УНИВЕРЗИТЕТ „Св. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“БИТОЛА...

УНИВЕРЗИТЕТ „Св. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“БИТОЛА

ПРАВЕН ФАКУЛТЕТ – КИЧЕВО

МАГИСТЕРСКИ ТРУД

по предметот Компаративно право на тема:

Компаративен осврт на системите на развод на брак во светот и Р.

Македонија

Кандидат: Ментор:

Биљана Арбовска 128II Б проф. д-р Ристо Речковски

Битола, 2018

Ментор:

Проф. д-р / Ристо Речковски

Членови на комисија:

1. Проф. д-р Проф. Д-р Анастас Џуроски

2. Проф. д-р / Проф. Д-р Арсе Петрески

НАУЧНА ОБЛАСТ: Компаративно право

Компаративен осврт на системите на развод на брак во светот и Р.М

Апстракт

Разводот како институција постои во многу култури низ светот и низ историјата

се практикувал во различни форми. Динамичниот стил на живеење, променетите

вредносни модели на однесување кај луѓето, либералниот бракоразводен режим,

мобилноста на населението и т.н хедонисктички индивидуализам кој пропагира

остварување на личните потреби и интереси пред оние на семејството несомнено влијаат

на брзото зголемување на бројот на разводи во изминатите неколку децении. Разводот на

брак преставува актуелно прашање во сите современи држави гледано од аспект на

неговата хронична присутност во модерните општества.

Разводот на брак преставува значајна тема за анализа од аспект на последиците кои

ги предизвикува во семејниот живот. Законите кои се однесуваат на бракот и разводот

имаат тенденција да се одразат врз моралот и вредностите во општеството, разликите во

признавањето и правата дадени на брачните другари, кои се повеќе се одраз на моралот,

општествените норми, како и развој на приоритетите на секоја од земјите кои ги

разгледуваме. Правното регилирање на разводот е во тесна врска со историските,

моралните, економските, културните и религиозните прилики што биле доминатни во

определени периоди од нивната историја.

Целта на овој магистерски труд е да се разгледаат и проучат разните системи на

развод на брак во различните делови од светот како и во Р. Македонија и да се извлечат

соодветни заклучоци и препораки. Во изработка на овој магистерски труд, ќе бидат

користени релевантно научно методолошки инструменти за проучување на оваа материја,

тргнувајки од анализа на содржина, индукција, дедукција, анализа на релевантни

статистички податоци н основен метод ќе биде компаративниот метод.

Клучни зборови: Развод, системи на развод, Африка, Азија, Латинска Америка,

Р.Македонија

Компаративен осврт на системите на развод на брак во светот и Р.М

Abstract

Divorce as an institution exists in many cultures around the world and throughout history

have been practiced in various forms. The dynamic lifestyles, changing values and behavior

patterns in humans, liberal divorce regime, population mobility, etc. Hedonistic individualism

which propagates fulfill personal needs and interests before those of family undoubtedly affect

the rapid increase in the number of divorces in the past few decades. Divorce, marriage is an

actual issue in all modern countries viewed in terms of its chronic presence in modern societies.

Divorce, marriage is an important topic for analysis in terms of consequences caused by

the family life. Laws pertaining to marriage and divorce tend to reflect on the morals and values

in society, differences in the recognition and rights granted to the spouses that are more a

reflection of the moral, social norms, and the development priorities of each country that

consideration. Legali divorce closely related to the historical, moral, economic, cultural and

religious occasions were dominant in certain periods of their history.

The purpose of this master thesis is to review and study the various systems of divorce in

different parts of the world as well as in R. Macedonia and to draw appropriate conclusions and

recommendations.

In preparation of this master's thesis will be used relevant scientific methodological tools to

study this matter, starting from content analysis, induction, deduction, analysis of relevant

statistical data etc. will be the primary method comparative method.

Key words: Divorce, system of divorce, Africa, Asia, Latin America, R. Macedonia.

Компаративен осврт на системите на развод на брак во светот и Р.Македонија

Вовед

Семејството зазема клучна место во секое општество. Тоа е навистина темел на

државата, нацијата, континентот и светот во целина. Здравите семејства произведуваат

здрава нација и здрав континент, а слабите семејства одгледуваат слаба, корумпирана

нација и континент. За една нација, континент или светот во целост да биде во мир, таа

најпрво мора да се реши од семејството.

Загриженоста за разводот, и фундаменталните промени во законите за развод, се

широко распространети во различни делови во светот, но луѓето кои се вклучени често не

се свесни за правните и социјалните случувања во другите земји и држави.

Компаративниот осврт во овој труд се состои од пет дела и тоа во привиот дел од труд

најпрво ќе обезбеди краток историски преглед на појавата на различни генерации развод

закони а потоа пребарување на заеднички јадро на сегашнитe закони и развод врз основа

на нов извор на информации: Национални извештаи на Комисијата за европски Закон за

семејството (CEFL).

Во вториот дел ќе ги разгледаме системите на развод во Африка. Во третиот дел

од трудот ќе го претставиме и ќе дискутираме за најновите трендови на развод на

бракот во земјите во Азија, потенцирајќи и големите разлики во системите на развод и

најновите промени во трендовите на развод за земјите во регионот.

Во четвртиот дел ќе го анализираме разводот во Латинска Америка. Во петтиот

дел ќе ги разгледаме во Р. Македонија и трендовите на развод на браковите. Се разбира,

ниту Република Македонија не е имуна на променетите состојби кои разводот на бракот

ги креира во живеењето на семејната заедница. Динамичниот стил на живеење,

променетите вредносни модели на однесување кај луѓето, либералниот бракоразводен

режим, мобилноста на населението и т.н. хедонистички индивидуализам кој пропагира

остварување на личните потреби и интереси пред оние на семејството несомнено влијаат

на рапидното зголемување на бројот на разводи во изминативе неколку децении. Разводот

на брак претставува актуелно прашање во сите современи држави гледано од аспект на

неговата хронична присутност во модерните општества.

Компаративен осврт на системите на развод на брак во светот и Р.Македонија

Трудот е од исклучителна важност за семејно – правната наука, а особено за

компаративното право. При изработката на магистерскиот труд ги користев следниве

методи на научно – истражувачката работа: историскиот метод, дескриптивниот метод,

споредбениот метод, логичко заклучување, анализа на содржината и други.

Истражувачкиот пристап при изработката на тезата се одвиваше на две нивоа: теоретско и

појавно - конкретно рамниште со мултитехнички пристап во поглед на користените

методи.

Компаративен осврт на системите на развод на брак во светот и Р. Македонија

1

1 Развој и компарација на системите на развод на брак во Европа

Тенденцијата кон модернизација и либерализација на разводот започнува по

реформацијата на бракот во протестантските земји во шеснаесетиот век, и повторно

воведување на развод на бракот. Во овој период законот за развод евалуира во три

системи на развод и тоа: систем на развод како санкција чија основна причина е

неповратно распаѓање на бракот, систем на развод како лек или неуспех и систем на

развод по заемна согласност што преставува развод како автономна одлука на брачните

другари, потоа се разви и развод на барање.

Овие системи на развод се инспирирани од различни визии за рамнотежа помеѓу

улогата на државата во процесот на развод и самосотојноста на брачните другари. Во

првиот систем систем на развод како санкција – е вкоренета идејата на државта и црквата

како чувари на универзалнит морал а кој треба да го казни брачниот другар кој сторил

брачно дело, и ослободување на невиниот брачен другар од таквиот брак. Вториот систем

систем на развод на бракот како лек или неуспех - се заоснова на две претпоставки: дека

државата мора да ја заштити стабилноста на бракот за доброто на општеството во целина,

верувањето на родителите на брачните другари дека тие треба да бидат заштитени од

нивните лошо донесени одлуки. Затоа брачните другари можат да се разведат само кога

надлежниот орган е убеден дека брачните односи се до таа мера нарушени што бракот не

може да се спаси.1

Третиот систем е системот на развод по заемна согласност – овој систем е основан

со прифаќањето на фактот дека никој не е во подобра позиција да одлучува за

распаѓањето на бракот од самите брачни другари.

Четвртиот систем е системот на развод по барање на еден од брачните другари –

кој е инспириран од верувањето дека бракот не може да остане недопрен и ако еден од

1 Филипс има развиено поучна, Периодизација на развод законот:Првата генерација - протестантските

закони на шеснаесеттиот век; втората генерација - "широката легализација и либерализацијата на

законодавството на развод во втората половина на XIX век, и третата генерација - движење на не-вина на -

1970s 1960-тите. Филипс, Р, Ставањето на парчиња ( 1988), стр. 571.


2

брачните другари сака да го прекине. Како резултат да тоа, разводот треба да се доделува

по еднострано барање на еден од брачните другари. Овие системи на развод на бракот се

развиле во различни времиња и на нив можеме да гледаме како различни генерации на

законот за развод. Сепак поради различноста во однос на времето на либерализацијата на

законот за развод различни земји, сите четири историски системи се истовремено

присутни во современа Европа. Затоа во овод труд најпрво да обезбеди краток историски

преглед на појавата на различни генерации развод закони а потоа за пребарување на

заеднички јадро на сегашниотe закони и развод врз основа на нов извор на информации:

Национални извештаи2 на Комисијата за европскиот Закон за семејството (CEFL).

3

Реформацијата: Развод врз основа на вина - Пред реформацијата на доктрината на

нераскинливоста 4 на бракот е една од најважните делови на канонско право на брак и

развод на Римокатоличката црква, која беше единствен закон на целата област на

2 На почетокот на 2002 година CEFL донесува детални национални извештаи за основа за развод, за дваесет

и две европски држави. Извештаите можат да се најдат на веб-сајтот CEFL: www.law.uu.nl/priv/cefl . Овие

извештаи се составени од национални експерти - членовите на CEFL врз основа на прашалник посебно

подготвен за оваа намена. Во 2003 година овие извештаи се составени во два тома структурирани по

должината на линиите на секое поставено прашање во прашалникот, па по секое прашање се дадени

одговорите дадени од страна на секој извештај. Види: Boele-Woelki, К., Б. Braat, Б., Самнер И., (уредници),

Европскиот Закон за семејство во акција, Том I: основа за развод, европски Законот за семејство серија бр 2,

Intersentia, Антверпен, 2003 година; Boele-Woelki, К., Б. Braat, Б., Sumner I., (EDS), Европскиот Закон за

семејство во акција, Том 2: Одржување меѓу поранешните сопружници, европскиот закон за семејство

серија бр 3, Intersentia, Антверпен, 2003 година во понатамошниот текст со повикување на авторот и

надлежност на Националниот извештај.

3 Основана во 2001 година како академска иницијатива со цел да се осврнат принципите на европскиот

Закон за семејство со која може да обезбеди модел за доброволно усогласување на Законот за семејство во

Европа.

4 Indissolubility – Нераскинливоста на бракот се спроведува во единаесеттиот - дванаесеттиот век и

официјално станал дел од канон законот од страна на Tametsi Советот на Трент (1563). Филипс, Р,

Ставањето на парчиња ( 1988), стр. 27


3

западното христијанство.5 Ова е средновековна ius комуна за семејно право, е почетна

точка од која процесот на развојот на законот за развод во Западна Европа. Од овој

момент па натаму, со користење на моделот на Филипс " во најголем дел, историјата на

развод од шеснаесеттиот век е едно движење далеку од Римокатоличката доктрина на

брак."6 По реформацијата во Западна Европа останаа поделени во католичките и

протестантските ткн кампови. Поранешните строго се придржува на доктрината на

indissolubility (нераскинливост) на бракот, додека вторите дозволија целосен развод и

повторно стапување во брак.

Историски првпат поимот: разводот, како санкција, првично беше разработена во

протестантската теолошка мисла.

Протестантските реформатори смета дека распаѓањето на бракот не треба да се

смета "како лек за разводот, туку како казна за брачен криминал и олеснување за жртвата

на кривичното дело. Затоа подносителот мораше да биде очигледно невин и многу закони

за развод само разводот го дозволуваа само за невин брачен другар. Виновниот брачен

другар мораше да биде строго казнет ", ако не со смрт, со протерување, затвор или

парична казна.7 Иако во текот на реформацијата стана возможно формалниото

распаѓањето на бракот, тоа е тешко да се припише на протестантски теолози било каква

намера да се либерализира Законот за семејство.8 Затоа, воведувањето на разводот во

5 Православна Источна Европа беа, строго земено, никогаш не дел од оваа ius комуна

6 Во православните земји во Источна Европа доктрината на indissolubility – нераскинливоста на бракот

никогаш целосно не победи. Разводот и повторното стапување во брак остана на располагање и предмет на

многу рестриктивна постапка и со многу малку причини за да се спореди со оние кои се развиени од страна

на почетокот на протестантизмот.

7 Lacey, Т., брак во црква и држава (1947), p.149.

8 Harrington, забележува дека "тоа ќе биде тешко да се карактеризираат протестантските реформатори

постои огромна загриженост со сексуалниот ред и дисциплина како" прогресивно ", но ова е премногу често

е случај меѓу научниците на реформацијата кога се однесуваат на воведување на развод ". H ARRINGTON, Ј,

Прередување бракот и општеството во Реформирана Германија, Кембриџ Univ. Press, Кембриџ, 1995 година,


4

реформираните земји во никој случај не значи признавање на слобода на поединецот да се

избега од несреќен брак. Развод, без оглед на надлежниот орган (држава или црковна),

беше строго регулиран и исклучително тешко да се добие. 9

Сите протестантски реформатори едногласно ја прифатија прељубата како основа

за развод,10

и повеќето од нив, исто така, го прифатија дезертерство како основа за

развод. Полиберални беа Лутеранските реформатори, особено Буцер и Цвингли, кои се

залагаа за дополнителни основи. 11

Мажот и жената имале еднакво право да поднесат

барање за развод. Теолозите на Црквата на Англија, исто така, на почетокот биле склони

го признаат разводот;12

Но, во почетокот на XVII век, стана јасно дека разводот не беше

прифатен од страна на Црквата на Англија. 13

Развод врз основа на "библиска"

протестантска основа почна да се шири низ цела Европа во почетокот на XVI век.

Теологијата и Лутеранското влијание имаше големо влијание на законот за развод во

Скандинавија и Германија, Хугенотите во Холандија, Презвитеријанците во Шкотска, во

Англија пуританците. 14

Англија остана само протестантска земја која го задржа

доктрината на indissolubility (нераскинливост) на бракот и не воведе целосен развод по

стр. 90. За спротивно гледиште, види: O ZMENT, С., Кога Отци пресуди: Реформација на сеемејниот живот

во Европа, Харвард University Press, Кембриџ, Масачусетс., 1983, стр. 99 ff.

9 Истото подеднакво важи и за достапноста на развод во православните земји од Источна Европа.

10 Вите, Ј, Од Светата Тајна на договорот. Брак, Религија, и право во западната традиција, Вестминстер Џон

Нокс Прес, Луисвил, 1997 година, стр. 68.

11 Вите, Ј, Од Светата Тајна на договорот ( 1997), стр. 69.

12 Влијателните теолози предложија ограничена легализација на разводот во втората пловина на

шеснаесеттиот и почетокот на XVII век. Камен, Л., Патот до разводот. Англија 1530-1987, Оксфорд Univ.

Види , Оксфорд, 1990 година, стр. 303.

13 Камен, Л., Патот до развод. Англија 1530-1987 ( 1990), стр. 305.



5

реформацијата.15

Но, по 1670 година стана можно да се разведе од страна на акт на

Собранието.

Главниот настан во Западна Европа беше трансформацијата од единството на

Римокатоличкато канонско право на протестантско-католичка дихотомија на прво место,

како и взаемна разновидност меѓу законите протестанти во второто место. Од друга

страна, пак, на реформацијата беше екстра-национален феномен. Државите под влијание

на иста вероисповед или реформа имаа, слични закони за развод.

1.2 Просветителството и Француската револуција: лулка на модерниот однос

кон Разводот

Периодот на просветителството е лулка на системите за развод како распаѓање на

бракот и разводот со заемна согласност. Просветителските мислители развија некои

основни аргументи за либералнен развод кои не ја изгубиле нивната важност се до

денешните денови.16

Не само што голем дел од модерната филозофија за развод беше

воведена во тоа време, но исто така и на политичката боја на поборниците и противниците

на либерализација на развод, кој ќе остане во текот на вековите, почна да станува јасна.

Црквата за прв пат во речиси еден милениум го загубила водството во развивање на брак и

на доктрина за развод. Двете католичките и протестантските цркви мораше да

репозиционираат од поттикнувач и промотор на законски измени за противникот на

промени инспириран од секуларните промотори. Отсега натаму (освен неколку

исклучоци), заедничка тенденција на Здружението на политички либерализам со

15

Делумно поради историски несреќа, делумно се должи на "извртено и цик-цак патот по кој што се пресели

од Католичката во протестантските камп" Стоун, Л., Патот до развод. Англија 1530-1987 ( 1990), стр. 301

16 Во текот на дваесеттиот век, просветителството и договорнииот модел на бракот се "сенка " полека

протестантските и католичките модели на бракот и идеи стануваат институција која ја имаат воведено во

Западната правна традиција." Вите, Ј, Од Светата Тајна на договорот ( 1997), стр. 196.


6

почитување на либерални закон за развод и на политички конзерватизам со почитување на

рестриктивен однос кон развод стана видлив. 17

Мислителите на просветителството развија секуларна теорија на брак, 18

врз

основа на деизам19

, индивидуализмот и рационализмот. Францускиоте филозофи

прифатија нов индивидуалистички поглед на бракот како заедница врз основа на чувство

на љубов и како "средство за лична среќа, оставајќи го зад себе старата комуна визија на

бракот како" конвенционалните општествени и економски односи. "20

Ваквата перцепција

е природно неопходна промена на идејата за развод. Теоретичарите на француското

просветителство не гледаа на разводот како казна за прекршок, но како лек за

распаѓањето на бракот, и тие предложија основа дека разводот треба да се прошири

надвор од брачената вина. 21

Тие, исто така, го сметаат разводот како средство за

подобрување на положбата на жените", како и способноста на жените да се разведат ќе

биде корисна противтежа на мажите." Затоа Монтескје предложи да се даде на право на

еднострано раскинување на бракот само за жените.

Просветителската мисла е инспирирана од бран на реформи за законот за

семејството кои произлегуваат од различни извори, како и просветените монарси на

Француската револуција. Најзначајните кодификации инспириран од идеите на

просветителството беа 1794 Allgemeines Landrecht fürумре Preussischen Staaten и на

Фридрих Вилхелм од Прусија. За прв пат од римско време развод по заемна согласност

17

Филипс призна дека, иако ова е генерализација и дека е лесно да се укаже на исклучоци, Воопшто, иако,

здруженијата на политички либерализам со позитивен став кон развод, и политички конзерватизам со

негативни ставови кон развод, се корисен показалец"


19 Верување во постоење на бог врз основа на разумот и природата со отфрлање на натприродното отковение

( различно од теизам).

20 TRAER, Ј, Бракот и семејството во осумнаесеттиот век во Франција, Корнел Univ.Биди, Итака, 1980

година, стр. 70- 71.

21 На пример, Morelly се залагаше за развод по заемна согласност или еднострано


7

бил повторно воведен за брачни другари без деца.22

А вистинска иновација е дозволувајќи

им на развод врз основа на неповратно распаѓање на бракот. Брачните другари кои немаат

деца, исто така, може да го раскинат нивниот брак во случај кога постои "жестока и

длабока омраза" на еденот брачен другар кон другиот "дека нема надеж за помирување

или постигнување на целите на бракот." 23

Во рамките на Античкиот режим за бракот, бракот е вечен во Франција во

согласност со католичката доктрина. Закон за развод од 20 септември 1792 година донесен

за време на револуцијата и ги даде на Франција една од најпознатите либерални и

попустливи политики за развод кои некогаш биле примени на национална основа во

западното општество. Покрај широк број на специфични основи, разводот бил дозволен

со заемна согласност и врз основа на некомпатибилност на темпераментот.

