บาลีเสริม ๑๐ Pdf
Transcript of บาลีเสริม ๑๐ Pdf
![Page 1: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/1.jpg)
บาลเสรม ๑๐
หลกการแตงบาล
บรรยายโดย
พระมหาธานนทร อาทตวโร
น.ธ.เอก, ป.ธ.๘, พธ.บ. (องกฤษ), พธ.ม. (บาล), พธ.ด.
(พระพทธศาสนา)
![Page 2: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/2.jpg)
วตถประสงคการเรยนประจาบท
๑. เรยงนบาตไดถกตอง
๒. เรยงบทนามนามไดถกตอง
๓. เรยงบทวเสสนะไดถกตอง
๔. เรยงบทกรยาไดถกตอง
๕. เรยงบทกรยาวเสสนะไดถกตอง
๖. เรยงบทวกตกตตาไดถกตอง
![Page 3: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/3.jpg)
ขอบขายเนอหา
๑. หลกการเรยงนบาต
๒. หลกการเรยงบทนามนาม
๓. หลกการเรยงบทวเสสนะ
๔. หลกการวางบทกรยา
๕. หลกการวางบทกรยาวเสสนะ
๖. หลกการเรยงวกตกตตา
![Page 4: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/4.jpg)
หลกการเรยงนบาต
นบาตทาหนาท เ ชอมประโยคใหม เ นอความ
เกยวเนองกนทาใหเนอความสละสลวยขนทงใช
เนนขอความใหชดเจนขน นบาตแบงออกเปน ๒
พวกใหญๆ และมหลกการเรยง ดงน
![Page 5: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/5.jpg)
๑. นบาตทเรยงไวตนประโยค
นบาตทเรยงไวตนประโยคได ไดแก สเจ, ยท, นน, อโห,
ยาว, ตาว, ยถา, ตถา, เอว, หนท, อถ, อถ โข, อถวา, อป
เปว นาม, เสยยถา, ก�จาป, อล เปนตน ศพทเหลานหาม
เรยงไวเปนทสองเดดขาด เชน
- สเจ เม อกขน ปากตกาน กาต˚ สกขสสสฯ
ถาวา ทานจกสามารถทาใหตาของดฉนเปนปกตไดฯ
![Page 6: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/6.jpg)
- หนท ภเณ อปาล นวตตสส อล เต เอตตก ชวกาย ฯ
แนะ นายอบาล เชญเธอกลบไปเถด, ทรพยเทานพอเลยงชวตสาหรบเธอ ฯ
- อโห นฏโฐมห ฯ
เฮอ! เราฉบหายเสยแลว ฯ
![Page 7: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/7.jpg)
๒. นบาตทเรยงไวเปนท ๒ ในประโยค
นบาตทเรยงไวเปนท ๒ ในประโยค หามเรยงไวตนประโยคเดดขาดถอเปนเรองผดรายแรงไดแก
ห, จ, ปน, กร, ขล, สท, น, เจ, โข, ต เปนตน เชน
- ภนเต เทวทตโต กร ตมหาก ทสสนตถาย อาคจฉต ฯ
พระองคผเจรญ ไดขาววา พระเทวทตกาลงมาเพอเผาพระองค ฯ
![Page 8: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/8.jpg)
- ขณาสโว ปน ปจฉตปจฉต กเถส ฯ
สวนพระขณาสพตอบปญหาทพระศาสดาตรสถามแลว ฯ
ขอสงเกต
บทอาลปนะท งหมดไมนบเปนหนง ในประโยคทมอาลปนะเรยงไวเปนทหนงแลว ศพทนบาตทตองเรยงไวท ๒ ตองเลอนไปเรยงไวเปนท ๓ หลงบทนาม
