยเหลอโรงเรยน คร และนกเรยนทมปญหา

ทงน การปฏรประบบการศกษาตองดาเนนการรวมกนทง 5 ดาน (ดภาพท 7 ประกอบ) ไดแก (1) การปฏรปหลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลย (2) การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน (3) การปฏรประบบการพฒนาคณภาพคร (4) การปฏรประบบการประเมนคณภาพสถานศกษา และ (5) การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา

ภาพท 7 การปฏรป 5 ดาน เพอพฒนาการเรยนรในศตวรรษท 21

โดยการปฏรปนนตองดาเนนไปทงสองระดบ คอ “ระดบประเทศ” ทมงตอบโจทยดานการ

สรางความรบผดชอบโดยบทบาทของรฐเปนสาคญ และ “ระดบสถานศกษา” ทมงตอบโจทยดานความเปนอสระของโรงเรยนในฐานะหนวยหลกของการจดการเรยนการสอนและการพฒนาคณภาพการเรยนการสอนเปนสาคญ

Page 14: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

12

(1) การปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศ

แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศมงเนนไปทการสรางระบบความรบผดชอบเปนสาคญ โดยรฐปรบบทบาทมาเปนผกากบดแลคณภาพของระบบการศกษา

ในการน จดเรมตนของการปฏรประบบการศกษาเพอสรางความรบผดชอบ คอการปฏรประบบการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศ (standardized test) ใหเปนการทดสอบวดความรความเขาใจและทกษะ (literacy-based test) ซงสอดคลองกบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 มากกวาการทดสอบทมงวดความรในเนอหาวชาตามหลกสตรดงทเปนอยในปจจบน

เพอสรางความรบผดชอบในระบบการศกษา ผลการสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมจะถกนาไปใชในการประเมนผลงานของคร การประเมนคณภาพสถานศกษา และการประเมนผลผบรหารสถานศกษา นอกจากนนตองมระบบรายงานผลการสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมและผลการประเมนครและสถานศกษาตอผปกครอง สานกงานเขตพนทการศกษา และสาธารณชน เพอใหผปกครองสามารถคดเลอกโรงเรยนจากขอมลเหลานนได การตดตามและตรวจสอบการดาเนนงานของสถานศกษา การพฒนาคณภาพและเขาชวยเหลอนกเรยน คร และสถานศกษาทมปญหา การใหรางวลผบรหารโรงเรยน และการจดสรรงบประมาณดานอปสงค (งบอดหนนรายหว)

กระบวนการสรางความรบผดชอบทงหมดนมเปาหมายสดทายคอเพอใหเกดการพฒนาคณภาพการจดการเรยนการสอน โดยสรางผเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 ดงแสดงในภาพท 8

(2) การปฏรประบบการศกษาในระดบสถานศกษา

แนวทางการปฏรปการศกษาในระดบสถานศกษาถอวาโรงเรยนเปนศนยกลางในการปรบเปลยน โดยโรงเรยนตองทาหนาทเปนหนวยหลกของการจดการเรยนการสอนและการพฒนาคณภาพการเรยนการสอน เงอนไขทจาเปนของการปฏรปคอโรงเรยนตองมความเปนอสระในการบรหารการศกษา โดยไดรบงบประมาณและการสนบสนนทางวชาการทเพยงพอจากรฐ

การปฏรปการศกษาในระดบสถานศกษาเนนไปทการพฒนาคณภาพของการจดการเรยนการสอนเปนสาคญ ภายใตหลกความยดหยน ความหลากหลาย ความมพลวต การมสวนรวมจากผปกครองและชมชน ความสามารถในการตอบสนองความตองการของผเรยนและชมชน และการมสภาพแวดลอมทางการศกษาทเออใหเกดการเรยนรและการพฒนา ดงแสดงในภาพท 9

ภาพท 8 แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบประเทศ

Page 15: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

13

ภาพท 9 แนวทางการปฏรประบบการศกษาในระดบสถานศกษา

Page 16: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

14

ขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการศกษาขนพนฐาน

รายงานวจยฉบบนนาเสนอขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการศกษา 5 ดานใหเกดความรบผดชอบ ภายใตแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21 ดงน

การปฏรปหลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลย

รายงานวจยฉบบนชใหเหนวา หลกสตร สอการเรยนร และเทคโนโลยของระบบการศกษาไทยยงมชองวางในการปรบปรงใหสอดคลองกบแนวคดทกษะแหงศตวรรษท 21

ในสวนของการวเคราะหหลกสตรแกนกลางของไทย พบวา (1) หลกสตรยงขาดวสยทศนและเปาหมายทชดเจนในการพฒนาผลสมฤทธตามแนว

ทางการเรยนรในศตวรรษท 21 (2) องคประกอบหลายสวนในหลกสตรยงไมไดรบการออกแบบใหสงเสรมการพฒนาทกษะ

แหงศตวรรษท 21 ตามแนวคด “หลกสตรกระชบ” “หลกสตรชางคด” และ “หลกสตรบรณาการ” (3) โครงสรางเวลาเรยนกาหนดเวลาเรยนอยางเครงครดตามสาระการเรยนร และกาหนด

จานวนชวโมงเรยนตามขอบงคบของหลกสตรมากเกนไป ซงขดแยงกบแนวคด “สอนใหนอยลง เรยนรใหมากขน” และ

(4) ตวชวดมลกษณะองเนอหาคอนขางมากในหลายสาระการเรยนร ซงทาใหเนอหาในหลกสตรมลกษณะแยกสวน และไมสนบสนนการพฒนาทกษะเทาทควร

ในสวนของการวเคราะหสอการเรยนร (หนงสอเรยนและสอแทบเลต) พบวา (1) หนงสอเรยนของไทยถกออกแบบมาโดยตอบสนองกบตวชวดรายชนปเปนหลก สงผล

ใหหนงสอเรยนหลายสาระวชามลกษณะทคลายคลงกน ครอบคลมเนอหาคอนขางมากและมความซาซอน เนอหามลกษณะแยกขาดมากกวาบรณาการ และยงไมประยกตใชวธการสอนทเนนการพฒนาทกษะมากกวาเนอหา และ

(2) สอแทบเลตยงใชเทคโนโลยสมยใหมในการสนบสนนเนอหาและวธการสอนไดไมดเพยงพอ เชน การปรบเปลยนเนอหาใหทนสมยตลอดเวลา การนาเสนอเนอหาแบบมปฏสมพนธและการใชสอผสม ตลอดจนการสนบสนนวธการเรยนรผานเครอขาย เปนตน

สาหรบขอเสนอเชงนโยบายดานการปฏรปหลกสตร รายงานวจยฉบบนเสนอวาใหตงทกษะแหงศตวรรษท 21 เปนเปาหมายหลก แลวออกแบบองคประกอบทงหมดของหลกสตรแกนกลางใหยดโยงกบเปาหมายในการพฒนาทกษะและความรเชงบรณาการทจาเปนในศตวรรษท 21 เปนสาคญ โดยเฉพาะในสวนของตวชวดทควรปรบใหองผลลพธในดานการพฒนาทกษะเปนหลก นอกจากนน หลกสตรควรใหความสาคญกบความรเชงบรณาการ รวมถงไมครอบคลมเนอหามากจนเกนไป แตเนนแนวคดหลกและคาถามสาคญ

Page 17: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

15

ขณะเดยวกน หลกสตรควรมความยดหยน โดยใหแตละโรงเรยนสามารถพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบบรบทของตนได ทงน ควรลดจานวนชวโมงการเรยนในหองเรยน และใชวธการสอนทหลากหลาย เหมาะกบการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 เชน การเรยนรผานโครงงานและการแกปญหา