Деветнаесеттиот век започна со триумфално ширење на францускиот закон за

развод, иако во умерена форма на граѓанскиот законик. Извозот на Граѓанскиот законик

како резултат на Наполеоновите освојувања речиси усогласени развод закон во целина

Наполеоновите империја. Сон на Наполеон беше "еден европски систем, еден европски

закон, еден европски касационен суд. Сепак, извозот на развод законот покажа дека не е

подеднакво успешен насекаде. Во Италија се чинело дека е мртво слово на хартија, дури и

пред неговото укинување. Спротивно на тоа, остана во сила во подеднакво во

Католичката Белгија и Луксембург дури и по неговото укинување во Франција во 1916

година. Во Шведска семето на просветителството падна на плодна почва наместо

либералната традиција за развод и право под влијание на Француската револуција

легислатива која ја преживеа реформацијата. 24

Делумно се должи на експанзионистичка

22

M ÜLLER- F REINFELS, В., Eche und Recht, Мор, Тибинген, 1962 година, стр. 22.

23Филипс, Р, Семејство и дефект во крајот на XVIII век Франција. Разводи во Руан 1972-1803, Clarendon

Press, Oxford, 1980 година, стр. 11-12. 46 Филипс,

24 Види: W ENDT, F., Советот на нордиските и соработка во Скандинавија, Munksgaard, Копенхаген, 1959

година, стр. 17.


8

политика на Наполеон, тенденцијата на конвергенција стана повеќе истакната за време на

периодот по просветителството отколку во текот на претходните времиња.

Напредокот на просветителството, сепак, беше краткотрајно. Конзервативниот

бран на реформацијата ќе збрише законите за развод во Франција, Италија и Австрија.

Сепак, и покрај менувањето разводот остана централно прашање во политичката дебата

речиси насекаде. 25

Целиот век е обоен со судирите меѓу конзервативните-христијански и

либералинте индивиндуалистички 26

ставови кон разводот.27

Подоцна, разводот врз основа

на вина беше воведен во Англија во 1857 година 60 и вратен во Франција во 1884 година.

1.3 Дваессетиот век

Во пресрет на 20-от век на заедничкото јадро на позитивното право за развод беше,

на прво место, речиси едногласно одбивање на развод по заемна согласност. На брачните

другари автономно им е правото да се одлучат да го прекинат својот брак, со што

разводот бил обновен. Законите за развод во сите европски земји дозволуваат развод и

тоа само во голем број на специфични основи, неповратен дефект на бракот како општо

правило, не е познат. Разводот врз основа на вина јасно доминираше и основата на не-

вина се само исклучоци чијашто применливост е ограничена. Освен овие општи

карактеристики, позитивните закони остана сосема различни во однос на толеранцијата,

како посебни основи кои што варираат од прељуба (Англија) на широк број на основи 25

На пример, во Италија, по разводот, кој накратко беше воведен од страна на Наполеон беше укинат во

1815 година, неговата реставрација постојано се дебатира и дванаесет сметки развод беа презентирани на

Парламентот меѓу 1878 и 1965 година Sgritta, Г., Tufari, П. "Италија" , во: Chester, P., Развод во Европа,

Нијхоф, Лајден, 1977 година, стр. 255-526

26 Rheinstein, М., брак стабилност, развод, и Законот (1972), стр. 195

27 Франција е најјасен пример на таквите судири. Разводот беше укинаат по реформацијата во 1816 година

"во интерес на религијата, моралот, и монархијата, на семејствата. По тоа време на "страсна пропаганда" за

враќање на разводот резултираше со различни сметки, но тие се состанаа со еднакви страсни контранапади.

Rheinstein, М., брак стабилност, развод, и Законот (1972), стр. 214.


9

без виновник (Шведска) . Повеќето католичките земји се уште немаа можност за развод

врз сите основи. Радикални реформи од 1920 година во почетокот на дваесеттиот век на

законот за развод се случија во Скандинавија, Советскиот Сојуз и Португалија. Овие

региони се различни во речиси секој аспект: верски и културни, економски и социјален.

Првата радикална реформа на развод закон се случи во Португалија во 1910 година по

симнување на републиканската влада симната од кралот. Новововедениот закон за

развод 28

беше прилично либерален за тоа време и во комбинација на вина и без вина

основи, вклучувајќи и развод по заемна согласност. 29

Во Скандинавија, е вториот регион

каде беше либерализиран разводот, претходниот закон за развод веќе беше прилично

попустлив по европски стандарди. Во 1910 година, законски комисии беа назначени во

Норвешка, Шведска и Данска, со цел да работат во тесна соработка со едни со други. 30

Новите закони што произлегуваат од оваа соработка се многу слични, ако не и

идентични. 31

Заедничка карактеристика беше воведувањето на неповратен дефект на

бракот како основа за развод. Условите под кои може да се добие разводот, сепак, не е

исти. Во Норвешка, Данска и Шведска 32

реформите се резултат на соработката меѓу двете

28

Уредба 3 ноември 1910 година "Развод закон.

29 S OTTOMAYOR, М., "Вовед и влијанието на заедничко старателство во Португалија, 13 Меѓународен

весник на закон, политика и за семејство ( 1999), стр. 247.

30 Во текот на оваа нордиска соработка види: Давид, "Меѓународниото Обединување на приватно право",

во:Меѓународниот Енциклопедија на компаративно право, вол. 2, 65, поглавје 5, JCB Мор, Тибинген, 1971,

стр. 181- 185. 73 Според Шмит и Agell, "речиси идентични. Шмит, Т., Скандинавски Законот за постапка во

брачните Причини, во: (eds.) Eekelaar JM, Кац Н., Резолуцијата на семејни конфликти, Butterwoths, Харвард

1984, p. 80; Agell, А., "Дали постои еден систем на семејството закони во нордиските жупании, 3 Европската

весник на реформи закон, 2001, стр. 314.

31 Бредли, Законот за семејство и политичка култура, скандинавските закони во компаративна перспектива,

Sweet and Maxwell, Лондон, 1996 година, стр. 12.10

32 Во Финска реформите се главно резултат на конзервативната политика. Бредли, Д., "претходниците на

финскиоте семејни закони: правни традиции, политичката култура и социјални институции, 2 Историја на

право, 1998 година, стр. 98-110.


10

доминантни политички движења: либералните и социјалдемократските.33

Либералното

верување во автономното право на брачните другари да одлучат за себе дали и кога

нивниот брак е пропаднат 34

беше јасно влијание врз скандинавските закони.

Конзервативната опозиција исто така беше присутна, 35

но имале помало влијание врз

реформите отколку каде било на друго место во Европа.

Третиот регион на почетокот на 20- век со радикални реформи за развод беше

Советскиот Сојуз. Веднаш по Болшевичката револуција од 1917, Законот за семејство на

Русија е драстично променет, умерено конзервативниот закон за развод на Руската

империја била заменет со законодавство кое, за првпат во историјата на Европа уште од

римско време, воведе развод по барање на брачниот другар. Уредбата на декември 1917

година и подоцна во законикот за семејството од 1918 година се предвидени за управна

постапка, без било истрага во случај на развод по заемна согласност. Надлежноста на

судот била задржана за оспорување на разводи, но беше потребно доказ за неповратно

распаѓање на бракот. Вториот руски законик за семејството во 1926 година отиде уште

подалеку и речиси ги изедначува де факто бракот со формалниот брак. Како резултат на

тоа, разводот почнаа да се смета само како помошно средства за престанок на

формалните и неформалните бракови. Таму имаше консензус дека брачните другари не

мораат да останат во брак , дури и ако еден од нив беше против разводот. Државата се

повлече од одлучувањето по распаѓањето на бракот, оставајќи го на автономните одлуки

на самите брачни другари. А бракот беше раскинат по барање на еден или двајцата

33

Грозни. Д., и Nystrom, Л, во: Burguiere, А., et al. (Eds.). Историја на семејството. Обем II. Влијанието на

модерноста. Политика Прес, Кембриџ, 1996, стр. 480. За посеопфатна анализа ЈИЕ: Бредли, Д, Законот за

семејство и политичка култура. Скандинавските закони во компаративна перспектива, Sweet and Maxwell,

Лондон, 1996 година, стр. 34- 63

34 Според Sellin, доколку брачните другари се согласат дека нивниот брак не успеал "судот нема право да се

распрашува во природата на " раздор ", кој го донесол бракот на толку несреќен крај". "Sellin, Бракот и

разводот законодавство во Шведска ( 1922), p. 79.

35 За опозицијата на реформите, види: Бредли, Законот за семејство и политичка култура. ( 1996), стр. 22-24.


11

брачните другари; регистрацијата на разводот беше ништо повеќе од формалност. Во

согласност со овој пристап, на управна постапка, без која било истрага беше продолжен за

сите случаи на развод. Советскиоте радикални реформи во целокупниот развој на

семејното право во Европа се сретна со сосема различни признанија меѓу научниците. 36

По радикални реформи во 1920 година политиките на развод во Европа биле

подложени на значителни подеми и падови. Филипс предложи силна корелација помеѓу

политичката ориентација на режим меѓу двете светски војни и односот кон разводот.

Фашисти и Про-фашистичките режими во Португалија37

, Шпанија , Италија и Франција,

и комунистичкиот режим во Советскиот Сојуз го укинаја или го ограничија разводот во

нивните земји. Во Португалија, Шпанија, Италија и Франција рестриктивни политики за

разводот се поврзани со желбата на владите на десничарската да ја добијат поддршката од

Католичката црква. Од друга страна, конзервативниот пресврт во политиката на развод во

Советскиот Сојуз нема никаква врска со религијата.

1.4 Без виновник реформи од 1960 на 1970-тите

1960 година беше сведок на длабоки културни промени, сето тоа е резултат на

промените предизвикани од страна на француските и руските револуции.

Традиционалните семејни вредности веќе не се земаат здраво за готово и кон

традиционалното семејство е предизвикано од страна на сексуалната револуција,

феминизмот и повторното појавување на индивидуализамот. Во оваа нова ситуација

разводот е подложен на големи промени: ако пред тоа либерализацијата на законот за

развод беше главно на "постојана акумулација на посебни основи, често специфични

брачени дела и услови" сега се воведува развод без вина.

36

Rheinstein, М. Брак стабилност, развод, и Законот ( 1972), p. 231-243.

37 Португалскиоте католици биле лишени од правото да се разведат од Конкордат од 1940 година, кој бара

од нив да се откажат од своето право на развод во времето на нивниот брак. O LIVEIRA, Г., де, Национален

извештај за Португалија (2003),


12

Вистинскиот проблем беше со спорните разводи. Прво, понижувачки е од

зголемената одбивност и огорченост меѓу брачните другари од нивниот интимен живот

да се направи предмет на јавен надзор. Второ, "виновен" брачен другар е, барем во

теорија, нема право да се разведе, ако "невиниот" брачен другар е против тоа. Овие

непријатности станаа се помалку толерантни за прогресивниот ум и населението го

оживеа духот на индивидуалната слобода и потрага по среќа и само-исполнување типично

за новата културна атмосфера на 1960-тите. Право да се раскине несреќен брак се сметаше

како логичен крај на правото на секој поединец да си ја бара среќата. Од оваа

индивидуалистичка перспектива, "државата нема право на своите граѓани од

злоупотребување на таквата среќа" и "да се направи невозможно или тромаво

остварување на природно право на развод."

Како резултат реформите во 1970 година, францускиот закон за развод беше

предвиден мешан систем развод a la carte развод врз основа на вина, развод со заемна

согласност на брачните другари и развод врз основа на неповратно распаѓање на бракот

каде брачните другари живеат поделени шест години.И покрај сличниот општ тренд кон

не-вина развод, резултатите од овие реформи не се исти во секоја земја.

Разводот без вина низ цела Западна Европа ја предизвика идејата дека Европа се

движи кон спонтано усогласување на Законот за семејство. Во почетокот тоа навистина

изгледаше прилично оптимистично: во 1960 година развод врз основа на вина постоеше во

тринаесет земји од Западна Европа, разводот со неповратно распаѓање на бракот во седум,

и развод со заемна согласност развод во шест, а четири земји го усвоја разводот врз сите

напоменати основи.

1.5 Гледајќи низ концептот на неповратен дефект на бракот

Во најновата анкета на сегашните закони за развод во Европа обезбедени од страна

на CEFL Националните извештаи, ни откриваат феномен, кој, парафразирајќи Zweigert и


13

Kötz, може да се наречат "функционална дисеквиваленција. Од тука лесно е да се види

дека, доволно збунувачки, од една иста ознака на "неповратна дефект"38

речиси секој тип

на развод може да бидат скриени, од вина-базирани (Англија и Велс, Шкотска, Грција, а

делумно и Полска и Бугарија) да се разведе со согласност (Холандија, Русија). Ако ги

погледнеме подалеку од овие етикети, ние грубо може да се разликуваме повеќе или

помалку пет функционални типови на основи за развод:врз основа на вина, неповратен

дефект, развод врз основа на поделба39

за наведениот период на време, разводот со

согласност и еднострано барање за развод.

Развод на вина со седиште во теоријата претпоставува судска истрага на брачено

дело. На пример, во Англија и Велс, т.н. посебна постапка според кој разводот се доделува

без судско рочиште повеќе личи административен развод. Со можност да се добие развод

веднаш, понекогаш се прави грешка. Развод на неповратна дефект на бракот во потесна

смисла се добива врз основа на субјективниот критериум: кога судот е убеден дека бракот

не може да се спаси (Бугарија, Чешка, Холандија, Полска, Унгарија и др), или на

субјективни и како објективен критериум е одреден период на поделба ( четири години во

Ирска, три години во Австрија, две години во Белгија и др). Во надлежности кои

пропишува субјективен критериум сам, истрага на судот е речиси мртво слово на хартија

во неспорните случаи; Во јурисдикции кои се комбинираат субјективни (убедувањето на

судот или друг надлежен орган) и цел (период на поделба) критериуми за докажување на

дефект на бракот е двојно тешко, како и по наведениот период на поделба на брачните

другари е истечен, судот може да го одбие разводот ако тоа не е убеден дека бракот е

неповратно попаднат.

38

На анализа на основа за распаѓањето на бракот, како што е очигледно од CEFL Националните извештаи,

види: Martiny, Д., "развод и издршка помеѓу поранешните сопружници - Првичните резултати од Комисијата

за европски Законот за семејство, 2003, стр. 537-540

39 Поделбата на терминот се користи за означување на променливате концепти на престанок на брачниот

живот како што се користат во различни јурисдикции.


14

Јурисдикциите каде разводот се доделува по едноставно истекување на

наведениот период на поделба на брачните другари често го нарекуваат непобитна

претпоставка за неповратното распаѓање на бракот, но понекогаш тоа преставува посебна

основа (Норвешка). Во двата случаи, сепак, разводот се доделува автоматски и без

понатамошна истрага.

Пристапноста на развод во основа зависи од должината на периодот на поделба.

Овие периоди се разликуваат доста значително: шест години во Австрија, Англија и Велс

и во Шкотска, четири години во Швајцарија и Грција, три години во Италија и

Португалија, две години во Германија и Франција и една година во Данска, Норвешка и

Исланд. Како и во поголемиот дел од надлежностите на овие периоди се многу долги, оваа

форма на разводот не е навистина атрактивна ако пократок пат е достапен на брачните

другари.

Развод со согласност на брачните другари во некои земји е опфатен во рамките на

ознаката на неповратен дефект, и претставува несоборлива претпоставка за тоа (на

пример, Австрија, Чешка, Данска, Германија, Холандија, Англија и Велс, Русија,

Шкотска). Во други земји согласноста е претставена како посебна основа (Белгија,

Бугарија, Франција, Грција, Португалија). Во двата случаи, судот со надлежниот орган

дава развод автоматски и без истрага за причините за развод доколку брачните другари се

согласиле на него. Сепак, повеќето од државите се уште сметаат дека разводот со

согласност како опасно намалување на државната контрола на разводот. Само

холандскиот и рускиот закон дозволува развод врз основа на едноставена согласност без

никакви дополнителни ограничувања. Во некои земји на бракот треба да биде на одредено

времетраење: три години во Бугарија, две години во Белгија, една година во Чешка и

Грција. Други земји им овозможи консензуален развод само по одреден период на

поделба, две години во Англија и во Велс и во Шкотска, една година во Германија и шест

месеци во Данска, Чешка и Исланд. Во повеќето земји (Австрија, Белгија, Бугарија,

Грција, Германија, Унгарија, Данска, Португалија) спогодбен договор помѓу брачните

другари сам по себе не е доволен и од брачните другари се бара да се постигне договор за


15

помошни работи. Оваа листа на ограничувања открива дека повеќето земји се уште не се

подготвени да ја признае автономната одлука на брачните другари како доволна причина

за развод.

Државата во еден или друг начин мора да ги заштити сопружниците од своите

'невнимателени " 40

одлуки. Еднострано барање за развод, каде што секој од брачните

другари има право да поднесе барање за развод без оглед на согласноста на другиот

брачен другар е експлицитно признаено во Шведска и Финска, Русија. Ова е, без

сомнение, е најлесниот вид на развод, со целосно почитување на автономната одлука на

брачните другари (еден од нив) и да се прифати како факт дека државата не може да

зачува бракот против волјата на дури еден од брачните другари.

Единствената државна интервенција во овој вид на развод е краткиот период на

чекање од шест месеци за оспорени разводи или разведени бракови со малолетни деца во

Шведска и за сите разводи во Финска, и можноста за три-месечен период на помирување

за оспорени разводи во рускиот закон. Во Многу земји не треба само една, туку повеќе

основи за развод. Емпириските податоци укажуваат дека сопружниците, со помош на

своите адвокати, се секогаш во можност да го изберат најкраткиот пат за развод.

Историјата на законот за развод за време на последниот половина милениум јасно

го покажува општиот развој на системите на развод во Европа се во иста насока: од

порестриктивни во повеќе попустливи. Исто така, се гледа дека, идеолошката и политичка

боја на принципот на учесниците во дебатите разводот се исти насекаде.

Важно е, сепак, да се има предвид јасна дистинкција помеѓу две прашања: дали

или не постои тенденција кон модернизација на законите за развод во Европа; и дали не

постои тенденција кон конвергенција на законите за развод. Со оглед на историјата,

генерално движење кон модернизација несомнено постои. Но, тоа не мора да значи

тенденција кон конвергенција. Воспоставениот постоењето на конвергенција мора да 40

Martiny, Д., "Развод и издршка помеѓу поранешните сопружници - Првичните резултати од Комисијата за

европскиот Закон за семејство" (2003), стр. 536.


16

успее да докаже дека, додека законите развод на европските земји се движат во иста

насока, разликите помеѓу овие закони се постојано се намалува во текот на времето. На

краток рок одреден период на конвергенција на развод закон сигурно може да се

препознае. Проширувањето на развод право на Наполеон во почетокот на осумнаесеттиот

век, или последниве движење спонтано без виновник, да обезбеди добар пример за тоа.

А поширока историска перспектива, сепак, покажува дека на долгорочна основа не

постои индикација дека нивото на сличноста на законите развод стана поголема од нашето

време, отколку што беше, да речеме, пред сто-педесет години. Дозволете ми да дадам

пример. Во средината на деветнаесеттиот век, голем број на европски земји призна дека не

развод на сите. Поголемиот дел од европските земји се предвидени за развод на ограничен

број на претежно на основа на вина. Без виновник основи, како неповратна дефект или

согласност, биле само исклучоци. Разводот беше редок и доста тежок да се добие. Денес

сликата е поинаква. Малта, единствената европска земја која не обезбедува целосна

развод, може да се види само како реликт. Дефект основа се уште се присутни во

значителен број на закони за развод, но ниту една европска земја развод врз основа на

вина не е единствен развод во земјата.

Либерализацијата на развод во текот на анализираниот период е тоа манифестира. Постои,

меѓутоа, нема докази дека Западните разлики меѓу законите за развод во почетокот на

периодот беа поголеми отколку на крајот од него. Сегашната мапа на законите за развод

во Европа покажува дека овие закони ги опфаќаат сите генерации: развод врз основа на

вина, развод поради неповратен дефект; развод со заемна согласност и развод со

еднострано барање. Пред сто-педесет година најконзервативните земји не му дозволуваа

развод врз сите основи, додека најпрогресивните земји дозволуваа развод под услов за

заемна согласност или неповратен дефект, но со бројни ограничувања.