![Page 9: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/9.jpg)
๒. หลกการเรยงบทนามนาม
นามนาม คอ ศพททสามารถแจกดวยวภตตนามได
ทง ๗ ในประโยคหนงๆ จะมศพททแจกดวยวภตต
นามหลายตว จงมหลกการเรยงของแตละศพทดงน
![Page 10: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/10.jpg)
๑) หลกการเรยงบทปฐมาวภตต
(๑) ในประโยคกตตวาจกและเหตกตตวาจก
ก. ไมมนบาตตนขอความหรอบทขยายประธานมาดวย ใหเรยงไวตนประโยค เชน
กตตวาจก
- สตถา จตสป ฐาเนส ตสส สาธการ อทาส ฯ
พระศาสดาไดทรงประทานสาธการแกเธอ แมในท ๔ สถาน ฯ
![Page 11: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/11.jpg)
เหตกตตวาจก
- อห อเม กจเฉน มาเรม ฯ
เรายอมลมชางเหลานไดโดยลาบาก ฯ
![Page 12: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/12.jpg)
ข. มกาลสตตม นบาตตนขอความ หรอบทขยาย
ประธาน ใหวางไวหลงบทเหลานน เชน
บทขยายประธาน
- ป�จโกฏมตตา มนสสา อรยสาวกา ชาตา ฯ
มนษยประมาณหาโกฏ เปนพระอรยสาวกแลว ฯ
![Page 13: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/13.jpg)
บทกาลสตตม
- ตสม สมเย โกสมพย ปรนตโป นาม ราชา อโหส
ฯ
สมยนน เมองโกสมพ ไดมพระราชาทรงพระนาม
วา ปรนตปะ ฯ
![Page 14: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/14.jpg)
(๒) ประโยคกมมวาจกและเหตกมมวาจก วางไว
หลงบทอนภหตกตตา (อน) เชน
กมมวาจก
- สเทน โอทโน ปจยเต ฯ
พอครวกาลงหงขาว ฯ
![Page 15: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/15.jpg)
เหตกมมวาจก
- สามเกน สเทน โอทโน ปาจาปยเต ฯ
เจานายใชพอครวใหหงขาว ฯ
![Page 16: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/16.jpg)
๒) หลกการเรยงบททตยาวภตต
บททตยาวภตต โดยปกตจะเขากบบทกรยา ม
หลกการเรยงคอนขางยงยากซบซอนอยมาก แต
พอสรปเปนแนวทางได ดงน
(๑) ถาบททตยาวภตตมาตวเดยว ใหเรยงไวหนา
กรยาไดเลย เชน
- เถโร ต (กลปตต) ปพพาเชส ฯ
![Page 17: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/17.jpg)
(๒) ถาบททตยาวภตตมาพรอมกนหลายตวใน
ประโยคหนงๆ มหลกการเรยงดงน
๑ บทอวตตกมมะ (ซง) มารวมกบบทการตกมมะ
(ยง) หรอ อกถตกมมะ (กะ, เฉพาะ) หรออจจนต
สงโยคะ (สน, ตลอด) ใหวางบทอวตตกมมะไวหลง
บทเหลานน ดงน
![Page 18: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/18.jpg)
ก. การตกมมะ (ยง) – อวตตกมมะ (ซง) เชน
- อถ น ต นวาสาเปตวา ฯเปฯ มททาเปตวา อาตเป