ในสวนของขอเสนอเชงนโยบายดานการปฏรปสอการเรยนร รายงานวจยฉบบนเสนอวา สพฐ. ควรปรบหลกเกณฑในการตรวจรบรองหนงสอเรยน โดยใหอสระกบสานกพมพในการตความหลกสตรมากขน เชน อางองทตวมาตรฐานการเรยนรมากกวาตวชวดทระบรายละเอยดในเชงเนอหามากเกนไป หรอปรบตวชวดใหองทกษะมากขน วธการดงกลาวจะชวยทาใหการออกแบบหนงสอสามารถเนนไปทแนวคดหลกมากกวาครอบคลมเนอหาทลนเกน นาเสนอความรเชงบรณาการ และออกแบบกจกรรมการเรยนทเนนการพฒนาทกษะมากกวาเนอหา

สวนการพฒนาสอแทบเลตนนควรใชความสามารถของเทคโนโลยมาชวยสนบสนนประสบการณการเรยนรแบบใหม ทงดานเนอหาและวธการเรยนการสอน เชน มการใชเทคโนโลยนาเสนอเนอหาอยางทนสมย มปฏสมพนธ มสวนรวม และใชสนบสนนการเรยนรในรปของการสรางความรดวยตนเอง (constructivism) และการเรยนรผานเครอขาย (connectivism)

การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน

รายงานวจยฉบบนชใหเหนวาระบบการวดและประเมนผลการเรยนในปจจบน ซงเนนการทดสอบเปนหลก ไมสามารถนาพานกเรยนใหมทกษะแหงศตวรรษท 21 ได เนองจากขอสอบสวนใหญมลกษณะทองจาและมงเนนแตเนอหา ไมสงเสรมการคดวเคราะหและการวพากษ อกทงไมชวยเสรมสรางทกษะอนทจาเปน เชน ความคดสรางสรรคและการทางานเปนทม

หากกลาวถงระบบการสอบเขามหาวทยาลยกยงคงมปญหาหลายประการ เชน คณภาพของขอสอบ เนอหาของขอสอบไมสมพนธกบการเรยนในหองเรยน นกเรยนตองพงพาการเรยนพเศษอยางหนก เพอฝกฝนเทคนคการทาขอสอบ

นอกจากนน การทดสอบมาตรฐานระดบประเทศยงไมมการออกแบบระบบการจดเกบและเปดเผยขอมลการสอบ เชน คะแนนสอบ และขอมลพนฐานอนๆ เชน สภาวะทางเศรษฐกจและสงคมของนกเรยน อยางเปนระบบและมคณภาพ ทาใหเสยโอกาสในการจดเกบขอมลทจาเปนสาหรบการสรางความรบผดชอบและการวางแผนเชงนโยบาย

รายงานวจยฉบบนมขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยนในสองระดบ ทงในระดบประเทศ เพอสรางความรบผดชอบ และในระดบโรงเรยน เพอพฒนาคณภาพของผเรยน

ในระดบประเทศ รายงานวจยฉบบนเสนอใหมการปฏรประบบการทดสอบมาตรฐานในระดบประเทศ โดยปรบจากระบบ O-NET และอนๆ ในปจจบน เปนการทดสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะ (literacy-based test) ซงสามารถประยกตเนอหาเขากบโจทยในชวตประจาวนได

Page 18: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

16

นกเรยนตองใชความเขาใจและความสามารถในการประยกตเพอทาขอสอบ มากกวาใชความจาหรอการใชเทคนคการทาขอสอบ โดยปราศจากความเขาใจทแทจรง และนาผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมนไปสรางความรบผดชอบในระบบการศกษา เชน การประเมนผลงานของคร การประเมนสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพและชวยเหลอสถานศกษาทมปญหา และการประเมนผลและใหรางวลแกผบรหารสถานศกษา