Во современто време најконзервативна е Малта која се уште не успеа да воведе

развод. Дури и ако ја оставиме Малта настрана, постои голема разлика помеѓу, на пример,

ирскиот закон, од една страна, кога сопружниците мора да почекаат за развод, за четири

години, па дури и тогаш судот има право да го одбие развод ако тоа не е убеден дека


17

распаѓањето на бракот е неповратен или финансиските приходи за брачниот другар и сите

членови на семејството се доволни, и Шведската непосредна развод на побарувачката, од

друга страна. Оваа разлика постои не само на ниво на позитивното право, но исто така и

на длабоко идеолошко ниво. Така, заедничката суштина на развод правото во Европа се

наоѓа во сегашната фаза веројатно дури и повеќе ограничен, отколку што беше пред сто-

педесет година. Објаснувањето е дека, иако тенденцијата кон модернизација на развод

влијае секоја европска земја, темпото на постапка од фаза во фаза во рамките на

прогресивен развој на развод законот е поинаква.41

Оваа разлика во темпото чини да биде

постојан фактор. Историскиот скица погоре покажува дека додека земјите кои го прават

зад направи чекор кон модернизирање на семејното право (на пример воведување без

виновник развод), земјите претходница направи чекор напред (како и воведување на

развод на барање), така што на јазот помеѓу нив продолжува. Кога Филипс

систематизирани развод закон во 1986 година, му се чинеше дека новововедената

исклучително попустлив шведскиот закон разводот не се вклопуваат во рамките на

неговата шема. Што тогаш тој се смета за кршење "со трендот на развод униформност

закон во Западна Европа, всушност, беше почеток на една нова генерација на законите за

развод: развод со еднострано барање. Познатиот Парадоксот Зенон прашува дали или не

Ахил може да ја стигне желката, но тоа е сосема јасно дека желката едвај некогаш ќе го

стигне Ахил, освен ако одеднаш добие крилја. Во областа на развод законите постојат

некои историски примери за желки кои одеднаш добиваат крила и го претекуваат Ахил.

Такви беа откритијата во модернизација на развод законите по руските и Португалските

револуции. Но, тие се повеќе исклучоци од правилата. Нормално желките (главно во

земјите од Југоисточна Европа плус Ирска) остануваат да се движат бавно и Achilleses (на

пример во скандинавските земји и Русија) да се движат брзо. За разлика од земјите кои

41 Филипс веќе во 1980 година забележал: "Непотребно е да се каже, овие притисоци и реформи беа далеку

од западното општество. Тие отидоа подалеку во Скандинавија, особено Данска и Шведска, но земјите како

што се Шпанија и Република Ирска заостануваат зад трендовите на друго место. Филипс, Р, Ставањето на

парчиња ( 1988),


18

заостануваат во либерализацијата на развод се приближуваат во еден момент,

претходницата веќе оди еден чекор напред, и на овој начин растојанието опстојува и

заеднички јадро на ниво на позитивното право останува ограничен.

1.6.1 Системи на развод во Европа

Данска

Данска беше една од првите земји во Европа, во која владата формира пропис или

контрола над брачните работи. Апсолутен развод на соодветна основа можат да се

добие со помош на судска одлука, овластување дадено на високите државни органи и

овластување од министерот за правда. Причините за разводот се: Прељуба, бигамија,

напуштање, отсуство за пет или повеќе години, според околностите кои водат разумна

личност да заклучи дека во отсуство е мртов, егзил или депортација од земјата за

најмалку седум години, доживотен затвор, или доколку слобода или помилување не се

дава во рок од седум години. Судот донесува одлука за развод врз основа на взаемна

согласност или ако постои добра причина за развод по поднесено барање од страна на

едниот брачен другар. Во отсуство на договор меѓу страните за поделба на имотот

секоја страна добива половина од имотот кој го стекнале за време на бракот.

Должноста на взаемна поддршка и помош завршува, но понекогаш мажот и плаќа

одреден износ за издршка на жената во одредени случаеви.

1.6.2 Франција

Законот за развод во Франција беше донесен уште во 1782 година. По падот на

Наполеонската имерија на 8 мај 1816 година разводот беше забранет се до 1884 година.

Според Граѓанскиот законик на Франција денес развод можат да понесат брачните

другари само по било кој од следните причини: Прељуба на сопругот или сопругата,


19

суровост која резултира со сериозни физички повреди, осуда на една од страните за

кривично дело. Француските судови претендираат кон постојано приширување на

околностите кои претствуваат причина за развод на бракот. Како основа за суровост или

тешка навреда можат да се сметат и испратените писма од брачниот другар кои содржат

навредливи зборови. Одбивањето на брачното живеалиште и напуштањето на брачниот

другар преставуваат основа за развод. По поднесеното барање за развод судот ќе проба да

ги смири брачните другари. Ако мирењето е неуспешно и наведените факти не се спорни

тогаш судијата донесува одлука за развод, кога постојат спорни факти судијата наредува

да се изврши истрага. По донесената одлука незадовлната страна има право да поднесе

жалба во рок од два месеци. По истекот на овој рок одлуката е конечна. Мажот може

веднаш по разводот да склучи нов брак, додека пак жената може да склучи брак по

истекот на 300 дена од денот кога е донесена одлуката за развод.42

Старателството на

децата е наведено во пресудата. Француските судови стануваат се полиберални во

толкувањето на законите.

2 Системи на развод на брак во Африка причини последици и недостатоци

2.1 Африка

Во овој дел од трудот ќе ги разгледаме системите на развод во неколку земји во

Африка и тоа Уганда, Буркина Фасо, Кенија, Јужна Африка, Руанда, кои претставуваат

различни видови на правни системи истакнати на континентот. Со преглед на законите со

кои се регулира разводот, ни открива многу негативни последици за жените како

резултат на недостатокот на регистрација и признавање на одредени видови на бракови.

Законите кои се однесуваат на бракот и разводот имаат тенденција да се одразат врз

моралот и вредностите на општеството, разликите во признавањето и правата дадени на

42

Ова е наведено со цел да се избегнат спорни прашања во врска со татковството за дете кое е родено или

зачнато во овој период.


20

брачните другари, кои се повеќе се одраз на моралот, општествените норми, како и развој

на приоритетите на секоја од земјите кои ги разгледуваме.

Брачните другари за да се разведат претходно треба да имаат склучено полважен

брак со цел да ги добијат законските права кои им следуваат со разводот. Во некои земји,

жените и мажите имаат нееднакви права на разводот, понекогаш принудувајќи еден или

друг брачен другар да останат во брак бидејќи постои ризик за губење на правата на

сопственост и трошоците за одржување. Обично оној кој страда во ова сценарио е жената.

Покрај тоа, во секоја од земјите кои ќе ги разгледаме во понатамошното истражување ќе

ги утврдиме пречките кои треба да се отстранат, за брачните другари да можат да

поднесат барање за разво.

2.2 Правни системи во Африка

Правните системи во Африка и земјите кои се опфатени со истражувањето,

можеме да заклучиме дека Африканскиот континент, се карактеризира со правен

плурализам. Обичајното право и понатаму останува доминантна сила во поголемиот дел

од континентот, иако примарен извор е граѓанското право.

Во некои земји правниот систем е заоснован врз граѓанското и обичајното право, а

во некои земји постои одржување на многу силна традиција заснована врз

муслиманскиот закон .

Во Уганда, преовладува обичајното право и обичајното право, со исламскиот закон

вршат значајно влијание за муслиманско население. Кенија е мешавина на обичајното

право и исламското право. Јужна Африка е мешавина на голем дел од обичајното право и

граѓанско право, иако постојат племенски заедници во земјата, кои продолжуваат

обичајното право. Руанда е мешавина на граѓанското право и обичајното право, Буркина

Фасо е мешавина на француско граѓанското право и обичајното право, и Мароко е


21

мешавина на француско граѓанското право и муслиманскиот закон со еврејско и обичајно

право, кои имаат важна улога во бракови на одредени под-популации.

Распаѓањето на бракот во граѓански, христијански и хинду бракови е регулирано со

Законот за развод, иако Законот Развод хинду браковите постојат дополнителни основа

за развод на Хиндусите.

Разводот на обичајните бракови се спроведуваат во согласност со важечките

прописи на муслиманските бракови кои се регулирани со муслиманскот закон, кои

обично се применуваат од страна нa Кадхи судовите. На различните брачни режими, само

муслимански бракови јасно родовите одредби во врска со регистрација развод. Сепак,

овие одредби се резултат на постоечките нееднаквости со развод, а не во себе да создаде

дополнителни родовите ефекти. Како и со брак, развод под вообичаени режими се,

најверојатно, да останат нерегистрирани.

Значајно, секој од брачните режими има одредби за развод кои не се еднакви

помеѓу мажите и жените, со што на жените им се негираат истите права кои ги имаат

мажите за да поднесат барање развод. Покрај тоа, надвор од обичајно право, оние кои

бараат правен развод може да бараат надминување на пречките за пристап кои често се

несовладливи за жените кои живеат во сиромаштија или во руралните области. Пристапот

до граѓанските судови или Qadhi судовите можат да бараат долги патувања, плаќање на

судски такси, и губење на приход од тоа да биде далеку од полето и наоѓање на

згрижување. Обичајните бракови, се брзи и пристапни бидејќи локалниот клан

спроведува соодветни ритуали во самото место на живеење.


22

2.3 Уганда

Уганда е поранешна британска колонија која се стекна со независност во правниот

систем во 1962. Правниот сиситем на Уганда е во голема мера заоснован врз обичајното

право и обичајно право, игра важна улога во секојдневниот живот на граѓаните кои

живеат во Уганда особено во руралните средини. Исламскиот закон е исто така има

големо влијание во муслиманските заедници во земјата. Распаѓањето на бракот во

граѓанските, христијанските и хинду браковите е регулиран со Законот за развод. Законот

за Развод на хиндусите им обезбедува дополнителни основи за развод на Хиндусите.

Обичајните бракови се разведуваат врз муслиманскиот закон за развод.

2.4 Законот за развод (граѓански, христијански и хинду бракови)

Законот за Развод зазема посебен простор, во кој неколку одредби од Законот се

сметаат за дискриминација од страна на Врховниот суд на Уганда, но законот допрва

треба да се измени од страна на парламентот на Уганда. Законот за развод, како што е

напишано, предвидува дека еден маж може да поднесе барање за развод врз основа на

тоа дека неговата сопруга извршила прељуба. Една жена, од друга страна, може да

поднесе барање за развод врз основа на тоа дека нејзиниот сопруг :

ја сменал својата религија од христијанство во друга религија и се оженил

со друга жена,

извршил прељуба;

бигамија со прељуба;

содомија или бестијалност; (прељуба во комбинација со суровост; или

прељуба во комбинација со напуштање, без оправдана причина, за две

години или повеќе. "

Овие одредби беа прогласени за дискриминаторски за обезбедување на нееднаква основа

за развод врз основа на пол. Врховниот суд утврдил дека Законот треба да се толкува како


23

обезбедување на овие основи за разводот и за двете страни, и сите поврзани одредби мора

да се прилагодуваат во нивното читање.

2.5 Буркина Фасо

Задолжителениот период на чекање пред развод може да ги обесхрабри брачните

другари формално да се разведат. Двојките може заеднички да побараат развод, во кој

случај тие не треба да се обезбедат причина за развод, со што секој брачен другар има

право да поднесе барање за развод. Развод по заемна согласност не може да се бара во

првите две години од бракот. Кај разводот по заемна согласност, брачните другари можат

да се договорат меѓусебно за поделбата на имотот и грижата на нивните деца во случај да

имаат деца. Новиот Закон за семејство, им ги дава на мажите и жените истите права да

бараат спорен развод. 43

Покрај тоа, одредбите од Кривичниот законик содржат еднаква

одговорност за мажите и жените кои вршат прељуба или напуштање. Иако законите се

ажурирани за да се создадат повеќе еднакви права за развод, жените во одредени

случаеви не можат да имаат корист од законот поради надворешни фактори, како што се

непристапност до граѓанските судови, како и недостаток на познавање на законот и

нивните права на жените. Покрај тоа, на двегодишниот период на чекање за развод по

заемна согласност брачните другари најчесто извршуваат неформална поделба наместо да

чекаат формален развод. Во овој случај, жените се повеќе сериозно страдаат од губење на

законските права дадени со разводот.

43

Еден брачен другар може да бара развод ако брачниот живот станал неподнослив поради прељуба, или

тешка злоупотреба или навреди; кога семејниот живот и безбедноста на децата е компромитиран; во случај

на отсуство на брачниот партнер се потврди со судска одлука; во случај на поделба продолжува за најмалку

три години; а во случај на импотенција и неплодност.


24

2.6 Кенија

Во законот за брак се уредува и развод за сите видови бракови освен исламските

бракови кои се регулирани со исламскиот закон. Регистрирањето на разводот или

поништување на бракот се вршат од страна на судот по донесување судска одлука.

Законодавството во Кенија им овозможува на двајцата брачни другари исти основи за

развод на бракот со што не постои дискриминација помеѓу брачните другари. Во Кенија

жената не може да биде поднесе барање за развод на брак пред истекот на три години од

бракот. Незадоволните брачни другари можат да се одделат неформално односно да

живеат одвоено наместо да чекаат да поминат три години. Најчесто сиромаштијата и

жените кои живеат во руралните средини не можат да си дозволат развод со што се

оневозможени да ги користат своите права.

2.7 Руанда

Граѓанскиот законик на Руанда предвидува дека секој брачен другар има право да

бараат развод ако другата страна ќе изврши кривично дело што носи сериозен срам,

прељуба, прекумерно насилство или сериозна повреда против брачниот другар, одбивајќи

да се придонесе за одржување на домаќинството, откажувајќи се од брачниот дом за

најмалку 12 месеци, а де факто најмалку три години. Брачните другари кои се во брак

најмалку пет години, исто така може да поднесат барање за развод по заемна согласност.

Населението во, Руанда кои нема финансиски средства се соочува со пречки за пристап

до судовите, кои можат да го попречат спроведувањето на формален развод. Така, дури и

ако бракот е регистриран, жените поради финансиски средства може да не биде во

можност да ги остваруваат правата кои им се доделени поради неспособноста да одат на

суд.


25

Стапките на развод во различни делови од Африка се различни. Истражувањата

покажуваат дека разводот е се почест во западна Африка, отколку во Европа. Разводот е

честа појава во градовите отколку во руралните области. Со силно влијание на

традиционалните религиозни верувања низ африканските општества и нивните влади,

можеме да видиме многу пониски стапки на развод во споредба со САД. Како и со многу

други области од животот во Африка, брачното распаѓање е под влијание на епидемијата

на ХИВ / СИДА. Поточно, повисоки стапки на развод има кај брачните двојки во која што

жената е ХИВ-позитивена.

Во средината на 1980-тите, во согласност со измените на законите за развод во

1981 година, има постојан пораст на развод на бракот, кои почнаа да се зголемува по 2003

година, кога беа воведени промени во прописите за склучување на брак. Овие промени


26

доведоа до пораст на разводот со проценка на зголемување од 1,1-1,6 во периодот меѓу

2003 и 2007 година. Промените во прописите овозможија полесно за да се добие развод.

И покрај тоа, промените во стапката на развод се ставаат во поширок контекст. Законските

измени овозможуваат лесен развод, но и другите фактори, како што се поголема

независност кај помладата генерација, повисоките очекувања од бракот што доведува до

разочарување кога постојат проблеми, поголемата независност на жените, се фактори кои

влијаат на зглемување на стапката на развод.

Наглото зголемување на стапката на развод кај возрасната група од околу 35

години се смета дека причина за тоа се: високите очекувања на бракот, разочараноста од

брак, по осум години, зголемување на животните и кариериерните притисоци за оваа

возрасна група ( Народна Дејли, 2005 година). Сепак, на национално ниво, промените во

правниот, образовниот и економската состојба на жените, идејните промени, олеснување

на повторното стапување во брак и модернизација придонесува за промените во стапката

на развод. Во (2007) Жанг спроведува интервју со разведени жени во врска кои се

најчести причини за развод на бракот а тоа се: високите очекувања за бракот ,

незадоволство од квалитетот на животот со екс-сопруг и прељуба.


27

3 Системи на развод на брак во Азија

3.1 Израел

Додека во повеќето западни земји разводот на брак е регулиран од семејните

судови, во Израел постојат два паралени судови кои се овластени да судат и да ги

решаваат прашањата поврзани со развод на Еврејските двојки, и тоа рабинскиот суд и

семејниот суд. И двата правни системи Рабинскиот и семејниот суд имаат право да ги

решат прашањата поврзани со развод на бракот, старателство врз децата, поделба на

имотот на брачните другари, издршка на брачниот другар итн.

Надлежен суд е оној суд во кој брачниот другар прв поднел барање за развод, ако

брачниот другар поднесол барање за развод во Рабинскиот суд надлежни за решавање

на спорот се рабинските судии без разлика на тоа што другиот брачен другар може да

поднел барање за развод во семејниот суд. Двата судови рабинскиот и семејниот суд

се разликуваат во однос на образованието на судиите.

Додека во семејниот суд судијата има академски правно образование како

правник, кое што во повеќето случаеви е секуларно односно традиционално, во

рабинските судови судиите се дипломирани студенти на верски академии, главно од

редовите на ултраордоксните заедници и најчесто без правно- академски

квалификации.

Важно да се напомене е дека рабинските судии иако се дел од секуларното

обичајно право на Израел, тие се должни да го применуваат граѓанското право во

изработка на нивните пресуди. Во врска со поделбата на имотот по разводот на

брачните другари се применува обичајното право на Израел. Имотот на брачните

другари кои го стекнале за време на бракот по разводот се дели на половина. Ова важи

дури и кога имотот или дел од него е регистриран во името на само еден од брачните

другари. Со одлука на врховниот рабински суд беше донесено законодавство на


28

единство во кое што со овој закон судијата Ахарон Барак кога предметот на

заедничкиот имот на парот е во судир со верскиот закон, во однос на заедничкиот имот

- преовладува граѓанското право и рабинскиот суд е должен да го применува законот

во однос на заедничкиот имот на парот граѓански законодавство со законодавството на

единство - легислатива која тврди дека и покрај верски закон со кој се распределуваат

правата на жената само во однос на нејзината "Ketuba" (верски брачен договор),

според принципите на правда, чесност и фер игра, жената мора да добие половина од

имотот на мажот по разводот на бракот. Тоа е затоа што во реалноста, иако имотот не

е регистриран на нејзиното име, таа придонела со нејзината работа во домот и

воспитанието на децата. Кога основа за развод е прељуба, смејниот суд и рабинскит

суд имаат различни гледишта во однос на серизноста на прељубата. Праксата

покажува дека во Израел поеефикасен во својата работа е Рабинскиот суд но сепак

многу битен фактор е адвокатот кој ги застапува брачните другари без разлика дали се

работи за семејниот суд или рабинскиот суд.

3.2 Развод во Индија

Законот за развод во Индија од 1869 година отворено ги присвојува основите и

причините за развод од англиското право. Бракот може да се разведе по барање на

брачните другари и тоа: мажот може да бара развод врз основа на прељуба на неговата

жена, додека пак жената може да бара развод ако мажот ја сменал религијата и се оженил

повторно, ако извршил инцесна прељуба, бигамија, или пак извршил прељуба со друга

жена која исто така извршила прељуба, суровост, прељуба со напуштање без разумна

причина за период од најмалку две години или за силување, содомија или бестијалност.

Брачните другари можат да се разведат со заедничка соогласност, или едниот од брачните

другари може да поднесе барање за развод без согласност на другиот барчен другар.


29

Спогодбен развод е кога двајцата брачни другари заемно се согласни за развод на

бракот. Предуслов за спогодбен развод е брачните другари да живееле одделно повеќе од

една година најчесто две години и да докажат дека брачните односи се нарушени до до

тој степен што тие не биле во можност да живеат заедно. Често, дури и кога еден од

брачните другари не сака да се разведе, сепак ќе се согласи на спогодбен развод, бидејќи

постапката е релативно евтина, и не е трауматична како оспорениот развод. Постојат три

аспекти во врска со кои мажот и жената треба да се спогодат. Една од нив е

алиментацијата или одржување. По закон, не постои минимален или максимален лимит на

поддршка.

3.2.1Фактори кој влијаат на времетраењето и износот на алиментацијата.

Во оспорениот развод, издршката , нејзината висина и времетраење , зависи од

должината на бракот. Разводот по десет години брак му дава на брачениот другар право

за доживотна издршка. Други основни фактори кои треба да се земат предвид се:

Возраст на брачниот другар (или лице кое има право да добие

алиментација)

Економска состојба или приходите на лицето кое треба да обезбеди

алиментација.

Здравјето на брачниот другар (брачниот другар со влошена здравствена

состојба добива повисока алиментација)

На брачниот другар на кој му е доделено старателството плаќа помала

алиментација.