วสชชาเปส ฯ
ลาดบนน พระศาสดาใหเธอนงผาผนนน ฯลฯ แลว
ใหขยา แลวใหตากไวทแดด ฯ
![Page 19: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/19.jpg)
ข. อกถตกมมะ (กะ, เฉพาะ) – อวตตกมมะ (ซง)
เชน
- สา (ปฏาจารา) ปน โสตาปนนา หตวา สตถาร
ปพพชช ยาจ ฯ
กนางปฏาจารานน เปนพระโสดาบน จงทลขอบวช
กะพระศาสดา ฯ
![Page 20: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/20.jpg)
ค. อจจนตสงโยค (สน, ตลอด) – อวตตกมมะ (ซง)
เชน
- สาวตถย กร เอกวถวาสโน ฯเปฯ สพพรตต
ธมมสสวน กาเรต˚ ฯ
ไดทราบวา ในเมองสาวตถ ชนผอ ยบนถนน
เดยวกน ฯลฯ ใหทาการฟงธรรมตลอดคน ฯ
![Page 21: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/21.jpg)
๒ บทอวตตกมมะ มารวมกบบทสมปาปณยกมมะ (ส)
หรอบทวกตกมมะ (ใหเปน, วาเปน) ใหวางไวหนาบท
เหลานน ดงน
ก. อวตตกมมะ (ซง) – สมปาปณยกมมะ (ส) เชน
- ภกข สตถาร มททกจฉ นยส ฯ
พวกภกษนาพระศาสดาไปยงสวนมททกจฉแลว ฯ
![Page 22: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/22.jpg)
ข. บทอวตตกมมะ (ซง) – วกตกมมะ (ใหเปน, วาเปน) เชน
- โลกตตรทายชชสส น สามก กโรม ฯ
เราจะทาเขาใหเปนเจาของมรดกอนเปนโลกตตระ ฯ
- อถ น ปาต ทพพปเวห ปณณ อกส ฯ
ลาดบนน พวกเทวดาไดเนรมตถาดนนใหเปนของเตมดวยขนมทพยแลว ฯ
![Page 23: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/23.jpg)
ขอควรจา
๑. บทวกตกมมะน นยมเขากบ กร ธาต จร ธาต เชน ธมม สจรต จเร ฯ (พงประพฤต ซงธรรม ใหเปนธรรมอนสจรต)
คม ธาต เชน พทธ สรณ คจฉาม ฯ (เราถงพระพทธเจา วาเปนทพง) พร ธาต เชน ตมห พรม พราหมณ (เราเรยกบคคลนนวาเปนพราหมณ)
![Page 24: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/24.jpg)
๒. ในประโยคกตตวาจก บทวกตกมมะจะตองประกอบ
เปนรปทตยาวภตต สวนในประโยคกมมวาจกจะ
ประกอบเปนปฐมาวภตตเหมอนบทประธาน เชน
- (อท สรร) อฏฐน นคร กต มสโลหตเลปน ฯ
สรระนถกกรรมสรางใหเปนนครแหงกระดก อนฉาบไป
ดวยเนอและเลอด ฯ
![Page 25: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/25.jpg)
แบบทดสอบ
ใหเรยงประโยคเหลานใหถกตองตามหลกการเรยง
อถ ภกข ธมมสภาย กถ สมฏฐาเปส˚ ฯเปฯ
อกขน สเจ เม ปากตกาน กาต˚ สกขสสส ฯ
มนสสา ป�จโกฏมตตา อรยสาวกา ชาตา ฯ
ภนเต เทวทตโต กร ตมหาก ทสสนตถาย อาคจฉต ฯ
![Page 26: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/26.jpg)
กลบเนอความเหลานเปนภาษาบาล
สมยน น เมองโกสมพ ไดมพระราชาทรงพระนามวา
