9تر 1 له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

AFGHAN GERMAN ONLINE http://www.afghan-german.com http://www.afghan-german.de

باشد ینم نیلزوماً نظر افغان جرمن آنال سندهیدهٔ نویعق ،باشدیمضمون م ۀسندیوش نومتن و شکل بد تیمسئوول

۰۲/1۲/۲۰19 جواھرالل نھرو پوھنتون استاد د دیعبدالخالق ۔ رش سوریپروف

اوسنی افغانستان مؤسس درانی احمد شاه د تاریخي حماسې اتل پاني پت د او د

برخه ړۍلوم

پہ بین المللی کال دھند دگجرات پوھنتون 199۸دغی مقالی خالصہ پہ د ، دلته ټوله مقاله دیولړتاریخي اسنادوپه زیاتي سره خپروم.سیمینارکیولوستل شوه

زموږ السونه ، زموږ پګړۍ سرونه ، غمه ، له ډیره درده

زعفراني شوې وو ... زعفرانی رنګپه د دښنه جګړې ته ورغلي وو ... ھلته چې موږه

اوموږ له پانی پت را وتښتیدو... مو ھلته پریښودله ، اوپاچاھي

ھلته مو بایلوله ...

( مل ) له تښتیدلي پیشوا سره ډیلي ته شاعر: رودارد کیپلینګ

=======================

ھ( کال کی دھرات پہ تاریخی شار چی د 11۳۵داوسنی افغانستان موسس پہ ) احمدشاہ بابا (احمدشاہ ابدالی )لوی سرمست ،دپالرنوم یی زمان خان دی چی ھغہ د دولت خان (1)ابدالیانو دواکمنی مرکزو، زیژیدلی دی

دی، چی یولیکوال پہ دغہ برخہ کی فیض محمدخان کاتب ھم دی. لی ښیدومینہ ملتان کږدتاریخ یوشمیرنامتو لیکوالو داحمدشاه دزیږزمو_ 1

...احمدشاه ابدالی درسال مرگ پدرش زمان خان .» ارلیکلی دیښپوپلزایی بیا دھرات ارواښاداد غباراوښخو یوشمیرنورو لکہ ارواآن مجاھد ومدافع خاک افغانستان وازبطن علیاجناب قمرنقاب زین ... » (۳۵۴غبار، مسیرص )« ... 1۷۲۲درشھرھرات متولد شد

9تر ۲ له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

لري. ھرات د ابدالیانو دواکمنی هسلسلی سره رابط رنۍسدو خان)اسدہللا خان( لہ کو،خواجہ خضرخان،شیرخان،خانمرکزو چی تل بہ دپردیولہ خو ا کلہ لہ شمالہ ، کلہ لہ لویدیزه تریرغلونو الندی راتہ، ان داحمدشاه ترزلمیتوب پوری

شمیرل کیده. احمدخان دھمدغہ مھال څخه ار ددغہ مھال لہ خورا مھمو سیاسی نظامی اوفرھنگی مرکزونوښدغہ لوده،دیوه دنده دروړ ې پہ لمنہ کی چی پالراومشر وروریی اوالفقارخان پہ ھغو کی دپاملرندتاریخی اوسیاسی چاپیلایرو ترمیان یوشمیر توپیرونہ د ابدالیو اوغلجیریښید. عمل پہ میدان کی راوبپه افغانستان کې دنومیالی سرتیری پہ توگہ

مداوه چی کلہ ھووژل شودخوابدئ سبب شول پہ ھغہ مھال چی اسدہللا خان دھوتکی شاه محمود لہ خوا پہ دالرام کی ہ ھغہ کالہ یی پپږزلمی احمدشاه کندھارتہ راورسید، نوبیا دکندھار دمشرھوتکی شاه حسین لہ خوا زندانی اونژدی ش

یوځای تیرکړل. زندان کی لہ خپل مشر ورور سره ېلہ پاره الره اواره شوه چی نادرد ېبیا دد ېپہ زوال سره یووار راتورۍامپي پہ ایران کی دفشارنادرپہ الس دھوتک

ار واخلي. ک ې په افغانستان اوسیمه کېاوددوی لہ نفواه د ړيد کږدابدالیانو مرستی تہ دغلجیوپہ مقابل کی الس وراوره سه میړانې نہ درلود، دنادر دیرغل پہ مقابل کی پ ړهز ښهاوالفقارخان سره لہ دی چی لہ ھوتکی واکمنو یی ھم

ی دی یی لہ ھغو زیاتو پلمو چوتړله ښاپہ مقابل کی یی لہ ھراتہ دننگی اودفاع کارتہ مالپوځ نادري ودریداودیرغلگراوھیوادپالی ياتلوال دده دغہیوه ھم کړل.زھرور ېاوبیا ی ياول زندانسره یوځای ،نادرونیو اوبیا یی لہ احمدخان

مقاومت ھم وي.کړې لیکنیړلیکوالو اومورخینو زیاتی اودپاملرنی و کې ډیرونړۍ داحمدشاه دژوند اوواکمنی پہ باره کی پہ گرده

دمحمودالحسینی المنشی دتاریخ احمدشاھی ېپہ باره ک ۍچی زه دلتہ ھغہ نہ تکراروم، یوازی داحمدشاه دکورن،دي شاهھغہ داحمدو،عینی شاھداودرباري منشی یښودربار دگردو پ يیوه برخہ دلتہ پہ دی خاطررالیکم چی ھغہ داحمدشاھ

دشخصیت اوکارنامو پہ باب لیکی : ابداليمناسب چنان مینمایدکہ اول شمہ یی از علو نسب اات بابرکات ولی نعمت خود اعلیحضرت احمدشاه درانی حسب »

الواقع درمعرض بیان آورم ، وھرچند پایہ قدرومنزلت این انضارالطاف ہللا ازآن بلند تراست کہ محتاج بااظھار نسب آنحضرت ازبزرگان طوایف ایل جلیل درانی ازتیرسدوزایی ان کہ ریاست وسروری این طایفہ ھمیشہ باشد.اصل

ازتیرمزبور بدستور توره کہ درمیان سالطین ترک وآل عمان وھندوستان وغیره معمول است ازآبای عظیم عظام ت وصاحب کالھی تکیہ زدند ضرت احمدشاه درانی برتخت سلطنحواجداد کرام خود بہ میراث دارندوبعدازآن کہ اعلیردران وعموم این طایفہ کہ دررکاب اشرف مصدر خدمات نمایان د باالھام ملھم غیبی اات بابرکات آن حضرت بہ شاه

گردیده بود ملقب ومشھور بہ ایل جلیل درانی شدند۔ وازقدیم االیام ایل جلیل مزبوردر دارالقرار قندھاروزمینداوروطوبا باغ وغزنین خطۂ دلکشای کابل تابستان وزمستان را میگارانیدندونسب فرخنده حسب این وکوھستان ھای سمت قرا

ص 19۷۴شاھی ، چاپ مسکو، خدیوبک جناب بہ ارحام واصالب سدو باین نھج اتصال می یابد...'' )تاریخ احمد۳۰)

رشاه داخل خدمت ودرمدت غبار پہ وینا : "... احمدخان دربیست سالگی درقشون نادارواښاددافغانستان نامتو مورخ کوتاھی نظر بہ اھلیت ولیاقت کہ ازخود نشان داد مورد توجہ نادرقراگرفت.''