Вториот сегмент е старателството над детето. Ова мора нужно да се разработи меѓу

двете страни. Старателство над деца со спогодбен развод, исто така може да се биде

заедничко или ексклузивно во зависност од брачните другари. Кога се работи за


30

спогодбен развод за брак брачните другари можат сами да се спогодат за издршката на

децата, додека пак кај оспорениот развод судот претходно ги испитува способностите на

родителите и потоа носи одлука која ќе биде во корист на детето. Судот не одлучува врз

основа на финасиската состојба. Судот може да им го додели старателствто на мајката

која може да биде невработена, но таткото е должен да им овозможи финансиска

подршка.

Третиот е сопственост. Мажот и жената мора да се договорат кој што ќе добие од

имотот. Ова вклучува подвижен и недвижен имот вклучуваајќи ги и банкарските сметки.

Времетраењето на развод по заемна согласност се движи од шест до 18 месеци, во

зависност од одлуката на судот.

Во членот 13 Б од законот за хиндуистички брак од 1955 година и членот 28 од

законот за специјален брак, брачните другари треба да живеат одвоено најмалку една

година пред да ја покренат постапката за развод, додека членот 10 а од законт за развод

бара брачните другари да се одделени најмалку две години. Ова не значи дека брачните

другари мора да живеат одделно, тие можат да живеат на иста локација само треба да

докажат дека фактички не живееле како маж и жена.

3.2.2 Развод без мегусебна согласност:

Во хинду бракот постојат основи за развод ан бракот и тоа се:

Суровост

Суровоста може да биде физичка или ментална суровост. Според хинду законот за

развод во Индија, ако едниот брачен другар има разумни страв во умот дека

однесувањето на другиот брачен другар, најверојатно, ќе биде на штета или

штетно, тогаш постои доволна основа за добивање на развод поради суровоста на

брачниот другар.


31

Прељубата

Во Индија, човек кој прави прељуба (односно има сексуални односи надвор од)

може да биде обвинет за кривично дело. Сопругата може, се разбира, да поднесе

барање за развод како граѓански лек. Ако, од друга страна, пак, жената ако

направи прељуба, таа не може да биде обвинета за кривично дело, но нејзиниот

сопруг може да се бара кривично гонење на прељубникот.

.Дезертацијата – Напуштање на брачниот другар

Во хинду браковите ако еден од брачните другари без разумна причина го

напушти брачниот другар, брачниот другар кој е напуштен има право да поднесе

барање за развод. За барањето да биде основано мора да постои доказ за тоа,

одосно напуштањето да трае две последватени години. Христијаните кои живеат во

Индија не можат да поднесат барање за развод по основ на напуштање, ова важи

само за хиндуистичките бракови.

Менување на религијата

Ако еден од брачните другари ја менува својата религија, ова претставува основана

причина другиот брачен другар да поднесе развод за брак.

Ментално растројство

Ако брачниот другар не е способен за вршење на своите должности кои нормално се

бараат во бракот поради ментална болест, другиот брачен другар може да се бара

развод на бракот .

Заразни болести

Ако брачниот другар боледува од заразни болести, како што се ХИВ / СИДА,

сифилис, гонореја или вирулентна и неизлечива форма на лепра, хинду законот за

развод во Индија се смета за основа со која другата страна може да добие развод.


32

Претпоставена смрт

Ако еден од брачните другари исчезнал и нема никаква новост дека брачниот

другар е жив во период од седум години, доколку брачнит другар кој бил исчезнат

има право да поднесе развод.

Одрекување од светот

Ако брачниот другар се откажува од неговиот / нејзиниот брачен живот и се одлучи

за sanyasa, другиот брачен другар може да добие развод врз основа на ткн санјаси.

Санјаси, (санскрит: "напуштање" или "фрлање надолу"), исто така, напишано

sannyasin, во хиндуизмот, е верски подвижник, кој се откажува од светот со што

го изведува својот погреб и со тој чин се откажува од семејството и

општеството.

3.2.3 Поништување на бракот

Постапката за поништување на бракот е иста како и постапката за развод, се

разликуваат само по основите. Причини за за поништување се измама, бременост на

жената од страна на лице кое не е нејзин маж и импотенција пред бракот.

3.3 Јапонија

Во Јапонија се повеќе завршуваат браковите со развод со што Јапонија веќе не

престанува земја со ниска стапка на развод. Статистичките подадоци од Raymo,

Iwasawa,и Bumpass ( 2004 ) покажаа дека бројот на разводи во рок од 10 години е

зголемен за 12% во 1980 година, додека во 1990 е зголемен за 17%. Постојат три

начини на развод на бракот и тоа: Развод со заеднички договор, развод со медијација и

судски развод ( со понесување тужба на еден од брачните другари.


33

Kyogi Rikon" – Развод по договор. Овој развод е надвор од судот. Ако брачните другари

одлучат дека сакаат заемно да се разведат, тие можат да се разведат со пополнување на

документ наречен "rikon todoke" кој го поднесуваат до локалната власт. Ако брачните

другари имаат дете треба да се договорат за родителските права на детето.

"Chotei Rikon"- Развод со медијација Ако брачните другари не можат да се согласат за

развод или ако не се сигурни во одлуката за развод, било кој од брачните другари може да

поднесе барање за развод со медијација во надлежниот суд. Медијацијата ја водат три

преставници и тоа: судија, маж и жена кои имаат над 40 години и кои имаат социјални

искуства. Медијацијата се спорведува од страна на две лица кои немаат стручно правно

знаење а додека судијата најчесто не учествува во медијацијата. Седниците за

посредување се одржуваат еднаш месечно.

"Rikon Saiban" - Судски развод. Ако посредувањето не успее брачните другари можат да

поднесат барање за развод до надлежниот суд. Судијата доделува развод само доколку

најде причини кои се наведени во Граѓанскиот законик член 770 (1):

Кога брачниот другар извршил прељуба.

Напуштање на брачниот другар со лоша намера.

Кога не е јасно дали брачниот другар кој е тужител жив или мртов во период од 3

години.

Кога брачниот другар страда од тешка ментална болест и нема знаци на

оправување.

Кога постои друга причини која го прави заедничкиот живот тежок и неподнослив.

Судијата во текот да постапката им укажува на двете страни дека можат да се разведат

со порамнување оваа постапка се вика "Wakai Rikon". Кога постојат причини за развод

оштетената страна може да понесе барање за надомест на штета за ментално

страдање. Висината на надместокот на штета во најголем број на случаеви се движи од

2 до 5 милиони јени.


34

3.4 Јужна Кореа

3.4.1Ништовен Брак и поништување на брак

Во Корејското граѓанско право постои разлика помеѓу ништовен брак и

поништување на бракот и во двата случаеви постојат правни недостатоци кои доведуваат

до невалидност на бракот. Членот 815 од од Граѓанското право се јасно определени три

причини кои доведуваат до невалидност на бракот и тоа:

1. Бракот е склучен без согласност на еден од брачните другари

Стапката на разводи во Кореа значително порасна во последните 20 години и тоа за 79

проценти.44

Во 1992 година дека бројот на разведени брачни парови значително пораснал

на 41511 за разлика од 1980 година кога изнесувал 23150 разведени брачни парови.

Порастот на бројот на разведени парови се должи на: во 1991 година, се уреди имотната

поделба на брачните другари, се зголеми социјалниот и еконмскиот статус на жената,

луѓето станаа се помалку критични во врска со разведените жени, и се воведе реформата

во семејното право со која на мајката може да и биде доделено родителското право.

Постојат два видови на развод и тоа: Развод со заеднички договор на брачните другари, во

кој што и двајцата брачни другари пред судијата јасно даваат цврста изјава дека сакаат

да се разведат. Тука посебно се внимава на волјата на жената која јасно ја дава својата

изјава и потврдува дека е без присилба. Откако ќе биде потврдена нивната волја

извештајот се предава на надлежните органи. Доколу пак страните се се согласат за

спогодбен развод, незадоволната страна понесува тужба односно барање за развод до

надлежниот суд во кој јасно ги наведува причините за разводот. Постојат 5 причини за

судски развод и тоа:

44

Граѓански законик 846 ( Околку 90 % од паровите се развеле со заеднички договор во период од 18

години ( 1960 – 1978 год ), 80% во 1980 год и 70% во 1991 год. Историја на Корејскот развод, Семејно

право на Кореа бр 110 (1993 год).


35

1. Лошо однесување на брачниот другар

2. Напуштање на злонамерен начин

3. Малтретирање и покажување надмоќност над брачниот другар

4. Ако брачниот другар е изманипулиран од трето лице со што врши

малтретирање врз својот сопруг/а и

5. Нема никаква информација за брачниот другар во период од три години

Кога брачниот другар кој е виновен за разводот ќе поднесе барање за развод, Корејскиот

надлежен суд може да го одбие во опеделени случаеви.45

Во Кореа не постои развод врз

основа на вина со што представува тешкотија во брачниот живот. По разводот брачните

другари ( најчесто жената ) може да бара да се подели имотот кој го стекнале во брак.

Жената добива 40 % од 80 % од имотот на мажот. По разводот брачните другари можат

меѓусебно да се договорат за старателството над нивните деца, доколку не можат да се

спогодат судот ќе одлучи на кој ќе припадне вршење на родителското право, додека

другата страна има право на посета. Судската поделба не е предвидена во Корејското

семејно право иако брачните другари живееле одделно. Брачните другари можат да се

разведат само ако постојат причини за развод.

45

Во случај кога тужениот одбива да даде развод а веќе поднел порано тужба за развод, разводот е веќе

решен, и ако тужителот е виновен. Кога двата брачни другари имаат вина судот донесува одлука за развод

на бракот. Врховен суд, 1986.3.25, 85.


36

3.5 Кина

Кинески метод - Обичајни бракови Разводот на бракот со заеднички договор датира

уште од времето на династијата Хан. Мажот може еднострано да го разведе бракот под Taj

T 'sing Lut E1zi врз основа на следните причини:

Недолично однесување и непочитување на родителите на сопругот

Неплодност

Прељуба

Неизлечлива болест

Љубомора

Преголема зборливост

Кражба

Овие причини не преставувале основи за судски развод . Во 1970 година е донесен

декрет за реформа на бракот со кој се уредува разводот на обичајниот кинески брак.

Уредбата утврдува развод на бракот со заедничка согласност на брачните другари, во

обичјаните и законските бракови. Бракот најпрво мора да е регистиран врз основа на

делот IV од декретот, потоа брачните другари поднесуваат барање за развод пред

надлежен орган.

Најпрво надлежниот орган ќе ги информира двете страни за последиците од разводот и

ќе ја испита нивната волја дали е слободна, неприсилна и доброволна. Надлежниот огран

ќе проба да ги помири брачните другари и доколку не успее во тоа, тие можат да

продолжат со процедурата за развод. Во рок од еден месец, во присуство на двајца

сведоци брачните другари ги потпишуваат документите за развод. Разводот стапува во

сила по регистрирањето на докумените истиот ден. Со донесувањето Кинескиот

граѓански Законик во 1930 година е уреден бракот, а во членовите 1049 и 1050 е


37

содржано дека барањето за развод на бракот со заедничка согласност мора да е во

предвидената законска форма, потпишан од двете страни и потврден од двајца сведоци.

3.6 Сингапур

Постапка за развод на брак можат да поднесат брачните другари кои биле во брак

три години. Кога брачните другари сакаат да се разведат а биле во брак помалку од три

години, во овој случај треба да се направи специјално барање до судот и судот да

дозволи започнување на постапката за развод. За да се разведат брачните другари

треба да се двајцата државјани на Сингапур или пак да се резиденти на Сингапур

најмалку три години. Лицата пак кои не се со постојано живеалиште во Сингапур и

сакаат да се разведат пред три години од бракот треба да ја покажат својата намера

дека ќе престојуваат во Сингапур извесно време. Причини за развод на бракот се:

Прељуба.

Неразумно однесување.

Дезертација ( т.е напуштање ) за најмалку две години.

Поделба, најмалку 3 години ( на согласност на двете страни ).

Поделба, најмалку 4 години ( без мегусебна согласност ).

3.6.1 Прељуба

Во Сингапур, прељубата мора да биде докажана и мора да е создадена

неподнослива атмосфера за другиот брачен другар. Ако овие услови се исполнети судот

ќе биде во можност да ги разведе брачните другари врз основа на тоа дека бракот е

неповратно пропаднат, со претходно докажување за извршената прељуба. Ако брачниот

другар кој е обвинет за прељуба ја признае прељубата, тогаш постапката за развод е

неспорна и брачните другари ќе се разведат побрзо, што предствува реткост. Во повеќето

случаи, прељубата мора да биде докажана од страна на брачниот другар кој го обвинува


38

другиот за прељуба. Ова се прави со поднесување на докази на суд од лице кое е сведок

на прељубата и обично доаѓа во форма на извештај од приватен детектив.

3.6.2 Недостаток на конкретни докази

Ако брачниот другар не може да си дозволи приватен детектив и нема доволно

докази за да ја докаже прељубата, а верува дека неговиот брачниот другар има интимна

врска надвор од бракот, сепак може да поднесе барање за развод врз врз основа на

"неразумно однесување". Важно е да се напомене дека законот наведува: ако по

извршената прељуба, брачните другари продолжат да живеат заедно во период од шест

месеци или повеќе, тогаш прељубата не може да се користи како причина за развод, и

судот ќе претпостави дека прељубата е прифатена и простена.

3.6.3 Сепарација

Сепарација е кога брачните другари ќе донесат одлука да живеат одделно.

Најчести веројатни причини се : Потреба од личен простор со можност за подобрување на

меѓусебните врски во иднина, бидејќи постои законска обврска брачните другари да не

можат да се разведат пред три години од нивниот брак. Предноста на сепарацијата е

фактот дека на брачните другари ќе им биде дадено дополнително време, за да се одлучат

дали тие сакаат да се продолжи со постапката за развод или ќе се помират. Сепак, во

многу случаи, сепарацијата може да биде само најава за развод.

За разлика од разводот, сепарацијата се однесува на правно обврзувачки документ,

меѓу поединци во брак, во кој се наведува дека тие се одлучни да живеат одделно. Ова е

формален договор меѓу сопружниците и тука сеуште постојат законските обврски на

брачните другари како што се: финансиски обврски, и тоа: сметки, заеми, да се продолжи

со отплата на хипотека за заем и трошоците на децата итн. Во договорот за сепарација се

документира точниот датум кога брачните другари се првпат одделени ( датумот обично

меѓусебно се договора помеѓу страните ) и се поставуваат условите за регулирање на


39

мегусебните односи помеѓу браченте другари во текот на периодот додека трае

поделбата. После поделбата секогаш постои можност за помирување на брачните

другари. Не постои ограничување на бројот на години на поделба.

Целта на договорот за поделба на бракот е да се избегне потребата за оспорување

на судската постапка, ако брачните другари се одлучни да се разведат. Делото на

одвојување може да се користи во судот за неговата пресуда за тоа дали имало пред

меѓусебен договор и дали е задржан договорот. Ако брачните другари успешно се

договорат за поделба на нивните брачни средства и обврски и се договорат за чување и

грижа нивните деца , и нивниот однос бил добар за периодот на поделбата , тоа би

можело да формира силна основа за спогодбен развод, како дел од постапката за развод.

3.6.4 Неразумно однесување

Важно да се разбере она што претставува "неразумно однесување" во очите на судот.

Однесувања може да се сметаат за неразумно:

Насилство

Алкохолизам

зависност од дрога

компулсивно коцкање

лишување од секс

физичка, ментална или вербална злоупотреба

интимни асоцијации со други лица надвор од бракот

Одбивање да се помогне со домашните трошоци

Одбивање да се учествува во заштита на децата

запоставување на другиот брачен другар (на пример, со тоа што нема да се покаже

грижа и љубов, со тоа што одбива да се дружат заедно, со игнорирање на другите

во корист на трошење на слободното време на социјалните медиуми, игри итн).


40

Клучот за овој пристап за разводот е дека однесувањето мора да се смета како

нешто што е субјективно неразумно на тужителот да се живее.

Мора да се напомене дека ако продолжи да живее со својот брачен другар за повеќе од 6

месеци од последниот инцидент на однесување што се смета за неразумно, тоа е

веројатно дека судот нема да го разгледа ова однесување како "неразумно". Како што

споменавме погоре, "неразумно однесување" е крајно субјективно, бидејќи она што е

подносливо за една личност може да биде апсолутно неподносливо за друга. Оттука,

постои широк спектар на однесување што со кој судот ќе утврди дали бракот е

неповратно нарушен.

Кај развод врз основа на прељуба, не само што мора прељубата да биде докажана,

името на третата страна (ако е познат) мора да биде наведено во документите за развод и

на трети лица мора да се приклучи како ко-обвинетиот во постапката. Докажување на

прељубата на крајот може да биде скапа и покомплицирана постапка за развод.

3.6.5 Недостатоци на развод врз основа на неразумно однесување

Постојат некои недостатоци повикувајќи се на неразумно однесување како основа

за поднесување барање за развод. На пример, Судот мора да биде убеден дека тврдењата

за "неразумно однесување", предвидени за разводот се доволни за да се покаже дека

бракот е неповратно пропаднат. Понатаму, бидејќи наводите на неразумно однесување од

страна на еден од брачен другар можат да бидат зацртани и во црна и бела боја може да

се разгорат и непотребно да ја вознемирират другата страна. Ова зголемување на нивото

на напнатост може да доведе до проблеми со други аспекти на постапката за развод, како

што старателство над децата и правата за посети.


41

3.7 Законско разделување на Филипините

Според Филипинскиот закон, брачните другари кои сакаат да ја прекинат брачната

заедница имаат ограничени можности. Брачните другари можат да побараат правна

раздвоеност, која пак им дозволува на брачните другари да живеат одвоено и да го

поделат заедничкиот имот, но тоа не преставува и првен престанок на бракот, а тоа

преставува и неможност за склучување на друг брак. Развод на брак можат да побараат

муслиманите кои живеат на Филипините и кои се раководат според мислиманските свети

правила од куранот.

3.7.1 Поништување на брак

Единствен начин за престанок на бракот е брачните другари да поднесат барање за

поништување на брак, кој пак преставува долготраен и скапоцен судски процес. Со

поништување на бракот брачните другари неможат повторно да се венчаат во црква.

Прељуба и физичко злоставување не се доволни причини за поништување на бракот.

Брачниот другар кој ќе поднесе барање за поништување мора да докаже дека другиот

брачен другар е психички неспсобен. Лицето кое што бара поништување мора да докаже

дека бракот е неисправен уште од самиот почеток. Поништен граѓански брак не

преставува основа за црковно поништување, тоа значи дека бракот трае се додека црквата

не го поништи бракот. Забранет брак не може да се поништи затоа што од правна гледна

точка бракот и никогаш не постоел. На пример, доколку еден од брачните другари е во

брак и склучил друг брак пред поништување на претходниот брак (бигамија), вториот

брак е неважечки и не е признат за вистински брак.

Брак за кој е поднесено барање за поништување а за кој постојат причини за

поништување уште пред склучувањето на бракот ќе се смета за валиден се до судско

поништување.Основи за поништување на брак се: Брачниот другар е ментално

неспособен, страда од неизлечлива сексуална болест, импотенција на мажот, брачните

другари склучиле брак на 18 или 21 годишна возраст без претходно добиена согласност


42

од родителите, или пак бракот е случен под присила или со измама. Измама постои во

случаеви кога :Согласноста на било која страна е издејствувана со измама, освен ако

лицата потоа, со целосно познавање на фактите кои ја сочинуваат измамата, слободно

живеат заедно како сопруг и сопруга. Измама вклучува:

Ако е осудуван со правосилна пресуда за извршено кривично дело, вклучувајќи

морална подлост;

Прикривање од страна на сопругата на фактот дека во времето на склучувањето на

бракот, таа била бремена од еден човек не е нејзиниот сопруг;

Прикривање на сексуално преносливи болести или СПБ, без оглед на неговата

природа, кои постојат во времето на бракот; или (iv) прикривање на зависноста од

дрога, алкохолизам или хомосексуалност.

Проблемите кои што произлегувааат по склучувањето на бракот не служат како

основа за поништување, што преставува сериозен проблем за Филипинците. Што

значи, брачниот другар ако стане зависник од дрога или пак изврши прељуба не

преставува основа за законска разделба, што претставува сериозна дискриминација за

жените. Тука постојат традиционални застарени вредности според кои жената е

должна да жртвува се, за да го зачува бракот, додека пак мажите имаат сексуална

слобода. Бидејќи прељубата не претставува основа за законска разделба, жената е

пренудена да живее осамен, повлечен и сирмашен живот затоа што финансиските

капацитети се многу мали.