ปรนตปะ ฯ
ตสม สมเย โกสมพย ปรนตโป นาม ราชา อโหส ฯ
พอครวกาลงหงขาว ฯ
สโท โอทน ปจต ฯ
![Page 27: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/27.jpg)
เจานายใชพอครวใหหงขาว ฯ กตต,เหตกต
สามโก สท โอทน ปาเจต ฯ
พระเถระใหเขาบวชแลว ฯ
เถโร ต ปพพาเชส ฯ
![Page 28: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/28.jpg)
นางปฏาจารานน เปนพระโสดาบน จงทลขอบวชกะพระศาสดา ฯ
สา ปฏาจารา โสตาปนนา หตวา สตถาร ปพพชช ยาจ ฯ
ไดทราบวา ในเมองสาวตถ ชนผอยบนถนนเดยวกน ฯลฯ ใหทาการฟงธรรมตลอดคน ฯ
พวกภกษนาพระศาสดาไปยงสวนมททกจฉแลว ฯ
![Page 29: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/29.jpg)
๓) หลกการเรยงบทตตยาวภตต
(๑) ทแปลวา “ดวย, โดย, ตาม” มหลกการเรยง ดงน
ก. ขยายบทใด ใหเรยงไวหนาบทนน เชน
- กาเยน สวโร สาธ ฯ
การสารวมทางกายเปนการด ฯ
ตสม ปน ขเณ หสา อากาเสน คมส ฯ
กขณะนน พวกหงสพากนบนไปทางอากาศแลว ฯ
![Page 30: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/30.jpg)
ข. ถามารวมกบบททตยาวภตต โดยทวไปใหเรยงไวหนาบททตยาวภตต เชน
เตส เชฏฐกนฏฐา ทสาส วจรตวา ป�จห สกฏสเตห ภณฑ อาหรนต ฯ
บรรดาพนองชายเหลานน พชายคนโตกบนองคนเลก เทยวไปในทศ แลวนาภณฑะมาดวยเกวยน ๕๐๐ เลม ฯ
![Page 31: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/31.jpg)
เอกสม ห สมเย สตถา ปฐมคมเนน กปลวตถปร คนตวา...
กสมยหนง พระศาสดา เสดจไปเมองกบลพสด ดวยการเสดจไปครงแรก...
เต (ราชาโน) กาเลน กาล สมาคนตวา ฯเปฯ
พระราชาเหลานนเสดจมาประชมกนตลอดกาลตามกาล ฯลฯ
![Page 32: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/32.jpg)
(๒) แปลวา “ดวย” เขากบ ก และ อล ศพทใหเรยงไวหลง ก และ อล ศพท เชน
ก เม ฆราวาเสน ฯ
ประโยชนอะไรของเราดวยการอยครองเรอน ฯ
อล เม พทเธน ฯเปฯ
อยาเลยดวยพระพทธเจาสาหรบเรา ฯ
![Page 33: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/33.jpg)
บางครง เรยงไวหลงบททตยาวภตตบาง เชน
เต วยปปตเต ฆรพนธเนน พนธส ฯ
มารดาบดาผกพนพวกเขาผเจรญวยดวยเครองผกพนคอการครองเรอน ฯ
อาวโส อม เตมาส กตห อรยาปเถห วตนาเมสสถ ฯ
ทานผมอายทงหลาย พวกทานจกใหไตรมาสนลวงไปดวยอรยาบถเทาไร ฯ
![Page 34: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/34.jpg)
(๓) แปลวา “ดวย” เขากบ ปร ธาต นยมแตงเปน
รปฉฏฐวภตต เชน
มหนตมหนเต จมมปสพพเก หร�ญสวณณสส
ปเรตวา ฯเปฯ...