ھمدارنگہ دیوه ایرانی لیکوال پہ قول : " احمد خان بہ زودی درشمارمقربان ونزدیکان نادرآمد وبہ مقام ایشک آقاسی ھی( دستہ افغانان اردوی نادری کہ عمدتاً باشی وسریساول خاصہ)یایساول حضور( وفرماندھی )یا نایب فرماند

ص 1۳۷۸رسیدودرلشکرکشی ھای متعدد نادرشرکت جست ...)دانشنامہ ادب فارسی تھران طبع ،ازابدالیان بودند۴9) دی دھغہ نظام اوواکمنی یورکن و دسیمی اوجھان دگردو ېاحمدشاه دنادرشاه دواکمنی پہ دوران کی پہ تیره بیا چ ومې یښودې، کخپل مخ کی که اوھغہ تجربی یی پکړی وخبر ځانپہ تمامہ مانا وړښته اوسیاسی نظامونو لہ ج یښوپ

ہ پرتمینی ھغ، وی ھلته لیدلې اوتیرکړېکی دخپلی واکمنی پرمھال افغاني فارس چی ترده پخوا پشتنو واکمنانو پہ ۍده تہ ورپاتی وی. ترھغوچی دواک گدنانوواکم نومیالیو ېمحمود اواشرف غوندشاه زمزمی چی پہ ایران کی لہ

ره ژوند کوي س نوتہ نہ و رسیدلی ھغہ یی دیوی شیبی لہ پاره ھم لہ یاده ونہ ایستی. داچی وایی ملتونہ لہ خپلوتاریخوکال 11۶۰دوختو اوشیبو پہ انتظارکیناست. پہ ېوچ څخه احمدشاه ھم یولہ ھغو زلموځوان اوپرھغو ژوندی وی،

مارو وداړهووفا لہ مخی دھغو غلواپرتم ابیاھم دخپلو افغانی دودونوافغانی ابدالي و، خو احمدشاه نادررانسکورشه مخہ یی ونیود زیات وحشت برخہ وو، مقاومت وکا، اودھغوی پوځ فارسیانو پہ مقابل کی چی دغیرافغانی ایرانی

دمیاشتی پہ یوولسمہ خبوشان قوچان تہ ق کال دجمادی االول11۶۰: '' دایرانی لیکوال لیکلې لکہ چی پہ دی بابو دچوراوچپاول پہ خاطر څخه جوړشویبیالبیلو قومونوله ېچ ېکرکښنژدی دنادرلہ مرگ سره سم دده پہ لوی ل

اوپرھمدی کارباندی بوخت لوټ کړيکاره الہ گولہ را پیداشوه ، دوی کوشش وکاوه چی شاھی شتمی گرده ښیوه

)وکیلی پوپلزایی ، احمدشاه «ق )درارگ( ھرات بوجود آمد...11۳۵المستورات تاج المخدرات مسمات زرغونہ سلطان درانی پسری درسنہ

(9ص 1۳۵9وارث ومجدد امپراطوری افغانستان طبع کابل

9تر ۳ له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

پہ ېپہ دغہ وخت کی احمدخان وکوالی شول چ،کولہ يیی نورمحمدخان غلجای يچی مشر ډلهشول، دافغانانو یوه خپل ھرڅه په کی یی عمآلڅ اوپہ دغہ تر دغه حالت ته ور واړويپاملرنہ ې ډلېپوره جرات اورشادات سره دخپل

ی کا اوپہ زغرده ی، دخپل نمک حق یی ھیرنہ کړه تہ ثابتہ ۍالس کی ونیول اوخپلہ وفاداری یی نادراودھغہ کورن مخ( ۴9دچپاولگرانو پہ مقابل کی پہ مقابلی پیل وکا...'' )دانشنامہ ، یادشوی اثر،

ترالسہ اوخپلہ واکمنی پری اعالن پاچاھيکوالی شول ، چی پہ ھم ھغہ پیل کی دفارس اوافغانستان ابدالي احمدشاهربی پہ پام کی نیولو سره سمہ ونہ بللہ چی پہ دخپلی تج ې، لکہ چی پہ راوروستہ کی ھمداسی ھم وشول۔ خودایکړي

، لہ فارسہ کندھارتہ راغی، دلتہ یی دافغانستان دعام ولس پہ کړيدغہ ناپایدارکارباندی دی سمدالسہ الس پوری تنہ اوھیلہ ښدافغانستان دگردو قومونوداستازو پہ غو یې ولہ ھغی الریرګه جوړه ااوھیلہ دشیرسرخ ج ښهخود ۍسره برابره وه ، دغہ نومیالی افغان دافغانستان واکمن( ۲1ق کال درجب لہ )11۶۰د لمریز کال چی11۲۶د

واکمن شو. )افغانستان ( اوددغہ ھیواد دافغان ولس په مرسته اوغوښتنه ترالسه احمدشاه پہ نامہ يدران غوره کیدل،یوه تصادفی خبره نہ وه، ھمدارنگہ احمدشاه لکہ چی د راني داحمدشاه ېافغانستان پرواکمنی باند داوسني

پرھغی باندی بسنہ وشی۔ یوازیباید ي یوازی دشیرسرخ دجرگی محصول اوبریاھم نہ و چی یږویل کپه لنډوکې رورت ض اوافغاني خبره باید ددغہ لوی واکمن پہ باب پہ پام کی ونیول شی اوھغہ داچی احمدشاه پرملی یوه بلکی دا

ی حالتآسیا عینی اواھنتاریخي تحلیلونوله مخې د -سستی علمي مارکد ضرورت و. يبرسیره د آسیا لہ پاره ھم یوعیناوھیواد دځانددی لہ پاره پہ تمامہ مانا عیاراوتیارشوی و چی دھغو پہ پایلہ کی احمد شاه وکوالی شول لہ ھغوھم او ھیواد، دځانشرایطو اوحاالتو تاریخي چی لہ دغو احمدشاه بی شکہ وکوالی شول. شعوری کارواخلی ګټهپہ

امتو مؤرخ ن پیړۍ اسینگھ د درانی احمدشاه دکتاب لیکوال اودھند دشلمینامتو ھندي لیکوال ګنډ لیآسیا په ګټه کارواخ دیوهد اړتیا له مخې او پہ احمدشاه باندی دآسیا ددغہ وخت يھم داحمدشاه پہ با ب پہ ھمدغہ اصل باندی تاکیدکو

باندی خبری دراني احمدشاهچې ھرڅوک کله پر نامتو واکمن پہ توگہ ھمداسی قضاوت اوخبری کوي. دی ھم دا واییہ دی چی . داپیږي اولیکل کیږي ور پہ باره کی ویل کتکوی ، ھغہ باید داسی وی لکہ چی دآسیا دیوه امپرا اوقضاوت

اتہ متورۍ ددرانی امپرا. پہ امن اوامان کی وه هاوتعرض يتبھرنی زور زیا ډولھرله پہ احمدشاھی واکمنی کی آسیا آسیا دبخت ستوری راولوید اودغہ وچہ دبی پرواییو ې پیل، دھغی پہ رانسکوریدو سره دگردۍ وه اود آسیا دبدمرغ

د غبارھم ښاورولویده. دھیواد نامتو مورخ اروا د اوږدې مودې له پاره پہ پایلہ کی دلودیزوالو دظلم منگولو تہداحمدشاه دواکمن کیدو پہ باب پہ ھمدی نظردی اولیکی چی : '' احمدشاه بعداز پادشاه شدن ثابت کرد کہ آگاه از

( .۳۵۵اوضاع داخلی کشور وھمچنان مطلع ازاوضاع بنفع افغانستان عمالً استفاده کند...'' )غبار، مسیرص

ھیواد چی پہ اقتصادی لحاظ ھم پہ وران حالت کی و، پہ دویشلي ویشلی ددهتیا ھم پہ دی پوھیده چی ښاحمدشاه پہ رکرو کی ھندوستان تہ تللی ښچم گاوند کی کوم حاالت روان دی، ھغہ تہ ایران ورمعلوم و، ویل شوی چی دنادرپہ ل

دترکانو لہ برالسی ھم خبرو،ان چی دآسیا لہ مکاردشمن انگریزه اوھلته و، دھغہ ھیواد لہ حالہ خبرو، لہ مرکزی آسیا چی پہ دییوداسې واکمن وه ھم بی خبره نہ و. لمه کړېچی دده تر زمانی پوری یی پہ ھند کی یوازی سوداگری پ