43

3.8 Развод Трендови во Азија

Во овој дел од трудот ќе го претставиме и ќе дискутираме за најновите трендови

на развод на бракот во земјите во Азија, потенцирајќи и големите разлики во системите

на развод и најновите промени во трендовите на развод за земјите во регионот. Источна

Азија се карактеризира со постепен раст на развод, иако постојат знаци на стабилизација

во некои земји во последните неколку години; Исламска Југоисточна Азија се

карактеризира со намалување на стапката на развод додека пак Јужна Азија се

карактеризсира со релативно стабилни и ниски стапки на развод.

Азија, се карактеризира со широка разновидност на модели на склучување и

раскинување на бракот. Промените на стапката на развод се поврзани со идејните

промени, зголемување на образованието, менувањето на работната сила и учество на

жените, менување на природата во избор на брачен другар, промени во возраста за

склучување на брак, степенот на социјална помош за разведените жени, промени во

верските и граѓанските закони кои го регулираат разводот и промени во животниот век.

До одреден степен, многу од овие промени се случуваат во поголемиот дел од Азија. Во

овој дел ќе ги разгледаме развод трендовите во Источна, Југоисточна и Јужна Азија.

Во Источна Азија земји, стапката на развод се зголемува постојано од 1980 година

и тоа во Јапонија, Јужна Кореја и Хонг Конг, има пораст на разводите особено во

периодот од 1990 година кога драматичен пораст на развод на бракот се случи во Јужна

Кореја во периодот меѓу 1995 и 2000 година - периодот во кој азија настана финансиска

криза. Значително зголемување на разводите во земјите од Источна Азија означува

значајна промена во околностите и основите за развод, бидејќи во минатото, постоеше

притисок да се остане во нехармоничен брак "за доброто на децата, а исто така за доброто

и семејна чест, имаат големо влијание. Се чини дека факторите, како што се зголемување

на економската независност на женате, и притисоците во големите градски средини


44

доведува до зголемување на процентот на развод на бракот во Источна Азија.

Поконтроверзно е прашањето за тоа дали источногерманскиоте азиски општества

стануваат се повеќе индивидуалистички и помалку регулирани со конфучијанските

норми.

Во помалку богатите земји во Азија, стапките на развод варираат значително во

минатото, од многу ниски стапки во Јужно азиски земји во многу високи стапки и тоа кај

малезиско-муслиманското население од Југоисточна Азија (во Индонезија, Малезија,

Сингапур и во јужниот дел на Тајланд и Јужна Филипини). Сето тоа е заради

притисоците кои се поставени од страна на социјалните и економските случувања.

Причината за масивните намалувања на стапката на развод во малезиско-

муслиманската популација се во корелација со зголемувањето на образованието и

економскиот развој со што разводот представува бегство од незадоволително склучени

договорени бракови од страна на родителите склучени на многу рана возраст. Во многу

последниве години, трендот на намалување на стапката на развод во малезиски-

муслиманско население од Југоисточна Азија се чини дека е обратен, многу е веројатно

затоа што само споменати фактори имаат повеќе се поглемо влијание.

Степенот на социјалните, економските и моралната поддршка за разведените жени,

играат клучна улога во разводот. Како што е наведено од страна на Дас Гупта (2010: 128),

северозападна Индија, Кина и Јужна Кореја имаат строги патријахални системи, во кои

ќерки беа ефикасно загуби од нивните родители кога тие се во брак. Додека промени се

случија, може да се рече дека во поголемиот дел од Индија и денес, и пошироко во Јужна

Азија, разводот не е лесно остварлив начин за излез од нехармоничен брак бидејќи

разведените жени вообичаено не имаат можност да се вратат кај своите семејства и

немаат самостоен приход, Освен ако не е договорен брак и patrilocal прекин на живеење за

да биде нормите што се однесуваат на бракот, тоа е нереално да се очекува голем пораст

на разводи во регионот.


45

Подеднакво важно за влијанието на разводот се граѓанските и верски закони кои се

однесуваат на бракот и разводот. Овие закони се менуваат и таквите промени се

контроверзни во некои азиски земји (види, на испит- ple, Maznah, 2010). Не постои еден

модел кој одговара на разновидноста трендовите на развод во Азија. Стапката на разводи

за земјите во регионот, како што е прикажано во Табела 1, и открива три основни модели:

Источна Азија, Исламска Југоисточна Азија и Јужна Азија. Источна Азија се

карактеризира со неодамнешен пораст на стапката на развод, кои се одвива брзо во некои

земји, но постепено и во другите делови, во текот на последните 30 години. Јужна Азија,

се карактеризира со претежно стабилни и многу ниски стапки на развод.

Во овој труд, ние ги користиме на сурова Развод курс (проценка) да го фати на

трендови со развод, главно поради тоа што податоците потребни за пресметување на

проценка се лесно avail- можност за многу земји во регионот. CDR се пресметува како

број на разводи во дадена година поделено со населението на средината на годината во таа

година. Постојат неколку ограничувања за користење на CDRs. Како и со другите

демографски мерки (стапка на смрт, стапка на наталитет, итн), проценка е подложна на

промени во составот на популацијата. Во случај на проценка, промени во возрасната

структура и брачна структура на населението се особено важни. Именителот на проценка

е едноставно населението кон средината на годината, која ги вклучува оние кои не се

изложени на ризик за развод (како што се во брак и деца). Кога составот на населението се

менува, велат населението станува помлади или дел од населението во брак промени,

промени во проценка може да не ги одразуваат промените во развод точно. Во такви

случаи, промените во проценка може да се должи на промените во составот, отколку

промени во развод шеми сами по себе. Покрај ефектот на компонирање, CD-R, период

мерка за развод, исто така, ќе биде под влијание на времето на развод. Овие ограничувања

значи дека проценка треба да се толкуваат со одредена претпазливост. Општи Развод курс

(ГДР: односот на бројот на разводите во дадена година населението на возраст од 15 и

повеќе години во истата година) е малку рафинирано мерка преку проценка и може да се


46

пресмета за некои земји во регионот. Но ГДР не значително менување на наоди врз основа

на проценка.

3.8.1 Источна Азија

Стапката на развод во земјите во Источна Азија се прикажани на Слика. Тоа е јасно

од бројката што разводот се зголемува во сите земји во регионот, од почетокот на 1980-

тите години, ако не и порано. Иако имало привремен пад, зголемување на разводот има


47

меѓу почетокот на 1980 година и во средината на 2000 година, достигнувајќи врв во многу

земји во почетокот на 2000 година. Само во Кина и Хонг Конг не постојат знаци на

опаѓање или стабилизација на стапката на развод. Иако земјите покажуваат сличени

модели на равод , секоја земја има своја уникатна динамичена обликувани од

општествените, економските, идејните и законските измени во текот на последниот

половина век.


48

3.8.2 Кина

Кина има најниска стапка на развод во регионот. Освен за краток период во

почетокот на 1950 година, кога стапката на развод се зголеми по донесувањето на новиот

закон за бракот и стапката на развод беше екстремно ниска до средината на 1980-тите. Ова

главно се должи на правни процедури кои се насочени кон помирување наместо

распаѓање на бракот.

3.8.3 Јапонија

Јапонија има највисока стапка на развод меѓу источноазиските земји во 1970

година и до средината на 1980-тите. Стапката на развод достигна својот врв во раните

1980-ти Стапката на разводи се зголеми брзо во текот на 1990-тите години, пред ѕирка во

почетокот на 2000 година, проследено со пад и стабилизација. До 2009 година, проценто

изнесуваше околу 2,0, што е најниско во Источна Азија, со исклучок на Кина. Ниското

ниво на развод во споредба содругите земји во регионот кои имаат слична индустриска и

економска структура може да биде затоа што во Јапонија "зависноста меѓу сопружниците

е поголема, алтернативи за брак се помалку, и наследството на традиционалните родовата

поделба на трудот продолжува да влијание врз изготвувањето на активностите и ставовите

на мажите и на жените "(Оно, 2006: 233).

Друг фактор што ја држат стапката на развод релативно ниска е во пораст на

заедничко живеење без склучување на брак наведени од страна Tsuya etal 2004 како цена

за брачната стабилност. Со зголемување на нивото на образование и вработеноста кај

жените, алтернативата да се биде во брак е се повеќе одржлива и многу жени се чини дека

го избравме овој пат наместо брак. Разводот е, сепак, не е редок случај во Јапонија. Raymo

et al. ( 2004) проценка дека една третина од браковите ќе завршуваат со развод во рок од

20 години од бракот.


49

Меѓу западните индустријализирани земји, само САД има поголем процент на

бракови кои завршуваат со развод. И, како и во другите развиени земји, жените со

пониско ниво на образование се со поголема веројатност да се разведе од високо

образовани жени. Додека повеќето разводи во минатото биле со меѓусебен договор,

постои растечки тренд на развод кои вклучуваат правен процес во семејството суд (Сасаки

и Вилсон, 1997). Во такви случаи, финансиски проблеми, некомпатибилност и прељуба

беа дадени како главна причина за развод ( ibid.).

Исто така, на постојан премин од систем функционално-базирани брак

контролирани од страна на старешините на љубов-базирани систем за бракот кој го

нагласува дружење би можел да придонесе за зголемување на брачната нестабилност.

промени на пазарот на трудот исто така, може да придонесе за поголема брачна

нестабилност, особено со оглед на реструктуирање на пазарот на трудот во 1990-тите. Ова

преструктуирање уништен практиката на живот вработување на мажите и резултираше со

повеќе домаќинките преземање вработување, наместо да биде целосно зависна од мажи

како во минатото. Оваа зголемена работна сила на мажените жени може да придонесе за

зголемување на стапката на развод (Оно, 2006). Понатаму, како што Bumpass et al. ( 2009:

223) тврди:

Тензиите својствени во бракт, кој се поднесува еднаш, може да стане помалку

толерантна во нова клима на зголемувањето на вредности и индивидуализмот. Згора на

тоа, зголемување на вработеноста на сопругите и мајки сугерира дека тензиите меѓу

брачните другари може да се зголемуваат, особено од перспектива на сопругата.

3.8.4 Јужна Кореја, Тајван и Хонг Конг

За Јужна Кореја и Тајван, стапката а развод се движи нагоре од средината на 1970

та година и го достигнува својот врв во 2003 година. Иако стапката на развод во Тајван

беше повисока од Јужна Кореја до 1995 година, стапката на развод во Јужна Кореа

драстично расте. Хонг Конг исто така, има постојан пораст на стапката на развод во 1990-


50

тите, слично на Јужна Кореја и Тајван, но разводи стабилизира од 1999 година само по

2002 година го стапки на развод почна да се зголеми повторно. До 2006 година, разводи во

сите три земји почнаа да се спојуваат.

Се чини дека во земјите од Источна Азија посебно во Јапонија има поизразена

брачна нестабилност. Зголемувањето на разводот во овие земји укажува на промена во

семејните ставови. Во 2008 Куах спроведува интервјуа со разведени жени во Јужна

Кореја и Хонг Конг и ни открива причините за избегнување на разводот во овие

општества а тоа се "за доброто на децата или да се задржи честа и доброто име на

семејството".

Ставовите кон разводот веќе се менуваат во средината на 1990-тите. Bumpass и

Choe (2004) Истражувањето на ставовите кон разводот покажува дека додека околу една

половина од испитаниците се согласуваат со изјавата дека родителите не треба да се

разведат заради доброто на децата, додека пак помладите групи (на возраст од 25- 29) со

помала веројатност се согласуваат на оваа изјава. Децата во бракот се уште се важен

фактор за стапката на развод во Јужна Кореја (Ли, 2006), и во Хонг Конг (Луи, 2004).

драматичниот пораст на Јужна Кореја во разводи не е изненадувачки доведе до

зголемување на внимание од страна на истражувачите.

Додека различни фактори на ризик се чини дека имаат улога во подемот на

корејски разводи, и таму се чини дека е потпрена порта за хипотезата дека се оженил со

економската независност на жените од нивните сопрузи се зголемува веројатноста за

развод условено со други семејни околности ( Ли и Bumpass, 2008), како фактори на ризик

само делумно да се објасни порастот на разводи текот на времето, и на брзиот пораст во

периодот 1998 2002 година останува необјаснета. Ли (2006: 127) тврди дека

"општествените трансформации ниво во нормативни режими во врска со разводот, која

може да се забрза по економската рецесија на крајот на 1990-тите" би можела да одигра

важна улога. Овие нормативни промени би можеле да вклучат ерозија на било стигмата да


51

се разведе и поголемото прифаќање на разводот како начин за излез од несреќни бракови.

Жените во регионот сега се помалку толерантни кон брачниото неверство и веднаш бараат

развод во такви ситуации (Луи, 2004).

3.8.5 Сингапур

Сингапур, иако географски се наоѓа во Југоисточна Азија, дели многу сличности со

азиските земји индустријализираните Исток, вклучувајќи развод модели, како што се

гледа на слика 1. Како и во Тајван и Јужна Кореја, разводот во Сингапур се зголеми во

периодот меѓу 1980 и 1998 година; Сепак, за разлика од овие земји, разводот се зголеми во

доцните 1990-тите години и тоа беше проследено со опоравување и стабилизација на

разводот од почетокот на 2000 година. Во текот на последните седум години, разводи биле

неверојатно стабилна.

Целокупната слика е претставена со користење разводот за земјата како целина

постои значителна разлика во разводот во Сингапур меѓу муслиманските (главно

Малезијците) и не-муслимани (главно кинески) заедници. Во Сингапур, муслиманскиот

разводи се дадени од страна на Шеријатскиот суд во согласност со исламскиот закон и

немуслиманските разводи се доделува од страна на семејниот суд во согласност со

Повелбата на жените. Муслиманските и немуслимани разводи помеѓу 1961 и 2009 година

се прикажани на Слика 3а и 3б.

Интересна слика е прикажана во следната табела (Слика 3б) кој ни го покажува

бројот на разводи на 1.000 бракови во истата година. Стапката на муслиманските разводи

е и ќе продолжи да биде повисока од немуслиманската стапка на развод.


52


53

Од 1980 година, "неповратно распаѓање на бракот" стана единствена основа за развод

според Повелбата на жените и ова може да се докаже со задоволување на една или повеќе

од петте услови (Чан, 2008; Jeng и McKenry, 2001). Овие услови се прељуба, неразумно

однесување, дезертерство најмалку две години, живее, освен за три години, а на другиот

брачен другар согласност за развод или живее одвоен од најмалку четири години. Во 2009

година, неразумното однесување и живеењто одвоено се двете главни причини наведени

за немуслиманските разводи (48 и 45 проценти, соодветно) (Сингапур Оддело за

статистика, 2010). Овој модел остана непроменет во текот на последните десет години.


54

За муслиманите наведените причини за развод се многу детални во 2009 година,

неверството е главната причина (21%), проследено со личноста разликуваат личнаа и

вербална злоупотреба. Забележителна промена во последната деценија е зголемување на

неверство како наведенит причини за развод од 7 отсто во 1999 година на 21 отсто во 2009

година Интересно, неверството е главната причина, без оглед на тоа дали е од страна на

маж или жена беднаш се поведува а постапка за развод.

Како што се гледа и во другите земји во регионот, раните бракови се многу

нестабилни во Сингапур. Браковите склучени на млади години се повеќе нестабилни сега

отколку што биле во минатото. Од 1.000 бракови жени на возраст од 20-24 околу 8 се

развеле во 1980 година и во истата возрасна група од околу 24 се развеле во 2009 година.

Во текот на последните три децении, разводот за сите возрасни групи се зголемил, освен

за оние кои се на возраст од 50 и повеќе години. Како и во случајот на возраста, ризикот

од развод варира во зависност од траењето на бракот и бројот на издржувани деца.

Во Сингапур, ризикот за развод од траењето на бракот е различен за муслиманите и

немуслиманите како што се гледа на сликата 5а и 5б. Муслимански развод најчесто се

случуваат во почетокот на бракот, а не-муслимански разводи обично се јавуваат подоцна

во брак. На пример, меѓу муслиманските разводи во 2009 година, околу 32 проценти се

случи по помалку од пет години. Во истата година, ова е точно за само 14 отсто од

немуслиманските разводи. Всушност, за немуслиманите, разводот во првите пет години

од брак е исклучително низок.


55


56

3.8.6 Јужна Азија

Разводот во Јужна Азија е релативно редок и стапката на развод е релативно ниска.

Бројот на постојано мажените жени во моментов разведени или разделени (иако не е

законски) се движи од 3,2 проценти во Бангладеш во 2007 година, 1,8 отсто во Индија во

2005 2006 година, од 1,7 отсто во Непал во 2006 година и 1,5 отсто во Пакистан во

периодот 2006-2007 година на 1,2 проценти во Шри Ланка во 2001 година (демографски

здравствени истражувања на различни земји и 2001 година Шри Ланка попис). Сепак,

споредливи податоци за пресметување на стапката на развод за земјите во регионот не се

достапни. Реткоста на развод е без сомнение една клучна причина зошто малку достапни

информации за развод во регионот.

Поратот на стапката на разводи се разбирливи со брзото менување на контекстот на

семејниот живот во азиските земји. Поголемите градови, поголем дел од жените кои

работат надвор од границите на домот, и кои не мора да се потпираат на приходите од


57

сопругот, долгите работни часови, изложеноста на поширок спектар на колаборативни

лиги на работното место, и менување на нормите за приматот на семејството над

индивидуалните интереси, сето ова има големо влијание за повисоки стапки на развод..

"Традиционалното семејство, каде што мажот работи и жената останува дома да се грижи

за семејството со полно работно време е заменето со нова семејна структура. Една студија

покажува дека жените во Сингапур, кои ги прифаќаат либерални очекувања се со помала

веројатност да останат среќни во нивната брачна заедница, освен ако нивните брачни

другари се премногу либерални. Сепак, во последниве години, разводот се намали и се

одржа стабилен стапка во поголемиот дел од Источна Азија и Сингапур, освен во Кина и

Хонг Конг.

Во некои погледи, искуството на развиените земји во Азија е одраз на Западното

искуство. Во голем дел од Азија и во поголемите урбани региони на Југоисточна Азија,

каде што стапките на развод се зголемени на Соживот, но се зголемува во Јапонија и

prob- поефикасна други места во Азија, не е честа карактеристика на општества во

регионот. Кохабитацијата подразбира парови престојуваат заедно во исто домаќинство.

Ако дефиницијата на соживот се прошири и на парови кои се во врска, но се живеат

одвоено, како што е честа појава во делови од Источна Азија, стапки на соживот ќе одат

нагоре, но тоа се уште ќе биде пониска од стапки гледа во Вест (Jones, 2007). За разлика од

западните земји, не-брачните деца не се зголемија значително во Азија, дури и во оние

земји од Азија што се забележува значителен пад во брак стапки. Една причина за ова е

значителен стигмата уште во прилог на создавање на деца надвор од бракот. Додека

ставови кон вонбрачна деца може да се менува во некои земји, постои можност за

структурните пречки. Во Јапонија, на пример, тоа е "многу тешко да се биде истовремено

немажена мајка и работник во рамките на структурата на јапонскиотпазар на труд."

(Bumpass et al., 2009: 226).

Оваа ситуација не е единствена во Јапонија и може да се види во многу од

развиените земји во регионот. Овој тренд на високи стапки на вонбрачни заедници и


58

поголема брачната нестабилност одразуваат деинституционализација на бракот во Азија.

Во многу делови на Азија, а вонбрачната заедница стана општествено прифатлива , но

бракот не ја изгуби својата вредност или значење (JooEan, 2010).. Nemoto (2008)

забележува дека причина за вонбрачната заедница во Азија не е затоа што бракот ја изгуби

својата вредност, туку фактот дека бракот стана непривлечна поради условите кои

преовладуваат на родовата нееднаквост и структурните ограничувања.

Од демографска гледна точка, на најновите трендови во брак и развод во некои

напредни земји од Азија се слични на оние од западните земји. Lesthaeghe (2010) тврди

дека трендови во двата контекста се управувано од сличен сет на фактори. Овие фактори

вклучуваат нормативни промени, зголемен акцент на индивидуална автономија и себе-

реализација, и ширењето на нови идеи преку средствата за јавно информирање. Тоа е

непобитен дека сите овие фактори одиграа улога до одреден степен на развод трендовите

во Азија. Патријархатот игра далеку позначајна улога кога станува збор за брак и развод

во Азија отколку тоа го прави во Западот.