ทงน การทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมควรมลกษณะเปนการสอบแบบกลมประชากร (census-based test) หรอการกาหนดใหนกเรยนทกคนตองสอบ เปนการประเมนผลแบบรวบยอด (summative test) และมผลไดเสยสง (high-stake test) เชน กาหนดใหเปนการสอบไล (exit exam) สาหรบนกเรยนชนประถมศกษาปท 6 มธยมศกษาปท 3 และมธยมศกษาปท 6 โดยการออกแบบขอสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะน ตองดาเนนการโดยผเชยวชาญดานการวดและประเมนผล รวมกบครผสอนในวชานนๆ โดยยดถอคณภาพของขอสอบเปนสาคญ รวมถงพฒนาการจดทาคลงขอสอบ (item bank) และการพฒนาระบบศนยคอมพวเตอร เพอการจดสอบทนทเมอตองการ (on demand assessment) โดยการออกแบบขอสอบควรมการสรางชดคาถามรวม (common items) ระหวางรอบการสอบตางๆ เพอใหสามารถวเคราะหผลสมฤทธของนกเรยนในระดบชาตโดยเปรยบเทยบพฒนาการระหวางปได

นอกจากนน ควรจดใหมการปฏรประบบการจดเกบขอมลการสอบ การเปดเผยและการรายงานผลการสอบและการวเคราะหตอสาธารณะ เพอเปนฐานขอมลในการกาหนดนโยบายของรฐและการเลอกสถานศกษาของผปกครอง เชน การจดเกบขอมลตวแปรดานสภาพเศรษฐกจและสงคมของนกเรยนและผปกครอง รวมถงขอมลของครและโรงเรยน นอกเหนอไปจากคะแนนสอบของนกเรยนแตละคน โดยเมอไดผลการสอบแลว ตองสามารถนาขอมลเหลานไปสรางบทวเคราะหเชงคณภาพและเชงสถตทไดมาตรฐาน สามารถนาไปใชประโยชนในการวนจฉยปญหา พรอมทงวางแผนการพฒนาการศกษาสาหรบอนาคต โดยเปดโอกาสใหสาธารณชนสามารถเขาถงขอมลทผานการลบขอมลสวนตวของบคคลแลว ในลกษณะเดยวกนกบขอมลของสานกงานสถตแหงชาต เพอนาไปใชวเคราะหและตดสนใจดานการศกษา

สวนในระดบโรงเรยน รายงานวจยฉบบนเสนอใหมวธการวดและประเมนผลทหลากหลาย เชน การใชระบบแฟมงาน โครงงาน การสอบวดความร และการแกไขปญหาในชวตจรง ในทางทชวยพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกเรยน การประเมนผลการเรยนในระดบโรงเรยนควรเปนการประเมนผลเพอเสรมสรางการเรยนรและวเคราะหผเรยน (formative assessment) ซงเปนการประเมนผลเพอพฒนาการเรยนการสอนตลอดเสนทางการเรยนร และหากเปนไปได ควรใชเทคโนโลยเปนตวชวยใหการประเมนเปนไปอยางมประสทธภาพมากขน เชน ใชระบบ computer

adaptive test หรอระบบการประมวลผลเพอเพมความรวดเรวในการสงผลสะทอนกลบไปยงนกเรยน

Page 19: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

17

การปฏรประบบการพฒนาคณภาพคร

รายงานวจยฉบบนศกษาวเคราะหระบบการพฒนาคณภาพครในสองมต ไดแก ระบบการฝกอบรมคร และระบบการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน

ในสวนของระบบการฝกอบรมคร รายงานวจยฉบบนชวาสภาพปญหาสาคญในปจจบนคอรฐมบทบาทอยางมากในการจดหาผจดการอบรมและจดทาเกณฑรบรองหลกสตร ทาใหหลกสตรการฝกอบรมครไมสอดคลองกบปญหาทครและโรงเรยนเผชญ การอบรมสวนใหญเปนการฟงบรรยายมากกวาการฝกปฏบต รวมทงยงขาดระบบตดตามและสนบสนนใหมการนาความรไปใช จงทาใหการอบรมสนสดเพยงขนตอนการสรางและถายทอดความร แตไปไมถงขนตอนการนาความรไปปฏบต การฝกปฏบต และการทบทวนและแลกเปลยนเพอแกไขปญหาจากการปฏบต อกทงผลการประเมนคณภาพครและโรงเรยนไมไดถกนามาใชในการประเมนคณภาพของการฝกอบรมคร

ในสวนของระบบการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน รายงานวจยฉบบนชวาสภาพปญหาสาคญในปจจบนคอ ระบบผลตอบแทนครไมไดขนอยกบผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยน ทาใหครขาดความรบผดชอบตอผเรยนในเชงระบบ สาหรบการเลอนขนเงนเดอนคร แมใหนาหนกดานผลงานการปฏบตงานหรอผลงานตอผเรยนถงรอยละ 60 แตในแบบประเมนกลบไมปรากฏวาผลสมฤทธทางการเรยนของนกเรยนเปนหนงในตวชวด สวนการเลอนวทยฐานะ ผลการเรยนของนกเรยนมนาหนกเพยงรอยละ 10 ของคะแนนทงหมด โดยคะแนนผลสอบมาตรฐานของนกเรยนมนาหนกเพยงรอยละ 3.3 ของคะแนนทงหมด

กลาวสาหรบขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการพฒนาคร รายงานวจยฉบบนเสนอวา ในสวนของระบบการฝกอบรมคร รฐตองปรบบทบาทจากผจดหา เปนผกากบดแลคณภาพและการจดการความร และปรบเปลยนใหโรงเรยนเปนหนวยพฒนาหลกแทนทรฐ โดยใหโรงเรยนไดรบการจดสรรงบประมาณและมอานาจในการตดสนใจเลอกหลกสตรและผอบรม เพอใหสอดคลองกบความตองการและสภาพปญหาทตนเผชญ อกทงจดใหมระบบการนาผลการประเมนสมรรถนะครมาประเมนคณภาพการฝกอบรมดวย

นอกจากนน ระบบการฝกอบรมครตองใหความสาคญกบขนตอนการนาความรไปสการปฏบตจรง การฝกปฏบต และการทบทวนและแลกเปลยน เพอแกไขปญหาจากการปฏบต รวมถงการสรางระบบพฒนาครใหม โดยใหครวทยฐานะสงเขามามสวนรวมในการพฒนาครใหม และการสนบสนนใหเกดระบบชมชนเรยนรทางวชาการรวมกน (Professional Learning Community)

ในสวนของขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรปการประเมนสมรรถนะและผลงานครเพอใหผลตอบแทน รายงานวจยฉบบนเสนอใหการเลอนขนเงนเดอนและวทยฐานะของครสวนหนงขนอยกบพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน (โดยคานงถงระดบตงตนของคะแนน) เพอใหครมความรบผดชอบตอการพฒนาคณภาพนกเรยนมากขน เชน การเลอนขนเงนเดอนคร อาจกาหนดใหมการประเมนดานผลงานคร ซงวดดวยพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน ดานสมรรถนะการสอนของคร โดยประเมนจากการสงเกตการณ

Page 20: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

18

รวมกบการพจารณาเอกสาร และดานการทางานตามภาระงาน โดยมนาหนกการประเมนเทากนทงสามดาน

ทงน รายงานวจยฉบบนเสนอวา การประเมนสมรรถนะการสอนของครในระดบโรงเรยน ควรเปนการประเมนดวยการสงเกตการณจากผบรหารโรงเรยน สวนการประเมนสมรรถนะการสอนในการเลอนวทยฐานะ ควรเปนการประเมนจากบคคลภายนอก เชน กระทรวงศกษาธการ หรอสานกงานเขตพนทการศกษา

นอกจากนน ควรกาหนดใหมการประเมนเพอคงสภาพวทยฐานะทก 5 ป และใหครวทยฐานะสงมบทบาทในการรวมพฒนาครใหม โดยอาจใหพฒนาการของครใหมในความดแล เปนหนงในตวชวดสาหรบการประเมนเพอเลอนวทยฐานะ อกทงควรมการปรบลดงานธรการของคร เพอใหครทมเทใหกบหนาทในการสอนไดอยางเตมท