ہ دقضاوت جوگ هنازکیو باندی پہ علمی توگرورمعلوم وی اودوخت پټول اړخونه دھغو، يگرده مسایلو باندی خبروداباید .وی څخه نهلویوواکمنانو آسیا لہبیا ره ، نو پہ دی کی شک نشتہ چی ھغہ بہ دخپلی زمانی اوسیمی پہ تیيو

طبعی پہي چې پہ داسی عینی حالت کی پہ خپلہ دتاریخ اوجامعی دطبعی قانونمندی بریا د واکمنان داشان ېووایو چ ياوسیاس يده بھیرکی دملږاود افغانستان تاریخ دخپل شتہ والی پہ اوټولنه توگہ یی دعمل میدان تہ راباسی. افغانی

پل دو خږاوخلک نہ وو، پہ دی مانا چی دوی دتاریخ پہ اوټولنه یوه ناخبره اوپہ خوب ویده تاریخ، اړوند یلو پہمساي د مرخړپہ تصادفی توگہ ( لکه د نني السپوڅي اوګوډاګیان) چی ھغوی بہ کړیواک دداسی چا پہ الس نہ دی ور

ېلہ ھمد ې، داھم یواز يبدمرغہ حاالت زغم ياوسن . ھمدا اوس چی افغانستان دتاریخ داي وو راپورتہ شو په توګه يھمداده چی لہ ھمدغہ املہ دخپلوتاریخ،کوالی يچی دغہ ملت پرھرچا باندی دخپلی مشری لہ پاره باورنہ ش ياملہ د

اوسوزي. ي لہ خوا سو اونړیوالو زبیښاکګرودخپلو ھمسایہ گانو ېپہ لمبوک ېاوکرکې منانو دکینښدونہ ترسره کارړوې دپاملرن ېپہ برخہ ک ياویووالړتیا پلی واکمنی پہ دوران کی دخپل ھیواد دپیاولوی احمدشاه بابا دخ

دلتہ یادونہ کوو: دیوشمیریي په لنډیز سره چیکړي دي

دولت اساس اوایجاد. وړی پہ آسیاکی دافغانستان )پخوانی آریانا اوخراسان ( پہ نامہ دیوه خپلواک اوپیا 1 وړتیا .دنظام برالسی اوپیا ۍدزمکوال ېپہ گرد ھیوادک ۲ یووالی اوپیوستون. منځلہ شمالہ ترجنوبہ اولہ ختیزه ترلویدیزه دھیواد دگردو اوسیدونکو تر ۳ ساتنہ او دفاع. ۍتاریخی پولو اوواکمن دخپل ھیواد له ۴ يگاوفرھن يلہ فارسہ ترکاشغره اولہ نیسا تردھلی پوری دتاریخی ھیواد اوآریانی تمدن دفکر ۵

.کوښښونه ھڅې او اوپرمختگ ېالرو چارو پراختیا اودھغو لہ پاره دود .جوړول سستم ي اومنظم پوځي دنو په موخهقلمرو ددفاع اوساتنی ياواسالم يدافغان ۶

9تر 4 له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

ن د فضا ایجاد ، پہ تیره بیاپہ فارس اوھندوستا جوړې ېاوروغ ۍھمکار،دبیالبیلو ماھبونو دپیروانو ترمیان دتفاھم ۷ ترسترگو کیدل.دلته کی چی تردغہ مھالہ پہ دغہ برخہ کی زیاتی ستونزی اوتوپیرونہ

ې دشیرشاھي ادارې آسیاک يپہ ھند اومرکزې یې پہ راوروستہ ک ېاساس اوایجاد چ ېادار ېاوسالم ېنو ېدیو ۸ .پراختیا وموندهسیستم په شان اووړتیا سره

او اوچت و. ړاودولت اسا س پرھغہ باندی وال راتورۍامپ يددران ېچ يداسالم مقدس دین تہ زیاتہ پابند 9ام کی تیا پہ پړاوسیدونکو پشتنو، تاجکو، ھزاره وو، ازبکو ، بلوچواونورو تہ ددوی دواودھیواددبیالبیلوقومو 1۰

نورو دلوزامنو پرتہ لہ تیمورشاه څخه دخپامتیازو يبرخہ ورکول.او ھمداراز لہ دولت ېنیولو سره پہ دولتی اداره ک ساتل. ېلر

اونظامی اھدافو پہ خاطر يھیوادو تہ دبیالبیلو سیاسونډیوکالو کی دافغانستان گا( ۲۶احمدشاه دخپلی واکمنی پہ ) رپ ۍکرکشښارس یا خراسان تہ داحمدشاه لفته وه. ھم لہ دغو ھیوادو ھندوستان هچی یو کړې ديترسره ۍکرکشښل

او افغان ۍورتامپرا يطاقت پہ مانا نہ وه ، پہ دی چی دھغہ مھال فارس اوخراسان د دران يھغہ مھال دیوه باندناداره کیدل. اوکلونہ کلونہ څخه یوه واحد مرکز اصفھانله ھیواد ونہ اړهموده دغہ دواوډیره یوه برخہ وه ۍحکمران

افغانی شازلمو دھوتکی شاه اشرف پہ واکمنی کی د فارس یا اوسنی ایران لہ خاوری دیرغلگرو روسانو اوترکانو پہ اودغہ ھیواد یی دخپل پلرنی ھیواد پہ توگہ لہ ھغوی خوندی وساتہ. ان ددرانی وکړهکی پہ خپلو وینوسره دفاع ابلمق

ہ پہ توگ ېمسال ياومل يداخلې م چی دشاه رخ مسالہ راپورتہ شوه ، دغہ لوی واکمن ھغہ دیواحمدشاه پہ زمانہ کی ھ (۲)وارث واکمنان وو، یا اوسني افغانستان . ھوتکیان دفارس اوخراسانکړهحل اوفصل

ین ترنگ ې، گرد عمرخپلسه کړې یې وهترال په خپل درایت سره یې خو احمدشاه دھغہ تدبیراوتجربی لہ مخی چیہ ھمدغہ ل ابدالي ، دایران اوسیمی دیوشمیرپوھانوانتقاد ھم پراحمدشاه ېلہ خپل مرکز کندھاره اداره کول ېسیمې الند

افشار پس از آن کہ نادرشاه »پلوه راپورتہ شوی لکہ چی ایرج افشار یی پہ خپل نامتو اثر) افغان نامہ ( کی لیکی : انس افغانی چي وسردارانش نزاع درگرفت، شاید پیش ازھمہ احمد خان ابدالکشتہ شد وبرسرجانشینی اومیان اخالف

داشت ...اواگر ازشاھرخ میرزای نابیناه نوه نادرشاه حمایت جدی میکرد . شاید جای نادررامیگرفت ومحتمالً . (1۶۸ص 1)افغان نامہ ج « میتوانست وحدت ایران نادری راحفظ کند...