Во повеќето земји од Јужна Азија, каде што патријархатот не е уништен,

институцијата брак продолжува да биде силена и стапките на развод се на ниско ниво.

Разводот има свои недостатоци. Некои од овие се сиромаштијата кај женски домаќинства

со еден родител (делумно поради тенденцијата на луѓето не се држи до ali- Мони плаќања,

каде што тие се бара) и негативни ефекти врз децата. Поранешниот проблем понекогаш се

ублажи со родителите преземање на разведени жена (и нејзините деца, дали има деца)

назад во своето домаќинство. Ова е вистина традиционално во исламските Југоисточна

Азија. Raymo et al. ( 2004) наведуваат дека околу една четвртина од разведените жени на

возраст од 35-39 во Јапонија живеат со своите родители. ?

Во однос на негативните ефекти врз деца, додека тие се несомнено сериозни во

многу случаи, постои значителено научено несогласување за тоа како се тие сериозни.


59

Природата на ефектите ќе се разликуваат во зависност од возраста на децата, како и

природата на бракот, која е прекината.

Во случаите каде што бракот е навистина дисфункционален - исполнет со горчина и,

можеби, насилство и злоупотреба - престанок на бракот не мора да влијае негативно на

децата со негово продолжување. Имало многу малку студии се споредуваат деца во

семејства со самохрани родители и деца во "недопрени" (со двајца родители) семејства во

Азија. Една неодамнешна студија од страна Park (2008) смета дека во Кореја, децата од

семејства со еден родител имаат пониски образовни аспирации и отколку децата од

семејствата со двајца родителиКина. Во споредба со целосни семејства, децата во

семејствата со еден родител изразуваат пониско благосостојба, но тоа е со посредство на

академски достигнувања.

Во заклучок, мора да се признае дека разводот не е индикатор и замена за

незадоволство во бракот. Да парафразирам една точка што е наведено во студијата на Гуд

(1993: 319-320) за системи на развод во светот, ние немаме причина да веруваме дека кога

стапките за развод се високи, или се зголемуваат, повеќето луѓе се несреќни во нивниот

семеен живот. Ниту, пак, треба да веруваме дека луѓето во ниска стапка-развод тие се

задоволни во бракот.

3.9 Австралија

3.9.1 Ништовен брак

Ништовен брак е бракот кај кој постојат брачни пречки во моментот на

склучувањето на бракот. Брачни пречки се: Брачноста – ако едниот брачен другар веќе

имал склучено брак, ако бракот е склучен помеѓу малолетници за кои претходно не е

дадена согласност од нивните родители или законски старатели, или пак бракот е склучен

под принуда. Причини за ништовност на бракот не се сметаат семејното насилство или

одвоениот живот.


60

3.9.2 Поништување на брак во Австралија

Бракот може да се поништи врз следните основи:

Ако предходно постоел брак на една од страните

Импотенција на мажот или неплодност жената

Ако бракот е склучен со измама, насилство или грешка на индентитет

Ако при склучуањето на бракот едната од страните е душевно болна

Ако бракот е склучен без законска согласност од страна на овластено лице

Ако бракот е склучен без законска дозвола, или пак е случен од страна на

неовластено лице

Бракот нема да се поништи доколку бил склучен страна од неовластено лице а за кое

лицата кои склучиле брак имале добра волја за склучување на брак а не знаеле во

моментот дека лицето е неовластено.

3.9.3 Развод на бракот

Законот во Австралија наведува дека барање за развод на брак може да биде подонесено

од страна на еден или двајцата брачни другари ако барем едниот е австралиски

државјанин.

Причини за развод на брак се:

Прељуба на мажот или жената

Дезертацијата без законска причина за две години или повеќе.

Суровост или навредлив третмант врз брачениот другар

Во Австралија може да се понесе барање за развод на бракот ако брачниот живот станал

неподнослив. Брачните другари пред да го поднесат барањето за развод мора прво да


61

живеат одвоено дванаесест месеци, со што постои можност во овој период брачните

другари да се смират и да се откажат од развод. Брачните другари кои сакаат да се

разведат а имале брак помалку од 2 години се должни спред законот да посетуваат брачно

советувалиште со цел да се помират. Брачното советувалиште во постапката за развод

мора да достави доказ за обид за помирување на брачните другари . Ако другата страна не

се спротиставува на разводот доставува одговор на барањето до надлежниот суд.

4 Латинска Америка

Во повеќето случаеви во Латинска Америка разводот се смета како казна освен

кога постои вина. Причини за развод на бракот се хомосексуалноста( неморално

однесување со прељуба), злоупотреба, насилство, алхохолизам и прељуба. Законска

причина за развод е кога брачните другари живеат одвоено подолго време. Во Боливија и

во Колумбија брачните другари можат да се разведат ако предходно склучиле предбрачен

договор во кои се наведени причините за развод.

Во Боливија постапката за развод е многу брза во случај кога брачните другари

немаат заеднички имот или деца. Постапката за развод се води пред нотар како

повереник на судот, и бидејќи не се работи за судска постапка брачните другари можат

за краток период да се разведат. Исклучителен е законот во Чиле кој што налага ,, кога

брачниот другар не може да ја задржи својата работа поради грижа на барачниот другар

или пак заради вршење на домашните работи другиот брачен другар ги надоместува

трошоците за постапката за разводот.


62

4.1 Аргентина

4.1.1Историја на разводот

Размислувањата за разводот во Аргенитина се сменаа во последните три децении.

Разводот станува се повеќе прифатен од општеството како резултат на се поголемата

независност на жената, со што на разводот повеќе не се гледа со осудување, туку се гледа

како опција за подобар живот кога тој е неподнослив. Аргентина беше една од неколкуте

земји во која што на брачните другари не им беше дозвлено повторно да склучат брак

после разводот.

Во Аргентина, легализацијаата на разводот е резултат на борбата помеѓу различни

влади и конзервативните групи, главно поврзани со Католичката црква. Првиот обид за

воведување на законот беше во 1888 година, но конзервативна и религиозни групи го

блокираа донесувањето на законот. Во 1954 година, претседателот Хуан Доминго Перон,

кој му се противи на црквата, донесува Закон за прв пат во земјата. Но Перон беше

принуден да се повлече од претседателската функција затоа што по една година подоцна

настрана воен бунт против него, подоцнежната владата, го укинува законот. Конечно, во

1987 година, претседателот Раул Алфонсон успешно го донесува законот за развод, по

одлуката на Врховниот суд. Услов за развод на бракот е брачните другари да бидат во

брак две години, и да постои причина за развод: прељуба, напуштање, недолично

однесување, насилство итн. Овој закон им дозволува на брачните другари по разводот

повторно да склучат брак.

Со новиот закон, е предвидена родова еднаквост меѓу жената и мажот. Новиот

граѓански и трговски закон, за модернизирање на законот за семејство и поедноставување

на постапката за развод, стапи во сила во август 2015 година Со легализирањето на

разводот, статистиката покажува дека истата година 1987 година се развеле 13 000

бракови.


63

Денес постапката за развод е достапна и на интернет со што брачните другари

можат да поднесат барање за развод на интернет сајтот Divorcitate Ya ( разведи се ).

Разводот преставува престанок на бракот, брачните обврски и ослобдување на брачните

другари со што и двете страни по разводот ќе можат да склучат нов брак. Постојат два

видови на развод и тоа: Едностран развод и заеднички развод. Едностран развод - При

овој процес, било која од страните може да поднесе барање за развод во однос на другиот

брачен другар, без некаква грешка или причина ( 2015 амандман на Граѓанскиот

законик, ) односно развод без вина. Заеднички развод - При овој процес, двете страни

можат заеднички да поднесат барање за развод.

4.1.2 Ништовност на бракот

Ништовност на бракот постои кога постојат брачни пречки. Брачните пречки се апслутни

и релатвни. Во Граѓанскиот законик на Аргентина се јасно наведени причините кога

бракот е апслутно ништовен и тоа:

Брак склучен кога постои крвно сродство од дирекна линија: Брак склучен помеѓу

брат и сестра или полубрат и полусестра.

Брак со роднини од права линија

Брак кој веќе постоел во време на склучувањето на бракот.

Ако еден од брачните другари се обидел или поттикнал убиство на брачен другар

Релативни причини за ништовност на бракот се: Малолетност, привремени или трајни

пречки во прихичкиот и менталнот развој, и кога брачната согласност е добиена со лага,

измама, насилство, закана.


64

4.2 Чиле

Чиле го легализира разводот во 2004 година, отфрлајќи го законикот од 1884 .

Законот со кој се легализира разводот се нарекува Nueva Ley de Matrimonio ("Новиот

закон за граѓански брак"). Прв пат е воведен како закон во 1995 година; имало претходни

обиди за донесување на законот , но овој успеа да ги победи конзервативните саваќања

за конечно да се донесе нов либерален закон. Според новиот закон, брачните другари

мора да бидат одделени една година пред да се разведат ако поделбата е взаемна, и три

години, ако поделбата не е взаемна. Пред легализација на разводот, единствениот начин

да престане бракот е да се добие граѓанско поништување, и поништувања беа доделени

само со кажување пред граѓанскиот регистратор дека брачниот другар лажел некој начин

во врска со дозволата за брак, и се тоа поништува на брачниот договор.

4.3 Јужна Каролина

Во Јужна Карлина основи за развод на бракот се:

Прељубата - сексуален однос дури и кога брачните другари живееле одделно

физичка суровост – насилство врз брачниот другар, тепањото може да биде основа

за развод само ако е крајно сериозно и опасно по живот. Ментална злоупотреба или

суровост не представува основа за развод во оваа држава.

Вообичаено пијанство – тука спаѓа злоупотреба на алхохол и користење на дрога.

Брачните другари мора да докажат дека ова е тековниот проблем кој предизвикува

дефект во бракот.

Дезертација - Кога едниот брачен другар го напушта домот без добра причина и

останува далеку во период од една година без волја на другиот брачен другар.

Една година сепарација – брачните другари живеат една година одвоено. Ова

причина спаѓа во “ без вина “ причина за развод.


65

Ако брачните другари се преселиле во Јужна Каролина но едниот брачен другар е

отсутен од земјата, барање за развод може да се поднесе по една година. За да

поднесат барање за развод двајцата брачни другари мора да се присутни во државата и

да живееле најмалку три месеци. Постапката за понесување на развод започнува со

иницирање на тужба до надлежниот суд. Надлежнит суд ја доставува тужбата до

тужениот брачен другар кој е должен за одговор на тужбата во рок од 30 дена.

Тужениот брачен другар може да поднесе противтужба на која тужителот треба да

одговри во рок од 30 дена. Тука не е пресметано времето кое е потребно за

изготвување на поканата и жалбата. Ако се бара развод врз основа на вина тогаш

конечната расправа може да биде во рок од 90 дена кога е поднесено барањето за

развод.

Алиментација – Издршка се парите кои се платени од едниот брачен другар за другиот.

Двајцата брачни другари имаат право да поднесат барање за алиментација.

Алиментацијата се исплаќа за одреден период со цел да му се помогне да другиот

брачен другар. Алиментација може да се одобри и на трајна основа. Кога судот ќе

оцени дека брачниот другар извршил прељуба, со закон е забрането другиот брачен

другар да плаќа издршка. Алиментацијата може да се исклучи ако еден од брачните

другари се пресели кај новиот партнер/ка. За исклучување на алиментацијата

брачниот другар понесува барање за исклучување, основ за исклучување е другиот

брачен другар со својот партнер/ ка да живееле заедно деведесет дена.


66

5 Република Македонија

5.1 Постапка за развод на брак

Разводот на бракот претставува правен начин на престанок на полноважен брак

меѓу брачните другари. Бракот престанува со развод кога пресудата за развод ќе стане

правосилна. Бракот може да се разведе со заемна согласност на брачните другари или по

барање на еден од брачните другари ако брачните односи се до таа мера нарушени што

заедничкиот живот станал неподнослив. Секој од брачните другари може да бара развод

на бракот ако брачната заедница фактички престанала подолго од една година. Предмет

на оваа постапка е барањето за развод на брак.

5.1.2 Месна надлежност на судот

За постапката за развод на брак законот пропишал изборна или мешовита месна

надлежност: покрај судот од општа месна надлежност месно надлежен е и судот на чија

територија брачните другари имале последно заедничко живеалиште. Изборот на месно

надлежниот суд го врши тужителот.

5.1.3 Поведување на постапката

Постапката за развод на брак се поведува со тужба, која има конститутивен

карактер. Ако брачните другари бараат бракот да се разведе по заемна согласност,

парничната постапката се поведува со тужба со спогоден елемент за развод на бракот, и се

користи терминот предлог за спогодбен развод на брак. Ако брачните другари имаат

заеднички малолетни деца или полнолетни деца над кои им е продолжено родителското

право, покрај спогодба за развод на брак, потребно е да поднесат спогодба за начинот на

вршењето на родителските права и должности и за издржувањето и воспитувањето на

децата. Спогодбата за начинот на вршењето на родителските права и должности се


67

поднесува писмено или усно на записник кај надлежниот првостепен суд. Ако кон

тужбата со спогодбен претдлог за брак, не е доставена ваква спогодба , судот ќе постапи

согласно со одредбите од ЗПП кои се однесуваат на неуредни поднесоци. Тужба за развод

на брак можат да поднесат само брачните другари. Правото за развод на брак не застарува,

ниту е ограничено со рокови или услови. Правото на тужба за развод не преоѓа

наследниците. Доколку брачниот другар кој ја повел постапката за развод на брак умре во

текот на постапката, бракот престанува поради смрт на еден од брачните другари. Во

вакви случаеви, судот со решение ќе ја запре постапката за развод на брак. Со

истакнување на барањето за утврдување дека тужбата за развод на брак била основана,

парничната постапка од констутутивна се трансформира во деклараторна. Барањето за

утврдување на тужбата дека била основана може да се поднесе и кога постапката за

развод на брак се поведува за тужба со спогоден предлог за развод на брак. Тужбата за

развод на брак може да се поднесе и преку полномошник, на кој му е издадено специјално

полномошно: Во полномошното треба да биде изречно назначен видот на тужбата и

причините поради кои тужбата може да се поднесе. Во споротивно се смета дека

полномошникот нема уредно полномошно.

5.1.4 Комулирање на барања и спојување на парници

Покрај барањето за развод на брак, во тужба за развoд на брак можат да се

кумулираат следниве барања:

Барање за чување,издржување и воспитување на децата

Барање за издржување на брачниот другар

Имотните спорови меѓу брачните другари, освен споровите за издржување, неможат

да се решаваат заедно со бракоразводниот спор. Во тужба за развод на брак може да се

комулира барање за поништување на бракот. Комулирањето на овие барања се врши

според правилата за евентуална комулација: прво се истакнува брањето за


68

поништувањето на бракот, а потоа барањето за развод на бракот. Ако судот утврди

дека барањето за поништување на бракот е неосновано, ќе одлучува за барањето за

развод на бракот.

Сите наведени барања кои можат да се кумулираат со барањето за развод на

бракот, се кумулираат според посебни правила за кумулација кои се изрично

пропишани со закон за постапката за развод. Во постапката за развод, тужениот може

од своја страна да поднесе тужба за поништување на брак, или за развод на брак во

судот во кој е тужен. Оваа тужба ја именува како противтужба, за двете тужби судот

ке одлучи со една пресуда.

5.1.5 Ограничување на дизпозицијата на странките

Во постапката за развод на брак, странките не можат да превземаат дизпозитини

дејствија кои доведуваат до запирање на постапката. Во оваа постапка не е дозволено

изрекување на пресуда заради изостанок, пресуда врз основа на признание, пресуда заради

одрекување од тужбеното барање, а исто така, исклучено е и судското порамнување.

Во постапка за развод на брак, тужителот може да ја повлече тужбата, но за

повлекувањето важат посебни правила што се разликуваат од општиот режим за

повлекување на тужба пропишан со ЗПП. Во постапката за развод на брак, тужителот

може да ја повлече тужбата без согласнот на тужениот до заклучување на главната

расправа, а со согласност на тужениот до правосилно завршување на постапката. Друга

специфичност на постапката за развод на брак се однесува на одрекувањето од

тужбеното барање. Ако тужителот изјави дека се одракува од тужбеното барање, ваквата

изјава има правно дејство на повлекување на тужбата. Тужителот кој се одрекол од

барањето за развод на брак, може повторно да поднесе тужба за развод на брак. Ако

тужителот ја повелече тужбата судот ќе донесе решение со кое ќе утврди дека тужбата е

повлечена и дека постапката се запира. Ако тужбата е повлечена по донесувањето на


69

првостепената пресуда, првостепениот суд со решение ке констира дека тужбата е

повлечена, дека пресудата е без правно дејство и дека постапката се запира. Против ова

решение странките имаат право на жалба.

Изјавата за повелкување на тужбата се упатува до првостепениот суд и кога

постапката по правен лек е во тек. Во овој случај, првостепениот суд ќе ги побара списите

од второстепениот суд и ќе го донесе претходното изведено решение. Ако изјавата е

дадена пред повисокиот суд, тој суд ќе ја достави заедно со списите на надлежниот

првостепен суд. Кога постапката за развод на брак е поведена со тужба со спогодбен

предлог за развод на брак , предлогот за спогодбен брак развод на брак, брачните другари

можат да го повлечат се додека постаката правосилно не е завршена. Предлогот за

спогодбен развод на брак може да се повлече со поднесок или на записник пред суд. Во

случаите на повлекување на предлогот, судот донесува решение за запирање на

постапката. Ако во тек е постапката пред второстепениот суд со решение ке се

констатира дека тужбата со спогодбен пледлог за развод на брак е повлечена, дека

пресудата е без правно дејство и постапката се запира.

5.1.6 Постапка за мирење на брачните другари

Специфичноста на постапката за развод на брак е што во стадиумот на подготвувањето

на главната расправа, меѓу претходното испитување на тужбата и доставувањето на

тужбата на тужениот, се интерпелира уште една задолжителина фаза – обид за мирење на

брачните другари Постапката за мирење на брачните другари има за цел да ги санира

нарушените односи меѓу брачните другари кои довеле до неподносливост на заедничкиот

живот. Успешно завршениот обид за мирење на брачните другари резултира со

зачувување на нивниот брак. Постапката за мирење на брачните другари не се спорведува

ако:

Еден од брачните другари и неспособен за расудување


70

Еден или двата брачни другари живеат во странство

Едниот брачен другар е со непознато место на живеење подолго од шест месеци

По противтужба за развод на брак, без оглед кога е таа поднесена , а обидот

завршил безуспешно .

Постапката за мирење на брачните другари ја спроведува центарот за социјална

работа. Во овие случаи, судот во рок од осум дена доставува писмено известување до

центарот за социјална работа, со податоци кога постапката за развод е поведена,

основните причини поради кои се бара развод на бракот и податоци за децата.

Центарот за социјална работа е должен во рок од три месеци од приемот на а, да ја

зврши постапката за мирење на брачните другари. Постапката за мирење на брачните

другари пред центарот за социјална работа се уредува со закон.

Ако брачните другари немаат заеднички малолетни деца или деца над кои е

продолжено родителското право, постапката на брачните другари ја спроведува

судот. Покрај тоа, судот може да оцени дека поцелисходно е мирењето да го врши

центарот за социјална работа.

Мирењето на брачните дугари се врши на посебно рочиште, што го закажува

председателот на советот. Рочиштето за обид за мирење е посебно рочиште и тоа не

смее да се спои , односно да се закаже во ист ден со рочиштето на главната расправа.

Рочиштето за обид на мирење се одржува само во присуство на претседателот на

советот, без присутво на записничар. За одржаното рочиште председателот на советот

составува службена белешка. На рочиште за обид на мирење, судот ги повикува

брачните другарри лично да присуствуваат. На ова рочиште, брачните другари не

можат да бидат застапувани од полномошници, ниту, тие можат да присуствуваат на

рочиштето. На рочиштето за обид за мирење јавноста е исклучена. Претседателот на

советот во согласност со странките да дозволи присуство на научни и јавни

работници, кои се занимаваат со проблемите на бракот и семејството, како и лица кои


71

странките ќе предложат. Изостанокот на странките е соодветно санкционоиран.