พระเจาอเทนทรงบรรจกระสอบหนงใหญๆ ใหเตม
ดวยเงนและทอง ฯลฯ
![Page 35: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/35.jpg)
- (จฬปนถโก) สกล อมพวน ภกขน�เญว ปเรส ฯ
พระจฬบนถก เนรมตวดอมพวนทงสนใหเตมดวย
พระภกษทงหลายแล ฯ
![Page 36: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/36.jpg)
(๔) แปลวา “ดวย” เขากบ สทธ, สห มหลกการ
เรยงดงน
ก. เขากบ สห นยมเรยงไวหลง สห ตวอยาง เชน
- คาถาปรโยสาเน ตสสหสสา ภกข สห ปฏสมภ
ทาห อรหตต ปาปณส ฯ
ในเวลจบพระคาถา ภกษสามหมนรปไดบรรลพระ
อรหนตพรอมดวยปฏสมภทาญาณ ฯ
![Page 37: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/37.jpg)
ข. เขากบ สทธ นยมเรยงไวหนา สทธ เชน
สรรป อตตนา สทธ น คจฉต ฯ
ถงสรระกไมไปกบตว ฯ
![Page 38: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/38.jpg)
(๕) แปลวา “อน” (อนภหตกตตา) ใชเปนตวกตตา
(ผกระทา) ในประโยคกมมวาจกและเหตกมมวาจก จะ
เรยงไวหนา หรอหลงประธานกได สวนในประโยคภาว
วาจก นยมเรยงไวหนาประโยค เชน
ก. ประโยคกมมวาจก
-ภนเต มยา เตล ปจตวา เปสต ฯ
ทานผเจรญ ขาพเจาหงนามนแลวสงไปถวาย ฯ
![Page 39: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/39.jpg)
ตยา พห ป�หา ปฏฐา ฯ
ทานถามปญหาหลายขอมาก ฯ
ภททกนเต สาม กต มม อาโรเจนเตน ฯ
นาย ทานผบอกแกขาพเจา ชอวากระทากรรมอน
เจรญแลว ฯ
![Page 40: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/40.jpg)
ข. ประโยคภาววาจก
- ตมเหห ราชกล คนตวา เอว อภกกมตพพ, เอว
ปฏกกมตพพ ฯ
ทานไปราชตระกล พงกาวเดนไปอยางน พงถอย
กลบอยางน ฯ
![Page 41: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/41.jpg)
บทอนภหตกตตาใชขยายบทไหน พงเรยงไวหนา
บทนน เชน
- อมม ตยา ปต อมต อมเหป ปาเยห ฯ
แม ขอทานโปรดใหพวกเราดมอมตธรรมททานดม
แลวดวยเถด ฯ
![Page 42: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/42.jpg)
(๖) แปลวา “เพราะ” เรยงไวหนาบททตนขยาย
เชน
-อมม ตยา กต สสส เนว อจโจทเกน นสสต น อโน
ทเกน นสสต ฯ
แมคณ ขาวกลาทเธอทา ไมเสยหายเพราะนามาก
ไมเสยหายเพราะนานอย ฯ
![Page 43: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/43.jpg)
- มคคปรปนถภเยน ปพพชโต ฯ
บวชเพราะกลวอนตรายกลางทาง ฯ
![Page 44: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/44.jpg)
(๗) แปลวา “ม, ดวยทง” เรยกวา “อตถมภต” นยมเรยงไวหลงตวประธาน สวนอตถมภตกรยา จะเรยงไวหลง หรอหนาอตถมภตนามกได เชน
- สา ปตตวโยคทกขตา อสสตนเตเนว มเขน ภกขาย จรมานา ฯเปฯ
นางประสบทกขเพราะพลดพรากบตร มหนาชมนาตา เทยวภกษาไปอย ฯลฯ
![Page 45: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/45.jpg)
- โส เอกสม ขาณมตถเก ปตตวา นพพทธคตโต
ปสนเนน จตเตน กาล กตวา ฯเปฯ
มนตกลงไปทปลายตอไมแหงหนง ถกตอไมเสยบ
ตวแลว มจตเลอมใสตายแลว ฯลฯ
![Page 46: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/46.jpg)
สรปหลกการเรยงบทตตยาวภตต
๑. ขยายบทใดใหเรยงไวหนาบทนน
๒. ถามาคกบบททตยาวภตต ใหเรยงไวหนาบททต
ยาวภตต
๓. ถาขยาย ก และ อล ใหเรยงไวหลง ก และ อล
![Page 47: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/47.jpg)
๔. ถาเขากบ ปร ธาต นยมแจกใหอยในรปฉฏฐวภตต
๕. อนภหตกตตา นยมเรยงไวหนาหรอหลงตวประธานก
ได
๖. อตถมภต เรยงไวหลงตวประธาน อตถมภตกรยาเรยง
ไวหนาหรอหลงบทนามกได
๗. เรยงไวหนา สทธ หลง สห ศพท
![Page 48: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/48.jpg)
ทดสอบบทเรยน
๑. พระจฬบนถก เนรมตวดอมพวนทงสนใหเตม
ดวยพระภกษทงหลาย ฯ
จฬปนถโก ภกขน สกล อมพวน ปเรส.