غہ ھ ه ،تونو وارث بالښگردو ارز یادووشویو ایرانی اوافغاني دھغوځان احمدشاه کړېلکہ چی محترم لیکوال اشارچی ه وهمثال درلود. ھمداوج ې، چی پہ ھغو کی فارس یوازی دیوه اري ارزښتونه ول اوخراسان يگرده آریانچې

لہ فارسہ خپل نوم ېک ياغیزو پہ سیور يدفاشیزم دیوشمیرسیاس ېلہ مخ ۍفارس دخپلی غریب ېپہ دی نژدی وختو کاملی په ترڅ کې ، دیوې تاریخي مع يسیاس ېدیو ېاویواز ېداکار یوازې واړاوه. چې دایراني واکمنانانوایران باند رپ

دوی ،زیاتہ وه په کېفایده ېترتاوان ی تپلي دی چې دھغوی په نظر،پرفارسیانو باندی له مخې نا چارۍ اونادارۍ ېا چخو ېپہ افراطی توگہ کارواخیست .داسالم لہ راتگہ راپہ د ېنومون ېہ دغل ېکي اوتاریخي برخو پہ فرھنگ

پہ ېی همرکزون ېچ تړلي ووپہ ھغو واکمنیو پوری ټول تہ شوی ھغہمنځ کوم ملی حکومتونہ پہ خراسان کی را ېہ دخپلفارس ت ھمابدالي احمد شاه ورې تړلي وو پراته وو.پہ افغانستان پ ېچ ېک ، سیستان، بلخ، غوراوھرات ېغزنمحمود ،باندی لکہ محمود غزنوی سیمهت ورکاوه ۔ده ھم پردغہ ښپہ توگہ اھمیت او ارز ېبرخ ېدیوتورۍ امپرا

نہ و چی ابدالي .دا احمد شاهه کړه ھوتکی اوشاه اشرف ھوتکی پہ شان واکمنی یوازی پہ یوه کوچنی توپیرسره ترسررس ھغہ لہ السہ ورکوی بلکہ دا د فا )فارس ( خپلہ یوه برخہافشاریي لیکي دافغانستان پہ ایجاد سره لکہ چی يگواک

انو د نورو پہ تیره انگریز ېلہ مرگہ وروستہ ی ابدالي واکمنان وو چی داحمد شاهې تړلي بی کفایتہ اوپہ نورو پور يا ایرانی ېآریان ېسدوی دخپلی پراخی اومقد ېپہ پایلہ ک ېدھغ ېکومہ چکړه اوروسانو پہ اشارو ھغہ تگالره خپلہ

دتمامیت پہ مقابل کی دتجزیی اوبیلتانہ ھغہ شان الره غوره لکہ چی پہ لویدیزکی رومیانو دیونانی تمدن ېخاوررومیان داسی خلک نہ ووچی دیونانی تمدن لہ چوراچپاولہ پرتہ دی بل کوم کړې وه. اوخاوری پہ مقابل کی غوره

خي او دیونانی تمدن اوفرھنگ دچوراچپاول پہ پایلہ دیوه تاری رومیان کار ددوی لہ وسہ پوره وای ۔ ھمداوه چیروم ) وروستہ ددوی نوم ي تمدني وړتیارھنگ خاوندان شول چی تراوسہ پوری دیونا ن لہ فرھنگپیاوړي تمدن او ف فرھنګ د ږي ،ھمداسې چاره فارسیانو دافغانانو او افغانيدجھان دفرھنگ اوتمدن پہ تاریخ کی یادی اورومي تمدن(

غارت په برخه کې ترسره کړې ده .

: غہ لیکیي ایسي ھضرورې وړاویادول دپاملرن یې دلتہ شاره کړې چېترگہ ا يع تہ پہ غرضموضو ېھم دغڅه ایرج افشار کہ _ ۲درورۀ سلطنت غلزاییان با خلع شہ سلطان حسین وتاجگااری محمود شروع میشود. بدون شک این ھم یکی از سلسلۂ پادشاھان ایران است. »

برملت ودولت دیگری کہ ایران باشد فائق آمده باشد. بلکہ قندھارآن موقع شھری افغان درآن موقع اسم یک ملت ودولتی بنام افغانستان نبود کہازشھرھای ایران ومیرمحمود یک فرد ایرانی ازطایفۂ غلزایی افغان بود درحقیقت پادشاھی بجای پادشاه دیگری بہ سلطنت رسیده است.

کشور دیگر منتقل نشده بود۔ مورخانی کہ نخواھند محمود واشرف وسلسلہ ای بجای دودمان دیگرمستقر گردید ۔ حتی پایتخت ھم ازکشوری بہ چاپ تھران ( ۵۶۶، ص 1) افغان نامہ ج « را ازسالطین ایران بشمارند اشتباه می کنند...

9تر 5 له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

لکہ چی شاغلی افشار ھم پہ دی باور دی چی پرایران باندی دفارس دنامہ تغیر، او بدلون وکړوصادقانہ باید اعتراف ن بدلو هنہ یوازی دیوی پالزمینی ، دیوی کورنی اونہ ھم دیوه نظام دبدلون دسوال پہ توگہ مطرح دی بلکہ لہ دغ

. ږي یح کدنامه ترپرده الندې عملي کړھم طر دیوه )فرھنگی چوراوچپاول( چی فارسیانو دایران ېسره پہ حقیقت ککہ غزنوی محمود ، ته کړي له کی داسی اتالن اوبچیان را پورږپہ خپلہ غی بیاھیلہ من یو چی زمانہ یو وار وږم

اد یاباچی وکوالی شی دخپلی دغی لویی اومقدسی آریانا)محمود اوھوتکی شاه اشرف اولوی احمد شاه ب شاه ھوتکی . ل کړي تنی ایران( دیوالی اوپیوستون کاربیا لہ سره راپیښلوی اورایرانیانو په وینا د

لور ددغہ ھیواد رپہ دروان کی دفارس پ ۍواکمنې دلتہ یوبل اصل ھم رایادوو اوھغہ داچی احمدشاه دخپلپه ھرډول، ق کال کی دگناآباد ، مشھد ، 11۶۳چی دلتہ یی پہکړې کرکشی وښ)قطاع الطریقو( پرضد لددشمنانو اوالروھونکو

ېورتگ و چې ق کی دتون پرکالاومشھد باند 11۶۷اواصفھان اوخبوشانو اوھمدارنگہ پہ شین ډنډنیشاپور، و چی و ېودکږاو دھمدغو سفرونو پہه اوھیواد ته راوړې او تاالن شو شتمنی یی بیرتہ ترالس ېدافغانستان چورشو

ھم الس پورکا، د وړولولکہ مشھد اونوروکی دیوشمیرودانیو پہ جرښارونواحمدشاه ابدالی وکوالی شول پہ یوشمی .یی یوه بیلګه ده ایونو آبادولځکال اونورو يمشھدپہ حلوایی اونورو سیمو کی داحمدشاھ

ګاونډیوھیوادوپراحمدشاه دیوشمیرنور ېھمداسکړي دي. لور ترسره رداخو ھغہ سفرونہ وو چی احمد شاه دفارس پراسا س تحلیل پ يتنی داسی چی دتاریخښچی دھغوپہ باب ھم لہ یوشمیرکسانو سره یوشمیرپوکړي لورھم سفرونہ

ا ونه دي . دتاریخ په اوږدو کې داحمدشاه سفر يھند تہ د دران اړهاب شی راپورتہ شوی چی یوھم پہ دی ځوباید باره کی ویلی ده چی دلتہ غهاوھرچا خپلہ خپلہ رایہ پہ د ي ديت اومنفی ارزول شومثب دواړو لحاظوسفرونہ پہ

په ترڅ کې ھند ته د احمدشاه ابدالي د سفرونو او سوالونو موضوع مطرح مضمون يھم یو وار بیا ددغہ تاریخږموولو ته لویدلي دي . کړې اویوشمیرھغوپوښتنو ته مو ځوابونه ورکړي چې ھغه په دغه اړه دھرچا ) کس اوناکس ( خ

:په الندې ډول

وو! داروپایانو پہ مقابل کی عمدہ اودپاملرنی قوت نہ ټهالف : مرھ

ھیوادو پہ تیره بیا ه ګاونډیو ، ھغ یږيزیات بحثونہ پری کحق ناحق پہ باب یو ه لہ ھغو مسألو چی ابداليداحمدشاه ې نظری ېموضوع ده . پہ دغہ باره کی زیاتو کورنیو اوبھرنیو لیکوالو اوتاریخ پوھانوخپل ۍکرکشښھندوستان تہ دده دل

ی ( اوکلہ ھم داخالق ياسنادو )ھغہ چی یوازی ددوی لہ پاره معتبرد يتاریخې دیولړاوخپلی نظری ې دياولیکل ېویلقضاوتونہ معموالً انفرادي . اخالقيولې ديشي پاتی کیدای راچورل پریوه خوا نهوک لہ ھغو څقضاوتونو چی ھی