Последиците се различни во зависност од тоа како е поведена постапката за развод на

брак. Ако е поведена со тужба, а еден или двајцата брачни другари, кои се уредно

поканети, не дојдат на рочиштето за обид за мирење, ќе се смета дека мирењето на

успеало.

Ако постапката е поведена со тужба со спогодбен предлог за развод на брак , а

еден од двајцата брачни другари не дојдат на рочиштето за обид за мирење, и не го

оправдаат своето остуство, ќе се предупредат дека предлогот за бракот да се разведе

по заемна согласност е повлечен. Во поканата за обид за мирење на брачните другари

ќе се предупредат за настапувањето на последиците.

На рочиштето за обид за мирење на брачните другари се води неформален

разговор меѓу председателот на советот и брачните другари. Притоа, председателот ќе

настојува да ги испита причините што довеле до поведување на постапката за развод

на бракот, а по потреба, ќе им препорача да се обратат на брачното и предбрачносто

советувалиште или друга установа која може да им даде потребен совет. Кога ке оцени

дека тоа е во интерес на мирењето, председателот на советот може да води разговор

оделно со секој брачен другар.

Постапката за мирење на брачните другари може да заврши на два начини:

Со помирување на брачните другари и

Без помирирување.

Ако брачните другари се помират, нивните изјави записнички се констатираат. Во

ваков случај тужбата се смета за повлечена судот донесува решение со кое го констаира

тоа и ја запира постапката.


72

Ако на рочиштето за обид за мирење на дојде до помирување на брачните другари,

а се оцени дека има изгледи за да дојде до помирување , може да се определи ново

рочиште за мирење. Во текот на целата постапка судот соработува со центарот за

социјална работа.

5.1.7 Постапка по неуспешно мирење

Ако обидот за мирење не успеал, председателот на советот закажува рочиште за

главната расправа и на тужениот му ја доставува тужбата за развод на брак. На присутната

странка председателот ќе и укаже на последиците од изостанок од рочиштето за главната

расправа. Во поканата за рочиште за главна расправа судот ќе наведе дека тужбата ќе се

смета за повлечена ако тужителот не дојде на првото рочиште за главната расправа.

Председателот на советот откако ќе утврди дека брачните другари, заемната согласност за

развод на бракот ја донеле слободно, сериозно и непоколебливо, донесува пресуда со која

бракот ќе го разведе. Ако во постапката за одлучува и за чување, издржување и

воспитување на деца, судот ќе го повика центарот за социјална работа да учестува на

рочиштето заради за постапка. Центарот за социјална работа е должен да даде предлог за

чување, издржување и воспитување на децата, а може, во границите на овој предлог, да

изнесува нови факти и докази што странките не ги навеле, да вложува парични средства и

да превзема други процесни дејствија во интерес на децата.

Брачните другари не се должни да присуствуваат на рочиштето за главната

расправа. Тие можат воопшто да не присутвуваат, или да бидат застапувани од своите

полномошници. Изостанокот на странките од рочиштето за главната расправа е соодветно

санкциониран. Така, ако тужителот односно неговиот полномошник не дојде на првото

рочиште за главната расправа, ќе се смета дека тужбата за развод на брак е повлечена.


73

На рочиштето за главната расправа, судот расправа за тоа дали постојат причините

за развод на бракот. Исто така расправа и за други барања кои се комулирани со барањето

за развод на бракот.

Во таа смисла, судот има задача да извиди и оцени дали во спогодбата на брачните

другари за чување, воститување и издржување на децата е во интерес на децата. При

оцена на спогодбата на брачните другари, судот е должен во рок од 15 дена од приемот на

барањето на судот да даде мислење. Доколку судот оцени дека спогодбата е спротивна на

интересите на децата, тој ќе донесе одлука за тоа. Судот ќе прибави мсилење од центарот

за социјална работа за начинот на вршење на родителските права и во споровите кога се

бара развод на брак со тужба на еден од брачните другари.

5.1.8 Привремени мерки

Во текот на постапката за развод на бракот може да се јави потреба да се определат

привремени мерки заради издршка на заеднчките деца и нивно доверување на чување и

воспитување, како и заради издржување на брачниот другар. Овие примеремени мерки, за

судот може да ги определи на предлог на центарот за социјална работа, но, исто така, и по

службена должност.

Привремените мерки судот ги определува со решение, против кое може да се

изјави жалба, но жалбата не ги задржува извршувањето на решението. Привремените

мерки за издржување на брачниот другар, судот може да ги определи само по предлог на

брачниот другар во негова корист. Привремените мерки траат до правосилното

завршување на постапката за развод на брак. Судот може по службена должност или по

барање на една на странките, во текот на постапката да ги менува определените

привремени мерки.


74

5.2 Одлуки во постапката за развод на бракот

Ако постапката не е запрена поради повлекување на тужбата, осносно на тужбата

со спогодбен предлог за развод на брак, по заклучувањето на главната расправа, судот

мериторно одлучува за тужбеното барање. За барањата истакнати во постапката за развод

на брак, судот мериторно одлучува со пресуда. Во постапката за развод на брак, судот со

пресуда може да го одбие или усвои тужбеното барање како неосновано, или да го усвои и

да го разведе бракот.

Пресудата со која бракот се разведува има конститутивен карактер и произведува

дејство не само меѓу странките , туку и erga omnes. Бракот престанува да постои не само

меѓу брачните другари, туку спрема сите. Пресудата за развод на брак дејстува ex nunc –

од моментот на правосилноста, па во иднина. Со огледа на предметот на пресудата,

осносно истакнатите барања, содржината на пресудата има определни специфичности.

Дизпозитивот на пресудата за развод на брак може да соджи само една изрека –

дека бракот се разведува, или да биде сложен - да содржи и други изреки. Имено, покрај

изреката дека бракот се рзведува, во пресудата можат да бидат содржани и следниве

изреки:

Изрека за издржување на заедничките малонетни деца, и за нивно

доверување и чување, а ако бракот се разведува спогодбено, во изреката се

внесува нивната спогодба за издржување, воспитување и чување на децата.

Изрека за издржување брачниот другар, ако има такво барање било

истакнато во постапката.

Изрека за промена на презимето на брачниот другар, ако такво барање било

истакнато во постапката.

Изрека за трошоците на постапката.


75

Во образложенито на пресудата за развод на брак, се наведуваат причините за

развод на брак, а имено дека брачните односи се нарушени до таа мера што заедничкиот

живот станал неподнослив, или дека брачната заедница фактички престанала подолго од

една година. Доколку бракот се разведува по спогодбен предлог за развод на брак,

образложението на пресудата содржи само констатација дека брачните другари својата

согласнот за развод на брак ја донесле слободно, сериозно и непоколебливо.

5.3 Правни лекови

Против пресуда донесена во постапка за развод на брак може да се изјави жалба

согласно со одредбите од ЗПП. Против пресуда со која се разведува бракот во спогодбен

предлог за развод на брак може да се изјави жалба поради следниве причини:

Поради апсолутни суштествени повреди на одредбите на парничната постапка

пропишани според ЗПП

Поради погрешна примена на матријално право и

Поради тоа што предлогот за развод на брак по заемна согласност бил даден во

заблуда, под влијание на сила или закана и во случај ако за донесување на оваа

пресеуда не постоеле услови од одредени од ЗС.

Жалбата се изјавува во рок од 15 дена од денот на доставувањето на преписот на

пресудата. Жалбата во која се изнесени причините поради кои жалба не може да се

изјави ќе се отфрли како недозволена. Специфичност постои и во поглед на

вонредните правни лекови. Имено, ако со правосилна пресуда бракот е разведен, за

развод на брак, не може да се побива со вонредни правни лекови. Правосилната

пресуда за развод на бракот, судот ја доставува до огранот на управата надлежен за

водење на матичната книга на венчаните најдоцна во рок од 30 дена заради упис на

промените, како и до центарот за социјална работа, ако лицата имаат малолетни деца

или деца над кој е продолжено родителското право.


76

5.4 Последици од престанок на бракот

Со престанокот на бракот настануваат опредeлени правни последици. Најважната од

нив се однесува на губењето на брачниот статус. Од друга страна, како што со

склучувањето на бракот се стекнуваат одредени права и обврски , така и со неговиот

престанок и губењето на тие права и обврски, можат да се создадат услови за стекнување

на нови права и обврски.

5.4.1 Последици од престанок на бракот со смрт

Кога бракот ќе престане со смрт на брачниот другар настануваат одредени правни

правни последици на преживеанот брачен другар, кои се однесуваат на презимето,

заедничкиот имот, и наследувањето.

Во однос на презимето, преживеаниот брачен другр може да го задржи презимето

што го земал при склучувањето на бракот, но исто така има можност да го врати

презимето што го имал пред склучувањето на бракот.

Во однос на заедничкиот имот, треба да се изврши издвојување на делот на

заедничкиот имот се врши на еднакви делови (Освен во определени случаеви кога по

барање на едниот брачен другар , а под точно определени услови во законот, деловите

можат да бидат определени и спрема придонесот на секој од нив.)

Во сферта на наследувањето, преживеаниот брачен другар се стекнува со законско

право на наследување на оставината на умрениот брачен другар. Оставината ја

сочинуваат посебниот имот на брачниот другар и негов дел од заедничкиот брачен имот.

Колкав ќе биде делот на имотот што ќе го наследи преживеаниот брачен другар , ќе зависи

од конкретните околности, а тоа значи од бројот на сонаследниците и од квалитетот

односно од видот на нивното сродство со оставителот. Така, наследноправната положба на

преживеаниот брачен другар е поинаква, ако оставителот потомци (оставината се дели


77

на онолку делови колкав што е бројот на потомците плус брачниот другар), од онаа кога

има живи родители, браќа и сестри (брачниот другар наследува половина од оставината).

Најповолна правна положба преживеаниот брачен другар има во случај кога оставителот

нема ниту еден од наведените видови роднини, во тој случај преживениот брачен другар

ја наследува целата оставина.

5.5 Последици од престанок на бракот со прогласување на исчезнатиот брачен другар

за умрен

Престанокот на бракот по пат на прогласување на исчезнатиот брачен другар за

умрен произведуваат исти правни дејства како и престанокот на бракот со

смрт.Преживеаниот брачен другар станува законски наследник на оставината на

исчезнатиот другар, кој што е прогласен за умрен. При прогласувањето на исчезнатиот

брачен другар за умрен, се тргнува од претпоставка, може да се случи брачниот другар

да се врати. По желба на самите брачните другари, можат да склучат повторно брак

меѓусебе , но ако во меѓувреме другиот брачен другар склучил нов брак, тогаш тој брак е

полноважен.

Враќањето на исчезнатиот брачен другар предизвикува последици во имотната сфера.

Откако ќе се укинине решението со кое исчезнатиот брачен другар бил прогласен за

умрен, тој си ги превзема правата и обврските во однос на имотот. Притоа, може да се

случи во моментот на неговото враќање оставинската постапка да е веќе завршена

односно оставината да е веќе поделена меѓу наследниците. Како ќе се постапи со

поделениот имот зависи од совесноста на наследниците – лицата на кои им е поделена

оставината. Доколку се утврди дека наследниците се совесни, тогаш исчезнатиот брачен

другар којшто се вратил, ќе го преземе имотот во состојба во која е затачен во моментот

(не е добрата кои се отуѓени). Во спротивен случај, кога наследниците, вклучувајќи го и

брачниот другар, се несовесни, а тоа значи дека покренале постапка за прогласување на

изчезнатото лице за умрено, иако знаеле дека е живо , исчезнатиот брачен другар има


78

право да ги врати своите добра, значи и затечените права и противредноста на сето она

што во меѓувреме било отуѓено од страна на несовесните наследници.

5.6 Постапка за поништување на брак

Постапката за поништување на брак е посебна парична постапка во брачните

спорови во која судот определува дека престанува бракот кој дотогаш прозиведувал

правни последици на полноважен брак, како во однос на брачните другари, така во однос

на децата, ако постојат зконски причини за тоа.

Причини за поништување на брак се определени со ЗС. Бракот ќе се поништи ако

се утврди дека при неговото склучување постоела некоја од брачните пречки кои се

утврдени со ЗС . Поништување на брак може може да се бара кога постојат причините за

поништување на ништовен или рушлив брак.

5.7 Ништовен брак

Под ништовен брак се се подразбираат браковите кои се склучени и покрај

постоење на околности што законот ги предвидел како брачни пречки за склучувње на

полноважен брак, како и оние бракови кој се склучени и покрај постоење н други

околности или правни факти што според законот предизвикуваат ништовност на бракот.

Ништовен е оној брак, за кој ќе се утврди дека при склучувањето постоела некоја брачна

пречка: Малолетсво, брачност, душевно заболување и неспособност за расудување

односно заостанатост во менталниот развој , сродство, недостатоци на волјата – присила и

заблуда. Ништвноста на браковите може да се јави како:

Апсолутна ништовност и

Релативна ништовност


79

Во зависност од природата и карактерот на брачните пречки, но исто така и во зависност

од субјектите кои според законот се овластени да поведат постапка за поништување на

бракот и во зависност од роковите во кои може да се бара тоа поништување.

5.7.1 Апсолутно ништовни бракови

Пред се тука е фактот дека поништувањето на овие бракови се врши од општ

интерес. Одтука, не е предвиден рок во кој може да се бара нивното поништување , што

значи поништувањето може да се бара тогаш кога бракот престанал со смрт, со развод.

Поништувањето може да го бара едниот од брачните другари, јавниот обвинител како и

физичко и правно лице кое за тоа има правен интерес. Причини кои предизвикуваат

апсолутна ништовност на бракот се:

Брачност

Душевно заболување односно заостанатост во психичкиот развој и

неспособност за расудување

Сродство

Брачноста како брачна пречка претставува израз на општоприфатеното начело за

моногамноста на бракот. Тужба за поништување на бракот заради постоење на

брачна брачност ја поведува едниот брачен другар, јавниот обвинител или физичко

и правно лице кое за тоа има правен интерес. Право на тужба за поништување на

бракот како стого лично право не преминува на наследниците на тужителот,

Единствено е можно, долколку тужбата била поднесена за време на животот од

страна на тужителот, по неговата смрт, нгеовите наследници да ја продолжат

започната постапка. Правото на тужба за поништување на бракот не застарува.

Душевно заболување – Бракот склучен при постоење на вакво заболување, осносно

ментална состојба на лицето, е неполноважен и подлегнува на поништување при


80

што станува збор за апослутна ништовност на бракот. Имено појавувањето на

душевно заболување и неспособноста за расудување по склучувањето на бракот не

представува брачна пречка , туку само може да доведе до развод на бракот. Тужба

во име на брачниот другар може да поднесе неговот старател, но само со претходна

дозвола од центарот за социјална работа.

Сродство – Крвното сродство во права линија, без оглед на степенот на сродството

претставува неотстранлива брачна пречка, и бракот склучен меѓу тие лица

задолжително се поништува. Крвното сродство, сродството по посвојување и

сродството по сватовство се апсолутно ништовни, со таа разлика што сродството

по сватовство е отстранлива брачна пречка. Право на тужба за поништување може

да го бара едниот од брачните другари, јавниот обвинител како и физичко и

правно лице кое за тоа има правен интерес, и тоа право не застарува.

5.7.2 Релативни ништовни бракови

Релативно ништовни бракови се оние при чие склучување постоеле околности кои

навистина претсавуваат брачни пречки , но не се од таква природа за таквиот брак мора

да се поништи во името на општиот интерес. Правото на тужба им припаѓа брачните

другари и лицата кои имаат непосреден правен интерес. Одтука произлегува една

карактеристика а то е предвидување на рок во кој наведените лица можат да поднесат

постапка за поништување на бракот. Причини за доведување на релативна ништовност

се:

Недостатоци на волјата и

Малолетство

Недостатоци на волјата постојат тогаш кога бракот е склучен под дејство на

принуда и заблуда. Во првиот случај, несогласноста на стварната волјата и


81

изјавената волја е свесна бидејќи едниот брачен другар фактички е оневозможен да

го користи правото слободно да ја изрази својата волја. Кај заблудта, пак,

несогласноста на стварната и изјавената волја е несвесна , бидејќи е резултат на

погрешна представа за фактите кои се поврзани со личноста на брачниот другар.

Ова право е врзано со рок, така што доколку по истекот на една година кога

опасноста од извршувањето на принудата престанала не покрене постапка за

поништување на брак, бракот ќе биде конвалидиран. За да се заклучи дека постои

принуда, мора да се констатира присуство на страв кај лицето кое ја дало изјавата и

дек тој страв бил предизвикан од сериозна закана1. Поништувањето на бракот

склучен во заблуда може да бара само брачниот другар кој во заблуда се согласил

да склучи брак. Тужба може да се поднесе во рок од една година од денот на

дознавањето на заблудата (чл. 36 ст.3 Од ЗС).

Кога брак ќе склучи малолетно лице на возраст меѓу 16 и 18 години од животот,

без дозвола од судот, таквиот брак ќе биде релативно ништовен . Законот за

семејство како и поголемиот број на современи брачни права, ја определуваат

брачната зрелост на 18 годишна возраст односно ја врзува за моментот на

стекнување на полнолетство и здобивање на деловна способност. Доколку сака да

склучи брак лице кое е помладо од 18 години, но не и од 16 години законот

предвидува исполнување на определени услови. Надлежниот суд може во

вонпроцесна постапка да дозволи склучување на брак на лице кое наполнило 16

години од животот ако утврди дека тоа достигнало телесна и душевна зрелост

потребна за вршење на правата и должностите што настануваат во бракот, а по

претходно прибавено мислење од здравствена установа и укажана стручна помош

во центарот за социјална работа. Барање за поништување на ваков брак можат да

поднесат брачните другари, нивните родители или старателот, но исто така и

јавниот обвинител и лицата кои за тоа имаат правен интерес.


82

Постапката за поништување на брак се поднесува со тужба. Тужбата има

конститутивна природа затоа што со на се бара да престане дотогаш полноважниот брачен

однои. Легитимација за поднесување тужба за поништување на брак имаат:

Секој од брачните другари

Јавниот обвинител

Физичко и правно лице за кое за тоа има правен интерес

Кога станува збор за поништување на брак склучен под принуда, односно зблуда,

легитимација за поништување на бракот има само брачниот другар кој бил принуден да го

склучи бракот, односно само брачниот другар кој во заблуда се согласил да склучи брак. (

чл.36 ст.2 ).

Поднесувањето на тужбата за поништување на ништовен брак не е врзано за рок,

затоа што правото на поништување на ништовен брак, како лично не застарува. Кога

станува збор за поништување на брак склучен под принуда , односно заблуда, тужба за

поништување може да се поднесе во рок од една година од денот од денот кога опсноста

од извршувањето на принудата престанала, односно во рок од една година од денот на

осознавањето на заблудата.

Правото на поднесување на тужба за поништување на брак е строго лично право на

овластеното лице и не преминува на наследниците на тужителот. Ако тужител бил

брачниот другар, со неговата смрт бракот престанува, па поради тоа нема основа да се

бара поништување на брак, кој веќе престанал по друга правна основа. Како и кај разводот

на бракот, и тука, законот ги овластува наследниците да ја продолжат започната постапка.

Притоа, постапката за поништување на брак која имала конститутивна природа се

трансформира во постапка за утврдување дека постоела основа за поништување на брак-

деклараторна парница. Барањето за да се утврди тужбата за поништување на брак била

основана може да се истакне во постапката која ја повел умрениот брачен другар , ако од

неговата смрт не поминало повеќе од шест месеци. По истекот на овој рок постапката се


83

запира. Тужба за престанок на бракот поради причини утврдени од ЗС, може да се поднесе

и по престанок на бракот, освен кога се работи за брак склучен под принуда, заблуда или

кога еден од брачните другари е малолетен.

Тужба за поништување на брак може да се поднесе и преку полномошник, а во

полномошното, покрај видот на тужбата, треба да бидат назначени и причините поради

кој тужбата може да се поднесе. Тужениот може од своја страна, исто така да поднесе

тужба за поништување на брак кај и кај кој е тужен (противтужба). За двете тужби судот

ке одлучи со една пресуда.

5.8 Месна надлежност на судот

Во постапката за поништување на брак пропишана е изборна или мешовита месна

надлежност. Покрај судот од општа месна надлежност, месно надлежен е и судот на чија

територија брачните дугари имале последно заедничко живеалиште. Изборот на месно

надлежниот суд го врши тужителот.