จฬปนถโก สกล อมพวน ภกขน ปเรส ฯ
![Page 49: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/49.jpg)
๒. สรรป อตตนา สทธ น คจฉต ฯ
๓. คาถาปรโยสาเน ตสสหสสา ภกข สห ปฏสมภ
ทาห อรหตต ปาปณส ฯ
๔. กขณะนน พวกหงสพากนบนไปทางอากาศแลว ฯ
อถ หสา อากาเสน คมส ฯ
![Page 50: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/50.jpg)
๕. ถามารวมกบบททตยาวภตต โดยทวไปใหเรยง
อยางไร /ใหเรยงไวหนาทตยาวภตต
![Page 51: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/51.jpg)
พชายคนโตกบนองคนเลก เทยวไปในทศ แลวนาภณฑะมาดวยเกวยน ๕๐๐ เลม ฯ
เชฏฐกนฏฐา ทสาส วจรตวา ป�จห สกฏสเตห ภณฑ อาหรนต ฯ
๖. แปลวา “ดวย” เขากบ ก และ อล ศพทมหลกการเรยงอยางไร/ เรยงไวหลง ก, อล
ก เม ฆรวาเสน ฯ ประโยชนอะไรของเราดวยการอยครองเรอน ฯ
![Page 52: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/52.jpg)
๔ หลกการเรยงจตตถวภตต
บทจตตถวภตตสวนมากทาหนาทขยายบทกรยา ทขยายนามกมบาง มหลกการเรยง ดงน
๑) ถามาโดดๆ ขยายบทใด ใหเรยงไวหนาบทนน เชน
- โย อปปทฏฐสส นรสส ทสสต ฯ
ผใดประทษรายตอคนผไมประทษราย ฯ
![Page 53: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/53.jpg)
- เอตตก เม ตาตา อคคอาทน อสาธารเณ พทธสาส
เน ธน นทหต˚ ลทธ ฯ
แนะ พอ เราไดบญมประมาณเทาน เพออนฝง
ทรพยไวในพทธศาสนา อนไมทวไปแกภยม
อคคภยเปนตน ฯ
![Page 54: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/54.jpg)
๒) ถามารวมกบบทนามวภตตอนๆ มกฏเกณฑการวาง ดงน
ก) ถามารวมกบบทอวตตกมมะ (ซง) จะเรยงไวหนาหรอหลงบทอวตตกมมะกได เชน
- โส ตสสา คพภปรหาร อทาส ฯ
โส คพภปรหาร ตสสา อทาส ฯ
เขาไดใหเครองบรหารครรภแกเธอแลว ฯ
![Page 55: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/55.jpg)
- อานนทตเถโร อตตโน สตถ ชวต/ชวต สตถ ปรจจ
ชตวา ปรโต อฏฐาส ฯ
พระอานนทเถระ สละชวตของตนเพอพระศาสดา
ไดยนอยเบองหนาแลว ฯ
![Page 56: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/56.jpg)
ข. ถามารวมกบทตยาวภตต ทใชเปนบทสมปาปณยกมมะ (ส) หรอบทสตตมวภตตทใชเปนบทอาธาร (ใน) นยมเรยงไวหลงบทนน เชน
หลงบทสมปาปณยกมมะ
- เต นพทธ ตเมว คาม ปณฑาย ปวสนต ฯ
ภกษเหลานน เขาไปบณฑบาตยงหมบานนนแหละเปนประจา ฯ
![Page 57: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/57.jpg)
หลงบทอาธาร
- โส นพทธ ญาตคาเมเยว ปณฑาย จรต ฯ
พระเถระนนเทยวไปในหมบานแหงญาตนนแหละ