لري چی د دنیا خورالوی واکمنان اوحتی پہ زیاترو وختوکی پیغامبران ھم لہ ھغو پر یوه خوا نہ دی پاتی اړخونهتونو قضاو حقایقوکې د پہ علمی اوتاریخی هاصلوږ له نوموړي شوی.خو سوال دا دی چی ترکومی اندازی کیدای شی م

؟ی ترکومہ حده پہ خپلو تحلیلونو کی کاروالی شو. کار اخیستالی شواویایپه توګه غبار ھم اده یې ارواښشوي چی یوه تکې په بیالبیلووختو هاوقضاوتون هپہ باره کی ھم یوشمیرسوالون يداحمدشاه ابدال : ي یې ديلیکلکړې اواشاره دنورو په تقلید

( کہ درراه پشرفت قوای اروپاییان سدی بود، درین سال ازھم شکست ، پیشوای بزرگ ھټه" دولت قوی مرتہ )مر مخ ( ۳۷۰مرتہ چشم ازجھان پوشید و پیشوای چھارم با قوای باقماند..." ) افغانستان درمسیرتاریخ،

کوم بل غه اړه پہ دددغہ سوال دویم جز ھند تہ داحمدشاه دحملو پہ باب دی چی آیا داکار ده پہ خپلہ اراده وکا اوکہ عامل ھم و؟

ھندوستان پہ خپل الس اوواک کی ېول ېاودریم جز پہ دغہ باره کی دادی چی احمد شاه کلہ ھندوستان ونیو نو بیای ؟ ه کړاوولی یی پہ خپلہ اداره ن ونه نیو

،شمیریادونی لرو چی سره لولویی یو و سوالوپہ باباړدلتہ ددغو دری وددی لہ پاره نہ وو هیرغلونابدالي ھڅې او پرھندوستان باندې دھغه احمدشاه ددمخہ باید ووایو چی ، ترھرڅهلومړی

ه پداحملی دخپلی واکمنی اونه یيچی باید ھندوستان ونیسی ه کړې وه اویایی ھوډ درلود چی گواکی احمد شاه ژمنړې په توګه وردغارسالت اني مسولیت اواوانس یوضمنی احمدشاه ابدالي ته دپالن کی وی. بلکی داکار پراختیایی

وړتیا، د امنیت اود پوځ د جوړتیا اومنظم شوھغہ ھم پہ داسی شرایطو کی چی ھغہ دخپلی واکمنی داستحکام اوپیاوالي،دیوملي تفاھم اودولت جوړونه،ھغه څه چې په عین حال کې ھندوستان ھم پردغه مھال له السه ورکړي ول

ه په تاونیمګړتیاوووتوانیده چی دغو ستونزو ېد رمرحلہ کی پ لومړۍ پہ ۍواکمن ېخپلد ياحمدشاه دران بوخت شو.ټکي کیږدي اوویی کوالی شول چې یوپراخ بنسټه اود آسیا په کچه یوملي حکومت او واکمني رامنځ توگہ دپای بشپړه

ته کړي.ې اوږدو او لنډوک یی ددغہ ھیواد پہاک و چی تل شریرځوکی یوداسی ھندپه پہ دی کی شک نشتہ چی مرھتہ ، دویم

ې شیواجې دھمدغې لړۍ و ېدپاملرنپاریدونکې جګړې ان داورنګ زیب له عصره را په دیخوا ھرچا ته معلومې اوبنسټوال و، پرھغه مھال چې خوشحال خان اوایمل خان داورنګ زیب پرضد مقاومت پیل کړاو اورنګ زیب یونیم

9تر 6 له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

و په المل پاتې شو،دھمدغې بوختیا برکت وچې شیواجیانو اوپیروانویې ځان کال په حسن ابدال کې د پښتنود ځپلپه پیاوړتیا سره را وپاریدل او د اورنګ زیب له مړیني وروسته یې خبره د پیاوړی کړاودمغلي دولت په وړاندې

ابا په دوره کې اوسني مھاراشترا ) پونې ( په شاوخوا کې په داړو اوغالوو باندې پیل وکړ، داچې وایي داحمدشاه بدکن کې نظام واکي دومره پیاوړې وه چې په دې چې په یوپیاوړی ځواک و، داخبره یوڅه له قضاوته لرې خبره ده

ته مرھټه نژدې ورتالی نه شول ، په راجستان راجپوت له دوی سره په ھیڅ ډول یوالس نه وو، په شمالي ھغې خواواک کې ول له دوی سره په ھیڅ ډول په یوه الره نه وو ، سیکان ھندوستان اوبیھارکې مسلمانان چې ھرڅه یې په

اوجټان بل ځواک وو چې له ھرچا سره یوالس کیدل خو له مرھټه وو یي نه مال اونه ھم عزت خوندي وځکه په عین حال کې داھم باید له یاده ونه باسوچې په ھند کې که له مرھټه وو یادشوي قومونه وایستل خوورسره نه وو.

کړ؟ په دغه حال کې موږ اویاھم نورلیکونکي دومره ځواک چې انګریزانو ته خنډشوي وای له کومه نوردوی شيڅنګه داخبره په کرسئ کینولی شو چې ګواکي مرھټه په رښتیا ھم دومره پیاوړی ځواک و چې دوی به ھندوستان له

انګریزانو څخه خوندي ساتلی وای ؟ پیاوړي ځواک په سترګو ګوري دیاونې وړده چې دوی نه چې مرھټه ته دیوه ځکه خودا خبره لږ دھغوی له پاره

په دغه وخت کې ھیڅ ډول دھندوستان له تاریخی حقایقوخبردي اونه ھم د احمدشاه ابدالي له پیاوړتیا څخه، ھندوستانالي اوکه ملي جوړښت نه درلود اونه دا شونې وه چې دغه ملک دې دیوه پیاوړي ځواک داکه ھرڅوک وو ) ابد

انګریزان ( په مقابل کې مقابله اومقاومت وکړای شي. په ھرښار اوھره سیمې کې یو راجا او نواب ناست ول چې ټول عمریي دخپل ځان او واک د پیاوړتیا په خاطر ترځان پیاوړي ځواک سره سازشونه اومعاملې کولې. پردغه مھال

و له مخې دغه ټولو راجاګانو اود نورو قومونو مشرانو احمدشاه چې احمدشاه ابدالي پرھندوستان راغی دمعتبرو اسنادبیلګی ) چې څرګندې لیکونه استولي چې دغه لیکونه اوس ھم دھندوستان په آرشیفونو اوکتابخانو کې شته ابدالي ته

مادو سینګ کچوا لیکونه دی چې تراوسه پورې ھم الچا نه دي یي دسورج مل جټ ، اود راجستان د پیاوي راجالوستي په دغه لیکونو کې ټول ټینګار د احمدشاه ابدالي په مالتړاود مرھټه وو پروحشت باندې شوی دی چې باید په

ګډه مقاومت ورسره وشي ( نہ وی معلوم ، ھغوی اویاھم ددغه ھیواد تاریخ اوجغرافیه والیلنډ دوالی اوږوچا تہ چی دھندوستان اوبله داچې ی

اک و چی تیاریی احمدشاه تہ پہ پانی پت کی مخکی لہ مخکی ځوداسی یوپه رښتیا ھم ھټهداسی فکرکوی چی مرمرھټه وو تردغه وخته نه سیکان آرام پریښودل، نه جټان اونه ھم راجپوتان ، پنجاب ،هنہ داسی نہ وو، سنگر نیولی

دشاه ابدالي د راتګ مخ په وړاندې والړل ، کله یې چې داحم یی مسخرکړ ان تر الھور پورې په سخت وحشت سرهواوریدل، نوبیرته له پنجابه په تیښته شول، سورج مل جنګونه ورسره وکړل مانا داچې مرھټه وو مخکې تردې چې

اوملي دریځ اوځواک په ھندوستان کې له السه ورکړی و. له احمدشاه ابدالي سره مخامخ شي، ھغوی خپل سیاسيلو دغه موضوع مطرح کړې، دا ھم دیادولو وړده ، کله چې موږ داخبره دپورتنیوحقایقو په رڼاکې چې زیاترو لیکوا