5.9 Кумулација на барања

Во тужбата за поништување на брак може да се кумулира и барање на развод на

бракот. Кумулирањето на овие барања се врши по правилото на на евентуална

комулација: прво се истакнува барањето за поништување на бракот, а потоа барањето за

развод на бракот. Ако судот утврди дека барањето за поништување на бракот е

неосновано, ќе одлучува за барањето за развод на бракот. Во парниците за поништување

на брак со барањето за поништување на бракот може да се кумулира и барање на чување,

воспитување и издржување на заедничките деца, како и барање за издржување на

брачниот другар.


84

5.10 Службени овластувања на судот

Во парниците за поништување на брак посебно се нагласени службените

овластувања на судот и тоа во поглед на утврдување на фактичката состојба (истражно

начело), и определување на привремени мерки. Во текот на постапката за поништување

на брак може да се јави потреба да се определат привремени мерки заради обезбедување

издршка на заедничките деца и нивното доверување на чување и воспитување, како и

обезбедување издршка на брачниот другар . Овие мерки судот може да определи по

предлог на една од странките или по предлог на центарот за социјална работа, но исто

така и по службена должност. Привремените мерки судот ги определува со решение,

против кое може да се изјави жалба, но жалбата не го задржува извршувањето на

решението. Привремени мерки заради издржување на брачниот другар, судот може да

определи само по предлог на брачниот другар и во негова корист. Привремените мерки

траат до правосилното завршување на постапката за поништување на брак. Судот може по

службена должност или по барање на странките, во текот на постапката да ги менува

определените привремени мерки.

5.11 Пресуда и правни лекови

Ако во парницата за поништување на брак, судот утврди дека тужбеното барање е

основано, донесува пресуда со која се поништува бракот. Пресудата за поништување има

конститутивна природа.

Диспозитивот на пресудата за поништување на брак може да содржи само една

изрека – дека бракот се поништува, или да биде сложен - да содржи и други изреки.

Покрај изреката дека се поништува бракот, во пресудата можат да бидат содржани и

следниве изреки:

Изрека за издржување на заеднички малолетни деца и за нивно доверување

и чување


85

Изрека за издржување на брачниот другар

Изрека за промена на презимето на брачниот другар

Изрека за трошоците по постапката

Во образложенито на пресудата за поништување на бракот, се наведуваат

причините за поништувањето на бракот. Против пресуда за поништување на брак

донесена во прв степен е дозволена жалба согласнот со правилата за општа парнична

постапка. Како и кај разводот и тука важи правилото дека ако со правосилна пресуда

бракот е поништен, одлуката за поништување на бракот, не може да се побива со

вонредни правни лекови.

Правосилната пресуда за поништување на бракот, судот ја доставува до органот на

управата надлежен за водење на матичната книга на венчаните најдоцна во рок од 30 дена

заради упис во промените, како и центарот за социјална работа, ако лицата имаат

малолетни деца или деца над кои е продолжено родителското право.

5.12 Статистички податоци за развод на брак во Р. Македонија – Тренд на кратки бракови

Според статистичките податоци кои постојат од 2011 година во Македонија имало

14.736 склучени бракови, а во 2012-та 676 бракови помалку. Во 2011-та имало 1753

разводи, додека во 2016 година 263 разводи повеќе. Развод има дури и поради

несогласувања на околу име на бебето. Поновите статистички податоци, кои државниот

Завод за статистика ги објави на почетокот од април, повторно укажуваат на се

позагрижувачките и интензивни промени што се случуваат во македонското општество во

услови на предолга општествено-политичка и економска транзиција и на галопирачка беда

на цели слоеви на населението, без оглед на етничката припадност. Во 2011-та година

имало 7,2 склучени бракови на илјада жители, а 0,9 разведени брачни заедници на илјада

жители, јавува Дојче веле на македонски јазик.


86

Несреќни деца од „среќно разведени“ родители Илија Ацевски од државниот

Институт за социологија во Скопје коментира: „Разводот се доживува значително

потешко во посиромашните земји, онаму каде што потешко се наоѓа работа и каде што

стандардот е многу понизок. Ако во развиените земји, каде што има просперитет и работа,

постојат ’среќно разведени’, во неразвиените општества разводот е решение, кое не е баш

најсреќно за поединецот, а особено не за жените: тука веќе се создаваат тие социјални

случаи, проблемите околу грижата за децата од разведените бракови и така натаму.

Децата по разводот врз себе ги носат главните последици од распаѓањето на

брачните заедници во неразвиеното општество, каде што државата нема механизми, нема

установи за згрижување на таквите деца, а нема ниту доволно социјален додаток за нив.

Сето тоа остава тешки последици врз т развојот на децата од разведените бракови. Во

една високоразвиена и богата Шведска тоа е малку поинаку, но во една сиромашна

Македонија последиците се страотни за децата.“ Крсте Маљановски, директор на

Меѓуопштинскиот центар за социјални работи на градот Скопје, укажува на причините за

развод во македонската метропола: „Нашиот центар постапува во случаите на покренатите

постапки пред надлежните судови за развод на оние бракови во кои има малолетни деца.

Постојат голем број причини за барање да се поништат склучените бракови. Не само за

прељубата и неверството, тука спаѓаат причините од социоекономски аспект и оние

поврзани со транзиционите збиднувања, нерешеното станбено прашање и живеењето со

родителите на едниот, или на другиот брачен партнер, алкохолизмот, или наркоманијата,

семејното насилство. Сме имале случаи брачни заедници да се раскинат поради банален

инцидент: по раѓање на детето брачните партнери не можеле да се договорат околу

неговото име! Тогаш Меѓуопштинскиот центар за социјални работи на Скопје, во улога на

старател на тоа дете од веќе разведен брак, е задолжен да му даде име. Во главниот град

имаме просечно од 600 – 700 барања годишно за разведување бракови со малолетни деца.“

Истражувањата во социологијата покажуваат дека сиромаштијата влијае врз

намалувањето на бројот на браковите во Македонија. Младите луѓе прво бараат работа и


87

место за живеење и на тој начин постојано го одложуваат бракот. Но статистиката

покажува дека сиромаштијата и ја „штити“ брачната заедница: во сиромашните семејства,

кога еднаш ќе се стапи во брак, потоа тој тешко се растура. Разведувањето е неможно

токму поради материјалните причини, оти брачниот партнер кој би посакал да „се

ослободи“, не би имал каде да оди: во ситуација кога едвај се преживува чувствата се во

втор план.Зголемен е бројот на жени во државата кои сметаат дека не им е потребен

сопруг за да го одгледуваат своето дете. Под влијание на „модернизацијата“ во последните

години има многу мајки, кои не се во брак.

Професорот Ацевски се надоврзува кон ваквите социолошки анализи со оваа своја

паралела меѓу брачните заедници и разведувањата во современите држави во Европа, но и

светот, и во Македонија: „Разводите на браковите во развиените држави се должат на

еманципацијата на жената и на модерниот начин на живеење. Во западните земји постои

еден вид послободна заедница, која не е толку врзана за законите и за традицијата, туку

брачниот живот трае колку и согласноста на брачните партнери. Р.Македонија е сеуште

длабоко традиционално, но и тоа е зафатена со тековите на модернизацијата. Нашето

општество ги трпи многу повеќе негативните последици од разводот на бракот. Една од

причините за нискиот наталитет во Македонија е и распаѓањето на постојните брачни

заедници: кај поединците кои се подготвуваат за брак, се шират убедувањата дека

’помалото зло е да не се влезе во брачни односи’, да се стои настрана’. Значи, дека

’поголемо зло би било да се влезе во брак’, па потоа ’да настанат тешки последици’.“

Според „Извештајот на Комисијата за ефикасност на правосудството на Советот на

Европа“ Македонија е земја во која бракоразводните постапки се најбрзи во Европа.

Европските земји ги разведуваат двојките во просек за околу 7 месеци, а во Македонија

таа постапка трае од 3 до 6 месеци. Во овој контекст Маљановски, кој е психолог по

професија, заклучува: „Се приближуваме кон некои европски стандарди и норми на

однесување, на брзо живеење, на брзи, дури и непромислени одлуки. Поради тоа што

непромислено и избрзано се стапува во брак брачните партнери, кои стапуваат во таа


88

заедница многу бргу, доаѓа до разијдувања и раскинување на заедницата, која може

формално да трае и само една година. Брзо склучените бракови многу бргу и се

раскинуваат. Ни недостасуваат предбрачни советувалишта, кои би требало да ги има

повеќе и малку поголема едукација.“


89

Заклучок

Историјата на законот за развод за време на последниот половина милениум јасно

го покажува општиот развој на системите на развод во Европа се во иста насока: од

порестриктивни во повеќе попустливи. Исто така, се гледа дека, идеолошката и политичка

боја на принципот на учесниците во дебатите разводот се исти насекаде. Објаснувањето е

дека, иако тенденцијата кон модернизација на развод влијае на секоја европска земја,

темпото на постапка од фаза во фаза во рамките на прогресивен развој на развод законот е

поинаква. Оваа разлика во темпото чини да биде постојан фактор. Историскиот скица

погоре покажува дека додека земјите кои прават чекор напред кон модернизирање на

семејното право (на пример воведување без виновник развод), земјите претходница

направи чекор напред (како и воведување на развод на барање), така што на јазот помеѓу

нив продолжува.

Според аназизата која ја направивме за Африка на жените кои се во брак им се

негира можноста да ги остваруваат своите права. Од земјите кои ги разгледавме, условот

за да се поднесе барање до судот преставува пречка за оние кои немаат содветни

финансиски средсва. Исто така пак постои и дискриминација по однос на пол. Покрај тоа,

во некои земји мажите и жените имаат различна основа за развод која што пак може да

ги спречи брачните другари подеднакво да поднесат барање за развод. Проблемите со

пристапот до судовите се евидентирани во голем број земји во Африка и во светот, но за

тоа е потребно да се спроведе соодветно истражување. Кога зборуваме за неможност до

пристап до судовите се мисли на превоз за да се стигне до судот, ова преставува проблем

за најранливите популации особено оние кои страдаат од сиромаштија или живеат во

руралните стредини Најчесто за жените кои се финансиски загрозени, и кои мораат да

работат за да го издржат своето семејство овие пречки се несовладливи. Жените кои

живеат во земјоделско руралните средини каде што традиционалните норми на негирање

на правата на сопственост на жените се се повеќе вградени, се оние на кои им е


90

најпотребно да се отстранат овие пречки и кои имаат најголема потреба за судска

интервенција.

Азија, се карактеризира со широка разновидност на модели на склучување и

раскинување на бракот. Промените на стапката на развод се поврзани со идејните

промени, зголемување на образованието, менувањето на работната сила и учество на

жените, менување на природата во избор на брачен другар, промени во возраста за

склучување на брак, степенот на социјална помош за разведените жени, промени во

верските и граѓанските закони кои го регулираат разводот и промени во животниот век.

До одреден степен, многу од овие промени се случуваат во поголемиот дел од Азија.

Овој тренд на високи стапки на внбрачни заедници и поголема брачната

нестабилност одразуваат деинституционализација на бракот во Азија. Во многу делови на

Азија, а вонбрачната заедница стана општествено прифатлива , но бракот не ја изгуби

својата вредност или значење од што дека причина за вонбрачната заедница во Азија не е

затоа што бракот ја изгуби својата вредност, туку фактот дека бракот стана непривлечна

поради условите кои преовладуваат на родовата нееднаквост и структурните

ограничувања. Од демографска гледна точка, на најновите трендови во брак и развод во

некои напредни земји од Азија се слични на оние од западните земји.

Во заклучок, мора да се признае дека разводот не е индикатор и замена за

незадоволство во бракот. Да парафразирам една точка што е наведено во студијата на Гуд

(1993: 319-320) за системи на развод во светот, ние немаме причина да веруваме дека кога

стапките за развод се високи, или се зголемуваат, повеќето луѓе се несреќни во нивниот

семеен живот. Ниту, пак, треба да веруваме дека луѓето во ниска стапка-развод тие се

задоволни во бракот.

Разводот на бракот во развиените држави и светот се должат на еманципацијата на

жената и на модерниот начин на живеење. Во западните земји постои еден вид

послободна заедница, која не е толку врзана за законите и за традицијата, туку брачниот


91

живот трае колку и согласноста на брачните партнери. Република Македонија е сеуште

длабоко традиционална, но и таа е зафатена со тековите на модернизацијата.

Македонија се приближува кон некои европски стандарди и норми на однесување,

на брзо живеење, на брзи, дури и непромислени одлуки. Избрзаното стапување во брак

пред добро да се запознаат брачните другари кои стапуваат во една заедница, се

последица на брзо разидување и раскинување за заедницата која што според

статистичките податоци за развод се утврдува дека трае формално само една година.

Набрзина склучените бракови брзо се раскинуваат. Нетрпеливоста на брачните другари е

уште еден фактор за кратките и брзи бракови. Од што можеме да заклучиме дека на Р.

Македонија и недостасуваат предбрачни советувалишта, кои би требало да ги има повеќе

и малку поголема едукација.


92

References

Референци

Alam, Nurul, Sajal K. Saha and Jeroen K. van Ginneken (2000) “Determinants of divorce

in a traditional Muslim community in Bangladesh”. Demographic Research 3(4): 1–20.

Bhuiya, Abbas, A. Mushtaque, R. Chowdhury, Mehnaaz Momen and Mohsina Khatun

(2005)

“Marital disruption: Determinants and consequences on the lives of women in a rural area

of Bangladesh”. Journal of Health, Population and Nutrition 23(1): 82–94. Bumpass,

Larry L. and Minja Kim Choe (2004) “Attitudes relating to marriage and family life”, in

Noriko O. Tsuya and Larry L. Bumpass (eds.) Marriage, Work and Family Life in

Comparative Perspective: Japan, South Korea and the United States. Honolulu:

University of Hawai’i Press, Pp. 19–38.

Bumpass, Larry L., Ronald R. Rindfuss, Minja Kim Choe and Noriko L. Tsuya (2009)

“The institutional context of low fertility: The case of Japan”. Asian Population Studies

5(3): 215–236. Caldwell, Bruce K. (2005) “Factors affecting female age at marriage in

South Asia”. Asian Population Studies 1(3): 283–301. Chan, Wing-Cheong (2008)

“Trends in non-Muslim divorces in Singapore”. International Journal of Law, Policy and

the Family 22(1): 91–121.

Cherlin, Andrew J. (2004) “The deinstitutionalization of American marriage”. Journal of

Marriage and Family 66(4): 848–861.

China (2008) China Social Statistical Yearbook 2008. China Statistics Press. Chou, I-

Hsun (2008) “Mandatory divorce mediation in Taiwan: Legal regime, judicial attitudes

and public opinions”. Dissertation, The University of Chicago. Coleman, David (2004)

“Why we don’t have to believe without doubting in the ‘second demographic transition’

— Some agnostic comments”. Vienna Yearbook of Population Research 2: 11–24.


93

Courbage, Youssef (2010) “Marital Dissolution in Western Asia”. Presented at the

Workshop on Marital Dissolution in Asia, May 6–7, Asia Research Institute, National

University of Singapore.

Das Gupta, Monica (2010) “Family systems, political systems and Asia’s ‘missing girls’:

The construction of son preference and its unraveling”. Asian Population Studies 6(2):

123–152. Fan, Simon C. and Hon-Kwong Lui (2004) “Extramarital affairs, marital

satisfaction, and divorce: Evidence from Hong Kong”. Contemporary Economic Policy

22(4): 442–452.

Gloria, Charmian K. (2007) “Who needs divorce in the Philippines? Mindanao Law

Journal 1: 18–28. Goode, William J. (1993) World Changes in Divorce Patterns. New

Haven: Yale University Press. 748 P. Dommaraju, G. Jones / Asian Journal of Social

Science 39 (2011) 725–750 Government of Singapore (2009) “An occasional paper on

marriages between Singapore citizens and non-Singapore citizens, 1998–2008”. National

Population Secretariat: Singapore.

Heaton, Tim B., Mark Cammack, and Larry Young (2001) “Why is the divorce rate

declining in Indonesia?” Journal of Marriage and the Family 63(2): 480–490. Hirschman,

Charles and Bussarawan Teerawichitchainan (2003) “Cultural and socioeconomic

influences on divorce during modernization: Southeast Asia, 1940s to 1960s”. Population

and

Development Review 29(2): 215–253.Hong Kong, Census and Statistics Department

(2007) “Hong Kong Monthly Digest of Statistics, November 2007, Marriage and Divorce

Trends in Hong Kong, 1981 to 2006”. Government of Hong Kong. Japan, Ministry of

Health, Labour and Welfare (2010) “Summary of Vital Statistics”.

Availableonline:www.mhlw.go.jp/english/database/db-hw/populate/pop4.html. Jeng,

Wei-Shiuan and Patrick C. McKenry (2001) “A Comparative Study of Divorce in Three

Chinese Societies”, Journal of Divorce & Remarriage 34(1): 143–161. Jesmin, Sonia and

Sarah Salway (2000) “Marriage among the urban poor of Dhaka: Instability and

uncertainty”. Journal of International Development 12: 689–705.

http://www.mhlw.go.jp/english/database/db-hw/populate/pop4.html


94

Jones, Gavin W. (1994) Marriage and Divorce in Islamic Southeast Asia. Singapore:

Oxford University Press. (1997) “Modernization and divorce: Contrasting trends in

Islamic South-East Asia and the West”. Population and Development Review 23(1): 95–

114.—— (2007) “Delayed marriage and very low fertility in Pacific Asia”. Population

and Development Review 33(3): 453–478. Jones, Gavin W. and Shen Hsiu-hua (2008)

“International marriage in East and Southeast Asia:

Trends and research emphases”. Citizenship Studies 12(1): 9–25. JooEan, Tan (2010)

“Social relationships in a modern age: Never-married women in Bangkok, Jakarta and

Manila”. Journal of Comparative Family Studies 41(5): 749–765. Kim, Doo-Sub (2007)

“The rise of international marriage and divorce in contemporary Korea”.

Nemoto, Kumiko (2008) “Postponed marriage: Exploring women’s views of matrimony

and work in Japan”. Gender and Society 22(2): 219–237.New York Times (2008) “The

Great Indian Wedding is succumbing to the Great Indian Divorce”, 19 February 2008.

Ono, Hiroshi (2006) “Divorce in Japan: Why it happens, why it doesn’t”, in Magnus

Blomström and Sumner La Croix (eds.) Institutional Change in Japan. London:

Routledge, Pp. 221–236. Park, Hyunjoon (2008) “Effects of single parenthood on

educational aspiration and student disengagement in Korea”. Demographic Research

18(13): 377–408.

Reid, Anthony (1988) “Female roles in pre-colonial Southeast Asia”. Modern Asian

Studies 22(3): 629–645.

Sasaki, Masahito and Terry L. Wilson (1997) “Marriage and divorce in Japan”. Journal of

Divorce and Remarriage 26(3): 125–135Singh, Ajay Kumar and R. K. Sinha (2005)

The Hindu (2010) “Divorce to become easier”, 11 June 2010. Therborn, Göran (2004)

Between Sex and Power: Family in the World, 1900–2000, London:Routledge.

Work and Family Life in Comparative Perspective: Japan, South Korea and the United

States. United Nations (2009b) “Demographic Yearbook 2007”. Department of

Economic and Social


95

Marriage and Divorce Laws of the World Edited by HYACINTHE RINGROSE, D. C. L.

Author of “The Inns of Court”

The Effect of Divorce Laws on Divorce Rates in Europe Libertad González Universitat

Pompeu Fabra and IZA Bonn Tarja K. Viitanen

Конвергенција на развод закони во Европа Маша Antokolskaia * Слободниот

Универзитет во Амстердам, Холандија

Code Napoleon 644 - 1802

Fernandez Martin- Granzio - Закон од 26 Октомври 1939 година

Hiber III 241, Leyser – Ownership -1924

M. Reimann, R. Zummermann, Oxford Handbook od Comparative law , 2008

Konrad, Z Hein , Intordustion to Comarative law, Oxford, 1995

Закон за Семејство – Службен весник на РМ бр.80/92 од 22 декември 1992 година.

Закон за парнична постапка (Службен весник на РМ, бр. 79/2005, 110/08)

Парнично право-учебник во подготовка (проф. д-р Арсен Јаневски, доц. д-р Татјана

Зороска Камиловска )

Семејно право – Проф. Др Темелко Ристески (авторизирани предавања)

УНИВЕРЗИТЕТ „Св. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“БИТОЛА...

Documents

Transcript of УНИВЕРЗИТЕТ „Св. КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ“БИТОЛА...