เพอกอนขาว เปนประจา ฯ
![Page 58: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/58.jpg)
สรปหลกการเรยงบทจตตถวภตต
๑. ขยายบทใด ใหเรยงไวหนาบทนน
๒. เรยงไวหนาบทอวตตกมมะ แตหลง บทสมปา
ปณยกมมะ และ บทอาธาร
![Page 59: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/59.jpg)
๕. หลกการเรยงบทปญจมวภตต
บทปญจมวภตต ใชเปนบทขยายกรยาบาง ขยายบทนามนามบาง ขยายคณนามบาง ขยายศพทนบาตบาง มหลกการเรยง ดงน
๑) ขยายบทใดใหเรยงไวหนาบทนน เชน
- พาราณสโต อวทเร สตตสรสรกขา อตถ ฯ
ในทไมไกลจากเมองพาราณส มตนซกอย ๗ ตน ฯ
![Page 60: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/60.jpg)
- กโต อาคโตส ฯ
ทานเปนผมาจากไหน ฯ
- โส (สนตฏโฐ) เสสธเนห ปรม ธน ฯ
ความสนโดษนน เปนทรพยอยางยงกวาทรพยท
เหลอ ฯ
![Page 61: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/61.jpg)
๒) มารวมกบบททตยาวภตต จะเรยงไวหนาหรอ
หลงบททตยาวภตตกได เชน
- อเถโก ทสาวาสโก ภกข ราชคหา สาวตถ คนตวา
ฯเปฯ
ลาดบนน ภกษผอยในทศรปหนง ไปจากเมองรา
ชคฤหสเมองสาวตถ ฯลฯ
![Page 62: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/62.jpg)
- น มย วนา ภกขสงเฆน วตตาม ฯ
พวกเราไมเปนอยเวนจากภกษสงฆ ฯ
- อมนา (กาเกน) กตกมม อ�ญตร สตถารา โก ชานสสต ฯ
ใครนอกจากพระศาสดา จกรกรรมทกาตวนทาแลว ฯ
![Page 63: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/63.jpg)
- ปาปา จตต นวารเย ฯ
พงหามจตจากความชว (บาป) ฯ
๓) มารวมกบศพทนบาต มหลกการเรยง ดงน
ก. เรยงไวหลง ยาว วนา อ�ญตร และ อารา เชน
- เทวป กลาน ยาว สตตมา กลปรวฏฏา อาพทธปฏพทธสหายกาเนว ฯ
ตระกลทง ๒ นน ไดเปนสหายเกยวพนสบเนองกนมาถง ๗ ชวตระกล เลยทเดยว ฯ
![Page 64: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/64.jpg)
- อารา โส อาสวกขยา ฯ
เขายอมอยไกลจากความสนไปแหงอาสวะ ฯ
เรยงไวหนากมบาง เชน
มม ธตา ตห รตเนห วนา วตตต˚ น สกโกต ฯ
ธดาของเราไมอาจเปนอยเวนจากพระรตนตรยได ฯ
![Page 65: บาลีเสริม ๑๐ Pdf](https://reader034.fdocuments.net/reader034/viewer/2022051212/559f82f61a28ab3a318b4686/html5/thumbnails/65.jpg)
- โส อรหตตสงขาตา อาสวกขยา อารา ทรโต ว โหต ฯ
เขายอมมในทไกลคอ หางไกลจากความสนอาสวะกลาวคอพระอรหตแล ฯ
ข. เรยงไวหนา อทธ นานา และ ปฏฐาย เชน
- อโต อทธ ก�จ คยหปค นตถ ฯ
อะไรๆ ในเบองบนสรระน ทเขาถงความเปนสงทควรถอเอาไมม ฯ