کوو چې مرھټه ووته د پیاوړتیا لوی چانس په شمال کې د پښتنوغورځنګ ورپه برخه کړاوکه نه د دوی د کمزورۍ باً ریاورنگ زیب تق :»او بیواکۍ خبره د تاریخي اسنادو له مخې ان د شاه جھان له عصره را په دیخوا پیل کیږي

چی پہ خپل ژوند خپل دغہ کړل،پہ کارکی تیر دځپلووواودکن ھټه ه ژوند دیرش کالہ یوازی اویوازی دمرږدخپل خواھدف تہ ورسید.خولہ دی سره سره یی ونہ شوای کوالی چی ددغہ خطر ریشی پہ تمامہ مانا لہ بیخہ وباسی اوداخبره

ېوچی پہ ھغہ ک ېت داسیا پاتی شوه. ددکن جغرافیایی موقعیوه خو ردجغرافیایی عواملواوالملونو لہ املہ تری پہ ل منځه یووړ،اومقاومت لہ ځواکونه وو گرد اجتماعی ټهلہ بیخہ ایستل ھم ممکن نہ وو، عالمگیر دمرھ ټه وودمرھ

کہ چیری دده جانشینو دغہ سلسلہ پرمخ بیولی وای اودده وصیت یی پہ دغہ برخہ ونه کړه،اورنگ سره عمر وفا وانکارنہ اکړي دا یو روښانه اوخپل وختونہ یی دتاج وتخت ترالسہ کولو پہ کارکی نہ وای ضایع ي کړی وایعمل کی

)پہ اتلسمہ صد ی کی « واک اوواک نور دتل لہ پاره پای تہ رسیدلی و...ځوو ټهکیدونکی حقیقت و چی دمرھ ( کال19۷۳ ه ،پہ اردو ژبـ د محمدعمر تألیف ـ ھندوستانی معاشره اوژوند

دمرھټه وو په وړاندې په ھندوستان کې ددې پرځای چې مقبولیت ولري برعکس درنه کرکه مخ په زیاتیدوشوه، ددغه ټکي المل ترھرڅه دمخه دمغلي پاتي شونوبی کفایتی اودیوه مرکزي پیاوړي حکومت نشته والی و. دمرھټه وو په

وروسته،مرھټه او مغلي بیواکه شھزاده ګانود ھندوستان ټولنیز وړاندې دا کرکه ھم د پاني پت ترجګړې دمخه وه اوھم اواقتصادي جوړښتونو اوټولنیزو وړتیا ووته په خپل پیاوړي افراطي چلند سره لوی زیان ورساوه چې دغه ټکی په

اوسراسري نه مالتړ لوی اوتاریخي المل ھم بلل کیدای شي. ھندي ټولنه کې ددوی دماتېاکې اودھغه عصرد حاالتودتحلیل په ترڅ کې دیوه نه انکارکیدونکي اصل په توګه په دغه اړه دتاریخي حقایقو په رڼ

د ھندوستان له تاریخه په دغه اړه چې که مرھټه نه وای ځپل شوي نودوی به په ھند کې د انګریزي استعمار له پاره یدپه ناپیلې توګه ووایوچې مرھټه د د برالسي الره چاره نه وای برابره کړې. په دغه اړه دا یوتاریخی حقیقت با

کوم منظم چې دھندوستان خلک دې پرې راټول شوي وای نه وو. یوازنۍ احمدشاه ابدالي ترراتګ دمخه او وروستهټکی چې په دغه اړه دیوه تاریخی دلیل په توګه یادوالی شي ھغه دا دی چې دوی په خپل نامنظم حالت کې د مغلي

ورۍ څخه دخپل شرارت په خاطر ښه ګټه وکړه. په دغه اړه داھم څوک نه شي ویالی چې بی اتفاقه شھزادګانوله کمز

9تر ۷ له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

مرھټه یولوی ځواک وو، له مرھټه ووسره دھند په جنوب کې یوشمیرانفرادي کسان ھغوی چې داورنګ زیب له ې په الره ته سترګ زماني را په دیخوا د ګلکنډې ، بیجاپور، اونظام د واکمنیوپه شاوخواکې میشته او داسې یوه فرصت

ول. په دغه ټکي ھم تل سترګې پټې شوې،مرھټه چې دومره پیاوړي ښکاریدل، المل یي داو چې ددغو فرصت ده ملتیا نیم بن غوښتونکو ورته ډلو چې زیاترو یی دارویایی ھیوادو اونورو له پاره یې استخباراتی فعالیتونه کول

ان اواروپایان وو، که چیرې ھندوان پرتاریخي حقایقوباندې سترګې ورسره وه چې په ھغوکي یوشمیر مسلمانان،عیسوینه پټوي نو دپاني پت دجګړې ترټولو پیاوړی احمدشاھی ضد ځواک ھغه مسلمانان جنګیالي ول، ھغوی چې دپښتون

اھی شابراھیم ګارډي ترقومانده الندې یي د ټول مرھټه پوځ د توپچي بولندویی په الس کې وه، کوم زیانونه چې احمدپوځ ته ورسیدل دھمدغه ځواک له السه ول، په دغه جګړه کې مرھټه دومره لوی ځواک نه ول چې ھرڅه په ځان ختموي اود نورو ډلوبرخه اخیستنه نه مني.خوپاني پت دا ثابته کړه چې په دوی کې دومره ځواک نه و چې ھغوی د

ه اړه د سر.جې . ان سرکارارزونه ھم باید له پامه په دغ په خپلواکه توګه دیوه پراخ مقاومت ویاړدځان کړی وای. ونه غورځوو لکه چې لیکي :

“ no attempt at well- thought – out organised communal improvmmet, spread of education, or unification of the people, either under Shivaji or under the peshas. The cohesion of the peoples of the Maratha State was not organic but artificial, accidental and therefore precariose” ( An advanced History of India P 703 )

الندې ھیڅ داسې منظمه ھڅه چې ھغه دې دخلکو دپوھې اویوالي نښه، ھم دشیواجې اوھم د پیشوایانو په ترواک » په مرھټه ووکې نه وه. د مرھټه وو کوم یوالي اوسازمان چې چې دیوه منظم سازمان څرګندونه وکړي وخت کې

«یووالی و رامنځ ته شوی و دا په خپل ډول کې یومصنوعي ، تصادفي او ان چې خطرناک

دپاني پت بګلیل پہ ھندوستان کی بیاھم شاھی دوری وروستہ لہ احمدبله مھمه تاریخی یادونه په دغه اړه داده چې الس یوکړپشتون نواب امیرخان سره دوی له راجہ سندھیا اومھاراجا ھلکردمرھتہ وو مشران وو،شوي پاتي شوني

نواب کال کې 1۸1۴په چی دانگریزانو پہ مقابل کی بہ لہ ھندوستانہ ننگہ کوی. خو کلہ چیاودا ژمنه یې سره وکړه ریزانو به یي په اړه ویل چې ترڅودی ژوندی وي موږ به پرھندوستان واکمن نه شو( )ھغه چا چې انګامیرخان

خپل ځواک د پښتنو په ملتیا د انګریزي مقاومت له پاره پیاوړی کړي، پرھمدغه المل یې خپل اړیکي تل ښوغوښتیا خو کله چې د رترپښتونخوا اوافغانستانه پراخ کړل او ژمنه یې کړې وه چې انګریزان به له ھندوستانه وباسي،

«میدان راغئ، دھغه دارادې خالف یې له انګریزانو بډې اورشوتونه واخیستل اودنواب امیرخان اتحاد یی مات کړ مخونه ( ۵۳- ۵1کال ، 19۸۳) تاریخ ټونګ، په اردو ژبه ، محمد اعجازخان تالیف ،