การประเมนคณภาพสถานศกษา

ในปจจบนการประเมนคณภาพสถานศกษากระทาผานระบบการประเมนคณภาพภายนอก ภายใตการดแลของสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) เปนหลก ระบบการประเมนคณภาพภายนอกดงกลาวมปญหาหลายประการในปฏบตการจรง ตวอยางเชน ผลสมฤทธทางการเรยนของผเรยนมนาหนกเพยงรอยละ 20 ของคะแนนทงหมด และวดจากสดสวนของนกเรยนทผานขดจากดลาง ซงอยในระดบคอนขางตา ผประเมนมปญหาดานคณภาพและความเปนมออาชพ และทรพยากรในการประเมนมจากด ในขณะทตองประเมนสถานศกษาจานวน 35,000 แหงภายในเวลา 5 ป

นอกจากนยงมปญหาดานตวชวดอนๆ ไดแก ตวชวดมมากเกนไป จนเปนภาระดานเอกสารของโรงเรยน และเกดกรณการตกแตงเอกสารอยทวไป ตวชวดมความเปนนามธรรมสง ทาใหวดผลลพธและตรวจสอบความถกตองไดยาก จงตองหนมาวดดานกระบวนการแทนทผลลพธ และตวชวดไมสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน เปนตน

สาหรบการประเมนคณภาพภายในโดยสถานศกษาเองกยงมปญหาในเชงคณภาพ โดยมงกระทาเพอสนบสนนระบบประเมนคณภาพภายนอกมากกวาจะเปนไปเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอนในโรงเรยน กระนนกตาม การประเมนคณภาพภายนอกยงเชอมโยงการใชประโยชนจากการประเมนคณภาพภายในไดไมดพอ เชน ผประเมนภายนอกไมไดรบรายงานการประเมนคณภาพภายในกอนออกตรวจประเมนโรงเรยน เปนตน

รายงานวจยฉบบนนาเสนอขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบประเมนคณภาพสถานศกษา โดยชวาระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาควรใชการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยนเปนหนวยหลกในการประเมนเพอพฒนาคณภาพ โดยสะทอนใหเหนจดแขงและจดออนของสถานศกษาตามทเปนจรงแบบไมมงตดสน แตมบทบาทในการชปญหาเพอแกไขปรบปรง ในการน โรงเรยนแตละแหงควรใหความสาคญกบการประเมนคณภาพภายในและการจดทารายงาน

Page 21: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

19

ประเมนคณภาพตนเอง (self-assessment report: SAR) พรอมทงมงพฒนาระบบการประเมนคณภาพภายใน และเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยของโรงเรยนมสวนรวมในกระบวนการประเมนคณภาพภายใน

นอกจากน การประเมนคณภาพภายในควรเนนการประเมนกระบวนการเรยนการสอน คณลกษณะของผเรยน เชน ความเปนพลเมอง ความมจรยธรรม รวมถงการประเมนหนาทดานการสนบสนนการศกษาของโรงเรยน เชน การพฒนาชมชน การสรางระบบใหผปกครองมสวนรวมในการบรหารจดการโรงเรยน เปนตน

สวนระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาภายนอกของ สมศ. ควรถกปรบใหเปนเพยงหนวยเสรม ในแงของการประเมนเพอพฒนาคณภาพการเรยนการสอน โดย สมศ. ควรปรบบทบาทเปนหนวยสนบสนนดานการจดการและเผยแพรความรเกยวกบการประเมนใหแกโรงเรยน กาหนดกฎกตกาขนตาเทาทจาเปน เพอกากบคณภาพของการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยน

นอกจากน สมศ. ควรมงเนนบทบาทในการประเมนเพอสรางความรบผดชอบ โดยใชการประเมนตามระดบปญหา (risk-based inspection) เพอแยกโรงเรยนทมปญหามาใหความชวยเหลอดานการพฒนาคณภาพ โดยคดแยกจากคะแนนการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมของนกเรยน รวมถงมบทบาทในการประเมนเฉพาะเรอง (thematic inspection) โดยเลอกบางประเดน เชน การใชเทคโนโลยประกอบการเรยนการสอน หรอสมประเมนในระดบพนทหรอประเทศ เชน โรงเรยนทอยในเขตพนทหางไกลและขาดแคลนทรพยากรทางการศกษา เปนตน

การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา

รายงานวจยฉบบนพบวาปญหาดานการเงนในระบบการศกษาในปจจบนคอ งบประมาณสวนใหญจายไปยงดานอปทาน (สถานศกษา) มากกวาดานอปสงค (งบอดหนนรายหว) ซงไมเออตอการสรางความรบผดชอบ และโรงเรยนรฐไดรบเงนอดหนนตอหวมากกวาโรงเรยนเอกชนเปนเทาตว อกทงเงนอดหนนดงกลาวกไมชวยลดความเหลอมลาระหวางโรงเรยนในเขตรารวยและเขตยากจนเทาทควร

ขอเสนอเชงนโยบายเพอการปฏรประบบการเงนเพอการศกษาของรายงานวจยฉบบนกคอ แนวทางการปฏรปควรมวตถประสงคเพอสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมลาระหวางพนทควบคกนไป ผานสตรการจดสรรงบประมาณของรฐทคานงถงสภาพเศรษฐกจและสงคมในแตละพนททแตกตางกน และใหงบประมาณอยางเพยงพอตอการพฒนานกเรยนใหขามผานมาตรฐานขนตาตามทกาหนดเปนเปาหมายไวได

ตวอยางของวธการจดสรรเงนอดหนนตามแนวทางสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมลาระหวางพนท เชน มการกาหนดเปาหมายคะแนนการทดสอบมาตรฐานขนตาของนกเรยน และจดสรรเงนอดหนนจานวนมากกวาใหแกโรงเรยนในเขตพนทดอยโอกาส เพอลดความเหลอมลาดานทรพยากร จากนนจงนาขอมลผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมของนกเรยนท

Page 22: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ

รายงานทดอารไอ ฉบบท 103 เดอนพฤษภาคม 2557

การจดทายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขนพนฐานใหเกดความรบผดชอบ

20

เกดขนจรงมาเทยบกบคะแนนเปาหมายทกาหนดไวในตอนตน เพอประเมนผลการทางานของผบรหาร และใหรางวลในกรณทผบรหารสามารถดาเนนงานไดตามเปาหมาย

ควรกลาวดวยวา รายงานวจยฉบบนคนพบขอมลเชงประจกษทนาสนใจวา แมทผานมา งบการใชจายดานการศกษาตอหวของภาครฐจะมลกษณะกาวหนาอยแลว คอเดกฐานะไมดไดรบเงนชวยเหลอจากรฐมากกวาเดกฐานะดกวา แตหากตองการใหนกเรยนบรรลผลสมฤทธทางการศกษาทดขน รฐจาเปนตองจดสรรเงนรายจายเพอการศกษาใหมลกษณะทกาวหนามากกวาเดม

นอกจากน ในระยะยาว รฐควรปรบเปลยนระบบการเงนเพอการศกษาไปสระบบการเงนดานอปสงคใหมากขน ผานสตรการจดสรรเงนอดหนนรายหวทคานงถงความเปนธรรม สทธในการเลอกสถานศกษาของผปกครองและนกเรยน และแรงกดดนใหเกดการแขงขนเพอพฒนาคณภาพของผเรยน จะชวยเพมระดบความรบผดชอบใหแกระบบการศกษา ทงน รฐตองเขามามสวนชวยเหลอในการยกระดบคณภาพการศกษาของโรงเรยนทมปญหาและขาดแคลนทรพยากร เพอใหการแขงขนเปนไปอยางเทาเทยมกนมากขน

เมอสภาพการแขงขนในการใหบรการการศกษามความเทาเทยมกนมากขน ระบบความรบผดชอบกจะทางานไดดยงขน

Page 23: การจดทัํายทธศาสตรุ การปฏ์ิรูปการศึกษาtdri.or.th/wp-content/uploads/2014/06/wb103.pdf · การจดทัํายทธศาสตรุ