ال لیکوول په دغه اړه زموږ یوشمیرناخبره په ھرصورت،دمرھټه وو په باب چې دوی به دانګریزانومقابل کې ځواک لی ې لوی بریا احمدشاه غوندحقایق تحریف کړي اوتفنن پہ توگہ پہ دی خاطر چی يدیوه غیرشعور ېیوازھم اوس اونورو روسي اوھندي تش په نامه کیڼ اړخو لیکوالوڅخه دغبار ي اوس ھم داغہ تری پاتی نہ ش ېواکمن ھم ب افغان

اوتکراروی. پہ داسی حال چی تاریخی حقایق او اسناد داخبره پہ دومره سادگی سره نہ منی ي تکراروکاپي کړې ھم داسی ده .مرھتہ وو پہ خپل وخت اوزمان کی زیاتو منفی مسالو تہ لمنہ ووھلہ ، دوی یوازی دشیواجی پہ نه او

شمال کې دخوشحال خان اوایمل ھغه ھم لکه چې ما یادونه وکړه دخپلو مسلمانو متحدینودملتیا اودھندپهدوران کی شو چې ھغه ھم د اورنګ زیب له خوا ک ي ځواپہ مقابل کی یومقاومت) اورنګ زیب( دمغلوخان دمقاومت له برکته

په مال مات شوی و، داسې مالمات ځواک چې له اورنګ زیبه وروسته یې دنده یوازې غال اوباجونه ول چې ھرځای وني راوستل، دغه ټکي نامتو روحاني شاه ولی ہللا دھلوي ھم دمرھټه ووپه اړه ته به ورسیدل ھلته به یی خلک ترست

په خپلو لیکونو )مکتوبات( کې په ډاګه ویلی دی لکه چې لیکي :... واز مسلمانان وھنود باج گرفتند وآنرا چوتھ نام نھادند یعنی ربع الحاصل...'')مکتوبات سیاسی شاولی ہللا، پہ »

مخ( ۴۷کال 19۵۰اردو ژبہ

نہ ونه ځان توگہ ياوغیرشعور يھغی پہ شعوریوشمیرتاریخ لیکونکي پر ېموضوع چړدپاملرنی و هیوه بل :دریمرې چې ترډیرې کچې پو دفارس دافشار نادریرغل دی ېھغہ پرھندوستان باندچې يپوھوی اویایی تری پریوه خواکو

دغه یرغل ھم پراحمدشاھی عصرباندې خپل ناوړه سیوری اچوي. اوزیاتره لیکوال یي په خپلو لیکنوکې نه یادوي ، دوی دا نه وایی چې مرھټه دغه تش په نامه لوی ځواک دھغه دیرغلو په وخت کې چیرې و اوکوم دریځ یي درلود ؟

لیکلي، ځکه خو وړده چې یوڅه رڼا پرې واچوو ، په دغه باره کې ترھرڅه بدمرغه دوره باندې ھیچاھم څه نه دی پهدوری پہ وحشت کی ھندوستان وزغمل اودغہ دشرم مثال ھم ې تور ېیق راواخلو کوم چی ددغدمخه باید ھغه حقا

نان چې تراوسه پورې ھم په ھندوستا خپل دوران کی ھمداسی پہ خپل وحشت سره پاتی و ه وړاندې پهداحمدشاه پ .په عامه کچه دنادراواحمدشاه ترمنځ توپیرنه شي کوالی کې

9تر ۸ له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

ک یرغل و، چی تراوسہ پوری ھغہ دانسان او انسانیت دننگ اوشرم ه ډدنادر یرغل پرھندوستان باندی ھغہ لہ شرم لہ تونہ مسولیدنادریرغل چې باید دھندوستان دبدمرغیو ټول پہ توگہ دھندوستان پہ تاریخ کی ال ھمداسی پاتی دی.

دزیاترو لیکوالو له یاده وتلی، دنادرافشاردغه یرغل يسره پہ ارتباط کی مطالعہ اوتحلیل ش ه یرغلھمدغدھغوټولونارامیو اوناکراریو پیالمه وه چې وروسته احمدشاه ته وردغاړې شول، دھندوستان په تاریخ په تیره بیاد ډیلی

کال کي 1۸۵۷ن اوھمدارنګه د انګریزانوھغه ناتارچې په دښارپه اړه دنادرشاه خونړی یرغل،دمرھټه وو دچوراوتاالیي پردغه ښار ) ډیلي( باندې وزغمل دری واړه یوماھیت اوورته والی لري. نادرچې کوم مالی اوځانونه تاوانونه په

ل چې ودډیلی مسلمانانو ته ورسول، ھغه ټول ددې المل ش ډیلی کې دخپل عام قتل په ترڅ کې ھندوستانیانو په تیره بیاباید دھندوستان ولسونه دیوه داسې ځواک لکه مرھټه وو پرظلمونو باندې شکروباسی .دنادریرغل په خپل وارډیلی له داسې تاالن سره مخامخ کړچې د نسلونو نسلونو معنوي اومادي ارزښتونه یي له یوې دوامدارې غمیزې سره مخامخ

کړل.کوم چوراوچپاول چی نادرلہ ھنده ترسره کا، دھغہ اندازه دنغدوپیسو، : »شیوداس لکنھوی پہ قول ،ھندی لیکواله د یو

ود ا «وتہ رسیده ...روړاو جواھرات، یوارب اواتیاک ښېلو،اسونواوفیالنواودھغو دسازواوسامان سره، سره اوسپینفارس ه ھم له ځان سرانندرام مخلص پہ وینا ترگردو یی مھمہ الداچی دھندوستان آبرواوعزت )تخت طاووس ( یی

. وړتہ یوی دمغلی ک ټولنهول کی ھغہ یرغلونہ وو چی دھغو پہ پایلہ کی نادردھند پہ ډخپل هپ هپہ سیاسی لحاظ ھم دغہ یرغلون

سخت زیان ورساوه . نادربرسیره پردی چی دغہ ه ھم په خپل راتګ سرهدھغو وقاراوحیثت ت،شاھانو شان اوشوکتالره پرانستہ چی ددغہ ھیواد پہ بیالبیلوبرخو کی غلواوداکوانو ھم دی لہ پارهپہ خپلوحملو سره یی د ټ کړ،ھیواد یی لویرغلو دغوکړي اوپاریدنی پیل ې( پرضد یی ستونزپیاوړيیا يچی دمغلی مرکزی دولت )کمزوره کړداتوان ترالس

پرپالزمینہ دھلی باندی یرغلونہ راپیل ۍچی دواکمن کړي، سکانواونورو تہ داالره اواره انګریزانو ...مرھتہ وو، »، سکانو دپنجاب پہ ورانی رکړوو پہ عین حال دبنگال اوبھار پہ غارت اوچپاول باندی الس پو ھټه،مرړي ک

ژوند، )« اوورانی شوی... ېبند ېالر ېپایلہ کی گردوډاکوانودخپلو ناوړتیاوو په وروبلوسیدل، چی ددغوگردوغلوا مخ( ۲9تلسمہ صدی کی ، دمحمدعمرلیکنہ اوھندوستانی معاشره پہ ا

یوشو چی پہ ھندکی یی داسالمی واکمنانانو دسیاسی نظام څخه لہ ھغو پاچاھانوپه ھند کې ھم رښتیاپہ رافشارنادفرھنگ پربنیادپرمخ تللی وولہ بیخہ وایستل ، دنادردغہ فرھنگی ضد کوششونہ خراسانی او ياساسات ھغہ چی د اسالم

چې دافغانی واکمنانانو دھڅو په برکت دھندوستان درسمي ژبې دریځ ته دری ژبی اوفرھنگ پہ ھندکی دفارسیه له امله راورسید، دغ دانګریزانواوانګریزي ژبېحالت تہ يدغہ اوسن یيپیل و چی پای اصلی دسقوط رسیدلي وه

شو. نادراودھغه یرغل دزوال مقدمہھم چی داردوژبی اوادبیاتو لہ پاره حالت چې اوس خو فارسي الڅه ملت بہ ھغہ دخپل تاریخ مسلمان غمیزه لہ ھغہ مثالویودی چی دھند ې ) قتل عام(دعام وژنل دډیلی ق کا11۵1د

ی رکی چښا. دغہ حادثہ ددھلی پہ نه ووینې اونه به یې له پامه وغورځويپہ توگہ یښېپرمخ کلہ ھم دیوی ساده پدالل قلعی او جامع جومات اوچاندنی ھغه چی ، دلتهترسره شوه رامنځ ته او یپہ نامہ سره یادو دزاړه ډیلياوس یی

شو. لنادروژل شوی دسھار لہ اتو بجوپی يلہ مخی چی گواک ېآواز ېچوک او شاوخواسیمی وی.دغہ جنگ دیونادرخپلہ لہ الل قلعی راووت ،پہ چاندنی چوک اوسنھری ،خلکو پرفارسیانو یرغل وکا،دھغو یوشمیریی ووژل

والی(یی ددغہ عام قتل امرصادرکا. دجومات اوصرافہ بازارترمیان پہ زرگونو خلک ووژل شول، ټجومات)اوسنی کوتہ ونہ ۍبیرتہ خپل کوراوکورنھم ، یوه ېستو لہ پاره بازارتہ راوتلی ویسودا اخ رځنۍپہ زرگونو میرمنی چی د و

وغال اتو اوزرگریو دکانونہ مات ایانو دجواھروځایرانی پرسیده اود )خانم بازار( پہ برخہ کی پہ وینوکی راولویدی ، ووژل شول رځتردریو بجو پوری روانہ وه.یوسل اوشل زره تنہ پہ دغہ و رځېل.چی داتاریخی غالاووژنہ دوکړالری ،روان و، دوینو ویالی وبھیدی سپښینهلس زره نورزخمیان شول۔ طباطبایی لیکی چی دغہ عام قتل ترماځاوپن

جسدونو ډکی وی او تگ راتگ پری ناشونی شوی و. چی پہ پای کی امروشو: چی جسدونہ دی لہ پہ ېاوکوڅشول ...)دزیاتو معلوماتو لہ پاره اکړلیوه خو ې له کوڅو پهھغہ جسدونہ لکہ خاوری خاشلرې کړل شي ،الروکوچو

( همخ پہ اردو ژب11۰جلد ۲سیرالمتاخرین ې انځورکښلی دی : داس ېغمیز ېشعرپہ ترڅ کی ددغ داردو ژبی یوه شاعر اشرف علی پیام دیوه

دھلی کے کجکاله لڑکوں نے کام عشاق تمام کیا آتا ٹوپی والونے قتل عام کیا ایک عاشق نظرنھیں

مخ ( 1۳۳کال، 19۴1نتل میگزین ی)اورم کال کی 1۸۵۷خلکو پہ خولو کی وه او لہ یاده یی نہ وتلہ کلہ چی ډیلی داودغہ غمیزه ترھغہ وختہ ھم ال د

، اودلتہ یی دبی گناه خلکواودھند دآزادی کړپہ عین فاجعہ باندی الس پوره ځای کې انگریزانو پہ ھمدغ :فاجعی یوتصور باسی اولیکی چی يپاووروړاوویی وژل ، ددیوبند یو عالم ددغی انگریزڅپرانقالبیونوباندی

، ړي ک ل نہ وو ترسرهکړنو پردغوخلکوباندی ووحشی نادرھم داسی ظلمونہ چی ددھلی دفتح پہ بھیرکی انگریزا» تہ داعدام جزا ورکول.... رځ پنځو شپږو تنودعامو خلکو پہ مخ کی پہ دارپورتہ کول، ھره و

9تر 9 له :د پاڼو شمیره

german.de-maqalat@afghan ئله موږ سره اړیکه ټینگه کړ ښت تاسو همکارۍ ته رابولي. په دغه پتهنپه درافغان جرمن آنالین

ئهیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـ، دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده : یادونه

مخ(۴۷دیوبند، 19۵۴ج ۲'' )نقش حیات، سیدحسین احمدصاحب مدنی، پہ زرگونودلتہ شھیدان شول ارمسلمانان وو، ددوی ښچی ددغی غمیزی زیاتره قربانیان ددھلی دکړوباید یاده

پہ لسگونہ جوماتونہ اومدرسی چی ، دلتہ ددغو نادری مظالمو پہ اورکی لولپہ شول ښځېماشومان اوه اوزرگون خاورې مسلمانو ھلکانو اونجونو پہ کی درسونہ ویل د چاندنی چوک ، جامع جومات اوالل کاله ترمیان لہ خاوروسره

پرمخ ورغلل ن ھرڅه چېوو چی نہ یی مسلمانان وکتل اونہ ھم ھندوا يشو يیان دومره وحشځشول. نادری پو کړل یی وژنی؟ ېاوول يژندوی څوک و چی کړ.دوی دافکرونہ کړلھغہ یی تاالن اواوسیدونکی یی شھیدان

داسمه نه ده چې ووایو احمدشاه په ھندوستان کې دانګریزي استعمارپه پہ دی ھدف وو چییادول ددغی اوژدی کیسی اندې ھندي ځواکونه )مرھټه( ووھل اوکه دا کار نه وای شوی نوبس ھندوستان به مرھټه وو غوندې لوټمارو له وړ

انګریزانو ساتلی وای ؟ نه داسې نه وه ، ھند ته داحمدشاه راتګ خپله موخه اوخپله ځانګړتیا لري ، خوکوم قوتونه دوستان کې یي دانګریزانو دبرالسي له پاره الره چې تراحمدشاه ابدالي دمخه دلته راغلی وو ھغوی وو چې په ھن

پرانیستلې وه اوداھغه تاریخي فکت دی چې دھغه مسوولیت په غیرشعوري اونا خبره توګه پراحمدشاه ابدالي اوپاني پت باندې پای ته رسیږي ، خو تاریخي حقایق اواسناد داخبره نه شي منالی ځکه داسې اسناد شته چې احمدشاه ابدالي

دانیت درلود چې انګریزان له ھندوستان څخه وباسي دعالمه رشاد په یوه څیړنه کې په دغه اړه لولو:خپله 1۷۵۷) ورځ( ۲۷) ھق ( کال د څلورمې خور د میاشتې په 11۷۰دلوی احمدشاه بابا له خوا څخه جنګبازخان )»

بنګال دنیولو له پاره ګمارل سوی و. د درو زرو سپرو سره دنواب احمدخان بنګش په ملګرتیا اومالتړ، د کال (مخ ، ( اود حافظ رحمت خان زوی مستجاب خان په خپل اثر ) ګلستان ۲۳۲مخ ، احمدشاه درانی ۳ )دولت درانیه

رحمت ( کې داھم زیاته کړیده چې لوی احمدشاه بابا حافظ رحمت خان ته لیکلی و، چې دجنګبازخان بنګش مرسته مخونه ( 1۰۵ـ 1۰۴ ) ګلستان رحمت وکړي.

ه ق ( کال 11۸۰) ع ( 1۷۶۷لوی احمدشاه بابا په ): » مخ کې لیکلي دي 19بریتانوي ( په د ) افغانستان وھندد دوستۍ تړون اوله شاه عالم مغل د دوھم اراده درلوده چې انګریزان له بنګاله څخه وباسي، خو له انګریزانو سره

شجاع الدوله پټ اوخطرناک اتئالف اوسازش له انګریزانوسره نواب نا سیاله احمدشاھی دربار سره نه پیوستون د اودهنه ھمکاري د اسالم دلوی حامی اوغازي احمدشاه بابا د زړه دا ھیله او آرزو ور پوره نه کړه او دپنجاب دسکه قوت

۲۰1۵کندھار –)رشاد داحمد شاھی عصرنومیالی ، رشاد اکادمی « او دی یې له دې ارادي څخه جبرآ منصرف کړ. مخ ( 11۴ کال

پاتي لري .